Вікіпедыя bewiki https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.19 first-letter Мультымедыя Адмысловае Размовы Удзельнік Размовы з удзельнікам Вікіпедыя Размовы пра Вікіпедыю Файл Размовы пра файл MediaWiki Размовы пра MediaWiki Шаблон Размовы пра шаблон Даведка Размовы пра даведку Катэгорыя Размовы пра катэгорыю Партал Размовы пра партал TimedText TimedText talk Модуль Размовы пра модуль Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 1669 4162095 4159045 2022-07-20T02:28:58Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Волга |Нацыянальная назва = <!-- у фармаце "en/River", стары варыянт {{lang-en|River}} дасць памылку --> |Выява = Russia_River_Volga.jpg |Шырыня выявы = |Подпіс выявы = Рака Волга ў [[Яраслаўль|Яраслаўлі]] увосень |Даўжыня = 3531 |Плошча вадазбору = 1360 тыс. |Расход вады = 7710 |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытока = [[Валдайскае ўзвышша]], [[Цвярская вобласць]] |Вышыня вытока = 225 |Каардынаты вытока = |Вусце = |Месцазнаходжанне вусця = [[Каспійскае мора]] |Вышыня вусця = -28 |Каардынаты вусця = |Ухіл ракі = |Басейн = |Карта = Volga-e2-oliv.png |Подпіс карты = Вадазбор Волгі |Краіна = Расія/Казахстан |Рэгіён = |Раён = |Пазіцыйная карта = |Пазіцыйная карта 1 = |Катэгорыя на Вікісховішчы = Volga }} '''Волга''' ({{lang-chm|Юл}}, {{lang-tt|Идел}}, {{lang-cv|Атӑл}}, {{lang-myv|Рав}}, {{lang-cu|Вльга}}, {{lang-kz|Едiл}}) — рака ў Еўропе. Даўжыня 3531 км.<!-- Плошча [[Wp/be/Дэльта (частка ракі)|дэльты]] 100 тыс. км².--> [[Вадазбор]] 1360 тыс. км². Сярэднегадавы расход вады ў [[Вусце (частка ракі)|вусці]] 7,71 тыс. м³/сек. == Паходжанне назвы == У антычных аўтараў першых стагоддзяў н. э. ([[Клаўдзій Пталемей]] і [[Аміян Марцэлін]]) Волга звалася '''Ра''', лац. Rha (эрз. Раў — абедзве назвы іранскага паходжання). У сярэднявеччы вядомая пад назвай '''Ітыль''' (сучасныя назвы тат. ''Ідэль'', İdel, каз. Еділ, Едзіль, Edil). Руская назва Волга паходзіць хутчэй за ўсё ад праславянскага Vьlga, волглый — волога — вільгаць. За славянскую версію паходжання назвы кажа наяўнасць рэк Влга ў Чэхіі і Вільга ў Польшчы. == Геаграфічныя звесткі == Волга бярэ пачатак на [[Валдайскае ўзвышша|Валдайскім узвышшы]] (на вышыні 229 м), упадае ў [[Каспійскае мора]]. Вусце ляжыць на 28 м ніжэй узроўня мора. Агульнае падзенне — 256 м. Волга — найбуйнейшая ў свеце рака ўнутранага сцёку, гэта значыць не ўпадае ў сусветны акіян. [[Дэльта Волгі]] — буйнейшая ў Еўропе. Рачная сістэма басейна Волгі ўключае 151 тыс. вадацёкаў (рэкі, ручаі і часовыя вадацёкі) агульнай працягласцю 574 тыс. км. Волга прымае каля 200 прытокаў. Левыя прытокі шматлікія і больш шматводныя, чым правыя. Пасля Камышына значных прытокаў няма. Басейн Волгі займае каля 1/3 Еўрапейскай тэрыторыі Расіі і распасціраецца ад Валдайскага і Сярэднярускага ўзвышшаў на захадзе да [[Урал]]а на ўсходзе. Асноўная, сілкавальная частка вадазборнай плошчы Волгі, ад вытока да гарадоў [[Ніжні Ноўгарад|Ніжняга Ноўгарада]] і [[Горад Казань|Казані]], размешчана ў лясной зоне, сярэдняя частка басейна да гарадоў [[Горад Самара|Самары]] і [[Горад Саратаў|Саратава]] — у лесастэпавай зоне, ніжняя частка — у стэпавай зоне да [[Валгаград]]а, а паўднёвей — у паўпустыннай зоне. Волгу прынята дзяліць на 3 часткі: верхняя Волга -ад вытока да вусця [[рака Ака|Акі]], сярэдняя Волга — ад упадзення Акі да вусця [[рака Кама|Камы]] і ніжняя Волга — ад упадзення Камы да вусця. === Выток === Выток Волгі знаходзіцца каля паўднёва-заходняй ускраіны вёскі Волга-Верхаўскае [[Асташкаўскі раён|Асташкаўскага раёна]] [[Цвярская вобласць | Цвярской вобласці]]. Ёсць некалькі крыніц, злучаных паміж сабой у невялікі [[вадаём]], адна з іх лічыцца вытокам Волгі. Вакол крыніцы была пабудавана капліца, да якой вядзе мост. З вадаёма выцякае звычайны ручай шырынёй 50-100 см і глыбінёй да 30 см. Вада ў ручаі мае чырвона-чорнае адценне, у засушлівае лета гэты ручай у межах вёскі Волга-Верхаўскае часта перасыхае. У раёне вытока ракі — запаведнік які ўключае запаведныя лясы агульнай плошчай больш за 4 100 га. <ref> {{Cite web | url = https://web.archive.org/web/20080203135951/http://region.library.tver.ru/cgi-bin/fulltext_opac.cgi?show_article=47 | title = Исток Волги {{ref-ru}} | accessdate = 4 сакавіка 2022}} </ref> === Верхняя Волга === У вярхоўях, у межах [[Валдайскае ўзвышша | Валдайскага ўзвышша]], Волга праходзіць праз невялікія азёры — [[Верхіт (возера) | Верхіт]], [[Сцерж (возера) | Сцерж]], [[Уселуг]], [[Пена (возера) | Пена]] і [[Волга (возера) | Волга]], якія разам называюць [[Верхняволжскія азёры]]. Ля вытоку возера Волга у 1843 была пабудавана плаціна Верхняволжскі Бешлот для рэгулявання плыні вады і падтрымання суднаходных глыбінь у [[межань]] . У выніку будаўніцтва гэтай плаціны ўтварылася [[Верхняволжскае вадасховішча]], апорная зона якога ўключала ўсе Верхняволжскія азёры. Пакідаючы пагоркі, рака праходзіць [[Ржэў]], а затым ідзе на паўночны ўсход. Тут яна ужо прыдатная для суднаходства на невялікіх грузавых судах. Пасля [[Цвер]]ы цячэ праз [[Іванькаўскае вадасховішча]] (так званае [[Маскоўскае мора]]), створанае [[Іванькаўская ГЭС | ГЭС]] каля горада [[Дубна]]. У раёне Іванькаўскага вадасховішча [[канал імя Масквы]] адыходзіць ад Волгі, злучаючы яго з [[Масква (рака)| Масквой-ракой]]. Затым Волга цячэ праз [[Угліцкае вадасховішча]] каля [[Угліч]]а, ўтварае [[Рыбінскае вадасховішча]] ([[Рыбінская ГЭС]]) каля [[Рыбінск]]а. Тут упадаюць у Волгу прытокі [[Малога]] і [[Шэксна (рака) | Шэксна]], ад якой пачынаецца [[Волга-Балтыйскі водны шлях]]. У раёне [[Рыбінск]] — [[Яраслаўль]] і ніжэй [[Кастрама | Кастрамы]] рака цячэ ў вузкай даліне сярод высокіх берагоў, перасякаючы [[Угліцка-Данілаўскае ўзвышша]] і [[Галіцка-Чухламскае ўзвышша ]]. Затым Волга цячэ па [[Унжэнская нізіна| Унжэнская]] і [[Балахненская нізіна | Балахненскай нізінах]]. Каля [[Гарадзец (Ніжагародская вобласць)| Гарадца]] (вышэй за [[Ніжні Ноўгарад]]) Волга, перакрытая дамбай [[Ніжагародская ГЭС | Ніжагародскай ГЭС]], утварае [[Горкаўскае вадасховішча]]. Найбуйнейшыя прытокі вярхоўя Волгі — [[Селіжараўка (рака) | Селіжараўка]], [[Цверца]], [[Малога]], Шэксна і [[Унжа (прыток Волгі)|Унжа]]. === Сярэдняя Волга === Пачаткам Сярэдняй Волгі лічыцца месца, дзе ў раку ўпадае яе самы вялікі прыток — [[Ака]]. Упадае ў Волгу каля [[Ніжні Ноўгарад | Ніжняга Ноўгарада]]. Ніжэй упадзення Акі Волга становіцца яшчэ больш паўнаводнай. Цячэ па паўночнай ускраіне [[Прыволжскае ўзвышша | Прыволжскага ўзвышша]]. Правы бераг ракі высокі, левы — нізінны. На тэрыторыі рэспублікі [[Марый Эл]] знаходзіцца [[Чэбаксарскае вадасховішча]], утворанае дамбай [[Чэбаксарская ГЭС | Чэбаксарскай ГЭС]]. Каб вызваліць для яго месца, дзесяткі тысяч [[марыйцы|марыйцаў]] прыйшлося перасяліць у 1980-я гады, калі будавалася ГЭС. Пад гэтай дамбай знаходзяцца гарады [[Чэбаксары]] і [[Новачэбаксарск]]. [[Казань]], сталіца [[Татарстан]]а, размешчана на беразе ракі ў 150 км далей на ўсход, дзе рака паварочвае на поўдзень. Горад знаходзіцца ў пачатку [[Куйбышаўскае вадасховішча | Куйбышаўскага вадасховішча]], утворанага ў выніку будаўніцтва [[Жыгулёўск]]ай ГЭС. Вадасховішча плошчай 6 450 км з’яўляецца самым буйным ў Еўропе. Самыя буйныя прытокі Волгі ў яе сярэднім цячэнні — Ака, [[Сура (прыток Волгі) | Сура]], [[Вятлуга (рака) | Вятлуга]] і [[Свіяга]]. === Ніжняя Волга === У ніжнім цячэнні, пасля ўпадзення [[Кама|Камы]], Волга становіцца магутнай ракой. Цячэ па Прыволжскім ўзвышшы. Каля [[Тальяці]], над [[Самарская Лука|Самарскай Лукой]], якую ўтварае Волга, акружаючы [[Жыгулёўскае ўзвышша]], пабудавана дамба [[Волжская ГЭС|Волжскай ГЭС]]; над дамбай цягнецца [[Куйбышаўскае вадасховішча]]. Дамба [[Саратаўская ГЭС | Саратаўскай ГЭС]] была пабудавана на Волзе каля горада [[Балакова]]. Ніжняя Волга прымае адносна невялікія прытокі — [[Сок (рака) | Сок]], [[Самара (прыток Волгі) | Самара]], [[Вялікі Іргіз]], [[Еруслан]]. На 21 км вышэй [[Валгаград]]а аддзяляецца ад Волгі левы рукаў — [[Ахтуба]] (даўжыня 537 км), якая цячэ паралельна галоўнай рацэ. Вялікая прастора паміж Волгай і Ахтубай, перасякаемая шматлікімі пралівамі і старажытнасцямі, называецца [[Волга-Ахтубінская пойма]]; шырыня разліваў у межах гэтай поймы раней дасягала 20-30 км. На Волзе паміж пачаткам Ахтубы і Валгаградам была пабудавана [[Волжская ГЭС]], над дамбай якой знаходзіцца [[Валгаградскае вадасховішча]]. === Дэльта Волгі === {{main|Дэльта Волгі}} [[Дэльта Волгі]] пачынаецца ў кропцы аддзялення ад яе рэчышча Ахтубы (у раёне Валгаграда) і з’яўляецца адным з найбуйнейшых у [[Расія| Расіі]]. У дэльце да 500 рукавоў, праліваў і малых рэк. Галоўныя — [[Бахтэмір]], [[Камызяк (арка)|Камызяк]], [[Старая Волга]], [[Болда]], [[Бузан]], [[Ахтуба]] (пры гэтым суднаходны [[Бахтэмір]], які ўтварае [[Волга-Каспійскі канал]]). Волжскі рукаў Кігач перасякае тэрыторыю [[Курмангазінскі раён | Курмангазінскага раёна]] [[Атыраўская вобласць | Атыраўскай вобласці]] [[Казахстан]]а. Ад яго бярэ пачатак стратэгічны вадаправод Волга — [[Мангышлак]], які забяспечвае вадой раёны [[Мангістаўская вобласць | Мангістаўскай вобласці]] [[Казахстан]]а. З-за паніжэння [[Каспійскае мора | Каспійскага мора]] плошча дэльты Волгі за апошнія 130 гадоў павялічылася ў дзевяць разоў. Для аховы флоры і фаўны у [[1910]] у дэльце Волгі дэльце быў створаны [[Астраханскі запаведнік]]. == Гідралагічны рэжым == Асноўнае жыўленне ракі забяспечваюць снегавыя (60 % гадавога сцёку), падземныя (30 %) і дажджавыя (10 %) воды. [[[Гідралагічны рэжым]] характарызуецца вясновым [[разводдзе]]м ([[красавік]] — [[чэрвень]]), нізкім утрыманнем вады ў летні і зімовы перыяд ([[межань]) і восеньскай дажджавой [[паводка]]й ([[кастрычнік]]). Палову ўсёй вады, якая паступае ў раку на працягу года, складае шэсць тыдняў з канца красавіка да пачатку чэрвеня, што звязана з раставаннем снегу у [[басейн ракі | басейне ракі]]. Гадавыя ваганні ўзроўню Волгі да рэгулявання ракі [[вадасховішча]]мі дасягалі каля [[Цвер]]ы 11 м, ніжэй вусця Камы — 15-17 м, каля [[Астрахань | Астрахані]] — 3 м. З будаўніцтвам вадасховішчаў сцёк Волгі стаў рэгуляваным, ваганні ўзроўню рэзка знізіліся. {| width="520" cellpadding="10" align="center" ! '''Сярэднія штомесячныя [[расход вады|расходы вады]] (в м³/с), вызначаныя на гідрапосце Валгаград за перыяд 1879—1984 гг.)'''<ref>{{Cite web |url=https://www.compositerunoff.sr.unh.edu/html/Polygons/P6977100.html |title=Волга блізу Валгаграда {{ref-en}} |accessdate=5 сакавіка 2022}}</ref> |- |<timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.8) id:darkgrey value:gray(0.3) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:bars value:rgb(0.6,0.7,0.9) ImageSize = width:500 height:300 PlotArea = left:40 bottom:40 top:20 right:20 DateFormat = x.y Period = from:0 till:30000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:5000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:1000 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:01 text:Стд bar:02 text:Лют bar:03 text:Скв bar:04 text:Крс bar:05 text:Тра bar:06 text:Чэр bar:07 text:Ліп bar:08 text:Жнв bar:09 text:Вер bar:10 text:Кст bar:11 text:Ліс bar:12 text:Снж PlotData= color:bars width:15 align:left bar:01 from:0 till: 3918 bar:02 from:0 till: 3960 bar:03 from:0 till: 4033 bar:04 from:0 till: 7489 bar:05 from:0 till: 24022 bar:06 from:0 till: 20075 bar:07 from:0 till: 8165 bar:08 from:0 till: 5591 bar:09 from:0 till: 5037 bar:10 from:0 till: 5359 bar:11 from:0 till: 5450 bar:12 from:0 till: 3948 PlotData= bar:01 at: 3918 fontsize:S text: 3918 shift:(-10,5) bar:02 at: 3960 fontsize:S text: 3960 shift:(-10,5) bar:03 at: 4033 fontsize:S text: 4033 shift:(-10,5) bar:04 at: 7488 fontsize:S text: 7488 shift:(-10,5) bar:05 at: 24021 fontsize:S text: 24021 shift:(-10,5) bar:06 at: 20075 fontsize:S text: 20075 shift:(-10,5) bar:07 at: 8165 fontsize:S text: 8165 shift:(-10,5) bar:08 at: 5591 fontsize:S text: 5591 shift:(-10,5) bar:09 at: 5037 fontsize:S text: 5037 shift:(-10,5) bar:10 at: 5359 fontsize:S text: 5359 shift:(-10,5) bar:11 at: 5459 fontsize:S text: 5459 shift:(-10,5) bar:12 at: 3958 fontsize:S text: 3958 shift:(-10,5) </timeline> |} Сярэднегадавы расход вады каля Верхняволжскага Бешлоту складае 29 м³/с, каля [[Цвер]]ы — 182 м³/с, каля [[Яраслаўль | Яраслаўля]] — 1110 м³/сек, каля [[Ніжні Ноўгарад | Ніжняга Ноўгарада]] — 2970 м³/с, каля [[Самара | Самары]] — 7720 м³/с, каля Валгаграда — 8060 м³/с. Ніжэй Валгаграда рака губляе каля 2 % вады з-за выпарэння. Максімальны расход вады ў перыяд разводдзя у мінулым ніжэй упадзення Камы дасягаў 67000 м³/с, а ў Валгаградзе ў выніку разліву на пойме — не перавышала 52 000 м³/с. З-за рэгулявання сцёку максімальныя расходы вады падчас разводдзяў і паводак рэзка ўпалі, а ў летнюю і зімовую межань — рэзка выраслі. [[Водны баланс]] басейна ракі Волга каля Валгаграда ў сярэднім за многія гады складае: ападкаў — 662 мм, або 900 км³ у год, рачны сцёк — 187 мм, або 254 км³ у год, выпарэнне — 475 мм, або 646 км³ у год. Да стварэння вадасховішчаў на працягу года Волга прыносіла ў вусце каля 25 млн тон адкладаў і 40-50 млн тон раствораных мінеральных рэчываў. Рачная вада гідракарбанатна-кальцыевая, ваганні [[мінералізацыя| мінералізацыі вады]] складаюць 150—350 мг/м³ на працягу года. [[Якасць вады]] пагаршаецца ад крыніцы да вусця. Тэмпература Волгі ў сярэдзіне лета (ліпень) дасягае 20-25 °C. [[Крыгаход]] і раставанне лёду на Волзе ў [[Астрахань | Астрахані]] у сярэдзіне сакавіка, у першай палове красавіка лёд растае на верхняй Волзе ўнізе [[Камышын]]а, на астатняй частцы — у сярэдзіне красавіка. Замярзае ў верхнім і сярэднім цячэнні ў канцы лістапада, у ніжнім — у пачатку снежня; застаецца свабоднай ад лёду каля 200 дзён, а каля [[Астрахань | Астрахані]] — каля 260 дзён. Са стварэннем вадасховішчаў цеплавы рэжым Волгі змяніўся: у вярхоўях працягласць ледзяных з’яў павялічылася, а ў ніжніх — скарачалася. == Гісторыя == Існуюць меркаванні, што першая згадка пра Волгу сустракаецца ў працах старажытнагрэчаскага гісторыка [[Герадот]]а ў V стагоддзі да н. э. У апавяданні пра паход персідскага шага [[Дарый I|Дарыя I]] на [[скіфы|скіфаў]] Герадот паведамляе, што Дарый, пераследуючы скіфаў за раку Танаіс (сучасным [[Дон]]), спыніўся на рацэ Оар<ref>Геродот. История (IV, 123—124). Доватур А. И., Каллистов Д. П., Шишова И. А. «Народы нашей страны в „Истории“ Геродота» (рус.). — М.: Наука, 1982. — С. 149.</ref>, якая, верагодна, і ёсць Волга, не зважаючы на тое, што той жа Герадот сведчыў, што Оар ўпадае ў Меатыду ([[Азоўскае мора]]). Першымі людзьмі на Верхняй Волзе былі [[марыйцы]] і іхняя заходняя этнічная група, вядомая як [[мера (племя)|мера]], якія прыйшлі ў гэтую вобласць каля I—III стагоддзя. З VIII і IX стагоддзяў з тэрыторыі [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]] пачалася славянская экспансія і каланізацыя гэтых земляў. [[Славяне]] прынеслі [[хрысціянства]], якое прынялі некаторыя мясцовыя жыхары, асімілявалі і паступова пачалі лічыць сябе ўсходнімі славянамі. Астатнія марыйцы мігравалі на захад у глыб краіны. На працягу некалькіх стагоддзяў яны асімілявалі карэннае фінскае насельніцтва. Ацалелыя народы этнічных прыволжскіх фінаў ўключаюць марыйцаў і [[мардва|мардву]] на тэрыторыях Сярэдняй Волгі. Акрамя таго, разам з [[гуны|гунамі]], у VII стагоддзі сюды прыйшлі цюркскія плямёны і асімілявалі некаторыя групы фінскага і індаеўрапейскага насельніцтва на Сярэдняй і Ніжняй Волзе. На сёння хрысціяне-[[чувашы]] і мусульмане-[[татары]] з’яўляюцца нашчадкамі насельніцтва сярэднявечнай [[Волжская Булгарыя|Волжскай Булгарыі]]. Іншая цюркская група, [[нагаі]], раней насяляла стэпы Ніжняга Паволжа. [[Файл:Astrakhan-Razin throws persian princess.jpg|міні|[[Сьцяпан Разін]] выкідае персідскую князёўну ў Волгу.]] Геаграфічнае становішча Волгі і ейных прытокаў прывяло да ўзнікнення [[волжскі гандлёвы шлях|волжскага гандлёвага шляху]]. Праз міжрэчча Волгі і Дона працягвалі чоўны, ажыццяўляючы такім чынам сувязь з Донам, а таксама Азоўскім і [[Чорнае мора|Чорным морамі]]. З [[Арабскі халіфат|Арабскага халіфату]] вывозіліся тканіны, металы, а з земляў, якія былі заселеныя славянамі, эспартавалася зброя, футра, воск і мёд. У IX—X стагоддзях у гандлі значную ролю гулялі такія цэнтры, як хазарскі [[Ітыль]] у вусце ракі, а таксама булгарскі [[Булгар]] на Сярэдняй Волзе, а таксама славянскія гарады [[Растоў]], [[Суздаль]], [[Мурам]], якія месціліся ў Верхнім Паволжы. Вялікую магутнасць атрымала [[Хазарскі каганат|Хазарыя]], якая кантралявала ніжнія ўчасткі ракі. Такія гарады Паволжжа, як Ітыль, [[Саксін]] і [[Сарай]] былі аднымі з найбуйнейшых у сярэднявечным свеце. Рака служыла важным гандлёвым шляхам, які злучаў [[Скандынавія|Скандынавію]], фіна-угорскія раёны з рознымі славянскімі і цюркскімі плямёнамі, Волжскую Булгарыю, Хазарыю, Персію і арабскі свет. [[Файл:Soviet marines-in the battle of stalingrad volga banks.jpg|міні|Савецкія маракі робяць высадку на Волзе падчас [[Сталінградская бітва|бітвы за Сталінград]].]] Пасля паходу князя [[Святаслаў Ігаравіч|Святаслава]] ў 965 годзе на Волгу і разгрому шэрагу хазарскіх гарадоў, значэнне волжскага гандлёвага шляху ўпала, а шматлікія старажытныя гандлёвыя гарады прыйшлі ў заняпад. Пачынаючы з XI стагоддзя большая частка міжнароднага гандлю ўсходне-славянскіх земляў праходзіла па Дняпроўскім гандлёвым шляху, чаму спрыяла палітыка, арыентаваная на гандлёвыя і рэлігійныя сувязі з [[Візантыйская імперыя|Візантыяй]]. У гэты пэрыяд волжскі гандаль моцна паслабеў, а ў XIII стагоддзі [[мангола-татарскае нашэсце]] канчаткова парушыла гаспадарчыя сувязі, акрамя басейну Верхняй Волгі, дзе актыўную ролю адыгрывалі [[Вялікі Ноўгарад|Ноўгарад]], [[Цвер]] і гарады [[Уладзіміра-Суздальскае княства|Уладзіміра-Суздальскага княства]]. З XV стагоддзя значэнне гандлёвага шляху аднавілася, што прывяло да росту ролі такіх цэнтраў, як [[Казань]], [[Ніжні Ноўгарад]] і [[Астрахань]]. Скарэнне [[Іван Грозны|Іванам Грозным]] у сярэдзіне XVI стагоддзя [[Казанскае ханства|Казанскага]] і [[Астраханскае ханства|Астраханскага ханстваў]] прывяло да аб’яднання ўсёй паволжскай рачной сістэмы ў руках [[Маскоўская дзяржава|Масковіі]], што спрыяла росквіту волжскага гандлю ў XVII стагодзьдзі. У XVIII стагоддзі асноўныя гандлёвыя шляхі перамясціліся на Захад, а эканамічнае разьвіццё Ніжняй Волгі стрымлівалася слабой населенасцю і набегамі качэўнiкаў. Басейн Волгі ў XVII—XVIII стагоддзях з'яўляўся асноўным раёнам дзеянняў паўсталых казакоў і сялян пад кіраўніцтвам [[Сцяпан Разін|Сцяпана Разіна]] і [[Емяльян Пугачоў|Емяльяна Пугачова]]. З мэтай развіцця рэгіёну расійская імператрыца [[Кацярына II]] у 1763 годзе выступіла з маніфестам, у якім запрасіла ўсіх замежнікаў прыехаць і засяліць рэгіён, прапаноўваючы ім шматлікія стымулы для гэтага. Збольшага гэта было зроблена для развіцьця рэгіёну, але і для стварэння ахоўнай зоны паміж расійцамі і мангольскімі ордамі на ўсходзе. Найбольшая цікавасць да рэгіёну зьявілася ў [[паволжскія немцы|немцаў]], якія ў вялікая колькасці засялілі рэгіён. Падчас [[грамадзянская вайна ў Расіі|грамадзянскай вайны ў Расіі]] абодва бакі канфлікту мелі баявыя караблі на Волзе. У 1918 годзе флатылія Чырвонай Волгі выціснула белых на ўсход, ад Казані да Камы і ў рэшце рэшт да [[Уфа|Уфы]]. Аднаўленне кантролю бальшавікоў над Волгай лічыцца важным пераломным момантам Грамадзянскай вайны, бо кантроль над Волгай забясьпечваў доступ да хлебных рэсурсаў і бакінскай нафты. Важную ролю ў Грамадзянскай вайне адыграла абарона [[Валгаград|Царыцына]], у якой удзел прымаў [[Іосіф Сталін]], што і паслужыла падставай для далейшага перайменаваньня гораду ў Сталінград. У гады сацыялістычнага будаўніцтва ў сувязі з індустрыялізацыяй ўсёй краіны значэнне Волжскага шляху ўзрасло. З канца 1930-х гадоў Волгу пачалі выкарыстоўваць як крыніцу атрымання гідраэлектраэнэргіі. У перыяд [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] на рацэ адбыліся пераломныя і найбольш крывавыя [[Ржэўская бітва|Ржэўская]] і [[Сталінградская бітва|Сталінградская бітвы]]. == Экалогія == Значная тэхнагенная нагрузка прывяла да засмечвання ракі і забруджвання вады, а будаўніцтва гідратэхнічных збудаванняў — да амаль поўнага знікнення першасных частак берагоў, звычайна размешчаных за дамбамі вадаёмаў. У выніку — натуральная біямаса знікае і з’яўляюцца чужародныя арганізмы. Некаторыя эколагі кажуць, што з-за арганічнага забруджвання Волга імкліва ператвараецца ў балота<ref>[https://lenta.ru/articles/2018/06/25/volga_gibnet/ «Мы получим новый Чернобыль» // Главную русскую реку превратили в ядовитую помойку. Это угрожает всей России] {{ref-ru}}</ref>. == Цэнтральная водная артэрыя Расіі == Тэрытарыяльна басейн Волгі ўключае [[Астраханская вобласць | Астраханскуюю]], [[Валгаградская вобласць | Валгаградскую]], [[Саратаўская вобласць | Саратаўскую]], [[Самарская вобласць | Самарскую]], [[Ульянаўская вобласць | Ульянаўскую]] , [[Ніжагародская вобласць | Ніжагародскую]], [[Яраслаўская вобласць | Яраслаўскую]], [[Іванаўская вобласць | Іванаўскую]], [[Кастрамская вобласць | Кастрамскую]], [[Маскоўская вобласць | Маскоўскую]], [[Смаленская вобласць | Смаленскую]], [[Цвярская вобласць | Цвярскую]], [[Уладзімірская вобласць | Уладзімірскую]], [[Калужская вобласць | Калужскую]], [[Арлоўская вобласць | Арлоўскую]], [[ Разанская вобласць | Разанскую]], [[Валагодская вобласць | Валагодскую]], [[Кіраўская вобласць | Кіраўскую]], [[Пензенская вобласць | Пензенскую]], [[Тамбоўская вобласць | Тамбоўскую вобласць]], [[Пермскі край]], [[Удмурція|Удмурцію]], [[Марый Эл]], [[Мардовія|Мардовію]], [[Чувашыя|Чувашыю]] [[Башкартастан]], [[Калмыкія|Калмыкію]], [[Комі]], [[Масква|Маскву ]] і інш. Волга злучана з [[Балтыйскае мора | Балтыйскім морам]] [[Волга-Балтыйскі водны шлях | Волга-Балтыйскім]] водным шляхам, Вышневалоцкай і Ціхвінскай сістэмамі; з [[Белае мора | Белым морам]] — праз [[Паўночна-Дзвінскі канал|Паўночна-Дзвінскую сістэму]] і праз [[Беламорска-Балтыйскі канал]]; з [[Азоўскае мора | Азоўскаім]] і [[Чорнае мора | Чорным]] марамі — праз [[Волга-Данскі канал]]. У басейне Верхняга Паволжа вялікія лясы, у сярэднім і часткова ў Ніжнім Паволжы вялікія плошчы займаюць пасевы збожжавых і тэхнічных культур. Развіта вырошчванне [[бахчавыя культуры|бахчавых культур]] і [[садаводства]]. У Волга-Уральскім рэгіёне — багатыя [[радовішча | радовішчы]] [[нафта | нафты]] і [[прыродны газ| прыроднага газу]]. Каля [[Салікамск]]а — значныя радовішчы [[калійная соль|калійных соляў]]. У Ніжнім Паволжы ([[Баскунчак]], [[Эльтон]]) — [[павараная соль]]. У Волзе жыве каля 70 відаў [[рыба | рыбы]], у тым ліку 40 прамысловых, з іх найважнейшыя: [[вобла]], [[селядзец]], [[лешч]], [[судак]], [[сазан]], [[карп]], [[сом]], [[шчупак]], [[асетр]], [[сцерлядзь]]. Суднаходства на Волзе існуе са старажытных часоў. Волжскі [[гандлёвы шлях]] узнік у VIII ст. Пры [[Іван Грозны | Іване Грозным]] пасля заваявання Казані і Астрахані быў адкрыты скразны рух па рацэ да яе вусця з выхадам у Каспійскае мора<ref>[http://dlib.eastview.com/browse/doc/6969453 Бурлаки Поволжья]</ref>. Першыя параходы на Волзе з’явіліся ў канцы 1810-х — у пачатку 1820-х гадоў, належалі памешчыку Д. П. Яўрэінаву. Станаўленне цеплахода на Волзе запаволілася з-за манаполіі шатландскага прадпрымальніка Карла Бёрда да 1842 года, і за гэты перыяд на Волзе было пабудавана толькі 16 параходаў<ref>[http://www.vspu.ac.ru/~mog/interex/samara/Page2.htm Волжское судоходство] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190902062331/http://www3.vspu.ac.ru/~mog/interex/samara/Page2.htm |date=2 верасня 2019 }}</ref>. У 1843 годзе па рашэнні ўрада было створана Волжскае параходства з цэнтрам у [[Санкт-Пецярбург]]у, а ў 1846 годзе арганізавана рэгулярнае цеплаходства. Пазней на Волзе былі арганізаваны і іншыя буйныя суднаходныя кампаніі — «Самалёт», «Волга», «Каўказ і Меркурый», а таксама мноства дробных кампаній, якія спаборнічалі паміж сабой<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.volgaflot.com/index.phtml?l=ru&s=2 |title=История Волжского пароходства |accessdate=18 липня 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110717231706/http://www.volgaflot.com/index.phtml?l=ru&s=2 |archivedate=17 липня 2011 |deadurl=yes }}</ref>. У 1918 г. былі нацыяналізаваны прыватныя судны. У гады Вялікай Айчыннай вайны на Волзе дзейнічала Волжская флатылія, якая ажыццяўляла ваенныя перавозкі, размініравала і прымала ўдзел у некалькіх баях <ref name = ":0"/>. У цяперашні час (паводле пераліку ўнутраных водных шляхоў, зацверджанага ўрадам Расіі ў 2002 г.), Волга лічыцца суднаходнай ад Ржэва; да ўнутраных водных шляхоў Расіі адносяцца ўчастак ад Ржэва да прыстані Калгаснік (589 км), ад прыстані Калгаснік да прыстані Берцюль у пасёлку Чырвоныя Барыкады (2604 км), а таксама 40-кіламетровы ўчастак у дэльце Волгі.<ref>[https://web.archive.org/web/20150318172714/http://www.skitalets.ru/laws/norm/vod_puti.htm Перечень внутренних водных путей Российской Федерации]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{БелЭн|4|Волга}} * {{cite web |author = |url = http://old.st-tver.ru/biblioteka-2/v/2143-volga/20998-volga-ot-tveri-do-astrakhani-1862 |title = Волга от Твери до Астрахани. |lang = ru |website = old.st-tver.ru |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = no}} — СПб.: Самолёт, 1862. — VIII, 415 с., 10 литогр., 31 рис. * ''Водарский Е. А.'' Путеводитель по Волге от Рыбинска до Астрахани. — М.: Т-во Скоропеч. А. А. Левенсон, 1908. — 147 с. + 9 карт. * {{кніга |аўтар = Ситников Г. Г., Феденко И. И. |частка = |загаловак = Москва—Уфа: По плёсам пяти рек |спасылка = |адказны = |выданне = |места = М. |выдавецтва = Географгиз |год = 1954 |старонкі = |старонак = 200 |isbn = |тыраж = 15000 |мова = ru}} * ''Рыбаков Б. А.' Геродотова Скифия: Историко-географический анализ . — М.: Наука, 1979. — 248 с. — 50 000 экз. Переизд.: М.: Эксмо; Алгоритм, 2010. * ''Новосад Е. В.'' {{cite web |author = |url = https://proza.ru/2011/01/13/1269 |title = Загрязнение Волги в период становления нефтяной промышленности в России. (по материалам «Вестника рыбопромышленности») |lang = ru |website = www.proza.ru |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = no}} // [[Вопросы истории естествознания и техники]] / [[Інстытут гісторыі прыродазнаўства і тэхнікі імя С. І. Вавілава РАН|Институт истории естествознания и техники им. С. И. Вавилова РАН]]. — М.: Наука, 2006 — С. 61—72. == Спасылкі == * {{cite web |author = Виктор Рагозин |title = Атлас Волги |url = https://humus.livejournal.com/4339272.html |date = 1880 |accessdate = 2019-02-03}} * {{cite web |author = |url = http://locman.net/volga.htm |title = Река Волга: фотографии, карты, путеводители |lang = |website = locman.net |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = no}} * {{cite web |author = |url = http://www.volgaplanet.ru |title = «Волга ''planet''»: Истоки прошлого, вехи настоящего в картинах, фотографиях и открытках |lang = ru |website = www.volgaplanet.ru |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = yes |archiveurl = https://web.archive.org/web/20180918151630/http://www.volgaplanet.ru/ |archivedate = 2018-09-18 }} * {{cite web |author = |url = http://www.sovsekretno.ru/articles/id/4690/ |title = Гидроудар. Как уходили под воду сотни поволжских городов и сёл (''«Совершенно секретно» от 23.03.2015 г. № 09/338, Наталия Фёдорова'') |lang = ru |website = www.sovsekretno.ru |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = no}} * {{cite web |author = |url = http://www.vokrugsveta.ru/encyclopedia/?title=Волга |title = Волга (''Энциклопедия «Вокруг света»'') |lang = ru |website = www.vokrugsveta.ru |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = no}} * {{cite episode |title=Видео об Истоке Волги|episodelink= |url=https://www.youtube.com/watch?v=la1gakAbIgw}} * ''Григорий Москвич''. {{cite web |author = |url = http://cruizi-spb.ru/doc/volga_guide.pdf |title = Путеводитель по Волге. 1902 год |lang = ru |website = cruizi-spb.ru |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = no}} * {{cite web |author = |url = http://old.st-tver.ru/biblioteka-2/v/2143-volga |title = Книги и путеводители по Волге на сайте Тверской епархии |lang = ru |website = old.st-tver.ru |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = no}} * {{cite web |author = |url = http://libsmr.ru/show_preview?name=Река+Волга+от+истока+до+устья&id=CD05618A-B332-468A-8EA6-F9A959133221 |title = Река Волга от истока до устья // Электронная библиотека Самарской ОУНБ |lang = ru |website = libsmr.ru |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = yes |archive-date = 2020-09-18 |archive-url = https://web.archive.org/web/20200918163135/http://libsmr.ru/show_preview?name=Река+Волга+от+истока+до+устья&id=CD05618A-B332-468A-8EA6-F9A959133221 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20200918163135/http://libsmr.ru/show_preview?name=%D0%A0%D0%B5%D0%BA%D0%B0+%D0%92%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0+%D0%BE%D1%82+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0+%D0%B4%D0%BE+%D1%83%D1%81%D1%82%D1%8C%D1%8F&id=CD05618A-B332-468A-8EA6-F9A959133221 |archivedate = 18 верасня 2020 |deadurl = yes }} * {{cite web |author = |url = http://libsmr.ru/catalog?letter=В&id=DE4BB66F-DB16-40BE-910A-0177410440CF&y=COLLECTION&lettertype= |title = ВОЛГА // Электронная библиотека Самарской ОУНБ. — Раздел Природа. Природные ресурсы Самарского края |lang = ru |website = libsmr.ru |date = |accessdate = 2020-03-10 |deadlink = no}} * {{YouTube|9OZnSLsw0Kc|Волга (документальная ода). Кинокомпания Волга XXI. 2018-01-31|logo=1}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] h2154szjle6tusu8t7d6bo2sqvt2c20 0 1732 4162124 4152777 2022-07-20T04:54:43Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{састарэла}} [[Выява:Wikipedia-logo-v2.svg|thumb|150px|Лагатып Вікіпедыі]] '''Вікіпедыя''' ({{lang-en|Wikipedia}}) — шматмоўная, свабодная [[інтэрнэт]]-[[энцыклапедыя]], якая ствараецца супрацоўніцтвам ахвотнікаў і каардынуецца [[некамерцыйная арганізацыя|некамерцыйнай арганізацыяй]] [[Вікімедыя|Фондам Вікімедыя]], якая знаходзіцца ў [[Сент-Пітэрсберг (Фларыда)|Сент-Пітэрсбергу]], [[Фларыда (штат)|Фларыда]]. На сённяшні дзень найпапулярнейшы інтэрнэт-даведнік у свеце. Па аб’ёме звестак Вікіпедыя — найпаўнейшая энцыклапедыя з усіх, што ствараліся за гісторыю чалавецтва. Яе агульная вага станам на 22 лютага 2017 г. склала 43 781 592 артыкулаў. Найвялікшым з моўных раздзелаў энцыклапедыі з’яўляецца [[Англійская Вікіпедыя|англійскі]], на кастрычнік 2017 года ён налічваў 5,5 млн артыкулаў (для параўнання, вядомая Брытаніка — «Брытанская Энцыклапедыя», у 15-м выданні налічвае 120 тысяч артыкулаў, трэцяя рэдакцыя «[[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Вялікай Савецкай Энцыклапедыі]]» — каля 100 тысяч). <!--Другая па велічыні Вікіпедыя — [[Себуанская Вікіпедыя|себуанская]], налічвае больш за 5 мільёнаў артыкулаў. [Не адпавядае сапраўднасці.]--> Беларуская Вікіпедыя станам на 1 верасня 2021 года мае болей за 208.000 артыкулаў і займае па гэтым крытэрыі 47-е месца з 312 моўных раздзелаў, уваходзячы, такім чынам, у 20 % найвялікшых. Агулам у Вікіпедыі на 1 верасня 2021 года 312 моўных раздзелаў. Больш за мільён артыкулаў змяшчаюць англійская, [[Себуанская Вікіпедыя|себуанская]], шведская, [[Нямецкая Вікіпедыя|нямецкая]], [[Французская Вікіпедыя|французская]], [[Нідэрландская Вікіпедыя|нідэрландская]], [[Руская Вікіпедыя|руская]], [[Італьянская Вікіпедыя|італьянская]], [[Іспанская Вікіпедыя|іспанская]], [[Польская Вікіпедыя|польская]], егіпецкая арабская, японская, [[В’етнамская Вікіпедыя|в’етнамская]], варай-варайская, кітайская, арабская, украінская і партугальская Вікіпедыі. Паводле лічыльніка ''Hitwise'', на цяперашні час Вікіпедыя — найпапулярнейшая старонка ў Інтэрнэце. Праект некамерцыйны і развіваецца на сродкі спонсараў, якія ў асноўным з’яўляюцца простымі ўдзельнікамі Вікіпедыі. Арганізатар — амерыканскі фонд Wikimedia Foundation Inc. == Этымалогія == Назва ўтворана ад англійскага слова «вікі» (якое запазычана з [[Гавайская мова|гавайскай мовы]], дзе мае значэнне «хутка») і [[Англійская мова|англійскага]] слова «[[энцыклапедыя]]», якое, у сваю чаргу, утворана ад [[Старажытнагрэчаская мова|грэчаскіх]] «ἐγκύκλιος» і «παιδεία» («кола ведаў»). == Гісторыя == [[Выява:Wikimedia Conference 2013 portrait 041.JPG|thumb|Джымі Вэйлс, адзін са стваральнікаў Вікіпедыі]] [[ВЫява:Larry_Sanger_cropped.jpg|thumb|Лары Сэнгер, адзін са стваральнікаў Вікіпедыі]] Стваральнікі Вікіпедыі — [[Джымі Вэйлз|Джымі Вэйлс]] і [[Лары Сэнгер]]. Вікіпедыя спачатку была складовай часткай пісанай экспертамі [[Нупедыя|Нупедыі]] (з [[15 студзеня]] [[2001]]). Першапачаткова кожны новы артыкул перад публікацыяй праходзіў складаную шматступенную працэдуру рэдагавання. Аднак рост аб’ёму энцыклапедыі прымусіў стваральнікаў шукаць прасцейшы метад публікацыі. Нупедыя была створана 9 сакавіка 2000 г. як уласнасць [[Bomis, Inc]]., кампаніі, якая валодала [[Вэб-партал|вэб-парталам]]. Асноўнымі фігурамі былі Джымі Вэйлз, [[CEO Bomis]] і Лары Сэнгер, галоўны рэдактар Нупедыі, а затым і Вікіпедыі. Нупедыя, спачатку ліцэнзаваная ў адпаведнасці са сваёй [[Ліцэнзія|ліцэнзіяй]] [[Nupedia Open Content License]], потым перайшла на GNU Free Documentation License. Джымі Вэйлзу звычайна прыпісваюць вызначэнне мэты стварэння [[Энцыклапедыя|энцыклапедыі]], якую могуць рэдагаваць звычайныя чытачы. Сэнгеру ж прыпісваюць контр-інтуітыўную стратэгію выкарыстання вікі для дасягнення гэтай мэты. 10 студзеня 2001 г. Лары Сэнгер у спісе рассылкі «Нупедыі» прапанаваў ужыць [[Канцэпцыя|канцэпцыю]] «[[вікі]]» для самой «Нупедыі», каб паскорыць яе развіццё. Гэта прывяло да стварэння вэб-сайту Вікіпедыі, якая спачатку была задумана для папярэдняй распрацоўкі матэрыялаў, якія потым былі б размешчаныя ў Нупедыі. Вікіпедыя была афіцыйна адкрыта 15 студзеня 2001 года як адзінкавы [[Англійская мова|англамоўны]] раздзел на www.wikipedia.com і была анансавана Сэнгерам у спісе рассылкі «Нупедыі». Палітыка «нейтральнага пункту гледжання» ў Вікіпедыі была ўведзена ў першыя месяцы і была аналагічна ранняй палітыцы нейтральнасці ў «Нупедыі». У іншых адносінах спачатку існавала адносна няшмат правіл, і Вікіпедыя кіравалася незалежна ад «Нупедыі». Вікіпедыя атрымала ранніх удзельнікаў з «Нупедыі». Яна вырасла прыкладна на 20 000 артыкулаў і на 18 [[Мова|моў]] на канец [[2001]] года. На канец [[2002]] года яна дасягнула 26 моўных раздзелаў, 46 на канец [[2003]] года і 161 на канец [[2004]] года. «Нупедыя» і Вікіпедыя суіснавалі, пакуль [[Сервер (апаратнае забеспячэнне)|серверы]] «Нупедыі» не былі назаўсёды адключаныя ў 2003 годзе (тэкст «Нупедыі» быў уключаны ў Вікіпедыю). [[Англійская Вікіпедыя]] мінула адзнаку ў 2 млн артыкулаў 9 верасня 2007 года, што зрабіла яе найвялікшай энцыклапедыяй усіх часоў, якая зацямніла нават энцыклапедыю Юнлэ, якая ўтрымлівала статус найвялікшай на працягу 600 гадоў. Спачылаючыся на наяўнасць камерцыйнай рэкламы і відавочны англацэнтрызм Вікіпедыі, карыстальнікі [[Іспанская Вікіпедыя|іспанскай Вікіпедыі]] вылучыліся з агульнага праекта для стварэння Enciclopedia Libre ў лютым 2002 года. Пазней у тым жа годзе Вэйлз абвясціў, што Вікіпедыя болей не будзе ўтрымліваць [[Рэклама|рэкламу]], і яе вэб-сайт быў перамешчаны на wikipedia.org. Некаторыя іншыя праекты вылучыліся з Вікіпедыі з рэдакцыйных прычын. [[Wikinfo]], напрыклад, не патрабуе нейтральнага пункту гледжання і дазваляе арыгінальныя даследаванні. Новыя праекты, якія натхніла Вікіпедыя, — [[Citizendium]], [[Scholarpedia]], [[Conservapedia]] і [[Google Knol]], — былі пачатыя ў адказ на ўсведамленне абмежаванасцяў Вікіпедыі (палітыка ў вобласці рэцэнзавання, арыгінальных артыкулаў і камерцыйнай рэкламы). Фонд Вікімедыя ({{lang-en|Wikimedia Foundation}}) быў створаны з Вікіпедыі і «Нупедыі» 20 чэрвеня 2003 года. У [[2015]] годзе Вікіпедыя атрымала [[Прэмія Эразма|Прэмію Эразма]]. == Супольнасць == [[Выява:Wikimania 2012 Group Photograph-0001a.jpg|right|thumb|Супольнае фота закрыцця [[Вікіманія|Вікіманіі]] 2012 года, штогадовай канферэнцыі аўтараў Вікіпедыі і іншых праектаў фонда Вікімедыя]] Супольнасць Вікіпедыі — гэта: * простыя чытачы Вікіпедыі (чытачы, якія не зрабілі ніводнай праўкі); * удзельнікі Вікіпедыі (чытачы, якія зрабілі прынамсі адну праўку), якія ў сваю чаргу падзяляюцца на ананімных удзельнікаў і ўдзельнікаў, якія маюць уліковы запіс. Ананімныя ўдзельнікі не могуць правіць абароненыя артыкулы Вікіпедыі. Супольнасць удзельнікаў Вікіпедыі — [[Іерархія|іерархічная]] па [[Структура|структуры]]. Удзельнікі з добрай рэпутацыяй могуць балатавацца на адзін з многіх узроўняў дабраахвотнага кіравання. Ніжэйшая прывілеяваная «пасада» — [[Адміністратар Вікіпедыі|адміністратар]] (могуць выдаляць старонкі, блакаваць артыкулы ад правак у выпадку вандалізма ці рэдактарскіх спрэчак і блакаваць удзельнікаў). Нягледзячы на назву, адміністратары не маюць ніякіх асабістых прывілеяў у працэсе прыняцця рашэнняў, і ім забаронена ўжываць свае паўнамоцтвы для ўрэгулявання спрэчак. Ролю адміністратараў часта апісваюць як «уборку» і ўнясенне правак, якія маюць эфект у маштабах усяго праекта (і таму забаронены для звычайных рэдактараў, каб мінімізаваць парушэнні), а таксама блакіроўку ўдзельнікаў, каб перашкодзіць разбуральным праўкам, такім як [[вандалізм]]. Паколькі Вікіпедыя развіваецца на базе нетрадыцыйнай мадэлі складання энцыклапедыі, пытанне «Хто піша Вікіпедыю» стала тым, якія найболей часта задаюць у межах праекта, часам са спасылкай на іншыя праекты [[Веб 2.0]], такія як [[Digg]], [[News Corporation|News2]], [[Хабрахабр]]. [[Джымі Вэйлз]] аднойчы сцвярджаў, што толькі «супольнасць… адданая група з некалькіх соцень добраахвотнікаў» робіць асноўны ўнёсак у Вікіпедыю і што гэты праект з’яўляецца, па сутнасці, «вельмі падобным на любую традыцыйную арганізацыю». Пазней гэта аспрэчыў [[Аарон Шварц]], які адзначыў, што шэраг прагледжаных артыкулаў мелі вялікія часткі зместу, якія ўняслі ўдзельнікі з малой колькасцю правак<ref>{{cite web |url = http://www.aaronsw.com/weblog/whowriteswikipedia |title = Raw Thought: Who Writes Wikipedia? |first = Aaron |last = Swartz |lang = en |accessdate = 2008-02-23 |date = 2006-09-04 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bXNFfL?url=http://www.aaronsw.com/weblog/whowriteswikipedia |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = no }}</ref>. Даследаванне навукоўцаў з [[Дартмутскі каледж|Дартмутскага каледжа]], якое правялі ў [[2007]] годзе, паказала, што ананімы і тыя карыстальнікі, якія рэдка робяць унёсак у Вікіпедыю, з’яўляюцца не меней надзейнай крыніцай ведаў, як і тыя, што зарэгістраваны на сайце. Хаця некаторыя ўдзельнікі — знаўцы ў сваёй галіне, Вікіпедыя патрабуе, каб іх унёсак быў падмацаваны крыніцамі, прыдатнымі для праверкі. Гэтую перавагу [[Кансэнсус|кансэнсуса]] над наяўнасцю [[Адукацыя|адукацыі]] часта апісваюць як «анты-элітарнасць»<ref name="SangerElitism" />. У жніўні 2007 года сайт, распрацаваны аспірантам па камп’ютарных навуках [[Вірджыд Грыфт|Вірджыдам Грыфтам]] і названы [[WikiScanner]], пачаў публічнае функцыянаванне. WikiScanner прасочвае крыніцы мільёнаў змен, зробленых у Вікіпедыі ананімнымі рэдактарамі, і паказвае, што многія з гэтых правак з [[Карпарацыя|карпарацый]] і [[Урад|ўрадавых]] устаноў — у артыкулах, што звязаны з імі самімі або з іх працай, з якіх яны стараюцца выдаліць крытыку<ref name="Seeing Corporate Fingerprints">{{cite news | url = http://www10.nytimes.com/2007/08/19/technology/19wikipedia.html?_r=5&hp=&pagewanted=all&oref=slogin&oref=slogin&oref=slogin&oref=slogin | title = Seeing Corporate Fingerprints From the Editing of Wikipedia | first = Katie | last = Hafner | date = 2007-08-19 | publisher = [[New York Times]] }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. У 2003 годзе ў даследаванні пра Вікіпедыю як пра супольнасць [[студэнт]] Andrea Ciffolilli сцвярджаў, што нізкія аперацыйныя выдаткі на ўдзел у вікі ствараюць каталізатар для сумеснага развіцця і што падыход «творчага развіцця» заахвочвае ўдзел. У сваёй кнізе «[[Будучыня Інтэрнэта і як яго спыніць]]» [[2008]] года Jonathan Zittrain з [[Оксфардскі інстытут Інтэрнэта|Оксфардскага інстытута Інтэрнэта]] і Berkman Center for Internet & Society [[Гарвардская школа права|Гарвардскай школы права]] спасылаюцца на Вікіпедыю як сацыялагічнае даследаванне ў тым, як адкрытае супрацоўніцтва судзейнічала іннаватарству ў сеціве. У [[2007]] годзе даследчык Одэд Ноў апублікаваў працу пра матывацыю, якая рухае [[вікіпедысты|вікіпедыстаў]]. Ноў лічыць, што ўдзельнікі рэдагуюць Вікіпедыю, сыходзячы з наступных відаў матывацыі: абароннай («калі я праўлю Вікіпедыю, я адчуваю сябе меней самотна»), жаданне зрабіць унёсак у агульную справу («мне падаецца, важна дапамагаць іншым»), матывацыі кар’еры («я магу атрымаць новыя кантакты, якія могуць дапамагчы мне ў маім бізнэсе і кар’еры»), сацыяльнай, пазнавальнай («напісанне Вікіпедыі дазваляе мне зірнуць на рэчы па-новаму»), жадання быць камусьці патрэбным («калі я праўлю Вікіпедыю, я адчуваю сябе запатрабаваным»), патрэба ў станоўчых эмоцыях (пісаць/рэдагаваць Вікіпедыю — гэта весела), ідэялагічнай («я лічу, што інфармацыя павінна быць бясплатнай»)<ref>[http://faculty.poly.edu/~onov/Nov_What%20Motivates%20Wikipedians_CACM_print_version.pdf Nov O. What motivates wikipedians? //Communications of the ACM. — 2007. — Т. 50. — №. 11. — С. 60-64.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161223173225/http://faculty.poly.edu/~onov/Nov_What%20Motivates%20Wikipedians_CACM_print_version.pdf |date=23 снежня 2016 }}</ref>. <!-- ==== Signpost ==== The ''[[Wikipedia:Wikipedia Signpost|Wikipedia Signpost]]'' is the community newspaper on the [[English Wikipedia]], and was founded by [[Michael Snow (attorney)|Michael Snow]], an administrator and the current chair of the [[Wikimedia Foundation]] board of trustees<ref> {{cite news | url = http://www.nytimes.com/2007/03/05/technology/05wikipedia.html?pagewanted=2&_r=1 | title = A Contributor to Wikipedia Has His Fictional Side | date = 2007-03-05 | first = Noam | last = Cohen | work = [[New York Times]] | accessdate = 2008-10-18 }} </ref>. It covers news and events from the site, as well as major events from sister projects, such as [[Wikimedia Commons]]<ref> {{cite news | url = http://www.webpronews.com/blogtalk/2005/12/19/ten-more-wikipedia-hacks | title = Ten More Wikipedia Hacks | date = 2005-12-19 | first = Steve | last = Rubel | work = [[WebProNews]] | accessdate = 2008-10-18 }} </ref>. --> == Моўныя раздзелы == {{main|Моўныя раздзелы Вікіпедыі}} На 24 лютага 2016 года існуе 295 моўных раздзелаў Вікіпедыі, з іх 58 утрымлівае болей за 100 000 артыкулаў (у тым ліку Беларуская Вікіпедыя), 247 — болей за 1000 артыкулаў. Вікіпедыя з’яўляецца свабоднай [[Энцыклапедыя|энцыклапедыяй]], таму ўдзельнікі аднаго і таго ж моўнага раздзела могуць выкарыстоўваць розныя [[Дыялект|дыялекты]] і могуць быць з розных краін (як у выпадку з англійскай Вікіпедыяй). Дыялектныя адрозненні могуць прывесці да некаторых канфліктаў па розным напісанні слоў (як гэта адбылося ў беларускай Вікіпедыі і прывяло яе да расколу на два асобныя раздзелы)<ref>{{cite web |url = http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Spelling |title = spelling |work = Manual of Style |publisher = Wikipedia |accessdate = 2007-05-19 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616ba2JZX?url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Spelling |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = no }}</ref> ці па пунктах гледжання<ref>{{cite web | url = http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_Countering_systemic_bias | title = Countering systemic bias | accessdate = 2007-05-19 | archiveurl = https://www.webcitation.org/616baYYbl?url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_Countering_systemic_bias | archivedate = 21 жніўня 2011 | deadurl = no }}</ref>. Нягледзячы на тое, што розныя моўныя раздзелы прытрымліваюцца глабальнай палітыкі, такой як нейтральны пункт гледжання, яны разыходзяцца па некаторых пытаннях палітыкі і практыкі, асабліва па пытанні, ці могуць выявы, якія не ліцэнзіруюцца па свабоднай ліцэнзіі, выкарыстоўвацца ў адпаведнасці з патрабаваннямі добрасумленнага выкарыстання<ref>{{cite web |url = http://meta.wikimedia.org/wiki/Fair_use |title = Fair use |publisher = Meta wiki |accessdate = 2007-07-14 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bb8G93?url=http://meta.wikimedia.org/wiki/Fair_use |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = no }}</ref><ref>{{cite web | url = http://meta.wikimedia.org/wiki/Images_on_Wikipedia | title = Images on Wikipedia | accessdate = 2007-07-14 | archiveurl = https://www.webcitation.org/616bbcql9?url=http://meta.wikimedia.org/wiki/Images_on_Wikipedia | archivedate = 21 жніўня 2011 | deadurl = no }}</ref><ref>{{cite journal | url = http://www.research.ibm.com/visual/papers/viegas_hicss_visual_wikipedia.pdf | format = PDF | author = Fernanda B. Viégas | title = The Visual Side of Wikipedia | publisher = Visual Communication Lab, IBM Research | date = 2007-01-03 | accessdate = 2007-10-30 }} </ref>. [[Выява:PercentWikipediasGraph.png|thumb|Адсотак усіх артыкулаў Вікіпедыі па-англійску (чырвоны) і 10 найбуйнейшых можных раздзелаў (сіні). На ліпень [[2008]] года менш за 23 % артыкулаў Вікіпедыі — па-англійску]] Джымі Вэйлз апісаў Вікіпедыю як «намаганні па стварэнні і распаўсюду вольнай энцыклапедыі самай высокай якасці для кожнага чалавека на планеце на яго роднай мове»<ref>[[Джымі Вэйлз|Jimmy Wales]], «[http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikipedia-l/2005-March/020469.html Wikipedia is an encyclopedia]», March 8, 2005, <nowiki><Wikipedia-l@wikimedia.org></nowiki></ref>. Нягледзячы на функцыянаванне кожнага моўнага раздзела болей ці меней самастойна, здзесненыя пэўныя намаганні для кантролю ўсіх раздзелаў. Іх каардынуе часткова [[Мета-вікі]], часткова [[Вікімедыя|Фонд Вікімедыя]], які прысвечаны падтрыманню ўсіх яго праектаў (Вікіпедыя і інш). Напрыклад, Мета-вікі прадстаўляе [[m:Statistics|важную статыстыку]] ўсіх моўных раздзелаў і падтрымлівае [[m:List of articles every Wikipedia should have|спіс артыкулаў, якія павінны быць ва ўсіх Вікіпедыях]]. Спіс датычыцца асноўнага зместу прадметаў: [[біяграфія]], [[гісторыя]], [[геаграфія]], [[грамадства]], [[культура]], [[навука]], [[тэхналогія]], [[матэматыка]]. Што датычыцца астатняга, то нярэдка для артыкулаў, што шчыльна звязаныя з канкрэтнай мовай, няма копіі ў іншым раздзеле. Напрыклад, артыкулы аб малых гарадах [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] могуць быць даступныя толькі на англійскай мове. Перакладныя артыкулы прадстаўляюць невялікую долю ў большасці раздзелаў, у прыватнасці з-за таго, што аўтаматызаваны пераклад артыкулаў не дазволены<ref>{{cite web |url = http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Translations |title = Wikipedia: Translation |work = English Wikipedia |accessdate = 2007-02-03 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bc90LF?url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Translations |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = no }}</ref>. == Прынцыпы працы == У [[2002]] годзе за аснову была ўзята вікі-тэхналогія (ад {{lang-haw|wikiwiki}} — вельмі хутка). Тэхналогія дазваляе адразу праз вэб-інтэрфейс публікаваць артыкулы, рабіць праўку ў наяўных, імгненна ствараць спасылкі на іншыя артыкулы, як на наяўныя, так і запланаваныя. Праект «Вікіпедыя» існуе як публічная ўніверсальная інтэрнэт-энцыклапедыя, у якой аўтарам артыкула можа выступіць кожны ахвочы. Фундатарамі праекта сталі два энтузіясты [[Джымі Вэйлз]] і [[Лары Сэнгер]]. Яе папулярнасць паступова нарастала, і вынікам гэтага сталі пабочныя праекты, такія як [[Вікіслоўнік]], [[Вікіцытатнік]], і [[Вікінавіны]]. Вікіпедыя рэдагуецца ахвотнікамі на базе [[вікі]] [[праграма|праграмы]]. == Этыка == Ахвотнікі Вікіпедыі намагаюцца праводзіць палітыку «нейтральнага погляду», у якім апублікаваныя меркаванні вядомых людзей, ці іх спісаныя погляды падсумоўваюцца без аніякіх спроб ацэнкі [[аб'ектыўнасць|аб’ектыўнай]] праўды. З прычыны адкрытага характару энцыклапедыі, [[вандалізм]] і неаб’ектыўнасць становяцца для Вікіпедыі значнай праблемай. [[Аўтарскае права]] на матэрыялы Вікіпедыі рэгулюецца ліцэнзіяй [[GNU Free Documentation License|GNU FDL]] і адпавядае GPL-ліцэнзіі, якая выкарыстоўваецца для свабоднага праграмнага забеспячэння. Ліцэнзія дазваляе свабодна змяняць і распаўсюджваць інфармацыю і нават прадаваць яе, аднак забараняе заяўляць свае правы на створаную грамадскасцю інфармацыю пасля ўнясення якіх-небудзь змен і дапаўненняў (copyleft). Пры гэтым стваральнікі Вікіпедыі настойліва заклікаюць не размяшчаць у ёй матэрыялаў, абароненых аўтарскім правам, без згоды праваўладальнікаў. == Ацэнкі і крытыка == [[Выява:John Seigenthaler Sr. speaking.jpg|right|thumb|[[Джон Сайгенталер]] апісаў Вікіпедыю як «некарэктны і безадказны даследчы інструмент»<ref name="Seigenthaler"> {{cite news | url = http://www.usatoday.com/news/opinion/editorials/2005-11-29-wikipedia-edit_x.htm | last = Seigenthaler | first = John | title = A False Wikipedia 'biography' | date = 2005-11-29 | publisher = [[USA Today]] }} </ref>]] Статус Вікіпедыі як крыніцы інфармацыі доўгі час ставіўся пад сумненне. Энцыклапедыю хвалілі за тое, што яна бясплатна распаўсюджвалася, рэдагавалася і таму што яна вельмі шырокая; але яе крытыкавалі за несістэматычнасць, перавагу згоды над мандатам і за відавочную недастатковасць адказнасці і аўтарытэтнасці ў параўнанні з традыцыйнымі энцыклапедыямі. Артыкулы Вікіпедыі цытуюцца ў [[сродкі масавай інфармацыі|СМІ]] і ў акадэмічным асяроддзі. Найчасцей аб’ектамі крытыкі з’яўляюцца наступныя якасці Вікіпедыі: * Адкрытая прырода Вікіпедыі * Неаўтарытэтнасць і ненадзейнасць інфармацыі * [[Дыспрапорцыя]] ў ахопе тэм і суб’ектаўнасць іх асвятлення * Недастаткова эфектыўная праца супольнасці ўдзельнікаў праекта по выдаленню магчымасцяў па ціску [[Адміністратар Вікіпедыі|адміністратараў]] на звычайных удзельнікаў і так званага адміністрацыйнага свавольства. Крытыкі настойваюць, што ўдзельнікі Вікіпедыі сумесна пішуць і пераглядваюць яе правілы і этыку, а затым кіруюцца імі часта фармальна і вельмі нягнутка, выдаляюць ці змяняюць матэрыял артыкулаў, які фармальна не адпавядае гэтым правілам, палітыцы і кіраўніцтву (гл. таксама [[Выдалізм]] [[Вікіпедыя:Інклюзіянізм]]<ref> {{cite news | title = The battle for Wikipedia's soul | url = http://www.economist.com/printedition/displaystory.cfm?story_id=10789354 | publisher = [[The Economist]] | date = 2008-03-06 | accessdate = 2008-03-07 }} </ref><ref> {{cite news | url = http://www.telegraph.co.uk/connected/main.jhtml?xml=/connected/2007/10/11/dlwiki11.xml | title = Wikipedia: an online encyclopedia torn apart | date = 2007-11-10 | accessdate = 2008-03-11 | publisher = [[Daily Telegraph]] }} </ref>.) Супольнасць Вікіпедыі таксама была апісана як «падобная на [[культ]]»<ref> {{cite news | url = http://www.guardian.co.uk/technology/2005/dec/15/wikipedia.web20 | title = Log on and join in, but beware the web cults | first = Charles | last = Arthur | date = 2005-12-15 | publisher = [[The Guardian]] }} </ref>, хаця не заўсёды выключна з негатыўнай [[Канатацыя|канатацыяй]]<ref> {{cite news | url = http://www.cnn.com/2003/TECH/internet/08/03/wikipedia/index.html | title = Wikipedia: The know-it-all Web site | date = 2003-08-04 | first = Kristie | last = Lu Stout | publisher = [[CNN]] }} </ref> і была раскрытыкавана за няздольнасць прыцягнуць недасведчаных карыстальнікаў да працы ў праекце<ref>{{cite web|url=http://wikinfo.org/index.php/Critical_views_of_Wikipedia|title=Critical views of Wikipedia|author=Wikinfo|date=2005-03-30|accessdate=2007-01-29|deadlink=404|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101201195232/http://wikinfo.org/index.php/Critical_views_of_Wikipedia|archivedate=1 снежня 2010|deadurl=no}}</ref>. Таксама Вікіпедыю крытыкуюць за сістэмную прадузятасць, незбалансаванасць у асвятленні тэм<ref name="SangerElitism">[[Лары Сэнгер|Larry Sanger]], [http://www.kuro5hin.org/story/2004/12/30/142458/25 Why Wikipedia Must Jettison Its Anti-Elitism], [[Kuro5hin]], December 31, 2004.</ref>, а таксама за тое, што яна аддае перавагу [[кансэнсус]]у паміж удзельнікамі, а не прафесіяналізму асобных удзельнікаў у працэсе рэдагавання<ref name="AcademiaAndWikipedia">{{cite web |url = http://many.corante.com/archives/2005/01/04/academia_and_wikipedia.php |title = Academia and Wikipedia |accessdate = 2007-02-11 |author = [[Danah Boyd]] |publisher = Many-to-Many |date = 2005-01-04 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bTkzWM?url=http://many.corante.com/archives/2005/01/04/academia_and_wikipedia.php |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = no }}</ref>. Адкрытае рэдагаванне з’яўляецца асноўным аб’ектам крытыкі. Чытач не можа быць упэўнены, што артыкул, які ён чытае, не перажыў акт [[Вандалізм|вандалізму]]. Крытыкі сцвярджаюць, што рэдагаванне артыкулаў неэкспертамі парушае якасць [[Кантэнт|кантэнту]]. Паколькі ўдзельнікі звычайна перапісваюць ці рэдагуюць асобныя невялікія часткі артыкула, а не ўвесь яго цалкам, высока- і нізкаякасны матэрыял можа ісці ўперамешку ў межах аднаго артыкула. Гісторык [[Рой Розэнцвейг]] адзначыў: «У цэлым, напісанне з’яўляецца „[[Ахілесава пята|ахілесавай пятой]]“ Вікіпедыі. Камітэты рэдка пішуць добра, і артыкулы часта маюць зменлівую якасць, што з’яўляецца вынікам звязвання сказаў і абзацаў, напісаных рознымі людзьмі»<ref name=Rosenzweig>{{cite web |url = http://chnm.gmu.edu/resources/essays/d/42 |title = Can History be Open Source? Wikipedia and the Future of the Past |publisher = [[The Journal of American History]] Volume 93, Number 1 (June, 2006): 117-46 |author = Roy Rosenzweig |accessdate = 2007-10-29 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bUKn1j?url=http://chnm.gmu.edu/news/dc-area-technology-humanities-forum-returns-december-5th-2/ |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = yes }}</ref>. Усё гэта прывяло да пытання надзейнасці Вікіпедыі ў якасці крыніцы інфармацыі. Мадэль Вікіпедыі дазваляе рэдагаваць яе артыкулы ўсім ахвотнікам і спадзяецца на вялікую групу дабранамераных рэдактараў у вызначэнні праблем, што звязаны з сумнеўнымі рэдактарамі. Яна спадзяецца на тое, што пераважная большасць удзельнікаў Вікіпедыі маюць добрыя намеры. Мадэль рэдагавання Вікіпедыі змяшчае магчымасць дадавання нізкаякаснай інфармацыі. Магчымасць ананімнага рэдагавання можа быць не толькі вялікім дабром для праекта, але і крыніцай шкоды. Вікіпедыя можа цярпець ад вандалаў. [[Вандалізм]] — шкодніцкае дадаванне, выдаленне ці змяненне зместу артыкула, здзесненае каб намерана скампраметыраваць дакладнасць і аўтарытэтнасць [[Энцыклапедыя|энцыклапедыі]]. З’яўляючыся агульнадаступным інтэрнэт-[[Даведнік|даведнікам]], Вікіпедыя змяшчае матэрыялы, якія могуць падацца іншым удзельнікам непажаданымі, абразлівымі, [[Парнаграфія|парнаграфічнымі]]<ref>{{cite news|url=http://www.news.com.au/technology/story/0,25642,24318423-5014239,00.html|title=Wikipedia users divided over sexual material|date=2008-09-09|last=Schliebs|first=Mark|publisher=news.com.au|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080911235604/http://www.news.com.au/technology/story/0,25642,24318423-5014239,00.html|archivedate=11 верасня 2008|deadlink=404|accessdate=3 сакавіка 2017|deadurl=yes}}</ref><ref>{{cite web |url = http://ru.wikipedia.org/wiki/Википедия:Чем_не_является_Википедия#В_Википедии_нет_цензуры |title = В Википедии нет цензуры |publisher = Русская Википедия |accessdate = 2009-06-25 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bUuxQx?url=http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%3A%D0%A7%D0%B5%D0%BC_%D0%BD%D0%B5_%D1%8F%D0%B2%D0%BB%D1%8F%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F#В_Википедии_нет_цензуры |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = no }} Арыгінал: {{cite web |url = http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Wikipedia_is_not#Wikipedia_is_not_censored |title = Wikipedia is not censored |publisher = Wikipedia |accessdate = 2008-04-30 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bVRcjf?url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Wikipedia_is_not#Wikipedia_is_not_censored |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = no }}</ref>. Напрыклад, у 2008 годзе Вікіпедыя адхіліла масавы анлайн-зварот супраць уключэння выявы прарока [[Магамет]]а ў [[Англійская Вікіпедыя|англійскі раздзел]], спаслаўшыся на сваю рэдакцыйную палітыку. Наяўнасць у Вікіпедыі матэрыялаў, «нязручных» з палітычнага пункту гледжання стала нагодай заблакавання часткі Вікіпедыі ў [[Кітай|КНР]] для кітайскіх карыстальнікаў<ref name=Taylor> {{cite web | url = http://in.reuters.com/article/technologyNews/idINIndia-32865420080405 | title = China allows access to English Wikipedia | publisher = [[Reuters]] | author = Sophie Taylor | date = 2008-04-05 | accessdate = 2008-07-29 }} </ref>. Аднак у вольнай энцыклапедыі Вікіпедыя (вольнай з пункту гледжання рэдагавання яе частак, а таксама з пункту гледжання магчымасці ўнясення прапаноў па рэдагаванні яе цяперашніх правіл) існуюць механізмы самарэгуляцыі, якія, абапіраючыся на глабальны кансэнсус большасці ўдзельнікаў Вікіпедыі, забяспечваюць няспыннае падтрыманне досыць нізкага ўзроўню асобных адмоўных аспектаў, якія, тым не менш, заўсёды прысутнічаюць у Вікіпедыі. == Значэнне Вікіпедыі ў сучасным свеце == <!-- [[File:Onion wikipedia.jpg|thumb|left|''[[The Onion]]'' newspaper headline «Wikipedia Celebrates 750 Years Of American Independence»]] --> У дадатак да [[Лагістычнае кіраванне|лагістычнага росту]] колькасці артыкулаў<ref>{{cite web | url = http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Modelling_Wikipedia%27s_growth | title = Wikipedia:Modelling Wikipedia's growth | accessdate = 2007-12-22 | archiveurl = https://www.webcitation.org/616bgUpxV?url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia%3AModelling_Wikipedia%27s_growth | archivedate = 21 жніўня 2011 | deadurl = no }}</ref>, Вікіпедыя няўхільна набывае статус даведкавага сайта з моманту яе стварэння ў 2001 годзе<ref>{{cite web |url = http://www.comscore.com/press/release.asp?press=849 |title = 694 Million People Currently Use the Internet Worldwide According To comScore Networks |datepublished = 4 мая 2006 |publisher = comScore |accessdate = 2009-12-26 |quote = Wikipedia has emerged as a site that continues to increase in popularity, both globally and in the U.S. |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080730011713/http://www.comscore.com/press/release.asp?press=849 |archivedate = 30 ліпеня 2008 |deadurl = yes }}</ref>. На студзень 2015 года, паводле [[Alexa Internet]], Вікіпедыя займала 6-е месца сярод самых наведвальных сайтаў свету<ref name="AlexaTop500">{{Cite web |url=http://www.alexa.com/topsites |title=Top 500 |accessdate=26 чэрвеня 2009 |author=[[Alexa Internet|Alexa]] |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090520045403/http://www.alexa.com/topsites |archivedate=20 мая 2009 }}</ref>, у [[Расійскі Інтэрнэт|Рунэце]] — 11-е месца<ref name="AlexaTopRU">{{cite web | url = http://www.alexa.com/topsites/countries/RU | title = Top Sites in Russia | author = [[Alexa Internet]] | accessdate = 2015-06-09 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160514222941/http://www.alexa.com/topsites/countries/RU | archivedate = 14 мая 2016 | deadurl = yes }}</ref>. У першай дзясятцы Вікіпедыя з’яўляецца адзіным [[Некамерцыйная арганізацыя|некамерцыйным]] сайтам. Рост Вікіпедыі быў выкліканы яе дамінуючай пазіцыяй у выніках [[Пошукавая сістэма|пошуку]] {{lang|en|Google}}<ref>{{cite journal |url = http://www.hoover.org/publications/ednext/16111162.html |title = Wikipedia or Wickedpedia? |journal = [[Hoover Institution]] |first = Michael J |last = Petrilli |volume = 8 |issue = 2 |accessdate = 2008-03-21 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080327230211/http://www.hoover.org/publications/ednext/16111162.html |archivedate = 27 сакавіка 2008 |deadurl = yes }}</ref>. Каля 50 % трафіку пошукавых сістэм у Вікіпедыю прыйшло з {{lang|en|Google}}<ref>{{cite web |url = http://weblogs.hitwise.com/leeann-prescott/2007/02/wikipedia_traffic_sources.html |title = Google Traffic To Wikipedia up 166% Year over Year |publisher = [[Hitwise]] |date = 2007-02-16 |accessdate = 2007-12-22 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bhK5rb?url=http://weblogs.hitwise.com/leeann-prescott/2007/02/wikipedia_traffic_sources.html |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = yes }}</ref>, пераважная частка гэтага трафіку звязана з навуковымі даследаваннямі<ref>{{cite web |url = http://weblogs.hitwise.com/leeann-prescott/2006/10/wikipedia_and_academic_researc.html |title = Wikipedia and Academic Research |publisher = [[Hitwise]] |date = 2006-10-17 |accessdate = 2008-02-06 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616biEA9y?url=http://weblogs.hitwise.com/leeann-prescott/2006/10/wikipedia_and_academic_researc.html |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = yes }}</ref>. У красавіку 2007 года праектам {{lang|en|[[Pew Research Center|Pew]]}} {{lang|en|Internet & American Life Project}} было выяўлена, што траціна [[Злучаныя Штаты Амерыкі|амерыканскіх]] інтэрнэт-карыстальнікаў звяртаецца па даведкі да Вікіпедыі<ref>{{cite web |first = Lee |last = Rainie |coauthor = Bill Tancer |title = Wikipedia users |publisher = [[Pew Research Center]] |work = Pew Internet & American Life Project |date = 2007-12-15 |url = http://www.pewinternet.org/pdfs/PIP_Wikipedia07.pdf |format = PDF |accessdate = 2007-12-15 |quote = 36% of online American adults consult Wikipedia. It is particularly popular with the well-educated and current college-age students |deadlink = 404 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070613013041/http://www.pewinternet.org/pdfs/PIP_Wikipedia07.pdf |archivedate = 13 чэрвеня 2007 |deadurl = yes }}</ref>. У кастрычніку 2006 года сайт, па гіпатэтычных ацэнках, меў [[Рыначная эканоміка|рынкавы]] кошт у {{s|580 млн}} долараў, калі б запусціў [[Рэклама|рэкламу]]<ref>{{cite web |url = http://www.watchmojo.com/web/blog/?p=626 |title = What is Wikipedia.org's Valuation? |first = Ashkan |last = Karbasfrooshan |date = 2006-10-26 |accessdate = 2007-12-01 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bj1vxE?url=http://www.watchmojo.com/web/blog/?p=626 |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = no }}</ref>. Вікіпедыя выкарыстоўваецца ў [[Адукацыя|адукацыйным]] працэсе<ref>[http://cyberleninka.ru/article/n/vnedrenie-sovremennyh-internet-tehnologiy-v-obrazovatelnyy-protsess Рогушина Ю. В. Внедрение современных Интернет-технологий в образовательный процесс // Образовательные технологии и общество. — 2008. — том 11. — № 3].</ref>, навуковых даследаваннях, сістэме правасуддзя<ref> {{cite web | url = http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Wikipedia_in_the_media | title = Wikipedia:Wikipedia in the media | lang = en | work = Wikipedia | accessdate = 2008-12-26 }} </ref><ref>[http://justifica.ru/articles/wiki-tolkovanie-dlya-obschego-ponimaniya/ Бобкова О. Wiki-толкование для общего понимания // ЭЖ-Юрист. 2011. N 43. С. 5].</ref>, а таксама ў працы розных [[Міністэрства|міністэрстваў]] і [[Ведамства|ведамстваў]]. Так, сайт [[Парламент Канады|Парламента Канады]] спасылаецца на артыкул пра [[Аднаполы шлюб|аднаполыя шлюбы]] ў раздзеле «Спасылкі па тэме» ў спісе «чытаць далей» {{lang|en|[[Civil Marriage Act]]}}<ref>[http://www.parl.gc.ca/LEGISINFO/index.asp?Session=13&query=4381&List=ot#2 C-38] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080602062255/http://www.parl.gc.ca/LEGISINFO/index.asp?Session=13&query=4381&List=ot#2 |date=2 чэрвеня 2008 }}, LEGISINFO (March 28, 2005)</ref>. Тэзісы [[Энцыклапедыя|энцыклапедыі]] ўсё часцей выкарыстоўваюцца як крыніцы арганізацыямі, такімі як [[Федэральны суд ЗША]] і [[Сусветная арганізацыя інтэлектуальнай маёмасці]]. У 2013 годзе [[Венгрыя|венгерскія]] вучоныя паказалі, што з дапамогай Вікіпедыі можна прадказаць папулярнасць і касавыя зборы [[Фільм|фільмаў]], якія яшчэ не выйшлі ў пракат<ref>{{Артыкул|аўтар= Mestyán M., Yasseri T., Kertész J.|загаловак= Early Prediction of Movie Box Office Success Based on Wikipedia Activity Big Data|спасылка= http://www.plosone.org/article/info:doi/10.1371/journal.pone.0071226|мова= en|выданне= PLOS One|тып= |год= |том= |нумар= |старонкі= |doi = 10.1371/journal.pone.0071226|issn=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://polit.ru/news/2013/08/23/ps_prediction_of_movie_box_office/|title=Кассовые сборы фильмов предсказывают по Википедии|author=|date=2013-08-23|work=|publisher=[[Полит.ру]]|accessdate=2013-08-24|lang=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6J70AH4Ym?url=http://polit.ru/news/2013/08/23/ps_prediction_of_movie_box_office/|archivedate=24 жніўня 2013|deadurl=no}}</ref>. Вікіпедыяй таксама карыстаюцца як крыніцай у [[Журналістыка|журналістыцы]]<ref>{{cite news |title = Wikipedia in the Newsroom |url = http://www.ajr.org/Article.asp?id=4461 |date = February/March 2008 |publisher = [[American Journalism Review]] |first = Donna |last = Shaw |accessdate = 2008-02-11 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20120805155909/http://www.ajr.org/Article.asp?id=4461 |archivedate = 5 жніўня 2012 |deadurl = yes }}</ref>, часам без пазначэння аўтарства, а таксама некалькі [[Журналіст|журналістаў]] былі звольненыя за [[плагіят]] з Вікіпедыі<ref>{{lang|en|Shizuoka newspaper plagiarized Wikipedia article, ''Japan News Review'', July 5, 2007}}</ref><ref>«{{lang|en|[http://web.archive.org/web/20071015045010/http://www.mysanantonio.com/news/metro/stories/MYSA010307.02A.richter.132c153.html Express-News staffer resigns after plagiarism in column is discovered]}}», ''{{lang|en|[[San Antonio Express-News]]}}'', January 9, 2007.</ref><ref>«{{lang|en|[http://archives.starbulletin.com/2006/01/13/news/story03.html Inquiry prompts reporter’s dismissal]}}», ''{{lang|en|[[Honolulu Star-Bulletin]]}}'', January 13, 2007.</ref>. У ліпені 2007 года Вікіпедыі быў прысвечаны 30-хвілінны дакументальны фільм {{lang|en|[[BBC Radio 4]]}}<ref>{{cite web |url = http://www.bbc.co.uk/radio4/factual/pip/efv21/ |title = Radio 4 Documentary |lang = en |accessdate = 2008-12-26 |archiveurl = https://www.webcitation.org/616bl0otT?url=http://www.bbc.co.uk/radio4/factual/pip/efv21/ |archivedate = 21 жніўня 2011 |deadurl = no }}</ref>. Ён сцвярджаў, што колькасць спасылак на Вікіпедыю ў папулярнай культуры такая, што гэтае паняцце стала адной з групы назоўнікаў ХХ стагоддзя, якія настолькі пазнавальныя ({{lang|en|[[Google (кампанія)|Google]]}}, {{lang|en|[[Facebook]]}}, {{lang|en|[[YouTube]]}}), што яны болей не патрабуюць тлумачэнняў і знаходзяцца на адным узроўні з такімі паняццямі ХХ стагоддзя, як {{lang|en|[[The Hoover Company|Hoovering]]}} ці {{lang|en|[[Coca-Cola|Coke]]}}. Існуе шмат пародый на адкрытасць Вікіпедыі з персанажамі, якія займаюцца вандалізмам ці змяняюць артыкулы анлайн-энцыклапедыі. == Вікіпедыя ў літаратуры і мастацтве == [[Выява:The unveiling of the Wikipedia monument 33.JPG|thumb|right|[[Помнік Вікіпедыі]] ў г. Слубіцэ (Польшча)]] Феномену Вікіпедыі прысвечана шмат фільмаў, у тым ліку: * «[[Ісціна згодная з Вікіпедыяй]]» (2008) ({{lang-en|The Truth According to Wikipedia}}). [http://www.youtube.com/watch?v=WMSinyx_Ab0 Фільм] на [[YouTube]]. * «[[Ісціна ў лічбах]]» (2010) ({{lang-en|Truth in Numbers? Everything, According to Wikipedia}}). Дакументальны фільм з удзелам [[Джымі Вэйлз]]а, навукоўцаў, журналістаў, пісьменнікаў, палітыкаў, аўтараў Вікіпедыі. Феномен Вікіпедыі разглядваецца ў розных пунктаў гледжання, уключаючы дыяметральна супрацьлеглыя. [http://www.facebook.com/TruthInNumbers Сайт] фільма. Англамоўная бібліяграфія налічвае каля 11 манаграфій, што прысвечаны Вікіпедыі: * {{cite book |last=Ayers |first=Phoebe |author2=Matthewslo, Charles |author3=Yates, Ben |title=How Wikipedia Works |publisher=No Starch Press |year=2008 |isbn=9781593271763 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/howwikipediawork00ayer_0 }}<ref name="review">[http://livrousado.com/sbro Book review]{{Недаступная спасылка}} in the Sacramento Book Review, Vol. 1 Iss. 2, October, 2008, p.19.</ref> * {{cite book |last=Broughton |first=John |title=Wikipedia – The Missing Manual |publisher=O'Reilly Media |year=2008 |isbn=9780596521745 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/isbn_9780596521745 }}<ref name="charms">[http://www.nybooks.com/articles/21131 «The Charms of Wikipedia»], a review by [[Nicholson Baker]], ''[[The New York Review of Books]]'', Volume 55, No. 4, March 20, 2008.</ref> * {{cite book |last=Dalby |first=Andrew |authorlink=Andrew Dalby |title= The World and Wikipedia |url=https://archive.org/details/worldwikipediaho0000dalb |publisher=Siduri Books |year=2009 |isbn=9780956205209}}<ref>David Cox, «The Truth According To Wikipedia» in ''[[Evening Standard]]'' (22 October 2009)</ref> * {{cite book|last1=Gourdain|first1=Pierre|last2=O'Kelly|first2=Florence|last3=Roman-Amat|first3=Béatrice|last4=Soulas|first4=Delphine|last5=Droste zu Hülshoff|first5=Tassilo von|title=[[La Révolution Wikipédia]] ''(''The Wikipedia Revolution'')''|year=2007|location=Paris|publisher=Les Mille et Une Nuits|isbn=978-2-7555-0051-6}} * {{cite book|last1=Gregianin|first1=Leonardo|last2=Pinheiro|first2=Eduardo|date=2010|title=Wikipédia: a Enciclopédia Livre e Gratuita da Internet|isbn=978-85-7522-216-4|publisher=Novatec|language=Portuguese}} * {{cite book|last=Jemielniak|first=Dariusz|authorlink=Dariusz Jemielniak|title= Common Knowledge?: An Ethnography of Wikipedia|year=2014|location=Stanford|publisher=Stanford University Press|isbn=9780804789448}} * {{cite book |last=Lih |first=Andrew |authorlink=Andrew Lih |title=The Wikipedia Revolution |publisher=Hyperion |year=2009 |isbn=9781401303716 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/wikipediarevolut00liha }}<ref>[http://online.wsj.com/article/SB123734341208665501.html «Everybody Knows Everything»], Jeremy Philips, ''[[The Wall Street Journal]]'', March 18, 2009</ref><ref>[http://www.nytimes.com/2009/03/29/weekinreview/29cohen.html?ref=technology «Wikipedia: Exploring Fact City»], Noam Cohen, ''[[New York Times]]'', March 28, 2009</ref> * {{cite book|editor1=[[Geert Lovink|Lovink, Geert]]|editor2=Tkacz, Nathaniel|year=2011|title=Critical Point of View: A Wikipedia Reader|url=http://networkcultures.org/wpmu/portal/publications/inc-readers/critical-point-of-view-a-wikipedia-reader/|publisher=Institute of Network Cultures|location=Amsterdam|isbn=978-90-78146-13-1|accessdate=5 сакавіка 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111218112749/http://networkcultures.org/wpmu/portal/publications/inc-readers/critical-point-of-view-a-wikipedia-reader/|archivedate=18 снежня 2011|deadurl=yes}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111218112749/http://networkcultures.org/wpmu/portal/publications/inc-readers/critical-point-of-view-a-wikipedia-reader/ |date=18 снежня 2011 }} * {{cite book |last=O'Sullivan |first=Dan |title= A New Community of Practice? |year=2009 |publisher=[[Ashgate Publishing|Ashgate]] |location=[[Farnham]], [[Surrey]] |isbn=9780754674337 |oclc=320696473}} * {{cite book |last=Reagle |first=Joseph M. Jr. |authorlink=Joseph Reagle |title= Good Faith Collaboration |url=https://archive.org/details/goodfaithcol_reag_2010_000_10578531 |year=2010 |isbn=9780262014472 |publisher=The MIT Press}}<ref>{{cite news|last=Bulatovic|first=Peja|title=Wikipedia turns 10|url=http://www.cbc.ca/news/technology/story/2011/01/14/technology-wikipedia-anniversary.html|newspaper=CBC News|date=January 14, 2011}}</ref><ref>{{cite news|last=Solon|first=Olivia|title=A Decade Of Wikipedia, The Poster Child For Collaboration|url=http://www.wired.com/epicenter/2011/01/wikipedia-poster-child/all/1|newspaper=Wired|date=January 11, 2011}}</ref> * {{cite book|first=Nathaniel|last=Tkacz|title=Wikipedia and the Politics of Openness|url=http://books.google.com/books?id=uzAjBQAAQBAJ&pg=PA1|year=2014|publisher=University of Chicago Press|isbn=978-0-226-19244-4}} == Гл. таксама == * [[Беларуская Вікіпедыя]] * [[Сібірская Вікіпедыя]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{Навігацыя}} * [http://wikipedia.org wikipedia.org] * [http://wikimediafoundation.org Wikimedia Foundation Inc.] {{Фонд Вікімедыя}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вікіпедыя| ]] esuhytyp29ti4z8n03y7thn80xvz9kg 0 2851 4162260 4160694 2022-07-20T10:49:52Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ - Куад’ё https://football.by/news/166028.html wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Нёман Гродна | Лагатып = ФК Нёман Гродна.png | ШырыняЛагатыпа = 160px | ПоўнаяНазва = СУ Гродзенскі футбольны клуб «Нёман» | Мянушкі = Жоўта-зялёныя; | Горад = [[Гродна]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1964]] | Стадыён = [[Нёман (стадыён, Гродна)|ЦСК «Нёман»]] | Умяшчальнасць = 9000 | Кіраўнік = [[Іван Варсовіч]] | ПасадаКіраўніка = Старшыня клуба | Трэнер = [[Ігар Кавалевіч]] | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 11 месца | Сайт = https://www.fcneman.by/by/ | pattern_la1 = _neman19h | pattern_b1 = _neman19h | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = _neman19h | pattern_so1 = | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFF00 | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFF00 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _fluorescent_yellow_sidesshoulders | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | leftarm2 = 728A98 | body2 = 728A98 | rightarm2 = 728A98 | shorts2 = 435367 | socks2 = 435367 }} '''«Нёман»''' — [[Беларусь|беларускі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Гродна]], заснаваны ў [[1964]] годзе. З [[1992]] года прымае ўдзел у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. Колеры клуба: жоўты і зялёны. Папярэднікі клуба ў чэмпіянаце БССР — зборная Гродна ([[1940]]), «Дынама» Гродна ([[1945]]), «Лакаматыў» Гродна ([[1946]]—[[1955]]), «Нёман» Гродна ([[1957]]—[[1963]]). == Папярэднія назвы == * «Нёман» (1964—1971) * «Хімік» (1972—1992) * «Нёман» (1993—1998) * «Нёман-Белкард» (1999—2001) * «Нёман» (з 2002 года) == Дасягненні == === СССР === * Вышэйшае дасягненне ў Чэмпіянаце СССР — 1 месца ў восьмай зоне другой лігі ([[1980]]) * Вышэйшае дасягненне ў Кубку СССР — 1/8 фіналу ([[1986]]—[[1987]]) === Рэспубліка Беларусь === * {{Ср}} Срэбраны прызёр чэмпіянату Беларусі: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|2002]] * Уладальнік Кубка Беларусі: [[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1993]] * Фіналіcт Кубка Беларусі: [[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|2011]], [[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|2014]] * Самая буйная перамога — 8:0 ([[ФК Камунальнік Слонім|«Камунальнік» Слонім]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|2000]]), ([[ФК Славія Мазыр|«Славія-Мазыр»]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|2012]]) * Першы беларускі клуб, які згуляў 700-ы матч у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://www.fcneman.by/komanda/main/ ОСНОВНОЙ СОСТАВ]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Артур Маліеўскі]]||2001}} {{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Уладзіслаў Васілючак]]||1994}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Сяргей Курганскі]]||1986}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|4|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Андрэй Дзмітрыевіч Васільеў|Андрэй Васільеў]]||1992}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ягор Пархоменка]]||2003}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Кот-д’Івуар}}|Аб|[[Шэрыф Жымо]]||1996}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Іван Садоўнічы]]||1987}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Яўген Ляшко]]||1996}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Анюкевіч]]||1992}} {{Ігрок|50|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Шалашнікаў]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Арменія}}|ПА|[[Гегам Кадымян]]||1992}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Сербія}}|ПА|[[Ненад Адамавіч]]||1989}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Валерый Жукоўскі]] {{капітан}}||1984}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Кыргызстан}}|ПА|[[Алімардон Шукураў]]||1999}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Якімаў]]||1989}} {{Ігрок|32|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Юрый Паўлюкавец]]||1994}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Альфрэд Мазурыч]]||2003}} {{Ігрок|46|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксей Лягчылін]]||1992}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яўген Сакута]]||2000}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Сучкоў]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Пасевіч]]||1999}} {{Ігрок|78|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Яблонскі]]||1996}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Савіцкі]]||1994}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Варакса]]||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Раман Грыбоўскі]]||1995}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ягор Зубовіч]]||1989}} {{Канец складу}}<!-- === Па-за складам === {{Склад}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Белашэвіч]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Клунок]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Даніл Копач]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|87|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Яцкевіч]]||1998}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Анішчык||2002}}--> <!--{{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Максім Краўцоў]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|70|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Альберт Капыціч]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|95|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Васіль Журневіч]]||1995}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Арцём Жвірбля||2001}}--> <!--{{Канец складу}}--> === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Кірыл Вейдыгер]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Аляксандр Гружэўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Уладзіслаў Сотнікаў||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Арсеній Ашурка||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Аляксей Бальгерт||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Дамінік Дабко||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Вадзім Іваноўскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Данііл Кулеш||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Віталь Пара||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзімір Танкевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Арсеній Тарашчык||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Падзел складу}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ілья Кірко]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Андрэй Балтрукевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Карабінскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Кацынель||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Лебедзеў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Захар Лойка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Расія}}|ПА|Ігар Мацюшэнка||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ягор Пятроў||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Вадзім Баркоўскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Кірыл Тарасюк||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Арсеній Томчык||2004}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Кавалевіч]] (нар. 1968) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Барысейка]] (нар. 1979) — старшы трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Алег Кірэня]] (нар. 1975) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віталь Надзіеўскі]] (нар. 1981) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Скорабагацька]] (нар. 1968) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Суліма]] (нар. 1979) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Траско]] (нар. 1969) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віталь Тарашчык]] (нар. 1980) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Шляхавы]] (нар. 1978) — трэнер брамнікаў дубля == Трансферы == === Лета 2022 === {{col-begin}} {{col-2}} ==== Прыйшлі ў клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Папярэдні клуб |- |align="center"|14.07.2022<ref>[https://football.by/news/165841.html "Неман" отозвал из аренды Сучкова]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Сучкоў]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нафтан|Нафтан]] |- |} {{col-2}} ==== Пакінулі клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Новы клуб |- |align="center"|08.07.2022<ref>[https://football.by/news/165662.html "Неман" расстался с Леоновичем]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Кірыл Леановіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач]] |- |} {{col-end}} === Зіма 2021—2022 === {{col-begin}} {{col-2}} ==== Прыйшлі ў клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Папярэдні клуб |- |align="center"|30.11.2021 || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Пасевіч]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|30.11.2021 || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ягор Пархоменка]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|30.11.2021 || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Яўген Сакута]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына]] |- |align="center"|12.01.2022<ref>[https://football.by/news/160178.html "Неман" объявил о возвращении Савицкого]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Савіцкі]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Рух Брэст|Рух Брэст]] |- |align="center"|24.01.2022<ref>[https://football.by/news/160566.html Гегам Кадимян вернулся в "Неман"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Арменія||20px}} [[Гегам Кадымян]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Кайсар|Кайсар]] |- |align="center"|25.01.2022<ref>[https://football.by/news/160608.html Василючек вернулся в "Неман"]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Васілючак]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач]] |- |align="center"|15.02.2022<ref>[https://football.by/news/161310.html "Неман" объявил о возвращении Анюкевича]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксандр Анюкевіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]] |- |align="center"|06.03.2022<ref>[https://football.by/news/161894.html Павлюковец подписал контракт с "Неманом"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Юрый Паўлюкавец]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |- |align="center"|09.03.2022 || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Васіль Журневіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Брэст|Дынама Брэст]] |- |align="center"|21.03.2022<ref>[https://football.by/news/162385.html "Неман" арендовал у БАТЭ Шалашникова]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксей Шалашнікаў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] |- |align="center"|25.03.2022<ref>[https://football.by/news/162500.html Леонович подписал контракт с "Неманом"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Кірыл Леановіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |- |align="center"|10.05.2022<ref>[https://football.by/news/163947.html "Неман" объявил о подписании Ненада Адамовича]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Сербія||20px}} [[Ненад Адамавіч]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Тараз|Тараз]] |} {{col-2}} ==== Пакінулі клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Новы клуб |- |align="center"|30.11.2021|| align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікіта Халімончык]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама Мінск]] |- |align="center"|30.11.2021<ref>[https://www.fcneman.by/press-centr/novosti/1833.html Кантария покинул клуб]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Грузія||20px}} [[Георгій Кантарыя]] || {{Сцяг|Грузія||20px}} [[ФК Тэлаві|Тэлаві]] |- |align="center"|30.11.2021<ref name="Бакланаў_Мызгін_Сарока">[https://football.by/news/160372.html Антон Сарока, а также два россиянина покинули "Неман"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Іван Бакланаў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына]] |- |align="center"|30.11.2021<ref name="Бакланаў_Мызгін_Сарока"/> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Уладзіслаў Мызгін]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нафтан|Нафтан]] |- |align="center"|30.11.2021<ref name="Бакланаў_Мызгін_Сарока"/> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Сарока]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал Дзяржынск]] |- |align="center"|30.11.2021 ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Андрэй Агапаў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|10.01.2022<ref>[https://football.by/news/160114.html Дударь сменил Гродно на Жодино]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Дудар]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |- |align="center"|24.01.2022<ref>[https://football.by/news/160549.html Джигеро подписал контракт с "Минском"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксандр Джыгера]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Мінск|Мінск]] |- |align="center"|31.01.2022<ref>[https://prosports.kg/news/534943-emir-shigaibaev-pereshel-v-rubin-iz-kryma Кыргызстанец Эмир Шигайбаев перешел в «Рубин» из Ялты]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кыргызстан||20px}} [[Эмір Шыгайбаеў]] || {{Сцяг|Крым||20px}} Рубін Ялта |- |align="center"|17.02.2022<ref>[https://football.by/news/161375.html Форвард "Немана" арендован "Сморгонью"]</ref> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Краўцоў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|04.03.2022<ref>[https://football.by/news/161826.html "Слуцк" арендовал Яцкевича у "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Яцкевіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]] |- |align="center"|04.03.2022|| align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніл Копач]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|04.03.2022<ref>[https://football.by/news/161821.html "Слоним-2017" вновь арендовал Клунка у "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Клунок]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|12.03.2022<ref>[https://football.by/news/162082.html "Сморгонь" арендовала у "Немана" Альберта Копытича]</ref> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Альберт Капыціч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|14.03.2022 || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Белашэвіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|29.03.2022<ref>[https://football.by/news/162608.html "Неман" отдал Сучкова в аренду "Нафтану"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Сучкоў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нафтан|Нафтан]] |- |align="center"|31.03.2022<ref>[https://football.by/news/162648.html "Слоним-2017" взял в аренду дублера "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ілья Анішчык]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|31.03.2022<ref>[https://www.fcneman.by/press-centr/novosti/1866.html Журневич подписал контракт, однако на правах аренды будет выступать за «Слоним-2017»]</ref> || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Васіль Журневіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|04.04.2022 || align="center"| [[Нападаючы (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Арцём Жвірбля]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small><br> ² <small>З арэнды</small> {{col-end}} === Лета 2021 === {{col-begin}} {{col-2}} ==== Прыйшлі ў клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Папярэдні клуб |- |align="center"|28.06.2021<ref>[https://football.by/news/153098.html "Неман" объявил о подписании Антона Сароки]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Сарока]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] |- |align="center"|12.07.2021<ref>[https://www.fcneman.by/press-centr/novosti/1779.html Халимончик арендован у минского «Динамо»]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікіта Аляксандравіч Халімончык|Мікіта Халімончык]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама Мінск]] |- |align="center"|15.07.2021<ref>[https://football.by/news/153664.html Российский форвард Мызгин стал игроком "Немана"]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Уладзіслаў Мызгін]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|29.07.2021<ref>[https://football.by/news/154199.html "Неман" подписал 17-летнего хавбека "Узды"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Варакса]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Узда|Узда]] |- |align="center"|12.08.2021<ref>[https://football.by/news/154706.html "Неман" подписал ивуарийского хавбека]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[Шэрыф Жымо]] || {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[ФК Сан-Педра|Сан-Педра]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small> {{col-2}} ==== Пакінулі клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Новы клуб |- |align="center"|31.05.2021<ref>[https://football.by/news/152103.html "Неман" расторг контракт с Гавриловичем]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксей Гаўрыловіч]] || {{Сцяг|Расія||20px}} Чайка |- |align="center"|10.06.2021<ref>[https://football.by/news/152395.html Контракт нападающего Дмитрия Иванова с "Неманом" расторгнут по соглашению сторон]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Уладзіміравіч Іваноў|Дзмітрый Іваноў]] || |- |align="center"|08.07.2021<ref>[https://football.by/news/153449.html Степанов покинул "Неман"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікіта Юр’евіч Сцяпанаў|Мікіта Сцяпанаў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач]] |- |align="center"|09.07.2021<ref>[https://football.by/news/153487.html "Неман" отдал Пасевича в аренду "Сморгони"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Уладзіміравіч Пасевіч|Раман Пасевіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|13.07.2021<ref>[https://football.by/news/153605.html "Неман" расстался с Юрием Козловым]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Юрый Сяргеевіч Казлоў|Юрый Казлоў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Мінск|Мінск]] |- |align="center"|25.07.2021<ref>[https://football.by/news/154051.html "Неман" отдал полузащитника в аренду в команду из Кыргызстана]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кыргызстан||20px}} [[Эмір Шыгайбаеў]]¹ || {{Сцяг|Кыргызстан||20px}} Нефтчы |- |align="center"|25.07.2021<ref>[https://football.by/news/154053.html "Локомотив" арендовал Белашевича у "Немана"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Белашэвіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Лакаматыў Гомель|Лакаматыў Гомель]] |- |align="center"|28.07.2021<ref>[https://football.by/news/154158.html "Шахтер" отозвал Забелина из аренды в "Немане"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Віталевіч Забелін|Павел Забелін]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр Салігорск]] |- |align="center"|30.07.2021<ref>[https://football.by/news/154233.html "Неман" отправил защитника в аренду в "Лиду"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ягор Пархоменка]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|30.07.2021<ref>[https://football.by/news/154240.html Копач покинул "Сморгонь" и присоединился к "Слониму-2017"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніл Копач]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small><br> ² <small>З арэнды</small> {{col-end}} === Зіма 2020—2021 === {{col-begin}} {{col-2}} ==== Прыйшлі ў клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Папярэдні клуб |- |align="center"|29.01.2021<ref>[https://football.by/news/148065.html Александр Джигеро стал игроком "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксандр Уладзіміравіч Джыгера|Аляксандр Джыгера]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смалявічы|Смалявічы]] |- |align="center"|29.01.2021<ref>[https://football.by/news/148066.html "Неман" подписал контракт с Юрием Козловым]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Юрый Сяргеевіч Казлоў|Юрый Казлоў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]] |- |align="center"|29.01.2021<ref>[https://football.by/news/148069.html Грибовский продолжит карьеру в "Немане"]</ref> || align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Раман Андрэевіч Грыбоўскі|Раман Грыбоўскі]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Мінск|Мінск]] |- |align="center"|29.01.2021<ref>[https://football.by/news/148070.html Никита Степанов подписал контракт с "Неманом"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Мікіта Юр’евіч Сцяпанаў|Мікіта Сцяпанаў]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ]] |- |align="center"|09.02.2021<ref>[https://football.by/news/148474.html Полузащитник сборной Кыргызстана Шукуров подписал контракт с "Неманом"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кыргызстан||20px}} [[Алімардон Шукураў]] || {{Сцяг|Турцыя||20px}} [[ФК Балуспор|Балуспор]] |- |align="center"|19.02.2021<ref>[https://football.by/news/148828.html Егор Зубович подписал соглашение с "Неманом"]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ягор Зубовіч]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Жэтысу|Жэтысу]] |- |align="center"|19.02.2021<ref>[https://football.by/news/148830.html Гаврилович стал игроком "Немана"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Аляксей Гаўрыловіч]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Акжэтпэс|Акжэтпэс]] |- |align="center"|23.02.2021<ref>[https://football.by/news/148971.html Седрик Куадио подписал 2-летнее соглашение с "Неманом"]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[Седрык Куаджа|Седрык Куад'ё]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Шахцёр Караганда|Шахцёр Караганда]] |- |align="center"|02.03.2021<ref>[https://football.by/news/149220.html "Неман" подписал российского полузащитника]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Іван Бакланаў]] || {{Сцяг|Літва||20px}} [[ФК Паланга|Паланга]] |- |align="center"|10.03.2021<ref>[https://football.by/news/149483.html Иван Садовничий вернулся в "Неман"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Іван Садоўнічы]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Кайсар|Кайсар]] |- |align="center"|29.03.2021<ref>[https://football.by/news/150099.html "Неман" объявил об аренде у "Шахтера" Забелина]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Віталевіч Забелін|Павел Забелін]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр Салігорск]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small> {{col-2}} ==== Пакінулі клуб ==== {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Новы клуб |- |align="center"|06.12.2020||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Украіна||20px}} [[Уладзімір Коваль]] || {{Сцяг|Украіна||20px}} [[ФК Левы бераг|Левы бераг Кіеў]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/149023.html Два экс-футболиста "Немана" перешли в казахстанские клубы]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Расія||20px}} [[Алег Мурачоў]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Кызылжар|Кызылжар]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/146569.html Гегам Кадимян: "Да, я ушел из "Немана"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Арменія||20px}} [[Гегам Кадымян]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Кайсар|Кайсар]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/147580.html "Неман" сообщил об уходе Марушича]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Сербія||20px}} [[Зоран Марушыч]] || {{Сцяг|Грузія||20px}} [[ФК Дынама Тбілісі|Дынама Тбілісі]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/148292.html Покинувший "Неман" Стойкович трудоустроился в Казахстане]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Сербія||20px}} [[Даніел Стойкавіч]] || {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Атыраў|Атыраў]] |- |align="center"|06.12.2020<ref>[https://football.by/news/149260.html Рассадкин перешел в "Витебск"]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Глеб Рассадкін]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Віцебск|Віцебск]] |- |align="center"|31.12.2020<ref>[https://football.by/news/147417.html Забелин сменил "Неман" на "Шахтер"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Павел Віталевіч Забелін|Павел Забелін]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Салігорск|Шахцёр Салігорск]] |- |align="center"|04.01.2021<ref>[https://football.by/news/147317.html Артур Слабашевич покинул "Неман"]</ref> || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Артур Васілевіч Слабашэвіч|Артур Слабашэвіч]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама-Брэст|Дынама-Брэст]] |- |align="center"|16.01.2021<ref>[https://football.by/news/141563.html Жан Морель По покинул "Неман"]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[Жан Марэль По]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама Мінск]] |- |align="center"|03.02.2021<ref>[https://football.by/news/148260.html Вратарь Шишлов подписал контракт со "Славией"]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Шышлоў]]^1? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Славія Мазыр|Славія Мазыр]] |- |align="center"|08.02.2021<ref>[https://football.by/news/148458.html Сырисько подписал контракт с петриковским "Шахтером"]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Сырыська]]^? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Шахцёр Петрыкаў|Шахцёр Петрыкаў]] |- |align="center"|16.02.2021<ref>[https://football.by/news/148738.html "Сморгонь" арендовала у "Немана" Владислава Яцкевича]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Яцкевіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|24.02.2021<ref>[https://football.by/news/149031.html "Слоним-2017" арендовал у "Немана" полузащитника]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Клунок]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|01.03.2021<ref>[https://football.by/news/149196.html Вратарь Агапов и нападающий Михальчук пополнили ряды "Лиды"]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Андрэй Агапаў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|04.03.2021<ref>[https://football.by/news/149298.html НФК "Крумкачы" арендовали у "Немана" Белашевича]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Белашэвіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Крумкачы Мінск|Крумкачы]] |- |align="center"|05.03.2021<ref>[https://football.by/news/149328.html Евгений Сакута заключил контракт с "Белшиной"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Яўген Сакута]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына]] |- |align="center"|06.03.2021<ref>[https://football.by/news/149353.html Хвалько стал игроком дзержинского "Арсенала"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Ягор Хвалько]]^1? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал Дзяржынск]] |- |align="center"| || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніл Копач]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"| || align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Вашкевіч]]^? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына]] |- |align="center"| ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніял Чарыўханаў]]^? || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"| ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} ''[[Кірыл Карпенка]]''^? || |- |align="center"| || align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} ''[[Даніэль Тарашчык]]''^? || |- |align="center"| ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} ''[[Максім Жукоўскі]]''^? || |- |} ¹ <small>У арэнду</small> {{col-end}} === ''арэнды 2020'' === {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" style="text-align: left;" width=90% !Дата !Пазіцыя !Ігрок !Клуб |- |align="center"|12.02.2020<ref>[http://football.by/news/136648.html "Неман" отдал вратаря в аренду "Слониму-2017"]</ref> ||align="center"| [[Брамнік (футбол)|Бр]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Максім Шышлоў]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слонім-2017|Слонім-2017]] |- |align="center"|13.02.2020<ref>[http://fc-smorgon.by/poluzashhitnik-grodnenskogo-nemana-daniil-kopach-prisoedinilsya-k-smorgoni/ Полузащитник гродненского “Немана” Даниил Копач присоединился к “Сморгони”] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200213195654/http://fc-smorgon.by/poluzashhitnik-grodnenskogo-nemana-daniil-kopach-prisoedinilsya-k-smorgoni/ |date=13 лютага 2020 }}</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Даніл Копач]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|14.02.2020<ref>[http://football.by/news/136694.html "Неман" отдал защитника в аренду "Локомотиву"]</ref> ||align="center"| [[Абаронца (футбол)|Аб]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Белашэвіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Лакаматыў Гомель|Лакаматыў]] |- |align="center"|17.02.2020<ref>[https://www.football.by/news/136857.html "Лида" подписала Карпа и Самедова. Кроме того на правах аренды будут играть Синенко и Сырисько]</ref> ||align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Уладзіслаў Сырыська]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Ліда|Ліда]] |- |align="center"|17.04.2020 ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Антон Лукашын]]² || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Спадарожнік Рэчыца|Спадарожнік]] |- |align="center"|26.06.2020<ref>[https://football.by/news/141181.html "Сморгонь" арендовала у "Немана" нападающего]</ref> ||align="center"| [[Нападнік (футбол)|Нап]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Дзмітрый Вашкевіч]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смаргонь|Смаргонь]] |- |align="center"|31.07.2020<ref>[https://football.by/news/142338.html "Неман" отдал Сакуту в аренду "Волне"]</ref> || align="center"| [[Паўабаронца (футбол)|ПА]] || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Яўген Сакута]]¹ || {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Хваля Пінск|Хваля]] |- |} ¹ <small>У арэнду</small><br/> ² <small>У арэнду, раней — у [[ФК Ліда|«Лідзе»]] ў арэндзе, з 13.02.2019 па 17.04.2020 у арэндзе ў мікашэвіцкім [[ФК Граніт Мікашэвічы|«Граніце»]]</small> {{col-end}} == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянаты СССР === * '''1964/1991:''' 2-я ліга (клас «Б», клас «А»), '''28''' сезонаў. Гульні: '''1020+350=287-383'''. Мячы: '''997-1078'''. Найлепшае дасягненне: '''1980''', 1-е месца 8-й зоны 2-й лігі. Найлепшыя перамогі: '''5:0''' («Спартак» Разань, 1966; «Цігіна» Бендэры, 1989). Найгоршыя паразы: —. Найлепшы стралец: '''Сяргей Саладоўнікаў''' (усе чэмпіянаты: '''131''', за сезон: '''21''' (1988)). * Першы матч: клас «Б», 1-я зона УССР, 12.4.1964, «Валынь» Луцк — «Нёман» Гродна, 4:0. * Першы матч дома: 3.6.1964, «Нёман» Гродна — «Спартак» Сумы, 0:0. * Першы гол: 6.5.1964, «Тэмп» Кіеў — «Нёман» Гродна, 4:1 (Іван Алексяк). * Першае ачко: 3.6.1964, «Нёман» Гродна — «Спартак» Сумы, 0:0. * Першая перамога: 13.6.1964, «Нёман» Гродна — «Дзясна» Чарнігаў, 1:0. * Першы сезон: 16-е месца з 16-ці каманд. Гульні: 30+6=6-18, мячы: 16-60. Найлепшы стралец: Іван Алексяк: 4. === Кубкі СССР === * З '''1964''': '''11''' выступаў. Найлепшае дасягненне: '''1986/87''', 1/8 фіналу. * Першы матч: 22.4.1964, «Верхавіна» Ужгарад — «Нёман» Гродна, 1:0. === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=55|Сезон !width=50|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | 1992 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Д1]] || '''5''' || 15 || 9 || 0 || 6 || 21–17 || '''18''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/8 фіналу]] || |- | 1992/93 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Д1]] || '''4''' || 32 || 18 || 9 || 5 || 39–27 || '''45''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|Пераможца]] || [[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА 1993/1994|Кубак уладальнікаў Кубкаў]] |- | 1993/94 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Д1]] || '''11''' || 30 || 8 || 8 || 16 || 29–41 || '''24''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|1/16 фіналу]] || |- | 1994/95 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Д1]] || '''7''' || 30 || 10 || 11 || 9 || 26–27 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|1/8 фіналу]] || |- | 1995 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Д1]] || '''8''' || 15 || 6 || 1 || 8 || 20–35 || '''19''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|1/16 фіналу]] || |- | 1996 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Д1]] || '''13''' || 30 || 7 || 8 || 15 || 25–48 || '''29''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1/8 фіналу]] || |- | 1997 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Д1]] || '''10''' || 30 || 10 || 8 || 12 || 32–41 || '''38''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|Чвэрцьфінал]] || |- | 1998 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Д1]] || '''10''' || 28 || 8 || 7 || 13 || 27–44 || '''31''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|Чвэрцьфінал]] || |- | 1999 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Д1]] || '''9''' || 30 || 10 || 7 || 13 || 36–43 || '''37''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|Чвэрцьфінал]] || |- | 2000 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Д1]] || '''4''' || 30 || 17 || 6 || 7 || 56–29 || '''57''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/8 фіналу]] || |- | 2001 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Д1]] || '''4''' || 26 || 14 || 8 || 4 || 44–20 || '''50''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || |- | 2002 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Д1]] || style="background:silver"|'''2''' || 27¹ || 17 || 5 || 5 || 47–21 || '''56''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|Чвэрцьфінал]] || [[Кубак УЕФА 2003/2004|Кубак УЕФА]] |- | 2003 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Д1]] || '''7''' || 30 || 10 || 9 || 11 || 24–35 || '''39''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|Чвэрцьфінал]] || |- | 2004 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Д1]] || '''7''' || 30 || 11 || 7 || 12 || 37–33 || '''40''' ||style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|Паўфінал]] || [[Кубак Інтэртота 2005|Кубак Інтэртота]] |- | 2005 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Д1]] || '''12''' || 26 || 7 || 3 || 16 || 20–50 || '''24''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/8 фіналу]] || |- | 2006 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Д1]] || '''10''' || 26 || 8 || 6 || 12 || 24–30 || '''30''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|Паўфінал]] || |- | 2007 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Д1]] || '''6''' || 26 || 9 || 9 || 8 || 23–22 || '''36''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/8 фіналу]] || |- | 2008 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Д1]] || '''12''' || 30 || 8 || 9 || 13 || 36–40 || '''33''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|Паўфінал]] || |- | 2009 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Д1]] || '''7''' || 26 || 11 || 4 || 11 || 23–31 || '''37''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|Чвэрцьфінал]] || |- | 2010 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Д1]] || '''10''' || 33 || 7 || 10 || 16 || 27–42 || '''31''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Фіналіст]] || |- | 2011 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Д1]] || '''8''' || 33 || 8 || 13 || 12 || 33–45 || '''37''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|Паўфінал]] || |- | 2012 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Д1]] || '''5''' || 30 || 10 || 11 || 9 || 43–36 ||'''41''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Нёман Гродна|2013]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Д1]] || '''4''' || 32 || 13 || 8 || 11 || 34–30 ||'''47''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|Фіналіст]] || |- | [[Сезон 2014 ФК Нёман Гродна|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Д1]] || '''8''' || 32 || 11 || 9 || 12 || 41–36 ||'''42''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|Чвэрцьфінал]] || [[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|Ліга Еўропы УЕФА]] |- | [[Сезон 2015 ФК Нёман Гродна|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Д1]] || '''8''' || 26 || 8 || 8 || 10 || 21–32 ||'''32''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Нёман Гродна|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Д1]] || '''14''' || 30 || 7 || 8 || 15 || 21–36 || '''29''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Нёман Гродна|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Д1]] || '''6''' || 30 || 14 || 7 || 9 || 42–32 || '''49''' || style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Нёман Гродна|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Д1]] || '''7''' || 30 || 12 || 7 || 11 || 31–32 || '''43''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Нёман Гродна|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Д1]] || '''10''' || 30 || 10 || 6 || 14 || 28–37 || '''36''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2020 ФК Нёман Гродна|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Д1]] || '''5''' || 30 || 16 || 5 || 9 || 41–29 || '''53''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2021 ФК Нёман Гродна|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Д1]] || '''11''' || 30 || 9 || 7 || 14 || 36–36 || '''34''' || style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Паўфінал]] || |- |} ¹ Улічваючы дадатковую гульню (паражэнне 0:1) за першае месца супраць [[ФК БАТЭ|БАТЭ]]. === Міжнародныя кубкі === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |[[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА 1993/1994|1993/1994]] |[[Кубак Кубкаў]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} |[[ФК Лугана|Лугана]] |align="center"|0:5 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|2:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''2:6''' ||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак УЕФА 2003/2004|2003/2004]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} |[[ФК Сцяўа Бухарэст|Сцяўа]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:1''' ({{Comment|в.г.|па выяздным галам}} 0:1)|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак Інтэртота 2005|2005]] |[[Кубак Інтэртота]] |align="center"|Першы раўнд |{{Сцяг|Чэхія}} |[[ФК Фастаў Злін|Тэскама (Злін)]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''0:1''' ||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|2014/2015]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2-і кв. раўнд |{{Сцяг|Ісландыя}} |[[ФК Хабнарфіёрдур|Хабнарфіёрдур]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:3''' ||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |} == Галоўныя трэнеры == {| valign=top |- |valign=top| * [[Юрый Мохаў]] (сакавік 1964 — студзень 1965) * [[Вадзім Радзішэўскі]] (студзень 1965 — студзень 1970) * [[Яўген Глямбоцкі]] (студзень 1970 — май 1973) * [[Атары Дзідзігуры]] (студзень 1970 — май 1973) * [[Уладзімір Забалоцкіх]] (чэрвень 1974 — верасень 1975) * [[Вячаслаў Сівакоў]] (верасень 1975 — красавік 1990) * [[Уладзімір Грышановіч]] (красавік 1990 — красавік 1992) * [[Станіслаў Уласевіч]] (красавік 1992 — верасень 1993) * [[Валеры Яначкін]] (верасень 1993 — красавік 1995) * [[Іван Ляцяга]] (красавік 1995 — май 1996) * Вячаслаў Сівакоў (чэрвень 1996 — студзень 1997) * [[Алег Севасцьянік]] (студзень — верасень 1997) |valign=top| * [[Сяргей Саладоўнікаў]] (верасень 1997 — люты 1998) * Вячаслаў Сівакоў (люты — май 1998) * Сяргей Саладоўнікаў (май 1998 — чэрвень 2005) * [[Сяргей Няфёдаў]] (чэрвень — снежань 2005) * [[Уладзімір Курнеў]] (снежань 2005 — студзень 2007) * [[Людас Румбуціс]] (студзень 2007 — студзень 2008) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (студзень — ліпень 2008) * [[Алег Аляксандравіч Радушка|Алег Радушка]] (ліпень 2008 — чэрвень 2010) * [[Аляксандр Карашкоў]] (чэрвень 2010 — жнівень 2011) * Сяргей Саладоўнікаў (жнівень 2011 — красавік 2016) * [[Алег Кірэня]] (в.а. у красавіку — чэрвені 2016) * [[Ігар Кавалевіч]] (з чэрвеня 2016) |} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.fcneman.by/by/ Афіцыйны сайт «Нёмана»] {{ref-be}} * [http://www.grodnoultras.com/ Старонка фанатаў] {{ref-ru}} {{Склад ФК Нёман Гродна}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Нёман Гродна]] [[Катэгорыя:ФК Нёман Гродна| ]] 5vqc7e4g6xm2essscb0txvlo2i3m2zh 0 9979 4162145 4148861 2022-07-20T06:46:30Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва =Рэч Паспалітая |саманазва =Rzeczpospolita'' <span style="font-size: smaller;">([[польская мова|польск.]])</span><br/>''Res Publica Serenissima '' <span style="font-size: smaller;">([[лацінская мова|лац.]])<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=83hwEc7B9CI «The Commonwealth of Diversities»] // YouTube, 27 сакавіка 2008 г.</ref></span><br />''Рѣч Посполита'' <span style="font-size: smaller;">([[Старабеларуская мова|старабел.]])</span> |статус = |гімн = |сцяг =Chorągiew_królewska_króla_Zygmunta_III_Wazy.svg |апісанне_сцяга =Сцяг [[Жыгімонт III Ваза|Жыгімонта III Вазы]] |герб =Žygimont Aŭgust, Pahonia. Жыгімонт Аўгуст, Пагоня crop.png |апісанне_герба =[[Герб Рэчы Паспалітай]] |карта =Polish-Lithuanian Commonwealth (orthographic projection).svg |апісанне =Рэч Паспалітая ў эпоху найвышэйшага росквіту |p1 =Вялікае Княства Літоўскае |flag_p1 =Grunwald Pogoń czerwona.svg |p2 =Польскае Каралеўства, 1385—1569 |flag_p2 =Kingdom of Poland-flag.svg |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |утворана =[[1 ліпеня]] [[1569]] |ліквідавана =[[24 кастрычніка]] [[1795]] |s1 =Расійская імперыя |flag_s1 =Flag of Russia.svg |s2 =Каралеўства Прусія |flag_s2 =Flag of the Kingdom of Prussia (1750-1801).svg |s3 =Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі |flag_s3 =Flag of the Habsburg Monarchy.svg |s4 = |flag_s4 = |дэвіз =Si Deus nobiscum, quis&nbsp;contra&nbsp;nos&nbsp;([[лацінская мова|лац.]])<br>(Калі Бог з намі, то хто супраць нас)<br>(«За веру, праўду і караля» — ад 18 стагоддзя) |сталіца =[[Кракаў]] (да [[1596]])<br />[[Варшава]] |гарады = |мова = [[Польская мова]] <br /> [[Старабеларуская мова|Старабеларуская]] <br /> [[Лацінская мова]] <br /> |валюта = |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча =[[1580]] — 865 000 км²<br />[[1650]] — 878 000 км²<br />[[1771]] — 718 000 км² |насельніцтва =[[1580]] — 7,5 млн. чал. <br />[[1650]] — 11 млн. чал. <br />[[1771]] — 12,3 млн. чал. |форма_кіравання =спадчынная манархія <br /><small>(з [[1569]] па [[1573]] і з [[1791]] па [[1795]])</small> <br />выбарная манархія <br /><small>(з [[1573]] па [[1791]])</small> |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = |кіраўнік1 = |год_кіраўніка1 = |тытул_кіраўнікоў2 = <!--выкарыстоўваецца пры змене тытула наступнага кіраўніка--> |кіраўнік2 = |год_кіраўніка2 = |тытул_кіраўнікоў3 = |кіраўнік3 = |год_кіраўніка3 = |тытул_кіраўнікоў4 = |кіраўнік4 = |год_кіраўніка4 = |тытул_кіраўнікоў5 = |кіраўнік5 = |год_кіраўніка5 = |тытул_кіраўнікоў6 = |кіраўнік6 = |год_кіраўніка6 = |рэлігія = [[Рымска-каталіцкая царква]] <br /> [[Уніяцтва]] <br /> [[Праваслаўе]] <br /> [[Пратэстантызм]] <br /> [[Іўдаізм]] |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = Палітычны рэжым |змесціва_параметру2 =[[Шляхецкая дэмакратыя]] |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} {{Гісторыя Беларусі}} '''Рэч Паспалі́тая''' ({{lang-pl|Rzeczpospolita Obojga Narodów}}, {{lang-la|Res Publica Serenissima}}) — [[федэрацыя|федэратыўная]] [[манархія|манархічная]] [[рэспубліка]], што ўтварылася ў [[1569]] годзе з [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага]] і [[Польскае Каралеўства, 1385—1569|Польскага Каралеўства]]. Рэч Паспалітая праіснавала да [[1795]] года. == Гісторыя == [[Выява:Unia Lubelska.JPG|left|thumb|300px|«[[Люблінская унія]]», [[Ян Матэйка]], [[1569]]]] [[1 ліпеня]] [[1569]] года ў выніку [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] адбылося аб’яднанне Польскага каралеўства і Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага ў федэратыўную дзяржаву — Рэч Паспалітую. У [[1572]] г. памёр, не пакінуўшы спадчынніка, [[Жыгімонт II Аўгуст]]. Паміж рознымі групоўкамі шляхты і магнатаў пачаліся доўгія дэбаты аб працэдуры выбараў караля і аб прызначэнні часовага старшыні [[Сенат Рэчы Паспалітай|сената]]. Апошнім стаў глава польскай каталіцкай царквы, а караля, нарэшце, абраў першы ў гісторыі Польшчы элекцыйны [[сойм]] ([[1573]]). Сярод шматлікіх прэтэндэнтаў абралі [[Генрык Валуа|Генрыха Валуа]], брата французскага караля [[Карл IX Валуа|Карла IX]]. Яшчэ да заняцця стальца Генрых павінен быў падпісаць два дакументы. Першы — свайго роду фінансавыя абавязальніцтвы перад Польшчай, другі — [[Генрыкавы артыкулы|Артыкулы]]. У Артыкулах былі замацаваны прынцыпы кіравання краінай, якія ўжо фактычна склаліся да таго часу. У першым артыкуле сцвярджалася непарушнае права [[шляхта|шляхты]] абіраць караля. Пацвярджалася права сейма выдаваць законы, збіраць апалчэнне, уводзіць падаткі. Прадугледжваўся абавязковае скліканне сейма кожныя два года. Пры каралю стваралася рада з 16 сенатараў, прызначаных сеймам на 2-гадовы тэрмін. Без згоды рады кароль нічога не мог распачаць не ва ўнутранай, не ў знешняй палітыцы. У апошнім артыкуле абвяшчалася права шляхты адмовіць у падпарадкаванні манарху ў выпадку, калі той парушыць яе прывілеі. Кожны новы кароль пры абранні павінен быў з гэтага часу падпісваць адпаведны дакумент. Сам жа Генрых нядоўга прабыў у Польшчы. Атрымаўшы вестку аб смерці свайго брата, ён таемна збёг у [[Парыж]], каб заняць там французскі сталец. Выбары новага караля ледзьве не перараслі ва ўзброенае сутыкненне. У [[1575]] г. сенат абраў каралём [[Максіміліян III Габсбург|Максіміліяна Габсбурга]], брата імператара [[Рудольф II Габсбург|Рудольфа II]], а шляхта — трансільванскага князя [[Стэфан Баторый|Стэфана Баторыя]]. Прыхільнікі Баторыя, сабраўшы 20-тысячнае войска, занялі [[Кракаў]]. Стэфан Баторый ([[1574]]—[[1586]]) атрымаў польскую карону, але яшчэ прыйшлося ваяваць з Гданьскам, які адмовіўся прызнаць новага караля. Канфлікт скончыўся кампрамісам: [[Гданьск]] абвясціў аб сваёй пакорнасці, пагадзіўся заплаціць кантрыбуцыю і плаціць штогадовую мыту ў казну. Наўзамен гораду была вернутая аўтаномія. Каралём была праведзена ваенная рэформа: па [[венгрыя|венгерскім]] узоры змененая сістэма камплектавання пяхоты, зацверджаны рэестр [[казакі|казакаў]], якія атрымлівалі жалаванне з казны і абавязваліся несці памежную службу. Імкнучыся прыцягнуць на свой бок шляхту, ён падпісаў прынятую сеймам у [[1578]] канстытуцыю аб стварэнні апеляцыйнай судовай інстанцыі — Трыбунала Кароны, суддзі якога выбіраліся на шляхецкіх сейміках. Стэфан Баторый паспяхова завяршыў вайну супраць [[Іван IV|Івана IV]]: па дагаворы аб 10-гадовым перамір’і, падпісаным у студзені [[1582]] у Яме Запольскім, Рэч Паспалітая атрымала [[Лівонія|Лівонію]] і вярнула [[Полацк]]. Падчас падрыхтоўкі да вайны супраць [[Асманская імперыя|Турцыі]] Стэфан нечакана памёр. Насталае пасля яго смерці міжкаралеўе ізноў вылілася ў смуту. Адбылося два элекцыйных сейма і кожны з іх абраў свайго караля. Перамога войска [[канцлер]]а [[Ян Замойскі|Яна Замойскага]] ў студзені [[1576]] над войскамі [[аўстрыя|аўстрыйскага]] эрцгерцага Максіміліяна прывяла да зацвярджэння на польскім стальцы [[швецыя|шведскага]] каралевіча [[Жыгімонт III Ваза|Жыгімонта III Вазы]] ([[1587]]—[[1632]]). Для падтрымання добрых адносін з [[Габсбургі|Габсбургамі]] ён узяў сабе ў жонкі [[Ганна Аўстрыйская (1573—1598)|Ганну Габсбург]], а пасля яе смерці — ажаніўся з яе сястрой Канстанцыяй. Збліжэнне з Габсбургскім домам прывяло да ўзмацнення [[контррэфармацыя|контррэфармацыі]] ў Польшчы. Шматлікія [[пратэстантызм|пратэстанты]] былі адхілены ад дзяржаўных пасад, пачасціліся пагромы [[лютэранства|лютэранскіх]] і [[кальвінізм|кальвінісцкіх]] збораў. У [[1592]] адбыўся сейм, на якім раздаваліся галасы незадаволеных палітыкай Жыгімонта аб адхіленні яго ад стальца. Аднак сейм быў сарваны: дэпутаты раз’ехаліся, не прыняўшы ніякіх пастаноў. Пасля смерці свайго бацькі Юхана III Жыгімонт Ваза адбыў у [[Швецыя|Швецыю]], дзе ў [[1593]] каранаваўся шведскім каралём. Аднак польска-шведская унія не прынесла Польшчы і наогул Рэчы Паспалітай ніякіх знешнепалітычных пераваг, а ў самой Швецыі неўзабаве перамагла партыя праціўнікаў такой уніі і ў [[1599]] Жыгімонт Ваза быў скінуты са шведскага стальца. [[Image:Great Chorąży of the Polish Crown.jpg|thumb]] Дынастычныя спрэчкі, а таксама барацьба за панаванне ў [[Прыбалтыка|Прыбалтыцы]], прывялі да вайны са Швецыяй ([[1600]]—[[1629]]). Сітуацыя ўскладнілася ўнутранымі неурадзіцамі — грамадзянскай вайной [[1605]]—[[1609]], вядомай як Рокаш сандамірскі або Рокаш Зебжыдоўскага (па імі кракаўскага ваяводы, главы апазіцыі каралю), падчас якой шляхта абараняла свае прывілеі. Практычна ў той жа час ([[1603]]—[[1606]]) шэраг польскіх [[магнат]]аў (першым чынам [[Мнішкі]]) распачалі спробу арганізацыі ўзброенага ўмяшання ва ўнутраныя справы [[Расія|Расіі]], падтрымаўшы авантуру [[Ілжэдзмітрый I|Ілжэдзмітрыя I]]. У [[1609]] г. пачалася вайна з Расіяй, якая першапачаткова ўдала складвалася для палякаў. У [[1610]] г. руска-шведскае войска было пабіта ў [[Клушынская бітва|бітве пад Клушыным]], [[Васіль Шуйскі]] быў зрынуты са стальца, на які баярамі быў запрошаны польскі каралевіч [[Уладзіслаў Ваза]]. Аднак хутка ў [[1612]] г. рускае апалчэнне на чале з [[Кузьма Мінін|Мініным]] і [[Дмітрый Пажарскі|Пажарскім]] выгнала літоўска-польскі гарнізон з [[Масква|Масквы]], тым не меней вайна працягвалася. Скончылася яна на мяжы [[1618]]—[[1619]] падпісаннем [[Дэулінскае перамір'е|Дэулінскага перамір’я]]: Рэч Паспалітая ўтрымала за сабою вернутыя падчас кампаніі [[Смаленск]], [[Ноўгарад-Северскі]], [[Чарнігаў]]. У [[1634]] годзе, ужо пасля смерці Жыгімонта, [[Палянаўскі мір|Палянаўскім мірам]] былі пацверджаны гэтыя ўмовы, аднак Уладзіслаў адмовіўся ад маскоўскага царскага стальца. У той жа час вынікі вайны са Швецыяй былі для Рэчы Паспалітай несуцяшальнымі. У [[1629]] г. у [[Альтмарк]]у было заключана перамір’е, па якім да Швецыі пераходзілі [[Лівонія]] і [[Эльблёнг]], а таксама парты [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]]. Гады кіравання новага караля — [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслава IV Вазы]] (1632—1648), абранага даволі хутка і без вялікіх спрэчак, былі даволі ўдалымі. Быў падпісаны Палянаўскі мір з Расіяй, адбіты чарговы націск турэцка-крымскага войска, заключана 26-гадовае перамір’е са Швецыяй ([[1635]]), па якім Польшчы вярталіся прускія гарады. Заключэнне дынастычнага шлюбу з Цэцыліяй Рэнатай умацавала саюз з Габсбургамі. Аднак са другой паловы XVII ст. пачынаецца агульны заняпад Рэчы Паспалітай. У [[1652]] г. у сойме ўпершыню на практыцы быў ужыты прынцып [[liberum veto]], калі для зрыву прыняцця рашэння хапала аднаго галосу. У гісторыю ўвайшло імя шляхціча [[Уладзіслаў Сіцынскі|Уладзіслава Сіцынскага]], які, не пагадзіўшыся з прапановай працягнуць час паседжання сейму, дэманстратыўна пакінуў залу. Выпадак гэты меў вельмі сур’ёзныя наступствы, стварыўшы прэцэдэнт, у далейшым часта выкарыстваны для зрыву працы сейма. У [[1648]] г. пачалося паўстанне на [[Украіна|Украіне]], узначаленае [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багданам Хмяльніцкім]], якое неўзабаве перакінулася на [[ВКЛ]]. Багдан Хмяльніцкі звярнуўся на дапамогай да Расіі, і 1 кастрычніка [[1653]] г. на рускім Земскім саборы было прынята рашэнне прыняць Украіну ў склад Расіі і абвясціць вайну Рэчы Паспалітай. [[18 студзеня]] [[1654]] Пераяслаўская Рада абвясціла ўз’яднанне Украіны з Расіяй і ў тым жа годзе рускае войска пачала ваенныя дзеянні супраць Рэчы Паспалітай. Спачатку былі ўзяты гарады ВКЛ ([[Гомель]], [[Магілёў]], [[Смаленск]] і інш.). Скарыстаўшыся сітуацыяй вайну супраць Рэчы Паспалітай пачала і Швецыя ([[1655]]—[[1660]]). У кароткі тэрмін былі ўзяты [[Кракаў]] і [[Варшава]] і акупаваная вялікая частка Польшчы і ВКЛ. «Патоп», як назвалі гэта ўварванне, выклікаў уздым патрыятычных пачуццяў. Па ўсёй краіне пачаўся ўсенароднае супраціўленне, партызанская вайна. У [[1656]] г. шведы былі выбіты з Варшавы. Адначасова, не жадаючы ўзмацнення Швецыі, у вайну супраць яе ўступіла Расія, заключыўшы часовае перамір’е з Рэччу Паспалітай. У [[1660]] г. паміж Рэччу Паспалітай і Швецыяй у Аліве быў падпісаны мірны дагавор, паводле якога была прызнана страта [[Лівонія|Ліфляндыі]] з [[Рыга]]й. [[Брандэнбург-Прусія|Прусія]] стала самастойнай дзяржавай. У [[1658]] Расія аднавіла ваенныя дзеянні супраць Рэчы Паспалітай. Зацяжная вайна скончылася гэтак жа зацяжнымі перамовамі. Толькі ў [[1667]] было падпісана [[Андросаўскае перамір’е]], вынікі якога былі замацаваны ў [[1686]] годзе «вечным мірам». Да Расіі адыходзілі Смаленшчына (ад ВКЛ) і Левабярэжная Украіна з [[Кіеў|Кіевам]] (ад Польшчы). У [[1668]] г. зрокся стальца кароль [[Ян II Казімір Ваза]] ([[1648]]—[[1668]]), і на пасад быў абраны [[Міхал Вішнявецкі]] ([[1669]]—[[1673]]), які быў слабым правіцелем і таму цалкам задавальняў сенатараў. У гады яго кіравання рэзка ўзрасла асманская небяспека: туркі захапілі [[Камянец-Падольскі]] і дайшлі да [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)|Кракаўшчыны]]. Польшча вымушаная была аддаць туркам [[Падольскае ваяводства|Падольскае]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскае]] ваяводствы і частку ваяводства [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага]]. Мірны дагавор [[1672]] г. прадугледжваў таксама штогадовую выплату султану 22 тыс. чэрвоных злотых. Працягнуў вайну з [[Асманская імперыя|Асманскай імперыяй]] таленавіты палкаводзец [[Ян Сабескі]], абраны пасля смерці Міхала польскім каралём ([[1674]]—[[1696]]). У сакавіку [[1683]] г. ім быў заключаны саюз з Габсбургамі, а ў верасні дзякуючы Яну III была знятая аблога з [[Вена|Вены]]. Асманскай экспансіі ў [[Заходняя Еўропа|Заходнюю Еўропу]] быў пакладзены канец. Аднак і каралю Яну III не атрымалася пераадолець унутрыдзяржаўныя бязладзіцы. Зрывы сеймаў толькі пачасціліся, а ў [[1688]] г. працу сейма нават не атрымалася пачаць. Такая сітуацыя цалкам задавальняла суседзяў Польшчы — [[Аўстрыя|Аўстрыю]] і [[Расія|Расію]], якія не жадалі ў сябе пад бокам мець моцную дзяржаву. Абедзве суседкі актыўна ўмешваліся ў працэс абрання новага караля. Пасля смерці Яна Сабескага Аўстрыя і Расія падтрымалі кандыдатуру саксонскага курфюрста [[Аўгуст Моцны|Фрыдрыха Аўгуста I]], які і стаў польскім каралём пад імем Аўгуста II ([[1697]]—[[1733]]). У пачатку яго кіравання атрымалася паспяхова завяршыць вайну з Асманскай імперыяй. На [[Карлавіцкі кангрэс (1698—1699)|Карлавіцкім кангрэсе]] (1698—1699) адбыліся перамовы паміж удзельнікамі антыасманскай кааліцыі (Аўстрыяй, Венецыянскай рэспублікай, Расіяй, Рэччу Паспалітай), з аднаго боку, і Турцыяй — з іншага. Па мірным дагаворы 1699 г. Польшча вярнула сабе Камянец-Падольскі і іншыя страчаныя землі Правабярэжнай Украіны. У пачатку XVIII ст. Польскае Каралеўства было ўцягнута ў [[Паўночная вайна (1700—1721)|Паўночную вайну (1700—1721)]]. У 1701 г. на яе тэрыторыю ўступілі шведскія войскі [[Карл XII|Карла XII]]. Частка польскіх магнатаў выступіла на баку Швецыі, яе прыхільнікі на сваёй генеральнай канфедэрацыі абвясцілі дэтранізацыю Аўгуста II і абралі каралём ваяводу пазнаньскага [[Станіслаў Ляшчынскі|Станіслава Ляшчынскага]]. Іх праціўнікі стварылі сваю ўласную, Сандамірскую генеральную канфедэрацыю, і выказаліся за падтрымку Аўгуста II. Па заключаным ім з Расіяй у 1704 г. [[Нарвскі дагавор|Нарвскім дагаворы]], Рэч Паспалітая наогул ўступіла ў вайну са Швецыяй. Адначасова Расія заахвочвала антыкаралеўскую апазіцыю ў Польшчы, у той жа час не даючы ёй скінуць караля. Пры пасрэдніцтве Пятра I, які ўвёў у Польшчу свае войскі, 1 лютага 1717 г. адбыўся сейм, які атрымаў назву «Нямы», бо на ім нікому не было дадзена слова для дыскусій. Сейм зацвердзіў канстытуцыю, якая абмежавала саксонскі ўплыў у Рэчы Паспалітай і якая ўсталявала пастаянны падатак на ўтрыманне войска. У якасці гаранта выканання рашэнняў сойма Пётр I атрымаў пастаянную магчымасць умешвацца ва ўнутраныя справы краіны. Да перамоў 1720—1721 гг. аб сканчэнні вайны прадстаўнікі Рэчы Паспалітай дапушчаныя не былі, што сведчыла аб канчатковай страце прэстыжу Рэчы Паспалітай у Еўропе. Лівонія, якую Пётр I некалі паабяцаў Аўгусту, была ўключана ў склад Расіі. Расія і [[Каралеўства Прусія|Прусія]] ў 1720 г. прынялі ўзаемнае абавязальніцтва падтрымліваць наяўныя ў Польшчы парадкі і не дапусціць таго, каб каралеўская ўлада ў ёй стала спадчыннай. Смерць Аўгуста II прывяла да так званай «[[Вайна за польскую спадчыну|вайны за польскую спадчыну]]» (1733—1735). У 1733 г. каралём быў абраны Станіслаў Ляшчынскі, падтрыманы Парыжам і Чартарыйскімі, які выступаў за правядзенне дзяржаўных рэформ. Аднак пад ціскам Расіі і Аўстрыі праз месяц быў сабраны яшчэ адзін элекцыйны сейм, які абраў каралём Аўгуста III Саксонскага (1733—1763). Апошні прыйшоў да ўлады з дапамогай саксонскіх і расійскіх войскаў, якія вымусілі Станіслава Ляшчынскага пакінуць Польшчу. Аўгуст III за доўгія гады свайго кіравання так і не змог вывучыць польскую мову, вялікую частку часу праводзячы ў Дрэздэне. У пачатку кіравання ён паспрабаваў, абапіраючыся на Чартарыйскіх, правесці некаторыя фіскальныя і ваенныя рэформы, але з-за зрыву сеймаў спробы не ўдаліся. З 14 сеймаў удала завяршыў сваю працу толькі адзін. Ва ўнутрапалітычным жыцці гэта быў перыяд бесперапыннай барацьбы магнатаў і поўнай дэзарганізацыі дзяржаўнага кіравання. У перыяд бескаралеўя (1763—1764), пасля смерці Аўгуста III, Чартарыйскія дабіліся на сейме ўхвалы шэрагу рэформ дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай. Быў зменены парадак правядзення сейма, сеймікавыя паслы вызваленыя ад абавязку прытрымлівацца інструкцыям сеймікаў, абмяжоўвалася ўжыванне liberum veto: рашэнні па эканамічных пытаннях павінна было зараз прымацца простай большасцю галасоў. Засноўвалася каронная Скарбовая камісія і Ваенная камісія пад старшынствам гетманаў. Былі ліквідаваныя «партыкулярныя» мыты і ўсталявалася адзіная мыта, якую павінны былі аплачваць і шляхцічы. У гарадах было адноўлена самакіраванне. Па асабістай ініцыятыве караля ў 1765 была створана Рыцарская школа, дзе рыхтавалі моладзь для ваеннай і дзяржаўнай службы. Імкнучыся ўзмацніць уплыў Расіі ў Рэчы Паспалітай, імператрыца Кацярына II спрыяла абранню на польскі сталец свайго стаўленіка — Станіслава Аўгуста Панятоўскага (1764—1795). Аднак новы кароль павёў сябе зусім не так, як жадалася бы Кацярыне. Пры ім рэформы працягнуліся. Была створана Канферэнцыя — свайго роду кабінет міністраў. У 1766 арганізаваная камісія па чаканцы манеты, у ведзенні якой нахадзіўся Дзяржаўны манетны двор, а таксама камісіі па розных эканамічных пытаннях. Палітыка рэформ выклікала сур’ёзную занепакоеннасць з боку Расіі і Прусіі, якія ў красавіку 1764 заключылі паміж сабой сакрэтны дагавор аб недапушчэнні якія-небудзь змен у Польшчы. У пачатку 1765 прускі пасол уручыў ураду Рэчы Паспалітай ноту, у якой пратэставаў супраць уводзіны генеральнай мыты. Саступаючы непрыкрытаму ваеннаму ціску са боку Прусіі, Польшча вымушаная была пагадзіцца з адменай гэтай мыты. Прычынай для ўмяшання Расіі ў справы Рэчы Паспалітай было так званы «дысідэнцкае пытанне», т.б. пытанне аб урэгуляванні ў правах дысідэнтаў-некатолікаў з каталікамі. Быў створаны шэраг канфедэрацый (торуньская, слуцкая, радамская), якія выступалі за рашэнне гэтага пытання на карысць дысідэнтаў і карысталіся падтрымкай расійскага пасла Рапніна. Пад прычынай абароны правоў дысідэнтаў у Варшаву былі ўведзены рускія войскі, што прымусіла сойм прыняць закон аб ураўнаванні дысідэнтаў у правах з каталікамі. У 1768 быў падпісаны Варшаўскі дагавор з Расіяй, які значна пашырыў правы праваслаўных, якія жывуць у Рэчы Паспалітай і іншых асоб некаталіцкага веравызнання. Адказам на гэта са боку польскай шляхты было стварэнне Барскай канфедэрацыі (1768—1772), якая выступіла супраць рашэння сойма, у прыватнасці, і рэформ Станіслава Аўгуста, у цэлым. Ініцыятарамі канфедэрацыі сталі буйныя магнаты, не якія жадалі губляць сваіх прывілеяў. Войскі канфедэрацыі, якія складаліся ў асноўным з шляхцічаў-добраахвотнікаў, пачалі ваенныя дзеянні супраць расійскіх і каронных войскаў. У 1768 у рукі канфедэратаў перайшоў Кракаў, а ў 1769—1770 для прадухілення «анархіі» у Польшчу ўступілі аўстрыйскія і прускія войскі, заняўшы шэраг яе тэрыторый. У гэтых умовах Расія пагадзілася на частковы падзел Рэчы Паспалітай, яшчэ раней прапанаваны ёй прускім каралём Фрыдрыхам II. Наўзамен Кацярыне II была абяцана падтрымка ў вайне Расіі з Асманскай імперыяй, распачатай у 1768. == Дзяржаўны лад == Палітычнае жыццё Рэчы Паспалітай пасля Люблінскай уніі трымалася на палітычным трыкутніку: кароль, магнаты і шляхта. Кароль часам не толькі ўзначальваў дзяржаву, але і выступаў лідарам уласнай палітычнай групы, выразна зацікаўленай у моцнай цэнтральнай уладзе<ref>Frost, R. I. «Initium Calamitatis Regni»? John CAsimir and monarchial power in Poland-Lithuania, 1648—1668 // European History Quarterly. — 1986. — № 16. — P. 181—207.</ref>. У Рэчы Паспалітай існавала фармальна-юрыдычная адасобленасць [[ВКЛ]] і [[Польскае Каралеўства, 1569—1793|Польскага Каралеўства]] (асобнае войска, скарб, біццё манеты, дзяржаўная канцылярыя, сімволіка, сістэма пасад, [[Статуты ВКЛ|уласныя законы ВКЛ, сабраныя ў Статуце]], і г.д.)<ref>Беларусы : у 13 т. / Рэдкал.: В. К. Бандарчык [і інш]. — Мінск : Беларус. навука, 2001. — Т. 4. — С. 178; ''Сагановіч, Г.'' Нарыс гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца XVIII стагоддзя. — Мінск : Энцыклапедыкс, 2001. — С. 203.</ref>. Нават [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года]] фармальна (юрыдычна) не ліквідавала дзяржаўную ўнію паміж Польскім Каралеўствам і [[ВКЛ]]<ref>''Markiewicz, M.'' Historia Polski 1492—1795… С. 694; ''Чудаков, М. Ф.'' Конституция Речи Посполитой 3 мая 1791 года… С. 29.</ref>. Канстытуцыя абыходзіла бокам пытанне аб адміністрацыйна-тэрытарыяльным ладзе Рэчы Паспалітай — аб узаемаадносінах Польскага Каралеўства і [[ВКЛ]]<ref>''Бардах, Ю.'' [http://pdf.kamunikat.org/3660-1.pdf Канстытуцыя 3 мая і «Узаемныя Заручыны Абодвух Народаў» 1791 г.]… С. 379, 382—383, 391.</ref>. Пытанне ўзаемаадносін Польскага Каралеўства і Вялікага Княства Літоўскага было ўдакладнена [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовым соймам]] у законе [[Узаемныя заручыны абодвух народаў|«Узаемныя заручыны абодвух народаў» («Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów»)]], які быў прыняты 20 кастрычніка 1791 г. і якім сцвярджалася, што унія Польскага Каралеўства і Вялікага Княства Літоўскага захоўваецца, і Рэч Паспалітая не ператвараецца ва ўнітарную дзяржаву<ref>''Бардах, Ю.'' [http://pdf.kamunikat.org/3660-1.pdf Канстытуцыя 3 мая і «Узаемныя Заручыны Абодвух Народаў» 1791 г.]… С. 389, 392; Dzieje Sejmu Polskiego… С. 91; ''Markiewicz, M.'' Historia Polski 1492—1795… С. 694, 696; История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — С. 102—103; ''Paluszyński, T.'' Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach?.. С. 48.</ref>. Існаванне дзяржаўнага дуалізма Рэчы Паспалітай (дзяржаўнай асобнасці Польскага Каралеўства і Вялікага Княства Літоўскага) аж да самага апошняга падзелу ў 1795 г. (нават пасля прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая 1791]] г.) у сучаснай польскай гістарыяграфіі не аспрэчваецца<ref>''Malec, J.'' Problem stosunku Polski do Litwy w dobie Sejmu Wielkiego (1788—1792) / J. Malec // Czasopismo Prawno-Historyczne. — 1982. — t. XXXIV. — z. 1. — S. 31 — 50; ''Michalski, J.'' Zagadnienia unii polsko-litewskiej w czasie panowania Stanisława Augusta / J. Michalski // Zapiski Historyczne. — 1986. — t. LI. — z. 1. — S. 112—132; ''Szczątka, Z.'' Ustawa Rządowa z 1791 r. /Z. Szczątka // Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, pod red. Mariana Kallasa. — Warszawa, 1990. — t. 1. — S. 56—58.</ref>. == Сацыяльна-эканамічны стан == === Сацыяльна-эканамічнае развіццё (1-я палова XVII — 1-я палова XVIII) === Эканамічнае жыццё Рэчы Паспалітай у канцы [[16 стагоддзе|XVI]] — першай палове [[17 стагоддзе|XVII]] стст. праходзіла пад уплывам дзвюх важнейшых падзей, якімі былі завяршэнне ў [[1583]] г. разбуральнай [[Лівонская вайна, 1558-1583|Лівонскай вайны]] з [[Вялікае княства Маскоўскае|Вялікім княствам Маскоўскім]] і прыняцце ў [[1588]] г. асноўнага закона дзяржавы — [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588|Трэцяга Статута ВКЛ]]. Ён адмяняў нявыгадныя для [[ВКЛ]] палажэнні [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] і ўсталёўваў адзіныя на тэрыторыі ВКЛ і дакладна вызначаныя правілы дзяржаўнага і грамадскага жыцця. Гэта станоўча паўплывала на стабілізацыю і рост эканомікі дзяржавы, у першую чаргу яе галоўнай галіны — сельскай гаспадаркі. ==== Сельская гаспадарка ==== У гэты час сельская гаспадарка, якая заставалася асновай эканомікі краіны, перажывала пэўны ўздым, абумоўлены як пашырэннем сферы таварна-грашовых адносін, ростам попыту на сельскагаспадарчую прадукцыю на ўнутраным і знешнім рынках, так і завяршэннем у асноўным аграрнай рэформы, распачатай яшчэ ў папярэднім стагоддзі. Фальваркі, створаныя на захадзе і ў цэнтры, пачалі даваць прыбытак. Так, даход [[Кобрынская эканомія|Кобрынскай эканоміі]] ў [[1597]] г. складаў 11 тыс. злотых, а ў 1630-я гады — ужо 47 тыс. злотых<ref>Пичета, В. И. Белоруссия и Литва XV—XVI вв. (исследования по истории социально-экономического, политического и культурного развития) / В. И. Пичета; Академия наук СССР, Ин-т славяноведения; Под ред. З. Ю. Копысского, В. Д. Королюка, Н. Н. Улащика. — М.: Изд-во Академии наук СССР, 1961. — 816 с. — С. 124</ref>. Такое ж становішча назіралася і ў многіх іншых маёнтках. На ўсходзе беларускіх зямель якраз у гэты час пачалося больш актыўнае правядзенне аграрных пераўтварэнняў, у т.л. і перамер зямлі. Раней гэта не рабілася, бо ішла вайна з [[Вялікае княства Маскоўскае|Вялікім Княствам Маскоўскім]] і некаторыя землі былі заняты яе войскамі, а для іншых зямель такая пагроза існавала. Трэба адзначыць, што аграрныя пераўтварэнні на ўсходзе мелі свае асаблівасці. Хаця і тут, як на захадзе і ў цэнтры, у многіх уладаннях ствараліся фальваркі, але фальваркова-паншчынная сістэма не стала пераважаючай. Як у дзяржаўных уладаннях, так і ў некаторых прыватных і царкоўных маёнтках асноўнай павіннасцю сялян сталі грашовая рэнта ([[чынш]]) і розныя віды даніны<ref>Голубеў, В. Ф. Сялянскае землеўладанне і землекарыстанне на Беларусі XVI—XVIII стст. / В. Ф. Голубеў; Акадэмія навук Беларусі, Ін-т гісторыі; Пад рэд. В. І. Мялешкі. — Мн.: Навука і тэхніка, 1992. — 176, [1] с. — С. 56, 67, 77 — 78, 85 — 87</ref>. Феадалы выбіралі кожны раз і ў кожным асобным выпадку лепшы для іх спосаб гаспадарання, які б прыносіў найбольшы прыбытак. Менавіта гэта, а не паўсюднае стварэнне фальваркаў і перавод сялян на паншчыну, было асноўнай мэтай рэформы. Акрамя таго. што была ўведзена стандартная адзінка вымярэння зямлі і абкладання павіннасцямі — валока (на ўсходзе блізкая па памерах да валокі служба), былі таксама вызначаны і замацаваны асноўныя напрамкі эканамічнага развіцця ў пэўных рэгіёнах ці нават асобных уладаннях. К сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] усталяваліся дзве асноўныя формф гаспадарання на зямлі: заснаванне фальваркаў і ўвядзенне паншчыны ў якасці асноўнай павіннасці за карыстанне надзелам, а таксама перавод сялян на грашовую рэнту. Гэтыя тэндэнцыі адзначаліся па ўсёй тэрыторыі Беларусі. Разам з тым нельга не адзначыць важжную ролю фальварка ў арганізацыі сельскагаспадарчай вытворчасці ў разглядаемы час ва ўсіх відах феадальных уладанняў, асабліва на захадзе і ў цэнтры Беларусі. Вынікам аграрнай рэформы былі ўдасканаленне арганізацыі сельскагаспадарчай вытворчасці, павышэнне прадукцыйнасці працы. Першая палова [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] стала часам далейшага павелічэння плошчы ворных зямель, росту вытворчасці сельскагаспадарчай прадукцыі<ref>Похилевич, Д. Л. Крестьяне Белоруссии и Литвы в XVI—XVIII вв. — Львов: Изд-во Львовского ўниверситета, 1957. — 175 с. — С. 27</ref>. З развіццём таварна-грашовых адносін адбывалася пашырэнне неземляробчых заняткаў у сельскай мясцовасці і ў першую чаргу рамесніцкай дзейнасці. Першапачатковая разавая рамесніцкая праца «на сябе» ці тэрытарыяльнаабмежаваная вытворчасць — на сваю вёску паступова перарастала ў пастаянны занятак, які станавіўся галоўным у дзейнасці сельскага жыхара і прыносіў яму асноўны даход. Наязнасць рамеснікаў пэўных спецыяльнасцей адзначаюць практычна ўсе інвентары вёсак і феадальных маёнткаў. Дакументы ўліку грашовых сродкаў князёў Радзвілаў зафіксавалі ў розныя гады першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] больш за 100 рамесніцкіх прафесій, якія абслугоўвалі феадальныя маёнткі<ref>Копысский, З. Ю. Источниковедение аграрной истории Белоруссии. — Мн.: Наука и техника, 1978. — 136 с. — С. 64</ref>. ==== Эканоміка гарадоў і рамесніцтва ==== Становішча і роля гарадоў у дзяржаве і іх уплыў на палітычную і эканамічную сітуацыю заўсёды з’яўляліся паказчыкам агульнага эканамічнага стану. Менавіта гарады канцэнтравалі ў сабе рамяство і гандаль, аказвалі дзейсны ўплыў на развіццё культуры. Першая палова [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] з’явілася ў Беларусі часам хуткага развіцця гарадоў, якія сталі сапраўднымі цэнтрамі вытворчасці і гандлю, аказвалі рашаючы ўплыў на ўсе бакі жыцця грамадства. У сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] на тэрыторыі Беларусі налічвалася не менш як 462 гарадскія паселішчы (у другой палове [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] — 382)<ref>Копысский, З. Ю. Социально-политическое развитие городов Белоруссии в XVI — первой половины XVII в. — Мн.: Наука и техника, 1975. — 189 с. — С. 9</ref>. Яны адрозніваліся паміж сабой як па размяшчэнні, так і па велічыне і асноўных занятках насельніцтва. Сярод гарадскіх паселішчаў вылучаліся гарады і мястэчкі. Апошнія звычайна мелі невялікую колькасць насельніцтва (не больш за 300 дамоў) і з’яўляліся лакальнымі цэнтрамі невялікіх сельскагаспадарчых акруг. У колькасных адносінах мястэчкі пераважалі над гарадамі. У разглядаемы перыяд гарады Беларусі выконвалі некалькі функцый: гаспадарчую, адміністрацыйную, культурную, ваенную. Акрамя таго, што кожнае гарадское паселішча з’яўлялася гандлёва-прамысловым цэнтрам рознай велічыні і значэння, некаторыя з іх мелі свае, адметныя ад іншых віды гаспадарчай дзейнасці. Так, [[Віцебск]], [[Полацк]], [[Слуцк]], [[Пінск]], [[Бабруйск]] і некаторыя іншыя былі буйнымі партовымі гарадамі, [[Нясвіж]], [[Наваградак]], [[Орша]], [[Шклоў]], [[Капыль]] — цэнтрамі кірмашовага гандлю і г.д.<ref>Копысский, З. Ю. Социально-политическое развитие городов Белоруссии в XVI — первой половины XVII в. — Мн.: Наука и техника, 1975. — 189 с. — С. 11 — 12</ref> Гарады з’яўляліся адміністрацыйнымі цэнтрамі розных тэрытарыяльных адзінак — ад ваяводстваў да самых невялікіх войтаўстваў ці асобных уладанняў. Некаторыя гарады мелі важнае ваеннае значэнне як памежныя крэпасці. Асабліва многа такіх гарадоў было ў месцах найбольшай небяспекі — на ўсходзе краіны. Гэта [[Полацк]], [[Віцебск]], [[Орша]], [[Мсціслаў]], [[Магілёў]], [[Быхаў]]. Важнае месца ў абароне дзяржавы мелі [[Гомель]], [[Бабруйск]], [[Жлобін]], [[Крычаў]]. Умацаванымі былі іншыя гарады, напрыклад [[Мір]], [[Нясвіж]], [[Гродна|Гародня]], [[Пінск]]. У першай палове [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] ен толькі з’явілася 80 новых беларускіх гарадоў, але павялічвалася колькасць жыхароў і ў асобных паселішчах. Насельніцтва гардоў мела як натуральны прырост, так і павялічвалася за кошт прыезджых. Часта ў гарады і мястэчкі перасяляліся вясковыя рамеснікі, якія маглі на новым месцы больш зрабіць і хутчэй прадаць свае вырабы. Пастаяннай крыніцай павелічэння насельніцтва гарадоў было таксама перасяленне туды феадаламі сялян-рамеснікаў<ref>Мелешко, В. И. Могилев в XVI — середине XVII вв. / Под ред. З. Ю. Копысского. — Мн.: Наука и техника, 1988. — 264 с. — С. 23</ref>. Вядомы і шматлікія факты ўцёкаў у гарады сялян ад сваіх уласнікаў. У 1630 — 1640-я гады сярод судовых рашэнняў вышэйшага апеляцыйнага суда ВКЛ справы аб невыдаванні беларускімі гарадамі прыгонных сялян, якія ўцяклі туды, займаюць прыкметнае месца. За такія дзеянні да суда прыцягваліся [[Магілёў]] і [[Полацк]] (па 4 разы), а таксама [[Кобрын]], [[Берасце]], [[Дзісна]], [[Орша]], [[Мсціслаў]], [[Чэрыкаў]] і інш.<ref>Копысский, З. Ю. Экономическое развитие городов Белоруссии в XVI — первой половине XVII в. — Мн.: Наука и техника, 1996. — С. 39</ref> Зразумела, што выпадкаў такіх уцёкаў было значна больш. Першая палова [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] характарызавалася хуткім развіццём гарадскога рамяства. У выніку падзелу працы і рамесніцкай спецыялізацыі ўзнікалі новыя прафесіі. Напрыклад, у Магілёве ў другой палове [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] існавала 80 рамесніцкіх прафесій<ref>Копысский, З. Ю. Экономическое развитие городов Белоруссии в XVI — первой половине XVII в. — Мн.: Наука и техника, 1996. — С. 30</ref>, у Берасце — да 68, Менску — 50, Полацку — 43, Клецку — 43, Копысі — 22. Часцей за ўсё ў буйных гарадах Беларусі налічвалася 50 — 80 рамесніцкіх спецыяльнасцей, а самі рамеснікі складалі не менш паловы жыхароў. У дробных гарадах і мястэчках, больш цесна звязаных з сельскай гаспадаркай, было менш як рамесніцкіх прафесій, так і саміх рамеснікаў. ==== Знешні гандаль ==== {{у планах}} == Падзелы Рэчы Паспалітай == {{main|Падзелы Рэчы Паспалітай}} === Першы падзел === {{main|Першы падзел Рэчы Паспалітай}} [[Выява:Rzeczpospolita Rozbiory 1.png|thumb|200px|Першы падзел Рэчы Паспалітай]] Паводле першага падзелу Рэчы Паспалітай усходняя частка Беларусі ў [[1772]] годзе была ўключана ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. [[5 жніўня]] 1772 года Расіяй і [[Каралеўства Прусія|Прусіяй]] у [[Санкт-Пецярбург]]у была падпісана [[канвенцыя]], паводле якой да Расіі пераходзілі цалкам [[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскае]] і [[Інфлянцкае ваяводства|Інфлянцкае ваяводствы]], усходнія землі [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] і большая частка [[Віцебскае ваяводства|Віцебскага]] і [[Полацкае ваяводства|Полацкага ваяводстваў]]. У адпаведнасці з гэтымі дакументамі Аўстрыя атрымлівала Галіцыю, Прусія — Памор’е (апроч Гданьска) і частку Вялікай Польшчы. Сейм 1773 вымушаны быў ратыфікаваць дадзеныя дагаворы. У той жа час на гэтым і на наступных сеймах былі прыняты і рашэнні, накіраваныя на ўнутраную стабілізацыю Рэчы Паспалітай. Быў створаны Пастаянная рада для ажыццяўлення функцый урада ў перыяд паміж сеймамі, заснаванае першае ў Еўропе міністэрства асветы — Адукацыйная камісія, выдадзены шэраг пастаноў па пытаннях развіцця гандлю і прамысловасці. Чатырохгадовы сойм (1788—1792) 3 мая 1791 прыняў [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыю]], якая ўмацоўвала цэнтральную выканаўчую ўладу. Выбарнасць караля замянялася выбіральнасцю дынастыі. Пры каралю стваралася рада «Варта законаў», якая складалася з прымаса і 5 міністраў, прызначаных каралём. Кароль узначальваў раду, меў права прызначаць біскупаў, сенатараў, службоўцаў і афіцэраў, у выпадку вайны здзяйсняў вярхоўнае камандаванне войскам. Адмяняліся пасольскія інструкцыі, канфедэратыўныя соймы і liberum veto. Рэфармавалася таксама і судовая сістэма. Вялікай памылкай патрыятычнай партыі сейма, якая і дабілася прыняцці канстытуцыі, было яе зварот за падтрымкай да Прусіі, якая імкнулася насамрэч да далейшых падзелаў Рэчы Паспалітай. Пры поўнай падтрымцы Расіі ў маі 1792 старашляхецкай партыяй была створана Таргавіцкая канфедэрацыя, меўшая сваёй мэтай ліквідацыю Канстытуцыі 3 мая. Расійскія войскі, якія запрасілі канфедэраты, уступілі ў Варшаву, у выніку чаго лідары патрыятычнай партыі вымушаныя былі пакінуць краіну. Вярнуліся старыя часы. Са свайго боку, Прусія таксама ўвяла ў Польшчу свае войскі, якія занялі Гданьск і Торунь. === Другі падзел === {{main|Другі падзел Рэчы Паспалітай}} [[Выява:Rzeczpospolita Rozbiory 2.png|thumb|200px|Другі падзел Рэчы Паспалітай]] У гэтых умовах другі падзел Рэчы Паспалітай быў толькі замацаваннем дэ-юрэ фактычнага стану. 12 студзеня 1793 паміж Расіяй і Прусіяй была падпісана новая канвенцыя. Расія атрымлівала ўкраінскія землі Польшчы з гарадамі Жытомір, Камянец-Падольскі, а таксама землі ВКЛ з гарадамі Менск, Слуцк, Пінск, Жытомір. Прусіі дасталіся частка Вялікай Польшчы і Куявія, а таксама Гданьск. Паводле другога падзелу Рэчы Паспалітай у [[1793]] годзе цэнтральная частка Беларусі была далучана да Расійскай імперыі. Сейм 1793 (апошні ў гісторыі Рэчы Паспалітай) вымушаны быў ратыфікаваць дагаворы з Расіяй і Прусіяй, якія замацоўвалі вынікі Другога падзелу. Адначасова без абмеркавання была зацверджана новая канстытуцыя, фактычна пераўтвараўшая рэшткі Рэчы Паспалітай у васала Расійскай імперыі. Польскія патрыёты, не змірыўшыся з рашэннямі сейма, у сакавіку 1794 абвясцілі ў Кракаве аб пачатку паўстання супраць замежных войскаў. На чале паўстання стаў [[Тадэвуш Касцюшка]], пры ім быў створаны Галоўная нацыянальная рада. У першай буйной бітве — пры Рацлавічах — паўстанцы атрымалі перамогу над рускімі войскамі. У красавіку перамаглі паўстанні ў Варшаве, а таксама ў сталіцы ВКЛ Вільні. 7 мая Касцюшка выдаў Паланецкі ўніверсал, якім сялянам даравалася асабістая воля, скарачаліся памеры паншчыны, прызнавалася спадчыннае права сялян на апрацоўваемыя імі землі. Аднак шляхта ўсяляк сабатавала правядзенне гэтага ўніверсала ў жыццё, а ў самой Варшаве пачаліся сутыкненні паміж Галоўнай нацыянальнай радай і мяшчанамі, якія выступалі за больш радыкальныя меры. Між тым у чэрвені прускія войскі ўступілі ў Кракаў, а рускія — у жніўні ўзялі Вільню. У лістападзе, не вытрымаўшы націску войскаў А. В. Суворава, здалася і Варшава. === Трэці падзел === {{main|Трэці падзел Рэчы Паспалітай}} [[Выява:Partitions of Poland.png|thumb|200px|Трэці падзел Рэчы Паспалітай]] Параза [[Польскае паўстанне 1794|паўстання 1794]] прывяла да поўнай ліквідацыі Рэчы Паспалітай. 3 студзеня 1795 была падпісана канвенцыя аб трэцім падзеле Рэчы Паспалітай паміж Расіяй і Аўстрыяй, а 24 кастрычніка падобная жа канвенцыя была падпісана паміж Прусіяй і Расіяй. Да Расіі адышлі Заходняя Валынь, а таксама рэшткі ВКЛ і Курляндыя. Аўстрыя атрымала малапольскія землі з Любліным і Кракавым, Прусія — частку Падляшша і Мазавецкіх земляў з Варшавай, а таксама частка Жамойці. У [[1795]] г. адбылося поўнае паглынанне Расійскай імперыяй тэрыторыі Беларусі. == Гл. таксама == * [[Канфесійная сітуацыя ў ВКЛ XVI-XVIII стагоддзяў]] * [[Камісія паліцыі абодвух народаў]] {{зноскі}} == Літаратура == * [[Яўген Канстанцінавіч Анішчанка|''Анішчанка, Я. К.'']] Інкарпарацыя: Літоўская правінцыя ў падзелах Рэчы Паспалітай / Я. К. Анішчанка. — Мінск : [[Віктар Уладзіміравіч Хурсік|Хурсік]], 2003. — 470 с. * [[Юліюш Бардах|''Бардах, Ю.'']] [http://pdf.kamunikat.org/3660-1.pdf Канстытуцыя 3 мая і «Узаемныя Заручыны Абодвух Народаў» 1791 г.] / Ю. Бардах // Штудыі з гісторыі Вялікага Княства Літоўскага / Ю. Бардах. — Мінск : Беларускі гістарычны агляд, 2002. — С. 364—408. * Гісторыя Беларусі: Падруч. у 2 ч. / Я. К. Новік, [[Генадзь Сямёнавіч Марцуль|Г. С. Марцуль]], І. Л. Качалаў і інш.; Пад рэд. Я. К. Новіка, Г. С. Марцуля. — Мінск : Выш. шк., 2003. — Ч. 1. Ад старажытных часоў — па люты 1917 г. — 416 с. * Гісторыя Беларусі: у 6 т. / [[Юрый Мікалаевіч Бохан|Ю. Бохан]] [і інш.]; рэдкал: [[Міхаіл Паўлавіч Касцюк|М. Касцюк]] (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск : Экаперспектыва, 2000—2012. — Т. 2. Беларусь у перыяд Вялікага Княства Літоўскага. — Мінск : Экаперспектыва, 2008. — 688 с. * [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|''Довнар-Запольский, М. В.'']] История Белоруссии / М. В. Довнар-Запольский. — Минск : Беларусь, 2003. — 680 с. * История Беларуси в документах и материалах / Авт.-сост. И. Н. Кузнецов, [[Валянцін Генрыхавіч Мазец|В. Г. Мазец]]. — Минск : Амалфея, 2000. — 672 с. * История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс : Eugrimas, 2013. — 318 с. * История южных и западных славян : в 2 т. / Под ред. Г. Ф. Матвеева и З. С. Ненашевой. — 2-е изд. — Москва : МГУ, 2001. — Т. 1. Средние века и Новое время. — 2001. — 688 с. * [[Генадзь Мікалаевіч Сагановіч|''Сагановіч, Г.'']] Нарыс гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца XVIII стагоддзя / Г. Сагановіч. — Мінск : Энцыклапедыкс, 2001. — 412 с. * [[Сяргей Міхайлавіч Салаўёў|''Соловьев, С. М.'']] История падения Польши. Восточный вопрос / С. М. Соловьев. — Москва : Астрель-АСТ, 2003. — 364 с. * [[Міхал Тымоўскі|''Тымовский, М.'']] История Польши / М. Тымовский, [[Ян Кеневіч|Я. Кеневич]], [[Ежы Хольцэр|Е. Хольцер]]. — М. : Весь Мир, 2004. — 544 с. * ''Чудаков, М. Ф.'' Конституция Речи Посполитой 3 мая 1791 года. Государственно-правовая характеристика: учебно-методическое пособие / М. Ф. Чудаков. — Минск: Академия управления при Президенте Республики Беларусь, 2005. — 37 с. * [[Язэп Аляксандравіч Юхо|''Юха, Я. А.'']] Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі / Я. А. Юха. — Мінск: Універсітэцкае, 1992. — 270 с. * [[Уршуля Аўгустыняк|''Augustyniak, U.'']] Historia Polski 1572—1795 / U. Augustyniak. — Warszawa : PWN, 2008. — 1006 s. * Dzieje Sejmu Polskiego / [[Юліюш Бардах|J. Bardach]] [i in.]; koordynator pracy J. Bardach. — Warszawa : Wyd-wo Sejmowe, 1997. — 392 s. * [[Цэзары Кукла|''Kuklo, C.'']] Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej / C. Kuklo. — Warszawa : DiG, 2009. — 525 s. * [[Ежы Міхальскі|''Malec, J.'']] Problem stosunku Polski do Litwy w dobie Sejmu Wielkiego (1788—1792) / J. Malec // Czasopismo Prawno-Historyczne. — 1982. — t. XXXIV. — z. 1. — S. 31—50. * [[Марыуш Маркевіч|''Markiewicz, M.'']] Historia Polski 1492—1795 / M. Markiewicz. — 2-e wyd. — Kraków : Wyd-wo Literackie, 2006. — 760 s. * [[Ежы Міхальскі|''Michalski, J.'']] Zagadnienia unii polsko-litewskiej w czasie panowania Stanisława Augusta / J. Michalski // Zapiski Historyczne. — 1986. — t. LI. — z. 1. — S. 112—132. * Polska na przestrzeni wieków / H. Samsonowicz [i in.]; redactor wydania J. Tazbir. — 2-e wyd. — Warszawa : WPN, 2006. — 803 s. * [[Томаш Плушчынскі|''Paluszyński, T.'']] [http://www.rys.netarteria.pl/rozbiory.pdf Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach?] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150924093026/http://www.rys.netarteria.pl/rozbiory.pdf |date=24 верасня 2015 }} / T. Paluszyński. — Poznań : Rys, 2006. — 91 s. * [[Збігнеў Шчонтка|''Szczątka, Z.'']] Ustawa Rządowa z 1791 r. / Z. Szczątka // Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, pod red. Mariana Kallasa. — Warszawa, 1990. — t. 1. — S. 56—58. * Wielka historia Polski : w 10 t. / pod red. S. Grodziski. — Kraków : Fogla, 2001. — T. 6 : Polska w czasach przełomu (1764—1815) / S. Grodziski. — Kraków : Fogla, 2001. — 302 s. == Спасылкі == {{Commons|Category:Polish-Lithuanian Commonwealth}} * [http://mybelarusia.com/index.php?type=special&area=1&p=articles&id=2792&PHPSESSID=8ec4bcb22281e4154396c44597b64c20 Рэч Паспалітая ў еўрапейскіх канфліктах XVII—XVIII стст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070928072248/http://mybelarusia.com/index.php?type=special&area=1&p=articles&id=2792&PHPSESSID=8ec4bcb22281e4154396c44597b64c20 |date=28 верасня 2007 }} * [http://txt.knihi.com/bha/11/kas11.htm Кшыштаф Касажэцкі. Бітва пад Палонкай 28 чэрвеня 1660 г.]{{Недаступная спасылка}} * [http://www.probelarus.ru//modules/_bka/150/050.html Што такое Рэч Паспалітая?] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070927120108/http://www.probelarus.ru//modules/_bka/150/050.html |date=27 верасня 2007 }} * [http://icpo.at.tut.by/historyb.html Рэспубліка Беларусь, гісторыя Беларусі ў датах] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070116053327/http://icpo.at.tut.by/historyb.html |date=16 студзеня 2007 }} * [http://referat.np.by/reports/detail-12-21 Утварэнне Рэчы Паспалітай] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070928004104/http://referat.np.by/reports/detail-12-21 |date=28 верасня 2007 }} * [http://www.lib.by/10viakou/10v319.html Уладзімір Арлоў. 1772. Першы падзел Рэчы Паспалітай] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070927204743/http://www.lib.by/10viakou/10v319.html |date=27 верасня 2007 }} * [http://www.lib.by/10viakou/10v321.html Уладзімір Арлоў. 1793. Другі падзел Рэчы Паспалітай] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070927204711/http://www.lib.by/10viakou/10v321.html |date=27 верасня 2007 }} * [http://www.lib.by/10viakou/10v323.html Уладзімір Арлоў. 1795. Трэці падзел Рэчы Паспалітай. Канчатковы захоп земляў Беларусі Расійскай імперыяй] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070927204730/http://www.lib.by/10viakou/10v323.html |date=27 верасня 2007 }} * [http://www.svaboda.org/content/article/24866644.html Інтрыгі вакол падзелаў Рэчы Паспалітай. Станіслаў Аўгуст і Кацярына] * [http://arche.home.by/2003-2/pryb203.html Генадзь Прыбытка. Апалогія Рэчы Паспалітай] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060918211402/http://arche.home.by/2003-2/pryb203.html |date=18 верасня 2006 }} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Славянскія краіны}} {{Літва ў тэмах}} {{Беларусь у тэмах}} {{Польшча ў тэмах}} {{Украіна ў тэмах}} {{Гісторыя Еўропы|state=collapsed}} {{Гісторыя Беларусі 2}} [[Катэгорыя:Былыя краіны]] [[Катэгорыя:Рэч Паспалітая| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1569 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1795 годзе]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Польшчы]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1569—1795)]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Літвы]] [[Катэгорыя:Канфедэрацыі]] [[Катэгорыя:Польска-літоўскія адносіны]] [[Катэгорыя:Выбарная манархія]] 3k7u534jktuk9sgddo9qrod5hr7w62i 0 10796 4162169 4044362 2022-07-20T07:03:32Z Artsiom91 31770 /* Вынікі кампаніі */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Польская абарончая вайна 1939 |частка = [[Другая сусветная вайна]] |выява = Second World War Europe.png |памер = |загаловак = |дата = [[1 верасня]] – [[6 кастрычніка]] [[1939]] |месца = [[Другая Польская Рэспубліка|Польшча]], [[Вольны горад Данцыг|Данцыг]] |casus belli = [[Гляйвіцкі інцыдэнт]]: атака фальшывых польскіх салдат на нямецкую радыёстанцыю |прычына = |вынік = Перамога [[Нацысцкая Германія|Германіі]], [[Першая Славацкая рэспубліка|Славакіі]] і [[СССР]]. Пачатак [[2СВ|Другой сусветнай вайны]] |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг Германіі (1933-1945)}} [[Нацысцкая Германія|Германія]] <br/> {{Сцяг Славакіі (1939-1945)}} [[Першая Славацкая рэспубліка|Славакія]] <hr> {{Сцяг СССР}} [[СССР]] |праціўнік2 = {{Сцяг Польшчы}} [[Польшча]] |камандзір1 = {{Сцяг Германіі (1933-1945)}} '''[[Адольф Гітлер]]''' <br/> (галоўнакамандуючы) <br/> {{Сцяг Германіі (1933-1945)}} [[Федар фон Бок]] <br/> ([[група армій «Поўнач»]]) <br/> {{Сцяг Германіі (1933-1945)}} [[Герд фон Рундштэт]] <br/> ([[група армій «Поўдзень»]]) <br/> {{Сцяг Славакіі (1939-1945)}} [[Фердынанд Чатлаш]] <hr> {{Сцяг СССР}} [[Клімент Яфрэмавіч Варашылаў|Клімент Варашылаў]] <br/> (наркам абароны СССР) <br/> {{Сцяг СССР}} [[Міхаіл Пракопавіч Кавалёў|Міхаіл Кавалёў]] <br/> ([[Беларускі фронт 1939|Беларускі фронт]]) <br/> {{Сцяг СССР}} [[Сямён Цімашэнка]] <br/> ([[Украінскі фронт]]) |камандзір2 = {{Сцяг Польшчы}} [[Эдвард Рыдз-Сміглы]] |сілы1 = {{Сцяг Германіі (1933-1945)}} 1,5 млн <br/> {{Сцяг Славакіі (1939-1945)}} 51.306 <br/> {{Сцяг СССР}} 466.516 |сілы2 = 950 тыс. |страты1 = 59 тыс. |страты2 = 904 тыс. |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }}'''Польская абарончая вайна''' ({{lang-pl|wojna obronna Polski}}) або '''Польская кампанія''' ({{lang-de|Polenfeldzug}}) — першая ваенная кампанiя [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], баявыя дзеянні ўзброеных сіл нацысцкай Германіі па акупацыі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] з [[1 верасня]] па 5-6 кастрычніка [[1939]] года. == Напярэдадні кампаніі == 24 кастрычніка 1938 года міністр замежных спраў [[Трэці рэйх|Трэцяга рэйху]] [[Іаахім фон Рыбентроп]] прадставіў польскаму амбасадару ў Берліне Юзафу Ліпскаму «патрабаванне» нямецкага ўраду аб перадачы Германіі ўсіх правоў на [[Гданьск]] і дазвол на пабудову экстэрытарыяльнай аўтастрады ў польскім «калідоры». Варшава праз свайго амбасадара адказала, што любая спроба ўключэння Гданьска ў склад Рэйху прывядзе да канфлікту. 15 снежня Рыбентроп зноў агучыў нямецкія патрабаванні. У адказ прэм’ер Вялікабрытаніі [[Нэвіл Чэмберлен]] у сакавіку 1939 года абвясціў брытанскія гарантыі Польшчы. 28 красавіка 1939 года [[Адольф Гітлер]] публічна запатрабаваў ад Польшчы пагадзіцца на будаўніцтва экстэрытарыяльнай аўтастрады да Гданьска і перадачы ўсіх правоў на гэты горад Рэйху. 5 мая падчас выступлення ў [[Сейм Рэспублікі Польшча|Сейме]] Міністр замежных спраў Польшчы [[Юзаф Бек]] адхіліў патрабаванні Трэцяга рэйху. План нападу на Польшчу «Вайс» («Белы») быў распрацаваны германскім вярхоўным камандаваннем у красавіку 1939 года, зыходзіў са стратэгіі «маланкавай вайны» і меў на мэце раптоўным уварваннем сарваць мабілізацыю і сканцэнтраванне польскай арміі, канцэнтрычнымі ўдарамі з [[Сілезія|Сілезіі]], [[Памеранія|Памераніі]] і [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] разбіць яе галоўныя сілы, што знаходзіліся на захад ад рэк [[Вісла]] і [[Нараў]]. Нямецкія сілы ўварвання пад агульным камандаваннем генерала [[Вальтэр фон Браўхіч]]а налічвалі 54 (з рэзервамі 62) дывізіі, з іх 6 танкавых і 4 матарызаваных (усяго 1,6 млн чал.), каля 10 тыс. артылерыйскіх гармат і мінамётаў, 2,5-2,8 тыс. танкаў, 1,3 тыс. самалётаў, 18 баявых караблёў. Польшча мела каля 30 пяхотных дывізій, 16 брыгад (з іх 11 кавалерыйскіх і 2 бронематарызаваныя, разам каля 1 млн чал.), 4,3 тыс. гармат і мінамётаў, 870 танкаў і танкетак, каля 400 баяздольных самалётаў, 16 баявых караблёў. == Пачатак вайны == [[Image:Poland2.jpg|250px|thumb]] Зачэпкай, якую 1 верасня 1939 года Германiя выкарыстала для нападу на Польшчу, паслужыла правакацыя ў прыгранічным нямецкім горадзе Гляйвiц (цяпер [[горад Глівіцы]], Польшча), калі група службоўцаў СС інсцэніравала напад польскіх вайскоўцаў на мясцовую радыёстанцыю (аперацыя «Гімлер»). У той жа дзень у Польшчы пачалася поўная мабілізацыя, у тым ліку ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] (тут было мабілізавана каля 100 тыс. беларусаў). Польскае камандаванне на чале з маршалам [[Э. Рыдз-Сміглы]]м планавала весці абарончыя баі на захад ад Віслы з разлікам на хуткую дапамогу заходніх саюзнікаў — [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і [[Францыя|Францыі]]. 3 верасня гэтыя краіны абвясцілі вайну Германіі, але рашучых ваенных дзеянняў супраць яе не разгарнулі. Пад час баявых дзеянняў 1-8 верасня, якія пачаліся з абстрэлу паўвострава [[Вестэрплятэ]] (яго гарнізон на чале з маёрам Г.Сухарскім супраціўляўся да 7 верасня) нямецкія войскі прарвалі польскую абарону на рубяжах уздоўж мяжы і хутка наблізіліся да [[Варшава|Варшавы]]. 7 верасня Рыдз-Сміглы са штабам эвакуіраваўся ў [[Брэсцкая крэпасць|Брэсцкую крэпасць]]. 9-16 верасня нямецкія войскі акружылі польскія часці на ўсход ад Варшавы, ліквідавалі вынікі польскага контрудару паміж рэкамі Вісла і Бзура. 14 верасня немцы захапілі акружаную імі ваенна-марскую базу Гдыня (яе паўночны ўчастак Аксыўе капітуліраваў 18 верасня). == Паход савецкіх войскаў супраць Польшчы == {{main|Польскі паход Чырвонай Арміі (1939)}} [[Image:Poland1939 after 14 Sep.jpg|250px|thumb]] [[Image:German Heinkel He 111 bombing Warsaw 1939.jpg|250px|thumb|[[Варшава]] — [[1939]]]] Нямецкае кiраўнiцтва падштурхоўвала савецкi бок хутчэй выступiць супраць Польшчы, каб ускласцi адказнасць за вайну i на [[СССР]]. Але [[Сталін]], каб стварыць уражанне нейтралiтэту, адцягваў выступленне. Толькi [[17 верасня]] 1939 года, калi польская армiя ў цэлым была разбiта, савецкi ўрад аддаў распараджэнне камандаванню Чырвонай Армii перайсцi гранiцу i «ўзяць пад сваю абарону жыццё i маёмасць насельнiцтва Заходняй Украiны i Заходняй Беларусi». == Завяршэнне заваявання Польшчы нямецкімі войскамі == У ноч на 18 верасня польскі ўрад пакінуў краіну. Нямецкія войскі завяршылі заваяванне Польшчы. 28 верасня капітуліравалі абаронцы Варшавы, 29 верасня — крэпасці [[Модлін]], 2 кастрычніка — паўвострава Гэль. Пасля абарончых баёў 2-5 кастрычніка пад горадам Коцк 6 кастрычніка капітуліравала самастойная аператыўная група «Палессе» пад камандаваннем генерала Ф.Клееберга, у склад якой уваходзілі маракі польскай Пінскай флатыліі. == Вынікі кампаніі == Калі нямецкія і савецкія войскі занялі большую частку тэрыторыі Польшчы, [[Румынія]] адкрыла мяжу. Праз яе эмігравалі ўрад, камандаванне і частка польскіх вайскоўцаў. У ходзе Польскай кампаніі Германія страціла каля 45 тыс. чал. забітымі і параненымі, каля 1 тыс. танкаў і бронемашын, 700 самалётаў і іншую тэхніку. Польшча страціла каля 200 тыс. чал. забітымі і параненымі, каля 700 тыс. палоннымі (з іх было 70 тыс. беларусаў). Дэкрэтам Гітлера ад [[7 кастрычніка]] [[1939]] года польская дзяржава аб’яўлялася ліквідаванай. [[Пазнаньскае ваяводства (1919—1939)|Пазнаньскае]], [[Паморскае ваяводства (1919—1939)|Паморскае]], [[Сілезскае ваяводства (1920—1939)|Сілезскае]], [[Лодзьскае ваяводства (1919—1939)|Лодзьскае]], частка [[Келецкае ваяводства (1919—1939)|Келецкага]] і [[Варшаўскае ваяводства (1919—1939)|Варшаўскага ваяводстваў]] былі аб’яўлены «нямецкімі землямі» і далучаны да [[Трэці Рэйх|Трэцяга Рэйха]]. На астатняй тэрыторыі было створана «генерал-губернатарства акупаваных польскіх тэрыторый»<ref>Лебедева, Н. С. Польша между Германией и СССР // Война и политика, 1939—1941 / Рос. акад. наук, Ин-т всеобщей истории, Тель-Авивский ун-т, Центр каммингса по исслед. России и стран Восточной Европы; Отв. ред. А. О. Чубарьян, Г. Городецкий. — М.: , 2000. — 494, [1] с. — С. 81. — ISBN 5-02-008732-7.</ref>. Акупацыя Польшчы не спыніла волю польскага народа да супраціўлення заваёўнікам. == Гл. таксама == * [[Заходняя Беларусь]] * [[Беларускі фронт 1939]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Беларусь у Другой сусветнай вайне}} {{Другая сусветная вайна}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Бітвы і аперацыі Другой сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Войны Германіі]] [[Катэгорыя:Войны Польшчы]] [[Катэгорыя:1939]] [[Катэгорыя:Польская кампанія (1939)| ]] 4f2j9x1ixg6vmmvipk7kcc3lw80vpb7 0 16178 4161927 4094541 2022-07-19T17:05:45Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Барань |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Barań, Belarus.svg |сцяг = Baran city flag.png |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 28|lat_sec = 48 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 18|lon_sec = 56 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1518]] |ранейшыя назвы = |статус з = 1972 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 216 25 |паштовы індэкс = 211011 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Barań |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242979085 }} {{значэнні}} '''Бара́нь'''<ref name="NNP"/> — [[горад]] раённага падпарадкавання ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Рака Адроў|Адроў]]. За 9 км ад горада [[горад Орша|Орша]], да [[2013]] падпарадкоўваўся Аршанскаму гарсавету. На аўтамабільнай дарозе Орша—[[Коханава]]. Бліжэйшыя прыпынкі электрацягнікоў — Харобрава, Чэрвіна (~3 км). Насельніцтва 11&nbsp;221 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{Змест злева}} == Гісторыя == Вядома як сяло Барань (потым Старая Барань), што ў [[1518]] г. належала князю [[Канстанцін Іванавіч Астрожскі|К. І. Астрожскаму]]. К. І. Астрожскі заснаваў у Барані [[Бараньскі кульны двор|«кульны двор»]] — прадпрыемства па вырабу гарматных куль. У [[1541]] г. уласнасць яго сына {{нп5|Ілля Канстанцінавіч Астрожскі|І. К. Астрожскага|uk|Острозький Ілля Костянтинович}}, належала да замка [[Копысь]]. У [[1591]] г. у складзе Копыскага маёнтка згадваецца фальварак Барань. У [[1598]] г. уладальнік Копысі гетман ВКЛ [[Крыштоф Радзівіл Пярун|Крыштоф Радзівіл]] заснаваў у [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] мястэчка Барань, куды перавёў падданых са Старой Барані. У прывілеі гетмана ад [[30 кастрычніка]] [[1598]] г. паведамляецца, што ён ''«..залажыў на гасцінцы ад Барысава да Оршы места на Барані, а каб тыя прышлыя людзі ў ім асядалі і валокі прыняўшы распрацоўвалі, назначыў ім, людзям, якія будуць прыходзіць, асядаць у месцы, свабоду ад даты ліста, напісанага на 15 год, уласныя падданыя гэтыя абавязаны выконваць павіннасці, апісаныя ў інвентары»''. У той жа дзень Радзвіл пісаў: ''«…пацвярджаем, што Кліму Храловічу даў у м. Бараньскім валоку… на свабоднае трыманне 15 год»''. Ліст гетмана ад [[15 лістапада]] [[1599]] г. паведамляе ''«аб залажэнні»'' мястэчка Барань і аб тым, што ўзяў падданага са Старой Барані Сямёна Кавезя і зрабіў яго войтам. ''«На каторае войтаўства далі яму на Копыскай вуліцы, дзе старая арэнда стала, пляц у канцы пляцаў рынкавых, аж па дарозе да млына і 2 валокі… вольныя ад платы пажыццёва, за што павінен свайму пану верна і чэсна служыць. І што той жа Сямён Кавезя, войт бараньскі, узяў з в. Старая Барань у дадатак яшчэ 8 маргоў. Тады гэтыя 2 валокі трымае на чыншы, плацячы з іх па коп паўтрэці з кожнай, як апісана ў інвентары галоўнай памеры»''. У мястэчку войту дазвалялася вызначаць гандлёвы дзень. У 1-й палове [[17 стагоддзе|XVII ст.]] ў Барані было 38 дамоў. Пасля 1-га падзелу Рэчы Паспалітай ([[1772]] г.) Барань у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]: сяло, цэнтр воласці Аршанскага павета. Паводле «Інвентара зямель, выганаў, распрацовак, зарасніка мяшчан і валашчан староства Барысаўскага, што знаходзяцца ў павеце Аршанскім для лепшага выбару падаткаў» за верасень [[1781]] г. у Барані было 26 пляцаў, на якіх гаспадарылі Ян і Мацей Чорныя, Юзаф Шаблінскі, Ігнацій Шушкевіч, Лук’ян Каўтач, Іаан і Курыла Шытакі, Андрэй, Нічыпар і Міхаіл Чарнухі, Якаў, Давыд і Даніла Сушкевічы, Сапрон Локіш, Ян Яранкевіч, Карповіч, Чарэйскі, Станіслаў Рэут, Лапа, Зальковіч. Да Барані належалі [[Засценак|засценкі]] Загацце (9 гаспадароў), Заўротаў, Ромбскі (па 2 сям’і), і Млын Бараньскі (3 двары). У 2-й палове [[19 стагоддзе|XIX ст.]] ў Барані каля 300 жыхароў, працавалі крухмальны завод, млын, было народнае вучылішча (адкрыта ў [[1875]] г., 31 вучань). У [[1873]] г. тут заснаваны драцяна-цвіковы завод. [[11 ліпеня]] [[1905]] г. яго рабочыя (каля 200 чал.) правялі забастоўку, удзельнічалі ў [[Бараньскія выступленні працоўных|Кастрычніцкай Усерасійскай палітычнай стачцы 1905 г.]] Савецкая ўлада ўстаноўлена ў лістападзе [[1917]] г. З лютага да кастрычніка [[1918]] г. горад акупіраваны войскамі кайзераўскай Германіі. У [[1924]]—[[1960]] г. цэнтр [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|сельсавета]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]]. У [[1935]] г. пераўтвораны ў рабочы пасёлак. З [[16 ліпеня]] [[1941]] да [[27 чэрвеня]] [[1944]] гг. акупіраваны войскамі [[Трэці Рэйх|нацысцкай Германіі]]. З [[17 мая]] [[1972]] г. горад. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=1991,2006,2008,2016,2017|y=14100,12100,12000,11343,11221}}</div> * '''[[XX стагоддзе]]''': [[1991]] — 14,1 тыс. чал. * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 12,1 тыс. чал.; [[2008]] — 12,0 тыс. чал.; [[2016]] — 11&nbsp;343 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 11&nbsp;221 чал.<ref name="2017-Estimate"/> Насельніцтва пражывае кампактна. == Эканоміка == Аснову эканомікі горада складаюць прадпрыемствы машынабудавання, лёгкай і харчовай прамысловасці. Горадаўтвараючае прадпрыемства — ААТ «Тэхніка сувязі»<ref name="vpk"/> (раней — фірма «Лёс»). Шмат незанятых вытворчых плошчаў. Санаторый-прафілакторый «Лес». == Культура == У горадзе 3 школы. == Славутасці == * [[Спаса-Праабражэнская царква, Барань|Бараньская Спаса-Праабражэнская царква]] (арыгінал перавезены ў музей у 1989 годзе, новая пабудавана ў 1993 годзе). * Механічны завод * Багадзельня ([[1905]]) == Вядомыя асобы == * [[Аляксандр Сяргеевіч Арцюшкевіч]] (нар. 1947) — беларускі вучоны. Доктар медыцынскіх навук (1996), прафесар. * [[Артур Іосіфавіч Бязлюдаў]] (1934—1986) — дзяржаўны дзеяч [[БССР]]. * [[Уладзімір Іванавіч Корбан]] (1910—1971) — беларускі [[пісьменнік]]. * [[Міхаіл Пятровіч Канцавой]] (нар. 1949) — беларускі [[мастак]]. * [[Мікалай Сцяпанавіч Палянкоў]] (1921—2005) — беларускі мастак. == Гл. таксама == * [[Гарады Віцебскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] * [[Спіс вуліц Барані]] == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="vpk">[http://www.vpk.gov.by/companies/detail/leos/ Сайт ВПК Рэспублікі Беларусь]</ref> }} == Літаратура == * ''Бравер, Я. Л''. Барань // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. — 1979. — № 4. — С. * ''Бравер, Я. Л., Спірыдонаў, М. Ф.'' Барань // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 1. А — Беліца / БелЭн; Рэдкал.: М. В. Біч (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1993. — 494 с., [8] к.: іл. — С. 303. — ISBN 5-85700-074-2. * {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш.|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=1996|том=2|старонкі=|старонак=480|isbn=985-11-0061-7 (т. 2)|тыраж=10&nbsp;000}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Barań|Барань}} {{OSM relation|6722322|Барань}} * {{ГБ|http://globustut.by/baran_orsh/index.htm}} * [http://baran.of.by Iнфармацыйна-забаўляльны партал «УБарані»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120113205348/http://baran.of.by/ |date=13 студзеня 2012 }} * [https://web.archive.org/web/20070311035204/http://18-school.by.ru/index.html Старонка школы № 18 г. Барань] * [https://www.gismeteo.by/weather-baran-14590/ Надвор’е ў горадзе Барань] {{Аршанскі раён}} {{Віцебская вобласць}} [[Катэгорыя:Барань| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Віцебскага ваяводства]] 40dvrsfugflcrtynd1fvow13s2hwxx7 0 16897 4161850 4161837 2022-07-19T12:53:41Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]], але апошні саступіў яго маці княгіні Грызельдзе Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. У 1672 альбо 1673 годзе{{efn-ua|Княгіня Грызельда спачыла 17 красавіка 1672 г., але яшчэ ў жніўні 1673 г. каралём Міхалам, як вярхоўным уласьнікам добраў, быў пацьверджаны фундуш Сялецкаму манастыру, што быў у складзе Брагінскага графства (у загалоўку граматы) альбо Брагінскага ключа (у тэксце). Спачыў манарх 10 лістапада 1673 г.|}} Брагінскі маёнтак дастаўся пляменніку княгіні і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. 1749-56 гг.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]]29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> 3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] 4uhxu9otegzqsawnkgog7g4tp9y4syy 4161851 4161850 2022-07-19T12:55:10Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]], але апошні саступіў яго маці княгіні Грызельдзе Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. У 1672 альбо 1673 годзе{{efn-ua|Княгіня Грызельда спачыла 17 красавіка 1672 г., але яшчэ ў жніўні 1673 г. каралём Міхалам, як вярхоўным уласьнікам добраў, быў пацьверджаны фундуш Сялецкаму манастыру, што быў у складзе Брагінскага графства (у загалоўку граматы) альбо Брагінскага ключа (у тэксце). Спачыў манарх 10 лістапада 1673 г.|}} Брагінскі маёнтак дастаўся пляменніку княгіні і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. 1749-56 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> 3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] 69unjbf7p6d8hjog0tru0jp4gxztrz9 4161852 4161851 2022-07-19T12:56:50Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]], але апошні саступіў яго маці княгіні Грызельдзе Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. У 1672 альбо 1673 годзе{{efn-ua|Княгіня Грызельда спачыла 17 красавіка 1672 г., але яшчэ ў жніўні 1673 г. каралём Міхалам, як вярхоўным уласьнікам добраў, быў пацьверджаны фундуш Сялецкаму манастыру, што быў у складзе Брагінскага графства (у загалоўку граматы) альбо Брагінскага ключа (у тэксце). Спачыў манарх 10 лістапада 1673 г.|}} Брагінскі маёнтак дастаўся пляменніку княгіні і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. 1749-56 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] 2z0wcd45cqn78eqx3rv7vwav3dfywju 4161856 4161852 2022-07-19T13:07:06Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]], але апошні саступіў яго маці княгіні Грызельдзе Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. У 1672 альбо 1673 годзе{{efn-ua|Княгіня Грызельда спачыла 17 красавіка 1672 г., але яшчэ ў жніўні 1673 г. каралём Міхалам, як вярхоўным уласьнікам добраў, быў пацьверджаны фундуш Сялецкаму манастыру, што быў у складзе Брагінскага графства (у загалоўку граматы) альбо Брагінскага ключа (у тэксце). Спачыў манарх 10 лістапада 1673 г.|}} Брагінскі маёнтак дастаўся пляменніку княгіні і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] 0ghnnwd6tb8x1ns1c0rywnzh2ajsldw 4161858 4161856 2022-07-19T13:09:53Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]], але апошні саступіў яго маці княгіні Грызельдзе Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. У 1672 альбо 1673 годзе{{efn-ua|Княгіня Грызельда спачыла 17 красавіка 1672 г., але яшчэ ў жніўні 1673 г. каралём Міхалам, як вярхоўным уласьнікам добраў, быў пацьверджаны фундуш Сялецкаму манастыру, што быў у складзе Брагінскага графства (у загалоўку граматы) альбо Брагінскага ключа (у тэксце). Спачыў манарх 10 лістапада 1673 г.|}} Брагінскі маёнтак дастаўся пляменніку княгіні і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] 8ieteuzcawn65ys1t6dngk1vo2gh6th 4161910 4161858 2022-07-19T16:20:18Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]], але апошні саступіў яго маці княгіні Грызельдзе Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. У 1672 альбо 1673 годзе{{efn-ua|Княгіня Грызельда спачыла 17 красавіка 1672 г., але яшчэ ў жніўні 1673 г. каралём Міхалам, як вярхоўным уласьнікам добраў, быў пацьверджаны фундуш Сялецкаму манастыру, што быў у складзе Брагінскага графства (у загалоўку граматы) альбо Брагінскага ключа (у тэксце). Спачыў манарх 10 лістапада 1673 г.|}} Брагінскі маёнтак дастаўся пляменніку княгіні і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] dl17zrjbg9w9ahc21oe3wbb46rh4zdu 4161913 4161910 2022-07-19T16:30:08Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]], але апошні саступіў яго маці княгіні Грызельдзе Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. У 1672 альбо 1673 годзе{{efn-ua|Княгіня Грызельда спачыла 17 красавіка 1672 г., але яшчэ ў жніўні 1673 г. каралём Міхалам, як вярхоўным уласьнікам добраў, быў пацьверджаны фундуш Сялецкаму манастыру, што быў у складзе Брагінскага графства (у загалоўку граматы) альбо Брагінскага ключа (у тэксце). Спачыў манарх 10 лістапада 1673 г.|}} Брагінскі маёнтак дастаўся пляменніку княгіні і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] nbjvg59obvavdymyfdzzb9aw6gf1kw9 4162099 4161913 2022-07-20T02:41:48Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]], але апошні саступіў яго маці княгіні Грызельдзе Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] 3kzwlmzdlpbbtn854sxwatopib38j35 4162102 4162099 2022-07-20T03:08:17Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. — Київ, 2016 (2017). С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] 4xanoxk5wvum30e72zcgbbo2gjz0hei 4162105 4162102 2022-07-20T03:16:59Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. — С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] 6axoi9vz09ofxo6ph3gt3xw3h5wplir 4162107 4162105 2022-07-20T03:21:25Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловаброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] h91nrwqg94d3wp7whyk3lqg6541l51h 4162119 4162107 2022-07-20T04:13:29Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] hxamp1uuo3t0ncqihawccvnf1v8m4pd 4162121 4162119 2022-07-20T04:40:29Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] 3li8ffmnx6s0vfi8588n7by4j8bj55a 4162122 4162121 2022-07-20T04:45:36Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Казімір Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] duxfuj3xdwwrrpmhwi0usemiwotqx8b 4162127 4162122 2022-07-20T05:39:14Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м мая 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродскі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Казімір Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] gbo1a4madiuevqlk60iouorvhmxi1qk 4162128 4162127 2022-07-20T05:41:41Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м мая 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродскі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Казімір Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] onhufc6n3254if9f7hdr41dwmfiy0f2 4162219 4162128 2022-07-20T08:45:47Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м мая 1596 года датаваны пазоў у Оўруцкі гродскі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Казімір Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] k9yirxmzto5c8daplk0srz4kbeurwwy 4162225 4162219 2022-07-20T09:25:40Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м мая 1596 года датаваны пазоў у Оўруцкі гродскі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Казімір Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ нібыта 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін змешчаны фотаздымак прывілею-пацверджання, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] emafpwvapmpgiogfyahyfvury8asnee 4162226 4162225 2022-07-20T09:29:34Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м мая 1596 года датаваны пазоў у Оўруцкі гродскі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Казімір Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|Яшчэ нібыта 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін змешчаны фотаздымак прывілею-пацверджання, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. за некалькі месяцаў да смерці манарха.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] rrahl6gvlrmurvtq4l0yapn65z7hzhg 4162229 4162226 2022-07-20T09:36:52Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м мая 1596 года датаваны пазоў у Оўруцкі гродскі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Казімір Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сервацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін змешчаны фотаздымак прывілею-пацверджання, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасля смерці княгіні Грызельды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасля спачыну 17 красавіка 1672 годзе княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] j60790kzxhek41zz37gwczzz7s4j1tl 4162311 4162229 2022-07-20T11:49:39Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], палянаў і [[севяране|севяранаў]]. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м мая 1596 года датаваны пазоў у Оўруцкі гродскі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. 24 ліпеня 1641 года ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага (Zawackiego)<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны ў кнізе Крэменецкага гродcкага суда польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Казімір Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сервацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін змешчаны фотаздымак прывілею-пацверджання, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасля смерці княгіні Грызельды і за некалькі месяцаў да спачыну манарха.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасля спачыну 17 красавіка 1672 года княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Пры падзеле Вішнявеччыны ў 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся Міхалу Сервацыю.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17 </ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. [[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю — назвы паселішчаў, цэркваў, плошчы і характар іх угоддзяў, якасць грунту і г. д.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Гістарычныя мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|2}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Замойскіх]] [[Катэгорыя:Род Ракіцкіх]] cb9ykozb71cful41j10xzzfcwbi97p2 0 17184 4161926 3996940 2022-07-19T17:02:43Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Сялец |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 49|lat_sec = 43 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = Малейкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1574 год |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 261 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2344 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043120 }} {{значэнні|Спасылка=Сялец}} '''Сяле́ц'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Sialiec}}, {{lang-ru|Селец}}) — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малейкаўскі сельсавет|Малейкаўскага сельсавета]]. == Геаграфія == За 9 км на паўночны ўсход ад [[Гарадскі пасёлак Брагін|Брагіна]], 35 км ад чыгуначнай станцыі [[Станцыя Хойнікі|Хойнікі]] (на галінцы [[Васілевічы]] — [[Хойнікі]] ад лініі [[Калінкавічы]] — Гомель), 122 км ад [[Гомель|Гомеля]]. Рака [[Рака Брагінка|Брагінка]], на ўсходзе сетка меліярацыйных каналаў. == Транспартная сетка == Побач [[аўтамабільная дарога|аўтадарога]], якая злучае Брагін з дарогай [[Лоеў]] — [[Рэчыца]]. Планоўка складаецца з прасталінейнай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага захаду на паўночны ўсход, да якой на ўсходзе далучаецца прасталінейная вуліца. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленае археолагамі гарадзішча (за 3 км на поўнач ад вёскі, ва ўрочышчы Бярозавік, у пойме ракі [[Рака Брагінка|Брагінка]]) сведчыць пра засяленне гэтых месцаў з даўніх часоў. === Карона Каралеўства Польскага === У пісьмовых крыніцах паселішча ці не ўпершыню згаданае ў 1574 годзе пры раздзеле Брагінскага маёнтку паміж князямі-братамі Аляксандрам Аляксандравічам і Міхаілам Аляксандравічам Вішнявецкімі. Тады «''Село Селце з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з лесы, дубровами, чертежами, полями, сеножатми и з гоны бобровыми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру<ref>[http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188]</ref>. На 1581 год, калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Сяльцы налічвалася 22 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 132 чалавекі), з якіх выбіралася па 15 грошаў, і 8 [[агароднікі|агароднікаў]] (каля 48 чалавек), з якіх, у залежнасці ад акалічнасцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. 29 чэрвеня 1609 года спадчыннікі часткі Брагінскіх добраў князя Аляксандра{{efn-ua|Аб'яднаў абедзьве паловы ў сваіх руках князь [[Іерамія Вішнявецкі|Іерамія Міхал Вішнявецкі]] толькі ў 1641 г.<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>}} яго сын [[Адам Аляксандравіч Вішнявецкі|князь Адам]] і княгіня Аляксандра з Хадкевічаў Вішнявецкія фундавалі ў Сяльцы царкву Святога Спаса і мужчынскі манастыр, якому надалі сяло «''[[Зашчоб'е|Защовъбъе]]… зо всими доходами и пожытками''». Заснаваны таксама манастыр жаночы з царквой Дабравешчання Найсвяцейшай Багародзіцы, на ўтрыманне якога адпісана трэцяя частка прыбыткаў мужчынскага манастыра. З тэксту ліста ўдавы Крысціны, княгіні Вішнявецкай, Мікалаевай Малінскай, датаванага 24 днём лютага 1632 года, вынікае, што абодва манастыры «''на тот час суть спустошалые''». І «''ку лепшому чынечи розмноженю хвалы Бжои''» княгіня аддала іх ігуменні Кіеўскага Узнясенскага Пячорскага манастыра Алімпіядзе з дому Рагозаў Сілічавай, яе дачцэ Марыне «''и иншим законницом при них мешкаючым и напотом будучым''», а таксама пацвердзіла бацькоўскае наданне на<ref>Собрание древних грамот и актов городов Минской губернии, православных монастырей, церквей и по разным предметам. — Минск, 1848. С. 68—71, 166—168</ref>: {{пачатак цытаты}}''Село Защовбе с поддаными и зо всякими ихъ повинностями и послушенством, пожитками и приналежностями… А меновите теж и въ Селцу подданых трох з их кгрунтами, и з деревом бортным, ово зо всякими здавна приналежностями и звычаиными пожитками. Зособна теж до самого манастыра поля робочые и неробочые, сеножати, млынъ и з его вымелками на реце Щовби, также на тои реце волное рыб ловене на язах и иншими посудками, водле старых прыналежностеи звычаев и уживаня до тых манастыровъ належачих. Ничого на себе и на потомки свое тых добръ не имуючы и не зоставуючы…''{{канец цытаты}} 16 жніўня 1670 года кароль [[Міхал Вішнявецкі|Міхал Карыбут Вішнявецкі]] пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>Князі Вишневецькі. — Київ, 2016 (2017). С. 213</ref>. Згодна з люстрацыяй падымнага падатку [[Оўруч|Оўруцкага]] павета [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] ад 25 студзеня 1683 года, 3 дымы ў вёсцы Сялец трымаў пан Ясінскі, а з 6 дымоў (у другі пабор — з 3-х) вёскі Зашчоб’е (wsi Zaszczeblów) «''czerniczek Brahińskich''{{efn-ua|Маюцца на ўвазе сялецкія; пра манастыры ў Брагіне звестак няма.}}''» выплачваліся 3 злотыя <ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. T. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489, 490, 507</ref>. 28 чэрвеня 1687 года Сялец названы ў справе Оўруцкага [[гродскі суд|гродскага суда]] сярод паселішчаў часткі Брагінскага маёнтка ваяводзіча бэлзскага, каралеўскага палкоўніка Яна Канецпольскага, зруйнаваных працяглым (ад лістапада 1686 года да самых [[сёмуха|świątek zielonych]]) пастоем рэестравых казакоў запарожскага палкоўніка Паўла Апостала Шчуроўскага. У 20 яго дварах (каля 120 жыхароў) казакі, у адрозненне ад іншых месцаў, самі не стаялі, размясцілі толькі трох коней на пакорм. Але вяскоўцаў прымусілі справіць ажно 7 вазоў, кожны з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2,8237 л}} дзёгцю; з іх выбралі здору, гарэлкі, за порах, 20 пар хустаў палатна на ўладкаванне паходных шатроў агулам на 969 злотых, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываннем збітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} 44 вядры, аўса 67 вёдраў, 21 кабана (wieprzow), 58 падсвінкаў, 143 кур, 9 баранаў; палкоўніку Шчуроўскаму і сотніку Русановічу далі адпаведна 24 і 6 злотых, [[каляднае|каляды]] — 30 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref>. Пасля смерці ў 1719 годзе апошняга спадчыннага ўладальніка пана серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага і шматгадовага знаходжання (яшчэ і пры жыцці нябожчыка) у заставе ў паноў Сілічаў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref>, прыкладна з 1733 года Сялец стаў уласнасцю князя [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхала Сервацыя]] са старэйшай галіны роду [[род Вішнявецкіх|Вішнявецкіх]], які менавіта ў тым годзе ці не ўпершыню падпісаўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. Лістом ад 14 чэрвеня 1742 года ваявода віленскі, вялікі гетман ВКЛ князь Міхал Сервацы і княгіня Тэкля з Радзівілаў Вішнявецкія пацвердзілі фундуш Сялецкаму манастыру. Гэтым разам — айцам базыльянам<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 131—132</ref>. Паводле звестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Сялец быў сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (з ліку шляхты) належала да [[Астрагляды|Астраглядавіцкай]] парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 32 двароў (каля 192 жыхароў) вёскі Сялец Брагінскага маёнтка «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачваліся 5 злотых, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 20 злотых. З 5 двароў (≈30 чалавек) у Сяльцы айцоў базыльянаў адпаведна — 22 з паловай грошы і 3 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбеты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле перапісаў яўрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у вёсцы Сялец (Sielce) пражывалі адпаведна 6, 3 і 3 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Брагінскага кагала<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref>. Пэўна, на змяншэнне колькасці яўрэяў не магла не паўплываць [[Каліеўшчына]] 1768 года, што была апошнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ва Украіне. === Расійская імперыя === [[File:Фальварак і вёска Гарадзішча на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|thumb|250px|left|Сялец на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Сялец апынуўся ў межах Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>.[[File:Святар Праабражэнскай царквы ў Сяльцы а. Андрэй Пяцельчыц.jpg|thumb|150px|Сялецкі святар а. Андрэй Пяцельчыц.]] [[File:Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-40 гг.jpg|thumb|250px|left|Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-1840 гг.]]У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 138 жыхароў Сяльца абодвух полаў належалі да прыходу Праабражэнскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 720</ref>. У парэформенны перыяд Сялец належаў да Брагінскай воласці. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Праабражэнскай царквы ў Сяльцы названыя настаяцель а. Андрэй Пяцельчыц, в. а. штатнага псаломшчыка Раман Тучкевіч і звышштатны Аляксандр Мігай. У складзе прыходу, акрамя Сяльца, — вёскі Гарадзішча, Малейкі, Катловіца, Зарэчча, Сцяжарнае, Цюцькі, Крыўча, Пераносы, Юркавічы, Углы, Каманоў, Міхнаўка, Рудня Жураўлёвая, Лубенікі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 457</ref>. На 1879 год прыход складалі 1196 мужчынскага і 1119 жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 30</ref>. У 1886 годзе паселішча налічвала 33 двары, 195 жыхароў, дзейнічалі царква і капліца<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 111</ref>. 31 мая 1890 года, на запрашэнне а. Андрэя Пяцельчыца, прыходскую школу ў Сяльцы наведаў інспектар з Мінска протаіерэй Павел Афонскі, які застаўся задаволены ведамі вучняў<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1891. № 2. С. 78—80</ref>. Паводле перапісу 1897 года ў Сяльцы было 44 двары з 283 жыхарамі, існавалі царкоўна-прыходская школа, царква, капліца, вятрак. На 1909 год — 57 двароў, 340 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 179</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), [[Германская імперыя|Германія]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Сялец і Брагін, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка [[Тэльман (Брагінскі раён)|маёнтку Гарадзішча]], галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Брагінская воласць увайшла ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква далучыла яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі да [[РСФСР]]. З 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года цэнтр [[Сялецкі сельсавет (Брагінскі раён)|Сялецкага сельсавета]] Брагінскага раёна [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай]] акругі. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] «Новы беларус», працавалі 2 [[вятрак]]і, конная крупадрабілка, 2 гамарні, воўначасальня. З 20 лютага 1938 года — у складзе [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]] з цэнтрам у Мазыры. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] на франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 66 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1965 годзе ў скверы ўсталявана скульптура салдата. З 8 студзеня 1954 года Сялец адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласці. У 1959 годзе вёска з’яўлялася цэнтрам [[калгас]]а імя Э. Тэльмана. Працавалі клуб, пачатковая школа, бібліятэка, дзіцячы сад. == Насельніцтва == * 1850 год — 41 двор. * 1885 год — 195 жыхароў. * 1897 год — 44 двары, 283 жыхара (паводле перапісу). * 1908 год — 57 двароў, 340 жыхароў. * 1959 год — 661 жыхар (паводле перапісу). * 2004 год — 101 гаспадарка, 261 жыхар. * 2006 год — 100 гаспадарак, 238 чалавек, з якіх 58 ва ўзросце да 16 гадоў, 109 — у працаздольным і 71 — старэйшым за працаздольны. == Вядомыя выхадцы == * [[А. І. Шаўчэнка]] — камісар партызанскай брыгады імя К. Я. Варашылава, якая дзейнічала на Вілейшчыне падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. * [[У. П. Чапега]] — беларускі перакладчык. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|1-1}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Малейкаўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Малейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёна]] kbct68j4htgnrntckr6upws6seu6tpw 4161948 4161926 2022-07-19T17:41:57Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Сялец |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 49|lat_sec = 43 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = Малейкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1574 год |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 261 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2344 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043120 }} {{значэнні|Спасылка=Сялец}} '''Сяле́ц'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Sialiec}}, {{lang-ru|Селец}}) — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малейкаўскі сельсавет|Малейкаўскага сельсавета]]. == Геаграфія == За 9 км на паўночны ўсход ад [[Гарадскі пасёлак Брагін|Брагіна]], 35 км ад чыгуначнай станцыі [[Станцыя Хойнікі|Хойнікі]] (на галінцы [[Васілевічы]] — [[Хойнікі]] ад лініі [[Калінкавічы]] — Гомель), 122 км ад [[Гомель|Гомеля]]. Рака [[Рака Брагінка|Брагінка]], на ўсходзе сетка меліярацыйных каналаў. == Транспартная сетка == Побач [[аўтамабільная дарога|аўтадарога]], якая злучае Брагін з дарогай [[Лоеў]] — [[Рэчыца]]. Планоўка складаецца з прасталінейнай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага захаду на паўночны ўсход, да якой на ўсходзе далучаецца прасталінейная вуліца. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленае археолагамі гарадзішча (за 3 км на поўнач ад вёскі, ва ўрочышчы Бярозавік, у пойме ракі [[Рака Брагінка|Брагінка]]) сведчыць пра засяленне гэтых месцаў з даўніх часоў. === Карона Каралеўства Польскага === У пісьмовых крыніцах паселішча ці не ўпершыню згаданае ў 1574 годзе пры раздзеле Брагінскага маёнтку паміж князямі-братамі Аляксандрам Аляксандравічам і Міхаілам Аляксандравічам Вішнявецкімі. Тады «''Село Селце з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з лесы, дубровами, чертежами, полями, сеножатми и з гоны бобровыми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру<ref>[http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188]</ref>. На 1581 год, калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Сяльцы налічвалася 22 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 132 чалавекі), з якіх выбіралася па 15 грошаў, і 8 [[агароднікі|агароднікаў]] (каля 48 чалавек), з якіх, у залежнасці ад акалічнасцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. 29 чэрвеня 1609 года спадчыннікі часткі Брагінскіх добраў князя Аляксандра{{efn-ua|Аб'яднаў абедзьве паловы ў сваіх руках князь [[Іерамія Вішнявецкі|Іерамія Міхал Вішнявецкі]] толькі ў 1641 г.<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>}} яго сын [[Адам Аляксандравіч Вішнявецкі|князь Адам]] і княгіня Аляксандра з Хадкевічаў Вішнявецкія фундавалі ў Сяльцы царкву Святога Спаса і мужчынскі манастыр, якому надалі сяло «''[[Зашчоб'е|Защовъбъе]]… зо всими доходами и пожытками''». Заснаваны таксама манастыр жаночы з царквой Дабравешчання Найсвяцейшай Багародзіцы, на ўтрыманне якога адпісана трэцяя частка прыбыткаў мужчынскага манастыра. З тэксту ліста ўдавы Крысціны, княгіні Вішнявецкай, Мікалаевай Малінскай, датаванага 24 днём лютага 1632 года, вынікае, што абодва манастыры «''на тот час суть спустошалые''». І «''ку лепшому чынечи розмноженю хвалы Бжои''» княгіня аддала іх ігуменні Кіеўскага Узнясенскага Пячорскага манастыра Алімпіядзе з дому Рагозаў Сілічавай, яе дачцэ Марыне «''и иншим законницом при них мешкаючым и напотом будучым''», а таксама пацвердзіла бацькоўскае наданне на<ref>Собрание древних грамот и актов городов Минской губернии, православных монастырей, церквей и по разным предметам. — Минск, 1848. С. 68—71, 166—168</ref>: {{пачатак цытаты}}''Село Защовбе с поддаными и зо всякими ихъ повинностями и послушенством, пожитками и приналежностями… А меновите теж и въ Селцу подданых трох з их кгрунтами, и з деревом бортным, ово зо всякими здавна приналежностями и звычаиными пожитками. Зособна теж до самого манастыра поля робочые и неробочые, сеножати, млынъ и з его вымелками на реце Щовби, также на тои реце волное рыб ловене на язах и иншими посудками, водле старых прыналежностеи звычаев и уживаня до тых манастыровъ належачих. Ничого на себе и на потомки свое тых добръ не имуючы и не зоставуючы…''{{канец цытаты}} 16 жніўня 1670 года кароль [[Міхал Вішнявецкі|Міхал Карыбут Вішнявецкі]] пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>Князі Вишневецькі. — Київ, 2016 (2017). С. 213</ref>. Згодна з люстрацыяй падымнага падатку [[Оўруч|Оўруцкага]] павета [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] ад 25 студзеня 1683 года, 3 дымы ў вёсцы Сялец трымаў пан Ясінскі, а з 6 дымоў (у другі пабор — з 3-х) вёскі Зашчоб’е (wsi Zaszczeblów) «''czerniczek Brahińskich''{{efn-ua|Маюцца на ўвазе сялецкія; пра манастыры ў Брагіне звестак няма.}}''» выплачваліся 3 злотыя <ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. T. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489, 490, 507</ref>. 28 чэрвеня 1687 года Сялец названы ў справе Оўруцкага [[гродскі суд|гродскага суда]] сярод паселішчаў часткі Брагінскага маёнтка ваяводзіча бэлзскага, каралеўскага палкоўніка Яна Канецпольскага, зруйнаваных працяглым (ад лістапада 1686 года да самых [[сёмуха|świątek zielonych]]) пастоем рэестравых казакоў запарожскага палкоўніка Паўла Апостала Шчуроўскага. У 20 яго дварах (каля 120 жыхароў) казакі, у адрозненне ад іншых месцаў, самі не стаялі, размясцілі толькі трох коней на пакорм. Але вяскоўцаў прымусілі справіць ажно 7 вазоў, кожны з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2,8237 л}} дзёгцю; з іх выбралі здору, гарэлкі, за порах, 20 пар хустаў палатна на ўладкаванне паходных шатроў агулам на 969 злотых, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываннем збітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} 44 вядры, аўса 67 вёдраў, 21 кабана (wieprzow), 58 падсвінкаў, 143 кур, 9 баранаў; палкоўніку Шчуроўскаму і сотніку Русановічу далі адпаведна 24 і 6 злотых, [[каляднае|каляды]] — 30 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref>. Пасля смерці ў 1719 годзе апошняга спадчыннага ўладальніка пана серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага і шматгадовага знаходжання (яшчэ і пры жыцці нябожчыка) у заставе ў паноў Сілічаў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref>, прыкладна з 1733 года Сялец стаў уласнасцю князя [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхала Сервацыя]] са старэйшай галіны роду [[род Вішнявецкіх|Вішнявецкіх]], які менавіта ў тым годзе ці не ўпершыню падпісаўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. Лістом ад 14 чэрвеня 1742 года ваявода віленскі, вялікі гетман ВКЛ князь Міхал Сервацы і княгіня Тэкля з Радзівілаў Вішнявецкія пацвердзілі фундуш Сялецкаму манастыру. Гэтым разам — айцам базыльянам<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 128—132</ref>. Паводле звестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Сялец быў сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (з ліку шляхты) належала да [[Астрагляды|Астраглядавіцкай]] парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 32 двароў (каля 192 жыхароў) вёскі Сялец Брагінскага маёнтка «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачваліся 5 злотых, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 20 злотых. З 5 двароў (≈30 чалавек) у Сяльцы айцоў базыльянаў адпаведна — 22 з паловай грошы і 3 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбеты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле перапісаў яўрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у вёсцы Сялец (Sielce) пражывалі адпаведна 6, 3 і 3 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Брагінскага кагала<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref>. Пэўна, на змяншэнне колькасці яўрэяў не магла не паўплываць [[Каліеўшчына]] 1768 года, што была апошнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ва Украіне. === Расійская імперыя === [[File:Фальварак і вёска Гарадзішча на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|thumb|250px|left|Сялец на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Сялец апынуўся ў межах Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>.[[File:Святар Праабражэнскай царквы ў Сяльцы а. Андрэй Пяцельчыц.jpg|thumb|150px|Сялецкі святар а. Андрэй Пяцельчыц.]] [[File:Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-40 гг.jpg|thumb|250px|left|Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-1840 гг.]]У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 138 жыхароў Сяльца абодвух полаў належалі да прыходу Праабражэнскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 720</ref>. У парэформенны перыяд Сялец належаў да Брагінскай воласці. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Праабражэнскай царквы ў Сяльцы названыя настаяцель а. Андрэй Пяцельчыц, в. а. штатнага псаломшчыка Раман Тучкевіч і звышштатны Аляксандр Мігай. У складзе прыходу, акрамя Сяльца, — вёскі Гарадзішча, Малейкі, Катловіца, Зарэчча, Сцяжарнае, Цюцькі, Крыўча, Пераносы, Юркавічы, Углы, Каманоў, Міхнаўка, Рудня Жураўлёвая, Лубенікі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 457</ref>. На 1879 год прыход складалі 1196 мужчынскага і 1119 жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 30</ref>. У 1886 годзе паселішча налічвала 33 двары, 195 жыхароў, дзейнічалі царква і капліца<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 111</ref>. 31 мая 1890 года, на запрашэнне а. Андрэя Пяцельчыца, прыходскую школу ў Сяльцы наведаў інспектар з Мінска протаіерэй Павел Афонскі, які застаўся задаволены ведамі вучняў<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1891. № 2. С. 78—80</ref>. Паводле перапісу 1897 года ў Сяльцы было 44 двары з 283 жыхарамі, існавалі царкоўна-прыходская школа, царква, капліца, вятрак. На 1909 год — 57 двароў, 340 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 179</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), [[Германская імперыя|Германія]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Сялец і Брагін, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка [[Тэльман (Брагінскі раён)|маёнтку Гарадзішча]], галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Брагінская воласць увайшла ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква далучыла яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі да [[РСФСР]]. З 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года цэнтр [[Сялецкі сельсавет (Брагінскі раён)|Сялецкага сельсавета]] Брагінскага раёна [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай]] акругі. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] «Новы беларус», працавалі 2 [[вятрак]]і, конная крупадрабілка, 2 гамарні, воўначасальня. З 20 лютага 1938 года — у складзе [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]] з цэнтрам у Мазыры. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] на франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 66 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1965 годзе ў скверы ўсталявана скульптура салдата. З 8 студзеня 1954 года Сялец адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласці. У 1959 годзе вёска з’яўлялася цэнтрам [[калгас]]а імя Э. Тэльмана. Працавалі клуб, пачатковая школа, бібліятэка, дзіцячы сад. == Насельніцтва == * 1850 год — 41 двор. * 1885 год — 195 жыхароў. * 1897 год — 44 двары, 283 жыхара (паводле перапісу). * 1908 год — 57 двароў, 340 жыхароў. * 1959 год — 661 жыхар (паводле перапісу). * 2004 год — 101 гаспадарка, 261 жыхар. * 2006 год — 100 гаспадарак, 238 чалавек, з якіх 58 ва ўзросце да 16 гадоў, 109 — у працаздольным і 71 — старэйшым за працаздольны. == Вядомыя выхадцы == * [[А. І. Шаўчэнка]] — камісар партызанскай брыгады імя К. Я. Варашылава, якая дзейнічала на Вілейшчыне падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. * [[У. П. Чапега]] — беларускі перакладчык. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|1-1}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Малейкаўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Малейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёна]] av00ugszcstn6bhvdti32hrodjaj3q9 4161983 4161948 2022-07-19T18:56:05Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Сялец |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 49|lat_sec = 43 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = Малейкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1574 год |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 261 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2344 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043120 }} {{значэнні|Спасылка=Сялец}} '''Сяле́ц'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Sialiec}}, {{lang-ru|Селец}}) — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малейкаўскі сельсавет|Малейкаўскага сельсавета]]. == Геаграфія == За 9 км на паўночны ўсход ад [[Гарадскі пасёлак Брагін|Брагіна]], 35 км ад чыгуначнай станцыі [[Станцыя Хойнікі|Хойнікі]] (на галінцы [[Васілевічы]] — [[Хойнікі]] ад лініі [[Калінкавічы]] — Гомель), 122 км ад [[Гомель|Гомеля]]. Рака [[Рака Брагінка|Брагінка]], на ўсходзе сетка меліярацыйных каналаў. == Транспартная сетка == Побач [[аўтамабільная дарога|аўтадарога]], якая злучае Брагін з дарогай [[Лоеў]] — [[Рэчыца]]. Планоўка складаецца з прасталінейнай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага захаду на паўночны ўсход, да якой на ўсходзе далучаецца прасталінейная вуліца. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленае археолагамі гарадзішча (за 3 км на поўнач ад вёскі, ва ўрочышчы Бярозавік, у пойме ракі [[Рака Брагінка|Брагінка]]) сведчыць пра засяленне гэтых месцаў з даўніх часоў. === Карона Каралеўства Польскага === У пісьмовых крыніцах паселішча ці не ўпершыню згаданае ў 1574 годзе пры раздзеле Брагінскага маёнтку паміж князямі-братамі Аляксандрам Аляксандравічам і Міхаілам Аляксандравічам Вішнявецкімі. Тады «''Село Селце з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з лесы, дубровами, чертежами, полями, сеножатми и з гоны бобровыми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру<ref>[http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188]</ref>. На 1581 год, калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Сяльцы налічвалася 22 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 132 чалавекі), з якіх выбіралася па 15 грошаў, і 8 [[агароднікі|агароднікаў]] (каля 48 чалавек), з якіх, у залежнасці ад акалічнасцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. 29 чэрвеня 1609 года спадчыннікі часткі Брагінскіх добраў князя Аляксандра{{efn-ua|Аб'яднаў абедзьве паловы ў сваіх руках князь [[Іерамія Вішнявецкі|Іерамія Міхал Вішнявецкі]] толькі ў 1641 г.<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>}} яго сын [[Адам Аляксандравіч Вішнявецкі|князь Адам]] і княгіня Аляксандра з Хадкевічаў Вішнявецкія фундавалі ў Сяльцы царкву Святога Спаса і мужчынскі манастыр, якому надалі сяло «''[[Зашчоб'е|Защовъбъе]]… зо всими доходами и пожытками''». Заснаваны таксама манастыр жаночы з царквой Дабравешчання Найсвяцейшай Багародзіцы, на ўтрыманне якога адпісана трэцяя частка прыбыткаў мужчынскага манастыра. З тэксту ліста ўдавы Крысціны, княгіні Вішнявецкай, Мікалаевай Малінскай, датаванага 24 днём лютага 1632 года, вынікае, што абодва манастыры «''на тот час суть спустошалые''». І «''ку лепшому чынечи розмноженю хвалы Бжои''» княгіня аддала іх ігуменні Кіеўскага Узнясенскага Пячорскага манастыра Алімпіядзе з дому Рагозаў Сілічавай, яе дачцэ Марыне «''и иншим законницом при них мешкаючым и напотом будучым''», а таксама пацвердзіла бацькоўскае наданне на<ref>Собрание древних грамот и актов городов Минской губернии, православных монастырей, церквей и по разным предметам. — Минск, 1848. С. 68—71, 166—168</ref>: {{пачатак цытаты}}''Село Защовбе с поддаными и зо всякими ихъ повинностями и послушенством, пожитками и приналежностями… А меновите теж и въ Селцу подданых трох з их кгрунтами, и з деревом бортным, ово зо всякими здавна приналежностями и звычаиными пожитками. Зособна теж до самого манастыра поля робочые и неробочые, сеножати, млынъ и з его вымелками на реце Щовби, также на тои реце волное рыб ловене на язах и иншими посудками, водле старых прыналежностеи звычаев и уживаня до тых манастыровъ належачих. Ничого на себе и на потомки свое тых добръ не имуючы и не зоставуючы…''{{канец цытаты}} 16 жніўня 1670 года кароль [[Міхал Вішнявецкі|Міхал Карыбут Вішнявецкі]] пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. — Київ, 2016 (2017). С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што ёсць памылкаю.)</ref>. Згодна з люстрацыяй падымнага падатку [[Оўруч|Оўруцкага]] павета [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] ад 25 студзеня 1683 года, 3 дымы ў вёсцы Сялец трымаў пан Ясінскі, а з 6 дымоў (у другі пабор — з 3-х) вёскі Зашчоб’е (wsi Zaszczeblów) «''czerniczek Brahińskich''{{efn-ua|Маюцца на ўвазе сялецкія; пра манастыры ў Брагіне звестак няма.}}''» выплачваліся 3 злотыя <ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. T. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489, 490, 507</ref>. 28 чэрвеня 1687 года Сялец названы ў справе Оўруцкага [[гродскі суд|гродскага суда]] сярод паселішчаў часткі Брагінскага маёнтка ваяводзіча бэлзскага, каралеўскага палкоўніка Яна Канецпольскага, зруйнаваных працяглым (ад лістапада 1686 года да самых [[сёмуха|świątek zielonych]]) пастоем рэестравых казакоў запарожскага палкоўніка Паўла Апостала Шчуроўскага. У 20 яго дварах (каля 120 жыхароў) казакі, у адрозненне ад іншых месцаў, самі не стаялі, размясцілі толькі трох коней на пакорм. Але вяскоўцаў прымусілі справіць ажно 7 вазоў, кожны з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2,8237 л}} дзёгцю; з іх выбралі здору, гарэлкі, за порах, 20 пар хустаў палатна на ўладкаванне паходных шатроў агулам на 969 злотых, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываннем збітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} 44 вядры, аўса 67 вёдраў, 21 кабана (wieprzow), 58 падсвінкаў, 143 кур, 9 баранаў; палкоўніку Шчуроўскаму і сотніку Русановічу далі адпаведна 24 і 6 злотых, [[каляднае|каляды]] — 30 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref>. Пасля смерці ў 1719 годзе апошняга спадчыннага ўладальніка пана серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага і шматгадовага знаходжання (яшчэ і пры жыцці нябожчыка) у заставе ў паноў Сілічаў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref>, прыкладна з 1733 года Сялец стаў уласнасцю князя [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхала Сервацыя]] са старэйшай галіны роду [[род Вішнявецкіх|Вішнявецкіх]], які менавіта ў тым годзе ці не ўпершыню падпісаўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. Лістом ад 14 чэрвеня 1742 года ваявода віленскі, вялікі гетман ВКЛ князь Міхал Сервацы і княгіня Тэкля з Радзівілаў Вішнявецкія пацвердзілі фундуш Сялецкаму манастыру. Гэтым разам — айцам базыльянам<ref>НГАБ. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 128—132</ref>. Паводле звестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Сялец быў сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (з ліку шляхты) належала да [[Астрагляды|Астраглядавіцкай]] парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 32 двароў (каля 192 жыхароў) вёскі Сялец Брагінскага маёнтка «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачваліся 5 злотых, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 20 злотых. З 5 двароў (≈30 чалавек) у Сяльцы айцоў базыльянаў адпаведна — 22 з паловай грошы і 3 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбеты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле перапісаў яўрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у вёсцы Сялец (Sielce) пражывалі адпаведна 6, 3 і 3 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Брагінскага кагала<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref>. Пэўна, на змяншэнне колькасці яўрэяў не магла не паўплываць [[Каліеўшчына]] 1768 года, што была апошнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ва Украіне. === Расійская імперыя === [[File:Фальварак і вёска Гарадзішча на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|thumb|250px|left|Сялец на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Сялец апынуўся ў межах Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>.[[File:Святар Праабражэнскай царквы ў Сяльцы а. Андрэй Пяцельчыц.jpg|thumb|150px|Сялецкі святар а. Андрэй Пяцельчыц.]] [[File:Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-40 гг.jpg|thumb|250px|left|Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-1840 гг.]]У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 138 жыхароў Сяльца абодвух полаў належалі да прыходу Праабражэнскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 720</ref>. У парэформенны перыяд Сялец належаў да Брагінскай воласці. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Праабражэнскай царквы ў Сяльцы названыя настаяцель а. Андрэй Пяцельчыц, в. а. штатнага псаломшчыка Раман Тучкевіч і звышштатны Аляксандр Мігай. У складзе прыходу, акрамя Сяльца, — вёскі Гарадзішча, Малейкі, Катловіца, Зарэчча, Сцяжарнае, Цюцькі, Крыўча, Пераносы, Юркавічы, Углы, Каманоў, Міхнаўка, Рудня Жураўлёвая, Лубенікі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 457</ref>. На 1879 год прыход складалі 1196 мужчынскага і 1119 жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 30</ref>. У 1886 годзе паселішча налічвала 33 двары, 195 жыхароў, дзейнічалі царква і капліца<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 111</ref>. 31 мая 1890 года, на запрашэнне а. Андрэя Пяцельчыца, прыходскую школу ў Сяльцы наведаў інспектар з Мінска протаіерэй Павел Афонскі, які застаўся задаволены ведамі вучняў<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1891. № 2. С. 78—80</ref>. Паводле перапісу 1897 года ў Сяльцы было 44 двары з 283 жыхарамі, існавалі царкоўна-прыходская школа, царква, капліца, вятрак. На 1909 год — 57 двароў, 340 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 179</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), [[Германская імперыя|Германія]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Сялец і Брагін, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка [[Тэльман (Брагінскі раён)|маёнтку Гарадзішча]], галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Брагінская воласць увайшла ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква далучыла яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі да [[РСФСР]]. З 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года цэнтр [[Сялецкі сельсавет (Брагінскі раён)|Сялецкага сельсавета]] Брагінскага раёна [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай]] акругі. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] «Новы беларус», працавалі 2 [[вятрак]]і, конная крупадрабілка, 2 гамарні, воўначасальня. З 20 лютага 1938 года — у складзе [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]] з цэнтрам у Мазыры. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] на франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 66 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1965 годзе ў скверы ўсталявана скульптура салдата. З 8 студзеня 1954 года Сялец адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласці. У 1959 годзе вёска з’яўлялася цэнтрам [[калгас]]а імя Э. Тэльмана. Працавалі клуб, пачатковая школа, бібліятэка, дзіцячы сад. == Насельніцтва == * 1850 год — 41 двор. * 1885 год — 195 жыхароў. * 1897 год — 44 двары, 283 жыхара (паводле перапісу). * 1908 год — 57 двароў, 340 жыхароў. * 1959 год — 661 жыхар (паводле перапісу). * 2004 год — 101 гаспадарка, 261 жыхар. * 2006 год — 100 гаспадарак, 238 чалавек, з якіх 58 ва ўзросце да 16 гадоў, 109 — у працаздольным і 71 — старэйшым за працаздольны. == Вядомыя выхадцы == * [[А. І. Шаўчэнка]] — камісар партызанскай брыгады імя К. Я. Варашылава, якая дзейнічала на Вілейшчыне падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. * [[У. П. Чапега]] — беларускі перакладчык. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|1-1}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Малейкаўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Малейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёна]] nnnu5xp9yvo0p9x6ef98jgch9lxw8d1 4161990 4161983 2022-07-19T19:05:24Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Сялец |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 49|lat_sec = 43 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = Малейкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1574 год |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 261 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2344 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043120 }} {{значэнні|Спасылка=Сялец}} '''Сяле́ц'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Sialiec}}, {{lang-ru|Селец}}) — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малейкаўскі сельсавет|Малейкаўскага сельсавета]]. == Геаграфія == За 9 км на паўночны ўсход ад [[Гарадскі пасёлак Брагін|Брагіна]], 35 км ад чыгуначнай станцыі [[Станцыя Хойнікі|Хойнікі]] (на галінцы [[Васілевічы]] — [[Хойнікі]] ад лініі [[Калінкавічы]] — Гомель), 122 км ад [[Гомель|Гомеля]]. Рака [[Рака Брагінка|Брагінка]], на ўсходзе сетка меліярацыйных каналаў. == Транспартная сетка == Побач [[аўтамабільная дарога|аўтадарога]], якая злучае Брагін з дарогай [[Лоеў]] — [[Рэчыца]]. Планоўка складаецца з прасталінейнай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага захаду на паўночны ўсход, да якой на ўсходзе далучаецца прасталінейная вуліца. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленае археолагамі гарадзішча (за 3 км на поўнач ад вёскі, ва ўрочышчы Бярозавік, у пойме ракі [[Рака Брагінка|Брагінка]]) сведчыць пра засяленне гэтых месцаў з даўніх часоў. === Карона Каралеўства Польскага === У пісьмовых крыніцах паселішча ці не ўпершыню згаданае ў 1574 годзе пры раздзеле Брагінскага маёнтку паміж князямі-братамі Аляксандрам Аляксандравічам і Міхаілам Аляксандравічам Вішнявецкімі. Тады «''Село Селце з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з лесы, дубровами, чертежами, полями, сеножатми и з гоны бобровыми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру<ref>[http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188]</ref>. На 1581 год, калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Сяльцы налічвалася 22 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 132 чалавекі), з якіх выбіралася па 15 грошаў, і 8 [[агароднікі|агароднікаў]] (каля 48 чалавек), з якіх, у залежнасці ад акалічнасцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. 29 чэрвеня 1609 года спадчыннікі часткі Брагінскіх добраў князя Аляксандра{{efn-ua|Аб'яднаў абедзьве паловы ў сваіх руках князь [[Іерамія Вішнявецкі|Іерамія Міхал Вішнявецкі]] толькі ў 1641 г.<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>}} яго сын [[Адам Аляксандравіч Вішнявецкі|князь Адам]] і княгіня Аляксандра з Хадкевічаў Вішнявецкія фундавалі ў Сяльцы царкву Святога Спаса і мужчынскі манастыр, якому надалі сяло «''[[Зашчоб'е|Защовъбъе]]… зо всими доходами и пожытками''». Заснаваны таксама манастыр жаночы з царквой Дабравешчання Найсвяцейшай Багародзіцы, на ўтрыманне якога адпісана трэцяя частка прыбыткаў мужчынскага манастыра. З тэксту ліста ўдавы Крысціны, княгіні Вішнявецкай, Мікалаевай Малінскай, датаванага 24 днём лютага 1632 года, вынікае, што абодва манастыры «''на тот час суть спустошалые''». І «''ку лепшому чынечи розмноженю хвалы Бжои''» княгіня аддала іх ігуменні Кіеўскага Узнясенскага Пячорскага манастыра Алімпіядзе з дому Рагозаў Сілічавай, яе дачцэ Марыне «''и иншим законницом при них мешкаючым и напотом будучым''», а таксама пацвердзіла бацькоўскае наданне на<ref>Собрание древних грамот и актов городов Минской губернии, православных монастырей, церквей и по разным предметам. — Минск, 1848. С. 68—71, 166—168</ref>: {{пачатак цытаты}}''Село Защовбе с поддаными и зо всякими ихъ повинностями и послушенством, пожитками и приналежностями… А меновите теж и въ Селцу подданых трох з их кгрунтами, и з деревом бортным, ово зо всякими здавна приналежностями и звычаиными пожитками. Зособна теж до самого манастыра поля робочые и неробочые, сеножати, млынъ и з его вымелками на реце Щовби, также на тои реце волное рыб ловене на язах и иншими посудками, водле старых прыналежностеи звычаев и уживаня до тых манастыровъ належачих. Ничого на себе и на потомки свое тых добръ не имуючы и не зоставуючы…''{{канец цытаты}} 16 жніўня 1670 года кароль [[Міхал Вішнявецкі|Міхал Карыбут Вішнявецкі]] пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. — Київ, 2016 (2017). С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што ёсць памылкаю.)</ref>. Згодна з люстрацыяй падымнага падатку [[Оўруч|Оўруцкага]] павета [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] ад 25 студзеня 1683 года, 3 дымы ў вёсцы Сялец трымаў пан Ясінскі, а з 6 дымоў (у другі пабор — з 3-х) вёскі Зашчоб’е (wsi Zaszczeblów) «''czerniczek Brahińskich''{{efn-ua|Маюцца на ўвазе сялецкія; пра манастыры ў Брагіне звестак няма.}}''» выплачваліся 3 злотыя <ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. T. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489, 490, 507</ref>. 28 чэрвеня 1687 года Сялец названы ў справе Оўруцкага [[гродскі суд|гродскага суда]] сярод паселішчаў часткі Брагінскага маёнтка ваяводзіча бэлзскага, каралеўскага палкоўніка Яна Канецпольскага, зруйнаваных працяглым (ад лістапада 1686 года да самых [[сёмуха|świątek zielonych]]) пастоем рэестравых казакоў запарожскага палкоўніка Паўла Апостала Шчуроўскага. У 20 яго дварах (каля 120 жыхароў) казакі, у адрозненне ад іншых месцаў, самі не стаялі, размясцілі толькі трох коней на пакорм. Але вяскоўцаў прымусілі справіць ажно 7 вазоў, кожны з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2,8237 л}} дзёгцю; з іх выбралі здору, гарэлкі, за порах, 20 пар хустаў палатна на ўладкаванне паходных шатроў агулам на 969 злотых, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываннем збітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} 44 вядры, аўса 67 вёдраў, 21 кабана (wieprzow), 58 падсвінкаў, 143 кур, 9 баранаў; палкоўніку Шчуроўскаму і сотніку Русановічу далі адпаведна 24 і 6 злотых, [[каляднае|каляды]] — 30 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref>. Пасля смерці ў 1719 годзе апошняга спадчыннага ўладальніка пана серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага і шматгадовага знаходжання (яшчэ і пры жыцці нябожчыка) у заставе ў паноў Сілічаў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref>, прыкладна з 1733 года Сялец стаў уласнасцю князя [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхала Сервацыя]] са старэйшай галіны роду [[род Вішнявецкіх|Вішнявецкіх]], які менавіта ў тым годзе ці не ўпершыню падпісаўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. Лістом ад 14 чэрвеня 1742 года ваявода віленскі, вялікі гетман ВКЛ князь Міхал Сервацы і княгіня Тэкля з Радзівілаў Вішнявецкія пацвердзілі фундуш Сялецкаму манастыру. Гэтым разам — айцам базыльянам<ref>НГАБ. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129—132</ref>. Паводле звестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Сялец быў сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (з ліку шляхты) належала да [[Астрагляды|Астраглядавіцкай]] парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 32 двароў (каля 192 жыхароў) вёскі Сялец Брагінскага маёнтка «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачваліся 5 злотых, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 20 злотых. З 5 двароў (≈30 чалавек) у Сяльцы айцоў базыльянаў адпаведна — 22 з паловай грошы і 3 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбеты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле перапісаў яўрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у вёсцы Сялец (Sielce) пражывалі адпаведна 6, 3 і 3 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Брагінскага кагала<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref>. Пэўна, на змяншэнне колькасці яўрэяў не магла не паўплываць [[Каліеўшчына]] 1768 года, што была апошнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ва Украіне. === Расійская імперыя === [[File:Фальварак і вёска Гарадзішча на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|thumb|250px|left|Сялец на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Сялец апынуўся ў межах Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>.[[File:Святар Праабражэнскай царквы ў Сяльцы а. Андрэй Пяцельчыц.jpg|thumb|150px|Сялецкі святар а. Андрэй Пяцельчыц.]] [[File:Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-40 гг.jpg|thumb|250px|left|Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-1840 гг.]]У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 138 жыхароў Сяльца абодвух полаў належалі да прыходу Праабражэнскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 720</ref>. У парэформенны перыяд Сялец належаў да Брагінскай воласці. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Праабражэнскай царквы ў Сяльцы названыя настаяцель а. Андрэй Пяцельчыц, в. а. штатнага псаломшчыка Раман Тучкевіч і звышштатны Аляксандр Мігай. У складзе прыходу, акрамя Сяльца, — вёскі Гарадзішча, Малейкі, Катловіца, Зарэчча, Сцяжарнае, Цюцькі, Крыўча, Пераносы, Юркавічы, Углы, Каманоў, Міхнаўка, Рудня Жураўлёвая, Лубенікі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 457</ref>. На 1879 год прыход складалі 1196 мужчынскага і 1119 жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 30</ref>. У 1886 годзе паселішча налічвала 33 двары, 195 жыхароў, дзейнічалі царква і капліца<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 111</ref>. 31 мая 1890 года, на запрашэнне а. Андрэя Пяцельчыца, прыходскую школу ў Сяльцы наведаў інспектар з Мінска протаіерэй Павел Афонскі, які застаўся задаволены ведамі вучняў<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1891. № 2. С. 78—80</ref>. Паводле перапісу 1897 года ў Сяльцы было 44 двары з 283 жыхарамі, існавалі царкоўна-прыходская школа, царква, капліца, вятрак. На 1909 год — 57 двароў, 340 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 179</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), [[Германская імперыя|Германія]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Сялец і Брагін, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка [[Тэльман (Брагінскі раён)|маёнтку Гарадзішча]], галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Брагінская воласць увайшла ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква далучыла яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі да [[РСФСР]]. З 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года цэнтр [[Сялецкі сельсавет (Брагінскі раён)|Сялецкага сельсавета]] Брагінскага раёна [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай]] акругі. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] «Новы беларус», працавалі 2 [[вятрак]]і, конная крупадрабілка, 2 гамарні, воўначасальня. З 20 лютага 1938 года — у складзе [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]] з цэнтрам у Мазыры. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] на франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 66 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1965 годзе ў скверы ўсталявана скульптура салдата. З 8 студзеня 1954 года Сялец адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласці. У 1959 годзе вёска з’яўлялася цэнтрам [[калгас]]а імя Э. Тэльмана. Працавалі клуб, пачатковая школа, бібліятэка, дзіцячы сад. == Насельніцтва == * 1850 год — 41 двор. * 1885 год — 195 жыхароў. * 1897 год — 44 двары, 283 жыхара (паводле перапісу). * 1908 год — 57 двароў, 340 жыхароў. * 1959 год — 661 жыхар (паводле перапісу). * 2004 год — 101 гаспадарка, 261 жыхар. * 2006 год — 100 гаспадарак, 238 чалавек, з якіх 58 ва ўзросце да 16 гадоў, 109 — у працаздольным і 71 — старэйшым за працаздольны. == Вядомыя выхадцы == * [[А. І. Шаўчэнка]] — камісар партызанскай брыгады імя К. Я. Варашылава, якая дзейнічала на Вілейшчыне падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. * [[У. П. Чапега]] — беларускі перакладчык. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|1-1}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Малейкаўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Малейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёна]] 6cxzvaplzu8jqz0dyji5zgagnmr8lfp 4162101 4161990 2022-07-20T03:06:21Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Сялец |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 49|lat_sec = 43 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = Малейкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1574 год |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 261 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2344 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043120 }} {{значэнні|Спасылка=Сялец}} '''Сяле́ц'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Sialiec}}, {{lang-ru|Селец}}) — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малейкаўскі сельсавет|Малейкаўскага сельсавета]]. == Геаграфія == За 9 км на паўночны ўсход ад [[Гарадскі пасёлак Брагін|Брагіна]], 35 км ад чыгуначнай станцыі [[Станцыя Хойнікі|Хойнікі]] (на галінцы [[Васілевічы]] — [[Хойнікі]] ад лініі [[Калінкавічы]] — Гомель), 122 км ад [[Гомель|Гомеля]]. Рака [[Рака Брагінка|Брагінка]], на ўсходзе сетка меліярацыйных каналаў. == Транспартная сетка == Побач [[аўтамабільная дарога|аўтадарога]], якая злучае Брагін з дарогай [[Лоеў]] — [[Рэчыца]]. Планоўка складаецца з прасталінейнай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага захаду на паўночны ўсход, да якой на ўсходзе далучаецца прасталінейная вуліца. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленае археолагамі гарадзішча (за 3 км на поўнач ад вёскі, ва ўрочышчы Бярозавік, у пойме ракі [[Рака Брагінка|Брагінка]]) сведчыць пра засяленне гэтых месцаў з даўніх часоў. === Карона Каралеўства Польскага === У пісьмовых крыніцах паселішча ці не ўпершыню згаданае ў 1574 годзе пры раздзеле Брагінскага маёнтку паміж князямі-братамі Аляксандрам Аляксандравічам і Міхаілам Аляксандравічам Вішнявецкімі. Тады «''Село Селце з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з лесы, дубровами, чертежами, полями, сеножатми и з гоны бобровыми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру<ref>[http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188]</ref>. На 1581 год, калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Сяльцы налічвалася 22 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 132 чалавекі), з якіх выбіралася па 15 грошаў, і 8 [[агароднікі|агароднікаў]] (каля 48 чалавек), з якіх, у залежнасці ад акалічнасцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. 29 чэрвеня 1609 года спадчыннікі часткі Брагінскіх добраў князя Аляксандра{{efn-ua|Аб'яднаў абедзьве паловы ў сваіх руках князь [[Іерамія Вішнявецкі|Іерамія Міхал Вішнявецкі]] толькі ў 1641 г.<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>}} яго сын [[Адам Аляксандравіч Вішнявецкі|князь Адам]] і княгіня Аляксандра з Хадкевічаў Вішнявецкія фундавалі ў Сяльцы царкву Святога Спаса і мужчынскі манастыр, якому надалі сяло «''[[Зашчоб'е|Защовъбъе]]… зо всими доходами и пожытками''». Заснаваны таксама манастыр жаночы з царквой Дабравешчання Найсвяцейшай Багародзіцы, на ўтрыманне якога адпісана трэцяя частка прыбыткаў мужчынскага манастыра. З тэксту ліста ўдавы Крысціны, княгіні Вішнявецкай, Мікалаевай Малінскай, датаванага 24 днём лютага 1632 года, вынікае, што абодва манастыры «''на тот час суть спустошалые''». І «''ку лепшому чынечи розмноженю хвалы Бжои''» княгіня аддала іх ігуменні Кіеўскага Узнясенскага Пячорскага манастыра Алімпіядзе з дому Рагозаў Сілічавай, яе дачцэ Марыне «''и иншим законницом при них мешкаючым и напотом будучым''», а таксама пацвердзіла бацькоўскае наданне на<ref>Собрание древних грамот и актов городов Минской губернии, православных монастырей, церквей и по разным предметам. — Минск, 1848. С. 68—71, 166—168</ref>: {{пачатак цытаты}}''Село Защовбе с поддаными и зо всякими ихъ повинностями и послушенством, пожитками и приналежностями… А меновите теж и въ Селцу подданых трох з их кгрунтами, и з деревом бортным, ово зо всякими здавна приналежностями и звычаиными пожитками. Зособна теж до самого манастыра поля робочые и неробочые, сеножати, млынъ и з его вымелками на реце Щовби, также на тои реце волное рыб ловене на язах и иншими посудками, водле старых прыналежностеи звычаев и уживаня до тых манастыровъ належачих. Ничого на себе и на потомки свое тых добръ не имуючы и не зоставуючы…''{{канец цытаты}} 16 жніўня 1670 года кароль [[Міхал Вішнявецкі|Міхал Карыбут Вішнявецкі]] пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.; Князі Вишневецькі. — Київ, 2016 (2017). С. 213 (у гэтым навукова-папулярным выданні годам пацверджання чамусьці названы 1673-ці, што, відавочна, памылкова.)</ref>. Згодна з люстрацыяй падымнага падатку [[Оўруч|Оўруцкага]] павета [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] ад 25 студзеня 1683 года, 3 дымы ў вёсцы Сялец трымаў пан Ясінскі, а з 6 дымоў (у другі пабор — з 3-х) вёскі Зашчоб’е (wsi Zaszczeblów) «''czerniczek Brahińskich''{{efn-ua|Маюцца на ўвазе сялецкія; пра манастыры ў Брагіне звестак няма.}}''» выплачваліся 3 злотыя <ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. T. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489, 490, 507</ref>. 28 чэрвеня 1687 года Сялец названы ў справе Оўруцкага [[гродскі суд|гродскага суда]] сярод паселішчаў часткі Брагінскага маёнтка ваяводзіча бэлзскага, каралеўскага палкоўніка Яна Канецпольскага, зруйнаваных працяглым (ад лістапада 1686 года да самых [[сёмуха|świątek zielonych]]) пастоем рэестравых казакоў запарожскага палкоўніка Паўла Апостала Шчуроўскага. У 20 яго дварах (каля 120 жыхароў) казакі, у адрозненне ад іншых месцаў, самі не стаялі, размясцілі толькі трох коней на пакорм. Але вяскоўцаў прымусілі справіць ажно 7 вазоў, кожны з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2,8237 л}} дзёгцю; з іх выбралі здору, гарэлкі, за порах, 20 пар хустаў палатна на ўладкаванне паходных шатроў агулам на 969 злотых, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываннем збітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} 44 вядры, аўса 67 вёдраў, 21 кабана (wieprzow), 58 падсвінкаў, 143 кур, 9 баранаў; палкоўніку Шчуроўскаму і сотніку Русановічу далі адпаведна 24 і 6 злотых, [[каляднае|каляды]] — 30 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref>. Пасля смерці ў 1719 годзе апошняга спадчыннага ўладальніка пана серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага і шматгадовага знаходжання (яшчэ і пры жыцці нябожчыка) у заставе ў паноў Сілічаў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref>, прыкладна з 1733 года Сялец стаў уласнасцю князя [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхала Сервацыя]] са старэйшай галіны роду [[род Вішнявецкіх|Вішнявецкіх]], які менавіта ў тым годзе ці не ўпершыню падпісаўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. Лістом ад 14 чэрвеня 1742 года ваявода віленскі, вялікі гетман ВКЛ князь Міхал Сервацы і княгіня Тэкля з Радзівілаў Вішнявецкія пацвердзілі фундуш Сялецкаму манастыру. Гэтым разам — айцам базыльянам<ref>НГАБ. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129—132</ref>. Паводле звестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Сялец быў сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (з ліку шляхты) належала да [[Астрагляды|Астраглядавіцкай]] парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 32 двароў (каля 192 жыхароў) вёскі Сялец Брагінскага маёнтка «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачваліся 5 злотых, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 20 злотых. З 5 двароў (≈30 чалавек) у Сяльцы айцоў базыльянаў адпаведна — 22 з паловай грошы і 3 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбеты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле перапісаў яўрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у вёсцы Сялец (Sielce) пражывалі адпаведна 6, 3 і 3 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Брагінскага кагала<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref>. Пэўна, на змяншэнне колькасці яўрэяў не магла не паўплываць [[Каліеўшчына]] 1768 года, што была апошнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ва Украіне. === Расійская імперыя === [[File:Фальварак і вёска Гарадзішча на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|thumb|250px|left|Сялец на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Сялец апынуўся ў межах Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>.[[File:Святар Праабражэнскай царквы ў Сяльцы а. Андрэй Пяцельчыц.jpg|thumb|150px|Сялецкі святар а. Андрэй Пяцельчыц.]] [[File:Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-40 гг.jpg|thumb|250px|left|Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-1840 гг.]]У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 138 жыхароў Сяльца абодвух полаў належалі да прыходу Праабражэнскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 720</ref>. У парэформенны перыяд Сялец належаў да Брагінскай воласці. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Праабражэнскай царквы ў Сяльцы названыя настаяцель а. Андрэй Пяцельчыц, в. а. штатнага псаломшчыка Раман Тучкевіч і звышштатны Аляксандр Мігай. У складзе прыходу, акрамя Сяльца, — вёскі Гарадзішча, Малейкі, Катловіца, Зарэчча, Сцяжарнае, Цюцькі, Крыўча, Пераносы, Юркавічы, Углы, Каманоў, Міхнаўка, Рудня Жураўлёвая, Лубенікі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 457</ref>. На 1879 год прыход складалі 1196 мужчынскага і 1119 жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 30</ref>. У 1886 годзе паселішча налічвала 33 двары, 195 жыхароў, дзейнічалі царква і капліца<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 111</ref>. 31 мая 1890 года, на запрашэнне а. Андрэя Пяцельчыца, прыходскую школу ў Сяльцы наведаў інспектар з Мінска протаіерэй Павел Афонскі, які застаўся задаволены ведамі вучняў<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1891. № 2. С. 78—80</ref>. Паводле перапісу 1897 года ў Сяльцы было 44 двары з 283 жыхарамі, існавалі царкоўна-прыходская школа, царква, капліца, вятрак. На 1909 год — 57 двароў, 340 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 179</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), [[Германская імперыя|Германія]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Сялец і Брагін, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка [[Тэльман (Брагінскі раён)|маёнтку Гарадзішча]], галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Брагінская воласць увайшла ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква далучыла яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі да [[РСФСР]]. З 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года цэнтр [[Сялецкі сельсавет (Брагінскі раён)|Сялецкага сельсавета]] Брагінскага раёна [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай]] акругі. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] «Новы беларус», працавалі 2 [[вятрак]]і, конная крупадрабілка, 2 гамарні, воўначасальня. З 20 лютага 1938 года — у складзе [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]] з цэнтрам у Мазыры. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] на франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 66 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1965 годзе ў скверы ўсталявана скульптура салдата. З 8 студзеня 1954 года Сялец адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласці. У 1959 годзе вёска з’яўлялася цэнтрам [[калгас]]а імя Э. Тэльмана. Працавалі клуб, пачатковая школа, бібліятэка, дзіцячы сад. == Насельніцтва == * 1850 год — 41 двор. * 1885 год — 195 жыхароў. * 1897 год — 44 двары, 283 жыхара (паводле перапісу). * 1908 год — 57 двароў, 340 жыхароў. * 1959 год — 661 жыхар (паводле перапісу). * 2004 год — 101 гаспадарка, 261 жыхар. * 2006 год — 100 гаспадарак, 238 чалавек, з якіх 58 ва ўзросце да 16 гадоў, 109 — у працаздольным і 71 — старэйшым за працаздольны. == Вядомыя выхадцы == * [[А. І. Шаўчэнка]] — камісар партызанскай брыгады імя К. Я. Варашылава, якая дзейнічала на Вілейшчыне падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. * [[У. П. Чапега]] — беларускі перакладчык. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|1-1}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Малейкаўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Малейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёна]] jevgm9gmvcbto8yj987zz3bbt3rnota 4162251 4162101 2022-07-20T10:34:18Z Дамінік 95653 /* Карона Каралеўства Польскага */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Сялец |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 49|lat_sec = 43 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = Малейкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1574 год |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 261 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2344 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043120 }} {{значэнні|Спасылка=Сялец}} '''Сяле́ц'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Sialiec}}, {{lang-ru|Селец}}) — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малейкаўскі сельсавет|Малейкаўскага сельсавета]]. == Геаграфія == За 9 км на паўночны ўсход ад [[Гарадскі пасёлак Брагін|Брагіна]], 35 км ад чыгуначнай станцыі [[Станцыя Хойнікі|Хойнікі]] (на галінцы [[Васілевічы]] — [[Хойнікі]] ад лініі [[Калінкавічы]] — Гомель), 122 км ад [[Гомель|Гомеля]]. Рака [[Рака Брагінка|Брагінка]], на ўсходзе сетка меліярацыйных каналаў. == Транспартная сетка == Побач [[аўтамабільная дарога|аўтадарога]], якая злучае Брагін з дарогай [[Лоеў]] — [[Рэчыца]]. Планоўка складаецца з прасталінейнай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага захаду на паўночны ўсход, да якой на ўсходзе далучаецца прасталінейная вуліца. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленае археолагамі гарадзішча (за 3 км на поўнач ад вёскі, ва ўрочышчы Бярозавік, у пойме ракі [[Рака Брагінка|Брагінка]]) сведчыць пра засяленне гэтых месцаў з даўніх часоў. === Карона Каралеўства Польскага === У пісьмовых крыніцах паселішча ці не ўпершыню згаданае ў 1574 годзе пры раздзеле Брагінскага маёнтку паміж князямі-братамі Аляксандрам Аляксандравічам і Міхаілам Аляксандравічам Вішнявецкімі. Тады «''Село Селце з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з лесы, дубровами, чертежами, полями, сеножатми и з гоны бобровыми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру<ref>[http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188]</ref>. На 1581 год, калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Сяльцы налічвалася 22 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 132 чалавекі), з якіх выбіралася па 15 грошаў, і 8 [[агароднікі|агароднікаў]] (каля 48 чалавек), з якіх, у залежнасці ад акалічнасцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. 29 чэрвеня 1609 года спадчыннікі часткі Брагінскіх добраў князя Аляксандра{{efn-ua|Аб'яднаў абедзьве паловы ў сваіх руках князь [[Іерамія Вішнявецкі|Іерамія Міхал Вішнявецкі]] толькі ў 1641 г.<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>}} яго сын [[Адам Аляксандравіч Вішнявецкі|князь Адам]] і княгіня Аляксандра з Хадкевічаў Вішнявецкія фундавалі ў Сяльцы царкву Святога Спаса і мужчынскі манастыр, якому надалі сяло «''[[Зашчоб'е|Защовъбъе]]… зо всими доходами и пожытками''». Заснаваны таксама манастыр жаночы з царквой Дабравешчання Найсвяцейшай Багародзіцы, на ўтрыманне якога адпісана трэцяя частка прыбыткаў мужчынскага манастыра. З тэксту ліста ўдавы Крысціны, княгіні Вішнявецкай, Мікалаевай Малінскай, датаванага 24 днём лютага 1632 года, вынікае, што абодва манастыры «''на тот час суть спустошалые''». І «''ку лепшому чынечи розмноженю хвалы Бжои''» княгіня аддала іх ігуменні Кіеўскага Узнясенскага Пячорскага манастыра Алімпіядзе з дому Рагозаў Сілічавай, яе дачцэ Марыне «''и иншим законницом при них мешкаючым и напотом будучым''», а таксама пацвердзіла бацькоўскае наданне на<ref>Собрание древних грамот и актов городов Минской губернии, православных монастырей, церквей и по разным предметам. — Минск, 1848. С. 68—71, 166—168</ref>: {{пачатак цытаты}}''Село Защовбе с поддаными и зо всякими ихъ повинностями и послушенством, пожитками и приналежностями… А меновите теж и въ Селцу подданых трох з их кгрунтами, и з деревом бортным, ово зо всякими здавна приналежностями и звычаиными пожитками. Зособна теж до самого манастыра поля робочые и неробочые, сеножати, млынъ и з его вымелками на реце Щовби, также на тои реце волное рыб ловене на язах и иншими посудками, водле старых прыналежностеи звычаев и уживаня до тых манастыровъ належачих. Ничого на себе и на потомки свое тых добръ не имуючы и не зоставуючы…''{{канец цытаты}} 16 жніўня 1673 года кароль [[Міхал Вішнявецкі|Міхал Карыбут Вішнявецкі]] пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>Князі Вишневецькі. — Київ, 2016 (2017). С. 213</ref>. Згодна з люстрацыяй падымнага падатку [[Оўруч|Оўруцкага]] павета [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] ад 25 студзеня 1683 года, 3 дымы ў вёсцы Сялец трымаў пан Ясінскі, а з 6 дымоў (у другі пабор — з 3-х) вёскі Зашчоб’е (wsi Zaszczeblów) «''czerniczek Brahińskich''{{efn-ua|Маюцца на ўвазе сялецкія; пра манастыры ў Брагіне звестак няма.}}''» выплачваліся 3 злотыя <ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. T. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489, 490, 507</ref>. 28 чэрвеня 1687 года Сялец названы ў справе Оўруцкага [[гродскі суд|гродскага суда]] сярод паселішчаў часткі Брагінскага маёнтка ваяводзіча бэлзскага, каралеўскага палкоўніка Яна Канецпольскага, зруйнаваных працяглым (ад лістапада 1686 года да самых [[сёмуха|świątek zielonych]]) пастоем рэестравых казакоў запарожскага палкоўніка Паўла Апостала Шчуроўскага. У 20 яго дварах (каля 120 жыхароў) казакі, у адрозненне ад іншых месцаў, самі не стаялі, размясцілі толькі трох коней на пакорм. Але вяскоўцаў прымусілі справіць ажно 7 вазоў, кожны з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2,8237 л}} дзёгцю; з іх выбралі здору, гарэлкі, за порах, 20 пар хустаў палатна на ўладкаванне паходных шатроў агулам на 969 злотых, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываннем збітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} 44 вядры, аўса 67 вёдраў, 21 кабана (wieprzow), 58 падсвінкаў, 143 кур, 9 баранаў; палкоўніку Шчуроўскаму і сотніку Русановічу далі адпаведна 24 і 6 злотых, [[каляднае|каляды]] — 30 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref>. Пасля смерці ў 1719 годзе апошняга спадчыннага ўладальніка пана серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага і шматгадовага знаходжання (яшчэ і пры жыцці нябожчыка) у заставе ў паноў Сілічаў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref>, прыкладна з 1733 года Сялец стаў уласнасцю князя [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхала Сервацыя]] са старэйшай галіны роду [[род Вішнявецкіх|Вішнявецкіх]], які менавіта ў тым годзе ці не ўпершыню падпісаўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. Лістом ад 14 чэрвеня 1742 года ваявода віленскі, вялікі гетман ВКЛ князь Міхал Сервацы і княгіня Тэкля з Радзівілаў Вішнявецкія пацвердзілі фундуш Сялецкаму манастыру. Гэтым разам — айцам базыльянам<ref>НГАБ. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129—132</ref>. Паводле звестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Сялец быў сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (з ліку шляхты) належала да [[Астрагляды|Астраглядавіцкай]] парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 32 двароў (каля 192 жыхароў) вёскі Сялец Брагінскага маёнтка «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачваліся 5 злотых, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 20 злотых. З 5 двароў (≈30 чалавек) у Сяльцы айцоў базыльянаў адпаведна — 22 з паловай грошы і 3 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбеты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле перапісаў яўрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у вёсцы Сялец (Sielce) пражывалі адпаведна 6, 3 і 3 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Брагінскага кагала<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref>. Пэўна, на змяншэнне колькасці яўрэяў не магла не паўплываць [[Каліеўшчына]] 1768 года, што была апошнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ва Украіне. === Расійская імперыя === [[File:Фальварак і вёска Гарадзішча на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|thumb|250px|left|Сялец на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Сялец апынуўся ў межах Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>.[[File:Святар Праабражэнскай царквы ў Сяльцы а. Андрэй Пяцельчыц.jpg|thumb|150px|Сялецкі святар а. Андрэй Пяцельчыц.]] [[File:Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-40 гг.jpg|thumb|250px|left|Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-1840 гг.]]У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 138 жыхароў Сяльца абодвух полаў належалі да прыходу Праабражэнскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 720</ref>. У парэформенны перыяд Сялец належаў да Брагінскай воласці. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Праабражэнскай царквы ў Сяльцы названыя настаяцель а. Андрэй Пяцельчыц, в. а. штатнага псаломшчыка Раман Тучкевіч і звышштатны Аляксандр Мігай. У складзе прыходу, акрамя Сяльца, — вёскі Гарадзішча, Малейкі, Катловіца, Зарэчча, Сцяжарнае, Цюцькі, Крыўча, Пераносы, Юркавічы, Углы, Каманоў, Міхнаўка, Рудня Жураўлёвая, Лубенікі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 457</ref>. На 1879 год прыход складалі 1196 мужчынскага і 1119 жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 30</ref>. У 1886 годзе паселішча налічвала 33 двары, 195 жыхароў, дзейнічалі царква і капліца<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 111</ref>. 31 мая 1890 года, на запрашэнне а. Андрэя Пяцельчыца, прыходскую школу ў Сяльцы наведаў інспектар з Мінска протаіерэй Павел Афонскі, які застаўся задаволены ведамі вучняў<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1891. № 2. С. 78—80</ref>. Паводле перапісу 1897 года ў Сяльцы было 44 двары з 283 жыхарамі, існавалі царкоўна-прыходская школа, царква, капліца, вятрак. На 1909 год — 57 двароў, 340 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 179</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), [[Германская імперыя|Германія]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Сялец і Брагін, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка [[Тэльман (Брагінскі раён)|маёнтку Гарадзішча]], галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Брагінская воласць увайшла ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква далучыла яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі да [[РСФСР]]. З 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года цэнтр [[Сялецкі сельсавет (Брагінскі раён)|Сялецкага сельсавета]] Брагінскага раёна [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай]] акругі. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] «Новы беларус», працавалі 2 [[вятрак]]і, конная крупадрабілка, 2 гамарні, воўначасальня. З 20 лютага 1938 года — у складзе [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]] з цэнтрам у Мазыры. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] на франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 66 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1965 годзе ў скверы ўсталявана скульптура салдата. З 8 студзеня 1954 года Сялец адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласці. У 1959 годзе вёска з’яўлялася цэнтрам [[калгас]]а імя Э. Тэльмана. Працавалі клуб, пачатковая школа, бібліятэка, дзіцячы сад. == Насельніцтва == * 1850 год — 41 двор. * 1885 год — 195 жыхароў. * 1897 год — 44 двары, 283 жыхара (паводле перапісу). * 1908 год — 57 двароў, 340 жыхароў. * 1959 год — 661 жыхар (паводле перапісу). * 2004 год — 101 гаспадарка, 261 жыхар. * 2006 год — 100 гаспадарак, 238 чалавек, з якіх 58 ва ўзросце да 16 гадоў, 109 — у працаздольным і 71 — старэйшым за працаздольны. == Вядомыя выхадцы == * [[А. І. Шаўчэнка]] — камісар партызанскай брыгады імя К. Я. Варашылава, якая дзейнічала на Вілейшчыне падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. * [[У. П. Чапега]] — беларускі перакладчык. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|1-1}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Малейкаўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Малейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёна]] jfg93pnxhfg9l8w5hcyfjhlpxhcsqsl 4162279 4162251 2022-07-20T11:23:26Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Сялец |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 49|lat_sec = 43 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = Малейкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1574 год |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 261 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2344 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043120 }} {{значэнні|Спасылка=Сялец}} '''Сяле́ц'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Sialiec}}, {{lang-ru|Селец}}) — [[вёска]] ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малейкаўскі сельсавет|Малейкаўскага сельсавета]]. == Геаграфія == За 9 км на паўночны ўсход ад [[Гарадскі пасёлак Брагін|Брагіна]], 35 км ад чыгуначнай станцыі [[Станцыя Хойнікі|Хойнікі]] (на галінцы [[Васілевічы]] — [[Хойнікі]] ад лініі [[Калінкавічы]] — Гомель), 122 км ад [[Гомель|Гомеля]]. Рака [[Рака Брагінка|Брагінка]], на ўсходзе сетка меліярацыйных каналаў. == Транспартная сетка == Побач [[аўтамабільная дарога|аўтадарога]], якая злучае Брагін з дарогай [[Лоеў]] — [[Рэчыца]]. Планоўка складаецца з прасталінейнай вуліцы, арыентаванай з паўднёвага захаду на паўночны ўсход, да якой на ўсходзе далучаецца прасталінейная вуліца. Забудова двухбаковая, драўляная, сядзібнага тыпу. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленае археолагамі гарадзішча (за 3 км на поўнач ад вёскі, ва ўрочышчы Бярозавік, у пойме ракі [[Рака Брагінка|Брагінка]]) сведчыць пра засяленне гэтых месцаў з даўніх часоў. === Карона Каралеўства Польскага === У пісьмовых крыніцах паселішча ці не ўпершыню згаданае ў 1574 годзе пры раздзеле Брагінскага маёнтку паміж князямі-братамі Аляксандрам Аляксандравічам і Міхаілам Аляксандравічам Вішнявецкімі. Тады «''Село Селце з людми отчизными, куничниками, з даню грошовою и медовою, з лесы, дубровами, чертежами, полями, сеножатми и з гоны бобровыми и ловы зверинными''» дасталося князю Аляксандру<ref>[http://www.belniidad.by/sites/default/files/bash/bash01_2000.pdf Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Выпуск 1. — Мінск, 2000. С. 188]</ref>. На 1581 год, калі маёнткам валодала яго ўдава княгіня Аляксандра (з роду Капустаў) Вішнявецкая, у Сяльцы налічвалася 22 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 132 чалавекі), з якіх выбіралася па 15 грошаў, і 8 [[агароднікі|агароднікаў]] (каля 48 чалавек), з якіх, у залежнасці ад акалічнасцяў, — па 4 альбо па 6 грошаў падатку<ref>Źródła dziejowe. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. 29 чэрвеня 1609 года спадчыннікі часткі Брагінскіх добраў князя Аляксандра{{efn-ua|Аб'яднаў абедзьве паловы ў сваіх руках князь [[Іерамія Вішнявецкі|Іерамія Міхал Вішнявецкі]] толькі ў 1641 г.<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>}} яго сын [[Адам Аляксандравіч Вішнявецкі|князь Адам]] і княгіня Аляксандра з Хадкевічаў Вішнявецкія фундавалі ў Сяльцы царкву Святога Спаса і мужчынскі манастыр, якому надалі сяло «''[[Зашчоб'е|Защовъбъе]]… зо всими доходами и пожытками''». Заснаваны таксама манастыр жаночы з царквой Дабравешчання Найсвяцейшай Багародзіцы, на ўтрыманне якога адпісана трэцяя частка прыбыткаў мужчынскага манастыра. З тэксту ліста ўдавы Крысціны, княгіні Вішнявецкай, Мікалаевай Малінскай, датаванага 24 днём лютага 1632 года, вынікае, што абодва манастыры «''на тот час суть спустошалые''». І «''ку лепшому чынечи розмноженю хвалы Бжои''» княгіня аддала іх ігуменні Кіеўскага Узнясенскага Пячорскага манастыра Алімпіядзе з дому Рагозаў Сілічавай, яе дачцэ Марыне «''и иншим законницом при них мешкаючым и напотом будучым''», а таксама пацвердзіла бацькоўскае наданне на<ref>Собрание древних грамот и актов городов Минской губернии, православных монастырей, церквей и по разным предметам. — Минск, 1848. С. 68—71, 166—168</ref>: {{пачатак цытаты}}''Село Защовбе с поддаными и зо всякими ихъ повинностями и послушенством, пожитками и приналежностями… А меновите теж и въ Селцу подданых трох з их кгрунтами, и з деревом бортным, ово зо всякими здавна приналежностями и звычаиными пожитками. Зособна теж до самого манастыра поля робочые и неробочые, сеножати, млынъ и з его вымелками на реце Щовби, также на тои реце волное рыб ловене на язах и иншими посудками, водле старых прыналежностеи звычаев и уживаня до тых манастыровъ належачих. Ничого на себе и на потомки свое тых добръ не имуючы и не зоставуючы…''{{канец цытаты}} 16 жніўня 1673 года кароль [[Міхал Вішнявецкі|Міхал Карыбут Вішнявецкі]] пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы, што быў у складзе Брагінскага графства, як запісана ў загалоўку граматы, альбо Брагінскага ключа — як у самым тэксце<ref>Князі Вишневецькі. — Київ, 2016 (2017). С. 213</ref>. Згодна з люстрацыяй падымнага падатку [[Оўруч|Оўруцкага]] павета [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] ад 25 студзеня 1683 года, 3 дымы ў вёсцы Сялец трымаў пан Ясінскі, а з 6 дымоў (у другі пабор — з 3-х) вёскі Зашчоб’е (wsi Zaszczeblów) «''czerniczek Brahińskich''{{efn-ua|Маюцца на ўвазе сялецкія; пра манастыры ў Брагіне звестак няма.}}''» выплачваліся 3 злотыя <ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. T. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 489, 490, 507</ref>. 28 чэрвеня 1687 года Сялец названы ў справе Оўруцкага [[гродскі суд|гродскага суда]] сярод паселішчаў часткі Брагінскага маёнтка ваяводзіча бэлзскага, каралеўскага палкоўніка Яна Канецпольскага, зруйнаваных працяглым (ад лістапада 1686 года да самых [[сёмуха|świątek zielonych]]) пастоем рэестравых казакоў запарожскага палкоўніка Паўла Апостала Шчуроўскага. У 20 яго дварах (каля 120 жыхароў) казакі, у адрозненне ад іншых месцаў, самі не стаялі, размясцілі толькі трох коней на пакорм. Але вяскоўцаў прымусілі справіць ажно 7 вазоў, кожны з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2,8237 л}} дзёгцю; з іх выбралі здору, гарэлкі, за порах, 20 пар хустаў палатна на ўладкаванне паходных шатроў агулам на 969 злотых, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываннем збітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} 44 вядры, аўса 67 вёдраў, 21 кабана (wieprzow), 58 падсвінкаў, 143 кур, 9 баранаў; палкоўніку Шчуроўскаму і сотніку Русановічу далі адпаведна 24 і 6 злотых, [[каляднае|каляды]] — 30 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 152</ref>. Пасля смерці ў 1719 годзе апошняга спадчыннага ўладальніка пана серадзкага ваяводы Яна Канецпольскага і шматгадовага знаходжання (яшчэ і пры жыцці нябожчыка) у заставе ў паноў Сілічаў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 284</ref>, прыкладна з 1733 года Сялец стаў уласнасцю князя [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхала Сервацыя]] са старэйшай галіны роду [[род Вішнявецкіх|Вішнявецкіх]], які менавіта ў тым годзе ці не ўпершыню падпісаўся «графам на Брагіне»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. Лістом ад 14 чэрвеня 1742 года ваявода віленскі, вялікі гетман ВКЛ князь Міхал Сервацы і княгіня Тэкля з Радзівілаў Вішнявецкія пацвердзілі фундуш Сялецкаму манастыру. Гэтым разам — айцам базыльянам<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129—132</ref>. Паводле звестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Сялец быў сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (з ліку шляхты) належала да [[Астрагляды|Астраглядавіцкай]] парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 32 двароў (каля 192 жыхароў) вёскі Сялец Брагінскага маёнтка «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачваліся 5 злотых, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 20 злотых. З 5 двароў (≈30 чалавек) у Сяльцы айцоў базыльянаў адпаведна — 22 з паловай грошы і 3 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. У тым жа годзе маёнтак быў куплены ў княгіні Эльжбеты Вішнявецкай Міхалавай Замойскай панам Францішкам Антоніем Ракіцкім. Паводле перапісаў яўрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у вёсцы Сялец (Sielce) пражывалі адпаведна 6, 3 і 3 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Брагінскага кагала<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391, 710</ref>. Пэўна, на змяншэнне колькасці яўрэяў не магла не паўплываць [[Каліеўшчына]] 1768 года, што была апошнім і наймацнейшым уздымам гайдамацкага руху ва Украіне. === Расійская імперыя === [[File:Фальварак і вёска Гарадзішча на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|thumb|250px|left|Сялец на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Сялец апынуўся ў межах Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>.[[File:Святар Праабражэнскай царквы ў Сяльцы а. Андрэй Пяцельчыц.jpg|thumb|150px|Сялецкі святар а. Андрэй Пяцельчыц.]] [[File:Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-40 гг.jpg|thumb|250px|left|Сялец на карце Ф. Ф. Шуберта 1826-1840 гг.]]У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 138 жыхароў Сяльца абодвух полаў належалі да прыходу Праабражэнскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 720</ref>. У парэформенны перыяд Сялец належаў да Брагінскай воласці. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Праабражэнскай царквы ў Сяльцы названыя настаяцель а. Андрэй Пяцельчыц, в. а. штатнага псаломшчыка Раман Тучкевіч і звышштатны Аляксандр Мігай. У складзе прыходу, акрамя Сяльца, — вёскі Гарадзішча, Малейкі, Катловіца, Зарэчча, Сцяжарнае, Цюцькі, Крыўча, Пераносы, Юркавічы, Углы, Каманоў, Міхнаўка, Рудня Жураўлёвая, Лубенікі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 457</ref>. На 1879 год прыход складалі 1196 мужчынскага і 1119 жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 30</ref>. У 1886 годзе паселішча налічвала 33 двары, 195 жыхароў, дзейнічалі царква і капліца<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 111</ref>. 31 мая 1890 года, на запрашэнне а. Андрэя Пяцельчыца, прыходскую школу ў Сяльцы наведаў інспектар з Мінска протаіерэй Павел Афонскі, які застаўся задаволены ведамі вучняў<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1891. № 2. С. 78—80</ref>. Паводле перапісу 1897 года ў Сяльцы было 44 двары з 283 жыхарамі, існавалі царкоўна-прыходская школа, царква, капліца, вятрак. На 1909 год — 57 двароў, 340 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 179</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), [[Германская імперыя|Германія]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Сялец і Брагін, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка [[Тэльман (Брагінскі раён)|маёнтку Гарадзішча]], галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Брагінская воласць увайшла ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква далучыла яе разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі да [[РСФСР]]. З 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года цэнтр [[Сялецкі сельсавет (Брагінскі раён)|Сялецкага сельсавета]] Брагінскага раёна [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай]] акругі. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] «Новы беларус», працавалі 2 [[вятрак]]і, конная крупадрабілка, 2 гамарні, воўначасальня. З 20 лютага 1938 года — у складзе [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]] з цэнтрам у Мазыры. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] на франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 66 мясцовых жыхароў. У памяць пра загінулых у 1965 годзе ў скверы ўсталявана скульптура салдата. З 8 студзеня 1954 года Сялец адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласці. У 1959 годзе вёска з’яўлялася цэнтрам [[калгас]]а імя Э. Тэльмана. Працавалі клуб, пачатковая школа, бібліятэка, дзіцячы сад. == Насельніцтва == * 1850 год — 41 двор. * 1885 год — 195 жыхароў. * 1897 год — 44 двары, 283 жыхара (паводле перапісу). * 1908 год — 57 двароў, 340 жыхароў. * 1959 год — 661 жыхар (паводле перапісу). * 2004 год — 101 гаспадарка, 261 жыхар. * 2006 год — 100 гаспадарак, 238 чалавек, з якіх 58 ва ўзросце да 16 гадоў, 109 — у працаздольным і 71 — старэйшым за працаздольны. == Вядомыя выхадцы == * [[А. І. Шаўчэнка]] — камісар партызанскай брыгады імя К. Я. Варашылава, якая дзейнічала на Вілейшчыне падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. * [[У. П. Чапега]] — беларускі перакладчык. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|1-1}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Малейкаўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Малейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёна]] 0kcxbdfvqu6s55py03hyjwoh85qoqa1 0 21812 4162171 4148618 2022-07-20T07:07:02Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Святы |імя = Апанас Брэсцкі |пол = м |тып = праваслаўны |выява = Aphanasiy of Brest.jpg |шырыня = 250px |апісанне выявы = |дата нараджэння = каля [[1595]] |месца нараджэння = |дата смерці = 5.09.1648 |месца смерці = |імя ў міру = |манаскае імя = |шануецца = у [[РПЦ|Рускай праваслаўнай царквы]] |услаўлены = |беатыфікаваны = |кананізаваны = |у ліку = [[прападобнамучанік]]аў |дзень памяці = 20 ліпеня, 5 верасня і ў трэці тыдзень пасля Сёмухі (па [[юліянскі каляндар|юліянскаму календару]]) |заступнік = |галоўная святыня = |атрыбуты = |дэкананізаваны = |працы = «Дыярыўш» (аўтабіяграфічнае сачыненне) |падзвіжніцтва = барацьба з [[уніяты|уніятамі]] |вікісховішча = }} {{цёзкі2|Філіповіч}} '''Афанасій Філіповіч, Афанасій Брэсцкі, Апанас Брэсцкі''' (~[[1595]] — {{ДС|||1648}}) — [[пісьменнік]]-публіцыст, палітычны і царкоўны дзеяч. Праціўнік [[Берасцейская унія|Берасцейскай царкоўнай уніі]], аўтар «[[Дыярыуш Філіповіча|Дыярыуша Філіповіча]]». == Біяграфія == Нарадзіўся імаверна ў [[Брэст|Брэсце]] ў сям’і рамесніка. Атрымаў адукацыю ў брацкай школе, затым у [[Віленскі езуіцкі калегіум|Віленскім езуіцкім калегіуме]]. Некалькі год працаваў хатнім настаўнікам. У 1620 годзе канцлер [[Леў Сапега]] прызначыў Афанасія Філіповіча выхавацелем [[Афанасій Луба|Афанісія Лубы]], якога выдавалі за прэтэндэнта на маскоўскі сталец<ref>Энцыклапедычны слоўнік рэлігійнай лексікі беларускай мовы / У. М. Завальнюк, М. Р. Прыгодзіч, В. К. Раманцэвіч. — Мінск, Изд-во Гревцова, 2013. ISBN 978-985-6954-73-6. С.563.</ref>. У 1627 годзе стаў манахам віленскага [[Віленскі Свята-Духаўскі манастыр|Святадухаўскага манастыра]], з 1633 года — намеснік ігумена ў [[Дубае|Дубойскім]] манастыры каля [[Пінск]]а. У 1636 годзе, пасля перадачы Дубойскага манастыра [[езуіт]]ам, А. Філіповіч пераходзіць у [[Купяціцкі Увядзенскі манастыр]], адкуль восенню 1637 года адпраўляецца ў [[Масква|Маскву]]. У 1637—1638 гадах А. Філіповіч быў у маскоўскага цара, дзе сведчыў пра цяжкае становішчы [[Праваслаўе|праваслаўных]] у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], паведаміў цару пра планы ўраду Рэчы Паспалітай па падрыхтоўцы самазванца. Першым вядомым [[Публіцыстыка|публіцыстычным]] творам Філіповіча было пісьмо да цара Міхаіла Фёдаравіча «Гісторыя падарожжа ў Маскву». У 1640 годзе, пасля прыезду з Масквы, А. Філіповіч абраны ігуменам [[Берасцейскі Сімяонаўскі манастыр|Берасцейскага Сімяонаўскага манастыра]]. Узначаліў барацьбу мясцовага праваслаўнага брацтва супраць [[Уніяцтва|уніятаў]]. У 1643 годзе пасля выступлення на сойме быў арыштаваны і сасланы ў [[Кіеў]], аднак апраўданы там царкоўным судом. У 1644 годзе арыштаваны як дзяржаўны злачынца пасля перадачы маскоўскаму паслу ліста ад Лубы (самазванца). У турме Афанасій Філіповіч напісаў шэраг вострых публіцыстычных артыкулаў. Варшаўскую турму змяніла ссылка ў Кіеў. Спадзеючыся на амністыю мітрапаліта, звёў свае творы ў адзіны твор — «Дыярыўш». Выйшаў на волю пасля смерці мітрапаліта ў 1647 годзе. У час [[Паўстанне Хмяльніцкага|Казацкай вайны]] (1648—1651) расстраляны па абвінавачванні ў дапамозе казакам [[Багдан Хмяльніцкі|Хмяльніцкага]]. Кананізаваны [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквой]]. == «Дыярыуш, або апісанне праўдзівых падзей» == {{Асноўны|Дыярыуш Філіповіча}} [[Выява:Diarush of Aphanasiy.jpg|thumb|left|180px|«Дыярыуш» прападобнага Апанаса]] Дыярыуш (у перакладзе з лацінскай мовы — дзённік) — [[жанр]] старажытнабеларускай літаратуры, у якім у храналагічнай паслядоўнасці перадаваліся падзеі грамадска-палітычнага ці прыватнага жыцця праз суб’ектыўнае ўспрыманне пэўнай асобы. Паколькі ўсё жыццё А. Філіповіч прысвяціў змаганню за правы і прывілеі праваслаўнай царквы, грамадскае і асабістае ў яго «Дыярыушы» цесна пераплецена. Твор шматпланавы па кампазіцыі. Аўтар аб’яднаў падарожныя нататкі («Гісторыя падарожжа ў Маскву»), тлумачальныя запіскі, успаміны, дзённікі, аўтабіяграфічны нарыс аб пражытым, пасланні, пісьмы, выкрывальніцкія прамовы, філасофскія трактаты багаслоўскага характару, вершы і песні, складзеныя ў турме. Твор стракаты па стылю — апавядальная манера змяняецца заклікавай публіцыстычнасцю, дакументальныя згадкі — містычнымі карцінамі і г. д. Аўтар выступае то прапаведнікам «разумнай мернасці» ў грамадстве, то ваяўнічым абаронцам «веры праўдзівай і царквы ўсходняй грэчаскай». У «Дыярыушы» А. Філіповіча няма кніжнай рыторыкі, да чаго часта звяртаўся ў творах яго сучаснік [[М. Сматрыцкі]]. Аўтар абапіраўся на ўласныя назіранні, на факты рэчаіснасці. Апантаны да фанатызму, надзвычай уражлівы, А. Філіповіч часам «бачыў» тое, што выходзіць за рамкі рэальнага. Так, у адной з частак «Дыярыуша» ён апісвае «борзо страшнии видоки<ref>відовішча</ref> на неби и земли», убачанае ім не ў сне, а на яве і ў дзень. На небе — гнеўныя хмары з войскам, пастаўленым у строй, на зямлі — сем агнёў пякельных, прыгатаваных на сем смяртэльных грахоў. «З тых огнюв … трох особ выразне видилем: нунциуша легата<ref>пасла рымскага папы</ref> в короне папежской. Жигмонта кроля и Сапегу гетмана, за преследоване церкви восточной барзо смутно седячих». Поруч з гэтым у «Дыярыушы» шмат дакладных апісанняў і згадак: «Мещане зась убогие з Люблина, Сокаля, Орши, Пинска, Белска, Кобриня, Берестя и з инших мест и местечек плачливе ляментуют, же юж не мают и людей, з ким бы церквей своих доходити могли!.. Ах, беда ж! Креста не принявши детки, а дарослые без шлюбов живут, а умерлых в полях, в огородах и в пивницах потаемне в ночи погребают!.. Над турецкую неволю, тут в панстве христианском православные люде болшую неволю терпят и мают! Бо оршане бедные за тое, што в братстве своем новую церков збудовали, двесте червоных золотых подканцлерому за печать давали…» Твор быў складзены як зборнік публіцыстыкі і выйшаў у [[1646]] г. У ім былі змешчаныя падарожныя і тлумачальныя запіскі, успаміны і дзённікі, аўтабіяграфічны нарыс, паданні і містычныя прывіды, пасланні і лісты, выкрывальныя прамовы, канспектыўныя накіды асобных артыкулаў, філасофскія трактаты. А. Філіповіч выступаў за адраджэнне праваслаўнай царквы і саюз з [[Расія]]й, крытыкаваў палітыку [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай і]] магнатаў краіны. [[Выява:Aphanasiy philippovich.jpg|thumb|180px|Каўчэг для мошчаў Апанаса Брэсцкага. Срэбра, пазалота, 1857 год (са збору [[Дзяржаўны гістарычны музей|ДГМ]])]] Кананізаваны царквой паміж 1658 г. і 1666 г. Яго мошчы знаходзяцца ў Брэсце. У памяць пра Афанасія Філіповіча пабудаваны капліца ў вёсцы Гершоны Брэсцкага раёна, царква ў Гродзенскім Свята-Барыса-Глебскім манастыры (не захавалася). == Ушанаванне памяці == На месцы гібеля Афанасія Філіповіча ў вёсцы [[Аркадыя (Брэст)|Аркадыя]] ў 1996 годзе быў заснаваны [[Свята-Афанасьеўскі мужчынскі манастыр (Брэст)|Свята-Афанасьеўскі мужчынскі манастыр]]. У кастрычніку 2005 года на праспекце Машэрава каля сабора Сімеона Стоўпніка быў усталяваны помнік «нябеснаму заступніку» Брэста Афанасію Брэсцкаму (Філіповічу). Скульптар — Алеся Гуршчанкава. У 2010 годзе [[Сінод Беларускай праваслаўнай царквы]] заснаваў [[ордэн прападобнамучаніка Афанасія Брэсцкага]]. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Коршунов А.'' Афанасий Филиппович: Жизнь и творчество. — Мн., 1965. * ''Прашковіч М.'' Слова пра Афанасія Філіповіча // Полымя. — 1965. — № 12. — С.174-177. * ''Cаверчанка І.'' Aurea medioсritas. Кніжна-пісьмовая культура Беларусі: Адраджэнне і ранняе барока. — Мн., 1998. — С. 170—173. * Філіповіч Афанасій // Мысліцелі і асветнікі Беларуси. Х — ХІХ стагоддзі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн., 1995. — С. 325—326 . * {{крыніцы/Белазаровіч Гістарыяграфія}} С. 57. == Спасылкі == {{Commons|Category:Aphanasiy of Brest}} * [http://www.ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?1_100 Афанасий Брестский, преподобномученик] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110626183645/http://ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?1_100 |date=26 чэрвеня 2011 }}{{ref-ru}} * [http://slovo.ws/izlog/bel/Afanasii_Filipovich/01.html Дыярыуш, в сокращении. Краткое содержание] {{DEFAULTSORT:Філіповіч Афанасій}} [[Катэгорыя:Прападобныя Рускай Царквы]] [[Катэгорыя:Прападобнамучанікі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XVII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Брэсце]] [[Катэгорыя:Публіцысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя]] [[Катэгорыя:Расстраляныя]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Афанасій Філіповіч]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя манахі Беларусі]] i2j8jevlnli2ay9vgfws3na9350d9ev 4162175 4162171 2022-07-20T07:12:12Z Maksim L. 13 /* Ушанаванне памяці */ wikitext text/x-wiki {{Святы |імя = Апанас Брэсцкі |пол = м |тып = праваслаўны |выява = Aphanasiy of Brest.jpg |шырыня = 250px |апісанне выявы = |дата нараджэння = каля [[1595]] |месца нараджэння = |дата смерці = 5.09.1648 |месца смерці = |імя ў міру = |манаскае імя = |шануецца = у [[РПЦ|Рускай праваслаўнай царквы]] |услаўлены = |беатыфікаваны = |кананізаваны = |у ліку = [[прападобнамучанік]]аў |дзень памяці = 20 ліпеня, 5 верасня і ў трэці тыдзень пасля Сёмухі (па [[юліянскі каляндар|юліянскаму календару]]) |заступнік = |галоўная святыня = |атрыбуты = |дэкананізаваны = |працы = «Дыярыўш» (аўтабіяграфічнае сачыненне) |падзвіжніцтва = барацьба з [[уніяты|уніятамі]] |вікісховішча = }} {{цёзкі2|Філіповіч}} '''Афанасій Філіповіч, Афанасій Брэсцкі, Апанас Брэсцкі''' (~[[1595]] — {{ДС|||1648}}) — [[пісьменнік]]-публіцыст, палітычны і царкоўны дзеяч. Праціўнік [[Берасцейская унія|Берасцейскай царкоўнай уніі]], аўтар «[[Дыярыуш Філіповіча|Дыярыуша Філіповіча]]». == Біяграфія == Нарадзіўся імаверна ў [[Брэст|Брэсце]] ў сям’і рамесніка. Атрымаў адукацыю ў брацкай школе, затым у [[Віленскі езуіцкі калегіум|Віленскім езуіцкім калегіуме]]. Некалькі год працаваў хатнім настаўнікам. У 1620 годзе канцлер [[Леў Сапега]] прызначыў Афанасія Філіповіча выхавацелем [[Афанасій Луба|Афанісія Лубы]], якога выдавалі за прэтэндэнта на маскоўскі сталец<ref>Энцыклапедычны слоўнік рэлігійнай лексікі беларускай мовы / У. М. Завальнюк, М. Р. Прыгодзіч, В. К. Раманцэвіч. — Мінск, Изд-во Гревцова, 2013. ISBN 978-985-6954-73-6. С.563.</ref>. У 1627 годзе стаў манахам віленскага [[Віленскі Свята-Духаўскі манастыр|Святадухаўскага манастыра]], з 1633 года — намеснік ігумена ў [[Дубае|Дубойскім]] манастыры каля [[Пінск]]а. У 1636 годзе, пасля перадачы Дубойскага манастыра [[езуіт]]ам, А. Філіповіч пераходзіць у [[Купяціцкі Увядзенскі манастыр]], адкуль восенню 1637 года адпраўляецца ў [[Масква|Маскву]]. У 1637—1638 гадах А. Філіповіч быў у маскоўскага цара, дзе сведчыў пра цяжкае становішчы [[Праваслаўе|праваслаўных]] у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], паведаміў цару пра планы ўраду Рэчы Паспалітай па падрыхтоўцы самазванца. Першым вядомым [[Публіцыстыка|публіцыстычным]] творам Філіповіча было пісьмо да цара Міхаіла Фёдаравіча «Гісторыя падарожжа ў Маскву». У 1640 годзе, пасля прыезду з Масквы, А. Філіповіч абраны ігуменам [[Берасцейскі Сімяонаўскі манастыр|Берасцейскага Сімяонаўскага манастыра]]. Узначаліў барацьбу мясцовага праваслаўнага брацтва супраць [[Уніяцтва|уніятаў]]. У 1643 годзе пасля выступлення на сойме быў арыштаваны і сасланы ў [[Кіеў]], аднак апраўданы там царкоўным судом. У 1644 годзе арыштаваны як дзяржаўны злачынца пасля перадачы маскоўскаму паслу ліста ад Лубы (самазванца). У турме Афанасій Філіповіч напісаў шэраг вострых публіцыстычных артыкулаў. Варшаўскую турму змяніла ссылка ў Кіеў. Спадзеючыся на амністыю мітрапаліта, звёў свае творы ў адзіны твор — «Дыярыўш». Выйшаў на волю пасля смерці мітрапаліта ў 1647 годзе. У час [[Паўстанне Хмяльніцкага|Казацкай вайны]] (1648—1651) расстраляны па абвінавачванні ў дапамозе казакам [[Багдан Хмяльніцкі|Хмяльніцкага]]. Кананізаваны [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквой]]. == «Дыярыуш, або апісанне праўдзівых падзей» == {{Асноўны|Дыярыуш Філіповіча}} [[Выява:Diarush of Aphanasiy.jpg|thumb|left|180px|«Дыярыуш» прападобнага Апанаса]] Дыярыуш (у перакладзе з лацінскай мовы — дзённік) — [[жанр]] старажытнабеларускай літаратуры, у якім у храналагічнай паслядоўнасці перадаваліся падзеі грамадска-палітычнага ці прыватнага жыцця праз суб’ектыўнае ўспрыманне пэўнай асобы. Паколькі ўсё жыццё А. Філіповіч прысвяціў змаганню за правы і прывілеі праваслаўнай царквы, грамадскае і асабістае ў яго «Дыярыушы» цесна пераплецена. Твор шматпланавы па кампазіцыі. Аўтар аб’яднаў падарожныя нататкі («Гісторыя падарожжа ў Маскву»), тлумачальныя запіскі, успаміны, дзённікі, аўтабіяграфічны нарыс аб пражытым, пасланні, пісьмы, выкрывальніцкія прамовы, філасофскія трактаты багаслоўскага характару, вершы і песні, складзеныя ў турме. Твор стракаты па стылю — апавядальная манера змяняецца заклікавай публіцыстычнасцю, дакументальныя згадкі — містычнымі карцінамі і г. д. Аўтар выступае то прапаведнікам «разумнай мернасці» ў грамадстве, то ваяўнічым абаронцам «веры праўдзівай і царквы ўсходняй грэчаскай». У «Дыярыушы» А. Філіповіча няма кніжнай рыторыкі, да чаго часта звяртаўся ў творах яго сучаснік [[М. Сматрыцкі]]. Аўтар абапіраўся на ўласныя назіранні, на факты рэчаіснасці. Апантаны да фанатызму, надзвычай уражлівы, А. Філіповіч часам «бачыў» тое, што выходзіць за рамкі рэальнага. Так, у адной з частак «Дыярыуша» ён апісвае «борзо страшнии видоки (''відовішчы'') на неби и земли», убачанае ім не ў сне, а на яве і ў дзень. На небе — гнеўныя хмары з войскам, пастаўленым у строй, на зямлі — сем агнёў пякельных, прыгатаваных на сем смяртэльных грахоў. «З тых огнюв … трох особ выразне видилем: нунциуша [[Папскі легат|легата]] в короне папежской. Жигмонта кроля и Сапегу гетмана, за преследоване церкви восточной барзо смутно седячих». Поруч з гэтым у «Дыярыушы» шмат дакладных апісанняў і згадак: «Мещане зась убогие з Люблина, Сокаля, Орши, Пинска, Белска, Кобриня, Берестя и з инших мест и местечек плачливе ляментуют, же юж не мают и людей, з ким бы церквей своих доходити могли!.. Ах, беда ж! Креста не принявши детки, а дарослые без шлюбов живут, а умерлых в полях, в огородах и в пивницах потаемне в ночи погребают!.. Над турецкую неволю, тут в панстве христианском православные люде болшую неволю терпят и мают! Бо оршане бедные за тое, што в братстве своем новую церков збудовали, двесте червоных золотых подканцлерому за печать давали…» Твор быў складзены як зборнік публіцыстыкі і выйшаў у 1646 годзе. У ім былі змешчаныя падарожныя і тлумачальныя запіскі, успаміны і дзённікі, аўтабіяграфічны нарыс, паданні і містычныя прывіды, пасланні і лісты, выкрывальныя прамовы, канспектыўныя накіды асобных артыкулаў, філасофскія трактаты. А. Філіповіч выступаў за адраджэнне праваслаўнай царквы і саюз з [[Расія]]й, крытыкаваў палітыку [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай і]] магнатаў краіны. [[Выява:Aphanasiy philippovich.jpg|thumb|180px|Каўчэг для мошчаў Апанаса Брэсцкага. Срэбра, пазалота, 1857 год (са збору [[Дзяржаўны гістарычны музей|ДГМ]])]] Кананізаваны царквой паміж 1658 г. і 1666 г. Яго мошчы знаходзяцца ў Брэсце. У памяць пра Афанасія Філіповіча пабудаваны капліца ў вёсцы Гершоны Брэсцкага раёна, царква ў Гродзенскім Свята-Барыса-Глебскім манастыры (не захавалася). == Памяць == На месцы гібелі Афанасія Філіповіча ў вёсцы [[Аркадыя (Брэст)|Аркадыя]] ў 1996 годзе заснаваны [[Свята-Афанасьеўскі мужчынскі манастыр (Брэст)|Свята-Афанасьеўскі мужчынскі манастыр]]. У кастрычніку 2005 года на [[Праспект Машэрава (Брэст)|праспекце Машэрава]] ў Брэсце каля сабора Сімеона Стоўпніка пастаўлены помнік «нябеснаму заступніку» Брэста Афанасію Брэсцкаму (Філіповічу). Скульптар — Алеся Гуршчанкава. У 2010 годзе [[Сінод Беларускай праваслаўнай царквы]] заснаваў [[ордэн прападобнамучаніка Афанасія Брэсцкага]]. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Коршунов А.'' Афанасий Филиппович: Жизнь и творчество. — Мн., 1965. * ''Прашковіч М.'' Слова пра Афанасія Філіповіча // Полымя. — 1965. — № 12. — С.174-177. * ''Cаверчанка І.'' Aurea medioсritas. Кніжна-пісьмовая культура Беларусі: Адраджэнне і ранняе барока. — Мн., 1998. — С. 170—173. * Філіповіч Афанасій // Мысліцелі і асветнікі Беларуси. Х — ХІХ стагоддзі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн., 1995. — С. 325—326 . * {{крыніцы/Белазаровіч Гістарыяграфія}} С. 57. == Спасылкі == {{Commons|Category:Aphanasiy of Brest}} * [http://www.ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?1_100 Афанасий Брестский, преподобномученик] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110626183645/http://ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?1_100 |date=26 чэрвеня 2011 }}{{ref-ru}} * [http://slovo.ws/izlog/bel/Afanasii_Filipovich/01.html Дыярыуш, в сокращении. Краткое содержание] {{DEFAULTSORT:Філіповіч Афанасій}} [[Катэгорыя:Прападобныя Рускай Царквы]] [[Катэгорыя:Прападобнамучанікі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XVII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Брэсце]] [[Катэгорыя:Публіцысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя]] [[Катэгорыя:Расстраляныя]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Афанасій Філіповіч]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя манахі Беларусі]] 23gljin5fyahg7wpzoroy7g42fepmvc 4162179 4162175 2022-07-20T07:21:00Z Maksim L. 13 /* «Дыярыуш, або апісанне праўдзівых падзей» */ wikitext text/x-wiki {{Святы |імя = Апанас Брэсцкі |пол = м |тып = праваслаўны |выява = Aphanasiy of Brest.jpg |шырыня = 250px |апісанне выявы = |дата нараджэння = каля [[1595]] |месца нараджэння = |дата смерці = 5.09.1648 |месца смерці = |імя ў міру = |манаскае імя = |шануецца = у [[РПЦ|Рускай праваслаўнай царквы]] |услаўлены = |беатыфікаваны = |кананізаваны = |у ліку = [[прападобнамучанік]]аў |дзень памяці = 20 ліпеня, 5 верасня і ў трэці тыдзень пасля Сёмухі (па [[юліянскі каляндар|юліянскаму календару]]) |заступнік = |галоўная святыня = |атрыбуты = |дэкананізаваны = |працы = «Дыярыўш» (аўтабіяграфічнае сачыненне) |падзвіжніцтва = барацьба з [[уніяты|уніятамі]] |вікісховішча = }} {{цёзкі2|Філіповіч}} '''Афанасій Філіповіч, Афанасій Брэсцкі, Апанас Брэсцкі''' (~[[1595]] — {{ДС|||1648}}) — [[пісьменнік]]-публіцыст, палітычны і царкоўны дзеяч. Праціўнік [[Берасцейская унія|Берасцейскай царкоўнай уніі]], аўтар «[[Дыярыуш Філіповіча|Дыярыуша Філіповіча]]». == Біяграфія == Нарадзіўся імаверна ў [[Брэст|Брэсце]] ў сям’і рамесніка. Атрымаў адукацыю ў брацкай школе, затым у [[Віленскі езуіцкі калегіум|Віленскім езуіцкім калегіуме]]. Некалькі год працаваў хатнім настаўнікам. У 1620 годзе канцлер [[Леў Сапега]] прызначыў Афанасія Філіповіча выхавацелем [[Афанасій Луба|Афанісія Лубы]], якога выдавалі за прэтэндэнта на маскоўскі сталец<ref>Энцыклапедычны слоўнік рэлігійнай лексікі беларускай мовы / У. М. Завальнюк, М. Р. Прыгодзіч, В. К. Раманцэвіч. — Мінск, Изд-во Гревцова, 2013. ISBN 978-985-6954-73-6. С.563.</ref>. У 1627 годзе стаў манахам віленскага [[Віленскі Свята-Духаўскі манастыр|Святадухаўскага манастыра]], з 1633 года — намеснік ігумена ў [[Дубае|Дубойскім]] манастыры каля [[Пінск]]а. У 1636 годзе, пасля перадачы Дубойскага манастыра [[езуіт]]ам, А. Філіповіч пераходзіць у [[Купяціцкі Увядзенскі манастыр]], адкуль восенню 1637 года адпраўляецца ў [[Масква|Маскву]]. У 1637—1638 гадах А. Філіповіч быў у маскоўскага цара, дзе сведчыў пра цяжкае становішчы [[Праваслаўе|праваслаўных]] у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], паведаміў цару пра планы ўраду Рэчы Паспалітай па падрыхтоўцы самазванца. Першым вядомым [[Публіцыстыка|публіцыстычным]] творам Філіповіча было пісьмо да цара Міхаіла Фёдаравіча «Гісторыя падарожжа ў Маскву». У 1640 годзе, пасля прыезду з Масквы, А. Філіповіч абраны ігуменам [[Берасцейскі Сімяонаўскі манастыр|Берасцейскага Сімяонаўскага манастыра]]. Узначаліў барацьбу мясцовага праваслаўнага брацтва супраць [[Уніяцтва|уніятаў]]. У 1643 годзе пасля выступлення на сойме быў арыштаваны і сасланы ў [[Кіеў]], аднак апраўданы там царкоўным судом. У 1644 годзе арыштаваны як дзяржаўны злачынца пасля перадачы маскоўскаму паслу ліста ад Лубы (самазванца). У турме Афанасій Філіповіч напісаў шэраг вострых публіцыстычных артыкулаў. Варшаўскую турму змяніла ссылка ў Кіеў. Спадзеючыся на амністыю мітрапаліта, звёў свае творы ў адзіны твор — «Дыярыўш». Выйшаў на волю пасля смерці мітрапаліта ў 1647 годзе. У час [[Паўстанне Хмяльніцкага|Казацкай вайны]] (1648—1651) расстраляны па абвінавачванні ў дапамозе казакам [[Багдан Хмяльніцкі|Хмяльніцкага]]. Кананізаваны [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквой]]. == «Дыярыуш, або апісанне праўдзівых падзей» == {{Асноўны|Дыярыуш Філіповіча}} [[Выява:Diarush of Aphanasiy.jpg|thumb|left|180px|«Дыярыуш» прападобнага Апанаса]] Дыярыуш (дзённік) — [[жанр]] старажытнабеларускай літаратуры, які ў храналагічнай паслядоўнасці перадаваліся падзеі грамадска-палітычнага ці прыватнага жыцця праз суб’ектыўнае ўспрыманне пэўнай асобы. Дзейнасць А. Філіповіча была скіравана на змаганне за правы і прывілеі праваслаўнай царквы, таму грамадскае і асабістае ў яго «Дыярыушы» цесна пераплецена. Твор шматпланавы па кампазіцыі. Аўтар аб’яднаў падарожныя нататкі («Гісторыя падарожжа ў Маскву»), тлумачальныя запіскі, успаміны, дзённікі, аўтабіяграфічны нарыс пражытага, пасланні, лісты, выкрывальніцкія прамовы, канспектыўныя накіды асобных артыкулаў, філасофскія трактаты багаслоўскага характару, вершы і песні, складзеныя ў турме. Твор стракаты стылем — апавядальная манера мяняецца заклікавай публіцыстычнасцю, дакументальныя згадкі — містычнымі карцінамі і г. д. Аўтар выступае то прапаведнікам «разумнай мернасці» ў грамадстве, то ваяўнічым абаронцам «веры праўдзівай і царквы ўсходняй грэчаскай». У «Дыярыушы» А. Філіповіча няма кніжнай рыторыкі, да чаго часта звяртаўся ў творах яго сучаснік [[М. Сматрыцкі]]. Аўтар абапіраўся на ўласныя назіранні, на факты рэчаіснасці. Апантаны да фанатызму, надзвычай уражлівы, А. Філіповіч часам «бачыў» тое, што выходзіць за рамкі рэальнага. Так, у адной з частак «Дыярыуша» ён апісвае «борзо страшнии видоки (''відовішчы'') на неби и земли», убачанае ім не ў сне, а на яве і ў дзень. На небе — гнеўныя хмары з войскам, пастаўленым у строй, на зямлі — сем агнёў пякельных, прыгатаваных на сем смяротных грахоў. «З тых огнюв … трох особ выразне видилем: нунциуша [[Папскі легат|легата]] в короне папежской. Жигмонта кроля и Сапегу гетмана, за преследоване церкви восточной барзо смутно седячих». Поруч гэтага ў «Дыярыушы» шмат дакладных апісанняў і згадак: «Мещане зась убогие з Люблина, Сокаля, Орши, Пинска, Белска, Кобриня, Берестя и з инших мест и местечек плачливе ляментуют, же юж не мают и людей, з ким бы церквей своих доходити могли!.. Ах, беда ж! Креста не принявши детки, а дарослые без шлюбов живут, а умерлых в полях, в огородах и в пивницах потаемне в ночи погребают!.. Над турецкую неволю, тут в панстве христианском православные люде болшую неволю терпят и мают! Бо оршане бедные за тое, што в братстве своем новую церков збудовали, двесте червоных золотых подканцлерому за печать давали…» Твор складзены як зборнік публіцыстыкі і выйшаў у 1646 годзе. [[Выява:Aphanasiy philippovich.jpg|thumb|180px|Каўчэг для мошчаў Апанаса Брэсцкага. Срэбра, пазалота, 1857 год (са збору [[Дзяржаўны гістарычны музей|ДГМ]])]] == Памяць == Кананізаваны царквой паміж 1658-1666 гадамі, мошчы знаходзяцца ў Брэсце. Пабудаваны капліца ў вёсцы Гершоны Брэсцкага раёна, царква ў Гродзенскім Свята-Барыса-Глебскім манастыры (не захавалася). На месцы гібелі Афанасія Філіповіча ў вёсцы [[Аркадыя (Брэст)|Аркадыя]] ў 1996 годзе заснаваны [[Свята-Афанасьеўскі мужчынскі манастыр (Брэст)|Свята-Афанасьеўскі мужчынскі манастыр]]. У кастрычніку 2005 года на [[Праспект Машэрава (Брэст)|праспекце Машэрава]] ў Брэсце каля сабора Сімеона Стоўпніка пастаўлены помнік «нябеснаму заступніку» Брэста Афанасію Брэсцкаму (Філіповічу). Скульптар — Алеся Гуршчанкава. У 2010 годзе [[Сінод Беларускай праваслаўнай царквы]] заснаваў [[ордэн прападобнамучаніка Афанасія Брэсцкага]]. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Коршунов А.'' Афанасий Филиппович: Жизнь и творчество. — Мн., 1965. * ''Прашковіч М.'' Слова пра Афанасія Філіповіча // Полымя. — 1965. — № 12. — С.174-177. * ''Cаверчанка І.'' Aurea medioсritas. Кніжна-пісьмовая культура Беларусі: Адраджэнне і ранняе барока. — Мн., 1998. — С. 170—173. * Філіповіч Афанасій // Мысліцелі і асветнікі Беларуси. Х — ХІХ стагоддзі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн., 1995. — С. 325—326 . * {{крыніцы/Белазаровіч Гістарыяграфія}} С. 57. == Спасылкі == {{Commons|Category:Aphanasiy of Brest}} * [http://www.ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?1_100 Афанасий Брестский, преподобномученик] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110626183645/http://ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?1_100 |date=26 чэрвеня 2011 }}{{ref-ru}} * [http://slovo.ws/izlog/bel/Afanasii_Filipovich/01.html Дыярыуш, в сокращении. Краткое содержание] {{DEFAULTSORT:Філіповіч Афанасій}} [[Катэгорыя:Прападобныя Рускай Царквы]] [[Катэгорыя:Прападобнамучанікі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XVII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Брэсце]] [[Катэгорыя:Публіцысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя]] [[Катэгорыя:Расстраляныя]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Афанасій Філіповіч]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя манахі Беларусі]] ead189yepg8jdl19zkzj9xrnwgb9o54 4162180 4162179 2022-07-20T07:21:34Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Святы |імя = Апанас Брэсцкі |пол = м |тып = праваслаўны |выява = Aphanasiy of Brest.jpg |шырыня = 250px |апісанне выявы = |дата нараджэння = каля [[1595]] |месца нараджэння = |дата смерці = 5.09.1648 |месца смерці = |імя ў міру = |манаскае імя = |шануецца = у [[РПЦ|Рускай праваслаўнай царквы]] |услаўлены = |беатыфікаваны = |кананізаваны = |у ліку = [[прападобнамучанік]]аў |дзень памяці = 20 ліпеня, 5 верасня і ў трэці тыдзень пасля Сёмухі (па [[юліянскі каляндар|юліянскаму календару]]) |заступнік = |галоўная святыня = |атрыбуты = |дэкананізаваны = |працы = «Дыярыўш» (аўтабіяграфічнае сачыненне) |падзвіжніцтва = барацьба з [[уніяты|уніятамі]] |вікісховішча = }} {{цёзкі2|Філіповіч}} '''Афанасій Філіповіч, Афанасій Брэсцкі, Апанас Брэсцкі''' (каля [[1595]] — {{ДС|||1648}}) — [[пісьменнік]]-публіцыст, палітычны і царкоўны дзеяч. Праціўнік [[Берасцейская унія|Берасцейскай царкоўнай уніі]], аўтар «[[Дыярыуш Філіповіча|Дыярыуша Філіповіча]]». == Біяграфія == Нарадзіўся імаверна ў [[Брэст|Брэсце]] ў сям’і рамесніка. Атрымаў адукацыю ў брацкай школе, затым у [[Віленскі езуіцкі калегіум|Віленскім езуіцкім калегіуме]]. Некалькі год працаваў хатнім настаўнікам. У 1620 годзе канцлер [[Леў Сапега]] прызначыў Афанасія Філіповіча выхавацелем [[Афанасій Луба|Афанісія Лубы]], якога выдавалі за прэтэндэнта на маскоўскі сталец<ref>Энцыклапедычны слоўнік рэлігійнай лексікі беларускай мовы / У. М. Завальнюк, М. Р. Прыгодзіч, В. К. Раманцэвіч. — Мінск, Изд-во Гревцова, 2013. ISBN 978-985-6954-73-6. С.563.</ref>. У 1627 годзе стаў манахам віленскага [[Віленскі Свята-Духаўскі манастыр|Святадухаўскага манастыра]], з 1633 года — намеснік ігумена ў [[Дубае|Дубойскім]] манастыры каля [[Пінск]]а. У 1636 годзе, пасля перадачы Дубойскага манастыра [[езуіт]]ам, А. Філіповіч пераходзіць у [[Купяціцкі Увядзенскі манастыр]], адкуль восенню 1637 года адпраўляецца ў [[Масква|Маскву]]. У 1637—1638 гадах А. Філіповіч быў у маскоўскага цара, дзе сведчыў пра цяжкае становішчы [[Праваслаўе|праваслаўных]] у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], паведаміў цару пра планы ўраду Рэчы Паспалітай па падрыхтоўцы самазванца. Першым вядомым [[Публіцыстыка|публіцыстычным]] творам Філіповіча было пісьмо да цара Міхаіла Фёдаравіча «Гісторыя падарожжа ў Маскву». У 1640 годзе, пасля прыезду з Масквы, А. Філіповіч абраны ігуменам [[Берасцейскі Сімяонаўскі манастыр|Берасцейскага Сімяонаўскага манастыра]]. Узначаліў барацьбу мясцовага праваслаўнага брацтва супраць [[Уніяцтва|уніятаў]]. У 1643 годзе пасля выступлення на сойме быў арыштаваны і сасланы ў [[Кіеў]], аднак апраўданы там царкоўным судом. У 1644 годзе арыштаваны як дзяржаўны злачынца пасля перадачы маскоўскаму паслу ліста ад Лубы (самазванца). У турме Афанасій Філіповіч напісаў шэраг вострых публіцыстычных артыкулаў. Варшаўскую турму змяніла ссылка ў Кіеў. Спадзеючыся на амністыю мітрапаліта, звёў свае творы ў адзіны твор — «Дыярыўш». Выйшаў на волю пасля смерці мітрапаліта ў 1647 годзе. У час [[Паўстанне Хмяльніцкага|Казацкай вайны]] (1648—1651) расстраляны па абвінавачванні ў дапамозе казакам [[Багдан Хмяльніцкі|Хмяльніцкага]]. Кананізаваны [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквой]]. == «Дыярыуш, або апісанне праўдзівых падзей» == {{Асноўны|Дыярыуш Філіповіча}} [[Выява:Diarush of Aphanasiy.jpg|thumb|left|180px|«Дыярыуш» прападобнага Апанаса]] Дыярыуш (дзённік) — [[жанр]] старажытнабеларускай літаратуры, які ў храналагічнай паслядоўнасці перадаваліся падзеі грамадска-палітычнага ці прыватнага жыцця праз суб’ектыўнае ўспрыманне пэўнай асобы. Дзейнасць А. Філіповіча была скіравана на змаганне за правы і прывілеі праваслаўнай царквы, таму грамадскае і асабістае ў яго «Дыярыушы» цесна пераплецена. Твор шматпланавы па кампазіцыі. Аўтар аб’яднаў падарожныя нататкі («Гісторыя падарожжа ў Маскву»), тлумачальныя запіскі, успаміны, дзённікі, аўтабіяграфічны нарыс пражытага, пасланні, лісты, выкрывальніцкія прамовы, канспектыўныя накіды асобных артыкулаў, філасофскія трактаты багаслоўскага характару, вершы і песні, складзеныя ў турме. Твор стракаты стылем — апавядальная манера мяняецца заклікавай публіцыстычнасцю, дакументальныя згадкі — містычнымі карцінамі і г. д. Аўтар выступае то прапаведнікам «разумнай мернасці» ў грамадстве, то ваяўнічым абаронцам «веры праўдзівай і царквы ўсходняй грэчаскай». У «Дыярыушы» А. Філіповіча няма кніжнай рыторыкі, да чаго часта звяртаўся ў творах яго сучаснік [[М. Сматрыцкі]]. Аўтар абапіраўся на ўласныя назіранні, на факты рэчаіснасці. Апантаны да фанатызму, надзвычай уражлівы, А. Філіповіч часам «бачыў» тое, што выходзіць за рамкі рэальнага. Так, у адной з частак «Дыярыуша» ён апісвае «борзо страшнии видоки (''відовішчы'') на неби и земли», убачанае ім не ў сне, а на яве і ў дзень. На небе — гнеўныя хмары з войскам, пастаўленым у строй, на зямлі — сем агнёў пякельных, прыгатаваных на сем смяротных грахоў. «З тых огнюв … трох особ выразне видилем: нунциуша [[Папскі легат|легата]] в короне папежской. Жигмонта кроля и Сапегу гетмана, за преследоване церкви восточной барзо смутно седячих». Поруч гэтага ў «Дыярыушы» шмат дакладных апісанняў і згадак: «Мещане зась убогие з Люблина, Сокаля, Орши, Пинска, Белска, Кобриня, Берестя и з инших мест и местечек плачливе ляментуют, же юж не мают и людей, з ким бы церквей своих доходити могли!.. Ах, беда ж! Креста не принявши детки, а дарослые без шлюбов живут, а умерлых в полях, в огородах и в пивницах потаемне в ночи погребают!.. Над турецкую неволю, тут в панстве христианском православные люде болшую неволю терпят и мают! Бо оршане бедные за тое, што в братстве своем новую церков збудовали, двесте червоных золотых подканцлерому за печать давали…» Твор складзены як зборнік публіцыстыкі і выйшаў у 1646 годзе. [[Выява:Aphanasiy philippovich.jpg|thumb|180px|Каўчэг для мошчаў Апанаса Брэсцкага. Срэбра, пазалота, 1857 год (са збору [[Дзяржаўны гістарычны музей|ДГМ]])]] == Памяць == Кананізаваны царквой паміж 1658-1666 гадамі, мошчы знаходзяцца ў Брэсце. Пабудаваны капліца ў вёсцы Гершоны Брэсцкага раёна, царква ў Гродзенскім Свята-Барыса-Глебскім манастыры (не захавалася). На месцы гібелі Афанасія Філіповіча ў вёсцы [[Аркадыя (Брэст)|Аркадыя]] ў 1996 годзе заснаваны [[Свята-Афанасьеўскі мужчынскі манастыр (Брэст)|Свята-Афанасьеўскі мужчынскі манастыр]]. У кастрычніку 2005 года на [[Праспект Машэрава (Брэст)|праспекце Машэрава]] ў Брэсце каля сабора Сімеона Стоўпніка пастаўлены помнік «нябеснаму заступніку» Брэста Афанасію Брэсцкаму (Філіповічу). Скульптар — Алеся Гуршчанкава. У 2010 годзе [[Сінод Беларускай праваслаўнай царквы]] заснаваў [[ордэн прападобнамучаніка Афанасія Брэсцкага]]. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Коршунов А.'' Афанасий Филиппович: Жизнь и творчество. — Мн., 1965. * ''Прашковіч М.'' Слова пра Афанасія Філіповіча // Полымя. — 1965. — № 12. — С.174-177. * ''Cаверчанка І.'' Aurea medioсritas. Кніжна-пісьмовая культура Беларусі: Адраджэнне і ранняе барока. — Мн., 1998. — С. 170—173. * Філіповіч Афанасій // Мысліцелі і асветнікі Беларуси. Х — ХІХ стагоддзі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн., 1995. — С. 325—326 . * {{крыніцы/Белазаровіч Гістарыяграфія}} С. 57. == Спасылкі == {{Commons|Category:Aphanasiy of Brest}} * [http://www.ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?1_100 Афанасий Брестский, преподобномученик] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110626183645/http://ortho-rus.ru/cgi-bin/ps_file.cgi?1_100 |date=26 чэрвеня 2011 }}{{ref-ru}} * [http://slovo.ws/izlog/bel/Afanasii_Filipovich/01.html Дыярыуш, в сокращении. Краткое содержание] {{DEFAULTSORT:Філіповіч Афанасій}} [[Катэгорыя:Прападобныя Рускай Царквы]] [[Катэгорыя:Прападобнамучанікі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хрысціянскія святыя XVII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Брэсце]] [[Катэгорыя:Публіцысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя]] [[Катэгорыя:Расстраляныя]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя святыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Афанасій Філіповіч]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя манахі Беларусі]] t96rje23ffz9use4kpyyvs8hgr6vlaq 0 25095 4162174 4032409 2022-07-20T07:11:15Z Artsiom91 31770 /* Дзейнасць у Заходняй Беларусі */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Сымон Аляксандравіч Рак-Міхайлоўскі | арыгінальнае імя = | партрэт = Symon Rak-Michajloŭski.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = Пасол I кадэнцыі сейма [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = [[5 лістапада]] [[1922]] | перыядканец = [[27 лістапада]] [[1927]] | тытул_2 = Сябра [[Найвышэйшая рада БНР|Найвышэйшай Рады БНР]] | перыядпачатак_2 = [[13 снежня]] [[1919]] | перыядканец_2 = [[10 ліпеня]] [[1921]] | тытул_3 = Сябра [[Рада БНР|Рады БНР]] | перыядпачатак_3 = [[18 сакавіка]] [[1918]] | перыядканец_3 = [[13 снежня]] [[1919]] | тытул_4 = Старшыня [[Цэнтральная беларуская вайсковая рада|Цэнтральнай беларускай вайсковай рады]] | перыядпачатак_4 = [[19 лістапада]] [[1917]] | перыядканец_4 = [[1918]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = [[Мінск|Менск]], [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = Надзея Мусолава | у шлюбе = | дзеці = Рагвалод Аляксандравіч Рак-Міхайлоўскі<br/>Рагнеда Аляксандраўна Рак-Міхайлоўская | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = [[Беларуская сацыялістычная грамада, 1902|Беларуская сацыялістычная грамада]] (да чэрвеня 1918)<br/>[[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (1918—1924)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя]] (з чэрвеня 1918)<br/>[[Беларуская сялянска-работніцкая грамада]] (з 24 чэрвеня 1925) | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} '''Сымо́н Алякса́ндравіч Рак-Міхайло́ўскі''' ({{ДН|14|4|1885|2}}, [[Максімаўка (Маладзечанскі раён)|в. Максімаўка]], [[Вілейскі павет (Расійская імперыя)|Вілейскі павет]], [[Віленская губерня]], цяпер [[Маладзечанскі раён]] [[Мінская вобласць]] — {{ДС|27|11|1938}}, [[Мінск|Менск]], [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]]) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, педагог. Дэлегат [[Першы Усебеларускі з’езд|Першага Усебеларускага з’езда]], дзеяч [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], сябра [[Рада БНР|Рады БНР]], Пасол I кадэнцыі сейма [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] (1922—1927). Дзеяч [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускай сацыялістычнай грамады]], [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (1918—1924)|Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі]] і [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|Беларускай сялянска-работніцкай грамады]]. Публікаваўся ў газетах [[Наша ніва (1906)|Наша Ніва]], [[Беларусь (газета, Гродна)|Беларусь]], [[Звон (газета)|Звон]] і інш. Аўтар музыкі на словы [[Максім Адамавіч Багдановіч|Максіма Багдановіча]] «Зорка Венера». == Біяграфія == === Маладосць === Нарадзіўся ў шматдзетнай сям’і беларусаў Алеся і Марцэлі (у дзявоцтве Рудзь) Міхайлоўскіх{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=4}}. Сям’я мела сялянскае паходжанне, праваслаўныя{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=5}}. Двайное прозвішча прыняў толькі Сымон, бо нібыта што знайшоў нейкія дакументы, якія сведчылі, што менавіта так гучала прозвішча ягонага далёкага продка{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=4—5}}. У дзесяць гадоў Сымон застаўся без бацькі, таму з ранняга ўзросту працаваў пастушком{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=5}}. У 14 гадоў нейкі час працаваў дрывасекам у панскім лесе каля [[Сёмкаў Гарадок|Сёмкава Гарадка]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=5}}. У 1900 годзе ў 15-гадовым узросце скончыў пачатковую школу ў [[Радашковічы|Радашковічах]]. У 1900—1904 гадах вучыўся ў [[Маладзечанская настаўніцкая семінарыя|Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі]]<ref name="marakoŭ">{{Крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|2|}}</ref>. У 1904—1909 гадах настаўнічаў у школах [[Свянцянскі павет (Расійская імперыя)|Свянцянскага]] і [[Вілейскі павет (Расійская імперыя)|Вілейскага]] паветаў, займаўся культурна-асветнай дзейнасцю, збіраў [[Беларускі фальклор|фальклор]]{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. У час [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў]] прапагандаваў ідэі сацыяльнага і [[Нацыянальна-вызваленчы рух|нацыянальнага вызвалення]], быў выбраны сялянамі хадаком у Дзяржаўную думу{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. У 1906 годзе за распаўсюджванне сацыял-дэмакратычнай літаратуры зняволены на 3 месяцы ў [[Вілейская турма|Вілейскай турме]]. Жадаў працягнуць адукацыю ў Віленскім настаўніцкім інстытуце (паводле іншых звестак — у нейкай з вышэйшых навучальных устаноў [[Санкт-Пецярбург]]а), аднак не быў прыняты праз «неблаганадзейнасць»{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=6}}. Праз пераследаванні ўлад вымушаны з’ехаць у [[Крым]]{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. У 1912 годзе ў [[Феадосія|Феадосіі]] скончыў педінстытут<ref name="marakoŭ"/>. Займаў пасаду выкладчыка чатырохкласнага вышэйшага пачатковага вучылішча жаночай гімназіі ў горадзе [[Карасубазар]] ([[Крым]]){{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=6}}. У Феадосіі ажаніўся з маладой настаўніцай-[[грэкі|грачанкай]] Надзеяй Мусолавай. У 1912 годзе нарадзіўся сын, які атрымаў імя Рагвалод{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=6}}. У 1919 годзе ў іх нарадзілася дачка, якая атрымала імя Рагнеда{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=6}}. Улетку 1914 года мабілізаваны ў армію. На фронт не патрапіў, відаць, з прычыны праблем са здароўем{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=6}}. Да верасня 1917 года служыў [[пісар]]ам у канцылярыі 24-га транспарту 5-га абознага батальёна [[10-я армія (Расійская імперыя)|10-й расійскай арміі]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=6}}. Вёў рэвалюцыйную агітацыю сярод жаўнераў{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Пачаў публікавацца ў 1915 годзе (артыкул «З думак у паходзе» ў «[[Наша ніва (1906)|Нашай Ніве]]»)<ref name="marakoŭ"/>. === Палітычная дзейнасць. БНР === [[Файл:Posiedzenie WRB i CBRW.jpg|міні|300пкс|2-я сесія [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацый|Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый]] (15 (28) кастрычніка 1917, Мінск). Сымон Рак-Міхайлоўскі сядзіць чацвёрты з правага боку]] [[Файл:Symon Rak-Michajloŭski, 1919.png|міні|Сымон Рак-Міхайлоўскі, каля 1919 года]] Пасля [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]] 1917 года ў [[Мінск]]у<ref name="marakoŭ"/>. У пачатку 1917 годзе ўступіў у [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускую сацыялістычную грамаду]] (БСГ), актыўна ўключыўся ў палітычнае жыццё{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. У сакавіку 1917 года ўдзельнічаў у [[З’езд беларускіх нацыянальных арганізацый (1917)|З’ездзе беларускіх нацыянальных арганізацый]]{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. У кастрычніку 1917 года арганізаваў з’езд воінаў-беларусаў Заходняга фронту, узначаліў створаную на з’ездзе [[Цэнтральная беларуская вайсковая рада|Цэнтральную беларускую вайсковую раду]]{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. На 3-м з’ездзе БСГ абраны ў склад ЦК{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Паралельна займаўся справай развіцця беларускай нацыянальнай адукацыі, быў сакратаром беларускай школьнай падкамісіі пры Мінскай гарадской думе{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=7}}. На [[Першы Усебеларускі з’езд|Першым Усебеларускім з’ездзе]] 1917 года ў Мінску ўваходзіў у прэзідыум, кіраваў пасяджэннямі, выступаў па пытанні арганізацыі беларускіх вайсковых фарміраванняў{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Пасля разгону з’езда ўвайшоў у [[Выканаўчы камітэт Рады Усебеларускага з’езда|Выканаўчы камітэт Рады]], разам з [[Аляксандр Іванавіч Цвікевіч|Аляксандрам Цвікевічам]] і [[Іван Мікітавіч Серада|Янам Серадом]] накіраваны на мірныя перамовы ў [[Брэст|Брэст-Літоўск]]{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Паводле [[Аляксандра Рыгораўна Бергман|Аляксандры Бергман]], да Брэста Рак-Міхайлоўскаму давялося дабірацца пехатою{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=7}}. Беларуская дэлегацыя была затрымана [[Бальшавікі|бальшавікамі]] перад лініяй фронту і толькі акружной дарогай, праз [[Украінская Народная Рэспубліка|Украіну]], трапіла ў Брэст. У пасяджэнні яны не ўдзельнічалі, бо на гэта не пагадзіўся [[Леў Давідавіч Троцкі|Леў Троцкі]], тлумачачы адмову тым, што Беларусь не прызнана [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Савецкай Расіяй]], а значыць — складае частку Расіі{{Sfn|Міхалюк Д.|2015|с=186}}. Беларускія дэлегаты змаглі ўзяць удзел у канферэнцыі толькі ў якасці назіральнікаў з украінскага боку{{Sfn|Міхалюк Д.|2015|с=186}}. 25 лютага 1918 года разам з Цвікевічам падаў кароткую даведку пра гісторыю беларускага руху і пра становішча беларускага пытання да лютага 1918 года прадстаўніку нямецкай дэлегацыі Шылеру{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=7}}. [[Брэсцкі мір|Брэсцкі мірны дагавор]] быў падпісаны без уліку беларускага руху, што стала вынікам агульнай палітычнай слабасці Выканкама Рады Усебеларускага з’езда і адсутнасці ў яго рэальнай улады{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=7}}. Пасля абвяшчэння незалежнасці [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] 25 сакавіка 1918 года, накіраваны з [[Аляксандр Іванавіч Цвікевіч|Аляксандрам Цвікевічам]] на перамовы ў [[Кіеў]] з урадам [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспублікі]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=7}}. Дэлегацыя мусіла афіцыйна паведаміць УНР, а праз яе радыётэлеграф і ўсім народам, пра абвяшчэнне незалежнасці БНР, высветліць магчымасці атрымання грашовай пазыкі для ўрада БНР, наладзіць гандлёвы абмен паміж дзвюма краінамі і пастаянную прамую сувязь паміж іх сталіцамі{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=7}}. Акрамя таго, меркавалася вырашыць пытанне аб двухбаковай граніцы на аснове этнаграфічнага прынцыпу, а таксама дасягнуць міжнароднай падтрымкі Украіны ў вызначэнні заходніх і паўночных граніц Беларусі на той жа аснове{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=7—8}}. Бальшыні задач прадстаўнікам БНР рэалізаваць не ўдалося, галоўным чынам па прычыне тагачаснай геапалітычнай сітуацыі. Дэлегацыя БНР была адклікана з Кіева ў Менск 10 чэрвеня 1918 года. Рак-Міхайлоўскі вярнуўся на радзіму пазней, увосень 1918 года, бо яшчэ перад канчатковым завяршэннем работы місіі выехаў у Крым, каб забраць у Менск сям’ю{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=8}}. Выказваў пратэст супраць накіраванай 26 красавіка 1918 года германскаму кайзеру прывітальнай тэлеграмы{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Як прыхільнік народніцкага крыла БСГ выступаў за стварэнне ўласнай дзяржавы пры апоры на беларускі працоўны народ. Пасля расколу БСГ, які адбыўся ў чэрвені 1918 года, у выніку чаго арганізацыя падзялілася на 3 часткі, адзін са стваральнікаў і сябра ЦК [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (1918—1924)|Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі]]. Падтрымліваў цесныя сувязі з [[Беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў|Беларускай партыяй сацыялістаў-рэвалюцыянераў]]{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Па вяртанні ў Менск займаўся арганізацыяй беларускіх пачатковых школ{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. У верасні 1918 — траўні 1919 года быў дырэктарам [[Мінскія беларускія настаўніцкія курсы (1918)|Менскіх першых беларускіх настаўніцкіх курсаў]], якія былі створаныя Сакратарыятам асветы БНР з дазволу камандавання германскай 10-й арміі і пасля прыходу савецкай улады былі пераўтвораныя ў 1-я Менскія беларускія педагагічныя курсы пры [[Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка#Мінскі беларускі педагагічны інстытут|Менскім беларускім педагагічным інстытуце]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=9—10}}. Працягваў дзейнасць у беларускім нацыянальным руху і ў часе польскай акупацыі Беларусі 1919—1920 гадоў. 10 жніўня 1919 года ў занятым палякамі Менску ўзнік прадстаўнічы орган беларускіх нацыянальных арганізацый — [[Часовы беларускі нацыянальны камітэт]] (ЧБНК), у склад якога сярод іншых дзеячаў, як прадстаўнік Рады БНР, увайшоў Рак-Міхайлоўскі. Узначаліў [[Беларуская цэнтральная школьная рада|Беларускую цэнтральную школьную раду]], адначасова працуючы інструктарам беларускай секцыі школьнага аддзела Менскага магістрата, дырэктарам курсаў беларусазнаўства{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=10}}. У кастрычніку 1919 года згодна з дэкрэтам [[Юзаф Пілсудскі|Юзафа Пілсудскага]] было распачата стварэнне беларускага нацыянальнага войска і дзеля гэтага была зацверджана [[Беларуская вайсковая камісія]] (БВК), Рак-Міхайлоўскі быў уключаны ў яе склад у якасці старшыні культурна-асветнай камісіі{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=10}}. У сакавіку 1920 года ўвайшоў у арганізацыйны камітэт створанага ў Менску Беларускага праваслаўнага народнага брацтва імя Святых Кірыла і Лаўрэнта Тураўскіх, за мэту якога было пастаўлена «''аб’яднанне праваслаўных беларусаў дзеля абароны Святое праваслаўнае Веры на Беларускай зямлі і пашырэння нацыянальнай свядомасці сярод Беларускага Народу і ўмацавання паміж братчыкамі асноваў хрысціянскай маралі, добрага хрысціянскага жыцця і ўзаемнай помачы''»{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=10}}. Увайшоў у склад дэлегацыі на чале з [[Вацлаў Іваноўскі|Вацлавам Іваноўскім]], якая 20—24 сакавіка праводзіла перамовы са старшынёй камісіі для распрацоўкі праекта ўрэгулявання польска-беларускіх дачыненняў [[Леан Васілеўскі|Леанам Васілеўскім]]. У выніку перамоў беларускаму боку ўдалося дамагчыся выдзялення палякамі некаторых субсідый на развіццё беларускай нацыянальнай адукацыі{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=10}}. У снежні 1919 года ў Менску адбыўся раскол [[Рада БНР|Рады БНР]], у выніку якой Рак-Міхайлоўскі ўвайшоў ва ўтвораную 13 снежня [[Найвышэйшая рада БНР|Найвышэйшую Раду БНР]], якая выступала за далейшае выкананне абавязкаў прэм’ера Рады БНР [[Антон Іванавіч Луцкевіч|Антонам Луцкевічам]]. Розніца дзвюх Рад (Найвышэйшая і [[Народная рада БНР|Народная Рада БНР]]) заключалася ў тым, што прыхільнікі Найвышэйшай Рады стаялі на больш памяркоўных прапольскіх пазіцыях, у той час як іх апаненты — на антыпольскіх{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=10}}. Уваходжанне Рак-Міхайлоўскага, які дагэтуль прытрымліваўся радыкальных сацыялістычных поглядаў, у Найвышэйшую Раду было не вельмі лагічным{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=11}}. Польскія спецслужбы ў міжваенны перыяд тлумачылі гэта тым, што Рак-Міхайлоўскі і іншыя блізкія яму ідэйна дзеячы ўваходзілі ў паланафільскія структуры з заданнем падрыву гэтых структур знутры{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=11}}. Пасля пачатку наступлення Чырвонай Арміі на Варшаву ў 1920 годзе Рак-Міхайлоўскі пакінуў Менск, спачатку перабраўся ў [[Ваўкавыск]], а ў ліпені ў [[Гродна|Горадню]]. У кароткі перыяд існавання савецкай улады ў горадзе, Рак-Міхайлоўскі працуе школьным інструктарам аддзела народнай адукацыі і займаецца арганізацыяй школ у [[Гродзенскі павет (Расійская імперыя)|Гродзенскім павеце]]. З сям’ёй [[Аркадзь Антонавіч Смоліч|Аркадзя Смоліча]], з якою ён у той час жыў у адной кватэры, Рак-Міхайлоўскі вырашае застацца ў горадзе і пасля савецкага адступлення 17 ліпеня 1920 года. Паводле гісторыка [[Уладзімір Іванавіч Адамушка|Уладзіміра Адамушкі]], ён быў вымушаны так зрабіць таму, што ў гэты час цяжка хварэлі на [[дызентэрыя|дызентэрыю]] ягоныя дзеці{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=11}}. Выкладаў у [[Гродзенская беларуская гімназія|Гродзенскай беларускай гімназіі]], удзельнічаў у працы [[Беларускі нацыянальны камітэт (Гродна)|Беларускага нацыянальнага камітэта ў Горадні]], супрацоўнічаў з газетай «[[Беларускае слова (1920)|Беларускае слова]]»{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. === Дзейнасць у Заходняй Беларусі === [[Файл:Manastyr bazylanaŭ u Barunach1.JPG|міні|300пкс|Будынак, у якім месцілася настаўніцкая семінарыі ў Барунах, колішні [[Касцёл Святых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базыльян (Баруны)|манастыр базыльян]], 2014 год]] [[Файл:Bielaruski pasoĺski klub. Беларускі пасольскі клуб (1923).jpg|міні|300пкс|[[Беларускі пасольскі клуб]]. Сядзяць (злева направа): у 1-м радзе — [[Антон Аўсянік|А. Аўсянік]], [[Фабіян Мацвеевіч Ярэміч|Ф. Ярэміч]], [[Павел Пятровіч Валошын|П. Валошын]]; <br/>у 2-м радзе — [[Вячаслаў Васілевіч Багдановіч|В. Багдановіч]], [[Міхаіл Сілуянавіч Кахановіч|М. Кахановіч]], [[Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч|Б. Тарашкевіч]], [[Аляксей Васільевіч Назарэўскі|А. Назарэўскі]], [[Аляксандр Мікітавіч Уласаў|А. Уласаў]]; <br/>стаяць: [[Васіль Цімафеевіч Рагуля|В. Рагуля]], [[Сымон Якавюк|С. Якавюк]], [[Адам Станкевіч|А. Станкевіч]], С. Рак-Міхайлоўскі, [[Пятро Васільевіч Мятла|П. Мятла]]. [[Варшава]]. 1923 год]] [[Файл:Symon Rak-Michajloŭski, siamja.jpg|міні|Сымон Рак-Міхайлоўскі з жонкай Надзеяй, дачкой Рагнедай і сынам Рагвалодам. У двары [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]], 1923 год]] [[Файл:Szymon Rak-Michajłowski portret.jpg|міні|Сымон Рак-Міхайлоўскі]] З канца верасня 1920 года Рак-Міхайлоўскі ўсё больш часу праводзіць у [[Варшава|Варшаве]] і [[Вільнюс|Вільні]], а ў канцы студзеня 1921 года яго сям’я канчаткова перабіраецца ў Вільню, дзе ў кастрычніку 1920 года было створана польскае марыянеткавае дзяржаўнае ўтварэнне [[Сярэдняя Літва]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=12}}. У Дэпартаменце асветы Сярэдняй Літвы быў створаны беларускі аддзел, загадчыкам якога стаў [[Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч|Браніслаў Тарашкевіч]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=12}}. У 1920—1921 гадах Рак-Міхайлоўскі працуе дырэктарам і настаўнікам [[Барунская настаўніцкая семінарыя|Беларускай настаўніцкай семінарыі]] ў [[Баруны (Ашмянскі раён)|Барунах]]{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. У траўні 1921 года семінарыя ў Барунах была закрыта польскімі ўладамі, пасля чаго Рак-Міхайлоўскі канчаткова перабраўся ў Вільню{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=12}}. 3 лета 1921 года загадваў [[беларускія настаўніцкія курсы (Вільня)|беларускімі настаўніцкімі курсамі]] ў Вільні, адначасова з восені выкладаючы матэматыку ў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=12}}{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Сябра [[Беларускі нацыянальны камітэт (Вільня)|Беларускага нацыянальнага камітэта]] ў Вільні, адзін з кіраўнікоў [[Беларускае таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны|Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны]] і [[Беларускае выдавецкае таварыства|Беларускага выдавецкага таварыства]], сябра [[Таварыства беларускай школы]], заснавальнік [[Беларуская партыя незалежных сацыялістаў|Беларускай партыі незалежных сацыялістаў]] (1922—1925){{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Пры арганізацыі беларускага школьніцтва мае расчараванне праз сутыкненне з непрыхільнай да беларушчыны пазіцыяй польскага кіраўніцтва Сярэдняй Літвы. У сувязі з гэтым яшчэ больш радыкалізуецца яго ўласная палітычная пазіцыя. 30 сакавіка 1921 года [[Янка Чарапук]] пісаў да Вацлава Ластоўскага, што «''Сымон рак кажэ: адно трэба рабіць, за бомбы і рэвальвэры трэба ўзяцца''»{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=13}}. Уступіў у створаны 17 красавіка 1921 года прапольскі [[Беларускі дзяржаўны камітэт]], але расчараваўся ў ім адным з першых, разам з [[Максім Гарэцкі|Максімам Гарэцкім]] выйшаў з яго пасля некалькіх сходаў{{Sfn|Латышонак А.|2014|с=195}}{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=13}}. Пачынае адкрыта выказвацца за аднаўленне парушанага ў снежні 1919 года адзінства Рады БНР. 10 ліпеня 1921 года Рак-Міхайлоўскі разам з [[Кузьма Юр’евіч Цярэшчанка|Кузьмом Цярэшчанкам]] у лісце да Браніслава Тарашкевіча абвясцілі аб спыненні нават фармальнага існавання Найвышэйшай Рады БНР{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=13}}. У 1921 годзе Рак-Міхайлоўскі быў адным з тых, хто выступаў за паразуменне Віленскага БНК з ковенскім урадам БНР на чале з Вацлавам Ластоўскім{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=13}}. У канцы 1921 года актыўна падтрымаў ідэю [[байкот]]у беларускімі нацыянальнымі арганізацыямі выбараў у {{нп3|Сойм Сярэдняй Літвы|Сойм Сярэдняй Літвы|be-x-old|Сойм Сярэдняй Літвы}}, якія былі прызначаны польскімі ўладамі на 8 студзеня 1922 года і фактычна мелі ролю [[Рэферэндум|плебісцыту]], які мусіў развязаць спрэчку паміж Польшчай і [[Літва|Літвой]] аб будучай дзяржаўнай прыналежнасці [[Віленскі край|Віленскай зямлі]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=13}}. Бальшыня беларускіх дзеячаў у той час стаяла на баку Літвы, якая паабяцала беларусам аўтаномію. У выбарах узялі ўдзел 64,4% усіх выбаршчыкаў, такім чынам беларускім дзеячам не ўдалося дасягнуць сваёй мэты{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=13}}. 20 лютага 1922 года Віленскі сойм, выбраны без іх удзелу, прыняў рашэнне аб далучэнні Віленшчыны да [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]], а 28 сакавіка Сойм распушчаны, 6 красавіка быў прыняты закон аб перадачы ўлады над Віленшчынай дэлегату польскага ўрада{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=13}}. У жніўні 1922 года беларускія арганізацыі актыўна ўключыліся ў выбарчую кампанію ў польскі парламент. Сымон Рак-Міхайлоўскі афіцыйна ўвайшоў у склад [[Беларускі цэнтральны выбарчы камітэт|Беларускага цэнтральнага выбарчага камітэта]] (БЦВК) і быў пастаўлены другім пасля [[Антон Аўсянік|Антона Аўсяніка]] месцы ў спісе Блока нацыянальных меншасцей (БНМ) у [[Лідская акруга|Лідскай акрузе]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=14}}. У часе выбарчай кампаніі не прыняў актыўнага ўдзелу, ёсць факты яго таемнага супрацоўніцтва з віленскімі камуністамі{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=14}}. У лістападзе 1922 года выбраны паслом сейма Польскай Рэспублікі. Не прымаў актыўнага ўдзелу ў парламенцкай рабоце, займаючыся кантактамі з уладамі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]] у Менску, і ўрадам БНР на эміграцыі{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=17}}. За 4 гады выканання пасольскіх абавязкаў усяго 4 разы (12 лютага 1924 года, 6 ліпеня і 12 снежня 1925 года, 21 ліпеня 1926 года) выступіў з сеймавай трыбуны і падаў ад свайго імя толькі 4 запыты, якія ў асноўным тычыліся правоў беларускага насельніцтва ў справе атрымання адукацыі на роднай мове (з іх 3 — у пачатку 1926 года){{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=18}}. Фармальна ўваходзячы ў сеймавыя камісіі (аховы здароўя, прававую камісію, камісію грамадскай апекі) актыўнага ўдзелу ў іх працы не браў{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=18}}. Часта ездзіў па [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] (у асноўным па Віленшчыне і паўночнай [[Новагародскі павет|Наваградчыне]]) і праводзіў так званыя «справаздачныя мітынгі», якія карысталіся вялікай папулярнасцю сярод насельніцтва. Пасольская [[недатыкальнасць]] дазваляла Рак-Міхайлоўскаму адкрыта і больш радыкальна выказваць свае думкі, чым тыя дзеячы, што не мелі пасольскага мандата{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=18}}. Разам з некаторымі аднадумцамі прымаў удзел у падрыхтоўцы на тэрыторыі Заходняй Беларусі антыпольскага паўстання, таемна наведваў месцы фармавання партызанскіх атрадаў{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=18}}. [[Сяргей Хмара]], адзін з арганізатараў партызанскага руху на [[Слонімскі павет (1921—1940)|Слонімшчыне]], згадваў частыя патаемныя наведванні Рак-Міхайлоўскага{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=18}}. У пачатку 1925 года кіраўніцтва кампартый Заходняй Беларусі і Польшчы прызнала памылковым курс на падрыхтоўку ўзброенага паўстання. Цэнтральныя камітэты [[Камуністычная партыя Польшчы|КПРП]] і [[Камуністычная партыя Заходняй Беларусі|КПЗБ]] заклікалі камуністаў і партызан спыніць узброеную барацьбу як несвоечасовую і акцэнтаваць увагу на шырокай палітмасавай і арганізацыйнай рабоце сярод жыхароў Заходняй Беларусі{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=19}}. Дзеля выканання гэтых задач было вырашана заснаваць масавую беларускую радыкальную арганізацыю — [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|Беларускую сялянска-работніцкую грамаду]] (БСРГ). Першым крокам у гэтым кірунку стаў раскол [[Беларускі пасольскі клуб|Беларускага пасольскага клуба]] і стварэнне асобнай беларускай парламенцкай фракцыі ў сейме Польшчы — пасольскага клуба Беларускай сялянска-работніцкай грамады ([[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|БСРГ]], чэрвень 1925){{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Рак-Міхайлоўскі — намеснік старшыні ЦК БСРГ, арганізатар Цэнтральнага сакратарыята БСРГ, кіраўнік яе рэдакцыйнага камітэта. Рэдактар «[[Бюлетэнь пасольскага клуба Беларускай сялянска-работніцкай грамады|Бюлетэня пасольскага клуба БСРГ]]»<ref name="marakoŭ"/>. Рак-Міхайлоўскі быў старшынёй Нагляднай рады [[Беларускі кааператыўны банк|Беларускага кааператыўнага банка]], праз які праходзіла значная частка фінансавых сродкаў з БССР для арганізацыі работы БСРГ{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=19}}. З 1926 года старшыня Нагляднай рады Таварыства беларускай школы{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. У многіх крыніцах напісана, што Рак-Міхайлоўскі ў 1926 годзе ўступіў у КПЗБ{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Гісторык [[Аляксандр Васілевіч Пашкевіч|Аляксандр Пашкевіч]] адзначае, што дакладных звестак аб уступленні Рак-Міхайлоўскага ў КПЗБ няма{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=21}}. У часе разгрому БСРГ арыштаваны польскімі ўладамі. Быў затрыманы 15 студзеня 1927 года на вакзале ў Вільні{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=20}}. Наступныя тры месяцы правёў у віленскай [[Лукішская турма|Лукішскай турме]], а пасля ў турме для палітычных зняволеных у [[Вронкі|Вронках]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=20}}. Віленскім акруговым судом 22 траўня 1928 года на «працэсе 56-і» за «камуністычную прапаганду» прыгавораны да 12 гадоў зняволення{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Быў накіраваны разам з [[Максім Тарасавіч Бурсевіч|Максімам Бурсевічам]] у [[Каранова]] [[Пазнаньскае ваяводства (1919—1939)|Пазнаньскага ваяводства]]{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=20}}. У студзені 1929 года апеляцыйны суд паменшыў тэрмін да 6 гадоў зняволення, увесну 1930 года датэрмінова вызвалены{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. === Пераезд у БССР, рэпрэсіі і смерць === [[Файл:Miensk Marksa 01.jpg|міні|300пкс|Тагачасны [[Дом Свянціцкага|Другі дом Саветаў]] (гістарычны Дом Свянціцкага, цяперашні адрас — рог вул. К. Маркса і Леніна 30/13), у якім Сымон Рак-Міхайлоўскі быў арыштаваны 16 жніўня 1933 года]] З іншымі беларускімі дзеячамі ў кастрычніку 1930 года пераязджае ў Менск{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Па прыездзе ў Менск Рак-Міхайлоўскі і іншыя Грамадоўцы змясцілі свае подпісы на камуністычных перадвыбарчых пракламацыях (выбары ў польскі парламент адбываліся ў лістападзе 1930 года) Цэнтральнага беларускага сялянска-рабочага камітэта «[[Змаганне]]», на што, паводле [[Георгій Муха-Мухноўскі|Мухі-Мухноўскага]], не пагаджаліся ў Вільні{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=25}}. У пракламацыях паліваліся брудам усе беларускія нацыянальныя дзеячы некамуністычнай арыентацыі{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=25}}. Працаваў у сектары навукі [[Народны камісарыят асветы БССР|Наркамата Асветы БССР]]. З лютага 1931 года і да арышту працаваў дырэктарам [[Нацыянальны гістарычны музей Рэспублікі Беларусь#Мінскі сацыяльна-гістарычны музей (1930–1941)|Беларускага дзяржаўнага сацыяльна-гістарычнага музея]]. Уступіў у [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|ВКП(б)]]. У 1931—1932 гадах быў сябрам [[Цэнтральны выканаўчы камітэт БССР|ЦВК БССР]]<ref name="marakoŭ"/>. Арыштаваны [[Дзяржаўнае палітычнае ўпраўленне пры ЦВК Беларусі|ДПУ БССР]] 16 жніўня 1933 года ў Менску па адрасе: [[Вуліца Карла Маркса (Мінск)|вул. К. Маркса]], [[Дом Свянціцкага|2-і Дом Саветаў]], па справе «[[Беларускі нацыянальны цэнтр (справа)|Беларускага нацыянальнага цэнтра]]»<ref name="marakoŭ2">{{Крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|3-2|}}</ref>. Паўгода правёў у турме менскага ДПУ{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=25}}. Рашэннем судовай калегіі [[АДПУ СССР]] ад 9 студзеня 1934 года як «арганізатар і кіраўнік контррэвалюцыйнай арганізацыі [[Беларускі нацыянальны цэнтр (справа)|БНЦ]]», прыгавораны да расстрэлу; прысуд заменены на 10 гадоў лагераў<ref name="marakoŭ2"/>. Пакаранне адбываў у [[Салавецкі лагер асаблівага прызначэння|Салавецкіх лагерах]], куды быў накіраваны з іншымі фігурантамі справы ([[Пятро Васільевіч Мятла|Пятром Мятлом]], [[Ігнат Сымонавіч Дварчанін|Ігнатам Дварчаніным]], [[Язэп Гаўрылік|Язэпам Гаўрылікам]], [[Максім Тарасавіч Бурсевіч|Максімам Бурсевічам]], [[Флягонт Ігнатавіч Валынец|Флягонтам Валынцом]]){{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=26}}<ref name="marakoŭ"/>. Украінскі дзеяч {{нп3|Сямён Аляксандравіч Підгайны|Сямён Підгайны|uk|Підгайний Семен Олександрович}}, які ў той час адбываў зняволенне на Салаўках, у сваіх успамінах {{нп3|Недастраляныя|«Недостріляні»|uk|Недостріляні}} пісаў пра грамадоўцаў{{Sfn|Пашкевіч А.|2007|с=26}}{{Sfn|Підгайны С.|1949|с=111}}: {{пачатак цытаты}} Няшчасныя і зблажэлыя прыбылі на Салаўкі гэтыя валадары, што сталіся апошнімі нявольнікамі. З іх найвыдатнейшым і найбадзёршым быў Рак-Міхайлоўскі. Не ведаю пра ягонае мінулае, не ведаю і пра ягоную дзейнасць у савецкай Беларусі. Магу сцвердзіць толькі толькі адно, што гэты чалавек сапраўды адкрыта і без жаднага жалю сказаў "Так нам і трэба". Мне давялося колькі разоў размаўляць з Рак-Міхайлоўскім, і ён зрабіў на мяне добрае ўражанне. Здавалася, што чалавек, у якога галава была набіта ўшчэнт усялякім саветафільскім мэтлахам, не можа гэтак хутка прыйсці да памяці, але ў Рак-Міхайлоўскага гэты чад хутка развеяўся. Ён рашуча і катэгарычна асуджаў усё, ува што так слепа паверыў, і так ён караў сябе за мінулае. На Салаўках ён трымаў сябе незалежна, працаваў на цяжкіх фізічных працах, скрозь і заўсёды падкрэсліваў сваю нянавісць на бальшавізму і Масквы, і ўрэшце неяк у 1936 годзе трапіў у адзін з салавецкіх ізалятараў. Адтуль пра яго я не меў ніводных вестак. {{Oq|uk|Нещасні й жалюгідні прибули на Соловки ці володарі, що стали найупослідженішими рабами. 3 усіх цих найвидатнішим та найбадьорішим був Рак-Михайловський. Не знаю про його минуле, не знаю й про його діяльність на совєтській Білорусі. Можу ствердити тільки одне, що ця людина справді одверто й без найменшого жалю казала: «Так нам і треба». Мені довелося кілька разів розмовляти з Рак-Міхайловським, і він на мене справив хороше враження. Здавалось, що людина, у якої голова була набита вщерть всяким совєтофільським мотлохом, не може так швидко прийти до пам'яти, але у Рак-Міхайловського цей чад швидко розвіявся. Він рішучо і категорично засуджував усе, у що так сліпо повірив, і картав себе за минуле. На Соловках тримався незалежно, працював на важких фізичних роботах, скрізь і завсіди підкреслював свою ненависть до большевизму, до Москви, і зрештою десь у 1936 році потрапив до одного з соловецьких ізоляторів. Відтоді про нього я не мав жодних відомостей.}} {{канец цытаты}} 5 верасня 1937 года этапаваны ў Менск; 14 лістапада 1938 года «асобай тройкай» НКУС БССР як «агент 2-га аддзела польскага генштаба» прыгавораны да расстрэлу. Расстраляны ў Менску<ref name="marakoŭ"/>. Рэабілітаваны ваенным трыбуналам Беларускай вайсковай акругі 18 красавіка 1956 года. Асабовая справа Рак-Міхайлоўскага № 10182-с (спынена 16 жніўня 1956) захоўваецца ў архіве [[Камітэт дзяржаўнай бяспекі Рэспублікі Беларусь|КДБ Беларусі]]<ref name="marakoŭ"/>. == Публіцыстыка == Першы артыкул «3 думак у паходзе» надрукаваў у газеце [[Наша ніва (1906)|«Наша ніва»]] 5 чэрвеня 1915. Публікацыі 1917—1918 гадоў («Да беларускай інтэлігенцыі і вясковых вучыцеляў», «Зберагайце нашу песню»), брашура «Гутарка аб беларускай мове» (1919) прасякнуты занепакоенасцю аўтара праблемай захавання мовы, культурнай спадчыны беларускага народа{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Рэгулярную публіцыстычную творчасць пачаў у 1919 годзе на старонках газет «[[Беларусь (газета, Гродна)|Беларусь]]», «Звон», часопіса «[[Родны край (1919)|Родны край]]» і іншых заходнебеларускіх выданняў нацыянальна-вызваленчага кірунку. Друкаваўся пад псеўданімамі: ''Баўтручонак'', ''Беларус'', ''Бутрым Каляда'', ''Сымон Міхалкаў'', ''Сымон Рак''; Крыптанімы: ''С. Р.'', ''Р.-М.'', ''Сымон Р.'', ''Сымон Р-к.'' У шматлікіх артыкулах выступаў у абарону беларускіх школ, за сацыяльную справядлівасць, супраць рабавання польскімі ўладамі прыродных багаццяў Заходняй Беларусі{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. Рэдактарскія здольнасці асабліва праявіліся ў друку БСРГ. Падрыхтаваў тэкст арганізацыйнага статута БСРГ (апублікаваны разам з праграмай у 1926 годзе ў Вільні), рэдагаваў «[[Бюлетэнь пасольскага клуба Беларускай сялянска-работніцкай грамады]]» і іншыя выданні{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. У выступленнях на віленскім працэсе 56-і над членамі грамады Рак-Міхайлоўскі не адмовіўся ад папярэдняй сваёй дзейнасці, даў высокую ацэнку нацыянальна-вызвольнаму руху: {{цытата|Грамада скалыхнула наш народ і гэта — яе вялікая заслуга{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=89}}.}} У публікацыях у БССР ён абараняў палітзняволеных, ТБШ, беларускія гімназіі ў Заходняй Беларусі{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=89}}. Аўтар «Арыфметычнага задачніка для пачатковых школ» (ч. 2, 1923), брашуры «Страшны вораг: (Кніжка пра гарэлку)» (1924){{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=89}}. == Паэтычная і музычная творчасць == Сымон Рак-Міхайлоўскі напісаў музыку да раманса на словы [[Максім Адамавіч Багдановіч|Максіма Багдановіча]] «Зорка Венера»{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=89}}. Праз тое, што С. Рак-Міхайлоўскі быў рэпрэсаваны, аўтарства раманса ў даведачнай літаратуры падавалася народным, а пасля выкарыстання музыкі ў оперы «[[Зорка Венера (опера)|Зорка Венера]]» аўтарам памылкова лічылі [[Юрый Уладзіміравіч Семяняка|Юрыя Семяняку]]<ref>{{cite web|url = http://www.kimpress.by/index.phtml?page=2&DomainName=mast&id=391|title = Аўтарства ў музыцы|first = |last = |author = |authorlink = |coauthors = |date = 1 жніўня 2009|month = |year = |work = |publisher = kimpress.by|location = |page = |pages = |at = |language = |trans_title = |format = |doi = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20170511131654/http://www.kimpress.by/index.phtml?page=2&DomainName=mast&id=391|archivedate = 11 траўня 2017|accessdate = 11 траўня 2017|quote = |ref = |separator = |postscript = }}</ref>. Рак-Міхайлоўскаму прыпісваюць аўтарства дуэта-балады «Што за хлопец, што за дзяўчына?»{{Sfn|Вабішчэвіч А.|2001|с=88}}. == Ушанаванне памяці == [[Файл:Manastyr bazylanaŭ u Barunach, pamiatnaja doška.jpg|300px|міні|Памятная дошка на колішнім [[Касцёл Святых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базыльян (Баруны)|будынку манастыра базыльян]] у [[Баруны (Ашмянскі раён)|Барунах]], у якім у 1920—1922 гадах дзейнічала беларуская настаўніцкая семінарыя, дырэктарам якой быў Сымон Рак-Міхайлоўскі]] У 1982 годзе на ўшанаванне памяці Сымона Рак-Міхайлоўскага ў цэнтры вёскі [[Максімаўка (Маладзечанскі раён)|Максімаўка]] Маладзечанскага раёна ўстаноўлены мемарыяльны знак<ref name="ЗП">{{крыніцы/ЗП|Мінская-2}}</ref>. == Бібліяграфія == * Гутарка аб беларускай мове. Мн., 1919; * Страшны вораг: Кніжка пра гарэлку. Вільня, 1924; * Прамовы дэпутатаў Беларускага пасольскага клубу ў Польскім Сойме. Паводле соймавых стэнаграм. Вільня, 1924; * Прамовы дэпутатаў соймавага клубу Беларускай сялянска-работніцкай грамады. Вільня, 1926. * [http://pawet.net/library/history/bel_history/paskevich/18/Турэмны_дзённік_Сымона_Рак-Міхайлоўскага.html Турэмны дзённік Сымона Рак-Міхайлоўскага] // Куфэрак Віленшчыны. 2007. № 1 (12). С. 48—97. == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{артыкул|аўтар= [[Уладзімір Іванавіч Адамушка|Адамушка У.]]|загаловак= Сацыял-дэмакрат Сымон Рак-Міхайлоўскі|спасылка= |мова= |выданне= Сыны і пасынкі Беларусі||месца= Мн.|тып= |год= 1996|том= |нумар= |старонкі= |doi= |issn=}} * {{артыкул|аўтар= Бобер М., Ватковіч Г.|загаловак= У памяць аб С. А. Рак-Міхайлоўскім|спасылка= |мова= |аўтар выдання= |выданне= Помнікі гісторыі і культуры Беларусі|тып= |месца= |выдавецтва= |год= 1984|нумар= 3|том= |старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid=}} * {{артыкул|аўтар= [[Аляксандра Рыгораўна Бергман|Бергман А.]]|загаловак= Сымон Рак-Міхайлоўскі: (Кароткі біягр. нарыс)|спасылка= |мова= |аўтар выдання= |выданне= Беларускі каляндар, 1980|тып= |месца= Беласток|выдавецтва= |год= 1980|том= |старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid=}} * {{артыкул|аўтар= [[Аляксандра Рыгораўна Бергман|Bergman A.]]|загаловак= Szymon Rak-Michajłowski|спасылка= |мова= pl|аўтар выдання= |выданне= Bergman A. Sprawy białoruskie w II Rzeczypospolitej|тып= |месца= Warszawa|выдавецтва= |год= 1984|том= |старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid=}} * {{кніга|аўтар = [[Аляксандр Мікалаевіч Вабішчэвіч|А. Вабішчэвіч]]|частка = Сымон Аляксандравіч Рак-Міхайлоўскі|загаловак = [[Энцыклапедыя гісторыі Беларусі|Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т]]. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Беларус. Энцыкл.|арыгінал = |спасылка = |адказны = рэдкал.: [[Генадзь Пятровіч Пашкоў|Г. П. Пашкоў]] (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч.|выданне = |месца = Мн.|выдавецтва = БелЭн|год = 2001|том = |старонкі = |старонак = 591 с.: іл.|серыя = |isbn = 985-11-0214-8|тыраж = 10000|ref=Вабішчэвіч А.}} * {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак|Латышонак А.]]|частка = |загаловак = Жаўнеры БНР|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = 3-е|месца = Смаленск|выдавецтва = Інбелкульт|год = 2014|том = |старонкі = |старонак = 373|серыя = |isbn = 978-5-00076-003-1|тыраж = 500|ref= Латышонак А.}} * {{Крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|2|}}; * {{Крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|3-2|}}. * {{кніга|аўтар = Міхалюк Д.|частка = |загаловак = Беларуская Народная Рэспубліка ў 1918—1920 гг. Ля вытокаў беларускай дзяржаўнасці|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Смаленск|выдавецтва = Інбелкульт|год = 2015|том = |старонкі = |старонак = 496|серыя = |isbn = 978-5-00076-016-1|тыраж = 1000|ref= Міхалюк Д.}} * {{артыкул|аўтар= [[Аляксандр Васілевіч Пашкевіч|Пашкевіч А.]]|загаловак= Сымон Рак-Міхайлоўскі: старонкі жыцця і дзейнасці|арыгінал= |спасылка= http://pawet.net/library/history/bel_history/paskevich/17/Сымон_Рак-Міхайлоўскі:_старонкі_жыцця_і_дзейнасці.html|адказны= [[Міхась Казлоўскі|М. Казлоўскі]]|аўтар выдання= |выданне= Куфэрак Віленшчыны|тып= |месца= [[Маладзечна]]|выдавецтва= |год= 2007|выпуск= |том= |нумар= 1 (12)|старонкі= 4–30|isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |мова= |ref= Пашкевіч А.|archiveurl= |archivedate=}} * {{кніга|аўтар = Підгайны С.|частка = |загаловак = Недостріляні (у двох частінах: Ч.1)|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = «Україна»|год = 1949|том = |старонкі = |старонак = 131|серыя = |isbn = |тыраж = |ref= Підгайны С.}} * {{артыкул|аўтар= [[Сакрат Яновіч|Яновіч С.]]|загаловак= Моцны чалавек грамады|спасылка= |мова= |аўтар выдання= |выданне= Ніва|тып= |месца= Беласток|выдавецтва= |год= 1985|том= |старонкі= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid=}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * {{YouTube|pmvYqnoHK8o|Дойліды — Зорка Венера (музыка Сымона Рак-Міхайлоўскага)}} {{Добры артыкул|Дзяржаўны дзеяч|Гісторыя Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Рак-Міхайлоўскі Сымон Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Маладзечанскім раёне]] [[Катэгорыя:Педагогі Беларусі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Першай сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Члены Рады Беларускай Народнай Рэспублікі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Сейма Польскай Рэспублікі (1918—1939) 1 склікання]] [[Катэгорыя:Члены Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі]] [[Катэгорыя:Члены Беларускай вайсковай камісіі]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў Польскай Рэспубліцы (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Зняволеныя Лукішскай турмы]] [[Катэгорыя:Зняволеныя Вілейскай турмы]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя савецкай уладай]] [[Катэгорыя:Расстраляныя ў СССР]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Мінску]] [[Катэгорыя:Члены Беларускага пасольскага клуба]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Першага Усебеларускага з’езда]] [[Катэгорыя:Справа Беларускага нацыянальнага цэнтра]] rqvyp2jv25hykt58m7hvf2xzfh99etj 10 28279 4161848 3881133 2022-07-19T12:49:54Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Уладальнікі Суперкубка Расіі па футболе |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Суперкубак Расіі па футболе|Уладальнікі Суперкубка Расіі па футболе]] |стыль_цела = |спіс1 = * [[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]] ('''7''') * [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] ('''7''') * [[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] ('''3''') * [[ФК Рубін Казань|Рубін (Казань)]] ('''2''') * [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]] ('''1''') }}<noinclude> Абнаўленне звестак па выніках Суперкубка 2022 года [[Катэгорыя:Шаблоны:Футбол у Расіі]] </noinclude> e41yht3pvk7pz4eknyujkn90vtpnyly 0 28282 4161864 3881134 2022-07-19T13:22:41Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki '''Суперкубак Расіі па футболе''' — спаборніцтва па [[футбол]]е, якое складаецца з аднаго матча, у якім гуляюць уладальнік [[Кубак Расіі па футболе|кубка Расіі]] і [[чэмпіянат Расіі па футболе|чэмпіён Расіі]] папярэдняга сезона. У выпадку калі Кубак і чэмпіянат выйграла адна каманда, то ў суперкубку гуляюць першая і другая каманда чэмпіянату. Суперкубак праводзіцца з [[2003]] года, удзельнічалі пераможцы [[Чэмпіянат Расіі па футболе|Чэмпіянату]] і [[Кубак Расіі па футболе|Кубка]] [[2002]] года. Матчам за Суперкубак афіцыйна адчыняецца чарговы футбольны сезон у Расіі, як правіла, за тыдзень да першага тура чэмпіянату. Удзел клубаў [[Расійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-лігі]] — абавязковы; калі ўладальнікам Кубка Расіі становіцца клуб іншага дывізіёна, то гэты клуб абавязаны пацвердзіць свой удзел у матчы Суперкубка. Калі асноўны час матча сканчаецца ўнічыю, то прызначаецца дадатковы — 2 тайма па 15 хвілін кожны. Калі па зыходзе дадатковага часу пераможца не выяўлены, прызначаецца серыя [[пенальці]]. Суперкубак — пераходзячы прыз. Наўзамен пераходзячага прыза назаўжды ўручаецца яго копія. У выпадку заваёвы якім-небудзь клубам пераходзячага прыза 3 разы запар або 5 разоў увогуле, прыз застаецца ў гэтым клубе назаўсёды. == Вынікі == {|class="wikitable" style="text-align:center;" width="75%" |- align=center !width="10%"|Сезон !width="25%"|Дата і месца правядзення !width="25%"|Пераможца !width="15%"|Лік !width="25%"|Фіналіст |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2003|2003]] |[[8 сакавіка]] [[2003]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лакаматыў», Масква|«Лакаматыў»]]'', <br /> 15 000 гледачоў <br /> |'''[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]]''' |'''1:1'''<br /> ([[Пенальці, футбол|па пен.]] 4:3) |[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2004|2004]] |[[7 сакавіка]] [[2004]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лакаматыў», Масква|«Лакаматыў»]]'', <br /> 18 000 гледачоў <br /> |'''[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]]''' |'''3:1'''<br /> (у дадатковы час) |[[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]] |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2005|2005]] |[[6 сакавіка]] [[2005]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лакаматыў», Масква|«Лакаматыў»]]'', <br /> 11 000 гледачоў <br /> |'''[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]]''' |'''1:0''' |[[ФК Церак Грозны|Церак (Грозны)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2006|2006]] |[[11 сакавіка]] [[2006]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лужнікі»|«Лужнікі»]]'', <br /> 43 000 гледачоў <br /> |'''[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]]''' |'''3:2''' |[[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]] |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2007|2007]] |[[3 сакавіка]] [[2007]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лужнікі»|«Лужнікі»]]'', <br /> 45 000 гледачоў <br /> |'''[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]]''' |'''4:2''' |[[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2008|2008]] |[[9 сакавіка]] [[2008]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лужнікі»|«Лужнікі»]]'', <br /> 48 000 гледачоў <br /> |'''[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]]''' |'''2:1''' |[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2009|2009]] |[[7 сакавіка]] [[2009]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лужнікі»|«Лужнікі»]]'', <br /> 15 000 гледачоў <br /> |'''[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]]''' |'''2:1'''<br /> (у дадатковы час) |[[ФК Рубін Казань|Рубін (Казань)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2010|2010]] |[[7 сакавіка]] [[2010]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лужнікі»|«Лужнікі»]]'', <br /> 17 000 гледачоў <br /> |'''[[ФК Рубін Казань|Рубін (Казань)]]''' |'''1:0''' |[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]] |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2011|2011]] |[[6 сакавіка]] [[2011]]<br /> [[Краснадар]], ''[[Стадыён «Кубань», Краснадар|«Кубань»]]'', <br /> 22 500 гледачоў <br /> |'''[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]]''' |'''1:0''' |[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2012|2012]] |[[14 ліпеня]] [[2012]]<br /> [[Горад Самара|Самара]], ''[[Стадыён «Металург», Самара|«Металург»]]'', <br /> 16 284 гледача <br /> |'''[[ФК Рубін Казань|Рубін (Казань)]]''' |'''1:0''' |[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2013|2013]] |[[13 ліпеня]] [[2013]]<br /> [[Растоў-на-Доне]], ''[[Стадыён «Алімп-2», Растоў-на-Доне|«Алімп-2»]]'', <br /> 15 200 гледачоў <br /> |'''[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]]''' |'''3:0''' |[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2014|2014]] |[[26 ліпеня]] [[2014]]<br /> [[Краснадар]], ''[[Стадыён «Кубань», Краснадар|«Кубань»]]'', <br /> 13 150 гледачоў <br /> |'''[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]]''' |'''1:0''' |[[ФК Растоў|Растоў]] |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2015|2015]] |[[12 ліпеня]] [[2015]]<br /> [[Санкт-Пецярбург]], ''[[Пятроўскі, стадыён|«Пятроўскі»]]'', <br /> 17 337 гледачоў <br /> |'''[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]]''' |'''1:1'''<br /> ([[Пенальці, футбол|па пен.]] 4:2) |[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2016|2016]] |[[23 ліпеня]] [[2016]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лакаматыў», Масква|«Лакаматыў»]]'', <br /> 22 000 гледачоў <br /> |'''[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]]''' |'''1:0''' |[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]] |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2017|2017]] |[[14 ліпеня]] [[2017]]<br /> [[Масква]], ''[[Стадыён «Лакаматыў», Масква|«Лакаматыў»]]'', <br /> 24 444 гледачоў <br /> |'''[[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]]''' |'''2:1'''<br /> (у дадатковы час) |[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2018|2018]] |[[27 ліпеня]] [[2018]]<br /> [[Ніжні Ноўгарад]], ''[[Ніжні Ноўгарад (стадыён)|«Ніжні Ноўгарад»]]'', <br /> 43 319 гледачоў <br /> |'''[[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]]''' |'''1:0'''<br /> (у дадатковы час) |[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2019|2019]] |[[6 ліпеня]] [[2019]]<br /> [[Масква]], ''[[ВТБ Арэна]]'', <br /> 21 382 гледачы <br /> |'''[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]]''' |'''3:2''' |[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2020|2020]] |[[7 жніўня]] [[2020]]<br /> [[Масква]], ''[[ВЭБ Арэна]]'', <br /> 5 942 гледачы <br /> |'''[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]]''' |'''2:1''' |[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |- bgcolor=#D0E7FF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2021|2021]] |[[17 ліпеня]] [[2021]]<br /> [[Калінінград]], ''[[Калінінград (стадыён)|«Калінінград»]]'', <br /> 16 388 гледачоў <br /> |'''[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]]''' |'''3:0''' |[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |- bgcolor=#F5FAFF |[[Суперкубак Расіі па футболе 2022|2022]] |[[9 ліпеня]] [[2022]]<br /> [[Санкт-Пецярбург]], ''[[Газпрам Арэна]]'', <br /> 55 608 гледачоў <br /> |'''[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]]''' |'''4:0''' |[[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]] |} == Статыстыка па клубах == {| class="wikitable" !М !Клуб !Перамогі !Паражэнні !Сезоны перамог !Сезоны паражэнняў |- |align=center| 1 | [[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]] |align=center| 7 ||align=center| 4 |align=center| 2004, 2006, 2007, 2009, 2013, 2014, 2018 |align=center| 2003, 2010, 2011, 2016 |- |align=center| 2 | [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] |align=center| 7 ||align=center| 3 |align=center| 2008, 2011, 2015, 2016, 2020, 2021, 2022 |align=center| 2012, 2013, 2019 |- |align=center| 3 | [[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |align=center| 3 ||align=center| 6 |align=center| 2003, 2005, 2019 |align=center| 2008, 2015, 2017, 2018, 2020, 2021 |- |align=center| 4 | [[ФК Рубін Казань|Рубін (Казань)]] |align=center| 2 ||align=center| 1 |align=center| 2010, 2012 |align=center| 2009 |- |align=center| 5 | [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]] |align=center| 1 ||align=center| 4 |align=center| 2017 |align=center| 2004, 2006, 2007, 2022 |- |align=center| 6 | [[ФК Церак Грозны|Церак (Грозны)]] |align=center| 0 ||align=center| 1 |align=center| — |align=center| 2005 |- |align=center| 6 | [[ФК Растоў|Растоў]] |align=center| 0 ||align=center| 1 |align=center| — |align=center| 2014 |- |} == Гл. таксама == * [[Суперкубак СССР па футболе]] {{Уладальнікі Суперкубка Расіі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбол у Расіі]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя футбольныя суперкубкі|Расія]] m2y9q9816cu5urw486jnc9dbd38mwte 0 28988 4162125 1719430 2022-07-20T05:23:45Z CommonsDelinker 151 Replacing Royal_Coat_of_Arms_of_Denmark_(1903-1948).svg with [[File:Royal_coat_of_arms_of_Denmark_(1903–1948).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of fi wikitext text/x-wiki [[Выява:Coat of arms of Iceland.svg|thumb]] '''Герб Ісландыі''' ([[ісландская мова|''ісл.'']] Skjaldarmerki Islands) у сучасным выглядзе прыняты ў [[1944]] годзе. Уяўляе сабой сіні [[шчыт]], на якім намаляваны чырвоны [[крыж]] на срэбным крыжы. Шчыт трымаюць чатыры заступніка [[Ісландыя|Ісландыі]], стаялыя на кавалку [[лава|лавы]]. [[Бык]] — заступнік Пд-Заходняй Ісландыі, [[Арол, геральдычны знак|арол]] або [[грыфон]] — Пн-Заходняй, [[цмок]] (Dreki) — Пн-Усходняй, [[волат]] (Bergrisi) — Паўднёваўсходняй. Гэтыя істоты карысталіся вялікай павагай у Ісландыі. Заступнікі адлюстроўваюцца і на [[аверс]]е Ісландскай кроны. Урад Ісландыі выкарыстоўвае дзяржаўны [[сцяг]] з выявай [[герб]]а. [[Паліцыя]] Ісландыі выкарыстоўвае жоўты сцяг з выявай герба. == Гісторыя == На працягу стагоддзяў Ісландыя выкарыстала некалькі гербаў. Першы, верагодна, — шчыт з шасцю сінімі і шасцю срэбнымі палоскамі. Другі, верагодна, — герб графства Ісландыя, падараваны каралём Нарвегіі Хааконам IV. Гэта быў шчыт, верхняя палова якога была жоўтай, на ніжняй — 5 белых і 7 сініх палосак. На шчыце быў намаляваны чырвоны [[леў]] з [[сякера]]й. Каля [[1500]] г. гербам Ісландыі стала каранаваная вяленая [[рыба]] на чырвоным шчыце. 3 кастрычніка [[1903]] г. герб Ісландыі быў заменены белым [[сокал]]ам на сінім фоне. Ён выкарыстоўваўся да афіцыйнага прыняцця першай версіі герба з заступнікамі 12 лютага [[1919]] г. Сокал выкарыстоўваўся на каралеўскім гербе Даніі пры каралю Крысціяне X. <gallery> Image:Skjaldarmerki1.jpg|<center>Герб Ісландскай садружнасці,верагодна першы герб Ісландыі. Image:Royal coat of arms of Denmark (1903–1948).svg|<center>Герб караля Крысціяна X Ісландскага з 1918 па 1944 і Дацкага з 1903 па 1948. Ісландыю ўяўляе сокал у ніжнім левым куце.</gallery> == Спасылкі == {{Commons|Category:Coats of arms of Iceland}} {{Ісландыя ў тэмах}} {{Еўропа паводле тэм|Герб|Гербы|колер=Ісландыя}} [[Катэгорыя:Дзяржаўныя сімвалы Ісландыі]] [[Катэгорыя:Гербы дзяржаў|Ісландыя]] qp0aos257dqjxftjtgaki3y9h6z3ej8 0 33316 4162133 4160277 2022-07-20T06:25:05Z 178.124.218.132 /* Цяперашні склад */ wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Дынама Мінск | Лагатып = ФК Дынама Мінск.png | ШырыняЛагатыпа = 200px | ПоўнаяНазва = ЗАТ «Футбольны клуб „Дынама-Мінск“» | Мянушкі = бела-блакітныя, дынамікі | Горад = [[Мінск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1927]] | Стадыён = [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] | Умяшчальнасць = 22 246 | Кіраўнік = [[Андрэй Толмач]] | ПасадаКіраўніка = Генеральны дырэктар | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 3 месца | Сайт = https://dinamo-minsk.by/blr | pattern_la1=_dinamominsk20h | pattern_b1= _dinamominsk20h | pattern_ra1=_dinamominsk20h | pattern_sh1=_dinamominsk20h | pattern_so1=_dinamominsk20h | leftarm1=FFFFFF | body1=FFFFFF | rightarm1=FFFFFF | shorts1=FFFFFF | socks1=FFFFFF | pattern_la2=_dinamominsk20a | pattern_b2=_dinamominsk20a | pattern_ra2=_dinamominsk20a | pattern_sh2=_dinamominsk20a | pattern_so2=_dinamominsk20a | leftarm2=FFFFFF | body2=FFFFFF | rightarm2=FFFFFF | shorts2=0000FF | socks2=0000FF }} '''«Дынама»''' — беларускі [[футбольны клуб]] з горада [[Мінск]]а, адзін з самых тытулаваных клубаў Беларусі. Каманда была створана ў [[1927]] годзе. Гуляла ў вышэйшай лізе [[Чэмпіянат СССР па футболе|чэмпіянату СССР]]. У 1982 годзе заняла ў ім першае месца. З 1992 года мінскае «Дынама» выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Назвы клуба == * «Дынама» (1927—1953) * «Спартак» (1954—1959) * «Беларусь» (1960—1962) * «Дынама» (з 1963 года) == Гісторыя клуба == === Першыя гады === Днём нараджэння мінскага «Дынама» прынята лічыць дату першага дакументальна пацверджанага матча каманды. Ён адбыўся 18 чэрвеня 1927 года ў [[Смаленск]]у, дзе мінчукі сустрэліся з мясцовымі аднаклубнікамі і атрымалі першую ў сваёй гісторыі перамогу — 2:1. У тым жа 1927 годзе «Дынама» паклала ў сваю скарбонку і першы трафей, выйграўшы чэмпіянат [[БССР]]. Цікава, што першапачаткова ўдзел у гэтым спаборніцтве прымалі каманды гарадоў. Сярод іх была і зборная Мінска, якая заваявала пуцёўку ў фінальны турнір, дзе сталічным футбалістам супрацьстаялі зборныя Гомелю і Віцебску. Аднак у фінале гуляла ўжо не зборная Мінска, а футбольная каманда «Дынама». Справа ў тым, што калектыў практычна цалкам складаўся з «дынамаўцаў», якія і настаялі на тым, каб выступаць пад такой назвай. Нежаданне выступаць пад сцягам горада выклікала буру абуранасці з боку грамадскасці. Футбалістаў вінавацілі ў паводзінах, нявартым савецкіх грамадзян, у схільнасці ўплыву буржуазных спартыўных грамадстваў. Але, як вядома, пераможцаў не судзяць. «Дынама» ў бліскучым стылі расправілася з супернікамі і заваявала званне чэмпіёна [[БССР]]. Спачатку з рахункам 4:1 былі пераможаныя гаспадары фінальнага турніру — зборная Гомеля. Затым быў цяжкі матч з Віцебскам, перапынены пры рахунку 1:1 з-за цемры. Пераігроўка выдалася не менш зацятай: 2:2 у асноўны час, і толькі на 9-й хвіліне трэцяга (!) дадатковага тайма мінчук Ціхаміраў прынёс перамогу сваёй камандзе. На наступны год «дынамаўцам» не атрымалася паўтарыць свой поспех, паколькі ва Усебеларускай спартакіядзе зноў выступала зборная Мінска, сфарміраваная з футбалістаў трох лепшых каманд рэспублікі — «Дынама», ОБВШ і Н-скай дывізіі. Сталічныя футбалісты завяршылі свой выступ на стадыі паўфіналу, саступіўшы камандзе Полацка. Галоўнай падзеяй футбольнага жыцця [[СССР]] у 1928 годзе стала правядзенне Усесаюзнай спартакіяды ў Маскве, удзел у якой прыняла і зборная [[БССР]], якая заняла пятае месца. Лепшым бамбардзірам беларускай каманды стаў «дынамавец» Ціхаміраў, які забіў 4 мяча. Яшчэ гэты год быў знамянальны тым, што спартыўнае таварыства «Дынама» прыступіла да будаўніцтва новага спартыўнага стадыёна на месцы былога іпадрома. Напачатку 1930-х гадоў у жыцці мінскага «Дынама» адбылася знамянальная падзея — у каманды з’явіўся свой стадыён. Размяшчаўся ён там, дзе сёння знаходзіцца паркавая частка сучаснага стадыёна, быў драўляным і змяшчаў 10 тысяч гледачоў. Характэрна, што кожны з дынамаўцаў зрабіў свой унёсак у будаўніцтва спартыўнай арэны, бескарысліва адпрацаваўшы па 100 гадзін. Да гэтага часу футбол стаў ужо самым папулярным выглядам спорту ў [[СССР]]. Не была выключэннем і [[Беларусь]]. Футбалісты мінскага «Дынама» хадзілі ў кумірах у сталічнай публікі. Шмат у чым паспрыяла гэтаму выхад на экраны ў 1936 годзе мастацкага фільма «Брамнік». Каб патрапіць на яго, у мінскіх кінатэатраў выбудоўваліся велізарныя чэргі. === Удзел у першынстве СССР да вайны === У 1936 годзе прайшоў першы чэмпіянат СССР. Праўда, футбольнай каманды «Дынама» (Мінск) сярод яго ўдзельнікаў не было. Мінчукі, якія яшчэ не мелі статуту каманды майстроў, гулялі на першынства рэспублікі, якое ў чарговы раз выйгралі ў 1937 годзе. Толькі два гады праз сталічная каманда стала камандай майстроў. У 1940 годзе яна была ўключана ў склад пятнаццаці каманд, якім на наступны год атрымалі магчымасць выступаць у вышэйшай лізе саюзнага чэмпіянату. Так што сезон 1941 гады мінскія заўзятары чакалі з нецярпеннем. Гонар дэбютаваць у эліце савецкага футбола выпала наступным футбалістам: брамнікі — Аляксандр Дорахаў, Аляксандр Кваснікаў, палявыя гульцы — Леанід Салаўёў, Аляксандр Маляўкін, Міхась Воўкаў, Абуш Чалакян, Міхась Карабко, Сяргей Нікульцаў, Васіль Панфілаў, Аляксандр Абрамаў, Якаўлеў, Васіль Панамароў, Эрык Рэйстэр, Яўген Піскароў, Кастусь Балясаў, Пётр Ігнатаў, Мікалай Шэвялянчык, Мікалай Зіноўеў. 27 красавіка 1941 гады «Дынама» правяло ў Мінску першы матч саюзнага першынства супраць іншага дэбютанта вышэйшай лігі ленінградскага «Спартака» і атрымала перамогу з лікам 2:1. Далей каманду чакала параза ў Тбілісі ад мясцовых аднаклубнікаў, вікторыя ў Маскве над першай прафсаюзнай камандай, і два запар паразы ад адэскага «Спартака» і ад дзейснага чэмпіёна — маскоўскага «Дынама». Таму да чарговай хатняй гульні 15 чэрвеня супраць каманды «Стаханавец» са [[Горад Данецк|Сталіна]] мінчукі рыхтаваліся асабліва старанна. Аднак і ў гэтай сустрэчы дынамаўцам не наканавана было дамагчыся дадатнага выніку. Дзякуючы бездакорнай гульні свайго галкіпера, перамогу з рахункам 2:1 атрымалі госці. Гэта быў апошні футбольны матч «Дынама» ў тым фатальным годзе. Праз тыдзень пачалася вайна… === Вялікая Айчынная вайна === Вайна заспела футбалістаў сталічнага «Дынама» ў Мінску. Паколькі каманда ўваходзіла ў структуру [[НКУС]] і была паўваенным калектывам, то ўжо на другі дзень вайны дынамаўцам выдалі абмундзіраванне, зброю і загадалі адпраўляцца ў Маскву. Як распавядаў пасля вайны адзін з ігракоў той каманды Мікалай Шавялянчык, футбалісты самастойна знайшлі ў падпаленым горадзе грузавік, на якім і накіраваліся па Магілёўскай шашы ў бок Масквы, кожную хвіліну рызыкуючы патрапіць пад бамбардзіроўку або нарвацца на варожы дэсант. Ехалі, пакуль не скончыўся бензін. Калі той закончыўся, а заправіцца не было дзе, далей пайшлі пешшу ў натоўпе ўцекачоў. У Магілёве футбалістам дапамог першы сакратар ЦК КПБ [[Панцеляймон Панамарэнка]], які выдзяліў дзве машыны, на якіх каманда даехала да Смаленска, а адтуль сяк-так дабралася і да Масквы. Па прыбыцці ў сталіцу футбалісты адправіліся на стадыён «Дынама». Тут у ліпені 1941-га фарміравалася Асобная мотастралковая брыгада адмысловага прызначэння — знакаміты ОМСБОН. У яе ўваходзілі 800 лепшых спартсменаў краіны, а таксама працоўныя маскоўскіх прадпрыемстваў, выкладчыкі і курсанты школ НКУС, чэкісты-аператыўнікі, памежнікі. У склад гэтай брыгады былі залічаны і мінскія футбалісты. ОМСБОН нёс патрульную службу, удзельнічаў у стварэнні абарончых меж, мініраванні важных аб’ектаў, ажыццяўляў выведвальныя і дыверсійныя дзеянні на акупаванай ворагам тэрыторыі. У кастрычніку 1941 года, калі Масква была абвешчана на аблогавым становішчы, часова стаў часткай гарнізона сталіцы і браў удзел у баявых дзеяннях у Падмаскоўе. 7 лістапада 1941 гады ў складзе ОМСБОН футбольная каманда мінскага «Дынама» на чале са старэйшым трэнерам Львом Карчэбокавым удзельнічала ў парадзе савецкіх войскаў на Чырвонай плошчы. Пасля таго як вораг быў адкінуты ад Масквы, футбалісты, якія неслі патрульную службу, ахоўвалі ваенныя аб’екты. Шэраг з іх прасіліся на фронт, але адпусцілі толькі некаторых. Касцяк каманды захаваўся, і пасля пераломнай перамогі пад Сталінградам з дынамаўцаў ізноў сфарміравалі футбольную каманду, якая некаторы час выступала ў першынстве Масквы пад назвай «Ваенная частка маёра Іванова». Крыху пазней каманду перайменавалі ў «Дынама-2». У 1944 годзе дынамаўская каманда ўжо іграла ў Кубку СССР, прычым дайшла да паўфіналу. === Пасляваенны час === <!--Вясна 1945 гады. Вайна набліжалася да канца. Жыццё ў Савецкай краіне паступова вярталася ў мірнае рэчышча. Ужо ў сярэдзіне мая павінен быў стартаваць першы паваенны чэмпіянат СССР па футболе, у ліку ўдзельнікаў якога было і мінскае «Дынама». Праўда, на шляхі вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу стаяла адна істотная праблема. Дзе праводзіць хатнія матчы? Бо даваенны стадыён быў разбураны, а на ўзвядзенне новага патрабаваўся час. Таму сталі ўдарнымі тэмпамі прыводзіць у парадак стадыён «Харчавік», які размяшчаўся на беразе Свіслачы ў парку імя Горкага. Тым часам мінскае «Дынама» ў Сухумі поўным ходам рыхтавалася да пачатку саюзнага першынства. Дахаты дынамаўцы вярнуліся 6 мая, а тры дня праз адправіліся ў Брэст, дзе вікторыяй над мясцовым «Спартаком» (2:1) адсалютавалі Вялікай Перамозе. Адразу ж пасля матча сталічная каманда ўзяла курс на Тбілісі, дзе 14 мая ёй мела быць стартаваць у чэмпіянаце краіны паядынкам супраць ленінградскага «Зеніту». Супрацьстаянне прадстаўнікоў двух гарадоў-герояў завяршылася баявой нічыёй — 1:1. Аўтарам першага гала ў паваеннай гісторыі футбольнага клуба «Дынама» (Мінск) стаў паўабаронца Барыс Курнеў. Далей рушылі ўслед паразы ад аднаклубнікаў з Ленінграда (0:4) і Тбілісі (0:5) і перамога над сталінградскім «Трактарам» (4:1). Наступны матч мінчукі чакалі з адмысловым нецярпеннем, паколькі гульня, нарэшце вось, павінна была адбыцца ў Мінску. 14 чэрвеня дзесяць тысяч якія знудзіліся па футболе мінчукоў прыйшлі на стадыён «Харчавік», каб паглядзець на паядынак сваіх улюбёнцаў з маскоўскім «Дынамам». Аднак іх падтрымкі апынулася не досыць, каб перагуляць адну з наймоцных на той момант каманд краіны. Забіўшы тры неўзаемных мяча, масквічы пацвердзілі свой статут фаварытаў чэмпіянату і прыпсавалі мінскім аднаклубнікам хатні дэбют. Аднак нават гэта параза не магла азмрочыць радасці заўзятараў ад вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу. У далейшым мінчукі выступалі са зменнымі поспехам, чаргуючы яркія перамогі з крыўднымі паразамі. Як следства, па выніках чэмпіянату «Дынама» абгрунтавалася на 9-м месцы, набраўшы 17 ачкоў у 22 матчах. Чэмпіянат краіны 1946 года склаўся для мінскага «Дынама» вельмі няўдала. Каманда толькі ў апошнім туры гарантавала сабе захаванне прапіскі ў вышэйшай лізе. Дало пра сябе ведаць адсутнасць добра падрыхтаваных рэзерваў. Аднак па канчатку першынства былі зроблены адпаведныя высновы, і перад стартам новага сезона беларускія заўзятары чакалі ад сваіх улюбёнцаў не толькі прыгожай гульні, але і годнага выніку. Нажаль, пачало было проста якія бянтэжаць — сем параз запар. З вяртаннем на нанова адбудаваны стадыён «Дынама» справы ў дынамаўцаў пайшлі весялей. Але занадта шмат ачкоў было страчана на старце, каб разлічваць на штосьці больш, чым захаванне месца ў класа «А». Перад чэмпіянатам 1948 гады мінская лютва ўзмацнілася некалькімі новымі гульцамі. З маскоўскага «Дынама» ў каманду прыйшлі Аляксандр Назараў, Валерый Бехтенев, а таксама добра знаёмы мінскім заўзятарам Барыс Курнеў. Мінчукі стартавалі 2 мая ў Ерэване, атрымаўшы перамогу над мясцовымі аднаклубнікамі (2:1). Аднак гэта гульня была прызнана таварыскай у сувязі з якая змянілася сістэмай розыгрышу. Кіраўнікі савецкага футбола палічылі, што праводзіць чэмпіянат у 30 каманд не вельмі зручна, і вырашылі заднім лікам (!) скараціць колькасць удзельнікаў да 14. Зрэшты, гэты фальстарт не адбіўся на гульні дынамаўцаў, якія выдатна пашумелі на старце і доўгі час знаходзіліся ў групе лідараў. Але кароткая лаўка запасных не дазволіла камандзе ўтрымаць набраны тэмп да канца чэмпіянату. 15 параз запар адкінулі мінчукоў на 12-е выніковае месца. Гэтак жа няўдала склаўся для «Дынама» і чэмпіянат 1949 гады — усяго толькі 15-е радок у турнірнай табліцы. А год праз каманда і зусім выляцела ў клас «Бы». Прычым права выступаць у найнізкай лізе дынамаўцам прыйшлося аспрэчваць у двухраундовой двубоі з пераможцам першынства БССР 1950 гады — камандай Акруговай хаты афіцэраў. Першы матч прынёс перамогу армейцам (1:0), у зваротным паядынку з такім жа рахункам мацней апынулася «Дынама». Не выявіла пераможца і дадатковая сустрэча — 1:1. Якая зацягнулася спрэчка прэтэндэнтаў завяршыўся толькі 3 снежня, калі дынамавец Макараў у дадатковы час дакладным ударам схіліў чару шаляў у карысць сваёй каманды. У 1951 годзе «бела-блакітныя» вярнулі сабе месца сярод наймоцных каманд класа «А». Але адставанне мінчукоў ад лепшых каманд краіны ў тэхнічным і тактычным плане было занадта прыкметным. Як следства, чарговае растанне з вышэйшым дывізіёнам. Падобная сітуацыя ў корані не ўладкоўвала кіраўніцтва рэспублікі. Таму было прынята рашэнне ствараць калектыў, здольны не толькі вярнуць прапіску ў вышэйшай лізе, але і трывала там замацавацца. З гэтай мэтай у каманду быў запрошаны знакаміты галкіпер Аляксей Хомич. Актыўна ўводзілася ў склад таленавітая моладзь у твары Івана Мозера, Уладзіміра Нуждина, Вячаслава Артемова, Юрыя Прохорова. У 1953 годзе абноўленае «Дынама» бліскуча прайшло турнірны шлях у класе «Б» і вярнулася ў групу наймоцных. На гэты раз не для таго, каб выступаць у якасці статыстаў. У сезон 1954 гады каманда ўступіла з новай назвай. Загадам Кіравання па фізічнай культуры і спорту Міністэрства адукацыі БССР футбалісты і трэнеры мінскага «Дынама», якія заваявалі права выступаць у класе «А» былі залічаны ў склад футбольнай каманды майстроў «Спартак». І варта прызнаць, што змена назвы дабратворна адбілася на гульні мінчукоў. Ужо стартавы матч чэмпіянату супраць маскоўскага «Лакаматыва», які адбыўся па просьбе азербайджанскай грамадскасці ў Ерэване, хоць і не выявіў пераможца (0:0), але прадэманстраваў велізарны патэнцыял мінскай лютвы. Пацверджаннем гэтага стала серыя гучных перамог над лідарамі савецкага футбола. Спачатку дзякуючы дублю Івана Мозера быў зрынуты чэмпіён краіны — маскоўскі «Спартак» (2:1). Затым ахвярай мінскіх спартакаўцоў упалі грозныя маскоўскія армейцы (1:0). А 31 мая на мінскім стадыёне «Дынама» ў прысутнасці 35000 гледачоў мінчукі ўпершыню ў сваёй паваеннай гісторыі адолелі якое лідыравала ў чэмпіянаце сталічнае «Дынама» (1:0). Вока заўзятараў цешыла не толькі яркая гульня каманды, але і месца ў турнірнай табліцы — пасля вікторыі над «Дынамам» спартакаўцы ўзлезлі на дагэтуль нябачаны першы радок. І нібы ўбоявшись уласнага спрыту, зменшылі звароты, патрываўшы шэраг неабавязковых параз. Як следства, першы круг мінская каманда завяршыла толькі пятой. Праўда, якія рушылі неўзабаве перамогі над «Крыламі Саветаў» (2:0), «Зенітам» (2:0), «Тарпеда» (2:1) і кіеўскім «Дынамам» (3:2) вярнулі дзёрзкага пачаткоўца ў што лідыруе групу. Ключавым у размеркаванні месцаў на пастаменце павінен быў стаць паядынак мінчукоў з маскоўскімі аднаклубнікамі 25 ліпеня ў Мінску. Аднак мінскія аматары футбола так і не ўбачылі сустрэчы прэтэндэнтаў на медалі. У сувязі з адкрыццём у Латвіі другой Усесаюзнай спартакіяды грамадства «Спартак» матч вядучых каманд краіны было вырашана перанесці ў Рыгу, дзе пры агідным судзействе латышскай судзейскай брыгады мінчукі пацярпелі паражэнне — 2:3. Зрэшты, гэта няўдача не зламала спартакаўцоў, якія годна правялі фіналь чэмпіянату і ўпершыню ў гісторыі клуба заваявалі бронзавыя медалі ўсесаюзнага першынства. Іх уладальнікамі сталі: футбалісты А.Хоміч, Н.Макараў, П.Мімрык, А.Ягораў, І.Мозер, В.Голубеў, В.Арцёмаў, А.Галашчапаў, Г.Абрамовіч, Б.Курнеў, В.Маляўкін, В.Ходзін, Ю.Бачурын, а таксама трэнеры М.Базенянкоў і М.Шавялянчык. Гэты поспех дазваляў беларускім заўзятарам спадзявацца на ўдалы выступ каманды і ў наступным сезоне. Аднак бронза 1954 гады так і засталася адзіным дасягненнем мінчукоў пад сцягам «Спартака». Другая палова 50-х складалася для мінскага «Спартака» вельмі няўдала. Каманда ніяк не магла знайсці тую гульню, якая дазволіла ёй заваяваць «бронзу» чэмпіянату СССР 1953 гады. Як следства, сталыя растанні з вышэйшай лігай, якія год праз змяняліся абнадзейлівымі вяртаннямі. Так працягвалася да 1959 гады, калі спартакаўцы, фінішаваўшы сёмымі ў чэмпіянаце краіны сярод каманд класа «Б», не змаглі вярнуць сабе прапіску ў групе наймоцных. Перад пачаткам сезона 1960 гады Федэрацыя футбола СССР прыняла рашэнне з мэтай папулярызацыі футбола ў краіне пашырыць клас «А» да 22 каманд і праводзіць чэмпіянат у два этапу. Дзякуючы гэтаму рэфармаванню Беларусь вярнула сабе месца ў вышэйшай лізе. Абараняць гонар рэспублікі ў барацьбе з лепшымі футбольнымі калектывамі краіны мела быць камандзе пад назвай «Беларусь», укамплектаванай футбалістамі мінскага «Спартака» і «Ураджая» і ўзмоцненай гульцамі з іншых клубаў краіны. З маскоўскага «Тарпеда» прыйшлі Альберт Дзенісенка, Віталь Арбутаў, Уладзімір Церахаў, з маскоўскага «Дынама» — Анатоль Жукаў, з мікалаеўскага «Авангарда» — Анатоль Маёраў. Шэфства над новай лютвой узяў Мінскі трактарны завод. Старт «Беларусі» ў чэмпіянаце выдаўся проста феерычным — пяць перамог запар! Прычым, сярод зрынутых былі такія гранды савецкага футбола, як маскоўскі «Спартак» і кіеўскае «Дынама». За ўвесь першы круг мінчукі патрывалі ўсяго дзве паразы — ад алма-атинского «Кайрата» (0:2) і армейцаў Масквы (0:3) — і заслужана займалі першае месца ў сваёй групе. Усё з нецярпеннем чакалі ад дэбютанта вышэйшай лігі новых неспадзевак. Але працягу не рушыла ўслед. Другі круг мінская лютва правяла вельмі нестабільна, чаргуючы ўдалыя матчы з адкрыта правальнымі, і завяршыла групавы этап на шостым месцы, якое давала «Беларусі» права змагацца толькі за месцы з 7-га па 11-е. Для каманды, яшчэ ўчора якая прэтэндавала на медалі, гэта было вялікім расчараваннем. Так што нядзіўна, што мінчукі не змаглі наладзіцца на матчы суцяшальнага турніру і фінішавалі ў чэмпіянаце толькі адзінаццатымі. Перад сезонам 1961 гады ў «Беларусі» пачаўся працэс змены пакаленняў. Каманду пакінулі дасведчаныя Леанід Нікуленкп, Анатоль Ільін, Анатоль Маёраў, на змену якім прыйшла цэлая група выхаванцаў беларускага футбола: Іван Савосцікаў, Юрый Пышнік, Леанід Гарай, Мікалай Чаргінец. З маскоўскага ЦСКА ў Мінск перабраўся Міхаіл Мустыгін. Амаладжэнне складу не прайшло бясследна. У наступных двух чэмпіянатах мінчукі не набылі поспеху, стабільна фінішуючы на 19-м месцы. Тым часам, былі і пазітыўныя моманты. Так, у 1961 годзе «Беларусі» быў уручаны прыз газеты «Савецкі спорт», як самай карэктнай камандзе краіны. А ў 1962-м адным з найлепшых бамбардзіраў першынства стаў нападнік мінчан Міхаіл Мустыгін, які забіў 16 мячоў. На гэтым завяршаецца кароткая гісторыя каманды майстроў пад назвай «Беларусь». Пасля «бронзавага» поспеху 1963 гады «Дынама» ніяк не атрымоўвалася намацаць гульню, якая дазволіла б ім ізноў падняцца на пастамент саюзнага першынства. Быццам бы па-ранейшаму ярка дзейнічаў грозны тандэм нападнікаў Малафееў — Мустыгін, на чый рахунак даводзілася львіная дзель камандных галоў, асвоіліся ў ролі лідараў Леанард Адамаў, Іван Мозер, Іван Савосцікаў, актыўна ўводзіліся ў склад перспектыўная моладзь, а выніку ўсё не было. Не лепшую паслугу мінчукам аказвалі штогадовыя турнэ па краінах Афрыкі, якія парой даводзіліся на самы разгар чэмпіянату. Адмовіцца ж было немагчыма, паколькі за ўсім гэтым крыліся палітычныя матывы. З такіх паездак футбалісты вярталіся змарнелымі далёкімі пералётамі, а часцяком і з траўмамі, што не магло не адбіцца на выступе каманды. Так, у 1965-м шмат у чым менавіта турнэ па Тунісе пакінула «Дынама» за бортам прызавой тройкі. У падапечных Аляксандра Севидова проста не хапіла сіл на фіналь чэмпіянату. Затое ў Кубку СССР 1965 гады «бела-блакітныя» выступілі як ніколі ўдала. Адолеўшы ў паўфінале чэмпіёна краіны тбіліскае «Дынама», мінчукі ўпершыню ў сваёй гісторыі выйшлі ў фінал, дзе іх чакаў грозны маскоўскі «Спартак». Першая сустрэча каманд у Маскве 14 жніўня пераможца не выявіла (0:0), у які адбыўся назаўтра дадатковым матчы мацней апынуліся сталічныя футбалісты (2:1). У сезоне 1967 гады дынамаўцы пры досыць нядрэннай гульні зноў спыніліся ў кроку ад пастамента. Невялікім суцяшэннем для каманды магло паслужыць толькі тое, што іх форвард Міхась Мустыгин з 19 мячам стаў лепшым бамбардзірам першынства. У наступныя гады вынікі «Дынама» пайшлі на змяншэнне, у чым, зрэшты, не было нічога дзіўнага — у камандзе пачаўся працэс змены пакаленняў. Пасля чэмпіянату 1969 гады развіталіся з футболам куміры беларускіх заўзятараў Міхаіл Мустыгін, Эдуард Зарэмба, Веніямін Арзамасцаў і Анатоль Глухотка. На трэнерскую працу перайшоў Іван Мозер. А 21 кастрычніка 1971 гады на мінскім стадыёне «Дынама» перад матчам «Дынама» (Мінск) — «Дынама» (Масква) адбылася цырымонія правадоў з вялікага футбола лепшага бамбардзіра ў гісторыі каманды Эдуарда Малафеева. Нападнік мінчукоў тройчы ўваходзіў у лік 33-х лепшых гульцоў СССР (1963, 1967, 1968), у 1971 годзе стаў лепшым бамбардзірам чэмпіянату краіны, у тым жа года ўвайшоў у члены клуба бамбардзіраў імя Рыгора Фядотава. За сваю кар’еру ён згуляў 255 матчаў у вышэйшай лізе і правёў у вароты супернікаў 100 мячоў. На рахунку Малафеева 40 матчаў і 6 забітых мячоў за зборную СССР. За гэтыя дасягненні Спорткамітэт СССР узнагародзіў яго медалём «За выбітныя спартыўныя дасягненні». Перад пачаткам сезона 1974 гады мінскае «Дынама», якое выступала гэтыя гады ў першай лізе, узначаліў заслужаны трэнер СССР Міхась Бозененков. Дапамагалі яму ўслаўленыя ў мінулым гульцы каманды Анатоль Ягораў, Эдуард Малафееў і Леанард Адамаў. У калектыў улілася вялікая група выхаванцаў мінскіх ДЮСШ — Юрый Курбыка, Валерый Шавейка, Сяргей Бароўскі, Пётр Васілеўскі і інш. Аднак задача выйсця ў групу наймоцных апынулася мінчукам не па плячы. Вырашыць яе ім атрымалася толькі на наступны год, калі «Дынама» ўжо пад кіраўніцтвам Яўгена Гаранскага датэрмінова забяспечыла сабе пуцёўку ў вышэйшую лігу. 1976 год выдаўся для дэбютанта класа «А» асабліва цяжкім. У сувязі з удзелам зборнай СССР у чэмпіянаце Еўропы і XXI Алімпійскіх гульнях было праведзена два чэмпіянату краіны — вясновы і восеньскі. У вясновай частцы гэтага футбольнага марафона мінчукі выглядалі цалкам годна, заняўшы 9-е выніковае месца, а вось на восень сіл у іх ужо не хапіла. Атрымаўшы ўсяго дзве перамогі, «Дынама» размясцілася на апошнім 16-м месцы і разам з маскоўскім «Спартаком» пакінула вышэйшую лігу. Няўдалы выступ пацягнуў за сабой чарговую змену кіраўніцтва. У руля каманды ўстаў Алег Базилевич, які працаваў раней з кіеўскім «Дынамам». Новы трэнерскі штаб надаваў вялікую ўвагу функцыянальнай падрыхтоўцы і патрабаваў безумоўнага выканання абранай на гульню канцэпцыі. Але для выйсця ў клас «А» гэтага апынулася недастаткова. У чэмпіянаце 1977 гады мінчукі не змаглі падняцца вышэй 4-га месцы і на наступны год пад кіраўніцтвам Базилевича распачалі чарговую спробу ўвайсці ў вышэйшую лігу. Місія здавалася цалкам пасільнай, паколькі дынамаўская моладзь ужо паспела набрацца досыць досведу, каб вырашаць сур’ёзныя задачы. Пацвердзілі гэта і першыя гульні чэмпіянату, у якіх каманда дзейнічала ярка і атрымлівала буйныя перамогі. Аднак трэнерскі штаб не заахвочваў творчую імправізацыю на поле, навязваючы футбалістам строгія тактычныя схемы, у сувязі з чым гульня «Дынама» паступова блякла, а выйсце ў групу наймоцных станавіўся ўсё больш сумніўным. У якая склалася сітуацыі Беларускі савет «Дынама» вырашыўся на адважны крок — даручыць кіраўніцтва лепшым клубам рэспублікі мясцовым спецыялістам. Выбар упаў на Эдуарда Малафеева, паспяхова працавалага ў Брэсце. Нядаўні кумір беларускіх заўзятараў без ценю нясмеласці прыняў каманду ў сярэдзіне сезона, здолеў натхніць футбалістаў на творчасць і самаадданасць і вярнуў-ткі Беларусі месца ў вышэйшай лізе. Тады яшчэ ніхто нават не падазраваў, што праз некалькі гадоў менавіта пад яго кіраўніцтвам мінскае «Дынама» даможацца самага гучнага поспеху ў сваёй гісторыі… --> === У суверэннай Беларусі === == Дасягненні == ==== {{Сцяг|СССР}} СССР ==== '''[[Чэмпіянат СССР па футболе|Чэмпіянат СССР]]''' * ''Чэмпіён СССР (1)'': 1982 * ''Бронзавы прызёр (3)'': 1954, 1963, 1983 '''[[Кубак СССР па футболе|Кубак СССР]]''' * ''Фіналіст (2)'': 1965, 1987 '''[[Кубак Футбольнага саюза СССР]]''' * ''Фіналіст (1)'': 1989 '''[[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянат БССР]]''' * ''Чэмпіён БССР (6)'': 1937—39, 1945, 1951, 1975 * ''Срэбны прызёр чэмпіянатаў БССР (5)'': 1934, 1935, 1946, 1952, 1977 * ''Бронзавы прызёр чэмпіянатаў БССР (2)'': 1940, 1947 '''[[Кубак БССР па футболе|Кубак БССР]]''' * ''Уладальнік Кубка БССР (2)'': 1936, 1940 * ''Фіналіст (1)'': 1945 ==== {{Сцяг|Беларусь}} Беларусь ==== '''[[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіянат Беларусі]]''' * ''Чэмпіён (7)'': 1992, 1993, 1994, 1995, 1995 (восень), 1997, 2004 * ''Срэбраны прызёр (9)'': 1996, 2001, 2005, 2006, 2008, 2009, 2014, 2015, 2017 * ''Бронзавы прызёр (7)'': 2000, 2003, 2012, 2013, 2016, 2018, 2021 '''[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак Беларусі]]''' * ''Пераможца (3)'': 1992, 1994, 2003 * ''Фіналіст (3)'': 1996, 1998, 2013 '''[[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубак Беларусі (Кубак сезона)]]''' * ''Пераможца (1)'': 1994 ==== [[File:Simple gold cup.svg|18px]] Футбольныя прызы (СССР) ==== * ''За справядлівую гульню'': 1961 * ''За волю да перамогі'': 1976 (в), 1982 * ''Кубак прагрэсу'': 1979, 1982 * ''Агрэсіўнаму госцю'': 1982 * ''Граза аўтарытэтаў'': 1986 * ''Імені Рыгора Фядотава'': 1982 == Статыстыка == {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце СССР''' |- !style="background: #436EEE; color:white" width=7%|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white" width=20%|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=6%|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white" width=10%|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white" width=37%|'''Бамбардзіры''' |- |1950 |Клас А |36 |9 |5 |22 |44-73 |23 |17(23) |Бармашаў — 11 |- |1951 |Клас Б |34 |21 |7 |6 |57-30 |49 |2(18) |Шэвялянчык — 20 |- |1952 |Клас А |13 |1 |3 |9 |10-29 |5 |14(14) |Шэвялянчык, Мозер, Васільеў, Юраў — 2 |- |1953 |Клас Б, 1-6 месцы |22 |13 |7 |2 |36-13 |33 |1(27) |Ягораў — 4 |- |1954 |Клас А |24 |12 |6 |6 |29-23 |30 |3(13) {{Бр|Бронза}} |Ягораў — 7 |- |1955 |Клас А |22 |2 |6 |14 |13‑32 |10 |12(12) |Ягораў — 3 |- |1956 |Клас Б, 1 зона |34 |18 |11 |5 |45-26 |47 |1(18) |Карнееў — 9 |- |1957 |Клас А |22 |1 |7 |14 |11-40 |9 |12(12) |Нікуленка — 3 |- |1958 |Клас Б, 3 зона |30 |18 |5 |7 |56-25 |41 |2(16) |Ерахавец — 10 |- |1959 |Клас Б, 2 зона |28 |13 |5 |10 |33-28 |31 |7(15) |Хасін — 9 |- |1960 |Клас А, 7-12 месцы |30 |13 |5 |12 |32-39 |31 |10(22) |Хасін — 13 |- |1961 |Клас А, 11-22 месца |32 |7 |10 |15 |29-44 |24 |19(22) |Мустыгін — 7 |- |1962 |Клас А, 13-22 месцы |30 |10 |6 |14 |34-41 |26 |19(22) |Мустыгін — 17 |- |1963 |Першая група А |38 |18 |12 |8 |47-27 |48 |3(20) {{Бр|Бронза}} |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 21 |- |1964 |Першая група А |32 |7 |17 |8 |24-21 |31 |9(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 10 |- |1965 |Першая група А |32 |14 |9 |9 |37-27 |37 |4(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 17 |- |1966 |Першая група А |36 |11 |13 |12 |36-39 |35 |11(19) |Мустыгін — 8 |- |1967 |Першая група А |36 |13 |17 |6 |47-31 |43 |4(19) |Мустыгін — 19 |- |1968 |Першая група А |38 |17 |12 |9 |52-36 |46 |6(20 |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 11 |- |1969 |Першая група А, 1-14 месцы |32 |8 |11 |13 |22-37 |27 |13(14) |Каберскі, Талейка — 4 |- |1970 |Вышэйшая група А |32 |11 |10 |11 |33-29 |32 |9(17) |Васільеў — 9 |- |1971 |Вышэйшая |30 |8 |12 |10 |36-43 |28 |11(16) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 16 |- |1972 |Вышэйшая |30 |10 |11 |9 |27-28 |31 |8(16) |Васільеў — 9 |- |1973 |Вышэйшая |30 |7 |3+6 |14 |21-36 |17 |15(16) |Грыгорьеў, Васільеў, Курнеў, Словак, Варонін — 3 |- |1974 |Першая |38 |21 |9 |8 |60-38 |51 |3(20) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 14 |- |1975 |Першая |38 |21 |8 |9 |52-31 |50 |2(20) |Грыгорьеў — 13 |- |1976(вясна) |Вышэйшая |15 |6 |3 |6 |17-18 |15 |9(16) |Васілеўскі — 5 |- |1976(восень) |Вышэйшая |15 |2 |4 |9 |10-21 |8 |16(16) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]], [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Байдачны]] — 4 |- |1977 |Вышэйшая |38 |19 |9 |10 |48-29 |47 |4(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 11 |- |1978 |Першая |38 |21 |11 |6 |57-28 |53 |3(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 16 |- |1979 |Вышэйшая |34 |15 |6 |13 |48-38 |36 |6(18) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 14 |- |1980 |Вышэйшая |34 |11 |12 |11 |41-42 |32(-2) |10(18) |Васілеўскі — 10 |- |1981 |Вышэйшая |34 |11 |13 |10 |44-39 |32 |9(18) |Васілеўскі — 14 |- |1982 |Вышэйшая |34 |19 |9 |6 |63-35 |47 |1(18) {{Зл|Чэмпіён}} |Гурыновіч — 13 |- |1983 |Вышэйшая |34 |17 |9 |8 |51-34 |43 |3(18) {{Бр|Бронза}} |Гурыновіч — 17 |- |1984 |Вышэйшая |34 |15 |13 |6 |43-28 |40 (-3) |5(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 12 |- |1985 |Вышэйшая |34 |16 |9 |9 |40-31 |41 |4(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 11 |- |1986 |Вышэйшая |30 |10 |8 |12 |37-40 |28 |10(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 13 |- |1987 |Вышэйшая |30 |12 |9 |9 |33-25 |33 |5(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 10 |- |1988 |Вышэйшая |30 |7 |11 |12 |29-34 |25 |12(16) |Шырокі — 5 |- |1989 |Вышэйшая |30 |11 |7 |12 |35-33 |29 |9(16) |Мятліцкі, Герасімец — 5 |- |1990 |Вышэйшая |24 |6 |3 |15 |20-34 |15 |12(13) |Мархель — 6 |- |1991 |Вышэйшая |30 |9 |11 |10 |29-31 |29 |8(16) |Вялічка — 9 |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце Беларусі''' |- !style="background: #436EEE; color:white"|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Бамбардзіры''' |- |1992 |Вышэйшая |15 |11 |3 |1 |38–7 |25 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Валянцін Бялькевіч|Бялькевіч]] — 7 |- |1992/93 |Вышэйшая |32 |26 |5 |1 |90–25 |57 |1(17) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Сяргей Бараноўскі|Бараноўскі]] — 17 |- |1993/94 |Вышэйшая |30 |24 |4 |2 |76–20 |52 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 14 |- |1994/95 |Вышэйшая |30 |20 |8 |2 |83–24 |48 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Яўген Кашанцаў|Кашанцаў]] — 18 |- |1995-восень |Вышэйшая |15 |12 |2 |1 |42–13 |38 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 15 |- |1996 |Вышэйшая |30 |23 |6 |1 |83–20 |75 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 23 |- |1997 |Вышэйшая |30 |21 |7 |2 |74–24 |70 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 16 |- |1998 |Вышэйшая |28 |11 |6 |11 |39–38 |39 |8(15) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 7 |- |1999 |Вышэйшая |30 |14 |9 |7 |51–30 |51 |6(16) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 15 |- |2000 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–21 |62 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]], [[Сяргей Уладзіміравіч Кавальчук|Кавальчук]] — 9 |- |2001 |Вышэйшая |26 |16 |5 |5 |52–21 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 12 |- |2002 |Вышэйшая |26 |12 |6 |8 |44–28 |42 |7(14) |[[Максім Цыгалка|Цыгалка]] — 11 |- |2003 |Вышэйшая |30 |20 |4 |6 |62–24 |64 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Сяргей Карніленка|Карніленка]] — 18 |- |2004 |Вышэйшая |30 |24 |3 |3 |64–18 |75 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Андрэй Разін|Разін]] — 12 |- |2005 |Вышэйшая |26 |15 |5 |6 |50–26 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Леанід Ковель|Ковель]] — 9 |- |2006 |Вышэйшая |26 |15 |7 |4 |44–22 |52 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Эдуарду Марэйра Араужу|Эду]] — 10 |- |2007 |Вышэйшая |26 |8 |11 |7 |27–28 |35 |9(14) |[[Бруно Мбанангой|Мбанангой]] — 7 |- |2008 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–29 |62 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Роберт Рак|Рак]] — 10 |- |2009 |Вышэйшая |26 |14 |8 |4 |38–18 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Аляксандр Гаўрушка|Гаўрушка]] — 8 |- |2010 |Вышэйшая |33 |17 |5 |11 |49–34 |56 |4(12) |[[Сяргей Кісляк|Кісляк]] — 9 |- |2011 |Вышэйшая |33 |14 |7 |12 |50–43 |49 |4(12) |[[Бруна Фурлан|Фурлан]] — 11 |- |2012 |Вышэйшая |30 |16 |8 |6 |37–19 |56 |3(11) {{Бр|Бронза}} |[[Станіслаў Драгун|Драгун]] — 7 |- |[[Сезон 2013 ФК Дынама Мінск|2013]] |Вышэйшая |32 |15 |9 |8 |44–33 |54 |3(12) {{Бр|Бронза}} |[[Эрнан Фігерэда|Фігерэда]] — 10 |- |[[Сезон 2014 ФК Дынама Мінск|2014]] |Вышэйшая |32 |18 |7 |7 |44–21 |61 |2(12) {{Ср|Срэбра}} |[[Ненад Адамавіч|Адамавіч]], [[Ігар Стасевіч|Стасевіч]] — 8 |- |[[Сезон 2015 ФК Дынама Мінск|2015]] |Вышэйшая |26 |15 |8 |3 |36–13 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Чыгозэ Удожы|Удожы]] — 10 |- |[[Сезон 2016 ФК Дынама Мінск|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 10 || 5 || 46–28 || '''55''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 8 |- |[[Сезон 2017 ФК Дынама Мінск|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] || 30 || 22 || 2 || 6 || 46–15 || '''68''' || '''2''' (16) {{Ср|Срэбра}} || [[Антон Сарока|Сарока]] — 12 |- |[[Сезон 2018 ФК Дынама Мінск|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] || 30 || 18 || 9 || 3 || 41–17 || '''63''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 6 |- |[[Сезон 2019 ФК Дынама Мінск|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 5 || 10 || 43–39 || '''50''' || '''4''' (16) || [[Ягор Зубовіч|Зубовіч]] — 8 |- |[[Сезон 2020 ФК Дынама Мінск|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] || 30 || 16 || 4 || 10 || 38–25 || '''52''' || '''6''' (16) || [[Яўген Шыкаўка|Шыкаўка]] — 11 |- |[[Сезон 2021 ФК Дынама Мінск|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] || 30 || 19 || 5 || 6 || 55–20 || '''62''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Аблай Мбенг|Мбенг]] — 10 |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў еўракубках''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Хатні матч !style="background: #436EEE; color:white"| У гасцях !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |1983/84 |Кубак еўрапейскіх чэмпіёнаў |1 раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Грасхопер|Грасхопер]] |1:0 |2:2 |'''3:2''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Раба ЭТА|Раба ЭТА]] |3:1 |6:3 |'''9:4''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Румынія|1965}} [[ФК Дынама Бухарэст|Дынама (Бухарэст)]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1984/85 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК ХІК|ХІК]] |4:0 |6:0 |'''10:0''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Спортынг Лісабон|Спортынг (Лісабон)]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|5:3|па пенальці}}) |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Відзеў Лодзь|Відзеў]] |0:1 |2:0 |'''2:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Югаславія}} [[ФК Жэлезнічар Сараева|Жэлезнічар]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |1986/87 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Дзьёр|Дзьёр]] |2:4 |1:0 |'''3:4''' |- |1987/88 |Кубак уладальнікаў Кубкаў |1 раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Генчлербірлігі|Генчлербірлігі]] |2:0 |2:1 |'''4:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Рэал Сасьедад|Рэал Сасьедад]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Мехелен|Мехелен]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1988/89 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Балгарыя|1971}} [[ФК Фракія Плоўдзіў|Фракія]] |0:0 |2:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Вікторыя Бухарэст|Вікторыя (Бухарэст)]] |2:1 |0:1 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- |1993/94 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |1:1 |2:5 |'''3:6''' |- |1994/95 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Мальта}} [[ФК Хіберніянс Паола|Хіберніянс]] |3:1 |3:4 ([[Авертайм|дч]]) |'''6:5''' |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Лацыа|Лацыа]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |1995/96 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Універсітаця Краёва|Універсітаця (Краёва)]] |0:0 |0:0 |'''0:0''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Аўстрыя Вена|Аўстрыя (Вена)]] |1:0 |2:1 |'''3:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |2:1 |0:5 |'''2:6''' |- |1996/97 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Багеміянс Дублін|Багеміянс]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на вяздзе|гв]])}''' |- | | |Кваліф. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Бешыкташ|Бешыкташ]] |2:1 |0:2 |'''2:3''' |- |1997/98 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Калхеці-1913|Калхеці-1913]] |1:0 |1:2 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Лілестром|Лілестром]] |0:2 |0:1 |'''0:3''' |- |1998/99 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |1:2 |0:0 |'''1:2''' |- |2001 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Люксембург}} [[ФК Хабшайд|Хабшайд]] |6:0 |1:1 |'''7:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Хайфа|Хапаэль (Хайфа)]] |2:0 |1:0 |'''3:0''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вольфсбург|Вольфсбург]] |0:0 |3:4 |'''3:4''' |- |2002/03 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК ЦСКА Сафія|ЦСКА (Сафія)]] |1:4 |0:1 |'''1:5''' |- |2003/04 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Брондбю|Брондбю]] |0:2 |0:3 |'''0:5''' |- |2004 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Одра Вадзіслаў-Слёнскі|Одра]] |2:0 |0:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Сербія і Чарнагорыя}} [[ФК Сартыд|Сартыд]] |1:2 |3:1 ([[Авертайм|дч]]) |'''4:3''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Ліль|Ліль]] |2:2 |1:2 |'''3:4''' |- |2005/06 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК Анартосіс|Анартосіс]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |2006/07 |Кубак УЕФА |1 квал. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Заглэмбе Любін|Заглэмбе (Любін)]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 квал. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК Артмедыя|Артмедыя]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2007/08 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |2:0 |1:1 |'''3:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Одэнсэ|Одэнсэ]] |1:1 |0:4 |'''1:5''' |- |2009/10 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Рэнова|Рэнова]] |2:1 |1:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Тромсё|Тромсё]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |2010/11 |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Калеў Сіламяэ|Калеў (Сіламяэ)]] |5:1 |5:0 |'''10:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Макабі Хайфа|Макабі (Хайфа)]] |3:1 |0:1 |'''3:2''' |- | | |Плэй-офф |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Бругэ|Бругэ]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2013/14 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Літва}} [[ФК Круоя|Круоя]] |5:0 |3:0 |'''8:0''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Харватыя}} [[ФК Лакаматыва Заграб|Лакаматыва]] |1:2 |3:2 |'''4:4^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Трабзанспор|Трабзанспор]] |0:1 |0:0 |'''0:1''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|2014/15]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК МюПа-47|МюПа-47]] |3:0 |0:0 |'''3:0''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Клуж|Клуж]] |1:0 |2:0 |'''3:0''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Насьянал|Насьянал]] |2:0 |3:2 |'''5:2''' |- | | |Група К |{{Сцяг|Грэцыя}} [[ФК ПАОК|ПАОК]] |0:2 |1:6 |rowspan="3"| |- | | |Група К |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Фіярэнціна|Фіярэнціна]] |0:3 |2:1 |- | | |Група К |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Генгам|Генгам]] |0:0 |0:2 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2015/2016|2015/16]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК Чэрна Мора Варна|Чэрна Мора]] |1:1 |4:0 |'''5:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Цюрых|Цюрых]] |1:1 ([[Авертайм|дч]]) |1:0 |'''2:1''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рэд Бул Зальцбург|Зальцбург]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |Група E |{{Сцяг|Чэхія}} [[ФК Вікторыя Пльзень|Вікторыя (Пльзень)]] |1:0 |0:2 |rowspan="3"| |- | | |Група E |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рапід Вена|Рапід (Вена)]] |0:1 |1:2 |- | | |Група E |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Вільярэал|Вільярэал]] |1:2 |0:4 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2016/2017|2016/17]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Спартак Юрмала|Спартак (Юрмала)]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Сент-Патрыкс Атлетык|Сент-Патрыкс Атлетык]] |1:1 |1:0 |'''2:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Сербія}} [[ФК Вайводзіна|Вайводзіна (Нові-Сад)]] |0:2 |1:1 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2017/2018|2017/18]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Фарэрскія астравы}} [[ФК Рунавік|Рунавік]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Работнічкі Скоп’е|Работнічкі (Скоп’е)]] |3:0 |1:1 |'''4:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК АЕК Ларнака|АЕК (Ларнака)]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2018/2019|2018/19]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Дэры Сіці|Дэры Сіці]] |1:2 |2:0 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК ДАК 1904 Дунайска-Стрэда|ДАК 1904 (Дунайска-Стрэда)]] |4:1 |3:1 |'''7:2''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] |4:0 |1:8 |'''5:8''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2019/2020|2019/20]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Ліепая|Ліепая]] |1:2 |1:1 |'''2:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2020/2021|2020/21]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Пяст Глівіцы|Пяст (Глівіцы)]] |0:2 |— |'''0:2''' |- |[[Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022/23]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Чарнагорыя}} [[ФК Дэчыч Тузі|Дэчыч (Тузі)]] |1:1 |2:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Беэр-Шэва|Хапаэль (Беэр-Шэва)]] |: |: |''':''' |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў неафіцыйных турнірах''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1994|1994]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група D |{{Сцяг|Расія}} [[Маладзёжная зборная Расіі па футболе|Расія U-21]] |'''0:1''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Узбекістан}} [[ФК Нефтчы Ферган|Нефтчы (Фергана)]] |'''1:5''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Алга Бішкек|Алга (Бішкек)]] |'''10:0''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1995|1995]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група В |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта Рыга|Сконта (Рыга)]] |'''0:6''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Кант-Ойл|Кант-Ойл]] |'''9:0''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:1''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1996|1996]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група С |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''5:3''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Флора Талін|Флора (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''3:2''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Дынама Тбілісі|Дынама (Тбілісі)]] |'''2:1''' |- | | |Паўфінал |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''0:4''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1998|1998]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква]] |'''1:8''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Арменія}} [[ФК Ерэван|Ерэван]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Таджыкістан}} [[ФК Вахш|Вахш]] |'''4:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:7''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2005|2005]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Казахстан}} [[ФК Кайрат|Кайрат (Алматы)]] |'''2:1''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Левадыя Талін|Левадыя (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[Юніёрская зборная Расіі па футболе|Расія U-19]] |'''1:1''' |- |} == Стадыён == [[File:Dinamo-Yuni.jpg|300px|thumb|right|Дынама-Юні]] {{main|Дынама (стадыён, Мінск)}} Да 2009 года хатнія матчы «Дынама» праводзіла на [[Дынама (стадыён, Мінск)|аднайменным мінскім стадыёне]], які знаходзіцца ў самым цэнтры горада і ўмяшчае 35 тысяч гледачоў. У 2009—2012 гадах «Дынама» гуляла на стадыёне [[Дынама-Юні (стадыён)|«Дынама-Юні»]]. Ён знаходзіцца ў [[Кунцаўшчына (жылы раён, Мінск)|Кунцаўшчыне]], на захадзе горада. Умяшчальнасць — 4500 чалавек. Стадыён быў пабудаваны ў 2000 годзе, меў назву «Дарыда» і належыў [[ФК Дарыда|аднайменнай камандзе]] з Мінскага раёна. У 2008 годзе быў выкуплены клубам «Дынама» і перайменаваны. У канцы 2012 года «Дынама-Юні» быў зачынены на рэканструкцыю. Пачынаючы з сезона 2013 каманда выступала на стадыёне [[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]]. З лета 2018 года, калі пасля рэканструкцыі быў адкрыты стадыён [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]], каманда пачала праводзіць свае матчы на ім. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[https://dinamo-minsk.by/blr/asnouny-sklad/2022 Гульцы]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ягор Хаткевіч]]||1988}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзяніс Шпакоўскі]]||2001}} {{Ігрок|70|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Андрэй Сіненка]]||1997}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Швяцоў]]||1998}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Сачыўка]]||1986}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Навумаў]]||1989}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Калінін]]||2002}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Арынью]]||1995}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Вакуліч]]||1998}} {{Ігрок|67|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Раман Бегуноў]]||1993}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Быкаў]]||1992}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Кісляк]] {{капітан}}||1987}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Барадзін]]||1999}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Пуціла]]||1987}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Дземчанка]]||2002}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Міхайлавіч Казлоў|Міхаіл Казлоў]]||1990}} {{Ігрок|80|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Аляксандравіч Канцавы|Арцём Канцавы]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Чарнагорыя}}|Нап|[[Душан Бакіч]]||1999}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Іван Бахар]]||1998}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Ложкін]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Латыхоў]]||2003}} {{Канец складу}}<!-- === Па-за складам === {{Склад}}--> <!--{{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Данііл Шапко]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Арцём Каратай||2004}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Станіслаў Кляшчук]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Цімафей Юрасаў||2003}}--> <!--{{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ігар Заяц]]||1999}}--> <!--{{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Лях]]||1999}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Лузан]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Фірсаў]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Радзівонаў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Міхаленка]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Халімончык]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікалай Іваноў (футбаліст)|Мікалай Іваноў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Давыскіба]]||2001}}--> <!--{{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Суша]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Глеб Роўда||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Саматой||2001}}--> <!--{{Канец складу}} --> === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Фёдар Лапавухаў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Ян Марцінкевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Іван Шымаковіч||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Данііл Арзамасцаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Цімафей Бараноўскі||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Вакар||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Коўш||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Красоўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Іван Яфіменка||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Хавалка]]||2003}} {{Ігрок|37|{{Сцяг|Украіна}}|ПА|[[Максім Шаўчэнка]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Будзько||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Дубінец||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Юрый Краўчанка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Кролік||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ягор Крэс||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Макарэвіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Марозік||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Дзмітрый Ніжнік||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Антон Сакоўскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Сугакаў||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Арлоў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Ціханаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Ягор Шадзько||2003}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Чалядзінскі]] (нар. 1977) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Радзіслаў Арлоўскі]] (нар. 1970) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Караткевіч]] (нар. 1984) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дыяна Тропнікава]] (нар. 1986) — трэнер па навукова-метадычнай працы * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксей Панкавец]] (нар. 1981) — трэнер па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Марцёшкін]] (нар. 1970) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Быліна]] (нар. 1981) — трэнер-аналітык * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Лянцэвіч]] (нар. 1983) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віктар Бабіч]] (нар. 1991) — трэнер дубля па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Генадзь Лясун]] (нар. 1966) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Юркевіч]] (нар. 1975) — трэнер брамнікаў дубля == Сімволіка == <gallery caption="" widths="150px" heights="150px" class="center"> Эмблема Дынама Мінск 2.png| Эмблема Дынама Мінск 3.png| ФК Дынама Мінск.png| </gallery> == Вядомыя гульцы == * [[Сяргей Яўгенавіч Алейнікаў|Сяргей Алейнікаў]] * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] * [[Валянцін Бялькевіч]] * [[Сяргей Гурэнка]] * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] * [[Юрый Курненін]] * [[Эдуард Малафееў]] * [[Міхаіл Мустыгін]] * [[Аляксандр Пракапенка]] * [[Андрэй Разін]] == Галоўныя трэнеры == {{div col|3}} * [[Эдуард Малафееў]] (1978—1983) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1983—1986) * [[Іван Савосцікаў]] (1986—1988) * [[Эдуард Малафееў]] (1988—1991) * [[Міхаіл Вяргеенка]] (1991—1992) * [[Іван Шчокін]] (1992—1997) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (1997) * [[Уладзімір Курнеў]] (1998) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1998) * [[Юрый Курненін]] (1999) * [[Павел Раднёнак]] (1999—2000) * [[Аляксандр Піскароў]] (2000—2001) * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] (2001) * [[Эдуард Малафееў]] (2001—2002) * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] (2002) * [[Георгій Гюраў]] (2002—2003) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (2003) * [[Пётр Яўгенавіч Шубін|Пётр Шубін]] (2004) * [[Юрый Уладзіміравіч Шуканаў|Юрый Шуканаў]] (2004—2005) * [[Аляксандр Мікалаевіч Башмакоў|Аляксандр Башмакоў]] (2005) * [[Аляксандр Дзмітрыевіч Рабаконь|Аляксандр Рабаконь]] (2005—2006) * [[Аляксей Аляксеевіч Пятрушын|Аляксей Пятрушын]] (2006) * [[Пётр Пятровіч Качура|Пётр Качура]] (2006—2007) * [[Аляксандр Хацкевіч]] (2007) * [[Ігар Крывушэнка]] (2007—2008) * [[Славалюб Муслін]] (2008—2009) * [[Сяргей Гурэнка]] (2009—2010) * [[Сяргей Саладоўнікаў]] (в.а., 2010) * [[Уладзімір Гольмак]] (2010) * [[Алег Васіленка]] (2010—2011) * [[Сяргей Аўчыннікаў]] (2011) * [[Аляксандр Сяднёў]] (2011—2012) * [[Алег Пратасаў]] (2012—2013) * [[Роберт Маскант]] (чэрвень — снежань 2013) * [[Уладзімір Журавель]] (снежань 2013 — снежань 2014) * [[Душан Угрын, 1967|Душан Угрын]] (снежань 2014 — красавік 2015) * [[Вук Рашавіч]] (май 2015 — ліпень 2016) * [[Сяргей Бароўскі]] (ліпень 2016 — май 2017) * [[Сяргей Гурэнка]] (май 2017 — снежань 2018) * [[Раман Піліпчук]] (люты — май 2019) * [[Сяргей Гурэнка]] (чэрвень 2019 — красавік 2020) * [[Леанід Кучук]] (красавік 2020 — чэрвень 2021) * [[Арцём Чалядзінскі]] ({{в.а.}} у чэрвені — снежні 2021; са снежня 2021) {{div col end}} == Фінансы, санкцыі ЕС == Тытульным спонсарам доўгі час (з 1999 па 2019 год) была [[Беларусь|беларуская]] група кампаній «[[Трайпл]]», заснаваная ў 1992 годзе, генеральны дырэктар [[Юрый Чыж]]. Па звестках газеты «Прессбол», бюджэт «Дынама» на сезон 2013 склаў каля 6 млн [[Долар ЗША|долараў]]<ref>[http://www.pressball.by/news/football/129999 Футбол. Годовой бюджет минского «Динамо» составляет порядка 6 миллионов долларов]</ref>. 23 сакавіка 2012 года [[Савет Еўрапейскага саюза]] дадаў [[Юрый Аляксандравіч Чыж|Юрый Чыжа]] да [[спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС|спісу беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС]], таксама пад еўрапейскія санкцыі трапілі і яго кампаніі, у тым ліку «Дынама» Мінск<ref name="3A32012D0642">[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32012D0642 Council Decision 2012/642/CFSP of 15 October 2012 concerning restrictive measures against Belarus]</ref><ref>{{cite web|language=ru|url=http://news.tut.by/politics/280743.html|title=ЕС обнародовал черный список из 12 человек и 29 компаний|date=2012-03-25|publisher=[[TUT.BY]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120325211424/http://news.tut.by/politics/280743.html|archivedate=2012-03-25|accessdate=2012-03-25|dead-url=yes}}</ref>. 6 лістапада 2015 года санкцыі супраць Чыжа і яго актываў былі знятыя<ref>{{cite web|date=2015-10-6|url=http://nn.by/?c=ar&i=157529|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151006171032/http://nn.by/?c=ar&i=157529|archivedate=2015-10-06|title=Санкцыі ЕС у дачыненні да Юрыя Чыжа і яго актываў знятыя|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|accessdate=2015-10-06|language=be}}</ref><ref name="РС2">''ИК''. [http://www.svaboda.org/content/krutoje-pikie-juryja-cyza/27606470.html Крутое пике Юрия Чижа: от самого успешного бизнесмена Беларуси к арестанту?] «[[Радыё Свабода]]», 12.03.2016</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://dinamo-minsk.by/blr Афіцыйны сайт] {{in lang|be}} * {{globalsportsarchive|fk-dynama-minsk/18859}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Дынама Мінск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:ФК Дынама Мінск| ]] [[Катэгорыя:1927 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў Чорным спісе ЕС]] 91xj9i5qytre87qjw0sb7nti3lvjnup 4162280 4162133 2022-07-20T11:32:02Z 178.124.218.132 /* Цяперашні склад */ wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Дынама Мінск | Лагатып = ФК Дынама Мінск.png | ШырыняЛагатыпа = 200px | ПоўнаяНазва = ЗАТ «Футбольны клуб „Дынама-Мінск“» | Мянушкі = бела-блакітныя, дынамікі | Горад = [[Мінск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1927]] | Стадыён = [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] | Умяшчальнасць = 22 246 | Кіраўнік = [[Андрэй Толмач]] | ПасадаКіраўніка = Генеральны дырэктар | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 3 месца | Сайт = https://dinamo-minsk.by/blr | pattern_la1=_dinamominsk20h | pattern_b1= _dinamominsk20h | pattern_ra1=_dinamominsk20h | pattern_sh1=_dinamominsk20h | pattern_so1=_dinamominsk20h | leftarm1=FFFFFF | body1=FFFFFF | rightarm1=FFFFFF | shorts1=FFFFFF | socks1=FFFFFF | pattern_la2=_dinamominsk20a | pattern_b2=_dinamominsk20a | pattern_ra2=_dinamominsk20a | pattern_sh2=_dinamominsk20a | pattern_so2=_dinamominsk20a | leftarm2=FFFFFF | body2=FFFFFF | rightarm2=FFFFFF | shorts2=0000FF | socks2=0000FF }} '''«Дынама»''' — беларускі [[футбольны клуб]] з горада [[Мінск]]а, адзін з самых тытулаваных клубаў Беларусі. Каманда была створана ў [[1927]] годзе. Гуляла ў вышэйшай лізе [[Чэмпіянат СССР па футболе|чэмпіянату СССР]]. У 1982 годзе заняла ў ім першае месца. З 1992 года мінскае «Дынама» выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Назвы клуба == * «Дынама» (1927—1953) * «Спартак» (1954—1959) * «Беларусь» (1960—1962) * «Дынама» (з 1963 года) == Гісторыя клуба == === Першыя гады === Днём нараджэння мінскага «Дынама» прынята лічыць дату першага дакументальна пацверджанага матча каманды. Ён адбыўся 18 чэрвеня 1927 года ў [[Смаленск]]у, дзе мінчукі сустрэліся з мясцовымі аднаклубнікамі і атрымалі першую ў сваёй гісторыі перамогу — 2:1. У тым жа 1927 годзе «Дынама» паклала ў сваю скарбонку і першы трафей, выйграўшы чэмпіянат [[БССР]]. Цікава, што першапачаткова ўдзел у гэтым спаборніцтве прымалі каманды гарадоў. Сярод іх была і зборная Мінска, якая заваявала пуцёўку ў фінальны турнір, дзе сталічным футбалістам супрацьстаялі зборныя Гомелю і Віцебску. Аднак у фінале гуляла ўжо не зборная Мінска, а футбольная каманда «Дынама». Справа ў тым, што калектыў практычна цалкам складаўся з «дынамаўцаў», якія і настаялі на тым, каб выступаць пад такой назвай. Нежаданне выступаць пад сцягам горада выклікала буру абуранасці з боку грамадскасці. Футбалістаў вінавацілі ў паводзінах, нявартым савецкіх грамадзян, у схільнасці ўплыву буржуазных спартыўных грамадстваў. Але, як вядома, пераможцаў не судзяць. «Дынама» ў бліскучым стылі расправілася з супернікамі і заваявала званне чэмпіёна [[БССР]]. Спачатку з рахункам 4:1 былі пераможаныя гаспадары фінальнага турніру — зборная Гомеля. Затым быў цяжкі матч з Віцебскам, перапынены пры рахунку 1:1 з-за цемры. Пераігроўка выдалася не менш зацятай: 2:2 у асноўны час, і толькі на 9-й хвіліне трэцяга (!) дадатковага тайма мінчук Ціхаміраў прынёс перамогу сваёй камандзе. На наступны год «дынамаўцам» не атрымалася паўтарыць свой поспех, паколькі ва Усебеларускай спартакіядзе зноў выступала зборная Мінска, сфарміраваная з футбалістаў трох лепшых каманд рэспублікі — «Дынама», ОБВШ і Н-скай дывізіі. Сталічныя футбалісты завяршылі свой выступ на стадыі паўфіналу, саступіўшы камандзе Полацка. Галоўнай падзеяй футбольнага жыцця [[СССР]] у 1928 годзе стала правядзенне Усесаюзнай спартакіяды ў Маскве, удзел у якой прыняла і зборная [[БССР]], якая заняла пятае месца. Лепшым бамбардзірам беларускай каманды стаў «дынамавец» Ціхаміраў, які забіў 4 мяча. Яшчэ гэты год быў знамянальны тым, што спартыўнае таварыства «Дынама» прыступіла да будаўніцтва новага спартыўнага стадыёна на месцы былога іпадрома. Напачатку 1930-х гадоў у жыцці мінскага «Дынама» адбылася знамянальная падзея — у каманды з’явіўся свой стадыён. Размяшчаўся ён там, дзе сёння знаходзіцца паркавая частка сучаснага стадыёна, быў драўляным і змяшчаў 10 тысяч гледачоў. Характэрна, што кожны з дынамаўцаў зрабіў свой унёсак у будаўніцтва спартыўнай арэны, бескарысліва адпрацаваўшы па 100 гадзін. Да гэтага часу футбол стаў ужо самым папулярным выглядам спорту ў [[СССР]]. Не была выключэннем і [[Беларусь]]. Футбалісты мінскага «Дынама» хадзілі ў кумірах у сталічнай публікі. Шмат у чым паспрыяла гэтаму выхад на экраны ў 1936 годзе мастацкага фільма «Брамнік». Каб патрапіць на яго, у мінскіх кінатэатраў выбудоўваліся велізарныя чэргі. === Удзел у першынстве СССР да вайны === У 1936 годзе прайшоў першы чэмпіянат СССР. Праўда, футбольнай каманды «Дынама» (Мінск) сярод яго ўдзельнікаў не было. Мінчукі, якія яшчэ не мелі статуту каманды майстроў, гулялі на першынства рэспублікі, якое ў чарговы раз выйгралі ў 1937 годзе. Толькі два гады праз сталічная каманда стала камандай майстроў. У 1940 годзе яна была ўключана ў склад пятнаццаці каманд, якім на наступны год атрымалі магчымасць выступаць у вышэйшай лізе саюзнага чэмпіянату. Так што сезон 1941 гады мінскія заўзятары чакалі з нецярпеннем. Гонар дэбютаваць у эліце савецкага футбола выпала наступным футбалістам: брамнікі — Аляксандр Дорахаў, Аляксандр Кваснікаў, палявыя гульцы — Леанід Салаўёў, Аляксандр Маляўкін, Міхась Воўкаў, Абуш Чалакян, Міхась Карабко, Сяргей Нікульцаў, Васіль Панфілаў, Аляксандр Абрамаў, Якаўлеў, Васіль Панамароў, Эрык Рэйстэр, Яўген Піскароў, Кастусь Балясаў, Пётр Ігнатаў, Мікалай Шэвялянчык, Мікалай Зіноўеў. 27 красавіка 1941 гады «Дынама» правяло ў Мінску першы матч саюзнага першынства супраць іншага дэбютанта вышэйшай лігі ленінградскага «Спартака» і атрымала перамогу з лікам 2:1. Далей каманду чакала параза ў Тбілісі ад мясцовых аднаклубнікаў, вікторыя ў Маскве над першай прафсаюзнай камандай, і два запар паразы ад адэскага «Спартака» і ад дзейснага чэмпіёна — маскоўскага «Дынама». Таму да чарговай хатняй гульні 15 чэрвеня супраць каманды «Стаханавец» са [[Горад Данецк|Сталіна]] мінчукі рыхтаваліся асабліва старанна. Аднак і ў гэтай сустрэчы дынамаўцам не наканавана было дамагчыся дадатнага выніку. Дзякуючы бездакорнай гульні свайго галкіпера, перамогу з рахункам 2:1 атрымалі госці. Гэта быў апошні футбольны матч «Дынама» ў тым фатальным годзе. Праз тыдзень пачалася вайна… === Вялікая Айчынная вайна === Вайна заспела футбалістаў сталічнага «Дынама» ў Мінску. Паколькі каманда ўваходзіла ў структуру [[НКУС]] і была паўваенным калектывам, то ўжо на другі дзень вайны дынамаўцам выдалі абмундзіраванне, зброю і загадалі адпраўляцца ў Маскву. Як распавядаў пасля вайны адзін з ігракоў той каманды Мікалай Шавялянчык, футбалісты самастойна знайшлі ў падпаленым горадзе грузавік, на якім і накіраваліся па Магілёўскай шашы ў бок Масквы, кожную хвіліну рызыкуючы патрапіць пад бамбардзіроўку або нарвацца на варожы дэсант. Ехалі, пакуль не скончыўся бензін. Калі той закончыўся, а заправіцца не было дзе, далей пайшлі пешшу ў натоўпе ўцекачоў. У Магілёве футбалістам дапамог першы сакратар ЦК КПБ [[Панцеляймон Панамарэнка]], які выдзяліў дзве машыны, на якіх каманда даехала да Смаленска, а адтуль сяк-так дабралася і да Масквы. Па прыбыцці ў сталіцу футбалісты адправіліся на стадыён «Дынама». Тут у ліпені 1941-га фарміравалася Асобная мотастралковая брыгада адмысловага прызначэння — знакаміты ОМСБОН. У яе ўваходзілі 800 лепшых спартсменаў краіны, а таксама працоўныя маскоўскіх прадпрыемстваў, выкладчыкі і курсанты школ НКУС, чэкісты-аператыўнікі, памежнікі. У склад гэтай брыгады былі залічаны і мінскія футбалісты. ОМСБОН нёс патрульную службу, удзельнічаў у стварэнні абарончых меж, мініраванні важных аб’ектаў, ажыццяўляў выведвальныя і дыверсійныя дзеянні на акупаванай ворагам тэрыторыі. У кастрычніку 1941 года, калі Масква была абвешчана на аблогавым становішчы, часова стаў часткай гарнізона сталіцы і браў удзел у баявых дзеяннях у Падмаскоўе. 7 лістапада 1941 гады ў складзе ОМСБОН футбольная каманда мінскага «Дынама» на чале са старэйшым трэнерам Львом Карчэбокавым удзельнічала ў парадзе савецкіх войскаў на Чырвонай плошчы. Пасля таго як вораг быў адкінуты ад Масквы, футбалісты, якія неслі патрульную службу, ахоўвалі ваенныя аб’екты. Шэраг з іх прасіліся на фронт, але адпусцілі толькі некаторых. Касцяк каманды захаваўся, і пасля пераломнай перамогі пад Сталінградам з дынамаўцаў ізноў сфарміравалі футбольную каманду, якая некаторы час выступала ў першынстве Масквы пад назвай «Ваенная частка маёра Іванова». Крыху пазней каманду перайменавалі ў «Дынама-2». У 1944 годзе дынамаўская каманда ўжо іграла ў Кубку СССР, прычым дайшла да паўфіналу. === Пасляваенны час === <!--Вясна 1945 гады. Вайна набліжалася да канца. Жыццё ў Савецкай краіне паступова вярталася ў мірнае рэчышча. Ужо ў сярэдзіне мая павінен быў стартаваць першы паваенны чэмпіянат СССР па футболе, у ліку ўдзельнікаў якога было і мінскае «Дынама». Праўда, на шляхі вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу стаяла адна істотная праблема. Дзе праводзіць хатнія матчы? Бо даваенны стадыён быў разбураны, а на ўзвядзенне новага патрабаваўся час. Таму сталі ўдарнымі тэмпамі прыводзіць у парадак стадыён «Харчавік», які размяшчаўся на беразе Свіслачы ў парку імя Горкага. Тым часам мінскае «Дынама» ў Сухумі поўным ходам рыхтавалася да пачатку саюзнага першынства. Дахаты дынамаўцы вярнуліся 6 мая, а тры дня праз адправіліся ў Брэст, дзе вікторыяй над мясцовым «Спартаком» (2:1) адсалютавалі Вялікай Перамозе. Адразу ж пасля матча сталічная каманда ўзяла курс на Тбілісі, дзе 14 мая ёй мела быць стартаваць у чэмпіянаце краіны паядынкам супраць ленінградскага «Зеніту». Супрацьстаянне прадстаўнікоў двух гарадоў-герояў завяршылася баявой нічыёй — 1:1. Аўтарам першага гала ў паваеннай гісторыі футбольнага клуба «Дынама» (Мінск) стаў паўабаронца Барыс Курнеў. Далей рушылі ўслед паразы ад аднаклубнікаў з Ленінграда (0:4) і Тбілісі (0:5) і перамога над сталінградскім «Трактарам» (4:1). Наступны матч мінчукі чакалі з адмысловым нецярпеннем, паколькі гульня, нарэшце вось, павінна была адбыцца ў Мінску. 14 чэрвеня дзесяць тысяч якія знудзіліся па футболе мінчукоў прыйшлі на стадыён «Харчавік», каб паглядзець на паядынак сваіх улюбёнцаў з маскоўскім «Дынамам». Аднак іх падтрымкі апынулася не досыць, каб перагуляць адну з наймоцных на той момант каманд краіны. Забіўшы тры неўзаемных мяча, масквічы пацвердзілі свой статут фаварытаў чэмпіянату і прыпсавалі мінскім аднаклубнікам хатні дэбют. Аднак нават гэта параза не магла азмрочыць радасці заўзятараў ад вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу. У далейшым мінчукі выступалі са зменнымі поспехам, чаргуючы яркія перамогі з крыўднымі паразамі. Як следства, па выніках чэмпіянату «Дынама» абгрунтавалася на 9-м месцы, набраўшы 17 ачкоў у 22 матчах. Чэмпіянат краіны 1946 года склаўся для мінскага «Дынама» вельмі няўдала. Каманда толькі ў апошнім туры гарантавала сабе захаванне прапіскі ў вышэйшай лізе. Дало пра сябе ведаць адсутнасць добра падрыхтаваных рэзерваў. Аднак па канчатку першынства былі зроблены адпаведныя высновы, і перад стартам новага сезона беларускія заўзятары чакалі ад сваіх улюбёнцаў не толькі прыгожай гульні, але і годнага выніку. Нажаль, пачало было проста якія бянтэжаць — сем параз запар. З вяртаннем на нанова адбудаваны стадыён «Дынама» справы ў дынамаўцаў пайшлі весялей. Але занадта шмат ачкоў было страчана на старце, каб разлічваць на штосьці больш, чым захаванне месца ў класа «А». Перад чэмпіянатам 1948 гады мінская лютва ўзмацнілася некалькімі новымі гульцамі. З маскоўскага «Дынама» ў каманду прыйшлі Аляксандр Назараў, Валерый Бехтенев, а таксама добра знаёмы мінскім заўзятарам Барыс Курнеў. Мінчукі стартавалі 2 мая ў Ерэване, атрымаўшы перамогу над мясцовымі аднаклубнікамі (2:1). Аднак гэта гульня была прызнана таварыскай у сувязі з якая змянілася сістэмай розыгрышу. Кіраўнікі савецкага футбола палічылі, што праводзіць чэмпіянат у 30 каманд не вельмі зручна, і вырашылі заднім лікам (!) скараціць колькасць удзельнікаў да 14. Зрэшты, гэты фальстарт не адбіўся на гульні дынамаўцаў, якія выдатна пашумелі на старце і доўгі час знаходзіліся ў групе лідараў. Але кароткая лаўка запасных не дазволіла камандзе ўтрымаць набраны тэмп да канца чэмпіянату. 15 параз запар адкінулі мінчукоў на 12-е выніковае месца. Гэтак жа няўдала склаўся для «Дынама» і чэмпіянат 1949 гады — усяго толькі 15-е радок у турнірнай табліцы. А год праз каманда і зусім выляцела ў клас «Бы». Прычым права выступаць у найнізкай лізе дынамаўцам прыйшлося аспрэчваць у двухраундовой двубоі з пераможцам першынства БССР 1950 гады — камандай Акруговай хаты афіцэраў. Першы матч прынёс перамогу армейцам (1:0), у зваротным паядынку з такім жа рахункам мацней апынулася «Дынама». Не выявіла пераможца і дадатковая сустрэча — 1:1. Якая зацягнулася спрэчка прэтэндэнтаў завяршыўся толькі 3 снежня, калі дынамавец Макараў у дадатковы час дакладным ударам схіліў чару шаляў у карысць сваёй каманды. У 1951 годзе «бела-блакітныя» вярнулі сабе месца сярод наймоцных каманд класа «А». Але адставанне мінчукоў ад лепшых каманд краіны ў тэхнічным і тактычным плане было занадта прыкметным. Як следства, чарговае растанне з вышэйшым дывізіёнам. Падобная сітуацыя ў корані не ўладкоўвала кіраўніцтва рэспублікі. Таму было прынята рашэнне ствараць калектыў, здольны не толькі вярнуць прапіску ў вышэйшай лізе, але і трывала там замацавацца. З гэтай мэтай у каманду быў запрошаны знакаміты галкіпер Аляксей Хомич. Актыўна ўводзілася ў склад таленавітая моладзь у твары Івана Мозера, Уладзіміра Нуждина, Вячаслава Артемова, Юрыя Прохорова. У 1953 годзе абноўленае «Дынама» бліскуча прайшло турнірны шлях у класе «Б» і вярнулася ў групу наймоцных. На гэты раз не для таго, каб выступаць у якасці статыстаў. У сезон 1954 гады каманда ўступіла з новай назвай. Загадам Кіравання па фізічнай культуры і спорту Міністэрства адукацыі БССР футбалісты і трэнеры мінскага «Дынама», якія заваявалі права выступаць у класе «А» былі залічаны ў склад футбольнай каманды майстроў «Спартак». І варта прызнаць, што змена назвы дабратворна адбілася на гульні мінчукоў. Ужо стартавы матч чэмпіянату супраць маскоўскага «Лакаматыва», які адбыўся па просьбе азербайджанскай грамадскасці ў Ерэване, хоць і не выявіў пераможца (0:0), але прадэманстраваў велізарны патэнцыял мінскай лютвы. Пацверджаннем гэтага стала серыя гучных перамог над лідарамі савецкага футбола. Спачатку дзякуючы дублю Івана Мозера быў зрынуты чэмпіён краіны — маскоўскі «Спартак» (2:1). Затым ахвярай мінскіх спартакаўцоў упалі грозныя маскоўскія армейцы (1:0). А 31 мая на мінскім стадыёне «Дынама» ў прысутнасці 35000 гледачоў мінчукі ўпершыню ў сваёй паваеннай гісторыі адолелі якое лідыравала ў чэмпіянаце сталічнае «Дынама» (1:0). Вока заўзятараў цешыла не толькі яркая гульня каманды, але і месца ў турнірнай табліцы — пасля вікторыі над «Дынамам» спартакаўцы ўзлезлі на дагэтуль нябачаны першы радок. І нібы ўбоявшись уласнага спрыту, зменшылі звароты, патрываўшы шэраг неабавязковых параз. Як следства, першы круг мінская каманда завяршыла толькі пятой. Праўда, якія рушылі неўзабаве перамогі над «Крыламі Саветаў» (2:0), «Зенітам» (2:0), «Тарпеда» (2:1) і кіеўскім «Дынамам» (3:2) вярнулі дзёрзкага пачаткоўца ў што лідыруе групу. Ключавым у размеркаванні месцаў на пастаменце павінен быў стаць паядынак мінчукоў з маскоўскімі аднаклубнікамі 25 ліпеня ў Мінску. Аднак мінскія аматары футбола так і не ўбачылі сустрэчы прэтэндэнтаў на медалі. У сувязі з адкрыццём у Латвіі другой Усесаюзнай спартакіяды грамадства «Спартак» матч вядучых каманд краіны было вырашана перанесці ў Рыгу, дзе пры агідным судзействе латышскай судзейскай брыгады мінчукі пацярпелі паражэнне — 2:3. Зрэшты, гэта няўдача не зламала спартакаўцоў, якія годна правялі фіналь чэмпіянату і ўпершыню ў гісторыі клуба заваявалі бронзавыя медалі ўсесаюзнага першынства. Іх уладальнікамі сталі: футбалісты А.Хоміч, Н.Макараў, П.Мімрык, А.Ягораў, І.Мозер, В.Голубеў, В.Арцёмаў, А.Галашчапаў, Г.Абрамовіч, Б.Курнеў, В.Маляўкін, В.Ходзін, Ю.Бачурын, а таксама трэнеры М.Базенянкоў і М.Шавялянчык. Гэты поспех дазваляў беларускім заўзятарам спадзявацца на ўдалы выступ каманды і ў наступным сезоне. Аднак бронза 1954 гады так і засталася адзіным дасягненнем мінчукоў пад сцягам «Спартака». Другая палова 50-х складалася для мінскага «Спартака» вельмі няўдала. Каманда ніяк не магла знайсці тую гульню, якая дазволіла ёй заваяваць «бронзу» чэмпіянату СССР 1953 гады. Як следства, сталыя растанні з вышэйшай лігай, якія год праз змяняліся абнадзейлівымі вяртаннямі. Так працягвалася да 1959 гады, калі спартакаўцы, фінішаваўшы сёмымі ў чэмпіянаце краіны сярод каманд класа «Б», не змаглі вярнуць сабе прапіску ў групе наймоцных. Перад пачаткам сезона 1960 гады Федэрацыя футбола СССР прыняла рашэнне з мэтай папулярызацыі футбола ў краіне пашырыць клас «А» да 22 каманд і праводзіць чэмпіянат у два этапу. Дзякуючы гэтаму рэфармаванню Беларусь вярнула сабе месца ў вышэйшай лізе. Абараняць гонар рэспублікі ў барацьбе з лепшымі футбольнымі калектывамі краіны мела быць камандзе пад назвай «Беларусь», укамплектаванай футбалістамі мінскага «Спартака» і «Ураджая» і ўзмоцненай гульцамі з іншых клубаў краіны. З маскоўскага «Тарпеда» прыйшлі Альберт Дзенісенка, Віталь Арбутаў, Уладзімір Церахаў, з маскоўскага «Дынама» — Анатоль Жукаў, з мікалаеўскага «Авангарда» — Анатоль Маёраў. Шэфства над новай лютвой узяў Мінскі трактарны завод. Старт «Беларусі» ў чэмпіянаце выдаўся проста феерычным — пяць перамог запар! Прычым, сярод зрынутых былі такія гранды савецкага футбола, як маскоўскі «Спартак» і кіеўскае «Дынама». За ўвесь першы круг мінчукі патрывалі ўсяго дзве паразы — ад алма-атинского «Кайрата» (0:2) і армейцаў Масквы (0:3) — і заслужана займалі першае месца ў сваёй групе. Усё з нецярпеннем чакалі ад дэбютанта вышэйшай лігі новых неспадзевак. Але працягу не рушыла ўслед. Другі круг мінская лютва правяла вельмі нестабільна, чаргуючы ўдалыя матчы з адкрыта правальнымі, і завяршыла групавы этап на шостым месцы, якое давала «Беларусі» права змагацца толькі за месцы з 7-га па 11-е. Для каманды, яшчэ ўчора якая прэтэндавала на медалі, гэта было вялікім расчараваннем. Так што нядзіўна, што мінчукі не змаглі наладзіцца на матчы суцяшальнага турніру і фінішавалі ў чэмпіянаце толькі адзінаццатымі. Перад сезонам 1961 гады ў «Беларусі» пачаўся працэс змены пакаленняў. Каманду пакінулі дасведчаныя Леанід Нікуленкп, Анатоль Ільін, Анатоль Маёраў, на змену якім прыйшла цэлая група выхаванцаў беларускага футбола: Іван Савосцікаў, Юрый Пышнік, Леанід Гарай, Мікалай Чаргінец. З маскоўскага ЦСКА ў Мінск перабраўся Міхаіл Мустыгін. Амаладжэнне складу не прайшло бясследна. У наступных двух чэмпіянатах мінчукі не набылі поспеху, стабільна фінішуючы на 19-м месцы. Тым часам, былі і пазітыўныя моманты. Так, у 1961 годзе «Беларусі» быў уручаны прыз газеты «Савецкі спорт», як самай карэктнай камандзе краіны. А ў 1962-м адным з найлепшых бамбардзіраў першынства стаў нападнік мінчан Міхаіл Мустыгін, які забіў 16 мячоў. На гэтым завяршаецца кароткая гісторыя каманды майстроў пад назвай «Беларусь». Пасля «бронзавага» поспеху 1963 гады «Дынама» ніяк не атрымоўвалася намацаць гульню, якая дазволіла б ім ізноў падняцца на пастамент саюзнага першынства. Быццам бы па-ранейшаму ярка дзейнічаў грозны тандэм нападнікаў Малафееў — Мустыгін, на чый рахунак даводзілася львіная дзель камандных галоў, асвоіліся ў ролі лідараў Леанард Адамаў, Іван Мозер, Іван Савосцікаў, актыўна ўводзіліся ў склад перспектыўная моладзь, а выніку ўсё не было. Не лепшую паслугу мінчукам аказвалі штогадовыя турнэ па краінах Афрыкі, якія парой даводзіліся на самы разгар чэмпіянату. Адмовіцца ж было немагчыма, паколькі за ўсім гэтым крыліся палітычныя матывы. З такіх паездак футбалісты вярталіся змарнелымі далёкімі пералётамі, а часцяком і з траўмамі, што не магло не адбіцца на выступе каманды. Так, у 1965-м шмат у чым менавіта турнэ па Тунісе пакінула «Дынама» за бортам прызавой тройкі. У падапечных Аляксандра Севидова проста не хапіла сіл на фіналь чэмпіянату. Затое ў Кубку СССР 1965 гады «бела-блакітныя» выступілі як ніколі ўдала. Адолеўшы ў паўфінале чэмпіёна краіны тбіліскае «Дынама», мінчукі ўпершыню ў сваёй гісторыі выйшлі ў фінал, дзе іх чакаў грозны маскоўскі «Спартак». Першая сустрэча каманд у Маскве 14 жніўня пераможца не выявіла (0:0), у які адбыўся назаўтра дадатковым матчы мацней апынуліся сталічныя футбалісты (2:1). У сезоне 1967 гады дынамаўцы пры досыць нядрэннай гульні зноў спыніліся ў кроку ад пастамента. Невялікім суцяшэннем для каманды магло паслужыць толькі тое, што іх форвард Міхась Мустыгин з 19 мячам стаў лепшым бамбардзірам першынства. У наступныя гады вынікі «Дынама» пайшлі на змяншэнне, у чым, зрэшты, не было нічога дзіўнага — у камандзе пачаўся працэс змены пакаленняў. Пасля чэмпіянату 1969 гады развіталіся з футболам куміры беларускіх заўзятараў Міхаіл Мустыгін, Эдуард Зарэмба, Веніямін Арзамасцаў і Анатоль Глухотка. На трэнерскую працу перайшоў Іван Мозер. А 21 кастрычніка 1971 гады на мінскім стадыёне «Дынама» перад матчам «Дынама» (Мінск) — «Дынама» (Масква) адбылася цырымонія правадоў з вялікага футбола лепшага бамбардзіра ў гісторыі каманды Эдуарда Малафеева. Нападнік мінчукоў тройчы ўваходзіў у лік 33-х лепшых гульцоў СССР (1963, 1967, 1968), у 1971 годзе стаў лепшым бамбардзірам чэмпіянату краіны, у тым жа года ўвайшоў у члены клуба бамбардзіраў імя Рыгора Фядотава. За сваю кар’еру ён згуляў 255 матчаў у вышэйшай лізе і правёў у вароты супернікаў 100 мячоў. На рахунку Малафеева 40 матчаў і 6 забітых мячоў за зборную СССР. За гэтыя дасягненні Спорткамітэт СССР узнагародзіў яго медалём «За выбітныя спартыўныя дасягненні». Перад пачаткам сезона 1974 гады мінскае «Дынама», якое выступала гэтыя гады ў першай лізе, узначаліў заслужаны трэнер СССР Міхась Бозененков. Дапамагалі яму ўслаўленыя ў мінулым гульцы каманды Анатоль Ягораў, Эдуард Малафееў і Леанард Адамаў. У калектыў улілася вялікая група выхаванцаў мінскіх ДЮСШ — Юрый Курбыка, Валерый Шавейка, Сяргей Бароўскі, Пётр Васілеўскі і інш. Аднак задача выйсця ў групу наймоцных апынулася мінчукам не па плячы. Вырашыць яе ім атрымалася толькі на наступны год, калі «Дынама» ўжо пад кіраўніцтвам Яўгена Гаранскага датэрмінова забяспечыла сабе пуцёўку ў вышэйшую лігу. 1976 год выдаўся для дэбютанта класа «А» асабліва цяжкім. У сувязі з удзелам зборнай СССР у чэмпіянаце Еўропы і XXI Алімпійскіх гульнях было праведзена два чэмпіянату краіны — вясновы і восеньскі. У вясновай частцы гэтага футбольнага марафона мінчукі выглядалі цалкам годна, заняўшы 9-е выніковае месца, а вось на восень сіл у іх ужо не хапіла. Атрымаўшы ўсяго дзве перамогі, «Дынама» размясцілася на апошнім 16-м месцы і разам з маскоўскім «Спартаком» пакінула вышэйшую лігу. Няўдалы выступ пацягнуў за сабой чарговую змену кіраўніцтва. У руля каманды ўстаў Алег Базилевич, які працаваў раней з кіеўскім «Дынамам». Новы трэнерскі штаб надаваў вялікую ўвагу функцыянальнай падрыхтоўцы і патрабаваў безумоўнага выканання абранай на гульню канцэпцыі. Але для выйсця ў клас «А» гэтага апынулася недастаткова. У чэмпіянаце 1977 гады мінчукі не змаглі падняцца вышэй 4-га месцы і на наступны год пад кіраўніцтвам Базилевича распачалі чарговую спробу ўвайсці ў вышэйшую лігу. Місія здавалася цалкам пасільнай, паколькі дынамаўская моладзь ужо паспела набрацца досыць досведу, каб вырашаць сур’ёзныя задачы. Пацвердзілі гэта і першыя гульні чэмпіянату, у якіх каманда дзейнічала ярка і атрымлівала буйныя перамогі. Аднак трэнерскі штаб не заахвочваў творчую імправізацыю на поле, навязваючы футбалістам строгія тактычныя схемы, у сувязі з чым гульня «Дынама» паступова блякла, а выйсце ў групу наймоцных станавіўся ўсё больш сумніўным. У якая склалася сітуацыі Беларускі савет «Дынама» вырашыўся на адважны крок — даручыць кіраўніцтва лепшым клубам рэспублікі мясцовым спецыялістам. Выбар упаў на Эдуарда Малафеева, паспяхова працавалага ў Брэсце. Нядаўні кумір беларускіх заўзятараў без ценю нясмеласці прыняў каманду ў сярэдзіне сезона, здолеў натхніць футбалістаў на творчасць і самаадданасць і вярнуў-ткі Беларусі месца ў вышэйшай лізе. Тады яшчэ ніхто нават не падазраваў, што праз некалькі гадоў менавіта пад яго кіраўніцтвам мінскае «Дынама» даможацца самага гучнага поспеху ў сваёй гісторыі… --> === У суверэннай Беларусі === == Дасягненні == ==== {{Сцяг|СССР}} СССР ==== '''[[Чэмпіянат СССР па футболе|Чэмпіянат СССР]]''' * ''Чэмпіён СССР (1)'': 1982 * ''Бронзавы прызёр (3)'': 1954, 1963, 1983 '''[[Кубак СССР па футболе|Кубак СССР]]''' * ''Фіналіст (2)'': 1965, 1987 '''[[Кубак Футбольнага саюза СССР]]''' * ''Фіналіст (1)'': 1989 '''[[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянат БССР]]''' * ''Чэмпіён БССР (6)'': 1937—39, 1945, 1951, 1975 * ''Срэбны прызёр чэмпіянатаў БССР (5)'': 1934, 1935, 1946, 1952, 1977 * ''Бронзавы прызёр чэмпіянатаў БССР (2)'': 1940, 1947 '''[[Кубак БССР па футболе|Кубак БССР]]''' * ''Уладальнік Кубка БССР (2)'': 1936, 1940 * ''Фіналіст (1)'': 1945 ==== {{Сцяг|Беларусь}} Беларусь ==== '''[[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіянат Беларусі]]''' * ''Чэмпіён (7)'': 1992, 1993, 1994, 1995, 1995 (восень), 1997, 2004 * ''Срэбраны прызёр (9)'': 1996, 2001, 2005, 2006, 2008, 2009, 2014, 2015, 2017 * ''Бронзавы прызёр (7)'': 2000, 2003, 2012, 2013, 2016, 2018, 2021 '''[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак Беларусі]]''' * ''Пераможца (3)'': 1992, 1994, 2003 * ''Фіналіст (3)'': 1996, 1998, 2013 '''[[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубак Беларусі (Кубак сезона)]]''' * ''Пераможца (1)'': 1994 ==== [[File:Simple gold cup.svg|18px]] Футбольныя прызы (СССР) ==== * ''За справядлівую гульню'': 1961 * ''За волю да перамогі'': 1976 (в), 1982 * ''Кубак прагрэсу'': 1979, 1982 * ''Агрэсіўнаму госцю'': 1982 * ''Граза аўтарытэтаў'': 1986 * ''Імені Рыгора Фядотава'': 1982 == Статыстыка == {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце СССР''' |- !style="background: #436EEE; color:white" width=7%|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white" width=20%|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=6%|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white" width=10%|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white" width=37%|'''Бамбардзіры''' |- |1950 |Клас А |36 |9 |5 |22 |44-73 |23 |17(23) |Бармашаў — 11 |- |1951 |Клас Б |34 |21 |7 |6 |57-30 |49 |2(18) |Шэвялянчык — 20 |- |1952 |Клас А |13 |1 |3 |9 |10-29 |5 |14(14) |Шэвялянчык, Мозер, Васільеў, Юраў — 2 |- |1953 |Клас Б, 1-6 месцы |22 |13 |7 |2 |36-13 |33 |1(27) |Ягораў — 4 |- |1954 |Клас А |24 |12 |6 |6 |29-23 |30 |3(13) {{Бр|Бронза}} |Ягораў — 7 |- |1955 |Клас А |22 |2 |6 |14 |13‑32 |10 |12(12) |Ягораў — 3 |- |1956 |Клас Б, 1 зона |34 |18 |11 |5 |45-26 |47 |1(18) |Карнееў — 9 |- |1957 |Клас А |22 |1 |7 |14 |11-40 |9 |12(12) |Нікуленка — 3 |- |1958 |Клас Б, 3 зона |30 |18 |5 |7 |56-25 |41 |2(16) |Ерахавец — 10 |- |1959 |Клас Б, 2 зона |28 |13 |5 |10 |33-28 |31 |7(15) |Хасін — 9 |- |1960 |Клас А, 7-12 месцы |30 |13 |5 |12 |32-39 |31 |10(22) |Хасін — 13 |- |1961 |Клас А, 11-22 месца |32 |7 |10 |15 |29-44 |24 |19(22) |Мустыгін — 7 |- |1962 |Клас А, 13-22 месцы |30 |10 |6 |14 |34-41 |26 |19(22) |Мустыгін — 17 |- |1963 |Першая група А |38 |18 |12 |8 |47-27 |48 |3(20) {{Бр|Бронза}} |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 21 |- |1964 |Першая група А |32 |7 |17 |8 |24-21 |31 |9(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 10 |- |1965 |Першая група А |32 |14 |9 |9 |37-27 |37 |4(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 17 |- |1966 |Першая група А |36 |11 |13 |12 |36-39 |35 |11(19) |Мустыгін — 8 |- |1967 |Першая група А |36 |13 |17 |6 |47-31 |43 |4(19) |Мустыгін — 19 |- |1968 |Першая група А |38 |17 |12 |9 |52-36 |46 |6(20 |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 11 |- |1969 |Першая група А, 1-14 месцы |32 |8 |11 |13 |22-37 |27 |13(14) |Каберскі, Талейка — 4 |- |1970 |Вышэйшая група А |32 |11 |10 |11 |33-29 |32 |9(17) |Васільеў — 9 |- |1971 |Вышэйшая |30 |8 |12 |10 |36-43 |28 |11(16) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 16 |- |1972 |Вышэйшая |30 |10 |11 |9 |27-28 |31 |8(16) |Васільеў — 9 |- |1973 |Вышэйшая |30 |7 |3+6 |14 |21-36 |17 |15(16) |Грыгорьеў, Васільеў, Курнеў, Словак, Варонін — 3 |- |1974 |Першая |38 |21 |9 |8 |60-38 |51 |3(20) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 14 |- |1975 |Першая |38 |21 |8 |9 |52-31 |50 |2(20) |Грыгорьеў — 13 |- |1976(вясна) |Вышэйшая |15 |6 |3 |6 |17-18 |15 |9(16) |Васілеўскі — 5 |- |1976(восень) |Вышэйшая |15 |2 |4 |9 |10-21 |8 |16(16) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]], [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Байдачны]] — 4 |- |1977 |Вышэйшая |38 |19 |9 |10 |48-29 |47 |4(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 11 |- |1978 |Першая |38 |21 |11 |6 |57-28 |53 |3(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 16 |- |1979 |Вышэйшая |34 |15 |6 |13 |48-38 |36 |6(18) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 14 |- |1980 |Вышэйшая |34 |11 |12 |11 |41-42 |32(-2) |10(18) |Васілеўскі — 10 |- |1981 |Вышэйшая |34 |11 |13 |10 |44-39 |32 |9(18) |Васілеўскі — 14 |- |1982 |Вышэйшая |34 |19 |9 |6 |63-35 |47 |1(18) {{Зл|Чэмпіён}} |Гурыновіч — 13 |- |1983 |Вышэйшая |34 |17 |9 |8 |51-34 |43 |3(18) {{Бр|Бронза}} |Гурыновіч — 17 |- |1984 |Вышэйшая |34 |15 |13 |6 |43-28 |40 (-3) |5(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 12 |- |1985 |Вышэйшая |34 |16 |9 |9 |40-31 |41 |4(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 11 |- |1986 |Вышэйшая |30 |10 |8 |12 |37-40 |28 |10(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 13 |- |1987 |Вышэйшая |30 |12 |9 |9 |33-25 |33 |5(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 10 |- |1988 |Вышэйшая |30 |7 |11 |12 |29-34 |25 |12(16) |Шырокі — 5 |- |1989 |Вышэйшая |30 |11 |7 |12 |35-33 |29 |9(16) |Мятліцкі, Герасімец — 5 |- |1990 |Вышэйшая |24 |6 |3 |15 |20-34 |15 |12(13) |Мархель — 6 |- |1991 |Вышэйшая |30 |9 |11 |10 |29-31 |29 |8(16) |Вялічка — 9 |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце Беларусі''' |- !style="background: #436EEE; color:white"|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Бамбардзіры''' |- |1992 |Вышэйшая |15 |11 |3 |1 |38–7 |25 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Валянцін Бялькевіч|Бялькевіч]] — 7 |- |1992/93 |Вышэйшая |32 |26 |5 |1 |90–25 |57 |1(17) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Сяргей Бараноўскі|Бараноўскі]] — 17 |- |1993/94 |Вышэйшая |30 |24 |4 |2 |76–20 |52 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 14 |- |1994/95 |Вышэйшая |30 |20 |8 |2 |83–24 |48 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Яўген Кашанцаў|Кашанцаў]] — 18 |- |1995-восень |Вышэйшая |15 |12 |2 |1 |42–13 |38 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 15 |- |1996 |Вышэйшая |30 |23 |6 |1 |83–20 |75 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 23 |- |1997 |Вышэйшая |30 |21 |7 |2 |74–24 |70 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 16 |- |1998 |Вышэйшая |28 |11 |6 |11 |39–38 |39 |8(15) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 7 |- |1999 |Вышэйшая |30 |14 |9 |7 |51–30 |51 |6(16) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 15 |- |2000 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–21 |62 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]], [[Сяргей Уладзіміравіч Кавальчук|Кавальчук]] — 9 |- |2001 |Вышэйшая |26 |16 |5 |5 |52–21 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 12 |- |2002 |Вышэйшая |26 |12 |6 |8 |44–28 |42 |7(14) |[[Максім Цыгалка|Цыгалка]] — 11 |- |2003 |Вышэйшая |30 |20 |4 |6 |62–24 |64 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Сяргей Карніленка|Карніленка]] — 18 |- |2004 |Вышэйшая |30 |24 |3 |3 |64–18 |75 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Андрэй Разін|Разін]] — 12 |- |2005 |Вышэйшая |26 |15 |5 |6 |50–26 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Леанід Ковель|Ковель]] — 9 |- |2006 |Вышэйшая |26 |15 |7 |4 |44–22 |52 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Эдуарду Марэйра Араужу|Эду]] — 10 |- |2007 |Вышэйшая |26 |8 |11 |7 |27–28 |35 |9(14) |[[Бруно Мбанангой|Мбанангой]] — 7 |- |2008 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–29 |62 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Роберт Рак|Рак]] — 10 |- |2009 |Вышэйшая |26 |14 |8 |4 |38–18 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Аляксандр Гаўрушка|Гаўрушка]] — 8 |- |2010 |Вышэйшая |33 |17 |5 |11 |49–34 |56 |4(12) |[[Сяргей Кісляк|Кісляк]] — 9 |- |2011 |Вышэйшая |33 |14 |7 |12 |50–43 |49 |4(12) |[[Бруна Фурлан|Фурлан]] — 11 |- |2012 |Вышэйшая |30 |16 |8 |6 |37–19 |56 |3(11) {{Бр|Бронза}} |[[Станіслаў Драгун|Драгун]] — 7 |- |[[Сезон 2013 ФК Дынама Мінск|2013]] |Вышэйшая |32 |15 |9 |8 |44–33 |54 |3(12) {{Бр|Бронза}} |[[Эрнан Фігерэда|Фігерэда]] — 10 |- |[[Сезон 2014 ФК Дынама Мінск|2014]] |Вышэйшая |32 |18 |7 |7 |44–21 |61 |2(12) {{Ср|Срэбра}} |[[Ненад Адамавіч|Адамавіч]], [[Ігар Стасевіч|Стасевіч]] — 8 |- |[[Сезон 2015 ФК Дынама Мінск|2015]] |Вышэйшая |26 |15 |8 |3 |36–13 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Чыгозэ Удожы|Удожы]] — 10 |- |[[Сезон 2016 ФК Дынама Мінск|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 10 || 5 || 46–28 || '''55''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 8 |- |[[Сезон 2017 ФК Дынама Мінск|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] || 30 || 22 || 2 || 6 || 46–15 || '''68''' || '''2''' (16) {{Ср|Срэбра}} || [[Антон Сарока|Сарока]] — 12 |- |[[Сезон 2018 ФК Дынама Мінск|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] || 30 || 18 || 9 || 3 || 41–17 || '''63''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 6 |- |[[Сезон 2019 ФК Дынама Мінск|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 5 || 10 || 43–39 || '''50''' || '''4''' (16) || [[Ягор Зубовіч|Зубовіч]] — 8 |- |[[Сезон 2020 ФК Дынама Мінск|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] || 30 || 16 || 4 || 10 || 38–25 || '''52''' || '''6''' (16) || [[Яўген Шыкаўка|Шыкаўка]] — 11 |- |[[Сезон 2021 ФК Дынама Мінск|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] || 30 || 19 || 5 || 6 || 55–20 || '''62''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Аблай Мбенг|Мбенг]] — 10 |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў еўракубках''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Хатні матч !style="background: #436EEE; color:white"| У гасцях !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |1983/84 |Кубак еўрапейскіх чэмпіёнаў |1 раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Грасхопер|Грасхопер]] |1:0 |2:2 |'''3:2''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Раба ЭТА|Раба ЭТА]] |3:1 |6:3 |'''9:4''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Румынія|1965}} [[ФК Дынама Бухарэст|Дынама (Бухарэст)]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1984/85 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК ХІК|ХІК]] |4:0 |6:0 |'''10:0''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Спортынг Лісабон|Спортынг (Лісабон)]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|5:3|па пенальці}}) |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Відзеў Лодзь|Відзеў]] |0:1 |2:0 |'''2:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Югаславія}} [[ФК Жэлезнічар Сараева|Жэлезнічар]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |1986/87 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Дзьёр|Дзьёр]] |2:4 |1:0 |'''3:4''' |- |1987/88 |Кубак уладальнікаў Кубкаў |1 раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Генчлербірлігі|Генчлербірлігі]] |2:0 |2:1 |'''4:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Рэал Сасьедад|Рэал Сасьедад]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Мехелен|Мехелен]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1988/89 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Балгарыя|1971}} [[ФК Фракія Плоўдзіў|Фракія]] |0:0 |2:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Вікторыя Бухарэст|Вікторыя (Бухарэст)]] |2:1 |0:1 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- |1993/94 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |1:1 |2:5 |'''3:6''' |- |1994/95 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Мальта}} [[ФК Хіберніянс Паола|Хіберніянс]] |3:1 |3:4 ([[Авертайм|дч]]) |'''6:5''' |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Лацыа|Лацыа]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |1995/96 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Універсітаця Краёва|Універсітаця (Краёва)]] |0:0 |0:0 |'''0:0''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Аўстрыя Вена|Аўстрыя (Вена)]] |1:0 |2:1 |'''3:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |2:1 |0:5 |'''2:6''' |- |1996/97 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Багеміянс Дублін|Багеміянс]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на вяздзе|гв]])}''' |- | | |Кваліф. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Бешыкташ|Бешыкташ]] |2:1 |0:2 |'''2:3''' |- |1997/98 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Калхеці-1913|Калхеці-1913]] |1:0 |1:2 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Лілестром|Лілестром]] |0:2 |0:1 |'''0:3''' |- |1998/99 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |1:2 |0:0 |'''1:2''' |- |2001 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Люксембург}} [[ФК Хабшайд|Хабшайд]] |6:0 |1:1 |'''7:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Хайфа|Хапаэль (Хайфа)]] |2:0 |1:0 |'''3:0''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вольфсбург|Вольфсбург]] |0:0 |3:4 |'''3:4''' |- |2002/03 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК ЦСКА Сафія|ЦСКА (Сафія)]] |1:4 |0:1 |'''1:5''' |- |2003/04 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Брондбю|Брондбю]] |0:2 |0:3 |'''0:5''' |- |2004 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Одра Вадзіслаў-Слёнскі|Одра]] |2:0 |0:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Сербія і Чарнагорыя}} [[ФК Сартыд|Сартыд]] |1:2 |3:1 ([[Авертайм|дч]]) |'''4:3''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Ліль|Ліль]] |2:2 |1:2 |'''3:4''' |- |2005/06 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК Анартосіс|Анартосіс]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |2006/07 |Кубак УЕФА |1 квал. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Заглэмбе Любін|Заглэмбе (Любін)]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 квал. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК Артмедыя|Артмедыя]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2007/08 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |2:0 |1:1 |'''3:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Одэнсэ|Одэнсэ]] |1:1 |0:4 |'''1:5''' |- |2009/10 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Рэнова|Рэнова]] |2:1 |1:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Тромсё|Тромсё]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |2010/11 |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Калеў Сіламяэ|Калеў (Сіламяэ)]] |5:1 |5:0 |'''10:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Макабі Хайфа|Макабі (Хайфа)]] |3:1 |0:1 |'''3:2''' |- | | |Плэй-офф |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Бругэ|Бругэ]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2013/14 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Літва}} [[ФК Круоя|Круоя]] |5:0 |3:0 |'''8:0''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Харватыя}} [[ФК Лакаматыва Заграб|Лакаматыва]] |1:2 |3:2 |'''4:4^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Трабзанспор|Трабзанспор]] |0:1 |0:0 |'''0:1''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|2014/15]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК МюПа-47|МюПа-47]] |3:0 |0:0 |'''3:0''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Клуж|Клуж]] |1:0 |2:0 |'''3:0''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Насьянал|Насьянал]] |2:0 |3:2 |'''5:2''' |- | | |Група К |{{Сцяг|Грэцыя}} [[ФК ПАОК|ПАОК]] |0:2 |1:6 |rowspan="3"| |- | | |Група К |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Фіярэнціна|Фіярэнціна]] |0:3 |2:1 |- | | |Група К |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Генгам|Генгам]] |0:0 |0:2 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2015/2016|2015/16]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК Чэрна Мора Варна|Чэрна Мора]] |1:1 |4:0 |'''5:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Цюрых|Цюрых]] |1:1 ([[Авертайм|дч]]) |1:0 |'''2:1''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рэд Бул Зальцбург|Зальцбург]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |Група E |{{Сцяг|Чэхія}} [[ФК Вікторыя Пльзень|Вікторыя (Пльзень)]] |1:0 |0:2 |rowspan="3"| |- | | |Група E |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рапід Вена|Рапід (Вена)]] |0:1 |1:2 |- | | |Група E |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Вільярэал|Вільярэал]] |1:2 |0:4 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2016/2017|2016/17]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Спартак Юрмала|Спартак (Юрмала)]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Сент-Патрыкс Атлетык|Сент-Патрыкс Атлетык]] |1:1 |1:0 |'''2:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Сербія}} [[ФК Вайводзіна|Вайводзіна (Нові-Сад)]] |0:2 |1:1 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2017/2018|2017/18]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Фарэрскія астравы}} [[ФК Рунавік|Рунавік]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Работнічкі Скоп’е|Работнічкі (Скоп’е)]] |3:0 |1:1 |'''4:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК АЕК Ларнака|АЕК (Ларнака)]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2018/2019|2018/19]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Дэры Сіці|Дэры Сіці]] |1:2 |2:0 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК ДАК 1904 Дунайска-Стрэда|ДАК 1904 (Дунайска-Стрэда)]] |4:1 |3:1 |'''7:2''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] |4:0 |1:8 |'''5:8''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2019/2020|2019/20]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Ліепая|Ліепая]] |1:2 |1:1 |'''2:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2020/2021|2020/21]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Пяст Глівіцы|Пяст (Глівіцы)]] |0:2 |— |'''0:2''' |- |[[Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022/23]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Чарнагорыя}} [[ФК Дэчыч Тузі|Дэчыч (Тузі)]] |1:1 |2:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Беэр-Шэва|Хапаэль (Беэр-Шэва)]] |: |: |''':''' |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў неафіцыйных турнірах''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1994|1994]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група D |{{Сцяг|Расія}} [[Маладзёжная зборная Расіі па футболе|Расія U-21]] |'''0:1''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Узбекістан}} [[ФК Нефтчы Ферган|Нефтчы (Фергана)]] |'''1:5''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Алга Бішкек|Алга (Бішкек)]] |'''10:0''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1995|1995]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група В |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта Рыга|Сконта (Рыга)]] |'''0:6''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Кант-Ойл|Кант-Ойл]] |'''9:0''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:1''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1996|1996]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група С |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''5:3''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Флора Талін|Флора (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''3:2''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Дынама Тбілісі|Дынама (Тбілісі)]] |'''2:1''' |- | | |Паўфінал |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''0:4''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1998|1998]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква]] |'''1:8''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Арменія}} [[ФК Ерэван|Ерэван]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Таджыкістан}} [[ФК Вахш|Вахш]] |'''4:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:7''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2005|2005]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Казахстан}} [[ФК Кайрат|Кайрат (Алматы)]] |'''2:1''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Левадыя Талін|Левадыя (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[Юніёрская зборная Расіі па футболе|Расія U-19]] |'''1:1''' |- |} == Стадыён == [[File:Dinamo-Yuni.jpg|300px|thumb|right|Дынама-Юні]] {{main|Дынама (стадыён, Мінск)}} Да 2009 года хатнія матчы «Дынама» праводзіла на [[Дынама (стадыён, Мінск)|аднайменным мінскім стадыёне]], які знаходзіцца ў самым цэнтры горада і ўмяшчае 35 тысяч гледачоў. У 2009—2012 гадах «Дынама» гуляла на стадыёне [[Дынама-Юні (стадыён)|«Дынама-Юні»]]. Ён знаходзіцца ў [[Кунцаўшчына (жылы раён, Мінск)|Кунцаўшчыне]], на захадзе горада. Умяшчальнасць — 4500 чалавек. Стадыён быў пабудаваны ў 2000 годзе, меў назву «Дарыда» і належыў [[ФК Дарыда|аднайменнай камандзе]] з Мінскага раёна. У 2008 годзе быў выкуплены клубам «Дынама» і перайменаваны. У канцы 2012 года «Дынама-Юні» быў зачынены на рэканструкцыю. Пачынаючы з сезона 2013 каманда выступала на стадыёне [[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]]. З лета 2018 года, калі пасля рэканструкцыі быў адкрыты стадыён [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]], каманда пачала праводзіць свае матчы на ім. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[https://dinamo-minsk.by/blr/asnouny-sklad/2022 Гульцы]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ягор Хаткевіч]]||1988}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзяніс Шпакоўскі]]||2001}} {{Ігрок|70|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Андрэй Сіненка]]||1997}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Швяцоў]]||1998}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Сачыўка]]||1986}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Навумаў]]||1989}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Калінін]]||2002}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Арынью]]||1995}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Вакуліч]]||1998}} {{Ігрок|67|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Раман Бегуноў]]||1993}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Быкаў]]||1992}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Кісляк]] {{капітан}}||1987}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Барадзін]]||1999}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Пуціла]]||1987}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Дземчанка]]||2002}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзяніс Грачыха]]||1999}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Міхайлавіч Казлоў|Міхаіл Казлоў]]||1990}} {{Ігрок|80|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Аляксандравіч Канцавы|Арцём Канцавы]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Чарнагорыя}}|Нап|[[Душан Бакіч]]||1999}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Іван Бахар]]||1998}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Ложкін]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Латыхоў]]||2003}} {{Канец складу}}<!-- === Па-за складам === {{Склад}}--> <!--{{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Данііл Шапко]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Арцём Каратай||2004}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Станіслаў Кляшчук]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Цімафей Юрасаў||2003}}--> <!--{{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ігар Заяц]]||1999}}--> <!--{{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Лях]]||1999}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Лузан]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Фірсаў]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Радзівонаў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Міхаленка]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Халімончык]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікалай Іваноў (футбаліст)|Мікалай Іваноў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Давыскіба]]||2001}}--> <!--{{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Суша]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Глеб Роўда||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Саматой||2001}}--> <!--{{Канец складу}} --> === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Фёдар Лапавухаў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Ян Марцінкевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Іван Шымаковіч||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Данііл Арзамасцаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Цімафей Бараноўскі||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Вакар||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Коўш||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Красоўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Іван Яфіменка||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Хавалка]]||2003}} {{Ігрок|37|{{Сцяг|Украіна}}|ПА|[[Максім Шаўчэнка]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Будзько||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Дубінец||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Юрый Краўчанка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Кролік||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ягор Крэс||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Макарэвіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Марозік||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Дзмітрый Ніжнік||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Антон Сакоўскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Сугакаў||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Арлоў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Ціханаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Ягор Шадзько||2003}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Чалядзінскі]] (нар. 1977) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Радзіслаў Арлоўскі]] (нар. 1970) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Караткевіч]] (нар. 1984) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дыяна Тропнікава]] (нар. 1986) — трэнер па навукова-метадычнай працы * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксей Панкавец]] (нар. 1981) — трэнер па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Марцёшкін]] (нар. 1970) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Быліна]] (нар. 1981) — трэнер-аналітык * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Лянцэвіч]] (нар. 1983) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віктар Бабіч]] (нар. 1991) — трэнер дубля па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Генадзь Лясун]] (нар. 1966) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Юркевіч]] (нар. 1975) — трэнер брамнікаў дубля == Сімволіка == <gallery caption="" widths="150px" heights="150px" class="center"> Эмблема Дынама Мінск 2.png| Эмблема Дынама Мінск 3.png| ФК Дынама Мінск.png| </gallery> == Вядомыя гульцы == * [[Сяргей Яўгенавіч Алейнікаў|Сяргей Алейнікаў]] * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] * [[Валянцін Бялькевіч]] * [[Сяргей Гурэнка]] * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] * [[Юрый Курненін]] * [[Эдуард Малафееў]] * [[Міхаіл Мустыгін]] * [[Аляксандр Пракапенка]] * [[Андрэй Разін]] == Галоўныя трэнеры == {{div col|3}} * [[Эдуард Малафееў]] (1978—1983) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1983—1986) * [[Іван Савосцікаў]] (1986—1988) * [[Эдуард Малафееў]] (1988—1991) * [[Міхаіл Вяргеенка]] (1991—1992) * [[Іван Шчокін]] (1992—1997) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (1997) * [[Уладзімір Курнеў]] (1998) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1998) * [[Юрый Курненін]] (1999) * [[Павел Раднёнак]] (1999—2000) * [[Аляксандр Піскароў]] (2000—2001) * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] (2001) * [[Эдуард Малафееў]] (2001—2002) * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] (2002) * [[Георгій Гюраў]] (2002—2003) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (2003) * [[Пётр Яўгенавіч Шубін|Пётр Шубін]] (2004) * [[Юрый Уладзіміравіч Шуканаў|Юрый Шуканаў]] (2004—2005) * [[Аляксандр Мікалаевіч Башмакоў|Аляксандр Башмакоў]] (2005) * [[Аляксандр Дзмітрыевіч Рабаконь|Аляксандр Рабаконь]] (2005—2006) * [[Аляксей Аляксеевіч Пятрушын|Аляксей Пятрушын]] (2006) * [[Пётр Пятровіч Качура|Пётр Качура]] (2006—2007) * [[Аляксандр Хацкевіч]] (2007) * [[Ігар Крывушэнка]] (2007—2008) * [[Славалюб Муслін]] (2008—2009) * [[Сяргей Гурэнка]] (2009—2010) * [[Сяргей Саладоўнікаў]] (в.а., 2010) * [[Уладзімір Гольмак]] (2010) * [[Алег Васіленка]] (2010—2011) * [[Сяргей Аўчыннікаў]] (2011) * [[Аляксандр Сяднёў]] (2011—2012) * [[Алег Пратасаў]] (2012—2013) * [[Роберт Маскант]] (чэрвень — снежань 2013) * [[Уладзімір Журавель]] (снежань 2013 — снежань 2014) * [[Душан Угрын, 1967|Душан Угрын]] (снежань 2014 — красавік 2015) * [[Вук Рашавіч]] (май 2015 — ліпень 2016) * [[Сяргей Бароўскі]] (ліпень 2016 — май 2017) * [[Сяргей Гурэнка]] (май 2017 — снежань 2018) * [[Раман Піліпчук]] (люты — май 2019) * [[Сяргей Гурэнка]] (чэрвень 2019 — красавік 2020) * [[Леанід Кучук]] (красавік 2020 — чэрвень 2021) * [[Арцём Чалядзінскі]] ({{в.а.}} у чэрвені — снежні 2021; са снежня 2021) {{div col end}} == Фінансы, санкцыі ЕС == Тытульным спонсарам доўгі час (з 1999 па 2019 год) была [[Беларусь|беларуская]] група кампаній «[[Трайпл]]», заснаваная ў 1992 годзе, генеральны дырэктар [[Юрый Чыж]]. Па звестках газеты «Прессбол», бюджэт «Дынама» на сезон 2013 склаў каля 6 млн [[Долар ЗША|долараў]]<ref>[http://www.pressball.by/news/football/129999 Футбол. Годовой бюджет минского «Динамо» составляет порядка 6 миллионов долларов]</ref>. 23 сакавіка 2012 года [[Савет Еўрапейскага саюза]] дадаў [[Юрый Аляксандравіч Чыж|Юрый Чыжа]] да [[спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС|спісу беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС]], таксама пад еўрапейскія санкцыі трапілі і яго кампаніі, у тым ліку «Дынама» Мінск<ref name="3A32012D0642">[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32012D0642 Council Decision 2012/642/CFSP of 15 October 2012 concerning restrictive measures against Belarus]</ref><ref>{{cite web|language=ru|url=http://news.tut.by/politics/280743.html|title=ЕС обнародовал черный список из 12 человек и 29 компаний|date=2012-03-25|publisher=[[TUT.BY]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120325211424/http://news.tut.by/politics/280743.html|archivedate=2012-03-25|accessdate=2012-03-25|dead-url=yes}}</ref>. 6 лістапада 2015 года санкцыі супраць Чыжа і яго актываў былі знятыя<ref>{{cite web|date=2015-10-6|url=http://nn.by/?c=ar&i=157529|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151006171032/http://nn.by/?c=ar&i=157529|archivedate=2015-10-06|title=Санкцыі ЕС у дачыненні да Юрыя Чыжа і яго актываў знятыя|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|accessdate=2015-10-06|language=be}}</ref><ref name="РС2">''ИК''. [http://www.svaboda.org/content/krutoje-pikie-juryja-cyza/27606470.html Крутое пике Юрия Чижа: от самого успешного бизнесмена Беларуси к арестанту?] «[[Радыё Свабода]]», 12.03.2016</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://dinamo-minsk.by/blr Афіцыйны сайт] {{in lang|be}} * {{globalsportsarchive|fk-dynama-minsk/18859}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Дынама Мінск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:ФК Дынама Мінск| ]] [[Катэгорыя:1927 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў Чорным спісе ЕС]] pq5pgkwk67uho4y0xl539019ereds9v 4162287 4162280 2022-07-20T11:35:35Z 178.124.218.132 /* Цяперашні склад */ wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Дынама Мінск | Лагатып = ФК Дынама Мінск.png | ШырыняЛагатыпа = 200px | ПоўнаяНазва = ЗАТ «Футбольны клуб „Дынама-Мінск“» | Мянушкі = бела-блакітныя, дынамікі | Горад = [[Мінск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1927]] | Стадыён = [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]] | Умяшчальнасць = 22 246 | Кіраўнік = [[Андрэй Толмач]] | ПасадаКіраўніка = Генеральны дырэктар | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 3 месца | Сайт = https://dinamo-minsk.by/blr | pattern_la1=_dinamominsk20h | pattern_b1= _dinamominsk20h | pattern_ra1=_dinamominsk20h | pattern_sh1=_dinamominsk20h | pattern_so1=_dinamominsk20h | leftarm1=FFFFFF | body1=FFFFFF | rightarm1=FFFFFF | shorts1=FFFFFF | socks1=FFFFFF | pattern_la2=_dinamominsk20a | pattern_b2=_dinamominsk20a | pattern_ra2=_dinamominsk20a | pattern_sh2=_dinamominsk20a | pattern_so2=_dinamominsk20a | leftarm2=FFFFFF | body2=FFFFFF | rightarm2=FFFFFF | shorts2=0000FF | socks2=0000FF }} '''«Дынама»''' — беларускі [[футбольны клуб]] з горада [[Мінск]]а, адзін з самых тытулаваных клубаў Беларусі. Каманда была створана ў [[1927]] годзе. Гуляла ў вышэйшай лізе [[Чэмпіянат СССР па футболе|чэмпіянату СССР]]. У 1982 годзе заняла ў ім першае месца. З 1992 года мінскае «Дынама» выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Назвы клуба == * «Дынама» (1927—1953) * «Спартак» (1954—1959) * «Беларусь» (1960—1962) * «Дынама» (з 1963 года) == Гісторыя клуба == === Першыя гады === Днём нараджэння мінскага «Дынама» прынята лічыць дату першага дакументальна пацверджанага матча каманды. Ён адбыўся 18 чэрвеня 1927 года ў [[Смаленск]]у, дзе мінчукі сустрэліся з мясцовымі аднаклубнікамі і атрымалі першую ў сваёй гісторыі перамогу — 2:1. У тым жа 1927 годзе «Дынама» паклала ў сваю скарбонку і першы трафей, выйграўшы чэмпіянат [[БССР]]. Цікава, што першапачаткова ўдзел у гэтым спаборніцтве прымалі каманды гарадоў. Сярод іх была і зборная Мінска, якая заваявала пуцёўку ў фінальны турнір, дзе сталічным футбалістам супрацьстаялі зборныя Гомелю і Віцебску. Аднак у фінале гуляла ўжо не зборная Мінска, а футбольная каманда «Дынама». Справа ў тым, што калектыў практычна цалкам складаўся з «дынамаўцаў», якія і настаялі на тым, каб выступаць пад такой назвай. Нежаданне выступаць пад сцягам горада выклікала буру абуранасці з боку грамадскасці. Футбалістаў вінавацілі ў паводзінах, нявартым савецкіх грамадзян, у схільнасці ўплыву буржуазных спартыўных грамадстваў. Але, як вядома, пераможцаў не судзяць. «Дынама» ў бліскучым стылі расправілася з супернікамі і заваявала званне чэмпіёна [[БССР]]. Спачатку з рахункам 4:1 былі пераможаныя гаспадары фінальнага турніру — зборная Гомеля. Затым быў цяжкі матч з Віцебскам, перапынены пры рахунку 1:1 з-за цемры. Пераігроўка выдалася не менш зацятай: 2:2 у асноўны час, і толькі на 9-й хвіліне трэцяга (!) дадатковага тайма мінчук Ціхаміраў прынёс перамогу сваёй камандзе. На наступны год «дынамаўцам» не атрымалася паўтарыць свой поспех, паколькі ва Усебеларускай спартакіядзе зноў выступала зборная Мінска, сфарміраваная з футбалістаў трох лепшых каманд рэспублікі — «Дынама», ОБВШ і Н-скай дывізіі. Сталічныя футбалісты завяршылі свой выступ на стадыі паўфіналу, саступіўшы камандзе Полацка. Галоўнай падзеяй футбольнага жыцця [[СССР]] у 1928 годзе стала правядзенне Усесаюзнай спартакіяды ў Маскве, удзел у якой прыняла і зборная [[БССР]], якая заняла пятае месца. Лепшым бамбардзірам беларускай каманды стаў «дынамавец» Ціхаміраў, які забіў 4 мяча. Яшчэ гэты год быў знамянальны тым, што спартыўнае таварыства «Дынама» прыступіла да будаўніцтва новага спартыўнага стадыёна на месцы былога іпадрома. Напачатку 1930-х гадоў у жыцці мінскага «Дынама» адбылася знамянальная падзея — у каманды з’явіўся свой стадыён. Размяшчаўся ён там, дзе сёння знаходзіцца паркавая частка сучаснага стадыёна, быў драўляным і змяшчаў 10 тысяч гледачоў. Характэрна, што кожны з дынамаўцаў зрабіў свой унёсак у будаўніцтва спартыўнай арэны, бескарысліва адпрацаваўшы па 100 гадзін. Да гэтага часу футбол стаў ужо самым папулярным выглядам спорту ў [[СССР]]. Не была выключэннем і [[Беларусь]]. Футбалісты мінскага «Дынама» хадзілі ў кумірах у сталічнай публікі. Шмат у чым паспрыяла гэтаму выхад на экраны ў 1936 годзе мастацкага фільма «Брамнік». Каб патрапіць на яго, у мінскіх кінатэатраў выбудоўваліся велізарныя чэргі. === Удзел у першынстве СССР да вайны === У 1936 годзе прайшоў першы чэмпіянат СССР. Праўда, футбольнай каманды «Дынама» (Мінск) сярод яго ўдзельнікаў не было. Мінчукі, якія яшчэ не мелі статуту каманды майстроў, гулялі на першынства рэспублікі, якое ў чарговы раз выйгралі ў 1937 годзе. Толькі два гады праз сталічная каманда стала камандай майстроў. У 1940 годзе яна была ўключана ў склад пятнаццаці каманд, якім на наступны год атрымалі магчымасць выступаць у вышэйшай лізе саюзнага чэмпіянату. Так што сезон 1941 гады мінскія заўзятары чакалі з нецярпеннем. Гонар дэбютаваць у эліце савецкага футбола выпала наступным футбалістам: брамнікі — Аляксандр Дорахаў, Аляксандр Кваснікаў, палявыя гульцы — Леанід Салаўёў, Аляксандр Маляўкін, Міхась Воўкаў, Абуш Чалакян, Міхась Карабко, Сяргей Нікульцаў, Васіль Панфілаў, Аляксандр Абрамаў, Якаўлеў, Васіль Панамароў, Эрык Рэйстэр, Яўген Піскароў, Кастусь Балясаў, Пётр Ігнатаў, Мікалай Шэвялянчык, Мікалай Зіноўеў. 27 красавіка 1941 гады «Дынама» правяло ў Мінску першы матч саюзнага першынства супраць іншага дэбютанта вышэйшай лігі ленінградскага «Спартака» і атрымала перамогу з лікам 2:1. Далей каманду чакала параза ў Тбілісі ад мясцовых аднаклубнікаў, вікторыя ў Маскве над першай прафсаюзнай камандай, і два запар паразы ад адэскага «Спартака» і ад дзейснага чэмпіёна — маскоўскага «Дынама». Таму да чарговай хатняй гульні 15 чэрвеня супраць каманды «Стаханавец» са [[Горад Данецк|Сталіна]] мінчукі рыхтаваліся асабліва старанна. Аднак і ў гэтай сустрэчы дынамаўцам не наканавана было дамагчыся дадатнага выніку. Дзякуючы бездакорнай гульні свайго галкіпера, перамогу з рахункам 2:1 атрымалі госці. Гэта быў апошні футбольны матч «Дынама» ў тым фатальным годзе. Праз тыдзень пачалася вайна… === Вялікая Айчынная вайна === Вайна заспела футбалістаў сталічнага «Дынама» ў Мінску. Паколькі каманда ўваходзіла ў структуру [[НКУС]] і была паўваенным калектывам, то ўжо на другі дзень вайны дынамаўцам выдалі абмундзіраванне, зброю і загадалі адпраўляцца ў Маскву. Як распавядаў пасля вайны адзін з ігракоў той каманды Мікалай Шавялянчык, футбалісты самастойна знайшлі ў падпаленым горадзе грузавік, на якім і накіраваліся па Магілёўскай шашы ў бок Масквы, кожную хвіліну рызыкуючы патрапіць пад бамбардзіроўку або нарвацца на варожы дэсант. Ехалі, пакуль не скончыўся бензін. Калі той закончыўся, а заправіцца не было дзе, далей пайшлі пешшу ў натоўпе ўцекачоў. У Магілёве футбалістам дапамог першы сакратар ЦК КПБ [[Панцеляймон Панамарэнка]], які выдзяліў дзве машыны, на якіх каманда даехала да Смаленска, а адтуль сяк-так дабралася і да Масквы. Па прыбыцці ў сталіцу футбалісты адправіліся на стадыён «Дынама». Тут у ліпені 1941-га фарміравалася Асобная мотастралковая брыгада адмысловага прызначэння — знакаміты ОМСБОН. У яе ўваходзілі 800 лепшых спартсменаў краіны, а таксама працоўныя маскоўскіх прадпрыемстваў, выкладчыкі і курсанты школ НКУС, чэкісты-аператыўнікі, памежнікі. У склад гэтай брыгады былі залічаны і мінскія футбалісты. ОМСБОН нёс патрульную службу, удзельнічаў у стварэнні абарончых меж, мініраванні важных аб’ектаў, ажыццяўляў выведвальныя і дыверсійныя дзеянні на акупаванай ворагам тэрыторыі. У кастрычніку 1941 года, калі Масква была абвешчана на аблогавым становішчы, часова стаў часткай гарнізона сталіцы і браў удзел у баявых дзеяннях у Падмаскоўе. 7 лістапада 1941 гады ў складзе ОМСБОН футбольная каманда мінскага «Дынама» на чале са старэйшым трэнерам Львом Карчэбокавым удзельнічала ў парадзе савецкіх войскаў на Чырвонай плошчы. Пасля таго як вораг быў адкінуты ад Масквы, футбалісты, якія неслі патрульную службу, ахоўвалі ваенныя аб’екты. Шэраг з іх прасіліся на фронт, але адпусцілі толькі некаторых. Касцяк каманды захаваўся, і пасля пераломнай перамогі пад Сталінградам з дынамаўцаў ізноў сфарміравалі футбольную каманду, якая некаторы час выступала ў першынстве Масквы пад назвай «Ваенная частка маёра Іванова». Крыху пазней каманду перайменавалі ў «Дынама-2». У 1944 годзе дынамаўская каманда ўжо іграла ў Кубку СССР, прычым дайшла да паўфіналу. === Пасляваенны час === <!--Вясна 1945 гады. Вайна набліжалася да канца. Жыццё ў Савецкай краіне паступова вярталася ў мірнае рэчышча. Ужо ў сярэдзіне мая павінен быў стартаваць першы паваенны чэмпіянат СССР па футболе, у ліку ўдзельнікаў якога было і мінскае «Дынама». Праўда, на шляхі вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу стаяла адна істотная праблема. Дзе праводзіць хатнія матчы? Бо даваенны стадыён быў разбураны, а на ўзвядзенне новага патрабаваўся час. Таму сталі ўдарнымі тэмпамі прыводзіць у парадак стадыён «Харчавік», які размяшчаўся на беразе Свіслачы ў парку імя Горкага. Тым часам мінскае «Дынама» ў Сухумі поўным ходам рыхтавалася да пачатку саюзнага першынства. Дахаты дынамаўцы вярнуліся 6 мая, а тры дня праз адправіліся ў Брэст, дзе вікторыяй над мясцовым «Спартаком» (2:1) адсалютавалі Вялікай Перамозе. Адразу ж пасля матча сталічная каманда ўзяла курс на Тбілісі, дзе 14 мая ёй мела быць стартаваць у чэмпіянаце краіны паядынкам супраць ленінградскага «Зеніту». Супрацьстаянне прадстаўнікоў двух гарадоў-герояў завяршылася баявой нічыёй — 1:1. Аўтарам першага гала ў паваеннай гісторыі футбольнага клуба «Дынама» (Мінск) стаў паўабаронца Барыс Курнеў. Далей рушылі ўслед паразы ад аднаклубнікаў з Ленінграда (0:4) і Тбілісі (0:5) і перамога над сталінградскім «Трактарам» (4:1). Наступны матч мінчукі чакалі з адмысловым нецярпеннем, паколькі гульня, нарэшце вось, павінна была адбыцца ў Мінску. 14 чэрвеня дзесяць тысяч якія знудзіліся па футболе мінчукоў прыйшлі на стадыён «Харчавік», каб паглядзець на паядынак сваіх улюбёнцаў з маскоўскім «Дынамам». Аднак іх падтрымкі апынулася не досыць, каб перагуляць адну з наймоцных на той момант каманд краіны. Забіўшы тры неўзаемных мяча, масквічы пацвердзілі свой статут фаварытаў чэмпіянату і прыпсавалі мінскім аднаклубнікам хатні дэбют. Аднак нават гэта параза не магла азмрочыць радасці заўзятараў ад вяртання вялікага футбола ў беларускую сталіцу. У далейшым мінчукі выступалі са зменнымі поспехам, чаргуючы яркія перамогі з крыўднымі паразамі. Як следства, па выніках чэмпіянату «Дынама» абгрунтавалася на 9-м месцы, набраўшы 17 ачкоў у 22 матчах. Чэмпіянат краіны 1946 года склаўся для мінскага «Дынама» вельмі няўдала. Каманда толькі ў апошнім туры гарантавала сабе захаванне прапіскі ў вышэйшай лізе. Дало пра сябе ведаць адсутнасць добра падрыхтаваных рэзерваў. Аднак па канчатку першынства былі зроблены адпаведныя высновы, і перад стартам новага сезона беларускія заўзятары чакалі ад сваіх улюбёнцаў не толькі прыгожай гульні, але і годнага выніку. Нажаль, пачало было проста якія бянтэжаць — сем параз запар. З вяртаннем на нанова адбудаваны стадыён «Дынама» справы ў дынамаўцаў пайшлі весялей. Але занадта шмат ачкоў было страчана на старце, каб разлічваць на штосьці больш, чым захаванне месца ў класа «А». Перад чэмпіянатам 1948 гады мінская лютва ўзмацнілася некалькімі новымі гульцамі. З маскоўскага «Дынама» ў каманду прыйшлі Аляксандр Назараў, Валерый Бехтенев, а таксама добра знаёмы мінскім заўзятарам Барыс Курнеў. Мінчукі стартавалі 2 мая ў Ерэване, атрымаўшы перамогу над мясцовымі аднаклубнікамі (2:1). Аднак гэта гульня была прызнана таварыскай у сувязі з якая змянілася сістэмай розыгрышу. Кіраўнікі савецкага футбола палічылі, што праводзіць чэмпіянат у 30 каманд не вельмі зручна, і вырашылі заднім лікам (!) скараціць колькасць удзельнікаў да 14. Зрэшты, гэты фальстарт не адбіўся на гульні дынамаўцаў, якія выдатна пашумелі на старце і доўгі час знаходзіліся ў групе лідараў. Але кароткая лаўка запасных не дазволіла камандзе ўтрымаць набраны тэмп да канца чэмпіянату. 15 параз запар адкінулі мінчукоў на 12-е выніковае месца. Гэтак жа няўдала склаўся для «Дынама» і чэмпіянат 1949 гады — усяго толькі 15-е радок у турнірнай табліцы. А год праз каманда і зусім выляцела ў клас «Бы». Прычым права выступаць у найнізкай лізе дынамаўцам прыйшлося аспрэчваць у двухраундовой двубоі з пераможцам першынства БССР 1950 гады — камандай Акруговай хаты афіцэраў. Першы матч прынёс перамогу армейцам (1:0), у зваротным паядынку з такім жа рахункам мацней апынулася «Дынама». Не выявіла пераможца і дадатковая сустрэча — 1:1. Якая зацягнулася спрэчка прэтэндэнтаў завяршыўся толькі 3 снежня, калі дынамавец Макараў у дадатковы час дакладным ударам схіліў чару шаляў у карысць сваёй каманды. У 1951 годзе «бела-блакітныя» вярнулі сабе месца сярод наймоцных каманд класа «А». Але адставанне мінчукоў ад лепшых каманд краіны ў тэхнічным і тактычным плане было занадта прыкметным. Як следства, чарговае растанне з вышэйшым дывізіёнам. Падобная сітуацыя ў корані не ўладкоўвала кіраўніцтва рэспублікі. Таму было прынята рашэнне ствараць калектыў, здольны не толькі вярнуць прапіску ў вышэйшай лізе, але і трывала там замацавацца. З гэтай мэтай у каманду быў запрошаны знакаміты галкіпер Аляксей Хомич. Актыўна ўводзілася ў склад таленавітая моладзь у твары Івана Мозера, Уладзіміра Нуждина, Вячаслава Артемова, Юрыя Прохорова. У 1953 годзе абноўленае «Дынама» бліскуча прайшло турнірны шлях у класе «Б» і вярнулася ў групу наймоцных. На гэты раз не для таго, каб выступаць у якасці статыстаў. У сезон 1954 гады каманда ўступіла з новай назвай. Загадам Кіравання па фізічнай культуры і спорту Міністэрства адукацыі БССР футбалісты і трэнеры мінскага «Дынама», якія заваявалі права выступаць у класе «А» былі залічаны ў склад футбольнай каманды майстроў «Спартак». І варта прызнаць, што змена назвы дабратворна адбілася на гульні мінчукоў. Ужо стартавы матч чэмпіянату супраць маскоўскага «Лакаматыва», які адбыўся па просьбе азербайджанскай грамадскасці ў Ерэване, хоць і не выявіў пераможца (0:0), але прадэманстраваў велізарны патэнцыял мінскай лютвы. Пацверджаннем гэтага стала серыя гучных перамог над лідарамі савецкага футбола. Спачатку дзякуючы дублю Івана Мозера быў зрынуты чэмпіён краіны — маскоўскі «Спартак» (2:1). Затым ахвярай мінскіх спартакаўцоў упалі грозныя маскоўскія армейцы (1:0). А 31 мая на мінскім стадыёне «Дынама» ў прысутнасці 35000 гледачоў мінчукі ўпершыню ў сваёй паваеннай гісторыі адолелі якое лідыравала ў чэмпіянаце сталічнае «Дынама» (1:0). Вока заўзятараў цешыла не толькі яркая гульня каманды, але і месца ў турнірнай табліцы — пасля вікторыі над «Дынамам» спартакаўцы ўзлезлі на дагэтуль нябачаны першы радок. І нібы ўбоявшись уласнага спрыту, зменшылі звароты, патрываўшы шэраг неабавязковых параз. Як следства, першы круг мінская каманда завяршыла толькі пятой. Праўда, якія рушылі неўзабаве перамогі над «Крыламі Саветаў» (2:0), «Зенітам» (2:0), «Тарпеда» (2:1) і кіеўскім «Дынамам» (3:2) вярнулі дзёрзкага пачаткоўца ў што лідыруе групу. Ключавым у размеркаванні месцаў на пастаменце павінен быў стаць паядынак мінчукоў з маскоўскімі аднаклубнікамі 25 ліпеня ў Мінску. Аднак мінскія аматары футбола так і не ўбачылі сустрэчы прэтэндэнтаў на медалі. У сувязі з адкрыццём у Латвіі другой Усесаюзнай спартакіяды грамадства «Спартак» матч вядучых каманд краіны было вырашана перанесці ў Рыгу, дзе пры агідным судзействе латышскай судзейскай брыгады мінчукі пацярпелі паражэнне — 2:3. Зрэшты, гэта няўдача не зламала спартакаўцоў, якія годна правялі фіналь чэмпіянату і ўпершыню ў гісторыі клуба заваявалі бронзавыя медалі ўсесаюзнага першынства. Іх уладальнікамі сталі: футбалісты А.Хоміч, Н.Макараў, П.Мімрык, А.Ягораў, І.Мозер, В.Голубеў, В.Арцёмаў, А.Галашчапаў, Г.Абрамовіч, Б.Курнеў, В.Маляўкін, В.Ходзін, Ю.Бачурын, а таксама трэнеры М.Базенянкоў і М.Шавялянчык. Гэты поспех дазваляў беларускім заўзятарам спадзявацца на ўдалы выступ каманды і ў наступным сезоне. Аднак бронза 1954 гады так і засталася адзіным дасягненнем мінчукоў пад сцягам «Спартака». Другая палова 50-х складалася для мінскага «Спартака» вельмі няўдала. Каманда ніяк не магла знайсці тую гульню, якая дазволіла ёй заваяваць «бронзу» чэмпіянату СССР 1953 гады. Як следства, сталыя растанні з вышэйшай лігай, якія год праз змяняліся абнадзейлівымі вяртаннямі. Так працягвалася да 1959 гады, калі спартакаўцы, фінішаваўшы сёмымі ў чэмпіянаце краіны сярод каманд класа «Б», не змаглі вярнуць сабе прапіску ў групе наймоцных. Перад пачаткам сезона 1960 гады Федэрацыя футбола СССР прыняла рашэнне з мэтай папулярызацыі футбола ў краіне пашырыць клас «А» да 22 каманд і праводзіць чэмпіянат у два этапу. Дзякуючы гэтаму рэфармаванню Беларусь вярнула сабе месца ў вышэйшай лізе. Абараняць гонар рэспублікі ў барацьбе з лепшымі футбольнымі калектывамі краіны мела быць камандзе пад назвай «Беларусь», укамплектаванай футбалістамі мінскага «Спартака» і «Ураджая» і ўзмоцненай гульцамі з іншых клубаў краіны. З маскоўскага «Тарпеда» прыйшлі Альберт Дзенісенка, Віталь Арбутаў, Уладзімір Церахаў, з маскоўскага «Дынама» — Анатоль Жукаў, з мікалаеўскага «Авангарда» — Анатоль Маёраў. Шэфства над новай лютвой узяў Мінскі трактарны завод. Старт «Беларусі» ў чэмпіянаце выдаўся проста феерычным — пяць перамог запар! Прычым, сярод зрынутых былі такія гранды савецкага футбола, як маскоўскі «Спартак» і кіеўскае «Дынама». За ўвесь першы круг мінчукі патрывалі ўсяго дзве паразы — ад алма-атинского «Кайрата» (0:2) і армейцаў Масквы (0:3) — і заслужана займалі першае месца ў сваёй групе. Усё з нецярпеннем чакалі ад дэбютанта вышэйшай лігі новых неспадзевак. Але працягу не рушыла ўслед. Другі круг мінская лютва правяла вельмі нестабільна, чаргуючы ўдалыя матчы з адкрыта правальнымі, і завяршыла групавы этап на шостым месцы, якое давала «Беларусі» права змагацца толькі за месцы з 7-га па 11-е. Для каманды, яшчэ ўчора якая прэтэндавала на медалі, гэта было вялікім расчараваннем. Так што нядзіўна, што мінчукі не змаглі наладзіцца на матчы суцяшальнага турніру і фінішавалі ў чэмпіянаце толькі адзінаццатымі. Перад сезонам 1961 гады ў «Беларусі» пачаўся працэс змены пакаленняў. Каманду пакінулі дасведчаныя Леанід Нікуленкп, Анатоль Ільін, Анатоль Маёраў, на змену якім прыйшла цэлая група выхаванцаў беларускага футбола: Іван Савосцікаў, Юрый Пышнік, Леанід Гарай, Мікалай Чаргінец. З маскоўскага ЦСКА ў Мінск перабраўся Міхаіл Мустыгін. Амаладжэнне складу не прайшло бясследна. У наступных двух чэмпіянатах мінчукі не набылі поспеху, стабільна фінішуючы на 19-м месцы. Тым часам, былі і пазітыўныя моманты. Так, у 1961 годзе «Беларусі» быў уручаны прыз газеты «Савецкі спорт», як самай карэктнай камандзе краіны. А ў 1962-м адным з найлепшых бамбардзіраў першынства стаў нападнік мінчан Міхаіл Мустыгін, які забіў 16 мячоў. На гэтым завяршаецца кароткая гісторыя каманды майстроў пад назвай «Беларусь». Пасля «бронзавага» поспеху 1963 гады «Дынама» ніяк не атрымоўвалася намацаць гульню, якая дазволіла б ім ізноў падняцца на пастамент саюзнага першынства. Быццам бы па-ранейшаму ярка дзейнічаў грозны тандэм нападнікаў Малафееў — Мустыгін, на чый рахунак даводзілася львіная дзель камандных галоў, асвоіліся ў ролі лідараў Леанард Адамаў, Іван Мозер, Іван Савосцікаў, актыўна ўводзіліся ў склад перспектыўная моладзь, а выніку ўсё не было. Не лепшую паслугу мінчукам аказвалі штогадовыя турнэ па краінах Афрыкі, якія парой даводзіліся на самы разгар чэмпіянату. Адмовіцца ж было немагчыма, паколькі за ўсім гэтым крыліся палітычныя матывы. З такіх паездак футбалісты вярталіся змарнелымі далёкімі пералётамі, а часцяком і з траўмамі, што не магло не адбіцца на выступе каманды. Так, у 1965-м шмат у чым менавіта турнэ па Тунісе пакінула «Дынама» за бортам прызавой тройкі. У падапечных Аляксандра Севидова проста не хапіла сіл на фіналь чэмпіянату. Затое ў Кубку СССР 1965 гады «бела-блакітныя» выступілі як ніколі ўдала. Адолеўшы ў паўфінале чэмпіёна краіны тбіліскае «Дынама», мінчукі ўпершыню ў сваёй гісторыі выйшлі ў фінал, дзе іх чакаў грозны маскоўскі «Спартак». Першая сустрэча каманд у Маскве 14 жніўня пераможца не выявіла (0:0), у які адбыўся назаўтра дадатковым матчы мацней апынуліся сталічныя футбалісты (2:1). У сезоне 1967 гады дынамаўцы пры досыць нядрэннай гульні зноў спыніліся ў кроку ад пастамента. Невялікім суцяшэннем для каманды магло паслужыць толькі тое, што іх форвард Міхась Мустыгин з 19 мячам стаў лепшым бамбардзірам першынства. У наступныя гады вынікі «Дынама» пайшлі на змяншэнне, у чым, зрэшты, не было нічога дзіўнага — у камандзе пачаўся працэс змены пакаленняў. Пасля чэмпіянату 1969 гады развіталіся з футболам куміры беларускіх заўзятараў Міхаіл Мустыгін, Эдуард Зарэмба, Веніямін Арзамасцаў і Анатоль Глухотка. На трэнерскую працу перайшоў Іван Мозер. А 21 кастрычніка 1971 гады на мінскім стадыёне «Дынама» перад матчам «Дынама» (Мінск) — «Дынама» (Масква) адбылася цырымонія правадоў з вялікага футбола лепшага бамбардзіра ў гісторыі каманды Эдуарда Малафеева. Нападнік мінчукоў тройчы ўваходзіў у лік 33-х лепшых гульцоў СССР (1963, 1967, 1968), у 1971 годзе стаў лепшым бамбардзірам чэмпіянату краіны, у тым жа года ўвайшоў у члены клуба бамбардзіраў імя Рыгора Фядотава. За сваю кар’еру ён згуляў 255 матчаў у вышэйшай лізе і правёў у вароты супернікаў 100 мячоў. На рахунку Малафеева 40 матчаў і 6 забітых мячоў за зборную СССР. За гэтыя дасягненні Спорткамітэт СССР узнагародзіў яго медалём «За выбітныя спартыўныя дасягненні». Перад пачаткам сезона 1974 гады мінскае «Дынама», якое выступала гэтыя гады ў першай лізе, узначаліў заслужаны трэнер СССР Міхась Бозененков. Дапамагалі яму ўслаўленыя ў мінулым гульцы каманды Анатоль Ягораў, Эдуард Малафееў і Леанард Адамаў. У калектыў улілася вялікая група выхаванцаў мінскіх ДЮСШ — Юрый Курбыка, Валерый Шавейка, Сяргей Бароўскі, Пётр Васілеўскі і інш. Аднак задача выйсця ў групу наймоцных апынулася мінчукам не па плячы. Вырашыць яе ім атрымалася толькі на наступны год, калі «Дынама» ўжо пад кіраўніцтвам Яўгена Гаранскага датэрмінова забяспечыла сабе пуцёўку ў вышэйшую лігу. 1976 год выдаўся для дэбютанта класа «А» асабліва цяжкім. У сувязі з удзелам зборнай СССР у чэмпіянаце Еўропы і XXI Алімпійскіх гульнях было праведзена два чэмпіянату краіны — вясновы і восеньскі. У вясновай частцы гэтага футбольнага марафона мінчукі выглядалі цалкам годна, заняўшы 9-е выніковае месца, а вось на восень сіл у іх ужо не хапіла. Атрымаўшы ўсяго дзве перамогі, «Дынама» размясцілася на апошнім 16-м месцы і разам з маскоўскім «Спартаком» пакінула вышэйшую лігу. Няўдалы выступ пацягнуў за сабой чарговую змену кіраўніцтва. У руля каманды ўстаў Алег Базилевич, які працаваў раней з кіеўскім «Дынамам». Новы трэнерскі штаб надаваў вялікую ўвагу функцыянальнай падрыхтоўцы і патрабаваў безумоўнага выканання абранай на гульню канцэпцыі. Але для выйсця ў клас «А» гэтага апынулася недастаткова. У чэмпіянаце 1977 гады мінчукі не змаглі падняцца вышэй 4-га месцы і на наступны год пад кіраўніцтвам Базилевича распачалі чарговую спробу ўвайсці ў вышэйшую лігу. Місія здавалася цалкам пасільнай, паколькі дынамаўская моладзь ужо паспела набрацца досыць досведу, каб вырашаць сур’ёзныя задачы. Пацвердзілі гэта і першыя гульні чэмпіянату, у якіх каманда дзейнічала ярка і атрымлівала буйныя перамогі. Аднак трэнерскі штаб не заахвочваў творчую імправізацыю на поле, навязваючы футбалістам строгія тактычныя схемы, у сувязі з чым гульня «Дынама» паступова блякла, а выйсце ў групу наймоцных станавіўся ўсё больш сумніўным. У якая склалася сітуацыі Беларускі савет «Дынама» вырашыўся на адважны крок — даручыць кіраўніцтва лепшым клубам рэспублікі мясцовым спецыялістам. Выбар упаў на Эдуарда Малафеева, паспяхова працавалага ў Брэсце. Нядаўні кумір беларускіх заўзятараў без ценю нясмеласці прыняў каманду ў сярэдзіне сезона, здолеў натхніць футбалістаў на творчасць і самаадданасць і вярнуў-ткі Беларусі месца ў вышэйшай лізе. Тады яшчэ ніхто нават не падазраваў, што праз некалькі гадоў менавіта пад яго кіраўніцтвам мінскае «Дынама» даможацца самага гучнага поспеху ў сваёй гісторыі… --> === У суверэннай Беларусі === == Дасягненні == ==== {{Сцяг|СССР}} СССР ==== '''[[Чэмпіянат СССР па футболе|Чэмпіянат СССР]]''' * ''Чэмпіён СССР (1)'': 1982 * ''Бронзавы прызёр (3)'': 1954, 1963, 1983 '''[[Кубак СССР па футболе|Кубак СССР]]''' * ''Фіналіст (2)'': 1965, 1987 '''[[Кубак Футбольнага саюза СССР]]''' * ''Фіналіст (1)'': 1989 '''[[Чэмпіянат БССР па футболе|Чэмпіянат БССР]]''' * ''Чэмпіён БССР (6)'': 1937—39, 1945, 1951, 1975 * ''Срэбны прызёр чэмпіянатаў БССР (5)'': 1934, 1935, 1946, 1952, 1977 * ''Бронзавы прызёр чэмпіянатаў БССР (2)'': 1940, 1947 '''[[Кубак БССР па футболе|Кубак БССР]]''' * ''Уладальнік Кубка БССР (2)'': 1936, 1940 * ''Фіналіст (1)'': 1945 ==== {{Сцяг|Беларусь}} Беларусь ==== '''[[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіянат Беларусі]]''' * ''Чэмпіён (7)'': 1992, 1993, 1994, 1995, 1995 (восень), 1997, 2004 * ''Срэбраны прызёр (9)'': 1996, 2001, 2005, 2006, 2008, 2009, 2014, 2015, 2017 * ''Бронзавы прызёр (7)'': 2000, 2003, 2012, 2013, 2016, 2018, 2021 '''[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак Беларусі]]''' * ''Пераможца (3)'': 1992, 1994, 2003 * ''Фіналіст (3)'': 1996, 1998, 2013 '''[[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубак Беларусі (Кубак сезона)]]''' * ''Пераможца (1)'': 1994 ==== [[File:Simple gold cup.svg|18px]] Футбольныя прызы (СССР) ==== * ''За справядлівую гульню'': 1961 * ''За волю да перамогі'': 1976 (в), 1982 * ''Кубак прагрэсу'': 1979, 1982 * ''Агрэсіўнаму госцю'': 1982 * ''Граза аўтарытэтаў'': 1986 * ''Імені Рыгора Фядотава'': 1982 == Статыстыка == {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце СССР''' |- !style="background: #436EEE; color:white" width=7%|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white" width=20%|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white" width=6%|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white" width=4%|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white" width=10%|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white" width=37%|'''Бамбардзіры''' |- |1950 |Клас А |36 |9 |5 |22 |44-73 |23 |17(23) |Бармашаў — 11 |- |1951 |Клас Б |34 |21 |7 |6 |57-30 |49 |2(18) |Шэвялянчык — 20 |- |1952 |Клас А |13 |1 |3 |9 |10-29 |5 |14(14) |Шэвялянчык, Мозер, Васільеў, Юраў — 2 |- |1953 |Клас Б, 1-6 месцы |22 |13 |7 |2 |36-13 |33 |1(27) |Ягораў — 4 |- |1954 |Клас А |24 |12 |6 |6 |29-23 |30 |3(13) {{Бр|Бронза}} |Ягораў — 7 |- |1955 |Клас А |22 |2 |6 |14 |13‑32 |10 |12(12) |Ягораў — 3 |- |1956 |Клас Б, 1 зона |34 |18 |11 |5 |45-26 |47 |1(18) |Карнееў — 9 |- |1957 |Клас А |22 |1 |7 |14 |11-40 |9 |12(12) |Нікуленка — 3 |- |1958 |Клас Б, 3 зона |30 |18 |5 |7 |56-25 |41 |2(16) |Ерахавец — 10 |- |1959 |Клас Б, 2 зона |28 |13 |5 |10 |33-28 |31 |7(15) |Хасін — 9 |- |1960 |Клас А, 7-12 месцы |30 |13 |5 |12 |32-39 |31 |10(22) |Хасін — 13 |- |1961 |Клас А, 11-22 месца |32 |7 |10 |15 |29-44 |24 |19(22) |Мустыгін — 7 |- |1962 |Клас А, 13-22 месцы |30 |10 |6 |14 |34-41 |26 |19(22) |Мустыгін — 17 |- |1963 |Першая група А |38 |18 |12 |8 |47-27 |48 |3(20) {{Бр|Бронза}} |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 21 |- |1964 |Першая група А |32 |7 |17 |8 |24-21 |31 |9(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 10 |- |1965 |Першая група А |32 |14 |9 |9 |37-27 |37 |4(17) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 17 |- |1966 |Першая група А |36 |11 |13 |12 |36-39 |35 |11(19) |Мустыгін — 8 |- |1967 |Першая група А |36 |13 |17 |6 |47-31 |43 |4(19) |Мустыгін — 19 |- |1968 |Першая група А |38 |17 |12 |9 |52-36 |46 |6(20 |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 11 |- |1969 |Першая група А, 1-14 месцы |32 |8 |11 |13 |22-37 |27 |13(14) |Каберскі, Талейка — 4 |- |1970 |Вышэйшая група А |32 |11 |10 |11 |33-29 |32 |9(17) |Васільеў — 9 |- |1971 |Вышэйшая |30 |8 |12 |10 |36-43 |28 |11(16) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 16 |- |1972 |Вышэйшая |30 |10 |11 |9 |27-28 |31 |8(16) |Васільеў — 9 |- |1973 |Вышэйшая |30 |7 |3+6 |14 |21-36 |17 |15(16) |Грыгорьеў, Васільеў, Курнеў, Словак, Варонін — 3 |- |1974 |Першая |38 |21 |9 |8 |60-38 |51 |3(20) |[[Эдуард Малафееў|Малафееў]] — 14 |- |1975 |Першая |38 |21 |8 |9 |52-31 |50 |2(20) |Грыгорьеў — 13 |- |1976(вясна) |Вышэйшая |15 |6 |3 |6 |17-18 |15 |9(16) |Васілеўскі — 5 |- |1976(восень) |Вышэйшая |15 |2 |4 |9 |10-21 |8 |16(16) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]], [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Байдачны]] — 4 |- |1977 |Вышэйшая |38 |19 |9 |10 |48-29 |47 |4(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 11 |- |1978 |Першая |38 |21 |11 |6 |57-28 |53 |3(20) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 16 |- |1979 |Вышэйшая |34 |15 |6 |13 |48-38 |36 |6(18) |[[Аляксандр Пракапенка|Пракапенка]] — 14 |- |1980 |Вышэйшая |34 |11 |12 |11 |41-42 |32(-2) |10(18) |Васілеўскі — 10 |- |1981 |Вышэйшая |34 |11 |13 |10 |44-39 |32 |9(18) |Васілеўскі — 14 |- |1982 |Вышэйшая |34 |19 |9 |6 |63-35 |47 |1(18) {{Зл|Чэмпіён}} |Гурыновіч — 13 |- |1983 |Вышэйшая |34 |17 |9 |8 |51-34 |43 |3(18) {{Бр|Бронза}} |Гурыновіч — 17 |- |1984 |Вышэйшая |34 |15 |13 |6 |43-28 |40 (-3) |5(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 12 |- |1985 |Вышэйшая |34 |16 |9 |9 |40-31 |41 |4(18) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 11 |- |1986 |Вышэйшая |30 |10 |8 |12 |37-40 |28 |10(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 13 |- |1987 |Вышэйшая |30 |12 |9 |9 |33-25 |33 |5(16) |[[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Кандрацьеў]] — 10 |- |1988 |Вышэйшая |30 |7 |11 |12 |29-34 |25 |12(16) |Шырокі — 5 |- |1989 |Вышэйшая |30 |11 |7 |12 |35-33 |29 |9(16) |Мятліцкі, Герасімец — 5 |- |1990 |Вышэйшая |24 |6 |3 |15 |20-34 |15 |12(13) |Мархель — 6 |- |1991 |Вышэйшая |30 |9 |11 |10 |29-31 |29 |8(16) |Вялічка — 9 |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="10" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў чэмпіянаце Беларусі''' |- !style="background: #436EEE; color:white"|'''Год''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Ліга''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Г''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Н''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''П''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''М''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''А''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Месца''' !style="background: #436EEE; color:white"|'''Бамбардзіры''' |- |1992 |Вышэйшая |15 |11 |3 |1 |38–7 |25 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Валянцін Бялькевіч|Бялькевіч]] — 7 |- |1992/93 |Вышэйшая |32 |26 |5 |1 |90–25 |57 |1(17) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Сяргей Бараноўскі|Бараноўскі]] — 17 |- |1993/94 |Вышэйшая |30 |24 |4 |2 |76–20 |52 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 14 |- |1994/95 |Вышэйшая |30 |20 |8 |2 |83–24 |48 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Яўген Кашанцаў|Кашанцаў]] — 18 |- |1995-восень |Вышэйшая |15 |12 |2 |1 |42–13 |38 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 15 |- |1996 |Вышэйшая |30 |23 |6 |1 |83–20 |75 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 23 |- |1997 |Вышэйшая |30 |21 |7 |2 |74–24 |70 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Уладзімір Міхайлавіч Макоўскі|Макоўскі]] — 16 |- |1998 |Вышэйшая |28 |11 |6 |11 |39–38 |39 |8(15) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 7 |- |1999 |Вышэйшая |30 |14 |9 |7 |51–30 |51 |6(16) |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]] — 15 |- |2000 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–21 |62 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Аляксандр Вяжэвіч|Вяжэвіч]], [[Сяргей Уладзіміравіч Кавальчук|Кавальчук]] — 9 |- |2001 |Вышэйшая |26 |16 |5 |5 |52–21 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Пётр Качура|Качура]] — 12 |- |2002 |Вышэйшая |26 |12 |6 |8 |44–28 |42 |7(14) |[[Максім Цыгалка|Цыгалка]] — 11 |- |2003 |Вышэйшая |30 |20 |4 |6 |62–24 |64 |3(16) {{Бр|Бронза}} |[[Сяргей Карніленка|Карніленка]] — 18 |- |2004 |Вышэйшая |30 |24 |3 |3 |64–18 |75 |1(16) {{Зл|Чэмпіён}} |[[Андрэй Разін|Разін]] — 12 |- |2005 |Вышэйшая |26 |15 |5 |6 |50–26 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Леанід Ковель|Ковель]] — 9 |- |2006 |Вышэйшая |26 |15 |7 |4 |44–22 |52 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Эдуарду Марэйра Араужу|Эду]] — 10 |- |2007 |Вышэйшая |26 |8 |11 |7 |27–28 |35 |9(14) |[[Бруно Мбанангой|Мбанангой]] — 7 |- |2008 |Вышэйшая |30 |19 |5 |6 |49–29 |62 |2(16) {{Ср|Срэбра}} |[[Роберт Рак|Рак]] — 10 |- |2009 |Вышэйшая |26 |14 |8 |4 |38–18 |50 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Аляксандр Гаўрушка|Гаўрушка]] — 8 |- |2010 |Вышэйшая |33 |17 |5 |11 |49–34 |56 |4(12) |[[Сяргей Кісляк|Кісляк]] — 9 |- |2011 |Вышэйшая |33 |14 |7 |12 |50–43 |49 |4(12) |[[Бруна Фурлан|Фурлан]] — 11 |- |2012 |Вышэйшая |30 |16 |8 |6 |37–19 |56 |3(11) {{Бр|Бронза}} |[[Станіслаў Драгун|Драгун]] — 7 |- |[[Сезон 2013 ФК Дынама Мінск|2013]] |Вышэйшая |32 |15 |9 |8 |44–33 |54 |3(12) {{Бр|Бронза}} |[[Эрнан Фігерэда|Фігерэда]] — 10 |- |[[Сезон 2014 ФК Дынама Мінск|2014]] |Вышэйшая |32 |18 |7 |7 |44–21 |61 |2(12) {{Ср|Срэбра}} |[[Ненад Адамавіч|Адамавіч]], [[Ігар Стасевіч|Стасевіч]] — 8 |- |[[Сезон 2015 ФК Дынама Мінск|2015]] |Вышэйшая |26 |15 |8 |3 |36–13 |53 |2(14) {{Ср|Срэбра}} |[[Чыгозэ Удожы|Удожы]] — 10 |- |[[Сезон 2016 ФК Дынама Мінск|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 10 || 5 || 46–28 || '''55''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 8 |- |[[Сезон 2017 ФК Дынама Мінск|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] || 30 || 22 || 2 || 6 || 46–15 || '''68''' || '''2''' (16) {{Ср|Срэбра}} || [[Антон Сарока|Сарока]] — 12 |- |[[Сезон 2018 ФК Дынама Мінск|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] || 30 || 18 || 9 || 3 || 41–17 || '''63''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Уладзімір Хвашчынскі|Хвашчынскі]] — 6 |- |[[Сезон 2019 ФК Дынама Мінск|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] || 30 || 15 || 5 || 10 || 43–39 || '''50''' || '''4''' (16) || [[Ягор Зубовіч|Зубовіч]] — 8 |- |[[Сезон 2020 ФК Дынама Мінск|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] || 30 || 16 || 4 || 10 || 38–25 || '''52''' || '''6''' (16) || [[Яўген Шыкаўка|Шыкаўка]] — 11 |- |[[Сезон 2021 ФК Дынама Мінск|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] || 30 || 19 || 5 || 6 || 55–20 || '''62''' || '''3''' (16) {{Бр|Бронза}} || [[Аблай Мбенг|Мбенг]] — 10 |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў еўракубках''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Хатні матч !style="background: #436EEE; color:white"| У гасцях !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |1983/84 |Кубак еўрапейскіх чэмпіёнаў |1 раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Грасхопер|Грасхопер]] |1:0 |2:2 |'''3:2''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Раба ЭТА|Раба ЭТА]] |3:1 |6:3 |'''9:4''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Румынія|1965}} [[ФК Дынама Бухарэст|Дынама (Бухарэст)]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1984/85 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК ХІК|ХІК]] |4:0 |6:0 |'''10:0''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Спортынг Лісабон|Спортынг (Лісабон)]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|5:3|па пенальці}}) |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Відзеў Лодзь|Відзеў]] |0:1 |2:0 |'''2:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Югаславія}} [[ФК Жэлезнічар Сараева|Жэлезнічар]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |1986/87 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Дзьёр|Дзьёр]] |2:4 |1:0 |'''3:4''' |- |1987/88 |Кубак уладальнікаў Кубкаў |1 раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Генчлербірлігі|Генчлербірлігі]] |2:0 |2:1 |'''4:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Рэал Сасьедад|Рэал Сасьедад]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |1/4 фіналу |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Мехелен|Мехелен]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |1988/89 |Кубак УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Балгарыя|1971}} [[ФК Фракія Плоўдзіў|Фракія]] |0:0 |2:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Вікторыя Бухарэст|Вікторыя (Бухарэст)]] |2:1 |0:1 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- |1993/94 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |1:1 |2:5 |'''3:6''' |- |1994/95 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Мальта}} [[ФК Хіберніянс Паола|Хіберніянс]] |3:1 |3:4 ([[Авертайм|дч]]) |'''6:5''' |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Лацыа|Лацыа]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |1995/96 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Універсітаця Краёва|Універсітаця (Краёва)]] |0:0 |0:0 |'''0:0''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |1 раўнд |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Аўстрыя Вена|Аўстрыя (Вена)]] |1:0 |2:1 |'''3:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вердэр|Вердэр]] |2:1 |0:5 |'''2:6''' |- |1996/97 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Багеміянс Дублін|Багеміянс]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на вяздзе|гв]])}''' |- | | |Кваліф. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Бешыкташ|Бешыкташ]] |2:1 |0:2 |'''2:3''' |- |1997/98 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Калхеці-1913|Калхеці-1913]] |1:0 |1:2 |'''2:2^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Лілестром|Лілестром]] |0:2 |0:1 |'''0:3''' |- |1998/99 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |1:2 |0:0 |'''1:2''' |- |2001 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Люксембург}} [[ФК Хабшайд|Хабшайд]] |6:0 |1:1 |'''7:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Хайфа|Хапаэль (Хайфа)]] |2:0 |1:0 |'''3:0''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Германія}} [[ФК Вольфсбург|Вольфсбург]] |0:0 |3:4 |'''3:4''' |- |2002/03 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК ЦСКА Сафія|ЦСКА (Сафія)]] |1:4 |0:1 |'''1:5''' |- |2003/04 |Кубак УЕФА |Папяр. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Брондбю|Брондбю]] |0:2 |0:3 |'''0:5''' |- |2004 |Кубак Інтэртота |1 раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Одра Вадзіслаў-Слёнскі|Одра]] |2:0 |0:1 |'''2:1''' |- | | |2 раўнд |{{Сцяг|Сербія і Чарнагорыя}} [[ФК Сартыд|Сартыд]] |1:2 |3:1 ([[Авертайм|дч]]) |'''4:3''' |- | | |3 раўнд |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Ліль|Ліль]] |2:2 |1:2 |'''3:4''' |- |2005/06 |Ліга чэмпіёнаў УЕФА |1 раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК Анартосіс|Анартосіс]] |1:1 |0:1 |'''1:2''' |- |2006/07 |Кубак УЕФА |1 квал. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Заглэмбе Любін|Заглэмбе (Любін)]] |0:0 |1:1 |'''1:1^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |2 квал. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК Артмедыя|Артмедыя]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2007/08 |Кубак УЕФА |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта|Сконта]] |2:0 |1:1 |'''3:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Одэнсэ|Одэнсэ]] |1:1 |0:4 |'''1:5''' |- |2009/10 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Рэнова|Рэнова]] |2:1 |1:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Тромсё|Тромсё]] |0:0 |1:4 |'''1:4''' |- |2010/11 |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Калеў Сіламяэ|Калеў (Сіламяэ)]] |5:1 |5:0 |'''10:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Макабі Хайфа|Макабі (Хайфа)]] |3:1 |0:1 |'''3:2''' |- | | |Плэй-офф |{{Сцяг|Бельгія}} [[ФК Бругэ|Бругэ]] |2:3 |1:2 |'''3:5''' |- |2013/14 |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Літва}} [[ФК Круоя|Круоя]] |5:0 |3:0 |'''8:0''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Харватыя}} [[ФК Лакаматыва Заграб|Лакаматыва]] |1:2 |3:2 |'''4:4^{([[Гол на выяздзе|гв]])}''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Трабзанспор|Трабзанспор]] |0:1 |0:0 |'''0:1''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|2014/15]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Фінляндыя}} [[ФК МюПа-47|МюПа-47]] |3:0 |0:0 |'''3:0''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Клуж|Клуж]] |1:0 |2:0 |'''3:0''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Партугалія}} [[ФК Насьянал|Насьянал]] |2:0 |3:2 |'''5:2''' |- | | |Група К |{{Сцяг|Грэцыя}} [[ФК ПАОК|ПАОК]] |0:2 |1:6 |rowspan="3"| |- | | |Група К |{{Сцяг|Італія}} [[ФК Фіярэнціна|Фіярэнціна]] |0:3 |2:1 |- | | |Група К |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Генгам|Генгам]] |0:0 |0:2 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2015/2016|2015/16]] |Ліга Еўропы |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Балгарыя}} [[ФК Чэрна Мора Варна|Чэрна Мора]] |1:1 |4:0 |'''5:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Швейцарыя||20px}} [[ФК Цюрых|Цюрых]] |1:1 ([[Авертайм|дч]]) |1:0 |'''2:1''' |- | | |Плэй-оф |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рэд Бул Зальцбург|Зальцбург]] |2:0 |0:2 |'''2:2''' ({{Comment|3:1|па пенальці}}) |- | | |Група E |{{Сцяг|Чэхія}} [[ФК Вікторыя Пльзень|Вікторыя (Пльзень)]] |1:0 |0:2 |rowspan="3"| |- | | |Група E |{{Сцяг|Аўстрыя}} [[ФК Рапід Вена|Рапід (Вена)]] |0:1 |1:2 |- | | |Група E |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Вільярэал|Вільярэал]] |1:2 |0:4 |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2016/2017|2016/17]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Спартак Юрмала|Спартак (Юрмала)]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Сент-Патрыкс Атлетык|Сент-Патрыкс Атлетык]] |1:1 |1:0 |'''2:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Сербія}} [[ФК Вайводзіна|Вайводзіна (Нові-Сад)]] |0:2 |1:1 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2017/2018|2017/18]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Фарэрскія астравы}} [[ФК Рунавік|Рунавік]] |2:1 |2:0 |'''4:1''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Македонія}} [[ФК Работнічкі Скоп’е|Работнічкі (Скоп’е)]] |3:0 |1:1 |'''4:1''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} [[ФК АЕК Ларнака|АЕК (Ларнака)]] |1:1 |0:2 |'''1:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2018/2019|2018/19]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Ірландыя}} [[ФК Дэры Сіці|Дэры Сіці]] |1:2 |2:0 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} [[ФК ДАК 1904 Дунайска-Стрэда|ДАК 1904 (Дунайска-Стрэда)]] |4:1 |3:1 |'''7:2''' |- | | |3 адб. раўнд |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] |4:0 |1:8 |'''5:8''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2019/2020|2019/20]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Ліепая|Ліепая]] |1:2 |1:1 |'''2:3''' |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2020/2021|2020/21]] |Ліга Еўропы |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Пяст Глівіцы|Пяст (Глівіцы)]] |0:2 |— |'''0:2''' |- |[[Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022/23]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |1 адб. раўнд |{{Сцяг|Чарнагорыя}} [[ФК Дэчыч Тузі|Дэчыч (Тузі)]] |1:1 |2:1 |'''3:2''' |- | | |2 адб. раўнд |{{Сцяг|Ізраіль}} [[ФК Хапаэль Беэр-Шэва|Хапаэль (Беэр-Шэва)]] |: |: |''':''' |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="7" style="background: white; color:#436EEE"|'''Дынама ў неафіцыйных турнірах''' |- !style="background: #436EEE; color:white"| Сезон !style="background: #436EEE; color:white"| Спаборніцтва !style="background: #436EEE; color:white"| Раўнд !style="background: #436EEE; color:white"| Клуб !style="background: #436EEE; color:white"| Вынік |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1994|1994]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група D |{{Сцяг|Расія}} [[Маладзёжная зборная Расіі па футболе|Расія U-21]] |'''0:1''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Узбекістан}} [[ФК Нефтчы Ферган|Нефтчы (Фергана)]] |'''1:5''' |- | | |Група D |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Алга Бішкек|Алга (Бішкек)]] |'''10:0''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1995|1995]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група В |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Сконта Рыга|Сконта (Рыга)]] |'''0:6''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Кант-Ойл|Кант-Ойл]] |'''9:0''' |- | | |Група В |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:1''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1996|1996]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група С |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''5:3''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Флора Талін|Флора (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група С |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''3:2''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Дынама Тбілісі|Дынама (Тбілісі)]] |'''2:1''' |- | | |Паўфінал |{{Сцяг|Украіна}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] |'''0:4''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1998|1998]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква]] |'''1:8''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Арменія}} [[ФК Ерэван|Ерэван]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Таджыкістан}} [[ФК Вахш|Вахш]] |'''4:1''' |- | | |1/4 фінала |{{Сцяг|Туркменістан}} [[ФК Капетдаг|Капетдаг]] |'''1:7''' |- |[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2005|2005]] |Кубак чэмпіёнаў Садружнасці |Група А |{{Сцяг|Казахстан}} [[ФК Кайрат|Кайрат (Алматы)]] |'''2:1''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Эстонія}} [[ФК Левадыя Талін|Левадыя (Талін)]] |'''2:0''' |- | | |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[Юніёрская зборная Расіі па футболе|Расія U-19]] |'''1:1''' |- |} == Стадыён == [[File:Dinamo-Yuni.jpg|300px|thumb|right|Дынама-Юні]] {{main|Дынама (стадыён, Мінск)}} Да 2009 года хатнія матчы «Дынама» праводзіла на [[Дынама (стадыён, Мінск)|аднайменным мінскім стадыёне]], які знаходзіцца ў самым цэнтры горада і ўмяшчае 35 тысяч гледачоў. У 2009—2012 гадах «Дынама» гуляла на стадыёне [[Дынама-Юні (стадыён)|«Дынама-Юні»]]. Ён знаходзіцца ў [[Кунцаўшчына (жылы раён, Мінск)|Кунцаўшчыне]], на захадзе горада. Умяшчальнасць — 4500 чалавек. Стадыён быў пабудаваны ў 2000 годзе, меў назву «Дарыда» і належыў [[ФК Дарыда|аднайменнай камандзе]] з Мінскага раёна. У 2008 годзе быў выкуплены клубам «Дынама» і перайменаваны. У канцы 2012 года «Дынама-Юні» быў зачынены на рэканструкцыю. Пачынаючы з сезона 2013 каманда выступала на стадыёне [[Трактар (стадыён, Мінск)|«Трактар»]]. З лета 2018 года, калі пасля рэканструкцыі быў адкрыты стадыён [[Дынама (стадыён, Мінск)|«Дынама»]], каманда пачала праводзіць свае матчы на ім. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[https://dinamo-minsk.by/blr/asnouny-sklad/2022 Гульцы]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ягор Хаткевіч]]||1988}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзяніс Шпакоўскі]]||2001}} {{Ігрок|70|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Андрэй Сіненка]]||1997}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Швяцоў]]||1998}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Сачыўка]]||1986}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Навумаў]]||1989}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Калінін]]||2002}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Арынью]]||1995}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Вакуліч]]||1998}} {{Ігрок|67|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Раман Бегуноў]]||1993}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Быкаў]]||1992}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Кісляк]] {{капітан}}||1987}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Барадзін]]||1999}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Пуціла]]||1987}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Дземчанка]]||2002}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзяніс Грачыха]]||1999}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Суша]]||2000}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Міхайлавіч Казлоў|Міхаіл Казлоў]]||1990}} {{Ігрок|80|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Аляксандравіч Канцавы|Арцём Канцавы]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Чарнагорыя}}|Нап|[[Душан Бакіч]]||1999}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Іван Бахар]]||1998}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Ложкін]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Латыхоў]]||2003}} {{Канец складу}}<!-- === Па-за складам === {{Склад}}--> <!--{{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Данііл Шапко]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Арцём Каратай||2004}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Станіслаў Кляшчук]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Цімафей Юрасаў||2003}}--> <!--{{Ігрок|16|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ігар Заяц]]||1999}}--> <!--{{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Лях]]||1999}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Лузан]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Фірсаў]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Радзівонаў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксандр Міхаленка]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Халімончык]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікалай Іваноў (футбаліст)|Мікалай Іваноў]]||2000}}--> <!--{{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Давыскіба]]||2001}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Глеб Роўда||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Саматой||2001}}--> <!--{{Канец складу}} --> === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Фёдар Лапавухаў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Ян Марцінкевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Іван Шымаковіч||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Данііл Арзамасцаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Цімафей Бараноўскі||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Вакар||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Коўш||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Красоўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Іван Яфіменка||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Хавалка]]||2003}} {{Ігрок|37|{{Сцяг|Украіна}}|ПА|[[Максім Шаўчэнка]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Максім Будзько||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Дубінец||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Юрый Краўчанка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Кролік||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ягор Крэс||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Макарэвіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Марозік||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Дзмітрый Ніжнік||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Антон Сакоўскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Сугакаў||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Арлоў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Іван Ціханаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Ягор Шадзько||2003}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Чалядзінскі]] (нар. 1977) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Радзіслаў Арлоўскі]] (нар. 1970) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Караткевіч]] (нар. 1984) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дыяна Тропнікава]] (нар. 1986) — трэнер па навукова-метадычнай працы * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксей Панкавец]] (нар. 1981) — трэнер па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Марцёшкін]] (нар. 1970) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Быліна]] (нар. 1981) — трэнер-аналітык * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Лянцэвіч]] (нар. 1983) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віктар Бабіч]] (нар. 1991) — трэнер дубля па АФП * {{Сцяг|Беларусь}} [[Генадзь Лясун]] (нар. 1966) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Юркевіч]] (нар. 1975) — трэнер брамнікаў дубля == Сімволіка == <gallery caption="" widths="150px" heights="150px" class="center"> Эмблема Дынама Мінск 2.png| Эмблема Дынама Мінск 3.png| ФК Дынама Мінск.png| </gallery> == Вядомыя гульцы == * [[Сяргей Яўгенавіч Алейнікаў|Сяргей Алейнікаў]] * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] * [[Валянцін Бялькевіч]] * [[Сяргей Гурэнка]] * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] * [[Юрый Курненін]] * [[Эдуард Малафееў]] * [[Міхаіл Мустыгін]] * [[Аляксандр Пракапенка]] * [[Андрэй Разін]] == Галоўныя трэнеры == {{div col|3}} * [[Эдуард Малафееў]] (1978—1983) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1983—1986) * [[Іван Савосцікаў]] (1986—1988) * [[Эдуард Малафееў]] (1988—1991) * [[Міхаіл Вяргеенка]] (1991—1992) * [[Іван Шчокін]] (1992—1997) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (1997) * [[Уладзімір Курнеў]] (1998) * [[Веніямін Арзамасцаў]] (1998) * [[Юрый Курненін]] (1999) * [[Павел Раднёнак]] (1999—2000) * [[Аляксандр Піскароў]] (2000—2001) * [[Георгій Пятровіч Кандрацьеў|Георгій Кандрацьеў]] (2001) * [[Эдуард Малафееў]] (2001—2002) * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] (2002) * [[Георгій Гюраў]] (2002—2003) * [[Анатоль Мікалаевіч Байдачны|Анатоль Байдачны]] (2003) * [[Пётр Яўгенавіч Шубін|Пётр Шубін]] (2004) * [[Юрый Уладзіміравіч Шуканаў|Юрый Шуканаў]] (2004—2005) * [[Аляксандр Мікалаевіч Башмакоў|Аляксандр Башмакоў]] (2005) * [[Аляксандр Дзмітрыевіч Рабаконь|Аляксандр Рабаконь]] (2005—2006) * [[Аляксей Аляксеевіч Пятрушын|Аляксей Пятрушын]] (2006) * [[Пётр Пятровіч Качура|Пётр Качура]] (2006—2007) * [[Аляксандр Хацкевіч]] (2007) * [[Ігар Крывушэнка]] (2007—2008) * [[Славалюб Муслін]] (2008—2009) * [[Сяргей Гурэнка]] (2009—2010) * [[Сяргей Саладоўнікаў]] (в.а., 2010) * [[Уладзімір Гольмак]] (2010) * [[Алег Васіленка]] (2010—2011) * [[Сяргей Аўчыннікаў]] (2011) * [[Аляксандр Сяднёў]] (2011—2012) * [[Алег Пратасаў]] (2012—2013) * [[Роберт Маскант]] (чэрвень — снежань 2013) * [[Уладзімір Журавель]] (снежань 2013 — снежань 2014) * [[Душан Угрын, 1967|Душан Угрын]] (снежань 2014 — красавік 2015) * [[Вук Рашавіч]] (май 2015 — ліпень 2016) * [[Сяргей Бароўскі]] (ліпень 2016 — май 2017) * [[Сяргей Гурэнка]] (май 2017 — снежань 2018) * [[Раман Піліпчук]] (люты — май 2019) * [[Сяргей Гурэнка]] (чэрвень 2019 — красавік 2020) * [[Леанід Кучук]] (красавік 2020 — чэрвень 2021) * [[Арцём Чалядзінскі]] ({{в.а.}} у чэрвені — снежні 2021; са снежня 2021) {{div col end}} == Фінансы, санкцыі ЕС == Тытульным спонсарам доўгі час (з 1999 па 2019 год) была [[Беларусь|беларуская]] група кампаній «[[Трайпл]]», заснаваная ў 1992 годзе, генеральны дырэктар [[Юрый Чыж]]. Па звестках газеты «Прессбол», бюджэт «Дынама» на сезон 2013 склаў каля 6 млн [[Долар ЗША|долараў]]<ref>[http://www.pressball.by/news/football/129999 Футбол. Годовой бюджет минского «Динамо» составляет порядка 6 миллионов долларов]</ref>. 23 сакавіка 2012 года [[Савет Еўрапейскага саюза]] дадаў [[Юрый Аляксандравіч Чыж|Юрый Чыжа]] да [[спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС|спісу беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС]], таксама пад еўрапейскія санкцыі трапілі і яго кампаніі, у тым ліку «Дынама» Мінск<ref name="3A32012D0642">[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32012D0642 Council Decision 2012/642/CFSP of 15 October 2012 concerning restrictive measures against Belarus]</ref><ref>{{cite web|language=ru|url=http://news.tut.by/politics/280743.html|title=ЕС обнародовал черный список из 12 человек и 29 компаний|date=2012-03-25|publisher=[[TUT.BY]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120325211424/http://news.tut.by/politics/280743.html|archivedate=2012-03-25|accessdate=2012-03-25|dead-url=yes}}</ref>. 6 лістапада 2015 года санкцыі супраць Чыжа і яго актываў былі знятыя<ref>{{cite web|date=2015-10-6|url=http://nn.by/?c=ar&i=157529|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151006171032/http://nn.by/?c=ar&i=157529|archivedate=2015-10-06|title=Санкцыі ЕС у дачыненні да Юрыя Чыжа і яго актываў знятыя|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|accessdate=2015-10-06|language=be}}</ref><ref name="РС2">''ИК''. [http://www.svaboda.org/content/krutoje-pikie-juryja-cyza/27606470.html Крутое пике Юрия Чижа: от самого успешного бизнесмена Беларуси к арестанту?] «[[Радыё Свабода]]», 12.03.2016</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://dinamo-minsk.by/blr Афіцыйны сайт] {{in lang|be}} * {{globalsportsarchive|fk-dynama-minsk/18859}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Дынама Мінск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:ФК Дынама Мінск| ]] [[Катэгорыя:1927 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў Чорным спісе ЕС]] a988kqnxf588ts2onm87aoiv2eiwi5w 0 42983 4162177 3817623 2022-07-20T07:17:31Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Жураўскі}} {{навуковец}} '''Караль Жураўскі''' ({{ДН|||1903}} — {{ДС|||1994}}, [[Урацлаўскае ваяводства (1975—1998)|Урацлаўскае ваяводства]], [[Польшча]]) — рымска-каталіцкі святар, краязнавец. == Біяграфія == Перад [[2СВ|2-й сусветнай вайной]] быў святаром у мястэчку [[Крошын]]. Збіраў успаміны і дакументы пра паэта з Крошына [[П. Багрым]]а, зрабіў фотакопіі адпаведных дакументаў. Падрыхтаваў рукапіс па гісторыі мястэчка. Арыштаваны савецкімі ўладамі ў 1940 годзе. Пасля вайны пасяліўся ў Польшчы. У 1988 годзе даслаў у [[Інстытут літаратуры АН БССР]] захаваныя ім матэрыялы пра П. Багрыма і свой рукапіс пра гісторыю сям'і паэта. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|1|}} ** Янушкевіч Я. «Зайграй, зайграй, хлопча малы…» // Культура. 1992, 26 кастр.; ** Янушкевіч Я. «Ледзьве здымкі ўратаваў…» // ЛіМ. 1988, 4 ліст.; ** Янушкевіч Я. За архіўным парогам. Мн., 2002; ** Паўлюк Багрым. — Мн., 1994. {{DEFAULTSORT:Жураўскі Караль}} [[Катэгорыя:Краязнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Каталіцкія святары]] [[Катэгорыя:Постаці Крошына]] 20zu95xqs9rozju79k26x2y5vos6t2h 0 43505 4161843 4153771 2022-07-19T12:37:07Z Imbirius 120413 wikitext text/x-wiki {{Мастак | імя = | арыгінальнае імя = {{lang-ru|Илья Ефимович Репин}} | імя пры нараджэнні = | партрэт =Ilya Efimovich Repin in the Photographers studio Rentz and Schrader.jpg | шырыня = | загаловак =Фатаграфія 1900-х гадоў | жанр = [[партрэт]], гістарычны, жанравы жывапіс | вучоба = * Рысавальная школа {{нп3|Імператарскае таварыства заахвочвання мастацтваў|Таварыства заахвочвання мастацтваў|ru|Императорское общество поощрения художеств}} майстэрня [[Іван Мікалаевіч Крамской|І.&nbsp; М.&nbsp;Крамскога]], {{нп3|Рудольф Казіміравіч Жукоўскі|Р.&nbsp;К.&nbsp;Жукоўскага|ru|Жуковский, Рудольф Казимирович}}. * [[Імператарская Акадэмія мастацтваў]], майстэрня {{нп3|Пётр Васілевіч Басін|П.&nbsp;В.&nbsp;Басіна|ru|Басин, Пётр Васильевич}}, [[Фёдар Антонавіч Бруні|Ф.&nbsp;А.&nbsp;Бруні]] і {{нп3|Цімафей Андрэевіч Неф|Ц.&nbsp;А.&nbsp;фон&nbsp;Нефа|ru|Нефф, Тимофей Андреевич}}. | стыль = рэалізм | працы =«{{нп3|Бурлакі на Волзе|Бурлакі на Волзе|ru|Бурлаки на Волге}}», «{{нп3|Запарожцы, карціна|Запарожцы пішуць пісьмо турэцкаму султану|ru|Запорожцы (картина)}}», «{{нп3|Урачыстае пасяджэнне Дзяржаўнага савета 7 мая 1901 года||ru|Торжественное заседание Государственного совета 7 мая 1901 года}}». | заступнікі ={{нп3|Фёдар Іванавіч Пранішнікаў|Ф. І. Пранішнікаў|ru|Прянишников, Фёдор Иванович}} | уплыў = [[Павел Пятровіч Чысцякоў|П. П. Чысцякоў]], [[Іван Мікалаевіч Крамской|І. М. Крамской]] | уплыў на =[[Даміян Васілевіч Шыбнёў|Даміян Шыбнёў]], [[Іван Альбертавіч Пуні|Іван Пуні]] | узнагароды = Медалі [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Імператарскай Акадэміі мастацтваў]]: * Тры малых і вялікая сярэбраныя (1865, 1866, 1867); * Малая залатая (1869) за карціну «Іоў і яго сябры»; * Залатая «за экспрэсію» (1872) за карціну «[[Бурлакі на Волзе]]». * Вялікая залатая (1873) за карціну «Уваскрашэнне дачкі {{нп3|Яір, Новы Запавет|Яіра|uk|Яір (Новий Завіт)}}». '''Дзяржаўныя:''' {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Кавалер ордэна Ганаровага легіёна}} {{!}}} | сайт =[http://ilya-repin.ru/ Энцыклапедыя І. Я. Рэпіна.] | вікісховішча =Category:Ilya Yefimovich Repin }} {{цёзкі2|Рэпін}} '''Ілья Яфімавіч Рэпін''' ([[Украінская мова|укр]]: Рєпін Ілля Юхимович) ({{ДН|5|8|1844|24|7}}, г. [[Чугуеў]], цяпер [[Харкаўская вобласць]], Украіна — {{ДС|29|9|1930}}, [[Рэпіна (Санкт-Пецярбург)|Куакала]], {{Месца смерці|Выбаргская губерня|у Выбаргскай губерні}}, [[Фінляндыя|Рэспубліка Фінляндыя]]) — [[мастак]]-[[жывапісец]], майстар [[партрэт]]у, гістарычных і бытавых сцэн<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/498358/Ilya-Yefimovich-Repin Ilya Yefimovich Repin — Britannica Online Encyclopedia]</ref>. Акадэмік [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Імператарскай Акадэміі мастацтваў]]. Мемуарыст, аўтар шэрагу нарысаў, якія склалі кнігу ўспамінаў «Далёкае блізкае»<ref>Гл., напрыклад, {{кніга |аўтар = Репин И. |загаловак = Далекое близкое |спасылка = http://www.zakharov.ru/component/option,com_books/task,book_details/id,339/Itemid,53/ |месца = М. |выдавецтва = Захаров |год = 2002 |старонак = 400 |серыя = |isbn = 5-8159-0204-7 |тыраж = }}</ref>. Выкладчык, быў прафесарам — кіраўніком майстэрні (1894—1907) і рэктарам (1898—1899) [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Акадэміі мастацтваў]], адначасова выкладаў у школе-майстэрні [[Марыя Клаўдзіеўна Ценішава|Ценішавай]]; сярод яго вучняў — [[Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў|Б. М. Кустодзіеў]], [[Ігар Эмануілавіч Грабар|І. Э. Грабар]], {{нп3|Іван Сямёнавіч Кулікоў, мастак|І. С. Кулікоў|ru|Куликов, Иван Семёнович}}, [[Піліп Андрэевіч Малявін|П. А. Малявін]], [[Ганна Пятроўна Астравумава-Лебедзева|Г. П. Астравумава-Лебедзева]], даваў таксама прыватныя ўрокі [[Валянцін Аляксандравіч Сяроў|В. А. Сярову]]. == Радавод == [[Выява:Tatyana Stepanovna by Repin.jpg|thumb|left|250px|Партрэт 1867 года Таццяны Сцяпанаўны, маці І. Я. Рэпіна (памерла 6 мая 1880 года). Палатно, алей. 64 × 50 см. Нацыянальная галерэя, Прага.]] [[Выява:Yefim Vasilyevich by Repin.jpg|thumb|left|Партрэт 1879 Яфіма Васілевіча Рэпіна, бацькі мастака. (Памёр у 1894 годзе).]] [[Выява:Radov by Repin.jpg|thumb|250px|«Мужык з дурным вокам» Партрэт дзядзькі Івана Фёдаравіча Радава. 1877. Палатно, алей. 60 × 49 см. ДТГ.]] На думку Іллі Яфімавіча, іх род паходзіць ад маскоўскіх стральцоў. Два дзеда — Рэпін Васіль Яфімавіч і Бачароў Сцяпан Васілевіч. Бабуля — Анастасія Цітаўна Рэпіна (у дзявоцтве Кастрамыціна). У сям’і дзеда — Рэпіна было 5 дачок і 3 сыны, старэйшы Яфім стаў бацькам мастака. Цётка Марфа Васілеўна, па мужу Радава, была хроснай маці І. Я. Рэпіна. Яе муж майстар срэбных спраў Радаў Іван Фёдаравіч быў напісаны Рэпіным пад назвай «Мужык з дурным вокам». Хросным бацькам І. Я. Рэпіна быў Чугуеўскай кравец Касьянаў. Стрыечная сястра Алімпіяда Васільеўна Барысава, манашка Мікалаеўскага жаночага манастыра намаляваная на партрэце [[1887]] года. У дзеда мастака па маці — Бачарова Сцяпана Васільевіча і яго жонкі Пелагеі Мінаеўны было 4 дачкі і 2 сына. Дачка Таццяна стала маці мастака. Стрыечны брат Рэпіна Трафім Пятровіч Чаплыгіна быў блізкім сябрам дзяцінства. Менавіта з ім Ілля Яфімавіч звязваў сваё першае захапленне маляваннем. Сучасныя прадстаўнікі сям’і Чаплыгіных, гэтай галіны сваякоў Рэпіна ў цяперашні час жывуць і працуюць у Санкт-Пецярбургу. У сям’і Яўхіма Васільевіча і Таццяны Сцяпанаўны Рэпіных, па ўспамінах мастака, акрамя яго было яшчэ трое дзяцей — Усця, Іван і Васіль. А трое сыноў, народжаныя да з’яўлення на свет Іллі, памерлі немаўлятамі. Старэйшая сястра Усціння была бліжэйшым сябрам і дарадцам маленькага Іллі. Гора ад яе смерці ў 15 гадоў мастак памятаў ўсё жыццё. Карціна «Уваскрашэнне дачкі Яіра», якая прынесла Рэпіну вялікі залаты медаль у Акадэміі мастацтваў, была напісана пад уражаннем гэтых успамінаў. Малодшы брат Іван быў хваравітым і таксама памёр у дзяцінстве. Брат Васіль, які праявіў талент у музыцы, зрабіў добрую кар’еру музыкі — скончыў кансерваторыю і іграў у Марыінскім тэатры ў Санкт-Пецярбургу<ref>[http://repin.chuguev.net/rodoslovna.htm Новая страница 1] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131018003343/http://repin.chuguev.net/rodoslovna.htm |date=18 кастрычніка 2013 }}</ref>. == Біяграфія == === 1850—1860 === Грамаце і арыфметыцы навучыўся ў мясцовых чугуеўскіх дзяка і дыякана. Потым займаўся ў тапаграфічнай школе. У 1857 годзе пачаў вучыцца жывапісу ў Чугуеве. Першым настаўнікам малявання стаў І. Бунакоў. У гэтым жа годзе памерла сястра Усця, смерць якой моцна ўразіла будучага мастака і ўспаміналася і праз шмат гадоў. Ужо праз два гады, ў 1859 І. Рэпін быў вядомым у акрузе майстрам і разам з хаўрусамі іканапісцаў і рамеснікаў працаваў па падраду ў сельскіх цэрквах. Першая яго вялікая праца была ў Маліноўскай царкве: ён напісаў абраз «Укрыжаванне» па вядомай карціне [[Карл Карлавіч Штэйбен|К. Штэйбена]] «Галгофа», якая знаходзіцца ў [[Ісакіеўскі сабор|Ісакіеўскім саборы]]. === 1860—1870 === Восенню 1863 года, атрымаўшы грошы за працу ў сіроцінскай царкве, І. Я. Рэпін адправіўся ў Пецярбург. Па шляху 31 кастрычніка першы раз пабываў у Маскве, дзе паступіў спачатку ў малявальную школу Таварыства заахвочвання мастакоў у Пецярбургу. Там ён пазнаёміўся з [[Іван Мікалаевіч Крамской|І. М. Крамскім]], які стаў яго настаўнікам. Таксама вучыўся ў {{нп3|Рудольф Казіміравіч Жукоўскі|Р. К. Жукоўскага|ru|Жуковский, Рудольф Казимирович}}. У студзені 1864 года вытрымаў уступныя іспыты і паступіў у [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Акадэмію мастацтваў]] у Пецярбургу па класе гіпсавых галоў, у снежні таго ж года яго перавялі ў натурны клас. У 1865 годзе стаў «класным мастаком», атрымаў званне вольнага мастака, пазбавіўся ад становішча ваеннага пасяленца. Падчас навучання І. Рэпін тройчы прыязджаў у Чугуеў на канікулы. Асабліва плённым было лета 1867 года. Тут Рэпін зрабіў мноства малюнкаў, эскізаў, накідаў, у тым ліку алейныя партрэты маці і брата Васіля. У 1869 годзе быў узнагароджаны малым залатым медалём за карціну «Іоў і яго сябры». Летам 1870 года І. Рэпін упершыню адправіўся на Волгу, пад Саратаў, дзе падарожнічаў і напісаў шэраг эскізаў і эцюдаў да карціны «{{нп3|Бурлакі на Волзе||ru|Бурлаки на Волге}}», замоўленай вялікім князем {{нп3|Уладзімір Аляксандравіч|Уладзімірам Аляксандравічам|ru|Владимир Александрович}}. Гэта карціна, якая паказвае цяжкую працу бурлакоў, што цягнуць баржу, зрабіла моцнае ўражанне на публіку і крытыкаў. === 1870—1880 === [[Image:REPIN Ivan Terrible&Ivan.jpg|250px|thumb|«Іван Грозны і яго сын Іван», 1870—1873. [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя]]]] [[Image:Ilia Efimovich Repin (1844-1930) - Volga Boatmen (1870-1873).jpg|250px|thumb|«Бурлакі на Волзе», 1870-73. [[Дзяржаўны Рускі музей]]]] [[Image:Ilya Repin - Sadko - Google Art Project.jpg|250px|thumb|left|«{{нп3|Садко, карціна Рэпіна|Садко|ru|Садко (картина Репина)}}», 1876. [[Дзяржаўны Рускі музей]]]] [[Image:Ilja Jefimowitsch Repin 002.jpg|250px|thumb|left|«Яблыкі з лісцем», 1879. [[Дзяржаўны Рускі музей]]]] [[Image:Sophia Alekseyevna, by Ilya Repin.jpg|250px|thumb|Соф’я Аляксееўна]] У 1871 годзе «Бурлакі на Волзе» як скончаны твор упершыню былі паказаны на выстаўцы. 11 лютага 1872 года абвянчаўся з Верай Аляксееўнай Шаўцовай. Браць шлюб пайшоў у акадэмічную царкву са студыі, прама з працы, з алоўкам у кішэні, а пасля шлюбу вярнуўся назад працаваць. Летам 1872 года па рэкамендацыі [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|У. В. Стасава]] працаваў над карцінай «{{нп3|Славянскія кампазітары||ru|Садко (картина Репина)}}» па замове {{нп3|Аляксандр Аляксандравіч Парахаўшчыкоў, прадпрымальнік|А. А. Парахаўшчыкова|ru|Пороховщиков, Александр Александрович (предприниматель)}}, уладальніка рэстарана «Славянскі базар» на {{нп3|Нікольская вуліца, Масква|Нікольскай вуліцы|ru|Никольская улица (Москва)}} ў Маскве. Алоўкавыя партрэты кампазітараў [[Мілій Аляксеевіч Балакіраў|М. А. Балакірава]], [[Эдуард Францавіч Напраўнік|Э. Ф. Напраўніка]] і [[Мікалай Андрэевіч Рымскі-Корсакаў|М. А. Рымскага-Корсакава]]. Таксама пазнаёміўся з [[Мікалай Рыгоравіч Рубінштэйн|М. Р. Рубінштэйнам]] і [[Іван Сяргеевіч Тургенеў|І. С. Тургеневым]]. У 1872 годзе ў Рэпіных нарадзілася дачка Вера. У тым жа годзе падарожнічаў з жонкай па Волзе, вынікам чаго стала новая серыя малюнкаў бурлакоў, у тым ліку карціна для [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. М. Трацякова]] «Бурлакі, якія ідуць уброд» і яшчэ адзін варыянт «Бурлакоў на Волзе». Таксама за праграмную працу «Уваскрасенне дачкі Яіра», напісаную паводле сваіх успамінаў пра колішнюю смерць сястры, атрымаў Вялікі залаты медаль і права 6-гадовага навучання ў Італіі і Францыі, дзе скончыў сваю мастацкую адукацыю ў статусе {{нп3|Пенсіянер, Акадэмія мастацтваў|пенсіянера Акадэміі|ru|Пенсионер (Академия художеств)}}. У маі 1873 года падарожнічаў за мяжой з жонкай і дачкой у Італіі, дзе падчас знаходжання ў Рыме пазнаёміўся з {{нп3|Сава Іванавіч Мамантаў|С. І. Мамантавым|ru|Мамонтов, Савва Иванович}}, а потым — у Францыі, дзе спачатку некаторы час быў у Парыжы, а потым выехаў у прыморскі гарадок Вель. Пасля Веля зноў вярнуўся ў Парыж. У 1874 годзе стварыў афорт-партрэт польскага мастака {{нп3|Панталеон Шындлер|П. Шындлера|ru|Шиндлер, Панталеон}}. Восенню 1874 года ў Парыжы нарадзілася другая дачка Надзя. У тым жа годзе далучыўся да [[Таварыства перасоўных мастацкіх выставак]]. Летам 1876 года вярнуўся ў Расію, дзе жыў да 1877 года спачатку на дачы ў Араніенбаўме, а потым 11 месяцаў у Чугуеве. 29 сакавіка 1877 года тут нарадзіўся сын мастака {{нп3|Юрый Ільіч Рэпін|Юрый|ru|Репин, Юрий Ильич}}. Праз некалькі месяцаў пасля гэтага, у маі, першы раз пабываў у {{нп3|Абрамцава, музей-запаведнік|Абрамцаве|ru|Абрамцево (музей-заповедник)}}, падмаскоўным маёнтку пісьменніка {{нп3|Сяргей Цімафеевіч Аксакаў|С. Ц. Аксакава|ru|Аксаков, Сергей Тимофеевич}}, якую ў яго спадчыннікаў набыў С. І. Мамантаў. Каб мастакам было зручней працаваць, Мамантаў пабудаваў для іх спецыяльны дом, у якім Рэпін правёў два лета. У канцы мая 1877 года Рэпін паехаў у Маскву, каб зняць кватэру, на некалькі дзён з’ездзіў у Пецярбург, а на зваротным шляху пабываў у Ніжнім Ноўгарадзе, але лета правёў у сяле непадалёк ад Чугуева. Ваколіцы гэтага сяла і самаго Чугуева мастак захаваў у шматлікіх акварэлях. У пачатку верасня перабраўся ў Маскву. Восенню працаваў над аўтапартрэтам і партрэтамі [[Васіль Дзмітрыевіч Паленаў|В. Д. Паленава]] і [[Іван Ягоравіч Забелін|І. Я. Забеліна]], а таксама пасмяротным партрэтам {{нп3|Фёдар Васілевіч Чыжоў|Ф. В. Чыжова|ru|Чижов, Фёдор Васильевич}}. У канцы кастрычніка 1879 года Рэпін пераехаў на новую кватэру непадалёк ад старой, але жыў там у асноўным толькі ў халодны час года, перасяляючыся летам у Падмаскоўе. === 1880—1890 === [[Image:Modest Músorgski, por Iliá Repin.jpg|250px|left|thumb|{{нп3|Партрэт Мадэста Мусаргскага||pl|Portret Modesta Musorgskiego}}, 1881]] [[Image:Ilja Jefimowitsch Repin 001.jpg|250px|thumb|«Вечарынка», 1883. [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя]]]] [[Image:RepinPaintersDaughter.jpg|250px|thumb|Партрэт дачкі]] [[Image:Grand Duke's bride by Repin.jpg|250px|thumb|«Выбар нявесты князя». 1885. [[Пермская мастацкая галерэя]]]] [[Image:Ilya Efimovich Repin (1844-1930) - Portrait of Leo Tolstoy (1887).jpg|250px|left|thumb|«Партрэт Льва Талстова», 1887]] [[Image:Rubinstein repin.jpg|250px|thumb|left|Партрэт Антона Рубінштейна]] [[Image:Ilja Jefimowitsch Repin - Saint Nicholas of Myra saves three innocents from death.jpg|250px|thumb|«Святы Мікалай у Мірах, у Лікіі», 1889]] [[Image:Medeleeff by repin.jpg|250px|thumb|Партрэт [[Дзмітрый Іванавіч Мендзялееў|Мендзялеева Д. І.]]]] У маі-верасні 1880 года ездзіў на Украіну для збору матэрыяла да карцін. У кастрычніку таго ж года майстэрню Рэпіна наведаў [[Леў Мікалаевіч Талстой|Л. М. Талстой]]. У гэтым годзе мастак выканаў скульптурны партрэт С. І. Мамантава, партрэты [[Віктар Міхайлавіч Васняцоў|В. М. Васняцова]], [[Аляксей Феафілактавіч Пісемскі|А. Ф. Пісемскага]], [[Сяргей Міхайлавіч Салаўёў|С. М. Салаўёва]], {{нп3|Ілья Сямёнавіч Астравухаў|І. С. Астравухава|ru|Остроухов, Илья Семёнович}}, [[Мікалай Мікалаевіч Гэ|М. М. Гэ]]. У маі 1880 года памёрла маці І. Рэпіна, які на некалькі дзён спазніўся на яе пахаванне. На гарадскіх могілках на магіле маці стаіць сціплы помнік, зроблены па яго малюнку мясцовымі кавалямі. Пасля яе смерці І. Я. Рэпін вельмі доўга, 27 гадоў, не быў у родным горадзе. 25 ліпеня 1880 года нарадзілася дачка Таццяна, адзіная з дзяцей, якая працягнула род мастака. На працягу гэтага і наступнага дзесяцігоддзяў быў зроблены цэлы шэраг прац з Л. М. Талстым у ролі галоўнага героя, партрэтаў яго сям’і, відаў Яснай Паляны, а таксама малюнкаў-ілюстрацый да твораў Талстога — усяго звыш 70 твораў. У 1881-82 гадах былі мастак наведаў Пецярбург для ўдзелу ў IX Перасоўнай выстаўцы, а таксама працаваў над партрэтамі [[Мадэст Пятровіч Мусаргскі|М. П. Мусаргскага]], [[Мікалай Іванавіч Пірагоў|М. І. Пірагова]], {{нп3|Аляксандр Іванавіч Урусаў|А. І. Урусава|ru|Урусов, Александр Иванович}}, {{нп3|Сяргей Міхайлавіч Трацякоў, мецэнат|С. М. Трацякова|ru|Третьяков, Сергей Михайлович (меценат)}}, [[Антон Рыгоравіч Рубінштэйн|А. Р. Рубінштэйна]], [[Апанас Апанасавіч Фет|А. А. Фета]], {{нп3|Паліна Анціп'еўна Стрэпетава|П. А. Стрэпетавай|ru|Стрепетова, Полина Антипьевна}}, {{нп3|Павел Іванавіч Бларамберг|П. І. Бларамберга|ru|Бларамберг, Павел Иванович}}, {{нп3|Васіль Кірылавіч Сютаеў|В. К. Сютаева|ru|Сютаев, Василий Кириллович}}, {{нп3|Андрэй Іванавіч Дэльвіг|А. І. Дэльвіга|ru|Дельвиг, Андрей Иванович}}. У верасні-кастрычніку спрабаваў паступіць у [[Маскоўскі ўніверсітэт]], пасля чаго пераехаў на пастаяннае жыхарства ў Пецярбург, дзе становіцца дзейным членам [[Таварыства перасоўных мастацкіх выставак]]. У 1883 годзе ажыццявіў падарожжа разам з [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|У. В. Стасавым]] па Італіі, Галандыі, Іспаніі, Германіі і іншых краінах, але ў сакавіку-красавіку прыязджаў у Маскву на выстаўку карцін [[Васіль Васілевіч Верашчагін|В. В. Верашчагіна]]. Вясной 1884 года зноў прыехаў у Маскву, дзе наведаў Л. М. Талстога. Напісаў партрэты [[Апалон Рыгоравіч Белапольскі|А. Р. Белапольскага]], {{нп3|Іван Яўграфавіч Ададураў, інжынер|І. Я. Ададурава|ru|Ададуров, Иван Евграфович (инженер)}}, {{нп3|Усевалад Міхайлавіч Гаршын|У. М. Гаршына|ru|Гаршин, Всеволод Михайлович}} Вясной 1885 года прыехаў у Маскву на Перасоўную выстаўку, дзе 1 красавіка з выстаўкі «па найвысокаму загаду» знялі карціну «{{нп3|Іван Грозны і сын яго Іван 16 лістапада 1581 года|Іван Грозны і яго сын Іван|ru|Иван Грозный и сын его Иван 16 ноября 1581 года}}», якая там экспанавалася. Такім чынам, яна стала першай карцінай, цэнзураванай у Расійскай імперыі<ref name="tanais.info">{{артыкул |загаловак = Илья Репин. Иван Грозный и сын его Иван 16 ноября 1581 |выданне = tanais.info |спасылка = http://www.tanais.info/art/repin74more.html }}</ref>. У 1887 годзе развёўся з жонкай Верай Аляксееўнай Рэпінай (Шаўцовай), ад шлюбу ў мастака засталося чацвёра дзяцей: [[Юрый Ільіч Рэпін|сын Юрый]] і тры дачкі, Вера, Надзея і Таццяна. У тым жа годзе выйшаў з Таварыства мастацкіх перасоўных выставак. Падарожнічаў па Італіі. Напісаў партрэты кампазітараў [[Ферэнц Ліст|Ферэнца Ліста]], [[Міхаіл Іванавіч Глінка|Міхаіла Глінкі]] і [[Антон Рыгоравіч Рубінштэйн|Антона Рубінштэйна]], таксама партрэт стрыечнай сястры Алімпіяды, аўтапартрэт, партрэт піяністак [[Марыя Карлаўна Бенуа-Ефрон|Марыі Бенуа-Ефрон]], жонкі {{нп3|Альберт Мікалаевіч Бенуа|А. Бенуа|ru|Бенуа, Альберт Николаевич}}, і {{нп3|Соф'я Восіпаўна Ментэр|Соф'і Ментэр|ru|Ментер, Софья Осиповна}} У 1888 годзе ездзіў па Кубані і Каўказу. Цягам года былі напісаны партрэты вучаніцы І. Рэпіна {{нп3|Марыяна Уладзіміраўна Вяроўкіна|Марыяны Вяроўкінай|ru|Верёвкина, Марианна Владимировна}}, кампазітара [[Аляксандр Парфіравіч Барадзін|Аляксандра Барадзіна]], [[Соф'я Міхайлаўна Драгамірава|Соф’і Драгаміравай]], [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|Уладзіміра Стасава]], {{нп3|Іван Міхайлавіч Сечанаў|Івана Сечанава|ru|Сеченов, Иван Михайлович}}, У гэты ж перыяд створаны партрэты {{нп3|Лізавета Мікалаеўна Званцава|Лізаветы Званцавай|ru|Званцева, Елизавета Николаевна}}, [[Іван Мікалаевіч Крамской|Міхаіла Крамскога]], [[Іван Сяргеевіч Тургенеў|Івана Тургенева]], [[Васіль Васілевіч Самойлаў|Васіля Самойлава]], [[Міхаіл Сямёнавіч Шчэпкін|Міхаіла Шчэпкіна]], {{нп3|Варвара Іванаўна Ікскуль фон Гільдэнбанд|баранесы Ікскуль|ru|Икскуль фон Гильденбанд, Варвара Ивановна}} і многіх іншых. === 1890—1900 === [[Image:Belarus-Zdrawneva-Manor of Ilya Repin-1.jpg|thumb|left|250px|Музей-сядзіба І.Я Рэпіна «[[Здраўнёва]]». [[Руба]], [[Беларусь]].]] [[Image:Byelorussian by Repin.jpg|250px|thumb|«[[Беларус, карціна|Беларус]]», 1892]] [[Image:Ilja Jefimowitsch Repin 004.jpg|250px|thumb|left|Партрэт Льва Талстова, 1893]] [[Image:Zhirkiewicz1894.jpg|250px|thumb|Партрэт пісьменніка Аляксандра Жыркевіча, 1894]] [[Image:Wedding of Nicholas II and Alexandra Feodorovna by Ilja Repin (1894, Russian museum).jpg|250px|thumb|«Вянчанне [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалая II]] і Аляксандры Фёдараўны», 1894]] У 1890 годзе І. Рэпін працягвае маляваць партрэты, у тым ліку стварае партрэты {{нп3|Луіза дэ Мерсі-Аржанта|Л. дэ Мерсі-Аржанта|ru|Мерси-Аржанто, Луиза де}}, [[Вольга Сяргееўна Аляксандрава-Гейнс|В. Аляксандравай-Гейнс]], {{нп3|Уладзімір Рыгоравіч Чарткоў|У. Р. Чарткова|ru|Чертков, Владимир Григорьевич}}, [[Цэзар Антонавіч Кюі|Ц. Кюі]], {{нп3|Пётр Францавіч Лесгарт|П. Лесгарта|ru|Лесгафт, Пётр Францевич}} У наступным годзе скончана карціна «{{нп3|Запарожцы, карціна|Адказ запарожцаў|ru|Запорожцы (картина)}}», праца над якой вялася 10 гадоў. Таксама створаны партрэты {{нп3|Элеанора Дузе|Э. Дузе|ru|Дузе, Элеонора}}, вялікага князя [[Канстанцін Канстанцінавіч|Канстанціна Канстанцінавіча]], [[Уладзімір Сяргеевіч Салаўёў|У. Салаўёва]], [[Уладзімір Данілавіч Спасовіч|Уладзіміра Спасовіча]]. 12 лютага 1892 ў залах Гістарычнага музея ў Маскве адкрылася персанальная выстаўка І. Рэпіна. У маі таго ж года набыў маёнтак у [[Здраўнёва]] пад Віцебскам. Таксама ў 1892 годзе былі напісаны партрэты {{нп3|Іван Раманавіч Тарханаў|І. Тарханава|ru|Тарханов, Иван Романович}}, {{нп3|Яўген Васілевіч Паўлаў|Я. Паўлава|ru|Павлов, Евгений Васильевич}}. У 1893 годзе пазнаёміўся з вядомым віцебскім краязнаўцам [[Уладзімір Казіміравіч Стукаліч|У. К. Стукалічам]]. Цікавасць да гісторыі Віцебшчыны паслужыла напісанню малюнка «Пропаведзь І. Кунцэвіча ў Беларусі». Таксама створаны партрэты {{нп3|Уладзімір Мікалаевіч Герард|У. Герарда|ru|Герард, Владимир Николаевич}}, [[Мікалай Андрэевіч Рымскі-Корсакаў|М. Рымскага-Корсакава]], {{нп3|Таццяна Львоўна Сухоціна-Талстая|Т. Сухоцінай-Талстой|ru|Сухотина-Толстая, Татьяна Львовна}}. У 1893 годзе І. Рэпін стаў правадзейным членам [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў]] і разам з сынам Юрыем падарожнічаў па Германіі, Францыі, Італіі, наведваючы мастацкія выстаўкі і музеі. У наступныя 14 гадоў шмат часу аддаваў выкладчыцкай працы. У 1894—1907 гадах — прафесар-кіраўнік майстэрні ў Акадэміі мастацтваў. У 1894 годзе сканаў бацька І. Рэпіна, якога пахавалі ў Здраўнёве. У 1894-96 гадах мастак выканаў партрэты дачкі Надзеі, [[Лідзія Паўлаўна Штэйнгель|Л. П. Штэйнгель]], [[Іван Іванавіч Шышкін|І. Шышкіна]], {{нп3|Аляксандр Уладзіміравіч Жыркевіч|А. Жыркевіча|ru|Жиркевич, Александр Владимирович}}, [[Зінаіда Мікалаеўна Гіпіус|З. Гіпіус]], [[Рыгор Рыгоравіч Ге|Р. Ге]], імператара [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалая II]], {{нп3|Аляксандр Валерыянавіч Вержбіловіч|А. Вержбіловіча|ru|Вержбилович, Александр Валерианович}}, {{нп3|Якаў Пятровіч Палонскі|Я. Палонскага|ru|Полонский, Яков Петрович}}, [[Марыя Клаўдзіеўна Ценішава|М. Ценішавай]], {{нп3|Дзмітрый Мікалаевіч Кардоўскі|Д. Кардоўскага|ru|Кардовский, Дмитрий Николаевич}}, {{нп3|Аляксандр Канстанцінавіч Гейнс|А. Гейнса|ru|Гейнс, Александр Константинович}}, групавы партрэт {{нп3|Уладзімір Аляксандравіч Беклямішаў|У. Беклямішава|ru|Беклемишев, Владимир Александрович}}, {{нп3|Міхаіл Пятровіч Боткін|М. П. Боткіна|ru|Боткин, Михаил Петрович}} і {{нп3|Леанід Уладзіміравіч Пазен|Л. Пазена|ru|Позен, Леонид Владимирович}}, [[Аляксей Канстанцінавіч Талстой|А. Талстога]], [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. Траццякова]], {{нп3|Соф'я Львоўна Пяроўская|С. Пяроўскай|ru|Перовская, Софья Львовна}}, [[Валянцін Аляксандравіч Сяроў|В. Сярова]] і іншыя. У 1898 годзе ажыццявіў паломніцтва ў Іерусалім. У 1898-99 гадах займаў пасаду рэктара Акадэміі мастацтваў і згадзіўся стаць супрацоўнікам новага часопіса «{{нп3|Мир Искусства||ru|Мир искусства (журнал)}}». У наступным годзе ажаніўся з {{нп3|Наталля Барысаўна Нордман|Наталляй Нордман|de|Natalia Nordman}} і набыў на яе імя зямлю ў пасёлцы Куокала ў Фінляндыі, на якой пабудаваў маёнтак і назваў «{{нп3|Пенаты, сядзіба|Пенаты|ru|Пенаты (усадьба)}}». У кастрычніку ў Пецярбургу пазнаёміўся з [[Максім Горкі|М. Горкім]]. У канцы года Рэпін парваў зносіны з «Миром Искусства», які ўзначальваў [[Сяргей Паўлавіч Дзягілеў|С. П. Дзягілеў]]. У 1897—1900 гадах між іншых намаляваў партрэты {{нп3|Дзмітрый Анфімавіч Шчарбіноўскі|Д. Шчарбіноўскага|ru|Щербиновский, Дмитрий Анфимович}}, [[Анатоль Фёдаравіч Коні|А. Коні]], [[Адрыян Віктаравіч Прахаў|В. Прахава]], [[Максім Горкі|М. Горкага]], {{нп3|Уладзімір Аляксеевіч Гіляроўскі|У. Гіляроўскага|ru|Гиляровский, Владимир Алексеевич}}, [[Васіль Фёдаравіч Свіньін|В. Свіньіна]], {{нп3|Аляксандр Ніканоравіч Памяранцаў|А. Памяранцава|ru|Померанцев, Александр Никанорович}}, {{нп3|Пётр Пятровіч Гнедзіч|П. Гнедзіча|ru|Гнедич, Пётр Петрович}}, паасобныя партрэты дачкі і сына [[Канстанцін Міхайлавіч Фафанаў|К. Фафанава]] і іншыя. У 1892—1900 жыў наездамі і працаваў ва ўласным маёнтку Здраўнёва на беразе [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]] (цяпер [[Віцебскі раён]]). Тут створаны карціны «[[Беларус, карціна|Беларус]]», «{{нп3|Асенні букет||ru|Осенний букет}}». «Паляўнічы з ружжом», «На Заходняй Дзвіне. Усход сонца» (эцюд; усе 1892), «Святочнае гулянне ў Здраўнёве» (1893), «Касец-літвін» (1894), «Дуэль», «Месячная ноч. Здраўнёва», «Партрэт сына Юрыя на тэрасе здраўнёўскага дома» (усе 1896), абразы «Хрыстос» (1894) і «Маці Божая» (1896) для царквы суседняй вёсцы Слабада, партрэты дачок Веры і Надзеі і інш. У Здраўнёве Рэпін часта наведвалі вядомыя людзі Віцебска і наваколляў: гісторык [[Аляксей Парфенавіч Сапуноў|А. П. Сапуноў]], краязнавец і грамадскі дзеяч [[Уладзімір Казіміравіч Стукаліч|У. К. Стукаліч]], фатограф С. А. Юркоўскі і інш. Пад уплывам Стукаліча Рэпін збіраўся напісаць гістарычную карціну пра Віцебскае паўстанне 1623 (не здзейснена, захаваўся эскіз «Пропаведзь Кунцэвіча ў Віцебску», (1893)). === 1900—1910 === [[Image:Repin state council2.jpg|250px|thumb|«Урачыстае пасяджэнне Дзяржаўнага савета», 1900]] [[Image:Pobedonostsev by repin.jpg|250px|thumb|Канстанцін Пабеданосцаў]] У маі 1900 года Рэпіны з’ехалі ў Парыж, дзе І. Рэпін быў членам міжнароднага журы па жывапісе на [[Сусветная выстаўка, 1900|Сусветнай выстаўцы]]. Падчас года І. Рэпін напісаў партрэты паміраючай {{нп3|Луіза дэ Мерсі-Аржанто|Луізы дэ Мерсі-Аржанто|ru|Мерси-Аржанто, Луиза де}}, жонкі {{нп3|Наталля Барысаўна Нордман|Наталлі Нордман|de|Natalia Nordman}}, [[Дзмітрый Сяргеевіч Меражкоўскі|Д. Меражкоўскага]], [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|У. Стасава]], [[Цэзар Антонавіч Кюі|Ц. Кюі]], [[Марк Мацвеевіч Антакольскі|М. Антакольскага]]. У 1901 годзе Рэпін атрымаў заказ ад імператара [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалая II]]: напісаць юбілейнае паседжанне [[Дзяржаўны Савет (Расійская імперыя)|Дзяржаўнага Савета]]. Палатно плошчай 35 м², у рабоце над якім прымалі ўдзел мастакі [[Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў|Б. М. Кустодзіеў]] (правая частка карціны) і {{нп3|Іван Сямёнавіч Кулікоў, мастак|І. С. Кулікоў|ru|Куликов, Иван Семёнович}} (левая частка карціны), было выканана на працягу 1901—1903 гг. На карціне намалявана больш за восемдзесят чалавек — членаў Дзяржаўнага Савета, на чале з царом. Да карціны Рэпін напісаў каля пяцідзесяці партрэтных эцюдаў. У 1902—1903 гадах Рэпін таксама стварыў партрэты [[Васіль Васілевіч Самойлаў|В. Самойлава]], {{нп3|Іван Іванавіч Шамшын|І. Шамшына|ru|Шамшин, Иван Иванович}}, {{нп3|Дзмітрый Мартынавіч Сольскі|Д. Сольскага|ru|Сольский, Дмитрий Мартынович}}, {{нп3|Канстанцін Іванавіч Пален|К. Палена|ru|Пален, Константин Иванович}}, [[Міхаіл Іванавіч Хілкоў|М. Хілкова]], {{нп3|Мікалай Мікалаевіч Обручаў|М. Обручава|ru|Обручев, Николай Николаевич}}, {{нп3|Міхаіл Мікалаевіч Галкін-Враской|М. Галкіна-Враскога|ru|Галкин-Враской, Михаил Николаевич}}, [[Аляксей Мікалаевіч Курапаткін|А. Курапаткіна]], {{нп3|Пётр Пятровіч Сямёнаў-Цян-Шанскі|П. Сямёнава-Цян-Шанскага|ru|Семёнов-Тян-Шанский, Пётр Петрович}}, [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. Траццякова]], {{нп3|Фёдар Густававіч Цёрнер|Ф. Цёрнера|ru|Тернер, Фёдор Густавович}}, [[Павел Пятровіч Чысцякоў|П. Чысцякова]], [[Анатоль Канстанцінавіч Лядаў|А. Лядава]], [[Вячаслаў Канстанцінавіч Плевэ|В. Плевэ]], [[Сяргей Юльевіч Вітэ|С. Вітэ]], {{нп3|Аляксей Паўлавіч Ігнацьевў|А. Ігнацьева|ru|Игнатьев, Алексей Павлович}}, {{нп3|Канстанцін Пятровіч Пабеданосцаў|К. Пабеданосцаў|ru|Победоносцев, Константин Петрович}} У 1904 годзе Рэпін апошні раз у жыцці наведаў [[Здраўнёва]]. У наступным годзе пасля двухмесячнага падарожжа па Італіі Рэпін падаў прашэнне аб адстаўцы. Быў звольнены загадам па Міністэрству двара ад 31 снежня 1905 года. Пасля 1905 правая рука канчаткова перастала яму служыць, прыкладна з 1907 мастак канчаткова перайшоў да пісанню левай рукой. 24 кастрычніка 1906 года зноў прызначаны на пасаду прафесара-кіраўніка з 1 чэрвеня 1906 года. У 1907 годзе наведаў Чугуеў. У верасні канчаткова пакінуў Акадэмію Мастацтваў. У 1904—1907 гадах былі напісаныя партрэты {{нп3|Іван Яўменьевіч Цвяткоў|І. Цвяткова|ru|Цветков, Иван Евменьевич}}, [[Леанід Мікалаевіч Андрэеў|Л. Андрэева]], {{нп3|Марыя Фёдараўна Андрэева|М. Андрэевай|ru|Андреева, Мария Фёдоровна}}, {{нп3|Леў Львовіч Талстой|Л. Талстога|ru|Толстой, Лев Львович}}, [[Вера Пятроўна Струкава|В. Струкавай]], {{нп3|Іван Раманавіч Тарханаў|І. Тарханава|ru|Тарханов, Иван Романович}}, {{нп3|Мікалай Аляксандравіч Марозаў, рэвалюцыянер|М. Марозава|ru|Морозов, Николай Александрович (революционер)}}, {{нп3|Яўген Мікалаевіч Чырыкаў|Я. Чырыкава|ru|Чириков, Евгений Николаевич}}, [[Мара Канстанцінаўна Свярбеева|М. Оліў]], [[Архіп Іванавіч Куінджы|А. Куінджы]], [[Сцяпан Пятровіч Крачкоўскі|С. Крачкоўскага]], {{нп3|Аляксандр Дзмітрыевіч Зіноўеў|А. Зіноўева|ru|Зиновьев, Александр Дмитриевич}}, [[Дзмітрый Іванавіч Мендзялееў|Д. Мендзялеева]] У 1908 годзе пачалі друкавацца першыя главы ўспамінаў І. Я. Рэпіна «Далёкае блізкае». У 1908—1910 гадах напісаны партрэты [[Марыя Барысаўна Чукоўская|М. Чукоўскай]], [[Людамір Вацлававіч Свентаржэцкі|Л. Свентаржэцкага]], {{нп3|Соф'я Уладзіміраўна Паніна|С. Панінай|ru|Панина, Софья Владимировна}}, {{нп3|Васіль Дзмітрыевіч Міліоці|В. Міліоці|ru|Милиоти, Василий Дмитриевич}}. === 1910—1920 === [[Image:Pushkin derzhavin.jpg|250px|thumb|«[[Аляксандр Сяргеевіч Пушкін|Пушкін]] чытае сваю паэму перад [[Гаўрыла Раманавіч Дзяржавін|Дзяржавіным]]». 1911]] У 1910—1913 гадах былі напісаны партрэты {{нп3|Сцяпан Міхайлавіч Муратаў|С. Муратава|ru|Муратов, Степан Михайлович}}, {{нп3|Уладзімір Аляксандравіч|Уладзіміра Аляксандравіча|ru|Владимир Александрович}}, [[Пётр Аркадзевіч Сталыпін|П. Сталыпіна]], {{нп3|Ісаак Ізраілевіч Бродскі|І. Бродскага|ru|Бродский, Исаак Израилевич}}, {{нп3|Вільгельм Казімір Вільгельмавіч Бітнер|В. Бітнера|ru|Битнер, Вильгельм Казимир Вильгельмович}}, {{нп3|Ілья Сямёнавіч Астравухаў|І. Астравухава|ru|Остроухов, Илья Семёнович}}, {{нп3|Міхаіл Пятровіч Салаўёў|М. Салаўёва|ru|Соловьёв, Михаил Петрович}}, [[Уладзімір Міхайлавіч Бехцераў|У. Бехцерава]], [[Адэлаіда Іванаўна Андрэева-Шкілондзь|А. Андрэевай-Шкілондзь]], {{нп3|Іеранім Іеранімавіч Яскінскі|І. Ясінскага|ru|Ясинский, Иероним Иеронимович}}, [[Карней Іванавіч Чукоўскі|К. Чукоўскага]], [[Уладзімір Галакціёнавіч Караленка|У. Караленкі]]. У 1911 годзе на {{нп3|Сусветная выстаўка, 1911|Сусветнай выстаўцы|ru|Turin International}} ў асобным павільёне была арганізавана персанальная выстаўка І. Рэпіна. 16 студзеня 1913 года І. Я. Рэпін прыехаў у Маскву ў сувязі з пашкоджваннем карціны «{{нп3|Іван Грозны і сын яго Іван 16 лістапада 1581 года|Іван Грозны|ru|Иван Грозный и сын его Иван 16 ноября 1581 года}}». 28 чэрвеня 1914 года ў Швейцарыі ад сухот памёрла жонка мастака. Рэпін, які прыехаў туды, не заспеў Наталлю Барысаўну ў жывых, змог толькі замаляваць магілу. Пасля смерці Нордман, стаў пажыццёвым уладальнікам сядзібы «Пенаты», апублікаваўшы завяшчанне, унёс на рахунак Акадэміі каля 30 тысячы рублёў на будучае ўтрыманне музея ў свой ​​гонар — «Пенатаў». Толькі пасля смерці мачыхі Пенаты пачалі наведваць дочкі І. Рэпіна. У 1914 годзе напісаны партрэты [[Фёдар Іванавіч Шаляпін|Ф. Шаляпіна]], [[Сяргей Мітрафанавіч Гарадзецкі|С. Гарадзецкага]] з жонкай, {{нп3|Таццяна Львоўна Шчэпкіна-Купернік|Т. Шчэпкінай-Купернік|ru|Щепкина-Куперник, Татьяна Львовна}}, {{нп3|Мікалай Дзмітрыевіч Ермакоў|М. Ермакова|ru|Ермаков, Николай Дмитриевич}}, У ліпені прыехаў у Чугуеў, поўны творчых планаў і спадзяванняў. Набліжаўся сямідзесяцігадовы юбілей мастака. Ён марыў пасяліцца ў Чугуеве, стварыць свабодныя мастацкія майстэрні пад назвай, памятнай яму з дзяцінства, — «Дзелавы двор». Спадзяваўся, што майстэрні стануць цэнтрам развіцця народнага мастацтва Украіны. Паводле задумы, тут павінны былі рыхтаваць жывапісцаў, скульптараў, майстроў прыкладнога мастацтва. Меркавалася стварыць такія майстэрні, як керамічная, пазалотная, разьбы па дрэве дэкаратыўнага пано, ткацкая, ліцейная, такарная і сталярная. Школа павінна была ўтрымліваць вучняў бясплатна, мець практычнае прызначэнне і выконваць заказы насельніцтва. У гонар гэтай падзеі гарадскія ўлады выдзелілі для будаўніцтва «Дзелавога двара» шэсць дзесяцін зямлі ў лепшым месцы горада — над Данцом. Але школа так і не была пабудавана — пачалася першая сусветная вайна. Прыезд у Чугуеў у 1914 годзе быў апошнім. У 1915-16 гадах намаляваў партрэты [[Анатоль Фёдаравіч Коні|А. Коні]], [[Антон Рыгоравіч Рубінштэйн|А. Рубінштэйна]], {{нп3|Васіль Сямёнавіч Сварог|В. Сварога|ru|Сварог, Василий Семёнович}}, {{нп3|Барыс Дзмітрыевіч Грыгор'еў|Б. Грыгор'ева|ru|Григорьев, Борис Дмитриевич}}, {{нп3|Мікалай Мікалаевіч Яўрэінаў|М. Яўрэінава|ru|Евреинов, Николай Николаевич}}, [[Павел Васілевіч Самойлаў|П. Самойлава]], [[Антон Міхайлавіч Камашка|А. Камашкі]], {{нп3|Канстанцін Канстанцінавіч Восіпаў|К. Восіпава|ru|Олимпов, Константин Константинович}} У 1918 годзе працы Рэпіна былі выстаўлены ў салоне Стрындберга ў Хельсінкі. У 1917-20 гадах І. Рэпіным створаны партрэты [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|А. Керанскага]], {{нп3|Мікалай Уладзіміравіч Рэмізаў|М. Рэмізава|ru|Ремизов, Николай Владимирович}}, {{нп3|Сямён Восіпавіч Грузенберг|С. Грузенберга|ru|Грузенберг, Семён Осипович}}. У кастрычніку 1919 падараваў {{нп3|Фінскае мастацкае таварыства|Фінскаму мастацкаму таварыству|ru|Suomen Taideyhdistys}} 7 уласных твораў, якія знаходзіліся ў Пенатах, і 23 карціны рускіх мастакоў. У тым жа годзе адбылася выстаўка яго карцін у [[Горад Стакгольм|Стакгольме]]. === 1920—1930 === У сакавіку 1920 года абраны ганаровым членам Фінскага мастацкага таварыства. Праз 2 месяцы, у маі 1920 года, падараваныя Рэпіным карціны былі выстаўлены ў музеі [[Атэнеум, Хельсінкі|Атэнеум]] у Хельсінкі. У гэтым жа годзе ў газеце «Мір» Рэпін публікуе шэраг артыкулаў супраць савецкай улады. Для газеты «Агульная справа», якая выходзіла ў Парыжы, Рэпін піша ўспаміны пра Л. М. Талстога, прымеркаваныя да 10-годдзя з дня смерці пісьменніка. У 1920-я гады Рэпін стаў наведваць праваслаўны храм у пасёлку Куокала і спяваў на [[клірас]]е. У 1921 годзе быді праведзены выстаўкі ў Тэрыёкі і ў Выбаргу. У наступнае дзесяцігоддзе ладзіліся рэгулярныя выстаўкі як у Фінляндыі, так і ў іншых краінах. У лютым у газеце «Руль» выйшаў яго заклік «Людзі рускія», а ў газеце «Шлях» — нататка аб сучасным становішчы Расіі. У гэтым жа годзе адбылася выстаўка ў Нью-Ёрку. 22 сакавіка 1924 года атрымаў першае пасведчанне асобы — від на жыхарства, якая дазволіў пражываць у Фінляндыі, тэрмінам на два гады. Гэта адбылося ў Хельсінкі, у памяшканні Цэнтральнай доказнай паліцыі. У 1920-30 гадах былі створаны партрэты {{нп3|Панталеон Шындлер|П. Шындлера|ru|Шиндлер, Панталеон}}, [[Іван Пятровіч Паўлаў|І. Паўлава]], [[Акселі Гален-Калела]], [[Абрам Яфімавіч Архіпаў|А. Архіпава]], {{нп3|Іван Цімафеевіч Савянкоў||ru|Савенков, Иван Тимофеевич}}, [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|У. Стасава]]. Мастак памёр [[29 верасня]] [[1930]] года ў [[Куокала|Куокале]], дзе і быў пахаваны ў парку сваіх любімых «Пенатаў», непадалёк ад дома і «Чугуевай горкі» — як мастак называў пагорак, які ўзвышаўся на яго ўчастку. {{нп3|Юрый Ільіч Рэпін|Сын Рэпіна Юрый|ru|Репин, Юрий Ильич}} таксама стаў мастаком. Род Рэпіна цяпер прадстаўляюць нашчадкі яго брата, якія жывуць у [[Горад Ярвенпяа|Ярвенпяа]]. Пляменнік мастака Ілья Рэпін вырабіў дзве [[праваслаўе|праваслаўных]] святыні ({{нп3|Рака, мастацтва|ракі|ru|Рака}}) для [[іканастас]]аў з дрэва: для малельні ў Ярвенпяа ў 1948 і праз 10 гадоў для новай праваслаўнай царквы на могілках у Хельсінкі. == Творчасць == У творчасці Рэпіна ўвасоблены лепшыя дасягненні дэмакратычнага мастацтва таго часу. У жанравых палотнах адлюстраваў супярэчнасці грамадскага жыцця паслярэформенай Расіі, паказаў сілу, веліч і чалавечую годнасць абяздоленага народа, раскрыў мужнасць і высакароднасць рэвалюцыянераў — «Бурлакі на Волзе» (1870—1873), «{{нп3|Хрэсны ход у Курскай губерні||ru|Крестный ход в Курской губернии}}», 1880—1883, «Адмова ад споведзі» (1879—1885), «[[Не чакалі, карціна|Не чакалі]]» (1884—1888). У шматлікіх партрэтах стварыў глыбокапсіхалагічныя вобразы прадстаўнікоў розных пластоў рускага грамадства — «Мужычок з баязлівых», «Протадыякан» (абодва 1877), партрэты {{нп3|Партрэт Мадэста Мусаргскага|М. П. Мусаргскага|pl|Portret Modesta Musorgskiego}} (1881), [[Антон Антонавіч Дэльвіг|А. А. Дэльвіга]] (1882), [[Леў Мікалаевіч Талстой|Л. М. Талстога]] (1877), [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. М. Траццякова]] (1901), групавы партрэт «Урачыстае пасяджэнне Дзяржаўнага савета» (1901—1903) і інш.). У гістарычных карцінах імкнуўся паказаць трагічныя пераплаценні чалавечых пачуццяў, моцныя драматычныя характеры — «Царэўна Соф’я» (1879), «Іван Грозны і яго сын Іван» (1885), раскрыць вольналюбівы дух народа — «Запарожцы пішуць пісьмо турэцкаму султану» (1878—1891). Творам Рэпіна ўласцівы глыбіня зместу, энергія і пластыка жывапіснай формы, цэльнасць кампазіцыі, выразнасць колеру і малюнка, майстэрства ў перадачы святло-паветранага асяроддзя. Дзейнасць Рэпіна зрабіла вялікі ўплыў на творчасць беларускіх партрэтыстаў канца 19 — пач. 20 ст. == Рэпін і Беларусь == Сярод вучняў І. Я. Рэпіна мастак [[Леў Абрамавіч Альпяровіч|Леў Альпяровіч]]. У 1988 адкрыты музей-сядзіба І. Я. Рэпіна «Здраўнёва». У Націянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь зберагаюцца 13 жывапісных палотнаў Рэпіна, сярод іх: «Украінка ля плятня» (1876), «Запарожцы» (эскіз да карціны, 1880-я г.), партрэты [[Марыя Клаўдзіеўна Ценішава|М. К. Ценішавай]] (1893), {{нп3|Марыя Фёдараўна Андрэева|М. Ф. Андрэевай|ru|Андреева, Мария Фёдоровна}} (1905). == Рэпін і Украіна == Жыццё і творчасць Іллі Яфімавіча цесна былі звязаны з Украінай. Мастак ведаў украінскую мову і гісторыю ўкраінскага народа. Ён з’яўляўся членам журы камісіі па ўзвядзенню помніка Т. Шаўчэнкі. Нездаволены рашэннем камісіі, выйшаў з яе складу, як і некаторыя ўкраінскія мастакі. Ілья Яфімавіч асабіста зрабіў некалькі чарнавікоў праекта помніка, паколькі высока цаніў асобу Шаўчэнкі, называючы яго «апосталам свабоды». {{нп3|Вячаслаў Канстанцінавіч Развадоўскі|В. К. Развадоўскі|ru|Розвадовский, Вячеслав Константинович}} меў намер стварыць мастацкую паштоўку, атрыманыя грошы ад якой былі накіраваны на збудаванне помніка. Для гэтага Рэпін напісаў акварэллю «Праметэя» з паэмы Шаўчэнкі «{{нп3|Каўказ, паэма|Каўказ|ru|Кавказ (поэма)}}». Таксама ён стаў членам-заснавальнікам Таварыства па ахове помнікаў Т. Шаўчэнкі, статут якога не быў зацверджаны ўрадам<ref>Коваленко А. Н. Передвижники и Украина (страницы русско-украинских культурных связей), Киев, «Наукова думка», 1979 (с. 70-72)</ref>. І. Рэпін аказваў дапамогу камітэту пры Таварыстве прыгожых мастацтваў імя В. Верашчагіна ў г. [[Горад Мікалаеў, Мікалаеўская вобласць|Мікалаеве]]. Таксама ён з’яўляўся ганаровым членам {{нп3|Кіеўскае літаратурна-артыстычнае таварыства|Кіеўскага літаратурна-артыстычнага таварыства|uk|Київське літературно-артистичне товариство}} і Кіеўскага таварыства старажытнасцей і мастацтва. == Рэпін і Фінляндыя == Рэпін захапляўся Фінляндыяй, называючы [[Горад Хельсінкі|Гельсінгфорс]] кавалачкам [[Горад Парыж|Парыжа]]. Ён быў знаёмы са многімі дзеячамі фінскай культуры, напрыклад з мастаком [[Альберт Эдэльфельт]] і з паэтам {{нп3|Эйна Лейна||ru|Эйно Лейно}}. У 1919 годзе Рэпін падарыў {{нп3|Фінскае мастацкае таварыства|Фінскаму мастацкаму таварыству|ru|Suomen Taideyhdistys}} сваю калекцыю з 23 работ рускіх мастакоў і сямі ўласных. Так пачалася калекцыя Рэпіна [[Атэнеум, Хельсінкі|Атэнеум]]<ref>[http://www3.lappeenranta.fi/museot/verkkonayttelyt/kesa2006/repin/repin/repin_ja_suomi.pdf Helena Soini, Ilja Repin ja Suomi.]</ref>. Пазней, у 1960-х гадах, вядомыя малюнкі і карціны Рэпіна з калекцыі Шувалава, якія знаходіліся ў Фінляндыі, былі прапанаваны Музею Атэнеум для пакупкі. Музей адхіліў прапанову, патлумачыўшы, што твораў Рэпіна ўжо дастаткова. У выніку вялікая частка прапанаваных твораў апынулася ў [[Траццякоўская галерэя|Траццякоўскай галерэі]]<ref>Mejias-Ojajärvi, s. 117</ref>. У 1920 фінскія мастакі выбралі Рэпіна ганаровым членам Таварыства мастакоў Фінляндыі. З гэтай нагоды ў рэстаране гатэля кают-кампанія ў Хельсінкі адбылася ўрачыстая вячэра, а потым мастакі пачалі пісаць вялікую карціну ''Знакамітасці Фінляндыі''<ref>Mejias-Ojajärvi, s. 105</ref>, якая была скончана шмат гадоў праз. У цяперашні час карціна выстаўлена ў кафэ Атэнеум. == Палітычныя погляды == Рэпін адмоўна ставіўся да [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалая Другога]], называў яго «гнюсным варварам», «высокадзяржымордзіем», марыў «што гэтая „брыдота“ абваліцца»<ref>Корней Чуковский. Современники. Серия: Жизнь замечательных людей. Издательство: Молодая гвардия</ref>. Аднак пасля рэвалюцыі, у [[1918]] годзе, ён піша карціну «Быдла імперыялізму», своеасаблівы працяг тэмы бурлакоў, дзе яны выглядаюць бруднымі, тупымі і выродлівымі. Сам Рэпін аб гэтай карціне казаў: «„Быдла“ — глыбока разбэшчаная істота: пастаянна сутыкаючыся з паліцыяй, яно засвойвае яе здольнасці драпежнічаць па-воўчы, падхалімнічаць, але хутка прыходзіць да расправы над сваімі гаспадарамі, калі яны слабеюць…»<ref>[http://www.radiorus.ru/news.html?rid=4342&date=29-07-2009&id=367304 «Пенаты» — усадьба Ильи Репина, на берегу Финского залива | Радио России]{{Недаступная спасылка}} {{ref-ru}}</ref>. Спробы Савецкага ўрада вярнуць Рэпіна ў [[СССР]] не ўдаліся, угаворы сяброў не падзейнічалі; у прыватных лістах ён сцвярджаў, што пакуль ва ўладзе [[бальшавікі]], не жадае мець з Расіяй нічога агульнага. У апошнія гады жыцця Рэпін стварыў шэраг карцін на рэлігійныя тэмы. Рэзка адмоўна ставіўся да {{нп3|Рэформа рускай арфаграфіі 1918 года|рэформы рускай арфаграфіі 1917-1918 гг.|ru|Реформа русской орфографии 1918 года}}<ref name=autogenerated1>Если Вы так любите Репина, разрешите ему букву ять. Ничего другого он не хочет. [http://www.chukfamily.ru/Elena/Articles/Repin.htm Елена Чуковская. Почему Репин не приехал в СССР?] [[Литературная газета]], 11.09.1997 года</ref><ref name=autogenerated2>Репин не верит большевикам и боится их. Все их нововведения — такие как «новый стиль» и «новая орфография» — для него непереносимы. Особенно ненавистна новая орфография. Умиляют его просьбы к другу, чтобы книга его печаталась по «старой» орфографии. И чудо — по закону любви Чуковский приостанавливает печатание книги (которая так и не выйдет в свет) и идет в Государственное издательство для получения разрешения на «яти». Но, оказывается, все «яти» в типографиях конфискованы. — [http://www.seagullmag.com/article.php?id=1345 Переписка творцов: Репин и Чуковский] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071023005504/http://www.seagullmag.com/article.php?id=1345 |date=23 кастрычніка 2007 }}. [http://www.seagullmag.com/author.php?id=213 Ирина Чайковская] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081012094706/http://www.seagullmag.com/author.php?id=213 |date=12 кастрычніка 2008 }} ([[Бостон]]).</ref>. Хоць рэформу гэту падрыхтавалі задоўга да рэвалюцыі, і пастанова камісіі выйшла яшчэ ў маі 1917<ref name="реф11051917">[http://www.textology.ru/article.aspx?aId=196 Постановления Совещания по вопросу об упрощении русского правописания, принятые 11 мая 1917 г.] — Изв. Российской Академии наук 6-я серия, 1917, № 15, 1 нояб., стр. 1183—1187.</ref>, «Прыдуманая [[Часовы ўрад Расіі|Часовым урадам]] арфаграфічная рэформа стала трывала асацыявацца ў яго з бальшавікамі»<ref name="рефЪ">[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=418989 100 лет сплошного буквоедства]</ref>. «Антырэформенная» пазіцыя Рэпіна ў пытанні арфаграфіі сфарміравалася, аднак, не на палітычнай, а на асабліва асобаснай аснове. Замена «яць» на «е» ў яго прозвішчы стварала перадумовы магчымасці чытання Р''е''пин як Р''ё''пін, што літаральна яго злавала. І калі ў «Пенаты» пасля [[1918]] года сталі прыходзіць лісты, адрасаваныя Р''е''пину, мастак з абурэннем вяртаў іх фінскім паштарам, паказваючы на ​​канверт: «ніякага Рёпіна тут не жыве!»<ref name=autogenerated1 />. == Памяць == У 1930-я гады пачынаецца сапраўдны культ Рэпіна на радзіме, калі яго працы сталі ўзорамі перыяду ''сацыялістычнага рэалізму'' ў СССР. Імя Рэпіна ўстала ў адным шэрагу з імёнамі [[Леў Мікалаевіч Талстой|Талстога]], [[Мадэст Пятровіч Мусаргскі|Мусаргскага]] і [[Мікалай Андрэевіч Рымскі-Корсакаў|Рымскага-Корсакава]]. Рэпін сам напісаў працы на тэмы рэвалюцыі, такія як: «Расстрэл дэманстрантаў», «Чырвонае пахаванне» і «Ля царскай шыбеніцы», якія ён падарыў музею рэвалюцыі з нагоды візіту дэлегацыі савецкіх мастакоў летам 1926 года<ref>[http://ryibak.pravoverie.ru/node/81 Картина крови] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081214110107/http://ryibak.pravoverie.ru/node/81 |date=14 снежня 2008 }}</ref><ref>Maria Karpenko, Jelena Kirillina, Galina Pribulskaja, Natalia Vatenina Ilja Repin — Maalauksia, grafiikkaa, 1984, стр 242, Tammi, Helsinki & Aurora, Leningrad,ISBN 951-30-5800-X</ref>. Сярод гэтых карцін ёсць партрэт [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Керанскага]]<ref>[http://evtushenko75.livejournal.com/26758.html Малоизвестный Репин] {{ref-ru}}</ref>. Рэпін стаў адным з нямногіх эмігрантаў, якія атрымалі прызнанне ў СССР, у прыватнасці, у 30-я гады. Апошняя прыжыццёвая біяграфія І. Я. Рэпіна, якая пачынаецца са слоў «выбітны рускі жывапісец», выйшла ў СССР у сёмым томе {{нп3|Малая савецкая энцыклапедыя|Малой Савецкай энцыклапедыі|ru|Малая советская энциклопедия}}<ref name="МСЭ_Р">Репин И. Е.// Малая советская энциклопедия. Т. 7. — М.: АО Сов. энциклопедия. 1930. — стлб. 305—306.</ref>. Па запісе на абароце тытульнай старонкі, рэдакцыйная праца над томам была завершана 31 жніўня 1930 — менш, чым за месяц да смерці мастака. {{зноскі}} == Літаратура == * Москвинов В., Репин в Москве, М., 1955; * Иванов С., Москва в жизни и творчестве И. Е. Репина, М., 1960; * Грабарь И. Э., Репин, т. 1—2, М., 1963—64; * Новое о Репине, Л., 1969; * Лясковская О. А., И. Е. Репин, 3 изд., М., 1982; * Стернин Г. Ю., И. Е. Репин. Альбом, Л., 1985; * Федоров-Давыдов А. А., И. Е. Репин, 2 изд., М., 1989. * [http://issuu.com/linkedin63/docs/repin_zdravnjovo_bibliograficheskij Репин и Здравнёво. Библиографический указатель. 1995—2001 / Сост. Шишанов В. А. Витебск: Витебский областной краеведческий музей, 2001. 20 с.] * Сухоруков А., Шишанов В. К истории создания музея-усадьбы И. Е. Репина «Здравнёво» // Белорусско-русское культурное взаимодействие конца XIX-начала XX в.: Материалы научной конференции, посвящённой 150-летию со дня рождения И. Е. Репина и 100-летию пребывания художника в Беларуси. Витебск, 1995. С.111-117. * [http://issuu.com/linkedin63/docs/1996_oblik_zdravnevo Шишанов В. Здравнёво. Исторический облик и музеефикация усадьбы // Матэрыялы II Міжнароднай канферэнцыі па праблемах музеефікацыі унікальных гістарычных тэрыторый. Полацк, 1996. С.38-44.] * Сухарукаў А., Шышанаў В. Музей-сядзіба І. Я. Рэпіна «Здраўнёва» як цэнтр развіцця беларуска-рускіх культурных сувязяў// Нацыянальныя меншасці Беларусі. Кн.3. Брэст-Мінск, 1996. С.18-19. * Шишанов В. Репин в Белоруссии // Служба спасения 01 (Минск). 2000. № 5. С.54-57. * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2000_vicebski_sshytak_zdraunjova Шышанаў В. Невядомае Здраўнёва // Віцебскі сшытак. 2000. № 4. С.90-115.] * Шышанаў В. Беларусь і беларусы вачыма Іллі Рэпіна // Гісторыя, культуралогія, мастацтвазнаўства: Матэрыялы III Міжнар. кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый» (Мінск, 21-25 мая, 4-7 снеж. 2000 г.). Мн.: «Беларускі кнігазбор», 2001. (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 21). С.311-316. * Сухарукаў А., Шышанаў В. Рэпіна І. Я. Музей-сядзіба «Здраўнёва» // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т.6. Кн.1. Мн.: БелЭн, 2001. С.174. * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2004_repinskie_chtenija Шишанов В. А. Здравнёво: после октября 1917 // Репинские чтения: Материалы чтений в Музее-усадьбе И. Е. Репина «Пенаты» (2003—2004). СПБ.: «ИП Комплекс», 2004. С.80-89.h] * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2004_repinskie_chtenija Шишанов В. А. К истории коллекции работ Репина в Витебском областном краеведческом музее // Репинские чтения: Материалы чтений в Музее-усадьбе И. Е. Репина «Пенаты» (2003—2004). СПБ.: «ИП Комплекс», 2004. С.90-97.] * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2010_zdravnevskaja_shkola Шишанов, В. А. Материалы Государственного архива Витебской области о школе в усадьбе «Здравнево» / В. А. Шишанов // Адукацыя на Віцебшчыне: гісторыя і сучаснасць: матэрыялы рэспуб. навук.-практ. канф., Віцебск, 30-31 сакавіка 2010 г., Віц. дзярж. ун-т, редкал.: В. У. Акуневіч (адк. рэд.). — Віцебск: УА «ВДУ імя П. М. Машэрава», 2010. — С.128-132.] * Шишанов, В. А. [https://issuu.com/linkedin63/docs/2015_repin_zdravnevo_gtg Здравнёвские работы И. Е. Репина в русской художественной критике конца XIX — начала ХХ в. / В. А. Шишанов // Творчество И. Е. Репина и проблемы современного реализма. К 170-летию со дня рождения: материалы Международной научной конференции / ред. кол. Т. В. Юденкова, Л. И. Иовлева, Т. Л. Карпова. — Москва: Гос. Третьяковская галерея, 2015. — С. 117—130.] * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2013_ik_zdravnevskij_dom Шишанов, В. А. «Все вытекло из удобств и необходимости…» (Главный дом усадьбы И. Е. Репина «Здравнёво») / В. А. Шишанов // Искусство и культура (Витебск). — 2013. — № 4. — С. 95 — 100.] * [http://www.academia.edu/49327797/2019_Repin_GTG_Shishanov Шишанов, В. А. «Ниспровержение на пьедестал»: Илья Репин в советской печати 1920-1930-х годов / В. А. Шишанов // Архип Куинджи и его роль в развитии художественного процесса в ХХ веке. Илья Репин в контексте русского и европейского искусства. Василий Дмитриевич Поленов и русская художественная культура второй половины XIX — первых десятилетий XX века : материалы научных конференций. — М. : Гос. Третьяковская галерея, 2020. — С. 189—206.] == Спасылкі == * [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9-%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%B4%D1%8C%D0%B1%D0%B0_%D0%98._%D0%95._%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%22%D0%97%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%BE%22 Museum — manor I.E.Repin’s Zdravnevo] * [http://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D1%8B_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9 Віцебскі абласны краязнаўчы музей] * [http://www.abcgallery.com/R/repin/repin.html Ilya Repin at Olga’s Gallery] * [http://smallbay.ru/repin.html Илья Репин. Картины и биография] * [http://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D0%BD%2C_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%8F_%D0%95%D1%84%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=submit Репин, Илья Ефимович] * [http://repin.chuguev.net/Zdravnevo.htm Шишанов В. А. К истории коллекции работ Репина в Витебском областном краеведческом музее] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080929081748/http://repin.chuguev.net/ |date=29 верасня 2008 }} * [http://repin.chuguev.net/Zdravnevo.htm Шишанов В. А. РЕПИН И БЕЛАРУСЬ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080929081748/http://repin.chuguev.net/ |date=29 верасня 2008 }} * [http://repin.chuguev.net Художественно-мемориальный музей И. Е. Репина (г. Чугуев)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080929081748/http://repin.chuguev.net/ |date=29 верасня 2008 }} * [http://oiru.archeologia.ru/phorum/read.php?15,5626,5626 Валерий Шишанов Здравнёво: После октября 1917] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090111181252/http://oiru.archeologia.ru/phorum/read.php?15,5626,5626 |date=11 студзеня 2009 }} * [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9 Витебский областной краеведческий музей] * [http://www.russianmuseums.info/M267 Penaty, currently a museum] * [http://www.art-drawing.ru/gallery/category/714-repin-ilya-e Рэпін Ілля Яхімавіч. Карціны] [http://www.art-drawing.ru/biographies/brief-biographies/1228-ilya-repin і біяграфіі] * [http://zviazda.by/2014/12/65706.html Карціна Рэпіна «Здраўнёва»] {{Бібліяінфармацыя}} {{Перасоўнікі}} {{DEFAULTSORT:Рэпін Ілья Яфімавіч}} [[Катэгорыя:Перасоўнікі]] [[Катэгорыя:Мемуарысты Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Мемуарысты Расіі]] [[Катэгорыя:Карціны Ільі Рэпіна|*]] [[Катэгорыя:Акадэмікі Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] [[Катэгорыя:Мастакі Расіі XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі Расіі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі-партрэтысты Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Мастакі-партрэтысты Расіі]] [[Катэгорыя:Мастакі-рэалісты]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] [[Катэгорыя:Рускія эмігранты першай хвалі ў Фінляндыі]] [[Катэгорыя:Постаці Сестрарэцка]] [[Катэгорыя:Выяўленчае мастацтва ў філатэліі]] [[Катэгорыя:Пенсіянеры Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] [[Катэгорыя:Правадзейныя члены Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Харкаўскай вобласці]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Санкт-Пецярбургу]] 430d5t6fo8bq6z4qsqr9wsywr24l2r2 4161844 4161843 2022-07-19T12:42:29Z Maksim L. 13 Для гэта ёсць інтэрвікі, на УкрВікі можна паглядзець як па-украінску ён пішацца. Адхіленая 1 апошняя тэкставая змена (зробленая [[Адмысловае:Contributions/Imbirius|Imbirius]]) і адноўленая версія 4153771, зробленая Maksim L. wikitext text/x-wiki {{Мастак | імя = | арыгінальнае імя = {{lang-ru|Илья Ефимович Репин}} | імя пры нараджэнні = | партрэт =Ilya Efimovich Repin in the Photographers studio Rentz and Schrader.jpg | шырыня = | загаловак =Фатаграфія 1900-х гадоў | жанр = [[партрэт]], гістарычны, жанравы жывапіс | вучоба = * Рысавальная школа {{нп3|Імператарскае таварыства заахвочвання мастацтваў|Таварыства заахвочвання мастацтваў|ru|Императорское общество поощрения художеств}} майстэрня [[Іван Мікалаевіч Крамской|І.&nbsp; М.&nbsp;Крамскога]], {{нп3|Рудольф Казіміравіч Жукоўскі|Р.&nbsp;К.&nbsp;Жукоўскага|ru|Жуковский, Рудольф Казимирович}}. * [[Імператарская Акадэмія мастацтваў]], майстэрня {{нп3|Пётр Васілевіч Басін|П.&nbsp;В.&nbsp;Басіна|ru|Басин, Пётр Васильевич}}, [[Фёдар Антонавіч Бруні|Ф.&nbsp;А.&nbsp;Бруні]] і {{нп3|Цімафей Андрэевіч Неф|Ц.&nbsp;А.&nbsp;фон&nbsp;Нефа|ru|Нефф, Тимофей Андреевич}}. | стыль = рэалізм | працы =«{{нп3|Бурлакі на Волзе|Бурлакі на Волзе|ru|Бурлаки на Волге}}», «{{нп3|Запарожцы, карціна|Запарожцы пішуць пісьмо турэцкаму султану|ru|Запорожцы (картина)}}», «{{нп3|Урачыстае пасяджэнне Дзяржаўнага савета 7 мая 1901 года||ru|Торжественное заседание Государственного совета 7 мая 1901 года}}». | заступнікі ={{нп3|Фёдар Іванавіч Пранішнікаў|Ф. І. Пранішнікаў|ru|Прянишников, Фёдор Иванович}} | уплыў = [[Павел Пятровіч Чысцякоў|П. П. Чысцякоў]], [[Іван Мікалаевіч Крамской|І. М. Крамской]] | уплыў на =[[Даміян Васілевіч Шыбнёў|Даміян Шыбнёў]], [[Іван Альбертавіч Пуні|Іван Пуні]] | узнагароды = Медалі [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Імператарскай Акадэміі мастацтваў]]: * Тры малых і вялікая сярэбраныя (1865, 1866, 1867); * Малая залатая (1869) за карціну «Іоў і яго сябры»; * Залатая «за экспрэсію» (1872) за карціну «[[Бурлакі на Волзе]]». * Вялікая залатая (1873) за карціну «Уваскрашэнне дачкі {{нп3|Яір, Новы Запавет|Яіра|uk|Яір (Новий Завіт)}}». '''Дзяржаўныя:''' {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Кавалер ордэна Ганаровага легіёна}} {{!}}} | сайт =[http://ilya-repin.ru/ Энцыклапедыя І. Я. Рэпіна.] | вікісховішча =Category:Ilya Yefimovich Repin }} {{цёзкі2|Рэпін}} '''Ілья Яфімавіч Рэпін''' ({{ДН|5|8|1844|24|7}}, г. [[Чугуеў]], цяпер [[Харкаўская вобласць]], Украіна — {{ДС|29|9|1930}}, [[Рэпіна (Санкт-Пецярбург)|Куакала]], {{Месца смерці|Выбаргская губерня|у Выбаргскай губерні}}, [[Фінляндыя|Рэспубліка Фінляндыя]]) — [[мастак]]-[[жывапісец]], майстар [[партрэт]]у, гістарычных і бытавых сцэн<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/498358/Ilya-Yefimovich-Repin Ilya Yefimovich Repin — Britannica Online Encyclopedia]</ref>. Акадэмік [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Імператарскай Акадэміі мастацтваў]]. Мемуарыст, аўтар шэрагу нарысаў, якія склалі кнігу ўспамінаў «Далёкае блізкае»<ref>Гл., напрыклад, {{кніга |аўтар = Репин И. |загаловак = Далекое близкое |спасылка = http://www.zakharov.ru/component/option,com_books/task,book_details/id,339/Itemid,53/ |месца = М. |выдавецтва = Захаров |год = 2002 |старонак = 400 |серыя = |isbn = 5-8159-0204-7 |тыраж = }}</ref>. Выкладчык, быў прафесарам — кіраўніком майстэрні (1894—1907) і рэктарам (1898—1899) [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Акадэміі мастацтваў]], адначасова выкладаў у школе-майстэрні [[Марыя Клаўдзіеўна Ценішава|Ценішавай]]; сярод яго вучняў — [[Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў|Б. М. Кустодзіеў]], [[Ігар Эмануілавіч Грабар|І. Э. Грабар]], {{нп3|Іван Сямёнавіч Кулікоў, мастак|І. С. Кулікоў|ru|Куликов, Иван Семёнович}}, [[Піліп Андрэевіч Малявін|П. А. Малявін]], [[Ганна Пятроўна Астравумава-Лебедзева|Г. П. Астравумава-Лебедзева]], даваў таксама прыватныя ўрокі [[Валянцін Аляксандравіч Сяроў|В. А. Сярову]]. == Радавод == [[Выява:Tatyana Stepanovna by Repin.jpg|thumb|left|250px|Партрэт 1867 года Таццяны Сцяпанаўны, маці І. Я. Рэпіна (памерла 6 мая 1880 года). Палатно, алей. 64 × 50 см. Нацыянальная галерэя, Прага.]] [[Выява:Yefim Vasilyevich by Repin.jpg|thumb|left|Партрэт 1879 Яфіма Васілевіча Рэпіна, бацькі мастака. (Памёр у 1894 годзе).]] [[Выява:Radov by Repin.jpg|thumb|250px|«Мужык з дурным вокам» Партрэт дзядзькі Івана Фёдаравіча Радава. 1877. Палатно, алей. 60 × 49 см. ДТГ.]] На думку Іллі Яфімавіча, іх род паходзіць ад маскоўскіх стральцоў. Два дзеда — Рэпін Васіль Яфімавіч і Бачароў Сцяпан Васілевіч. Бабуля — Анастасія Цітаўна Рэпіна (у дзявоцтве Кастрамыціна). У сям’і дзеда — Рэпіна было 5 дачок і 3 сыны, старэйшы Яфім стаў бацькам мастака. Цётка Марфа Васілеўна, па мужу Радава, была хроснай маці І. Я. Рэпіна. Яе муж майстар срэбных спраў Радаў Іван Фёдаравіч быў напісаны Рэпіным пад назвай «Мужык з дурным вокам». Хросным бацькам І. Я. Рэпіна быў Чугуеўскай кравец Касьянаў. Стрыечная сястра Алімпіяда Васільеўна Барысава, манашка Мікалаеўскага жаночага манастыра намаляваная на партрэце [[1887]] года. У дзеда мастака па маці — Бачарова Сцяпана Васільевіча і яго жонкі Пелагеі Мінаеўны было 4 дачкі і 2 сына. Дачка Таццяна стала маці мастака. Стрыечны брат Рэпіна Трафім Пятровіч Чаплыгіна быў блізкім сябрам дзяцінства. Менавіта з ім Ілля Яфімавіч звязваў сваё першае захапленне маляваннем. Сучасныя прадстаўнікі сям’і Чаплыгіных, гэтай галіны сваякоў Рэпіна ў цяперашні час жывуць і працуюць у Санкт-Пецярбургу. У сям’і Яўхіма Васільевіча і Таццяны Сцяпанаўны Рэпіных, па ўспамінах мастака, акрамя яго было яшчэ трое дзяцей — Усця, Іван і Васіль. А трое сыноў, народжаныя да з’яўлення на свет Іллі, памерлі немаўлятамі. Старэйшая сястра Усціння была бліжэйшым сябрам і дарадцам маленькага Іллі. Гора ад яе смерці ў 15 гадоў мастак памятаў ўсё жыццё. Карціна «Уваскрашэнне дачкі Яіра», якая прынесла Рэпіну вялікі залаты медаль у Акадэміі мастацтваў, была напісана пад уражаннем гэтых успамінаў. Малодшы брат Іван быў хваравітым і таксама памёр у дзяцінстве. Брат Васіль, які праявіў талент у музыцы, зрабіў добрую кар’еру музыкі — скончыў кансерваторыю і іграў у Марыінскім тэатры ў Санкт-Пецярбургу<ref>[http://repin.chuguev.net/rodoslovna.htm Новая страница 1] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131018003343/http://repin.chuguev.net/rodoslovna.htm |date=18 кастрычніка 2013 }}</ref>. == Біяграфія == === 1850—1860 === Грамаце і арыфметыцы навучыўся ў мясцовых чугуеўскіх дзяка і дыякана. Потым займаўся ў тапаграфічнай школе. У 1857 годзе пачаў вучыцца жывапісу ў Чугуеве. Першым настаўнікам малявання стаў І. Бунакоў. У гэтым жа годзе памерла сястра Усця, смерць якой моцна ўразіла будучага мастака і ўспаміналася і праз шмат гадоў. Ужо праз два гады, ў 1859 І. Рэпін быў вядомым у акрузе майстрам і разам з хаўрусамі іканапісцаў і рамеснікаў працаваў па падраду ў сельскіх цэрквах. Першая яго вялікая праца была ў Маліноўскай царкве: ён напісаў абраз «Укрыжаванне» па вядомай карціне [[Карл Карлавіч Штэйбен|К. Штэйбена]] «Галгофа», якая знаходзіцца ў [[Ісакіеўскі сабор|Ісакіеўскім саборы]]. === 1860—1870 === Восенню 1863 года, атрымаўшы грошы за працу ў сіроцінскай царкве, І. Я. Рэпін адправіўся ў Пецярбург. Па шляху 31 кастрычніка першы раз пабываў у Маскве, дзе паступіў спачатку ў малявальную школу Таварыства заахвочвання мастакоў у Пецярбургу. Там ён пазнаёміўся з [[Іван Мікалаевіч Крамской|І. М. Крамскім]], які стаў яго настаўнікам. Таксама вучыўся ў {{нп3|Рудольф Казіміравіч Жукоўскі|Р. К. Жукоўскага|ru|Жуковский, Рудольф Казимирович}}. У студзені 1864 года вытрымаў уступныя іспыты і паступіў у [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Акадэмію мастацтваў]] у Пецярбургу па класе гіпсавых галоў, у снежні таго ж года яго перавялі ў натурны клас. У 1865 годзе стаў «класным мастаком», атрымаў званне вольнага мастака, пазбавіўся ад становішча ваеннага пасяленца. Падчас навучання І. Рэпін тройчы прыязджаў у Чугуеў на канікулы. Асабліва плённым было лета 1867 года. Тут Рэпін зрабіў мноства малюнкаў, эскізаў, накідаў, у тым ліку алейныя партрэты маці і брата Васіля. У 1869 годзе быў узнагароджаны малым залатым медалём за карціну «Іоў і яго сябры». Летам 1870 года І. Рэпін упершыню адправіўся на Волгу, пад Саратаў, дзе падарожнічаў і напісаў шэраг эскізаў і эцюдаў да карціны «{{нп3|Бурлакі на Волзе||ru|Бурлаки на Волге}}», замоўленай вялікім князем {{нп3|Уладзімір Аляксандравіч|Уладзімірам Аляксандравічам|ru|Владимир Александрович}}. Гэта карціна, якая паказвае цяжкую працу бурлакоў, што цягнуць баржу, зрабіла моцнае ўражанне на публіку і крытыкаў. === 1870—1880 === [[Image:REPIN Ivan Terrible&Ivan.jpg|250px|thumb|«Іван Грозны і яго сын Іван», 1870—1873. [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя]]]] [[Image:Ilia Efimovich Repin (1844-1930) - Volga Boatmen (1870-1873).jpg|250px|thumb|«Бурлакі на Волзе», 1870-73. [[Дзяржаўны Рускі музей]]]] [[Image:Ilya Repin - Sadko - Google Art Project.jpg|250px|thumb|left|«{{нп3|Садко, карціна Рэпіна|Садко|ru|Садко (картина Репина)}}», 1876. [[Дзяржаўны Рускі музей]]]] [[Image:Ilja Jefimowitsch Repin 002.jpg|250px|thumb|left|«Яблыкі з лісцем», 1879. [[Дзяржаўны Рускі музей]]]] [[Image:Sophia Alekseyevna, by Ilya Repin.jpg|250px|thumb|Соф’я Аляксееўна]] У 1871 годзе «Бурлакі на Волзе» як скончаны твор упершыню былі паказаны на выстаўцы. 11 лютага 1872 года абвянчаўся з Верай Аляксееўнай Шаўцовай. Браць шлюб пайшоў у акадэмічную царкву са студыі, прама з працы, з алоўкам у кішэні, а пасля шлюбу вярнуўся назад працаваць. Летам 1872 года па рэкамендацыі [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|У. В. Стасава]] працаваў над карцінай «{{нп3|Славянскія кампазітары||ru|Садко (картина Репина)}}» па замове {{нп3|Аляксандр Аляксандравіч Парахаўшчыкоў, прадпрымальнік|А. А. Парахаўшчыкова|ru|Пороховщиков, Александр Александрович (предприниматель)}}, уладальніка рэстарана «Славянскі базар» на {{нп3|Нікольская вуліца, Масква|Нікольскай вуліцы|ru|Никольская улица (Москва)}} ў Маскве. Алоўкавыя партрэты кампазітараў [[Мілій Аляксеевіч Балакіраў|М. А. Балакірава]], [[Эдуард Францавіч Напраўнік|Э. Ф. Напраўніка]] і [[Мікалай Андрэевіч Рымскі-Корсакаў|М. А. Рымскага-Корсакава]]. Таксама пазнаёміўся з [[Мікалай Рыгоравіч Рубінштэйн|М. Р. Рубінштэйнам]] і [[Іван Сяргеевіч Тургенеў|І. С. Тургеневым]]. У 1872 годзе ў Рэпіных нарадзілася дачка Вера. У тым жа годзе падарожнічаў з жонкай па Волзе, вынікам чаго стала новая серыя малюнкаў бурлакоў, у тым ліку карціна для [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. М. Трацякова]] «Бурлакі, якія ідуць уброд» і яшчэ адзін варыянт «Бурлакоў на Волзе». Таксама за праграмную працу «Уваскрасенне дачкі Яіра», напісаную паводле сваіх успамінаў пра колішнюю смерць сястры, атрымаў Вялікі залаты медаль і права 6-гадовага навучання ў Італіі і Францыі, дзе скончыў сваю мастацкую адукацыю ў статусе {{нп3|Пенсіянер, Акадэмія мастацтваў|пенсіянера Акадэміі|ru|Пенсионер (Академия художеств)}}. У маі 1873 года падарожнічаў за мяжой з жонкай і дачкой у Італіі, дзе падчас знаходжання ў Рыме пазнаёміўся з {{нп3|Сава Іванавіч Мамантаў|С. І. Мамантавым|ru|Мамонтов, Савва Иванович}}, а потым — у Францыі, дзе спачатку некаторы час быў у Парыжы, а потым выехаў у прыморскі гарадок Вель. Пасля Веля зноў вярнуўся ў Парыж. У 1874 годзе стварыў афорт-партрэт польскага мастака {{нп3|Панталеон Шындлер|П. Шындлера|ru|Шиндлер, Панталеон}}. Восенню 1874 года ў Парыжы нарадзілася другая дачка Надзя. У тым жа годзе далучыўся да [[Таварыства перасоўных мастацкіх выставак]]. Летам 1876 года вярнуўся ў Расію, дзе жыў да 1877 года спачатку на дачы ў Араніенбаўме, а потым 11 месяцаў у Чугуеве. 29 сакавіка 1877 года тут нарадзіўся сын мастака {{нп3|Юрый Ільіч Рэпін|Юрый|ru|Репин, Юрий Ильич}}. Праз некалькі месяцаў пасля гэтага, у маі, першы раз пабываў у {{нп3|Абрамцава, музей-запаведнік|Абрамцаве|ru|Абрамцево (музей-заповедник)}}, падмаскоўным маёнтку пісьменніка {{нп3|Сяргей Цімафеевіч Аксакаў|С. Ц. Аксакава|ru|Аксаков, Сергей Тимофеевич}}, якую ў яго спадчыннікаў набыў С. І. Мамантаў. Каб мастакам было зручней працаваць, Мамантаў пабудаваў для іх спецыяльны дом, у якім Рэпін правёў два лета. У канцы мая 1877 года Рэпін паехаў у Маскву, каб зняць кватэру, на некалькі дзён з’ездзіў у Пецярбург, а на зваротным шляху пабываў у Ніжнім Ноўгарадзе, але лета правёў у сяле непадалёк ад Чугуева. Ваколіцы гэтага сяла і самаго Чугуева мастак захаваў у шматлікіх акварэлях. У пачатку верасня перабраўся ў Маскву. Восенню працаваў над аўтапартрэтам і партрэтамі [[Васіль Дзмітрыевіч Паленаў|В. Д. Паленава]] і [[Іван Ягоравіч Забелін|І. Я. Забеліна]], а таксама пасмяротным партрэтам {{нп3|Фёдар Васілевіч Чыжоў|Ф. В. Чыжова|ru|Чижов, Фёдор Васильевич}}. У канцы кастрычніка 1879 года Рэпін пераехаў на новую кватэру непадалёк ад старой, але жыў там у асноўным толькі ў халодны час года, перасяляючыся летам у Падмаскоўе. === 1880—1890 === [[Image:Modest Músorgski, por Iliá Repin.jpg|250px|left|thumb|{{нп3|Партрэт Мадэста Мусаргскага||pl|Portret Modesta Musorgskiego}}, 1881]] [[Image:Ilja Jefimowitsch Repin 001.jpg|250px|thumb|«Вечарынка», 1883. [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя]]]] [[Image:RepinPaintersDaughter.jpg|250px|thumb|Партрэт дачкі]] [[Image:Grand Duke's bride by Repin.jpg|250px|thumb|«Выбар нявесты князя». 1885. [[Пермская мастацкая галерэя]]]] [[Image:Ilya Efimovich Repin (1844-1930) - Portrait of Leo Tolstoy (1887).jpg|250px|left|thumb|«Партрэт Льва Талстова», 1887]] [[Image:Rubinstein repin.jpg|250px|thumb|left|Партрэт Антона Рубінштейна]] [[Image:Ilja Jefimowitsch Repin - Saint Nicholas of Myra saves three innocents from death.jpg|250px|thumb|«Святы Мікалай у Мірах, у Лікіі», 1889]] [[Image:Medeleeff by repin.jpg|250px|thumb|Партрэт [[Дзмітрый Іванавіч Мендзялееў|Мендзялеева Д. І.]]]] У маі-верасні 1880 года ездзіў на Украіну для збору матэрыяла да карцін. У кастрычніку таго ж года майстэрню Рэпіна наведаў [[Леў Мікалаевіч Талстой|Л. М. Талстой]]. У гэтым годзе мастак выканаў скульптурны партрэт С. І. Мамантава, партрэты [[Віктар Міхайлавіч Васняцоў|В. М. Васняцова]], [[Аляксей Феафілактавіч Пісемскі|А. Ф. Пісемскага]], [[Сяргей Міхайлавіч Салаўёў|С. М. Салаўёва]], {{нп3|Ілья Сямёнавіч Астравухаў|І. С. Астравухава|ru|Остроухов, Илья Семёнович}}, [[Мікалай Мікалаевіч Гэ|М. М. Гэ]]. У маі 1880 года памёрла маці І. Рэпіна, які на некалькі дзён спазніўся на яе пахаванне. На гарадскіх могілках на магіле маці стаіць сціплы помнік, зроблены па яго малюнку мясцовымі кавалямі. Пасля яе смерці І. Я. Рэпін вельмі доўга, 27 гадоў, не быў у родным горадзе. 25 ліпеня 1880 года нарадзілася дачка Таццяна, адзіная з дзяцей, якая працягнула род мастака. На працягу гэтага і наступнага дзесяцігоддзяў быў зроблены цэлы шэраг прац з Л. М. Талстым у ролі галоўнага героя, партрэтаў яго сям’і, відаў Яснай Паляны, а таксама малюнкаў-ілюстрацый да твораў Талстога — усяго звыш 70 твораў. У 1881-82 гадах былі мастак наведаў Пецярбург для ўдзелу ў IX Перасоўнай выстаўцы, а таксама працаваў над партрэтамі [[Мадэст Пятровіч Мусаргскі|М. П. Мусаргскага]], [[Мікалай Іванавіч Пірагоў|М. І. Пірагова]], {{нп3|Аляксандр Іванавіч Урусаў|А. І. Урусава|ru|Урусов, Александр Иванович}}, {{нп3|Сяргей Міхайлавіч Трацякоў, мецэнат|С. М. Трацякова|ru|Третьяков, Сергей Михайлович (меценат)}}, [[Антон Рыгоравіч Рубінштэйн|А. Р. Рубінштэйна]], [[Апанас Апанасавіч Фет|А. А. Фета]], {{нп3|Паліна Анціп'еўна Стрэпетава|П. А. Стрэпетавай|ru|Стрепетова, Полина Антипьевна}}, {{нп3|Павел Іванавіч Бларамберг|П. І. Бларамберга|ru|Бларамберг, Павел Иванович}}, {{нп3|Васіль Кірылавіч Сютаеў|В. К. Сютаева|ru|Сютаев, Василий Кириллович}}, {{нп3|Андрэй Іванавіч Дэльвіг|А. І. Дэльвіга|ru|Дельвиг, Андрей Иванович}}. У верасні-кастрычніку спрабаваў паступіць у [[Маскоўскі ўніверсітэт]], пасля чаго пераехаў на пастаяннае жыхарства ў Пецярбург, дзе становіцца дзейным членам [[Таварыства перасоўных мастацкіх выставак]]. У 1883 годзе ажыццявіў падарожжа разам з [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|У. В. Стасавым]] па Італіі, Галандыі, Іспаніі, Германіі і іншых краінах, але ў сакавіку-красавіку прыязджаў у Маскву на выстаўку карцін [[Васіль Васілевіч Верашчагін|В. В. Верашчагіна]]. Вясной 1884 года зноў прыехаў у Маскву, дзе наведаў Л. М. Талстога. Напісаў партрэты [[Апалон Рыгоравіч Белапольскі|А. Р. Белапольскага]], {{нп3|Іван Яўграфавіч Ададураў, інжынер|І. Я. Ададурава|ru|Ададуров, Иван Евграфович (инженер)}}, {{нп3|Усевалад Міхайлавіч Гаршын|У. М. Гаршына|ru|Гаршин, Всеволод Михайлович}} Вясной 1885 года прыехаў у Маскву на Перасоўную выстаўку, дзе 1 красавіка з выстаўкі «па найвысокаму загаду» знялі карціну «{{нп3|Іван Грозны і сын яго Іван 16 лістапада 1581 года|Іван Грозны і яго сын Іван|ru|Иван Грозный и сын его Иван 16 ноября 1581 года}}», якая там экспанавалася. Такім чынам, яна стала першай карцінай, цэнзураванай у Расійскай імперыі<ref name="tanais.info">{{артыкул |загаловак = Илья Репин. Иван Грозный и сын его Иван 16 ноября 1581 |выданне = tanais.info |спасылка = http://www.tanais.info/art/repin74more.html }}</ref>. У 1887 годзе развёўся з жонкай Верай Аляксееўнай Рэпінай (Шаўцовай), ад шлюбу ў мастака засталося чацвёра дзяцей: [[Юрый Ільіч Рэпін|сын Юрый]] і тры дачкі, Вера, Надзея і Таццяна. У тым жа годзе выйшаў з Таварыства мастацкіх перасоўных выставак. Падарожнічаў па Італіі. Напісаў партрэты кампазітараў [[Ферэнц Ліст|Ферэнца Ліста]], [[Міхаіл Іванавіч Глінка|Міхаіла Глінкі]] і [[Антон Рыгоравіч Рубінштэйн|Антона Рубінштэйна]], таксама партрэт стрыечнай сястры Алімпіяды, аўтапартрэт, партрэт піяністак [[Марыя Карлаўна Бенуа-Ефрон|Марыі Бенуа-Ефрон]], жонкі {{нп3|Альберт Мікалаевіч Бенуа|А. Бенуа|ru|Бенуа, Альберт Николаевич}}, і {{нп3|Соф'я Восіпаўна Ментэр|Соф'і Ментэр|ru|Ментер, Софья Осиповна}} У 1888 годзе ездзіў па Кубані і Каўказу. Цягам года былі напісаны партрэты вучаніцы І. Рэпіна {{нп3|Марыяна Уладзіміраўна Вяроўкіна|Марыяны Вяроўкінай|ru|Верёвкина, Марианна Владимировна}}, кампазітара [[Аляксандр Парфіравіч Барадзін|Аляксандра Барадзіна]], [[Соф'я Міхайлаўна Драгамірава|Соф’і Драгаміравай]], [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|Уладзіміра Стасава]], {{нп3|Іван Міхайлавіч Сечанаў|Івана Сечанава|ru|Сеченов, Иван Михайлович}}, У гэты ж перыяд створаны партрэты {{нп3|Лізавета Мікалаеўна Званцава|Лізаветы Званцавай|ru|Званцева, Елизавета Николаевна}}, [[Іван Мікалаевіч Крамской|Міхаіла Крамскога]], [[Іван Сяргеевіч Тургенеў|Івана Тургенева]], [[Васіль Васілевіч Самойлаў|Васіля Самойлава]], [[Міхаіл Сямёнавіч Шчэпкін|Міхаіла Шчэпкіна]], {{нп3|Варвара Іванаўна Ікскуль фон Гільдэнбанд|баранесы Ікскуль|ru|Икскуль фон Гильденбанд, Варвара Ивановна}} і многіх іншых. === 1890—1900 === [[Image:Belarus-Zdrawneva-Manor of Ilya Repin-1.jpg|thumb|left|250px|Музей-сядзіба І.Я Рэпіна «[[Здраўнёва]]». [[Руба]], [[Беларусь]].]] [[Image:Byelorussian by Repin.jpg|250px|thumb|«[[Беларус, карціна|Беларус]]», 1892]] [[Image:Ilja Jefimowitsch Repin 004.jpg|250px|thumb|left|Партрэт Льва Талстова, 1893]] [[Image:Zhirkiewicz1894.jpg|250px|thumb|Партрэт пісьменніка Аляксандра Жыркевіча, 1894]] [[Image:Wedding of Nicholas II and Alexandra Feodorovna by Ilja Repin (1894, Russian museum).jpg|250px|thumb|«Вянчанне [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалая II]] і Аляксандры Фёдараўны», 1894]] У 1890 годзе І. Рэпін працягвае маляваць партрэты, у тым ліку стварае партрэты {{нп3|Луіза дэ Мерсі-Аржанта|Л. дэ Мерсі-Аржанта|ru|Мерси-Аржанто, Луиза де}}, [[Вольга Сяргееўна Аляксандрава-Гейнс|В. Аляксандравай-Гейнс]], {{нп3|Уладзімір Рыгоравіч Чарткоў|У. Р. Чарткова|ru|Чертков, Владимир Григорьевич}}, [[Цэзар Антонавіч Кюі|Ц. Кюі]], {{нп3|Пётр Францавіч Лесгарт|П. Лесгарта|ru|Лесгафт, Пётр Францевич}} У наступным годзе скончана карціна «{{нп3|Запарожцы, карціна|Адказ запарожцаў|ru|Запорожцы (картина)}}», праца над якой вялася 10 гадоў. Таксама створаны партрэты {{нп3|Элеанора Дузе|Э. Дузе|ru|Дузе, Элеонора}}, вялікага князя [[Канстанцін Канстанцінавіч|Канстанціна Канстанцінавіча]], [[Уладзімір Сяргеевіч Салаўёў|У. Салаўёва]], [[Уладзімір Данілавіч Спасовіч|Уладзіміра Спасовіча]]. 12 лютага 1892 ў залах Гістарычнага музея ў Маскве адкрылася персанальная выстаўка І. Рэпіна. У маі таго ж года набыў маёнтак у [[Здраўнёва]] пад Віцебскам. Таксама ў 1892 годзе былі напісаны партрэты {{нп3|Іван Раманавіч Тарханаў|І. Тарханава|ru|Тарханов, Иван Романович}}, {{нп3|Яўген Васілевіч Паўлаў|Я. Паўлава|ru|Павлов, Евгений Васильевич}}. У 1893 годзе пазнаёміўся з вядомым віцебскім краязнаўцам [[Уладзімір Казіміравіч Стукаліч|У. К. Стукалічам]]. Цікавасць да гісторыі Віцебшчыны паслужыла напісанню малюнка «Пропаведзь І. Кунцэвіча ў Беларусі». Таксама створаны партрэты {{нп3|Уладзімір Мікалаевіч Герард|У. Герарда|ru|Герард, Владимир Николаевич}}, [[Мікалай Андрэевіч Рымскі-Корсакаў|М. Рымскага-Корсакава]], {{нп3|Таццяна Львоўна Сухоціна-Талстая|Т. Сухоцінай-Талстой|ru|Сухотина-Толстая, Татьяна Львовна}}. У 1893 годзе І. Рэпін стаў правадзейным членам [[Імператарская Акадэмія мастацтваў|Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў]] і разам з сынам Юрыем падарожнічаў па Германіі, Францыі, Італіі, наведваючы мастацкія выстаўкі і музеі. У наступныя 14 гадоў шмат часу аддаваў выкладчыцкай працы. У 1894—1907 гадах — прафесар-кіраўнік майстэрні ў Акадэміі мастацтваў. У 1894 годзе сканаў бацька І. Рэпіна, якога пахавалі ў Здраўнёве. У 1894-96 гадах мастак выканаў партрэты дачкі Надзеі, [[Лідзія Паўлаўна Штэйнгель|Л. П. Штэйнгель]], [[Іван Іванавіч Шышкін|І. Шышкіна]], {{нп3|Аляксандр Уладзіміравіч Жыркевіч|А. Жыркевіча|ru|Жиркевич, Александр Владимирович}}, [[Зінаіда Мікалаеўна Гіпіус|З. Гіпіус]], [[Рыгор Рыгоравіч Ге|Р. Ге]], імператара [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалая II]], {{нп3|Аляксандр Валерыянавіч Вержбіловіч|А. Вержбіловіча|ru|Вержбилович, Александр Валерианович}}, {{нп3|Якаў Пятровіч Палонскі|Я. Палонскага|ru|Полонский, Яков Петрович}}, [[Марыя Клаўдзіеўна Ценішава|М. Ценішавай]], {{нп3|Дзмітрый Мікалаевіч Кардоўскі|Д. Кардоўскага|ru|Кардовский, Дмитрий Николаевич}}, {{нп3|Аляксандр Канстанцінавіч Гейнс|А. Гейнса|ru|Гейнс, Александр Константинович}}, групавы партрэт {{нп3|Уладзімір Аляксандравіч Беклямішаў|У. Беклямішава|ru|Беклемишев, Владимир Александрович}}, {{нп3|Міхаіл Пятровіч Боткін|М. П. Боткіна|ru|Боткин, Михаил Петрович}} і {{нп3|Леанід Уладзіміравіч Пазен|Л. Пазена|ru|Позен, Леонид Владимирович}}, [[Аляксей Канстанцінавіч Талстой|А. Талстога]], [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. Траццякова]], {{нп3|Соф'я Львоўна Пяроўская|С. Пяроўскай|ru|Перовская, Софья Львовна}}, [[Валянцін Аляксандравіч Сяроў|В. Сярова]] і іншыя. У 1898 годзе ажыццявіў паломніцтва ў Іерусалім. У 1898-99 гадах займаў пасаду рэктара Акадэміі мастацтваў і згадзіўся стаць супрацоўнікам новага часопіса «{{нп3|Мир Искусства||ru|Мир искусства (журнал)}}». У наступным годзе ажаніўся з {{нп3|Наталля Барысаўна Нордман|Наталляй Нордман|de|Natalia Nordman}} і набыў на яе імя зямлю ў пасёлцы Куокала ў Фінляндыі, на якой пабудаваў маёнтак і назваў «{{нп3|Пенаты, сядзіба|Пенаты|ru|Пенаты (усадьба)}}». У кастрычніку ў Пецярбургу пазнаёміўся з [[Максім Горкі|М. Горкім]]. У канцы года Рэпін парваў зносіны з «Миром Искусства», які ўзначальваў [[Сяргей Паўлавіч Дзягілеў|С. П. Дзягілеў]]. У 1897—1900 гадах між іншых намаляваў партрэты {{нп3|Дзмітрый Анфімавіч Шчарбіноўскі|Д. Шчарбіноўскага|ru|Щербиновский, Дмитрий Анфимович}}, [[Анатоль Фёдаравіч Коні|А. Коні]], [[Адрыян Віктаравіч Прахаў|В. Прахава]], [[Максім Горкі|М. Горкага]], {{нп3|Уладзімір Аляксеевіч Гіляроўскі|У. Гіляроўскага|ru|Гиляровский, Владимир Алексеевич}}, [[Васіль Фёдаравіч Свіньін|В. Свіньіна]], {{нп3|Аляксандр Ніканоравіч Памяранцаў|А. Памяранцава|ru|Померанцев, Александр Никанорович}}, {{нп3|Пётр Пятровіч Гнедзіч|П. Гнедзіча|ru|Гнедич, Пётр Петрович}}, паасобныя партрэты дачкі і сына [[Канстанцін Міхайлавіч Фафанаў|К. Фафанава]] і іншыя. У 1892—1900 жыў наездамі і працаваў ва ўласным маёнтку Здраўнёва на беразе [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]] (цяпер [[Віцебскі раён]]). Тут створаны карціны «[[Беларус, карціна|Беларус]]», «{{нп3|Асенні букет||ru|Осенний букет}}». «Паляўнічы з ружжом», «На Заходняй Дзвіне. Усход сонца» (эцюд; усе 1892), «Святочнае гулянне ў Здраўнёве» (1893), «Касец-літвін» (1894), «Дуэль», «Месячная ноч. Здраўнёва», «Партрэт сына Юрыя на тэрасе здраўнёўскага дома» (усе 1896), абразы «Хрыстос» (1894) і «Маці Божая» (1896) для царквы суседняй вёсцы Слабада, партрэты дачок Веры і Надзеі і інш. У Здраўнёве Рэпін часта наведвалі вядомыя людзі Віцебска і наваколляў: гісторык [[Аляксей Парфенавіч Сапуноў|А. П. Сапуноў]], краязнавец і грамадскі дзеяч [[Уладзімір Казіміравіч Стукаліч|У. К. Стукаліч]], фатограф С. А. Юркоўскі і інш. Пад уплывам Стукаліча Рэпін збіраўся напісаць гістарычную карціну пра Віцебскае паўстанне 1623 (не здзейснена, захаваўся эскіз «Пропаведзь Кунцэвіча ў Віцебску», (1893)). === 1900—1910 === [[Image:Repin state council2.jpg|250px|thumb|«Урачыстае пасяджэнне Дзяржаўнага савета», 1900]] [[Image:Pobedonostsev by repin.jpg|250px|thumb|Канстанцін Пабеданосцаў]] У маі 1900 года Рэпіны з’ехалі ў Парыж, дзе І. Рэпін быў членам міжнароднага журы па жывапісе на [[Сусветная выстаўка, 1900|Сусветнай выстаўцы]]. Падчас года І. Рэпін напісаў партрэты паміраючай {{нп3|Луіза дэ Мерсі-Аржанто|Луізы дэ Мерсі-Аржанто|ru|Мерси-Аржанто, Луиза де}}, жонкі {{нп3|Наталля Барысаўна Нордман|Наталлі Нордман|de|Natalia Nordman}}, [[Дзмітрый Сяргеевіч Меражкоўскі|Д. Меражкоўскага]], [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|У. Стасава]], [[Цэзар Антонавіч Кюі|Ц. Кюі]], [[Марк Мацвеевіч Антакольскі|М. Антакольскага]]. У 1901 годзе Рэпін атрымаў заказ ад імператара [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалая II]]: напісаць юбілейнае паседжанне [[Дзяржаўны Савет (Расійская імперыя)|Дзяржаўнага Савета]]. Палатно плошчай 35 м², у рабоце над якім прымалі ўдзел мастакі [[Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў|Б. М. Кустодзіеў]] (правая частка карціны) і {{нп3|Іван Сямёнавіч Кулікоў, мастак|І. С. Кулікоў|ru|Куликов, Иван Семёнович}} (левая частка карціны), было выканана на працягу 1901—1903 гг. На карціне намалявана больш за восемдзесят чалавек — членаў Дзяржаўнага Савета, на чале з царом. Да карціны Рэпін напісаў каля пяцідзесяці партрэтных эцюдаў. У 1902—1903 гадах Рэпін таксама стварыў партрэты [[Васіль Васілевіч Самойлаў|В. Самойлава]], {{нп3|Іван Іванавіч Шамшын|І. Шамшына|ru|Шамшин, Иван Иванович}}, {{нп3|Дзмітрый Мартынавіч Сольскі|Д. Сольскага|ru|Сольский, Дмитрий Мартынович}}, {{нп3|Канстанцін Іванавіч Пален|К. Палена|ru|Пален, Константин Иванович}}, [[Міхаіл Іванавіч Хілкоў|М. Хілкова]], {{нп3|Мікалай Мікалаевіч Обручаў|М. Обручава|ru|Обручев, Николай Николаевич}}, {{нп3|Міхаіл Мікалаевіч Галкін-Враской|М. Галкіна-Враскога|ru|Галкин-Враской, Михаил Николаевич}}, [[Аляксей Мікалаевіч Курапаткін|А. Курапаткіна]], {{нп3|Пётр Пятровіч Сямёнаў-Цян-Шанскі|П. Сямёнава-Цян-Шанскага|ru|Семёнов-Тян-Шанский, Пётр Петрович}}, [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. Траццякова]], {{нп3|Фёдар Густававіч Цёрнер|Ф. Цёрнера|ru|Тернер, Фёдор Густавович}}, [[Павел Пятровіч Чысцякоў|П. Чысцякова]], [[Анатоль Канстанцінавіч Лядаў|А. Лядава]], [[Вячаслаў Канстанцінавіч Плевэ|В. Плевэ]], [[Сяргей Юльевіч Вітэ|С. Вітэ]], {{нп3|Аляксей Паўлавіч Ігнацьевў|А. Ігнацьева|ru|Игнатьев, Алексей Павлович}}, {{нп3|Канстанцін Пятровіч Пабеданосцаў|К. Пабеданосцаў|ru|Победоносцев, Константин Петрович}} У 1904 годзе Рэпін апошні раз у жыцці наведаў [[Здраўнёва]]. У наступным годзе пасля двухмесячнага падарожжа па Італіі Рэпін падаў прашэнне аб адстаўцы. Быў звольнены загадам па Міністэрству двара ад 31 снежня 1905 года. Пасля 1905 правая рука канчаткова перастала яму служыць, прыкладна з 1907 мастак канчаткова перайшоў да пісанню левай рукой. 24 кастрычніка 1906 года зноў прызначаны на пасаду прафесара-кіраўніка з 1 чэрвеня 1906 года. У 1907 годзе наведаў Чугуеў. У верасні канчаткова пакінуў Акадэмію Мастацтваў. У 1904—1907 гадах былі напісаныя партрэты {{нп3|Іван Яўменьевіч Цвяткоў|І. Цвяткова|ru|Цветков, Иван Евменьевич}}, [[Леанід Мікалаевіч Андрэеў|Л. Андрэева]], {{нп3|Марыя Фёдараўна Андрэева|М. Андрэевай|ru|Андреева, Мария Фёдоровна}}, {{нп3|Леў Львовіч Талстой|Л. Талстога|ru|Толстой, Лев Львович}}, [[Вера Пятроўна Струкава|В. Струкавай]], {{нп3|Іван Раманавіч Тарханаў|І. Тарханава|ru|Тарханов, Иван Романович}}, {{нп3|Мікалай Аляксандравіч Марозаў, рэвалюцыянер|М. Марозава|ru|Морозов, Николай Александрович (революционер)}}, {{нп3|Яўген Мікалаевіч Чырыкаў|Я. Чырыкава|ru|Чириков, Евгений Николаевич}}, [[Мара Канстанцінаўна Свярбеева|М. Оліў]], [[Архіп Іванавіч Куінджы|А. Куінджы]], [[Сцяпан Пятровіч Крачкоўскі|С. Крачкоўскага]], {{нп3|Аляксандр Дзмітрыевіч Зіноўеў|А. Зіноўева|ru|Зиновьев, Александр Дмитриевич}}, [[Дзмітрый Іванавіч Мендзялееў|Д. Мендзялеева]] У 1908 годзе пачалі друкавацца першыя главы ўспамінаў І. Я. Рэпіна «Далёкае блізкае». У 1908—1910 гадах напісаны партрэты [[Марыя Барысаўна Чукоўская|М. Чукоўскай]], [[Людамір Вацлававіч Свентаржэцкі|Л. Свентаржэцкага]], {{нп3|Соф'я Уладзіміраўна Паніна|С. Панінай|ru|Панина, Софья Владимировна}}, {{нп3|Васіль Дзмітрыевіч Міліоці|В. Міліоці|ru|Милиоти, Василий Дмитриевич}}. === 1910—1920 === [[Image:Pushkin derzhavin.jpg|250px|thumb|«[[Аляксандр Сяргеевіч Пушкін|Пушкін]] чытае сваю паэму перад [[Гаўрыла Раманавіч Дзяржавін|Дзяржавіным]]». 1911]] У 1910—1913 гадах былі напісаны партрэты {{нп3|Сцяпан Міхайлавіч Муратаў|С. Муратава|ru|Муратов, Степан Михайлович}}, {{нп3|Уладзімір Аляксандравіч|Уладзіміра Аляксандравіча|ru|Владимир Александрович}}, [[Пётр Аркадзевіч Сталыпін|П. Сталыпіна]], {{нп3|Ісаак Ізраілевіч Бродскі|І. Бродскага|ru|Бродский, Исаак Израилевич}}, {{нп3|Вільгельм Казімір Вільгельмавіч Бітнер|В. Бітнера|ru|Битнер, Вильгельм Казимир Вильгельмович}}, {{нп3|Ілья Сямёнавіч Астравухаў|І. Астравухава|ru|Остроухов, Илья Семёнович}}, {{нп3|Міхаіл Пятровіч Салаўёў|М. Салаўёва|ru|Соловьёв, Михаил Петрович}}, [[Уладзімір Міхайлавіч Бехцераў|У. Бехцерава]], [[Адэлаіда Іванаўна Андрэева-Шкілондзь|А. Андрэевай-Шкілондзь]], {{нп3|Іеранім Іеранімавіч Яскінскі|І. Ясінскага|ru|Ясинский, Иероним Иеронимович}}, [[Карней Іванавіч Чукоўскі|К. Чукоўскага]], [[Уладзімір Галакціёнавіч Караленка|У. Караленкі]]. У 1911 годзе на {{нп3|Сусветная выстаўка, 1911|Сусветнай выстаўцы|ru|Turin International}} ў асобным павільёне была арганізавана персанальная выстаўка І. Рэпіна. 16 студзеня 1913 года І. Я. Рэпін прыехаў у Маскву ў сувязі з пашкоджваннем карціны «{{нп3|Іван Грозны і сын яго Іван 16 лістапада 1581 года|Іван Грозны|ru|Иван Грозный и сын его Иван 16 ноября 1581 года}}». 28 чэрвеня 1914 года ў Швейцарыі ад сухот памёрла жонка мастака. Рэпін, які прыехаў туды, не заспеў Наталлю Барысаўну ў жывых, змог толькі замаляваць магілу. Пасля смерці Нордман, стаў пажыццёвым уладальнікам сядзібы «Пенаты», апублікаваўшы завяшчанне, унёс на рахунак Акадэміі каля 30 тысячы рублёў на будучае ўтрыманне музея ў свой ​​гонар — «Пенатаў». Толькі пасля смерці мачыхі Пенаты пачалі наведваць дочкі І. Рэпіна. У 1914 годзе напісаны партрэты [[Фёдар Іванавіч Шаляпін|Ф. Шаляпіна]], [[Сяргей Мітрафанавіч Гарадзецкі|С. Гарадзецкага]] з жонкай, {{нп3|Таццяна Львоўна Шчэпкіна-Купернік|Т. Шчэпкінай-Купернік|ru|Щепкина-Куперник, Татьяна Львовна}}, {{нп3|Мікалай Дзмітрыевіч Ермакоў|М. Ермакова|ru|Ермаков, Николай Дмитриевич}}, У ліпені прыехаў у Чугуеў, поўны творчых планаў і спадзяванняў. Набліжаўся сямідзесяцігадовы юбілей мастака. Ён марыў пасяліцца ў Чугуеве, стварыць свабодныя мастацкія майстэрні пад назвай, памятнай яму з дзяцінства, — «Дзелавы двор». Спадзяваўся, што майстэрні стануць цэнтрам развіцця народнага мастацтва Украіны. Паводле задумы, тут павінны былі рыхтаваць жывапісцаў, скульптараў, майстроў прыкладнога мастацтва. Меркавалася стварыць такія майстэрні, як керамічная, пазалотная, разьбы па дрэве дэкаратыўнага пано, ткацкая, ліцейная, такарная і сталярная. Школа павінна была ўтрымліваць вучняў бясплатна, мець практычнае прызначэнне і выконваць заказы насельніцтва. У гонар гэтай падзеі гарадскія ўлады выдзелілі для будаўніцтва «Дзелавога двара» шэсць дзесяцін зямлі ў лепшым месцы горада — над Данцом. Але школа так і не была пабудавана — пачалася першая сусветная вайна. Прыезд у Чугуеў у 1914 годзе быў апошнім. У 1915-16 гадах намаляваў партрэты [[Анатоль Фёдаравіч Коні|А. Коні]], [[Антон Рыгоравіч Рубінштэйн|А. Рубінштэйна]], {{нп3|Васіль Сямёнавіч Сварог|В. Сварога|ru|Сварог, Василий Семёнович}}, {{нп3|Барыс Дзмітрыевіч Грыгор'еў|Б. Грыгор'ева|ru|Григорьев, Борис Дмитриевич}}, {{нп3|Мікалай Мікалаевіч Яўрэінаў|М. Яўрэінава|ru|Евреинов, Николай Николаевич}}, [[Павел Васілевіч Самойлаў|П. Самойлава]], [[Антон Міхайлавіч Камашка|А. Камашкі]], {{нп3|Канстанцін Канстанцінавіч Восіпаў|К. Восіпава|ru|Олимпов, Константин Константинович}} У 1918 годзе працы Рэпіна былі выстаўлены ў салоне Стрындберга ў Хельсінкі. У 1917-20 гадах І. Рэпіным створаны партрэты [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|А. Керанскага]], {{нп3|Мікалай Уладзіміравіч Рэмізаў|М. Рэмізава|ru|Ремизов, Николай Владимирович}}, {{нп3|Сямён Восіпавіч Грузенберг|С. Грузенберга|ru|Грузенберг, Семён Осипович}}. У кастрычніку 1919 падараваў {{нп3|Фінскае мастацкае таварыства|Фінскаму мастацкаму таварыству|ru|Suomen Taideyhdistys}} 7 уласных твораў, якія знаходзіліся ў Пенатах, і 23 карціны рускіх мастакоў. У тым жа годзе адбылася выстаўка яго карцін у [[Горад Стакгольм|Стакгольме]]. === 1920—1930 === У сакавіку 1920 года абраны ганаровым членам Фінскага мастацкага таварыства. Праз 2 месяцы, у маі 1920 года, падараваныя Рэпіным карціны былі выстаўлены ў музеі [[Атэнеум, Хельсінкі|Атэнеум]] у Хельсінкі. У гэтым жа годзе ў газеце «Мір» Рэпін публікуе шэраг артыкулаў супраць савецкай улады. Для газеты «Агульная справа», якая выходзіла ў Парыжы, Рэпін піша ўспаміны пра Л. М. Талстога, прымеркаваныя да 10-годдзя з дня смерці пісьменніка. У 1920-я гады Рэпін стаў наведваць праваслаўны храм у пасёлку Куокала і спяваў на [[клірас]]е. У 1921 годзе быді праведзены выстаўкі ў Тэрыёкі і ў Выбаргу. У наступнае дзесяцігоддзе ладзіліся рэгулярныя выстаўкі як у Фінляндыі, так і ў іншых краінах. У лютым у газеце «Руль» выйшаў яго заклік «Людзі рускія», а ў газеце «Шлях» — нататка аб сучасным становішчы Расіі. У гэтым жа годзе адбылася выстаўка ў Нью-Ёрку. 22 сакавіка 1924 года атрымаў першае пасведчанне асобы — від на жыхарства, якая дазволіў пражываць у Фінляндыі, тэрмінам на два гады. Гэта адбылося ў Хельсінкі, у памяшканні Цэнтральнай доказнай паліцыі. У 1920-30 гадах былі створаны партрэты {{нп3|Панталеон Шындлер|П. Шындлера|ru|Шиндлер, Панталеон}}, [[Іван Пятровіч Паўлаў|І. Паўлава]], [[Акселі Гален-Калела]], [[Абрам Яфімавіч Архіпаў|А. Архіпава]], {{нп3|Іван Цімафеевіч Савянкоў||ru|Савенков, Иван Тимофеевич}}, [[Уладзімір Васілевіч Стасаў|У. Стасава]]. Мастак памёр [[29 верасня]] [[1930]] года ў [[Куокала|Куокале]], дзе і быў пахаваны ў парку сваіх любімых «Пенатаў», непадалёк ад дома і «Чугуевай горкі» — як мастак называў пагорак, які ўзвышаўся на яго ўчастку. {{нп3|Юрый Ільіч Рэпін|Сын Рэпіна Юрый|ru|Репин, Юрий Ильич}} таксама стаў мастаком. Род Рэпіна цяпер прадстаўляюць нашчадкі яго брата, якія жывуць у [[Горад Ярвенпяа|Ярвенпяа]]. Пляменнік мастака Ілья Рэпін вырабіў дзве [[праваслаўе|праваслаўных]] святыні ({{нп3|Рака, мастацтва|ракі|ru|Рака}}) для [[іканастас]]аў з дрэва: для малельні ў Ярвенпяа ў 1948 і праз 10 гадоў для новай праваслаўнай царквы на могілках у Хельсінкі. == Творчасць == У творчасці Рэпіна ўвасоблены лепшыя дасягненні дэмакратычнага мастацтва таго часу. У жанравых палотнах адлюстраваў супярэчнасці грамадскага жыцця паслярэформенай Расіі, паказаў сілу, веліч і чалавечую годнасць абяздоленага народа, раскрыў мужнасць і высакароднасць рэвалюцыянераў — «Бурлакі на Волзе» (1870—1873), «{{нп3|Хрэсны ход у Курскай губерні||ru|Крестный ход в Курской губернии}}», 1880—1883, «Адмова ад споведзі» (1879—1885), «[[Не чакалі, карціна|Не чакалі]]» (1884—1888). У шматлікіх партрэтах стварыў глыбокапсіхалагічныя вобразы прадстаўнікоў розных пластоў рускага грамадства — «Мужычок з баязлівых», «Протадыякан» (абодва 1877), партрэты {{нп3|Партрэт Мадэста Мусаргскага|М. П. Мусаргскага|pl|Portret Modesta Musorgskiego}} (1881), [[Антон Антонавіч Дэльвіг|А. А. Дэльвіга]] (1882), [[Леў Мікалаевіч Талстой|Л. М. Талстога]] (1877), [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|П. М. Траццякова]] (1901), групавы партрэт «Урачыстае пасяджэнне Дзяржаўнага савета» (1901—1903) і інш.). У гістарычных карцінах імкнуўся паказаць трагічныя пераплаценні чалавечых пачуццяў, моцныя драматычныя характеры — «Царэўна Соф’я» (1879), «Іван Грозны і яго сын Іван» (1885), раскрыць вольналюбівы дух народа — «Запарожцы пішуць пісьмо турэцкаму султану» (1878—1891). Творам Рэпіна ўласцівы глыбіня зместу, энергія і пластыка жывапіснай формы, цэльнасць кампазіцыі, выразнасць колеру і малюнка, майстэрства ў перадачы святло-паветранага асяроддзя. Дзейнасць Рэпіна зрабіла вялікі ўплыў на творчасць беларускіх партрэтыстаў канца 19 — пач. 20 ст. == Рэпін і Беларусь == Сярод вучняў І. Я. Рэпіна мастак [[Леў Абрамавіч Альпяровіч|Леў Альпяровіч]]. У 1988 адкрыты музей-сядзіба І. Я. Рэпіна «Здраўнёва». У Націянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь зберагаюцца 13 жывапісных палотнаў Рэпіна, сярод іх: «Украінка ля плятня» (1876), «Запарожцы» (эскіз да карціны, 1880-я г.), партрэты [[Марыя Клаўдзіеўна Ценішава|М. К. Ценішавай]] (1893), {{нп3|Марыя Фёдараўна Андрэева|М. Ф. Андрэевай|ru|Андреева, Мария Фёдоровна}} (1905). == Рэпін і Украіна == Жыццё і творчасць Іллі Яфімавіча цесна былі звязаны з Украінай. Мастак ведаў украінскую мову і гісторыю ўкраінскага народа. Ён з’яўляўся членам журы камісіі па ўзвядзенню помніка Т. Шаўчэнкі. Нездаволены рашэннем камісіі, выйшаў з яе складу, як і некаторыя ўкраінскія мастакі. Ілья Яфімавіч асабіста зрабіў некалькі чарнавікоў праекта помніка, паколькі высока цаніў асобу Шаўчэнкі, называючы яго «апосталам свабоды». {{нп3|Вячаслаў Канстанцінавіч Развадоўскі|В. К. Развадоўскі|ru|Розвадовский, Вячеслав Константинович}} меў намер стварыць мастацкую паштоўку, атрыманыя грошы ад якой былі накіраваны на збудаванне помніка. Для гэтага Рэпін напісаў акварэллю «Праметэя» з паэмы Шаўчэнкі «{{нп3|Каўказ, паэма|Каўказ|ru|Кавказ (поэма)}}». Таксама ён стаў членам-заснавальнікам Таварыства па ахове помнікаў Т. Шаўчэнкі, статут якога не быў зацверджаны ўрадам<ref>Коваленко А. Н. Передвижники и Украина (страницы русско-украинских культурных связей), Киев, «Наукова думка», 1979 (с. 70-72)</ref>. І. Рэпін аказваў дапамогу камітэту пры Таварыстве прыгожых мастацтваў імя В. Верашчагіна ў г. [[Горад Мікалаеў, Мікалаеўская вобласць|Мікалаеве]]. Таксама ён з’яўляўся ганаровым членам {{нп3|Кіеўскае літаратурна-артыстычнае таварыства|Кіеўскага літаратурна-артыстычнага таварыства|uk|Київське літературно-артистичне товариство}} і Кіеўскага таварыства старажытнасцей і мастацтва. == Рэпін і Фінляндыя == Рэпін захапляўся Фінляндыяй, называючы [[Горад Хельсінкі|Гельсінгфорс]] кавалачкам [[Горад Парыж|Парыжа]]. Ён быў знаёмы са многімі дзеячамі фінскай культуры, напрыклад з мастаком [[Альберт Эдэльфельт]] і з паэтам {{нп3|Эйна Лейна||ru|Эйно Лейно}}. У 1919 годзе Рэпін падарыў {{нп3|Фінскае мастацкае таварыства|Фінскаму мастацкаму таварыству|ru|Suomen Taideyhdistys}} сваю калекцыю з 23 работ рускіх мастакоў і сямі ўласных. Так пачалася калекцыя Рэпіна [[Атэнеум, Хельсінкі|Атэнеум]]<ref>[http://www3.lappeenranta.fi/museot/verkkonayttelyt/kesa2006/repin/repin/repin_ja_suomi.pdf Helena Soini, Ilja Repin ja Suomi.]</ref>. Пазней, у 1960-х гадах, вядомыя малюнкі і карціны Рэпіна з калекцыі Шувалава, якія знаходіліся ў Фінляндыі, былі прапанаваны Музею Атэнеум для пакупкі. Музей адхіліў прапанову, патлумачыўшы, што твораў Рэпіна ўжо дастаткова. У выніку вялікая частка прапанаваных твораў апынулася ў [[Траццякоўская галерэя|Траццякоўскай галерэі]]<ref>Mejias-Ojajärvi, s. 117</ref>. У 1920 фінскія мастакі выбралі Рэпіна ганаровым членам Таварыства мастакоў Фінляндыі. З гэтай нагоды ў рэстаране гатэля кают-кампанія ў Хельсінкі адбылася ўрачыстая вячэра, а потым мастакі пачалі пісаць вялікую карціну ''Знакамітасці Фінляндыі''<ref>Mejias-Ojajärvi, s. 105</ref>, якая была скончана шмат гадоў праз. У цяперашні час карціна выстаўлена ў кафэ Атэнеум. == Палітычныя погляды == Рэпін адмоўна ставіўся да [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалая Другога]], называў яго «гнюсным варварам», «высокадзяржымордзіем», марыў «што гэтая „брыдота“ абваліцца»<ref>Корней Чуковский. Современники. Серия: Жизнь замечательных людей. Издательство: Молодая гвардия</ref>. Аднак пасля рэвалюцыі, у [[1918]] годзе, ён піша карціну «Быдла імперыялізму», своеасаблівы працяг тэмы бурлакоў, дзе яны выглядаюць бруднымі, тупымі і выродлівымі. Сам Рэпін аб гэтай карціне казаў: «„Быдла“ — глыбока разбэшчаная істота: пастаянна сутыкаючыся з паліцыяй, яно засвойвае яе здольнасці драпежнічаць па-воўчы, падхалімнічаць, але хутка прыходзіць да расправы над сваімі гаспадарамі, калі яны слабеюць…»<ref>[http://www.radiorus.ru/news.html?rid=4342&date=29-07-2009&id=367304 «Пенаты» — усадьба Ильи Репина, на берегу Финского залива | Радио России]{{Недаступная спасылка}} {{ref-ru}}</ref>. Спробы Савецкага ўрада вярнуць Рэпіна ў [[СССР]] не ўдаліся, угаворы сяброў не падзейнічалі; у прыватных лістах ён сцвярджаў, што пакуль ва ўладзе [[бальшавікі]], не жадае мець з Расіяй нічога агульнага. У апошнія гады жыцця Рэпін стварыў шэраг карцін на рэлігійныя тэмы. Рэзка адмоўна ставіўся да {{нп3|Рэформа рускай арфаграфіі 1918 года|рэформы рускай арфаграфіі 1917-1918 гг.|ru|Реформа русской орфографии 1918 года}}<ref name=autogenerated1>Если Вы так любите Репина, разрешите ему букву ять. Ничего другого он не хочет. [http://www.chukfamily.ru/Elena/Articles/Repin.htm Елена Чуковская. Почему Репин не приехал в СССР?] [[Литературная газета]], 11.09.1997 года</ref><ref name=autogenerated2>Репин не верит большевикам и боится их. Все их нововведения — такие как «новый стиль» и «новая орфография» — для него непереносимы. Особенно ненавистна новая орфография. Умиляют его просьбы к другу, чтобы книга его печаталась по «старой» орфографии. И чудо — по закону любви Чуковский приостанавливает печатание книги (которая так и не выйдет в свет) и идет в Государственное издательство для получения разрешения на «яти». Но, оказывается, все «яти» в типографиях конфискованы. — [http://www.seagullmag.com/article.php?id=1345 Переписка творцов: Репин и Чуковский] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071023005504/http://www.seagullmag.com/article.php?id=1345 |date=23 кастрычніка 2007 }}. [http://www.seagullmag.com/author.php?id=213 Ирина Чайковская] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081012094706/http://www.seagullmag.com/author.php?id=213 |date=12 кастрычніка 2008 }} ([[Бостон]]).</ref>. Хоць рэформу гэту падрыхтавалі задоўга да рэвалюцыі, і пастанова камісіі выйшла яшчэ ў маі 1917<ref name="реф11051917">[http://www.textology.ru/article.aspx?aId=196 Постановления Совещания по вопросу об упрощении русского правописания, принятые 11 мая 1917 г.] — Изв. Российской Академии наук 6-я серия, 1917, № 15, 1 нояб., стр. 1183—1187.</ref>, «Прыдуманая [[Часовы ўрад Расіі|Часовым урадам]] арфаграфічная рэформа стала трывала асацыявацца ў яго з бальшавікамі»<ref name="рефЪ">[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=418989 100 лет сплошного буквоедства]</ref>. «Антырэформенная» пазіцыя Рэпіна ў пытанні арфаграфіі сфарміравалася, аднак, не на палітычнай, а на асабліва асобаснай аснове. Замена «яць» на «е» ў яго прозвішчы стварала перадумовы магчымасці чытання Р''е''пин як Р''ё''пін, што літаральна яго злавала. І калі ў «Пенаты» пасля [[1918]] года сталі прыходзіць лісты, адрасаваныя Р''е''пину, мастак з абурэннем вяртаў іх фінскім паштарам, паказваючы на ​​канверт: «ніякага Рёпіна тут не жыве!»<ref name=autogenerated1 />. == Памяць == У 1930-я гады пачынаецца сапраўдны культ Рэпіна на радзіме, калі яго працы сталі ўзорамі перыяду ''сацыялістычнага рэалізму'' ў СССР. Імя Рэпіна ўстала ў адным шэрагу з імёнамі [[Леў Мікалаевіч Талстой|Талстога]], [[Мадэст Пятровіч Мусаргскі|Мусаргскага]] і [[Мікалай Андрэевіч Рымскі-Корсакаў|Рымскага-Корсакава]]. Рэпін сам напісаў працы на тэмы рэвалюцыі, такія як: «Расстрэл дэманстрантаў», «Чырвонае пахаванне» і «Ля царскай шыбеніцы», якія ён падарыў музею рэвалюцыі з нагоды візіту дэлегацыі савецкіх мастакоў летам 1926 года<ref>[http://ryibak.pravoverie.ru/node/81 Картина крови] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081214110107/http://ryibak.pravoverie.ru/node/81 |date=14 снежня 2008 }}</ref><ref>Maria Karpenko, Jelena Kirillina, Galina Pribulskaja, Natalia Vatenina Ilja Repin — Maalauksia, grafiikkaa, 1984, стр 242, Tammi, Helsinki & Aurora, Leningrad,ISBN 951-30-5800-X</ref>. Сярод гэтых карцін ёсць партрэт [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Керанскага]]<ref>[http://evtushenko75.livejournal.com/26758.html Малоизвестный Репин] {{ref-ru}}</ref>. Рэпін стаў адным з нямногіх эмігрантаў, якія атрымалі прызнанне ў СССР, у прыватнасці, у 30-я гады. Апошняя прыжыццёвая біяграфія І. Я. Рэпіна, якая пачынаецца са слоў «выбітны рускі жывапісец», выйшла ў СССР у сёмым томе {{нп3|Малая савецкая энцыклапедыя|Малой Савецкай энцыклапедыі|ru|Малая советская энциклопедия}}<ref name="МСЭ_Р">Репин И. Е.// Малая советская энциклопедия. Т. 7. — М.: АО Сов. энциклопедия. 1930. — стлб. 305—306.</ref>. Па запісе на абароце тытульнай старонкі, рэдакцыйная праца над томам была завершана 31 жніўня 1930 — менш, чым за месяц да смерці мастака. {{зноскі}} == Літаратура == * Москвинов В., Репин в Москве, М., 1955; * Иванов С., Москва в жизни и творчестве И. Е. Репина, М., 1960; * Грабарь И. Э., Репин, т. 1—2, М., 1963—64; * Новое о Репине, Л., 1969; * Лясковская О. А., И. Е. Репин, 3 изд., М., 1982; * Стернин Г. Ю., И. Е. Репин. Альбом, Л., 1985; * Федоров-Давыдов А. А., И. Е. Репин, 2 изд., М., 1989. * [http://issuu.com/linkedin63/docs/repin_zdravnjovo_bibliograficheskij Репин и Здравнёво. Библиографический указатель. 1995—2001 / Сост. Шишанов В. А. Витебск: Витебский областной краеведческий музей, 2001. 20 с.] * Сухоруков А., Шишанов В. К истории создания музея-усадьбы И. Е. Репина «Здравнёво» // Белорусско-русское культурное взаимодействие конца XIX-начала XX в.: Материалы научной конференции, посвящённой 150-летию со дня рождения И. Е. Репина и 100-летию пребывания художника в Беларуси. Витебск, 1995. С.111-117. * [http://issuu.com/linkedin63/docs/1996_oblik_zdravnevo Шишанов В. Здравнёво. Исторический облик и музеефикация усадьбы // Матэрыялы II Міжнароднай канферэнцыі па праблемах музеефікацыі унікальных гістарычных тэрыторый. Полацк, 1996. С.38-44.] * Сухарукаў А., Шышанаў В. Музей-сядзіба І. Я. Рэпіна «Здраўнёва» як цэнтр развіцця беларуска-рускіх культурных сувязяў// Нацыянальныя меншасці Беларусі. Кн.3. Брэст-Мінск, 1996. С.18-19. * Шишанов В. Репин в Белоруссии // Служба спасения 01 (Минск). 2000. № 5. С.54-57. * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2000_vicebski_sshytak_zdraunjova Шышанаў В. Невядомае Здраўнёва // Віцебскі сшытак. 2000. № 4. С.90-115.] * Шышанаў В. Беларусь і беларусы вачыма Іллі Рэпіна // Гісторыя, культуралогія, мастацтвазнаўства: Матэрыялы III Міжнар. кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый» (Мінск, 21-25 мая, 4-7 снеж. 2000 г.). Мн.: «Беларускі кнігазбор», 2001. (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 21). С.311-316. * Сухарукаў А., Шышанаў В. Рэпіна І. Я. Музей-сядзіба «Здраўнёва» // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т.6. Кн.1. Мн.: БелЭн, 2001. С.174. * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2004_repinskie_chtenija Шишанов В. А. Здравнёво: после октября 1917 // Репинские чтения: Материалы чтений в Музее-усадьбе И. Е. Репина «Пенаты» (2003—2004). СПБ.: «ИП Комплекс», 2004. С.80-89.h] * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2004_repinskie_chtenija Шишанов В. А. К истории коллекции работ Репина в Витебском областном краеведческом музее // Репинские чтения: Материалы чтений в Музее-усадьбе И. Е. Репина «Пенаты» (2003—2004). СПБ.: «ИП Комплекс», 2004. С.90-97.] * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2010_zdravnevskaja_shkola Шишанов, В. А. Материалы Государственного архива Витебской области о школе в усадьбе «Здравнево» / В. А. Шишанов // Адукацыя на Віцебшчыне: гісторыя і сучаснасць: матэрыялы рэспуб. навук.-практ. канф., Віцебск, 30-31 сакавіка 2010 г., Віц. дзярж. ун-т, редкал.: В. У. Акуневіч (адк. рэд.). — Віцебск: УА «ВДУ імя П. М. Машэрава», 2010. — С.128-132.] * Шишанов, В. А. [https://issuu.com/linkedin63/docs/2015_repin_zdravnevo_gtg Здравнёвские работы И. Е. Репина в русской художественной критике конца XIX — начала ХХ в. / В. А. Шишанов // Творчество И. Е. Репина и проблемы современного реализма. К 170-летию со дня рождения: материалы Международной научной конференции / ред. кол. Т. В. Юденкова, Л. И. Иовлева, Т. Л. Карпова. — Москва: Гос. Третьяковская галерея, 2015. — С. 117—130.] * [http://issuu.com/linkedin63/docs/2013_ik_zdravnevskij_dom Шишанов, В. А. «Все вытекло из удобств и необходимости…» (Главный дом усадьбы И. Е. Репина «Здравнёво») / В. А. Шишанов // Искусство и культура (Витебск). — 2013. — № 4. — С. 95 — 100.] * [http://www.academia.edu/49327797/2019_Repin_GTG_Shishanov Шишанов, В. А. «Ниспровержение на пьедестал»: Илья Репин в советской печати 1920-1930-х годов / В. А. Шишанов // Архип Куинджи и его роль в развитии художественного процесса в ХХ веке. Илья Репин в контексте русского и европейского искусства. Василий Дмитриевич Поленов и русская художественная культура второй половины XIX — первых десятилетий XX века : материалы научных конференций. — М. : Гос. Третьяковская галерея, 2020. — С. 189—206.] == Спасылкі == * [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9-%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%B4%D1%8C%D0%B1%D0%B0_%D0%98._%D0%95._%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%22%D0%97%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%BE%22 Museum — manor I.E.Repin’s Zdravnevo] * [http://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D1%8B_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9 Віцебскі абласны краязнаўчы музей] * [http://www.abcgallery.com/R/repin/repin.html Ilya Repin at Olga’s Gallery] * [http://smallbay.ru/repin.html Илья Репин. Картины и биография] * [http://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D0%BD%2C_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%8F_%D0%95%D1%84%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=submit Репин, Илья Ефимович] * [http://repin.chuguev.net/Zdravnevo.htm Шишанов В. А. К истории коллекции работ Репина в Витебском областном краеведческом музее] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080929081748/http://repin.chuguev.net/ |date=29 верасня 2008 }} * [http://repin.chuguev.net/Zdravnevo.htm Шишанов В. А. РЕПИН И БЕЛАРУСЬ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080929081748/http://repin.chuguev.net/ |date=29 верасня 2008 }} * [http://repin.chuguev.net Художественно-мемориальный музей И. Е. Репина (г. Чугуев)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080929081748/http://repin.chuguev.net/ |date=29 верасня 2008 }} * [http://oiru.archeologia.ru/phorum/read.php?15,5626,5626 Валерий Шишанов Здравнёво: После октября 1917] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090111181252/http://oiru.archeologia.ru/phorum/read.php?15,5626,5626 |date=11 студзеня 2009 }} * [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9 Витебский областной краеведческий музей] * [http://www.russianmuseums.info/M267 Penaty, currently a museum] * [http://www.art-drawing.ru/gallery/category/714-repin-ilya-e Рэпін Ілля Яхімавіч. Карціны] [http://www.art-drawing.ru/biographies/brief-biographies/1228-ilya-repin і біяграфіі] * [http://zviazda.by/2014/12/65706.html Карціна Рэпіна «Здраўнёва»] {{Бібліяінфармацыя}} {{Перасоўнікі}} {{DEFAULTSORT:Рэпін Ілья Яфімавіч}} [[Катэгорыя:Перасоўнікі]] [[Катэгорыя:Мемуарысты Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Мемуарысты Расіі]] [[Катэгорыя:Карціны Ільі Рэпіна|*]] [[Катэгорыя:Акадэмікі Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] [[Катэгорыя:Мастакі Расіі XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі Расіі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі-партрэтысты Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Мастакі-партрэтысты Расіі]] [[Катэгорыя:Мастакі-рэалісты]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] [[Катэгорыя:Рускія эмігранты першай хвалі ў Фінляндыі]] [[Катэгорыя:Постаці Сестрарэцка]] [[Катэгорыя:Выяўленчае мастацтва ў філатэліі]] [[Катэгорыя:Пенсіянеры Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] [[Катэгорыя:Правадзейныя члены Імператарскай Акадэміі мастацтваў]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Харкаўскай вобласці]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Санкт-Пецярбургу]] 337wamowfedwc20c76yg3axaw2mq039 0 43957 4162195 3685625 2022-07-20T07:37:24Z Artsiom91 31770 /* Гісторыя горада */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Горад |беларуская назва = Люблін |арыгінальная назва = Lublin |падначаленне = |герб = POL Lublin COA 1.svg |сцяг = POL Lublin flag.svg |шырыня герба = 80 |шырыня сцяга = 150 |выява = Collage of views of Lublin.jpg |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 51|lat_min = 14|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 22|lon_min = 34|lon_sec = |CoordAddon = type:city(355998)_region:LU |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |ваяводства = Люблінскае |павет = Горад на правах павета |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з =1317 |плошча =147,47 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП =163-238 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 347 678<ref>[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_powierzchnia_i_ludnosc_przekroj_terytorialny_2013.pdf Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2013]</ref> |год перапісу = 2013 |шчыльнасць =2 358 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = 81 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 20-001 — 20-999 |аўтамабільны код =LU |TERC =0663011 |катэгорыя ў Commons = Lublin |сайт = www.um.lublin.pl/ |мова сайта = pl |мова сайта 2 = en |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Люблін''' ({{lang-pl|Lublin}}) — горад на правах павета на ўсходзе [[Польшча|Польшчы]], адміністрацыйны цэнтр [[Люблінскае ваяводства|Люблінскага ваяводства]]. Знаходзіцца на [[Люблінскае ўзвышша|Люблінскім ўзвышшы]], на рацэ Быстрыцы — левы прыток [[рака Вепш|Вепша]]. Адлегласць па прамой паміж гарадамі Люблін — [[Горад Мінск|Мінск]] 441 км, да [[Горад Варшава|Варшавы]] — 152 км<ref>[http://wyznacz.pl/odleglosci-drogowe Адлегласці паміж гарадамі -]</ref>. Насельніцтва — 343 313 жыхароў (2014 год)<ref>Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx]</ref>. == Геаграфія == Люблін знаходзіцца ў паўночнай частцы [[Люблінскае ўзвышша|Люблінскага ўзвышша]]. Праз горад цячэ рака Быстрыца (''Bystrzyca'') — левы прыток [[рака Вепш|Вепша]] (''Wieprz''). Сярэдняя тэмпература паветра ў студзені складае −5&nbsp;°C, у ліпені +18,5&nbsp;°C. Колькасць ападкаў не перавышае 600 мм. У межах горада знаходзіцца тры лясы: самы вялікі — ''Las Dąbrowa'' (закладзены каля збудаванага ў [[1974]] годзе штучнага вадасховішча — Зэмбарыцкай Бухты (''Zalew Zemborzycki''), ''Stary Gaj'' і ''Las Prawiedniki''. Таксама Люблін багаты на паркі. Старэйшы з іх — Саксонскі парк (''Ogród Saski'') знаходзіцца ў самым цэнтры горада і паўстаў у 1837 г. Парк Бранавіцкіх (''Park Bronowicki'') трошкі саступае яму па ўзросце. Зараз, на жаль, ён занядбаны. Пасля II сусветнай вайны на балоцістай тэрыторыі каля Быстрыцы быў створаны Народны Парк (''Park Ludowy''). == Гісторыя горада == Засяленняе тэрыторыі сённяшняга горада пачалося яшчэ ў [[VI стагоддзе|VI стагоддзі]], калі развілося пасяленне на ўзгорку ''Czwartek'' (Чацвер), якое потым пашыралася на суседнія ўзгоркі. На замкавым узгорку ў [[X стагоддзе|X стагоддзі]] паўсталі абаронныя збудаванні: спачатку драўняныя — потым мураваныя. У [[XII стагоддзе|XII стагоддзі]] замак атрымаў правы [[кашталянія|кашталяніі]]. Побач, на Старамесйкім (''Staromiejskim'') узгорку, паўстаў горад. Люблін першы раз узгадваецца ў [[1198]] годзе. Настарэйшы люблінскі касцёл у гонар [[Арханёл Міхаіл|Арханёла Міхаіла]] згодна з легендай быў пабудаваны ў [[1282]] годзе князем [[Лешак Чорны|Лешакам Чорным]], які вяртаўся пасля пераможнага паходу на [[яцвягі|яцвягаў]]. Касцёл разабраны ў [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзі]]. [[Магдэбургскае права]] атрымаў [[15 жніўня]] [[1317]] года, у часы кіравання [[Уладзіслаў I Лакетак|Уладзіслава Лакетка]]. У [[1341]] годзе [[Казімір III Вялікі]] атрымаў пад Люблінам перамогу над [[татары|татарамі]], а год пазней выдаў гораду чарговае права — рэгуляцыйнае, згодна з якім Люблін абнеслі сценамі. У [[1474]] годзе [[Казімір Ягелончык|Казімір IV Ягелончык]] прызначыў Люблін сталіцай новастворанага [[Люблінскае ваяводства, Рэч Паспалітая|Люблінскага ваяводства]], вылучанага з [[Сандамірскае ваяводства (Рэч Паспалітая)|Сандамірскага ваяводства]]. У [[XV стагоддзе|XV]]—[[XVI стагоддзе|XVI]] стст. горад перажывае росквіт дзякуючы гандёвым шляхам з [[Чорнае мора|Чорнага мора]] ў [[Заходняя Еўропа|Заходнюю Еўропу]]. У [[1569]] годзе ў Любліне падпісана знакамітая [[Люблінская унія]]. У [[XVI стагоддзе|XVI]] і [[XVII стагоддзе|XVII]] стагоддзях Люблін з'яўляўся адным з галоўных цэнтраў [[Рэфармацыя|рэфармацыі]]. Тут дзейнічала вялікая суполка [[польскае брацтва|польскага брацтва]] (''Bracia polscy''). Таксама ў Любліне існаваў [[кальвінізм|кальвінскі]] збор. У горадзе ў [[XVI стагоддзе|XVI]] ст. ужо працавала яўрэйская друкарня, недзе ад [[1630]] — польская друкарня, а ад [[1687]] езуіцкая друкарня. [[XVII стагоддзе]] — цяжкі этап у гісторыі Любліна. На хвалі агульнапольскіх міжнацыянальных і гаспадарчых канфлікаў занепадаюць знакамітыя люблінскія кірмашы. У [[1630]] годзе горад пакутвае ад эпідэміі [[чума|чумы]], якая забрала жыцці 5 тыс. чалавек. Пасля вайны з [[Казак|казакамі]] ([[1648]]—[[1650]]) горад пакідае большасць купцоў з Еўропы. У [[1655]] Люблін спусташае расійска-казацкае войска, асабліва моцна пацярпелі яўрэі. У [[1656]] горад рабуюць шведы, знішчая будынкі і насельніцтва. Ад [[1686]] пачынаецца традыцыя Люблінскага Хэйнала (''Hejnał Miasta Lublina''). Пачатак [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] прыносіць новыя знішчэнні падчас [[Паўночная вайна|Паўночнай вайны]]. У [[1703]] годзе [[Аўгуст Моцны|Аўгуст II]] надае гораду прывілей, які параўноўвае Люблін у правах з [[Кракаў|Кракавам]]. Пасля войнаў горад нарэшце паступова разбудоўваецца (у асноўным магнацкія сядзібы і касцёлы). Афармляецца аблічча сённяшняга Кракаўскага Прадмесця і Літоўскай плошчы, але горад усё яшчэ выглядае досыць убога. Падчас польскай эпохі Асветніцтва ([[1780]]) паўстае фундацыя «Boni Ordinis», якая сваёй дзейнасцю прыводзціь да рэстаўрацыі гарадскіх камяніц і выбрукавання вуліц, а таксама аднаўлення ратушы. У [[1788]] годзе, пасля стогадовага перапынку, адраджаецца пратэстанцкі рух, праяўленнем якога было будаўніцтва касцела Св. Троіцы (''św. Trójcy''), які існуе і сёння. Пасля абвяшчэння [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], Люблін абраў сваяго першага прэзідэнта — Тэадора Груэля-Грэца (''Teodora Gruell-Gretza''), які шмат зрабіў для развіцця горада. У [[1792]] годзе па загадзе імператрыцы [[Кацярына II|Кацярыны II]] Люблін заняло расійскае войска, чым скончыла нядоўгі перыяд росквіту. У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] у [[1795]] горад увайшоў у склад [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыйскай імперыі]]. У [[1809]] годзе Люблін быў далучаны да [[Варшаўскае княства|Варшаўскага княства]]. У [[1815]] апынуўся ў складзе [[Царства Польскае|Царства Польскага]] пад [[Расія|расійскай]] уладай, у [[1837]] Люблін — сталіца губерні. Насельніцтва горада ў [[1873]] складала 28,9 тыс., а ў [[1897]] годзе узрасло да 50,2 тыс. У [[1877]] пабудавана першае чыгуначнае злучэнне. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] пасляе расійскага адступлення горад займуюць [[Германія|нямецкія]] і [[Аўстра-Венгрыя|аўстра-венгерскія]] войскі. Такім чынам, улетку [[1915]] канчаткова скончваецца перыяд расійскай улады ў Любліне. У [[1918]] г. закладзены [[Каталіцкі Люблінскі ўніверсітэт]] (''Katolicki Uniwersytet Lubelski — KUL''). Ад лістапада [[1918]] горад зноў знаходзіцца ў складзе незалешнай Польшчы, ізноў становіцца сталіцай ваявводства. У [[1939]] налічвае 120 тыс. жыхароў. Ад верасня [[1939]] да ліпеня [[1944]] Люблін пад нямецкай акупацыяй. Нацысты стварылі тут [[канцэнтрацыйны лагер]] — [[Майданак]] (''Majdanek''), а таксама яўрэйскае гета. Падчас [[Халакост]]у загінула каля 40 тыс. люблінскіх яўрэяў, якія ў [[1939]] складалі больш за 1/3 насельніцтва горада. Таксама знікла цэлае г. зв. Жыдоўскае Места (''Miasto Żydowskie''), комплекс будынкаў вакол замка, гэта значыць — 3/4 старой забудовы і цэлы раён Вянява (''Wieniawa''), у якім збольшага жылі яўрэі. З [[23 ліпеня]] [[1944]] года Люблін 164 дні выконваў ролю сталіцы камуністычнай Польшчы. У перыяд [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] адбывалася імклівае развіццё Любліна. У [[1944]] паўстае [[Універсітэт імя Марыі Складоўскай-Кюры]] (''Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej — UMCS ''). Пабудаваны шэраг прадпрыемстваў, напрыклад — Фабрыка Грузавых Аўтамабіляў (''Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie — FSC Lublin'') і фабрыка гелікоптараў (''WSK PZL Świdnik'') у суседнім [[Свіднік]]у. Да [[1989]] насельніцтва горада ўзрасло больш чым у тры разы ў параўнанню з [[1939]] годам. У ліпені [[1980]] года ў Любліне і [[Свіднік]]у адбываліся першыя вялікія страйкі рабочых, звязнаныя з дзейнасцю «[[Салідарнасць, прафсаюз|Салідарнасці]]». Ад [[2001]] годзе ў Любліна ёсць свой ''блізнячы горад'' — вёска Люблін у штаце [[Вісконсін]]. == Дэмаграфія == Насельніцтва Любліна складае 354 тысячы чалавек (жанчын — 190 тысяч, мужчын — 167 тысяч). Трэба адзначыць, што вялікую групу насельнікаў складюць прыезджыя студэнты, якія незалічаны да папуляцыі Любліна. Згодна розных падлікаў, падчас навучальнага году іх лічба складае каля 95 тысяч. У [[2006]] годзе ўзровень беспрацоўя ў Любліне раўняўся 10,8 % (меней, чым у папярэднія гады). '''Змена лічбы насельніцтва ў апошніх гадах:''' * [[1970]] — 238 500 * [[1980]] — 304 400 * [[1990]] — 351 400 * [[2000]] — 355 800 * [[2004]] — 355 998 * [[2006]] — 354 967 == Транспарт == === Транзіт === Праз Люблін праходзяць дзве важныя нацыянальныя і міжнародныя дарогі — дарога № 17 з [[Варшава|Варшавы]] да [[Кіеў|Кіева]], дарога № 19 з [[Беласток]]у да [[Жэшаў|Жэшава]], а таксама дарога № 82. Вельмі дрэннае спалучэнне з Беларуссю, адсутнічаюць прамыя аўтобусы. === Гарадскі транспарт === [[Image:Jelcz PR110E 779, trolleybus line 150, Lublin, 2007.jpg|thumb|Тралейбус на лініі]] Гарадскую камунікацыю ў Любліне абслугоўвае камунальнае [http://www.mpk.lublin.pl Гарадское Транспартнае Прадпрыемства] (''Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne''), а таксама прыватныя перавозчыкі, аб'яднаныя ў Люблінскі Аўтобусны Кансорцыум. У Любліне існуе 45 звычайных аўтобусных ліній, 4 лініі сезонных аўтобусаў, 1 лінія школьных аўтобусаў і 9 бясплатных ліній да гіпермаркетаў. Акрамя таго, таксама існуе 4 лініі (галоўным чынам прыгарадныя), якія абслугоўваюцца мікрааўтобусамі. Люблін адзін з трох польскіх гарадоў, у якіх курсіруюць тралейбусы (8 ліній). У сённяшняга Люблінскага гарадскога транспарту шмат праблем. Камунікацыйная сістэма састарэла, не хапае прыгарадных ліній (зараз іх толькі 8), няма начнога транспарту. Большасць аўтобусаў і тралейбусаў вельмі старыя і ў дрэнным стане. Горад самы слабаразвіты з ваяводскіх ў Польшчы з пункту гледжання грамадскага транспарту. === Чыгунка === [[Image:Dworzec2.jpg|thumb|Чыгуначны вакзал]] Люблін з'яўляецца важным чыгуначным вузлом. Праз горад праходзіць чыгуначная лінія, якая злучае [[Варшава|Варшаву]] з мяжой у [[Дарагуск]]у і далей з [[Кіеў|Кіевам]] і [[Адэса]]й. Дзве іншыя лініі выходзяць з Любліна ў напрамках: на поўдзень (да [[Пшэварск]]а праз [[Сталёва-Воля|Сталёву-Волю]]) і на поўнач (да [[Лукаў (Люблінскае ваяводства)|Лукава]] — сёння не выкарыстоўваецца для пасажырскіх перавозак). У адмінстрацыўных межах горада знаходзяцца тры чыгуначныя вакзалы: ''Główny'' (Галоўны Вакзал), ''Północny'' (Паўночны Вакзал), ''Zemborzyce'', а таксама размеркавальная станцыя ''Tatary''. Дадаткова існуе два неўжывальныя прыпынкі: ''Lublin-Rudnik'' і ''Lublin-Zalew''. У заходняй частцы горада функцыянуе чыгуначны прыпынак ''Stasin Polny''. === Аўтобусны транспарт === Люблін таксама з'яўляецца важным вузлом аўтобуснай камунікацыі. У горадзе знаходзяцца два аўтавакзалы: ''Dworzec Główny'' (Галоўны Аўтавакзал) каля замка (у цэнтры горада), а таксама ''Dworzec Południowy'' (Паўднёвы Аўтавакзал), які знаходзіцца насупраць Галоўнага чыгуначнага Вакзала. Але большасць аўтобусаў ад'язжае з Галоўнага Аўтавакзала — Паўднёвы Аўтавакзал кантралюе адзінкі маршутаў да [[Свіднік]]а і да іншых невялічкіх гарадоў на поўдні [[Люблінскае ваяводства|Люблінскага ваяводства]]. Аўтобуснае злучэнне абслугоўваецца праз ''PKS'' (''Państwowa Komunikacja Samochodowa'' — Дзяржаўны Аўтамабільны Транспарт), ''Transped'', ''Polski Express'', а таксама прыватныя фірмы. [[File:Arena Lublin podczas XI Lubelskiego Festiwalu Nauki 08.jpg|thumb|[[Arena Lublin]]]] === Аэрапорт === Люблін не мае сталага авіязлучэння з іншымі гарадамі. Недалёка ад горада існуюць два маленькія аэрадромы для невялікага авіяруху. Аэрадром, які належыць да Люблінскага Аэраклуба (''Aeroklub Lubelski''), знаходзіцца каля вёскі Радавец (''Radawiec''). Другі аэрадром — каля [[Свіднік]]а. У асноўным там прызямляюцца толькі лёгкія самалёты і верталёты. Распрацоўваюцца планы будаўніцтва аэрапорта рэгіянальнага значэння. == Славутасці == * [[Люблінскі замак]] * [[Капліца Святой Тройцы (Люблін)|Капліца Святой Тройцы]] == Вядомыя асобы == * [[Людамір Міхал Рагоўскі]], кампазітар і дырыжор. * [[Шчэпан Садурскі]] * [[Януш Левандоўскі]] * [[Юзаф Чаховіч]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Lublin}} {{Люблінскае ваяводства}} [[Катэгорыя:Люблін| ]] ejemp1l9n3f77ummqdpkhmozmzws1q8 3 46360 4162033 4097169 2022-07-19T20:18:04Z JerzyKundrat 174 /* Прызначэнне схавальнікаў гісторыі */ дапаўненне wikitext text/x-wiki * [[/2010—2014|Архіў 2010—2014]] * [[/2015—2016|Архіў 2015—2019]] {{вітаем}}--[[Удзельнік:MaximLitvin|Максім Л.]] 09:59, 15 Жнівень 2009 (UTC) Зараз уся інфармацыя на старонке - https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D1%8B_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9 == Казімір Коцел == * У Polski Słownik Biograficzny ён Michał Kazimierz Kociełł. Першае — Міхал?--[[Удзельнік:Ohlumon|Ohlumon]] ([[Размовы з удзельнікам:Ohlumon|размовы]]) 09:29, 27 сакавіка 2020 (+03) : Не, бо ёсць [[Міхал Казімір Коцел]].--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 09:32, 27 сакавіка 2020 (+03) * Пане [[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]], у польскіх артыкулах Tadeusz Kociełł і Kazimierz Kociełł напісана аднолькава − Komisarz Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej województwa wileńskiego powiatu oszmiańskiego repartycji oszmiańskiej w Oszmianie w 1790 roku. Але камісарам абодва быць не маглі. P. S. Пра Тадэвуша напісаў у рувікі. Але з сумленням.--[[Удзельнік:Ohlumon|Ohlumon]] ([[Размовы з удзельнікам:Ohlumon|размовы]]) 14:45, 5 красавіка 2020 (+03) :: Хутчэй за ўсё, я памыліўся, бо зайшоў [http://www.sejm-wielki.pl/b/10.537.63 вось сюды].--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 20:42, 5 красавіка 2020 (+03) == [[Полацкі езуіцкі калегіум]] == Наконт [https://be.wikipedia.org/w/index.php?curid=101903&diff=3577381&oldid=3375354 гэтай праўкі]: ёсць асобны артыкул [[Полацкая езуіцкая акадэмія]], таму такія пытанні як Навучальны працэс у акадэміі, якія не маюць адносін да калегіума, перанесці ў адпаведны артыкул, а ў артыкуле пра калегіум пакінуць толькі тое, што тычыцца непасрэдна яго.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Размовы з удзельнікам:Artsiom91|размовы]]) 23:54, 5 красавіка 2020 (+03) == Коцелы, Андрайкевіч == * Адносна Коцела адказу не зразумеў. Два польскіх артыкулы супрачаюцца. Якая версія вам здаецца сапраўднай? І яшчэ пытанне, як да гісторыка: у ЭВКЛ і ЭЛІМБ сцвярджаецца: [[:ru: Андрейкевич (Гинтовт-Андрейкевич), Ян Андрей|Ян Андрайкевіч]] быў рэктарам [[Полацкі езуіцкі калегіум|Полацкага езуіцкага калегіума]]. Але ў артыкуле пра калегіум пра Андрайкевіча-рэктара няма нічога, і ў гэты час рэктарамі былі іншыя людзі. Паколькі вы − апошні рэдактар артыкула, − у вас і пытаю. == Сацыял-дэмакратычная партыя Народнай Згоды == Не маглі б вы сказаць, як завуць кандыдата ў дэпутаты ад СДПНЗ? [[Удзельнік:Braganza|Braganza]] ([[Размовы з удзельнікам:Braganza|размовы]]) 12:49, 21 жніўня 2020 (+03) Нажаль, канкрэктна не.--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 18:48, 29 жніўня 2020 (+03) == ВНУ == Вітаю, [[user:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]]! Калі мясцовыя свядомыя будуць выдаляць інфу па студэнтам і інш., грузі дадзеныя на тарашкевіцу хаця б, каб не згубіліся ўжо найдзеныя крыніцы са ЗМІ. Можна будзе па спасылкам і на іншыя мовы перанесці (https://de.wikipedia.org/wiki/Staatliche_Technische_Universität_Brest). Я ўдакладню правапіс, калі патрэбна. Зрамумела, ВНУ па 60-70 гадоў, кожны з іх важны, але не твая і не мая праблема, што пра папярэднія 59–69 гадоў ніхто звестак у артыкулы не дабаўляў. Удалага тыдня! -- [[user:pr12402|pr12402]], 3 лістапада 2020 Добры дзень! Гэта ж не вандалізм) Проста розныя пункты гледжання ўдзельнікаў праекта. Бывае. Дарэчы, аргументаў ад сп. [[Удзельнік:Krylowicz|Крыловіча]] так і не паступіла, а тэкст зноў выдалены) Таксама бывае. Скажу больш, не твая і не мая праблема, што адзіная важная навіна навучальнай установы з N-гадовай гісторыяй, адбылася ў 2020 годзе:-)--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 20:28, 3 лістапада 2020 (+03) == [[Вікіпедыя:Вікісустрэчы#Планаваныя сустрэчы]] == Вітаю! Як маецеся? Запрашаю на 40-ю Вікісустрэчу 15 студзеня з нагоды [[:m:Wikipedia 20/be-tarask|20-х угодкаў]] Вікіпэдыі. Будзе торт і сяброўскі пачастунак. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 13:27, 30 лістапада 2020 (UTC+3) ==Вікі любіць Зямлю-2021== {| width="700" align="center" style="text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:YellowGreen; color:DarkBlue;" |- |[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]] | <div style="font-size:16pt; text-align: center;"><big style="color: DarkBlue;">'''Запрашэньне на «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю]]»'''</big> <div style="font-size:13pt;"> {{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага</br>спаборніцтва «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''</br>маем гонар запрасіць Вас да супрацы.</br>Калі ласка, запішыцеся ў [[:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]]. |} --[[Удзельнік:W]] 22:33, 30 траўня 2021 (UTC+3) == Cэрвіс WRating - ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць == '''Аўтаматычны пераклад''' Добры дзень. Украінскі сэрвіс WRating (https://wrating.ukrface.org), які ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць, цяпер працуе з беларускім раздзелам.<br> Сістэма ўжо ацаніла ваш уліковы запіс ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=Dzianis+Niadbajla ).<br> Дзякуючы вашым праўкам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за май 2021 года атрымала +19 030 праглядаў. А гэта 1.6791% ад агульнай колькасці праглядаў. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 11, зараз 12 месца. Калі ўзяць ваш унёсак толькі за май то +2 181 праглядаў. '''Оригінал''' Добрий день. Український сервіс WRating ( https://wrating.ukrface.org ), який оцінює внесок дописувачів Вікіпедії в її популярність, тепер працює і з білоруським розділом.<br> Система вже оцінила ваш акаунт ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=Dzianis+Niadbajla ).<br> Завдяки вашим дописам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за травень 2021 року отримала +19 030 переглядів. А це 1.6791% від загальної кількості переглядів. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 11, зараз 12 місце. Якщо взяти ваш внесок тільки за травень то +2 181 переглядів. [[Удзельнік:UkrFace|UkrFace]] ([[Размовы з удзельнікам:UkrFace|размовы]]) 19:39, 8 чэрвеня 2021 (+03) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 21:10, 4 студзеня 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(1)&oldid=22532492 --> == Прызначэнне схавальнікаў гісторыі == Вітаю. Калі ласка, прыміце ўдзел у [[Вікіпедыя:Запыты па статус адміністратара#Правы oversight для ўдзельніка Mienski|прызначэнні схавальнікаў гісторыі старонак]], звярніце ўвагу, там два запыты. Дзякуй. --[[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 00:50, 3 красавіка 2022 (+03) : Добры дзень. {{зроблена}}. == [[Webb's First Deep Field]] == [https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Webb%27s_First_Deep_Field&type=revision&diff=4162031&oldid=4162019 З'едлівыя каментары] датычаць выключна тэксту старонкі. Не прымайце, калі ласка, на свой рахунак. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 23:17, 19 ліпеня 2022 (+03) lqkwuu6gam6alq3js7t6mntsy865pre 4162039 4162033 2022-07-19T20:28:30Z Dzianis Niadbajla 5766 /* Webb's First Deep Field */ wikitext text/x-wiki * [[/2010—2014|Архіў 2010—2014]] * [[/2015—2016|Архіў 2015—2019]] {{вітаем}}--[[Удзельнік:MaximLitvin|Максім Л.]] 09:59, 15 Жнівень 2009 (UTC) Зараз уся інфармацыя на старонке - https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D1%8B_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9 == Казімір Коцел == * У Polski Słownik Biograficzny ён Michał Kazimierz Kociełł. Першае — Міхал?--[[Удзельнік:Ohlumon|Ohlumon]] ([[Размовы з удзельнікам:Ohlumon|размовы]]) 09:29, 27 сакавіка 2020 (+03) : Не, бо ёсць [[Міхал Казімір Коцел]].--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 09:32, 27 сакавіка 2020 (+03) * Пане [[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]], у польскіх артыкулах Tadeusz Kociełł і Kazimierz Kociełł напісана аднолькава − Komisarz Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej województwa wileńskiego powiatu oszmiańskiego repartycji oszmiańskiej w Oszmianie w 1790 roku. Але камісарам абодва быць не маглі. P. S. Пра Тадэвуша напісаў у рувікі. Але з сумленням.--[[Удзельнік:Ohlumon|Ohlumon]] ([[Размовы з удзельнікам:Ohlumon|размовы]]) 14:45, 5 красавіка 2020 (+03) :: Хутчэй за ўсё, я памыліўся, бо зайшоў [http://www.sejm-wielki.pl/b/10.537.63 вось сюды].--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 20:42, 5 красавіка 2020 (+03) == [[Полацкі езуіцкі калегіум]] == Наконт [https://be.wikipedia.org/w/index.php?curid=101903&diff=3577381&oldid=3375354 гэтай праўкі]: ёсць асобны артыкул [[Полацкая езуіцкая акадэмія]], таму такія пытанні як Навучальны працэс у акадэміі, якія не маюць адносін да калегіума, перанесці ў адпаведны артыкул, а ў артыкуле пра калегіум пакінуць толькі тое, што тычыцца непасрэдна яго.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Размовы з удзельнікам:Artsiom91|размовы]]) 23:54, 5 красавіка 2020 (+03) == Коцелы, Андрайкевіч == * Адносна Коцела адказу не зразумеў. Два польскіх артыкулы супрачаюцца. Якая версія вам здаецца сапраўднай? І яшчэ пытанне, як да гісторыка: у ЭВКЛ і ЭЛІМБ сцвярджаецца: [[:ru: Андрейкевич (Гинтовт-Андрейкевич), Ян Андрей|Ян Андрайкевіч]] быў рэктарам [[Полацкі езуіцкі калегіум|Полацкага езуіцкага калегіума]]. Але ў артыкуле пра калегіум пра Андрайкевіча-рэктара няма нічога, і ў гэты час рэктарамі былі іншыя людзі. Паколькі вы − апошні рэдактар артыкула, − у вас і пытаю. == Сацыял-дэмакратычная партыя Народнай Згоды == Не маглі б вы сказаць, як завуць кандыдата ў дэпутаты ад СДПНЗ? [[Удзельнік:Braganza|Braganza]] ([[Размовы з удзельнікам:Braganza|размовы]]) 12:49, 21 жніўня 2020 (+03) Нажаль, канкрэктна не.--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 18:48, 29 жніўня 2020 (+03) == ВНУ == Вітаю, [[user:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]]! Калі мясцовыя свядомыя будуць выдаляць інфу па студэнтам і інш., грузі дадзеныя на тарашкевіцу хаця б, каб не згубіліся ўжо найдзеныя крыніцы са ЗМІ. Можна будзе па спасылкам і на іншыя мовы перанесці (https://de.wikipedia.org/wiki/Staatliche_Technische_Universität_Brest). Я ўдакладню правапіс, калі патрэбна. Зрамумела, ВНУ па 60-70 гадоў, кожны з іх важны, але не твая і не мая праблема, што пра папярэднія 59–69 гадоў ніхто звестак у артыкулы не дабаўляў. Удалага тыдня! -- [[user:pr12402|pr12402]], 3 лістапада 2020 Добры дзень! Гэта ж не вандалізм) Проста розныя пункты гледжання ўдзельнікаў праекта. Бывае. Дарэчы, аргументаў ад сп. [[Удзельнік:Krylowicz|Крыловіча]] так і не паступіла, а тэкст зноў выдалены) Таксама бывае. Скажу больш, не твая і не мая праблема, што адзіная важная навіна навучальнай установы з N-гадовай гісторыяй, адбылася ў 2020 годзе:-)--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 20:28, 3 лістапада 2020 (+03) == [[Вікіпедыя:Вікісустрэчы#Планаваныя сустрэчы]] == Вітаю! Як маецеся? Запрашаю на 40-ю Вікісустрэчу 15 студзеня з нагоды [[:m:Wikipedia 20/be-tarask|20-х угодкаў]] Вікіпэдыі. Будзе торт і сяброўскі пачастунак. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 13:27, 30 лістапада 2020 (UTC+3) ==Вікі любіць Зямлю-2021== {| width="700" align="center" style="text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:YellowGreen; color:DarkBlue;" |- |[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]] | <div style="font-size:16pt; text-align: center;"><big style="color: DarkBlue;">'''Запрашэньне на «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю]]»'''</big> <div style="font-size:13pt;"> {{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага</br>спаборніцтва «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''</br>маем гонар запрасіць Вас да супрацы.</br>Калі ласка, запішыцеся ў [[:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]]. |} --[[Удзельнік:W]] 22:33, 30 траўня 2021 (UTC+3) == Cэрвіс WRating - ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць == '''Аўтаматычны пераклад''' Добры дзень. Украінскі сэрвіс WRating (https://wrating.ukrface.org), які ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць, цяпер працуе з беларускім раздзелам.<br> Сістэма ўжо ацаніла ваш уліковы запіс ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=Dzianis+Niadbajla ).<br> Дзякуючы вашым праўкам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за май 2021 года атрымала +19 030 праглядаў. А гэта 1.6791% ад агульнай колькасці праглядаў. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 11, зараз 12 месца. Калі ўзяць ваш унёсак толькі за май то +2 181 праглядаў. '''Оригінал''' Добрий день. Український сервіс WRating ( https://wrating.ukrface.org ), який оцінює внесок дописувачів Вікіпедії в її популярність, тепер працює і з білоруським розділом.<br> Система вже оцінила ваш акаунт ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=Dzianis+Niadbajla ).<br> Завдяки вашим дописам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за травень 2021 року отримала +19 030 переглядів. А це 1.6791% від загальної кількості переглядів. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 11, зараз 12 місце. Якщо взяти ваш внесок тільки за травень то +2 181 переглядів. [[Удзельнік:UkrFace|UkrFace]] ([[Размовы з удзельнікам:UkrFace|размовы]]) 19:39, 8 чэрвеня 2021 (+03) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 21:10, 4 студзеня 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(1)&oldid=22532492 --> == Прызначэнне схавальнікаў гісторыі == Вітаю. Калі ласка, прыміце ўдзел у [[Вікіпедыя:Запыты па статус адміністратара#Правы oversight для ўдзельніка Mienski|прызначэнні схавальнікаў гісторыі старонак]], звярніце ўвагу, там два запыты. Дзякуй. --[[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 00:50, 3 красавіка 2022 (+03) : Добры дзень. {{зроблена}}. == [[Webb's First Deep Field]] == [https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Webb%27s_First_Deep_Field&type=revision&diff=4162031&oldid=4162019 З'едлівыя каментары] датычаць выключна тэксту старонкі. Не прымайце, калі ласка, на свой рахунак. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 23:17, 19 ліпеня 2022 (+03) : Ні ў якім разе. Перакладаў проста не з РуВікі. Да і не вычытваў, калі шчыра)))--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 23:28, 19 ліпеня 2022 (+03) spr56izte5h4nmkevbdivm8o9rx3l15 4162058 4162039 2022-07-19T21:26:10Z Dzianis Niadbajla 5766 /* Webb's First Deep Field */ wikitext text/x-wiki * [[/2010—2014|Архіў 2010—2014]] * [[/2015—2016|Архіў 2015—2019]] {{вітаем}}--[[Удзельнік:MaximLitvin|Максім Л.]] 09:59, 15 Жнівень 2009 (UTC) Зараз уся інфармацыя на старонке - https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D1%8B_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9 == Казімір Коцел == * У Polski Słownik Biograficzny ён Michał Kazimierz Kociełł. Першае — Міхал?--[[Удзельнік:Ohlumon|Ohlumon]] ([[Размовы з удзельнікам:Ohlumon|размовы]]) 09:29, 27 сакавіка 2020 (+03) : Не, бо ёсць [[Міхал Казімір Коцел]].--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 09:32, 27 сакавіка 2020 (+03) * Пане [[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]], у польскіх артыкулах Tadeusz Kociełł і Kazimierz Kociełł напісана аднолькава − Komisarz Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej województwa wileńskiego powiatu oszmiańskiego repartycji oszmiańskiej w Oszmianie w 1790 roku. Але камісарам абодва быць не маглі. P. S. Пра Тадэвуша напісаў у рувікі. Але з сумленням.--[[Удзельнік:Ohlumon|Ohlumon]] ([[Размовы з удзельнікам:Ohlumon|размовы]]) 14:45, 5 красавіка 2020 (+03) :: Хутчэй за ўсё, я памыліўся, бо зайшоў [http://www.sejm-wielki.pl/b/10.537.63 вось сюды].--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 20:42, 5 красавіка 2020 (+03) == [[Полацкі езуіцкі калегіум]] == Наконт [https://be.wikipedia.org/w/index.php?curid=101903&diff=3577381&oldid=3375354 гэтай праўкі]: ёсць асобны артыкул [[Полацкая езуіцкая акадэмія]], таму такія пытанні як Навучальны працэс у акадэміі, якія не маюць адносін да калегіума, перанесці ў адпаведны артыкул, а ў артыкуле пра калегіум пакінуць толькі тое, што тычыцца непасрэдна яго.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Размовы з удзельнікам:Artsiom91|размовы]]) 23:54, 5 красавіка 2020 (+03) == Коцелы, Андрайкевіч == * Адносна Коцела адказу не зразумеў. Два польскіх артыкулы супрачаюцца. Якая версія вам здаецца сапраўднай? І яшчэ пытанне, як да гісторыка: у ЭВКЛ і ЭЛІМБ сцвярджаецца: [[:ru: Андрейкевич (Гинтовт-Андрейкевич), Ян Андрей|Ян Андрайкевіч]] быў рэктарам [[Полацкі езуіцкі калегіум|Полацкага езуіцкага калегіума]]. Але ў артыкуле пра калегіум пра Андрайкевіча-рэктара няма нічога, і ў гэты час рэктарамі былі іншыя людзі. Паколькі вы − апошні рэдактар артыкула, − у вас і пытаю. == Сацыял-дэмакратычная партыя Народнай Згоды == Не маглі б вы сказаць, як завуць кандыдата ў дэпутаты ад СДПНЗ? [[Удзельнік:Braganza|Braganza]] ([[Размовы з удзельнікам:Braganza|размовы]]) 12:49, 21 жніўня 2020 (+03) Нажаль, канкрэктна не.--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 18:48, 29 жніўня 2020 (+03) == ВНУ == Вітаю, [[user:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]]! Калі мясцовыя свядомыя будуць выдаляць інфу па студэнтам і інш., грузі дадзеныя на тарашкевіцу хаця б, каб не згубіліся ўжо найдзеныя крыніцы са ЗМІ. Можна будзе па спасылкам і на іншыя мовы перанесці (https://de.wikipedia.org/wiki/Staatliche_Technische_Universität_Brest). Я ўдакладню правапіс, калі патрэбна. Зрамумела, ВНУ па 60-70 гадоў, кожны з іх важны, але не твая і не мая праблема, што пра папярэднія 59–69 гадоў ніхто звестак у артыкулы не дабаўляў. Удалага тыдня! -- [[user:pr12402|pr12402]], 3 лістапада 2020 Добры дзень! Гэта ж не вандалізм) Проста розныя пункты гледжання ўдзельнікаў праекта. Бывае. Дарэчы, аргументаў ад сп. [[Удзельнік:Krylowicz|Крыловіча]] так і не паступіла, а тэкст зноў выдалены) Таксама бывае. Скажу больш, не твая і не мая праблема, што адзіная важная навіна навучальнай установы з N-гадовай гісторыяй, адбылася ў 2020 годзе:-)--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 20:28, 3 лістапада 2020 (+03) == [[Вікіпедыя:Вікісустрэчы#Планаваныя сустрэчы]] == Вітаю! Як маецеся? Запрашаю на 40-ю Вікісустрэчу 15 студзеня з нагоды [[:m:Wikipedia 20/be-tarask|20-х угодкаў]] Вікіпэдыі. Будзе торт і сяброўскі пачастунак. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 13:27, 30 лістапада 2020 (UTC+3) ==Вікі любіць Зямлю-2021== {| width="700" align="center" style="text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:YellowGreen; color:DarkBlue;" |- |[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]] | <div style="font-size:16pt; text-align: center;"><big style="color: DarkBlue;">'''Запрашэньне на «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю]]»'''</big> <div style="font-size:13pt;"> {{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага</br>спаборніцтва «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''</br>маем гонар запрасіць Вас да супрацы.</br>Калі ласка, запішыцеся ў [[:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]]. |} --[[Удзельнік:W]] 22:33, 30 траўня 2021 (UTC+3) == Cэрвіс WRating - ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць == '''Аўтаматычны пераклад''' Добры дзень. Украінскі сэрвіс WRating (https://wrating.ukrface.org), які ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць, цяпер працуе з беларускім раздзелам.<br> Сістэма ўжо ацаніла ваш уліковы запіс ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=Dzianis+Niadbajla ).<br> Дзякуючы вашым праўкам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за май 2021 года атрымала +19 030 праглядаў. А гэта 1.6791% ад агульнай колькасці праглядаў. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 11, зараз 12 месца. Калі ўзяць ваш унёсак толькі за май то +2 181 праглядаў. '''Оригінал''' Добрий день. Український сервіс WRating ( https://wrating.ukrface.org ), який оцінює внесок дописувачів Вікіпедії в її популярність, тепер працює і з білоруським розділом.<br> Система вже оцінила ваш акаунт ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=Dzianis+Niadbajla ).<br> Завдяки вашим дописам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за травень 2021 року отримала +19 030 переглядів. А це 1.6791% від загальної кількості переглядів. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 11, зараз 12 місце. Якщо взяти ваш внесок тільки за травень то +2 181 переглядів. [[Удзельнік:UkrFace|UkrFace]] ([[Размовы з удзельнікам:UkrFace|размовы]]) 19:39, 8 чэрвеня 2021 (+03) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 21:10, 4 студзеня 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(1)&oldid=22532492 --> == Прызначэнне схавальнікаў гісторыі == Вітаю. Калі ласка, прыміце ўдзел у [[Вікіпедыя:Запыты па статус адміністратара#Правы oversight для ўдзельніка Mienski|прызначэнні схавальнікаў гісторыі старонак]], звярніце ўвагу, там два запыты. Дзякуй. --[[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 00:50, 3 красавіка 2022 (+03) : Добры дзень. {{зроблена}}. == [[Webb's First Deep Field]] == [https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Webb%27s_First_Deep_Field&type=revision&diff=4162031&oldid=4162019 З'едлівыя каментары] датычаць выключна тэксту старонкі. Не прымайце, калі ласка, на свой рахунак. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 23:17, 19 ліпеня 2022 (+03) : Ні ў якім разе. Перакладаў проста не з РуВікі. Да і не вычытваў, калі шчыра)))--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 23:28, 19 ліпеня 2022 (+03) :: [[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]], калі ёсць час, можаце зрабіць вычытку вось гэтага [[SMACS J0723.3-7327]].--[[Удзельнік:Dzianis Niadbajla|Dzianis Niadbajla]] ([[Размовы з удзельнікам:Dzianis Niadbajla|размовы]]) 00:26, 20 ліпеня 2022 (+03) 2aom7fe2qbhby4vyjr7xa342cqiwj6c 0 46711 4161955 3481888 2022-07-19T18:19:46Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Eurypharynx.jpg | image title = | image descr = | parent = Eurypharynx | rang = Від | latin = Eurypharynx pelecanoides | author = [[Vaillant]], 1882 | syn = * ''Euripharynx pelecanoides'' <small>Vaillant, 1882</small> * ''Eurypharynx richardi'' <small>Roule, 1914</small> * ''Gastrostomus bairdii'' <small>Gill & Ryder, 1883</small> * ''Gastrostomus pacificus'' <small>Bean, 1904</small> * ''Jordanites richardi'' <small>Fowler, 1925</small> * ''Leptocephalus pseudolatissimus'' <small>Bertin, 1936</small> * ''Macropharynx longicaudatus'' <small>Brauer, 1902</small> * ''Megalopharynx longicaudatus'' <small>Brauer, 1900</small> * ''Rouleina richardi'' <small>Fowler, 1925</small> | children name = | children = | range map = | range legend = | wikispecies = Eurypharynx pelecanoides | commons = Category:Eurypharynx pelecanoides | iucnstatus = | iucn = | itis = 616115 | ncbi =55117 | eol =1014934 }} '''Пеліканавы вугор''' (''Eurypharynx pelecanoides'') — адзіны від рыб біялагічнага сямейства ''Eurypharyngidae''. Пеліканавы вугор жыве ва ўсіх умеранных і трапічных марах сусветнага акіяна на глыбіні ад 500 да 7500 метраў. Большасць да сённяшняга дня выяўленых рыб (больш за 250 экзэмпляраў) паходзяць з трапічных вод [[Атлантычны акіян|Атлантыкі]], з глыбіні ад 1400 да 2800 метраў. Даўжыня рыбіны дасягае 75 сантыметраў. Адкрыты французскім заолагам Ліёнам Веланам ў 1882 годзе. {{НК}} [[Катэгорыя:Мехаротападобныя]] 9kkftkqqjc7ki6t0gqxmf6qlpm78ixh 4161964 4161955 2022-07-19T18:28:47Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Eurypharynx.jpg | image title = | image descr = | parent = Eurypharynx | rang = Від | latin = Eurypharynx pelecanoides | author = [[Vaillant]], 1882 | syn = * ''Euripharynx pelecanoides'' <small>Vaillant, 1882</small> * ''Eurypharynx richardi'' <small>Roule, 1914</small> * ''Gastrostomus bairdii'' <small>Gill & Ryder, 1883</small> * ''Gastrostomus pacificus'' <small>Bean, 1904</small> * ''Jordanites richardi'' <small>Fowler, 1925</small> * ''Leptocephalus pseudolatissimus'' <small>Bertin, 1936</small> * ''Macropharynx longicaudatus'' <small>Brauer, 1902</small> * ''Megalopharynx longicaudatus'' <small>Brauer, 1900</small> * ''Rouleina richardi'' <small>Fowler, 1925</small> | children name = | children = | range map = | range legend = | wikispecies = Eurypharynx pelecanoides | commons = Category:Eurypharynx pelecanoides | iucnstatus = | iucn = | itis = 616115 | ncbi =55117 | eol =1014934 }} '''Пеліканавы вугор''' (''Eurypharynx pelecanoides'') — адзіны від рыб біялагічнага сямейства ''Eurypharyngidae''. Пеліканавы вугор жыве ва ўсіх умеранных і трапічных марах сусветнага акіяна на глыбіні ад 500 да 7500 метраў. Большасць да сённяшняга дня выяўленых рыб (больш за 250 экзэмпляраў) паходзяць з трапічных вод [[Атлантычны акіян|Атлантыкі]], з глыбіні ад 1400 да 2800 метраў. Даўжыня рыбіны дасягае 75 сантыметраў. Адкрыты французскім заолагам Ліёнам Веланам ў 1882 годзе. Сківіцы моцна падоўжаныя. Шчэлепныя адтуліны размешчаны на брушным баку. Косці шчэлепнай накрыўкі і прамяні жабернай перапонкі адсутнічаюць, брушны плаўнік і рэбры страчаны, плавальнага пузыра няма. Спінны і анальны плаўнікі доўгія, хваставы плаўнік рудыментарны. {{НК}} [[Катэгорыя:Мехаротападобныя]] im8sj7hbdhz1dgkmopy9g2qrf556bj5 4161970 4161964 2022-07-19T18:35:45Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Eurypharynx.jpg | image title = | image descr = | parent = Eurypharynx | rang = Від | latin = Eurypharynx pelecanoides | author = [[Vaillant]], 1882 | syn = * ''Euripharynx pelecanoides'' <small>Vaillant, 1882</small> * ''Eurypharynx richardi'' <small>Roule, 1914</small> * ''Gastrostomus bairdii'' <small>Gill & Ryder, 1883</small> * ''Gastrostomus pacificus'' <small>Bean, 1904</small> * ''Jordanites richardi'' <small>Fowler, 1925</small> * ''Leptocephalus pseudolatissimus'' <small>Bertin, 1936</small> * ''Macropharynx longicaudatus'' <small>Brauer, 1902</small> * ''Megalopharynx longicaudatus'' <small>Brauer, 1900</small> * ''Rouleina richardi'' <small>Fowler, 1925</small> | children name = | children = | range map = | range legend = | wikispecies = Eurypharynx pelecanoides | commons = Category:Eurypharynx pelecanoides | iucnstatus = | iucn = | itis = 616115 | ncbi =55117 | eol =1014934 }} '''Пеліканавы вугор''' (''Eurypharynx pelecanoides'') — адзіны від рыб біялагічнага сямейства ''Eurypharyngidae''. Адкрыты французскім заолагам Ліёнам Веланам ў 1882 годзе. == Апісанне == Даўжыня рыбіны дасягае 75 сантыметраў. Сківіцы моцна падоўжаныя, рот вялізны, са шматлікімі дробнымі зубамі. Шчэлепныя адтуліны маленькія, размешчаны на брушным баку бліжэй да анальнай адтуліны, чым да канца рыла. Адзіная група касцістых рыб з пяццю шчэлепнымі дугамі. Косці шчэлепнай накрыўкі і прамяні жабернай перапонкі адсутнічаюць, брушны плаўнік і рэбры страчаны, плавальнага пузыра няма. Спінны і анальны плаўнікі доўгія, грудны плаўнік маленькі, хваставы плаўнік рудыментарны. Пазванкоў 100-125. == Пашырэнне == Пеліканавы вугор жыве ва ўсіх умеранных і трапічных марах сусветнага акіяна на глыбіні ад 500 да 7500 метраў. Большасць да сённяшняга дня выяўленых рыб (больш за 250 экзэмпляраў) паходзяць з трапічных вод [[Атлантычны акіян|Атлантыкі]], з глыбіні ад 1400 да 2800 метраў. {{НК}} [[Катэгорыя:Мехаротападобныя]] b6t6ekhrho2mo542eeu7hzqmr31io3g 4162203 4161970 2022-07-20T08:13:37Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Eurypharynx.jpg | image title = | image descr = | parent = Eurypharynx | rang = Від | latin = Eurypharynx pelecanoides | author = [[Vaillant]], 1882 | syn = * ''Euripharynx pelecanoides'' <small>Vaillant, 1882</small> * ''Eurypharynx richardi'' <small>Roule, 1914</small> * ''Gastrostomus bairdii'' <small>Gill & Ryder, 1883</small> * ''Gastrostomus pacificus'' <small>Bean, 1904</small> * ''Jordanites richardi'' <small>Fowler, 1925</small> * ''Leptocephalus pseudolatissimus'' <small>Bertin, 1936</small> * ''Macropharynx longicaudatus'' <small>Brauer, 1902</small> * ''Megalopharynx longicaudatus'' <small>Brauer, 1900</small> * ''Rouleina richardi'' <small>Fowler, 1925</small> | children name = | children = | range map = | range legend = | wikispecies = Eurypharynx pelecanoides | commons = Category:Eurypharynx pelecanoides | iucnstatus = | iucn = | itis = 616115 | ncbi =55117 | eol =1014934 }} '''Пеліканавы вугор''' (''Eurypharynx pelecanoides'') — адзіны від рыб біялагічнага сямейства ''Eurypharyngidae''. Адкрыты французскім заолагам Ліёнам Веланам у 1882 годзе. == Апісанне == Даўжыня рыбіны дасягае 75 сантыметраў. Сківіцы моцна падоўжаныя, рот вялізны, са шматлікімі дробнымі зубамі. Шчэлепныя адтуліны маленькія, размешчаны на брушным баку бліжэй да анальнай адтуліны, чым да канца рыла. Адзіная група касцістых рыб з пяццю шчэлепнымі дугамі. Косці шчэлепнай накрыўкі і прамяні жабернай перапонкі адсутнічаюць, брушны плаўнік і рэбры страчаны, плавальнага пузыра няма. Спінны і анальны плаўнікі доўгія, грудны плаўнік маленькі, хваставы плаўнік рудыментарны. Пазванкоў 100-125. == Пашырэнне == Пеліканавы вугор жыве ва ўсіх умеранных і трапічных марах сусветнага акіяна на глыбіні ад 500 да 7500 метраў. Большасць да сённяшняга дня выяўленых рыб (больш за 250 экзэмпляраў) паходзяць з трапічных вод [[Атлантычны акіян|Атлантыкі]], з глыбіні ад 1400 да 2800 метраў. {{НК}} [[Катэгорыя:Мехаротападобныя]] hmtdp6iv4f6xi64pcwvhf845fv5d3eo 0 46930 4162237 3832039 2022-07-20T10:07:07Z Ofloe 120650 /* Жыццяпіс */ wikitext text/x-wiki {{вікіфікацыя}} {{Дзяржаўны дзеяч |беларускае імя = Фрытыгерн |арыгінальнае імя = {{lang-la|Fritigernus}}; магчыма ад {{lang-got|Friþugairns — «Які жадае міру»}} |парадак = |партрэт = |подпіс = |шырыня партрэта = |тытул = [[Спіс каралёў вестготаў|правадыр вестготаў]] |сцяг = Fíbula aquiliforme (M.A.N. Madrid) 01.jpg |перыядпачатак = каля [[370]] |перыядканец = каля [[380]] |папярэднік = [[Атанарых]] |пераемнік = [[Аларых I]] |дынастыя = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |у шлюбе = |дзеці = |пахаваны = |нацыянальнасць = [[готы|гот]] |веравызнанне = [[хрысціянства|хрысціянін]] [[арыянства|арыянскага толку]] |бацька = |маці = |узнагароды = |Commons = }} '''Фрытыгерн''' ({{lang-got|Frithugarnis}}; ? — каля [[380]]) — кароль вестготаў (369—380). Займаў важнае месца сярод лідараў варварскіх плямёнаў, якія пачалі працэс, у выніку якога пала Рымская імперыя. == Жыццяпіс == Да 376 г. Фрытыгерн быў адным з правадыроў [[готы|готаў]], на поўначы ад Ніжняга Дуная. Панаванне большасцю готскага насельніцтва належыла правадыру Атанарыху. Нарэшце, з дапамогай рымскага імператара Валента, Фрытыгерн перамог Атанарыха і ў знак падзякі, па традыцыі, прыняў хрысціянства арыянскага толку. У 376 г. вестготы, ратуючыся ад гунаў, папрасілі дазволу Валента перасекчы Дунай і пасяліцца на тэрыторыі Рымскай імперыі, дзе яны будуць па-за дасяжнасцю гунаў. Валент даў дазвол на пасяленне ў правінцыі Мезія і абяцаў ім, што яны будуць разглядацца ў якасці рымскіх грамадзян, калі мужчыны дадуць згоду служыць у рымскім войску. Пачынаючы з 376 г. Фрытыгерну робіцца ўсё складаней кіраваць сваім народам, таму што шматлікім прыхільнікам Атанарыха таксама атрымалася пераправіцца праз Дунай. У 377 г. за голаду, які лютаваў у той час у Мезіі, вестготы звярнуліся за дапамогай да імператара. Але рымскія намеснікі Луцыпін і Максіміян, не толькі не дапамаглі ім, але і стварылі варожае стаўленне рымлян да вестготаў. Нарэшце, адбыўся канфлікт і Фрытыгерн са сваімі людзьмі, за кароткі час асвоіў суседнюю правінцыю Фракію, якая была значна багацей за Мезію. Падчас першага сутыкнення з рымскім войскам Фрытыгерн цудам пазбег смерці. 9 жніўня 378 г. пры Адрыянаполе, Фрытыгерн узяў рэванш за паражэнне, якое рымляне нанеслі вестготам у бітве пад Нішам, 109 гадоў назад. Адрыянапольская перамога паставіла пад вестгоцкі кантроль вялікую частку Балканскага паўвострава, уключаючы Грэцыю. Толькі нязначныя тэрыторыі, а таксама Афіны і Канстанцінопаль, былі выратаваныя ад разграблення, збольшага тлумачыцца тым, што войска Фрытыгерна не валодала прыладамі і навыкамі неабходнымі для аблогі вялікіх гарадоў. Пасля заняцця стальца новага рымскага імператара Феадосія, змаганне паміж рымлянамі і готамі вялося з пераменнымі поспехамі для абодвух бакоў, аднак пасля 381 г. Феадосію атрымалася прымусіць вестготаў утаймавацца і яны рассяліліся ў Фракіі. Памёр Фрытыгерн прыкладна ў 380 г. == Гл. таксама == * [[Вестготы]] * [[Каралі вестготаў]] {{зноскі}} == Літаратура == * The Prosopography of the Later Roman Empire I: A.D. 260—395, ed. A.H.M. Jones, J.R. Martindale and J.Morris, Cambridge 1971, стар. 374. {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[Каралі вестготаў|Кароль вестготаў]] |гады = каля [[369]] — каля [[380]] |папярэднік = — |пераемнік = [[Аларых I]] }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі вестготаў]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы IV стагоддзя]] a9undjmoexfdqkklx1ja36uqvmvu8h1 4162241 4162237 2022-07-20T10:15:59Z Ofloe 120650 /* Жыццяпіс */ wikitext text/x-wiki {{вікіфікацыя}} {{Дзяржаўны дзеяч |беларускае імя = Фрытыгерн |арыгінальнае імя = {{lang-la|Fritigernus}}; магчыма ад {{lang-got|Friþugairns — «Які жадае міру»}} |парадак = |партрэт = |подпіс = |шырыня партрэта = |тытул = [[Спіс каралёў вестготаў|правадыр вестготаў]] |сцяг = Fíbula aquiliforme (M.A.N. Madrid) 01.jpg |перыядпачатак = каля [[370]] |перыядканец = каля [[380]] |папярэднік = [[Атанарых]] |пераемнік = [[Аларых I]] |дынастыя = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |у шлюбе = |дзеці = |пахаваны = |нацыянальнасць = [[готы|гот]] |веравызнанне = [[хрысціянства|хрысціянін]] [[арыянства|арыянскага толку]] |бацька = |маці = |узнагароды = |Commons = }} '''Фрытыгерн''' ({{lang-got|Frithugarnis}}; ? — каля [[380]]) — кароль вестготаў (369—380). Займаў важнае месца сярод лідараў варварскіх плямёнаў, якія пачалі працэс, у выніку якога пала Рымская імперыя. == Жыццяпіс == Да 376 г. Фрытыгерн быў адным з правадыроў [[готы|готаў]], на поўначы ад Ніжняга Дуная. Панаванне большасцю готскага насельніцтва належыла правадыру Атанарыху. Нарэшце, з дапамогай рымскага імператара [[Валент II|Валента]], Фрытыгерн перамог Атанарыха і ў знак падзякі, па традыцыі, прыняў хрысціянства арыянскага толку. У 376 г. вестготы, ратуючыся ад [[гуны|гунаў]], папрасілі дазволу [[Валент II|Валента]] перасекчы Дунай і пасяліцца на тэрыторыі [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]], дзе яны будуць па-за дасяжнасцю гунаў. Валент даў дазвол на пасяленне ў правінцыі [[Мёзія]] і абяцаў ім, што яны будуць разглядацца ў якасці рымскіх грамадзян, калі мужчыны дадуць згоду служыць у рымскім войску. Пачынаючы з 376 г. Фрытыгерну робіцца ўсё складаней кіраваць сваім народам, таму што шматлікім прыхільнікам Атанарыха таксама атрымалася пераправіцца праз Дунай. У 377 г. за голаду, які лютаваў у той час у Мезіі, вестготы звярнуліся за дапамогай да імператара. Але рымскія намеснікі Луцыпін і Максіміян, не толькі не дапамаглі ім, але і стварылі варожае стаўленне рымлян да вестготаў. Нарэшце, адбыўся канфлікт і Фрытыгерн са сваімі людзьмі, за кароткі час асвоіў суседнюю правінцыю [[Фракія|Фракію]], якая была значна багацей за [[Мёзія|Мезію]]. Падчас першага сутыкнення з рымскім войскам Фрытыгерн цудам пазбег смерці. 9 жніўня 378 г. пры Адрыянаполе, Фрытыгерн узяў рэванш за паражэнне, якое рымляне нанеслі вестготам у бітве пад Нішам, 109 гадоў назад. Адрыянапольская перамога паставіла пад вестгоцкі кантроль вялікую частку Балканскага паўвострава, уключаючы Грэцыю. Толькі нязначныя тэрыторыі, а таксама [[Афіны]] і [[Канстанцінопаль]], былі выратаваныя ад разграблення, збольшага тлумачыцца тым, што войска Фрытыгерна не валодала прыладамі і навыкамі неабходнымі для аблогі вялікіх гарадоў. Пасля заняцця стальца новага рымскага імператара [[Феадосій I Вялікі|Феадосія]], змаганне паміж рымлянамі і готамі вялося з пераменнымі поспехамі для абодвух бакоў, аднак пасля 381 г. Феадосію атрымалася прымусіць вестготаў утаймавацца і яны рассяліліся ў Фракіі. Памёр Фрытыгерн прыкладна ў 380 г. == Гл. таксама == * [[Вестготы]] * [[Каралі вестготаў]] {{зноскі}} == Літаратура == * The Prosopography of the Later Roman Empire I: A.D. 260—395, ed. A.H.M. Jones, J.R. Martindale and J.Morris, Cambridge 1971, стар. 374. {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[Каралі вестготаў|Кароль вестготаў]] |гады = каля [[369]] — каля [[380]] |папярэднік = — |пераемнік = [[Аларых I]] }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі вестготаў]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы IV стагоддзя]] gzqpi06mgzvtb0nnhm8vg5foezslnv4 4162245 4162241 2022-07-20T10:25:44Z Ofloe 120650 /* Жыццяпіс */ wikitext text/x-wiki {{вікіфікацыя}} {{Дзяржаўны дзеяч |беларускае імя = Фрытыгерн |арыгінальнае імя = {{lang-la|Fritigernus}}; магчыма ад {{lang-got|Friþugairns — «Які жадае міру»}} |парадак = |партрэт = |подпіс = |шырыня партрэта = |тытул = [[Спіс каралёў вестготаў|правадыр вестготаў]] |сцяг = Fíbula aquiliforme (M.A.N. Madrid) 01.jpg |перыядпачатак = каля [[370]] |перыядканец = каля [[380]] |папярэднік = [[Атанарых]] |пераемнік = [[Аларых I]] |дынастыя = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |у шлюбе = |дзеці = |пахаваны = |нацыянальнасць = [[готы|гот]] |веравызнанне = [[хрысціянства|хрысціянін]] [[арыянства|арыянскага толку]] |бацька = |маці = |узнагароды = |Commons = }} '''Фрытыгерн''' ({{lang-got|Frithugarnis}}; ? — каля [[380]]) — кароль вестготаў (369—380). Займаў важнае месца сярод лідараў варварскіх плямёнаў, якія пачалі працэс, у выніку якога пала Рымская імперыя. == Жыццяпіс == Да 376 г. Фрытыгерн быў адным з правадыроў [[готы|готаў]], на поўначы ад Ніжняга Дуная. Панаванне большасцю готскага насельніцтва належыла правадыру Атанарыху. Нарэшце, з дапамогай рымскага імператара [[Валент II|Валента]], Фрытыгерн перамог Атанарыха і ў знак падзякі, па традыцыі, прыняў [[Арыянства|хрысціянства арыянскага толку]]. У 376 г. вестготы, ратуючыся ад [[гуны|гунаў]], папрасілі дазволу [[Валент II|Валента]] перасекчы [[Дунай]] і пасяліцца на тэрыторыі [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]], дзе яны будуць па-за дасяжнасцю гунаў. Валент даў дазвол на пасяленне ў правінцыі [[Мёзія]] і абяцаў ім, што яны будуць разглядацца ў якасці рымскіх грамадзян, калі мужчыны дадуць згоду служыць у рымскім войску. Пачынаючы з 376 г. Фрытыгерну робіцца ўсё складаней кіраваць сваім народам, таму што шматлікім прыхільнікам Атанарыха таксама атрымалася пераправіцца праз [[Дунай]]. У 377 г. за голаду, які лютаваў у той час у Мезіі, вестготы звярнуліся за дапамогай да імператара. Але рымскія намеснікі Луцыпін і Максіміян, не толькі не дапамаглі ім, але і стварылі варожае стаўленне рымлян да вестготаў. Нарэшце, адбыўся канфлікт і Фрытыгерн са сваімі людзьмі, за кароткі час асвоіў суседнюю правінцыю [[Фракія|Фракію]], якая была значна багацей за [[Мёзія|Мезію]]. Падчас першага сутыкнення з рымскім войскам Фрытыгерн цудам пазбег смерці. 9 жніўня 378 г. пры [[Эдырнэ|Адрыянаполе]], Фрытыгерн узяў рэванш за паражэнне, якое рымляне нанеслі вестготам у бітве пад [[Ніш|Нішам]], 109 гадоў назад. Адрыянапольская перамога паставіла пад вестгоцкі кантроль вялікую частку Балканскага паўвострава, уключаючы Грэцыю. Толькі нязначныя тэрыторыі, а таксама [[Афіны]] і [[Канстанцінопаль]], былі выратаваныя ад разграблення, збольшага тлумачыцца тым, што войска Фрытыгерна не валодала прыладамі і навыкамі неабходнымі для аблогі вялікіх гарадоў. Пасля заняцця стальца новага рымскага імператара [[Феадосій I Вялікі|Феадосія]], змаганне паміж рымлянамі і готамі вялося з пераменнымі поспехамі для абодвух бакоў, аднак пасля 381 г. Феадосію атрымалася прымусіць вестготаў утаймавацца і яны рассяліліся ў Фракіі. Памёр Фрытыгерн прыкладна ў 380 г. == Гл. таксама == * [[Вестготы]] * [[Каралі вестготаў]] {{зноскі}} == Літаратура == * The Prosopography of the Later Roman Empire I: A.D. 260—395, ed. A.H.M. Jones, J.R. Martindale and J.Morris, Cambridge 1971, стар. 374. {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[Каралі вестготаў|Кароль вестготаў]] |гады = каля [[369]] — каля [[380]] |папярэднік = — |пераемнік = [[Аларых I]] }} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі вестготаў]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы IV стагоддзя]] 4vj50dfe9fewaq5sg0kr3a69yqp0qxa 0 48210 4162172 4144636 2022-07-20T07:08:01Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Ясінскі}} {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Якуб Ясінскі |арыгінал імя = {{lang-pl|Jakub Jasiński}} |дата нараджэння = 24.7.1759 ці 1761 год |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |партрэт = Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі (J. Maračynski, XIX).jpg |подпіс = |мянушка = |псеўданім = |прыналежнасць = [[Рэч Паспалітая]] |гады службы = 1783—1794 |званне = [[падбрыгадзір]] (1783) <br /> [[падпалкоўнік]] (1789) <br /> [[палкоўнік]] (1792) <br /> [[генерал-лейтэнант]] (1794) |род войскаў = |камандаваў = |частка = |бітвы = {{nobr|[[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1792 года|Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай]] (1792)}} <br /> [[Паўстанне 1794 года]] |узнагароды = |Commons = |Rodovid = |сувязі = |у адстаўцы = |роспіс = }} '''Якуб Ясінскі''' ({{lang-pl|Jakub Jasiński}}; {{ДН|24|7|1759}}, Венглеў, [[Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)|Пазнаньскае ваяводства]] — {{ДС|4|11|1794}}, прадмесце Прага, [[Варшава]]) — [[Вялікае Княства Літоўскае|літоўскі]] і [[Польшча|польскі]] ваенны і палітычны дзеяч, інжынер, паэт. Адзін з кіраўнікоў [[Паўстанне 1794|вызваленчага паўстання 1794 года]] пад правадырствам [[Тадэвуш Касцюшка|Тадэвуша Касцюшкі]], лідар [[радыкалізм|радыкальнага]] «[[якабінцы|якабінскага]]» крыла паўстанцаў<ref>[[Уладзімір Аляксеевіч Арлоў|В. Орлов]]. [http://bp21.org.by/ru/art/a031104.html Как белорусы боролись против российского господства] // [[Народная Воля]] № 209, [[4 лістапада]] [[2003]]</ref>, прыхільнік ідэй [[Вялікая французская рэвалюцыя|французскай рэвалюцыі]]<ref name="БС">{{кніга |аўтар = |частка = Ясинский Якуб |загаловак = Биографический справочник |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Мн. |выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки |год = 1982 |том = 5 |старонкі = 720 |старонак = 737 |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. У час паўстання быў кашталянам [[Горад Вільнюс|Вільні]], генеральным камандуючым паўстанцкімі войскамі ў [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікім княстве Літоўскім]]. Адкліканы з Вялікага Княства Літоўскага з-за абвінавачванняў у «[[Ліцвіны|ліцвінскім]] [[сепаратызм]]е». Кіраваў арганізацыяй новай арміі, набіраючы шляхту, мяшчан і сялян у войска. Пісаў вершаваныя пракламацыі да сялян на [[беларуская мова|беларускай мове]]<ref name="Грыцкевіч">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=785|артыкул=Ясінскі Якуб|аўтар=[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]]}}</ref>. Загінуў пры [[Штурм Прагі, 1794|абароне Варшавы]]. == Біяграфія == Нарадзіўся [[24 ліпеня]] [[1759]] года, паводле іншых звестак двумя гадамі раней{{sfn|Якуб Ясинский}}{{sfn|Шпунт|1998}}) ў Венглеве каля [[Пыздры|Пыздраў]] у [[Вялікая Польшча|Вялікапольшчы]] (паводле біёграфа Я. Ясінскага Генрыха Масціцкага){{sfn|Шпунт|1998}}<ref name="Шпунт">Андрэй Шпунт. [http://www.nn.by/1998/06/07.htm Я Бацькаўшчыны не перажыву…] // [[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]], [[6 ліпеня]] [[1998]]</ref>. З 12 гадоў вучыўся ў [[Варшаўскі кадэцкі корпус|Варшаўскім кадэцкім корпусе]] (Рыцарскай школе), заснаваным каралём [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіславам Панятоўскім]]. Меў схільнасць да грамадскіх навуках, захапляўся ідэямі [[Эпоха Асветы|асветнікаў]]{{sfn|Якуб Ясинский}}; асабліва моцна на яго паўплывала філасофія [[Жан-Жак Русо|Жан-Жака Русо]] {{sfn|Шпунт|1998}}. Скончыўшы навучанне ў 1783 годзе, атрымаў чын падбрыгадзіра і пасля двух гадоў службы вярнуўся ў кадэцкі корпус у якасці выкладчыка інжынернай справы{{sfn|Якуб Ясинский}}. У 1789 годзе па пратэкцыі генерала артылерыі Вялікага княства Літоўскага князя [[Казімір Нестар Сапега|Казіміра Сапегі]] кароль прызначыў Ясінскага старэйшым афіцэрам інжынернага корпуса літоўскага войска ў званні [[падпалкоўнік]]а. Узначаленая Ясінскім інжынерная служба арміі складалася з 42 афіцэраў і салдат, у тым ліку з 20 мінёраў, і ўваходзіла ў склад створанага ў 1780 годзе ў [[Горад Вільнюс|Вільні]] корпуса артылерыі і ваеннай інжынерыі<ref name="Грыцкевіч"/>. 13 студзеня 1792 года Ясінскі атрымаў званне [[палкоўнік]]а інжынерыі і быў накіраваны рэвізорам на будаўніцтва злучае [[Рака Піна|Піну]] і [[Рака Мухавец|Мухавец]] [[Дняпроўска-Бугскі канал|Каралеўскага канала]] (паміж гарадамі [[Горад Пінск|Пінскам]] і [[Горад Кобрын|Кобрынам]]){{sfn|Шпунт|1998}}. === Вайна з Расіяй 1792 года === [[Файл:Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі.jpg|250px|міні|Партрэт Якуба Ясінскага]] Пасля падпісання [[Гуга Калантай|ліберальнай партыяй]] [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]] сітуацыя ў краіне рэзка абвастрылася. Частка шляхты, лічачы, што Канстытуцыя топча яе саслоўныя правы, была незадаволеная. Прыхільнікі адмены Канстытуцыі прынялі рашэнне стварыць [[Канфедэрацыя, Рэч Паспалітая|канфедэрацыю]] і выступіць сумесна з рускімі войскамі супраць [[Сойм Рэчы Паспалітай|Сойма]]. Аднак руская армія была занята ў [[Руска-турэцкая вайна, 1787-1791|вайне з Асманскай імперыяй]], і [[Кацярына II]] не вырашалася адначасова пачынаць вайну ў Рэчы Паспалітай. Пасля заключэння Расіяй {{нп3|Яскі мірны дагавор|міру з Асманскай імперыяй|ru|Ясский мирный договор}} прадстаўнікі ад незадаволенай шляхты Патоцкі і Ржавускі прыбылі ў [[Горад Санкт-Пецярбург|Пецярбург]] і заключылі з імператрыцай тайны дагавор аб сумесных ваенных дзеяннях. 18 мая 1792 года ў Рэч Паспалітую ўступіла чатыры калоны расійскіх войскаў пад начальствам [[генерал-аншэф]]а {{нп3|Міхаіл Васільевіч Кахоўскі|Міхаіла Васільевіча Кахоўскага|ru|Каховский, Михаил Васильевич}} з боку Бесарабіі і 32-тысячнае войска пад кіраўніцтвам [[генерал-маёр]]а {{нп3|Міхаіл Мікіціч Крачэтнікаў|Міхаіла Крачэтнікава|ru|Кречетников, Михаил Никитич}} з усходу. У той жа дзень у мястэчку Таргавіца супернікамі Канстытуцыі была сфарміравана [[Таргавіцкая канфедэрацыя|канфедэрацыя]]{{sfn|Шпунт|1998}}. Пачалася [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1792 года|вайна]]. Падчас [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1792 года|вайны]] Ясінскі камандаваў інжынерным корпусам, які мог выставіць максімум тысячу салдат{{sfn|Шпунт|1998}}. 10 чэрвеня 1792 года ён удзельнічаў у бітве пад [[Гарадскі пасёлак Мір|Мірам]], дзе праявіў гераічныя якасці. Бітва была прайграна, а неўзабаве [[Іван Яўстаф'евіч Ферзен|Ферзенам]] без адзінага стрэлу быў узяты [[Горад Нясвіж|Нясвіж]], над фартыфікацыі якога безвынікова працаваў Ясінскі. Польская армія была сканцэнтравана ў [[Горад Брэст|Брэсце]], дзе 23 жніўня адбылася генеральная бітва. Ясінскі распрацаваў план абароны горада, дзякуючы якому бітва была выйграная, за што палкоўнік быў узнагароджаны залатым крыжом «[[Virtuti Militari]]». Між тым, зыход кампаніі быў ужо прадвызначаны: пад ціскам Кацярыны II кароль прыняў рашэнне перайсці на бок канфедэратаў і 22 ліпеня аддаў загад аб складанні зброі. Ясінскаму прыйшлося падпарадкавацца{{sfn|Шпунт|1998}}. === Падпольная дзейнасць === Пасля ганебнага для Рэчы Паспалітай [[Гродзенскі сейм|Гродзенскага сойма 1793 года]] значная частка шляхты, у тым ліку і многія вышэйшыя вайсковыя чыны, выехалі за мяжу. Ясінскі застаўся ў Вільні, спрабуючы рэарганізаваць інжынерны корпус. Вядома, што ён прытрымліваўся радыкальных («якабінскіх») поглядаў<ref name="БС"/>: выступаў за адмену прыгоннага права і аднаўленне Рэчы Паспалітай у межах 1772 года<ref name="Грыцкевіч"/> Аднойчы ён нават выказаў думку, што краіну нельга выратаваць без таго, каб не выразаць усёй шляхты{{sfn|Шпунт|1998}}. З восені Я. Ясінскі прыступіў да [[Канспірацыя|канспіратарскай]] дзейнасці, накіраванай супраць [[акупант]]аў. Падпольны штаб Я. Ясінскага знаходзіўся ў картачным [[салон]]е яго [[ад'ютант]]а Хадкевіча{{sfn|Шпунт|1998}}. Варта зазначыць, што гульня ў карты сур’ёзна дапамагала ў папаўненні касы. Часам Ясінскій займаўся [[паэзія]]й, зрэшты, сам ён даволі скептычна ацэньваў свае таленты. Напачатку [[1794]] года пра [[падполле|падпольную]] дзейнасць Я. Ясінскага даведаліся прарасійскія ўлады. Ён мусіў пакінуць Вільню і з’ехаць у [[Вількамірскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Вількамірскі павет]], дзе яго чакалі верныя войскі. === Паўстанне Т. Касцюшкі === [[Выява:JJasiński.jpg|thumb|250px|{{нп3|Іаган Баптыст Лампі Старэйшы|Іаган Баптыст Лампі|ru|Лампи Старший, Иоганн Баптист}}. «Якуб Ясінскі», каля [[1794]]]] У ноч з [[22 красавіка|22]] на [[23 красавіка]] [[1794]] года Я. Ясінскі ўзначаліў [[Віленскае паўстанне, 1794|паўстанне ў Вільні]]. Паўстанцы хутка абяззброілі расійскі гарнізон, узяўшы ў палон 1012 чалавек. [[23 красавіка]] на Рыначнай плошчы быў абвешчаны «Акт паўстання Літоўскага народа»<ref name="wars175x.narod.ru">[http://wars175x.narod.ru/btl_vln.html Віленскае паўстанне 22 красавіка 1794 (пераклад на расійскую)] // М. Грыгор’еў. Войска ВКЛ ад Сасаў да Касцюшкі (1765—1794). — Менск, 1994</ref> [[25 красавіка]] за [[здрада Радзіме|здраду Радзіме]] па ініцыятыве Я. Ясінскага пакаралі галаву мясцовай адміністрацыі [[гетман]]а Касакоўскага. [[3 мая]] [[Найвышэйшая Літоўская Рада]] абвясціла Я. Ясінскага галоўнакамандуючым Літоўскім паўстанцкім войскам<ref name="wars175x.narod.ru"/>. Тым часам, яго радыкалізм моцна палохаў шляхту, а польскае кіраўніцтва паўстання лічыла Ясінскага «ліцвінскім» сепаратыстам<ref>[http://slounik.org/122406.html Ясинский Якуб] // Гісторыя Беларусі: Слоўнік-даведнік (Мінск, 2000)</ref>. У якасці галоўнакамандуючага літоўскімі паўстанцамі кіраваў арганізацыяй новага войска, з мэтай пашырэння сацыяльнай базы паўстання пісаў рыфмаваныя [[пракламацыя|пракламацыі]] да сялян на [[беларуская мова|беларускай мове]]<ref name="БС"/><ref name="Грыцкевіч"/>. [[11 мая]] [[1794]] года Т. Касцюшка прызначыў Я. Ясінскага [[генерал-лейтэнант]]ам<ref name="Грыцкевіч"/>. Аднак ужо [[4 чэрвеня]] пад націскам кансерватыўных сіл Я. Ясінскага адхілілі ад камандавання войскам ВКЛ як радыкала, перадаўшы паўнамоцтвы генералу {{нп3|Міхаіл Віельгорскі|Міхалу Віяльгорскаму|ru|Виельгорский, Михаил (генерал)}}<ref name="wars175x.narod.ru"/>. [[10 чэрвеня]] ўказам Т. Касцюшкі [[Найвышэйшая Літоўская Рада|Найвышэйшую Літоўскую Раду]] распусцілі і замянілі на значна больш памяркоўную па сваім складзе Цэнтральную дэпутацыю Вялікага Княства Літоўскага<ref name="Грыцкевіч"/>. Тым часам сутычкі паміж паўстанцамі і расійскімі войскамі не спыняліся. На тэрыторыі ВКЛ акрамя Ясінскага дзейнічалі генералы [[Павел Ян Грабоўскі|Грабоўскі]] і {{нп3|Антоні Хлявінскі|Хлявінскі|ru|Хлевинский, Антоний}}. Першая бітва дывізіі Я. Ясінскага пад {{нп3|бітва пад Няменчынам|Няменчынам|ru|Битва под Неменчином}} скончылася паражэннем. [[7 мая]] адбылася другая [[бітва пад Палянамі]], у якой паўстанцы перамаглі расійскіх акупантаў і такім чынам прадухілі пагрозу заняцця Вільні. У другой палове мая дывізія Я. Ясінскага ўдзельнічала ў {{нп3|Бітва пад Ліпнішкамі|бітве пад Ліпнішкамі|ru|Битва под Липнишками}}, дапамагала партызанскім руху ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Большую частку дывізіі складалі сяляне<ref name="Грыцкевіч"/>. [[Файл:Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі (XIX).jpg|250px|міні|злева|Якуб Ясінскі]] Якуб Ясінскі лічыў неабходным умацоўваць абараназдольнасць Вільні, аднак новы кашталян Віельгорскі прыняў рашэнне адвесці войскі ў [[Лідскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Лідскі павет]]. Нічога не ведаючы пра гэта рашэнне кашталяна, Я. Ясінскі чакаў яго ў лагеры пад [[Солы|Соламі]], дзе першапачаткова планавалася злучыць войскі. Страціўшы шмат часу на безвыніковае чаканне, Я. Ясінскі з 4000 салдат распачаў адчайны напад на карпусы {{нп3|Валерыян Аляксандравіч Зубаў|В. Зубава|ru|Зубов, Валериан Александрович}} і {{нп3|Лявонцій Лявонцьевіч Бенігсен|Л. Бенігсена|ru|Беннигсен, Леонтий Леонтьевич}} (каля 5000 салдат пры 16 гарматах)<ref name="Шпунт"/>. Бітва адбылася [[26 чэрвеня]] {{нп3|Бітва пад Соламі|пад Соламі|ru|Битва под Солами}} і стала адной з найбольш крывапралітных на працягу ўсёй кампаніі{{sfn|Шпунт|1998}}. Я. Ясінскаму давялося адступіць, хоць і не парушаючы баявога парадку. Падчас адступу загінуў брат Якуба капітан стралкоў Юзеф{{sfn|Шпунт|1998}}. Я. Ясінскі выехаў у Варшаву<ref name="Грыцкевіч"/>. Перажыўшы цяжкую [[дэпрэсія|дэпрэсію]] з прычыны ваенных няўдачаў і смерці брата, [[17 ліпеня]] Ясінскі прыняў камандаванне над нарвенскім [[фронт]]ам. Для папаўнення войска ён накіраваўся ў [[Горад Брэст|Брэст]], адтуль у [[Горад Бельск-Падляшскі|Бельск]], як раз у гэты час, у другой палове жніўня, ён атрымаў вестку пра падзенне Вільні<ref name="Грыцкевіч"/>. Па прыбыцці ў [[Горад Гродна|Гродна]] Т. Касцюшка, больш не асцерагаючыся сепаратызму Ясінскага, узнагародзіў яго пярсцёнкам з надпісам: «Радзіма свайму абаронцу» і перадаў пад яго камандаванне адну з літоўскіх [[дывізія|дывізій]]. Камандзірам наднарвенскай дывізіі Т. Касцюшка прызначыў [[Ежы Францішак Грабоўскі|Ежы Грабоўскага]]{{sfn|Шпунт|1998}}. [[Выява:Warsaw grob Jakuba Jasinskiego.jpg|thumb|right|250px|Магіла Якуба Ясінскага на {{нп3|Каменкаўскія могілкі|Каменкаўскіх могілках|pl|Cmentarz Kamionkowski}}]] Тым часам, у Расіі вырашылі спыніць кампанію адным імклівым маршам [[Аляксандр Васільевіч Сувораў|Суворава]]. Сувораў атрымаў важныя для Расіі перамогі ў {{нп3|бітва пры Крупчыцах|бітвах пры Крупчыцах|ru|Сражение у Крупчиц}} і пад [[Бітва пры Брэсце, 1794|Брэстам]]. [[10 кастрычніка]] паўстанцы пацярпелі вырашальнае паражэнне пад [[Бой пад Мацяёвіцамі, 1794|Мацяёвіцамі]], Т. Касцюшка трапіў у палон<ref name="Шпунт"/>. [[20 кастрычніка]] Ясінскі прыбыў у Варшаву і папрасіў новага [[дыктатар паўстання|дыктатара паўстання]] [[Тамаш Ваўжэцкі|Тамаша Ваўжэцкага]] прызначыць яго ў прадмесце Варшавы [[Прага (Варшава)|крэпасць Прагу]], якая мусіла стаць шчытом горада. У абаронцаў фартэцыі ўжо не заставалася надзеяў на перамогу<ref name="Шпунт"/>. Існуе меркаванне, што тым часам Ясінскі прапанаваў пакараць смерцю караля і ўсіх палонных, што, зразумела, зроблена не было<ref name="Шпунт"/>. Ясінскаму з корпусам у 4000—5000 салдат даручылі абараняць левае крыло фартыфікацыі — Таргувек (паўночны фронт абароны)<ref name="wars175x.narod.ru"/>. [[3 лістапада]] пачаўся абстрэл фартыфікацыі, а наступнай раніцай а 5-й гадзіне пачаўся {{нп3|Штурм Прагі, 1794|штурм|ru|Штурм Праги (1794)}}. Прыкладна праз палову гадзіны рускія зламалі лінію абароны, у прадмесці пачалася паніка. Людзі кінуліся да моста — адзінай сувязі з Варшавай. Ясінскі быў сярод тых, хто абараняў адыход людзей да моста. Тут, каля Бродна, ён і загінуў<ref name="БС"/><ref>[http://szczep17wdh.republika.pl/jasinski.htm General Jakub Jasinski (1761—1794)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100129235809/http://szczep17wdh.republika.pl/jasinski.htm |date=29 студзеня 2010 }} // Szczep 17 Warszawskich Druzyn Harcerskich i Gromad Zuchowych im. gen. Jakuba Jasinskiego</ref>. Як і іншых абаронцы Прагі, Ясінскага пахавалі на {{нп3|Каменкаўскія могілкі|Каменкаўскіх могілках|ru|Камионек}}<ref name="wars175x.narod.ru"/>. == Творчасць == У раннія гады творчасць Ясінскага развівалася пад уплывам [[сентыменталізм]]у. З сярэдзіны 1780-х у яго творчасці пачынае пераважаць сацыяльная тэматыка, а творы набылі палітычную афарбоўку<ref name="Грыцкевіч"/>. Пра сваю літаратурную дзейнасць сам Ясінскі казаў: «Пішу тое, што жадаю, і пра тое, што мяне цікавіць, хвалы не шукаю…»<ref name="wars175x.narod.ru"/>. З-пад пяра Ясінскага выйшлі [[іраікамічная паэма]] «Спрэчкі» ([[1788]]—[[1792]]), паэма «Цянця» (паэмы Ясінскага часткова апублікалі ў газеце «Tygodnik Wilenski» у [[1819]] годзе<ref name="Грыцкевіч"/>). Верш Ясінскага «Пра сталасць: да польскіх выгнаннікаў» быў асобна выдадзены ў Гродна ў [[1793]] годзе. Пісаў паэмы сатырычнага і казачнага характару. Некаторыя рамантычныя песні Ясінскага ў свой час карысталіся вялікай папулярнасцю<ref name="wars175x.narod.ru"/>. Часта выказваў радыкальныя погляды ў сваіх паэтычных творах, у сувязі з чым сучаснікі бачылі ў ім прадстаўніка «якабінскага» кірунку ў паэзіі. Яго сімпатыі да [[Вялікая французская рэвалюцыя|рэвалюцыйнай]] [[Францыя|Францыі]] і [[Вайна за незалежнасць ЗША|Амерыканскай рэвалюцыі]] знайшлі адлюстраванне ў паэме «Да Народу» ([[1794]])<ref name="wars175x.narod.ru"/>. Творы Ясінскага выдадзеныя ў [[1869]] годзе ў Варшаве. === Бібліяграфія === # ''Do Stefana Batorego'', powst. 1787 (według J. Kelery), ogł.: «Poema o Zamoyskim», ''Tygodnik Wileński'', t. 8 (1819), s. 159 i n.; przedr. zobacz: Wydania zbiorowe (w rękopisach występuje pod różnymi tytułami) # ''Kij krzywy'', powst. 1787 (według J. Kelery), ''Pamiętnik Warszawski'' 1805, s. 387; wyd. następne: ''Rozmaitości'' (Lwów) 1822, nr 70; (A. M. Pietkiewicz) w: ''Wybór poezji z pisarzy polskich'', t. 2, Wilno 1835, s. 230; zobacz: Wydania zbiorowe; J. Kott, A. Ważyk w: ''Wiersze, które lubimy. Antologia'', Warszawa 1951; wyd. krytyczne, uzupełnione fragm. opuszczonymi w wyd. poprzednim, ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11; przedr. J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956 # ''Do Boga'', powst. około 1789—1792 (według J. Kelery), z rękopisu Biblioteki PAN Kraków, sygn. 1281, ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11; przedr. J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956 # ''Kwestarz'', powst. około 1789—1792 (według J. Kelery), ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11 # ''Qui pro quo'', powst. około 1789—1792 (według J. Kelery), ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11; fragm. uzupełnił J. W. Gomulicki, ''Nowe Książki'' 1959, nr 9 # ''Ciańcia. Poema żartobliwe'', powst. około 1789—1792; zachowaną pieśń pierwszą i część drugiej ogł. ''Tygodnik Wileński'', t. 8 (1819), s. 321; przedr. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11 # ''Sprzeczki. Poema żartobliwe w 6 pieśniach'', powst. około 1791—1792 (według J. Kelery; według R. Wołoszyńskiego około 1788—1789); fragm. ''Tygodnik Wileński'', t. 8 (1819), s. 48 i n.; całość zobacz: Wydania zbiorowe; pieśń pierwszą przedr. K. Bartoszewicz w: ''Księgi humoru polskiego'', t. 2, Petersburg 1898; fragmenty przedr. ''Echo Krakowa'' 1948, nr 236; J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956; J. W. Gomulicki, ''Nowe Książki'' 1959, nr 9; autograf: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 1280 # «Wiersz w czasie obchodzonej żałoby przez dwór polski po Ludwiku XVI», powst. 1793, ''Kurier Polski'' 1831, nr 386; przedr.: zobacz Wydania zbiorowe; J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956; liczne współczesne odpisy rękopiśmienne, m.in. w Ossolineum, sygn. 905/II # ''Do exulantów polskich o stałości'', Grodno 1793; przedr.: zobacz Wydania zbiorowe; J. Horoszkiewicz w: ''Pieśni z muzyką'', Kraków (1898); J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956 # ''Wypis z ksiąg moralnych Wielkiego Good, filozofa indyjskiego, wiernym swoim za regułę życia podanego'', powst. 1793, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 2970, s. 129—131; fragmenty ogł. W. Dzwonkowski: ''T. Kościuszko'', Warszawa 1917, s. 76; przedr. H. Mościcki: ''J. Jasiński'', Kraków 1948 (formalnie jest to naśladownictwo dzieła angielskiego Ph. D. Chesterfielda, przekł. polski z roku 1767: ''Filozof indyjski albo sposób uszczęśliwienia życia ludzkiego w społeczności…''; faktycznie utwór jest zaszyfrowanym katechizmem sprzysiężenia wileńskiego), na autorstwo Jasińskiego wskazali: H. Mościcki: «Generał Jasiński…», Warszawa 1917, s. 116; B. Leśnodorski: «Polscy jakobini», Warszawa 1960, ''Studia i Materiały z Dziejów Polski w Okresie Oświecenia'' nr 3, s. 153—156, 535 # «Z okazji listu Igelströma do ministra wojennego, w którym odwołuje się do Boga i dobrej sprawy monarchini swojej» (wiersz), ''Gazeta Narodowa Wileńska'' 1794, nr 7; przedr. W. Włoch w: ''Polska elegia patriotyczna w dobie rozbiorów'', Kraków 1916, s. 123 (autorstwo Jasińskiego ustalił B. Leśnodorski: «Polscy jakobini», Warszawa 1960, ''Studia i Materiały z Dziejów Polski w Okresie Oświecenia'' nr 3, s. 18, 500) # ''Do narodu'', powst. 1794, wyd. K. L. Królikowski ''Bard oswobodzonej Polski'', t. 2, Warszawa 1831; przedr.: J. Horoszkiewicz w: ''Pieśni z muzyką'', Kraków (1898); H. Mościcki ''Tygodnik Ilustrowany'' 1917, nr 19; H. Mościcki: ''Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie'', Warszawa 1917 i wyd. następne; J. Nowak-Dłużewski w: ''Poezja powstania kościuszkowskiego'', Kielce 1946; J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956; przekł. rosyjski: W. Lewik: ''K narodu'' w antologii: ''Polskaja poezija'', t. 1, Moskwa 1963 # ''O wojsku'', fragmenty wyd. zobacz Wydanie zbiorowe (rozprawa zachowana we fragmentach) # «Odezwa… do narodu litewskiego», ''Gazeta Wolna Warszawska'' 1794, nr 17, s. 229 # ''Odezwa do Rosjan (ułożona na sesji Rady Litewskiej 2/15 maja 1794), druk ulotny (Muzeum Narodowe Kraków, zbiór Popielów, sygn. NI 53160); rękopis: Ossolineum, sygn. 3054/I, k. 41 wskazuje autora; przekł. francuski: ''Journal historique de Varsovie'' 1794, nr 9, s. 115—116. == Памяць == [[Выява:Jakub Jasiński stamp.jpg|thumb|300px|right|Марка [[Белпошта|Белпошты]] памяці Ясінскага, [[1994]]]] У гонар Я. Ясінскага названы шэраг вуліц у наступных гарадах [[Польшча|Польшчы]], [[Беларусь|Беларусі]] і [[Літва|Літвы]]: {| cellpadding="1" |- valign="top" | * {{Сцяг Польшчы}} [[Варшава]] * {{Сцяг Літвы}} [[Вільнюс]]<ref>у [[Стары горад, Вільнюс|Старым горадзе]].</ref> * {{Сцяг Польшчы}} [[Глівіцы]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Зялёна Гура]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Інаўроцлаў]] || || * {{Сцяг Польшчы}} [[Кракаў]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Лодзь]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Люблін]] * {{Сцяг Беларусі}} [[Маладзечна]]<ref>[http://zip.belpost.by/street/molodechno-minsk Алфавитный список улиц по Молодечно] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111115221537/http://zip.belpost.by/street/molodechno-minsk |date=15 лістапада 2011 }} // Белпочта</ref> * {{Сцяг Польшчы}} [[Пшэмысль]] || || * {{Сцяг Польшчы}} [[Радам]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Руда Слёнска]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Тчэў]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Хожаў]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Чэнстахова]] |} Апроч таго, імя генерала Я. Ясінскага носяць: * {{нп3|Форт Ясінскага||pl|Fort Śliwickiego Cytadeli Warszawskiej}} — адзін з [[форт]]аў {{нп3|Варшаўская крэпасць|Варшаўскай крэпасці|ru|Варшавская крепость}} * {{нп3|II Інаўроцлаўскі інжынерны полк||pl|2 Pułk Komunikacyjny}} (з [[1995]]) * III [[сапёр]]ны полк у [[Дэмбіца|Дэмбіцы]] (расфарміраваны ў [[2002]]) * {{нп3|Вышэйшая школа афіцэраў ваеннай інжынерыі||pl|Wyższa Szkoła Oficerska Inżynierii Wojskowej}} ва Уроцлаве (дзейнічала да [[1994]]) * [[Гімназія]] і [[школа]] ў Варшаве, [[ліцэй|ліцэі]] ў Варшаве і Вроцлаве * {{нп3|Скаўцкая дружына|Скаўцскія дружыны|pl|Druzyna (harcerstwo)}} ў Празе (Варшава) і [[Серпц]]ы * Конкурс патрыятычнай і аматарскай паэзіі ў Празе (Варшава) У 1974 годзе на тэрыторыі Вышэйшай школы афіцэраў ваеннай інжынерыі ў Вроцлаве паставілі помнік Якубу Ясінскаму (скульптар: Канстанты Махарскі). У [[1978]] годзе ён жа стварыў копію гэтага помніка для вроцлаўскага Ліцэя імя генерала Ясінскага. Постаці генерала Ясінскага прысвечаная няскончаная [[трагедыя]] [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] на [[французская мова|французскай мове]] «Якуб Ясінскі, ці Дзве Польшчы»<ref>[http://culture.niv.ru/doc/theatre/encyclopedia/292.htm Мицкевич Адам] // Театральная энциклопедия. В 5 томах / Гл. ред. П. А. Марков. Т. 3: Кетчер — Нежданова. — М.: Советская энциклопедия, 1964. С. 292</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * K. Bartoszewicz Dzieje Insurekcji Kościuszkowskiej. — Wiedeń: 1909. * H. Mościcki. [http://www.kosciuszko.edu.pl/content/powstanie/gjpk.html Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie]. — Warszawa, 1917. * J. Keler. Poezja Jakuba Jasińskiego. — Wrocław, 1952. * B. Leśnodorski. Polscy jacobini. — Warszawa, 1960. * Zdzisław Sułek Tytuł. Sprzysiezeńie Jakuba Jasińskiego. — MON, 1982. — 280 s. * Грыцкевіч А. П. Паўстанне 1794 г.: перадумовы, ход і вынікі // Бел. гіст. часопіс. — 1994. — № 1. * Я. Юхо, У. Емельянчык. «Нарадзіўся я ліцвінам…»: Тадевуш Касцюшка. — Мінск, 1994. * Из истории свободомыслия и атеизма в Белоруссии. — Мн., 1978. == Спасылкі == {{Commonscat|Jakub Jasiński}} * [http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3917147 Jasiński Jakub]{{Недаступная спасылка}} // Encyklopedia PWN * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/yasinski.html Ясінскі Якуб] // Культурна-асветны клуб «Спадчына» (2008). — Сучасныя партрэты Ясінскага ў Старадарожскім мастацкім музее. * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/yasinski.html ЯСІНСКІ Якуб] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1794 года]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] [[Катэгорыя:Члены Найвышэйшай Літоўскай Рады]] s49we83wmfrb2945h7ragxdczqv9y1g 4162173 4162172 2022-07-20T07:10:37Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Ясінскі}} {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Якуб Ясінскі |арыгінал імя = {{lang-pl|Jakub Jasiński}} |дата нараджэння = 24.7.1759 ці 1761 год |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |партрэт = Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі (J. Maračynski, XIX).jpg |подпіс = |мянушка = |псеўданім = |прыналежнасць = [[Рэч Паспалітая]] |гады службы = 1783—1794 |званне = [[падбрыгадзір]] (1783) <br /> [[падпалкоўнік]] (1789) <br /> [[палкоўнік]] (1792) <br /> [[генерал-лейтэнант]] (1794) |род войскаў = |камандаваў = |частка = |бітвы = {{nobr|[[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1792 года|Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай]] (1792)}} <br /> [[Паўстанне 1794 года]] |узнагароды = |Commons = |Rodovid = |сувязі = |у адстаўцы = |роспіс = }} '''Якуб Ясінскі''' ({{lang-pl|Jakub Jasiński}}; {{ДН|24|7|1759}}, Венглеў, [[Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)|Пазнаньскае ваяводства]] — {{ДС|4|11|1794}}, прадмесце Прага, [[Варшава]]) — [[Вялікае Княства Літоўскае|літоўскі]] і [[Польшча|польскі]] ваенны і палітычны дзеяч, інжынер, паэт. Адзін з кіраўнікоў [[Паўстанне 1794|вызваленчага паўстання 1794 года]] пад правадырствам [[Тадэвуш Касцюшка|Тадэвуша Касцюшкі]], лідар [[радыкалізм|радыкальнага]] «[[якабінцы|якабінскага]]» крыла паўстанцаў<ref>[[Уладзімір Аляксеевіч Арлоў|В. Орлов]]. [http://bp21.org.by/ru/art/a031104.html Как белорусы боролись против российского господства] // [[Народная Воля]] № 209, [[4 лістапада]] [[2003]]</ref>, прыхільнік ідэй [[Вялікая французская рэвалюцыя|французскай рэвалюцыі]]<ref name="БС">{{кніга |аўтар = |частка = Ясинский Якуб |загаловак = Биографический справочник |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Мн. |выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки |год = 1982 |том = 5 |старонкі = 720 |старонак = 737 |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. У час паўстання быў кашталянам [[Горад Вільнюс|Вільні]], генеральным камандуючым паўстанцкімі войскамі ў [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікім княстве Літоўскім]]. Адкліканы з Вялікага Княства Літоўскага з-за абвінавачванняў у «[[Ліцвіны|ліцвінскім]] [[сепаратызм]]е». Кіраваў арганізацыяй новай арміі, набіраючы шляхту, мяшчан і сялян у войска. Пісаў вершаваныя пракламацыі да сялян на [[беларуская мова|беларускай мове]]<ref name="Грыцкевіч">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=785|артыкул=Ясінскі Якуб|аўтар=[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]]}}</ref>. Загінуў пры [[Штурм Прагі, 1794|абароне Варшавы]]. == Біяграфія == Нарадзіўся [[24 ліпеня]] [[1759]] года, паводле іншых звестак двумя гадамі раней{{sfn|Якуб Ясинский}}{{sfn|Шпунт|1998}}) ў Венглеве каля [[Пыздры|Пыздраў]] у [[Вялікая Польшча|Вялікапольшчы]] (паводле біёграфа Я. Ясінскага Генрыха Масціцкага){{sfn|Шпунт|1998}}<ref name="Шпунт">Андрэй Шпунт. [http://www.nn.by/1998/06/07.htm Я Бацькаўшчыны не перажыву…] // [[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]], [[6 ліпеня]] [[1998]]</ref>. З 12 гадоў вучыўся ў [[Варшаўскі кадэцкі корпус|Варшаўскім кадэцкім корпусе]] (Рыцарскай школе), заснаваным каралём [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіславам Панятоўскім]]. Меў схільнасць да грамадскіх навуках, захапляўся ідэямі [[Эпоха Асветы|асветнікаў]]{{sfn|Якуб Ясинский}}; асабліва моцна на яго паўплывала філасофія [[Жан-Жак Русо|Жан-Жака Русо]] {{sfn|Шпунт|1998}}. Скончыўшы навучанне ў 1783 годзе, атрымаў чын падбрыгадзіра і пасля двух гадоў службы вярнуўся ў кадэцкі корпус у якасці выкладчыка інжынернай справы{{sfn|Якуб Ясинский}}. У 1789 годзе па пратэкцыі генерала артылерыі Вялікага княства Літоўскага князя [[Казімір Нестар Сапега|Казіміра Сапегі]] кароль прызначыў Ясінскага старэйшым афіцэрам інжынернага корпуса літоўскага войска ў званні [[падпалкоўнік]]а. Узначаленая Ясінскім інжынерная служба арміі складалася з 42 афіцэраў і салдат, у тым ліку з 20 мінёраў, і ўваходзіла ў склад створанага ў 1780 годзе ў [[Горад Вільнюс|Вільні]] корпуса артылерыі і ваеннай інжынерыі<ref name="Грыцкевіч"/>. 13 студзеня 1792 года Ясінскі атрымаў званне [[палкоўнік]]а інжынерыі і быў накіраваны рэвізорам на будаўніцтва злучае [[Рака Піна|Піну]] і [[Рака Мухавец|Мухавец]] [[Дняпроўска-Бугскі канал|Каралеўскага канала]] (паміж гарадамі [[Горад Пінск|Пінскам]] і [[Горад Кобрын|Кобрынам]]){{sfn|Шпунт|1998}}. === Вайна з Расіяй 1792 года === [[Файл:Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі.jpg|250px|міні|Партрэт Якуба Ясінскага]] Пасля падпісання [[Гуга Калантай|ліберальнай партыяй]] [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]] сітуацыя ў краіне рэзка абвастрылася. Частка шляхты, лічачы, што Канстытуцыя топча яе саслоўныя правы, была незадаволеная. Прыхільнікі адмены Канстытуцыі прынялі рашэнне стварыць [[Канфедэрацыя, Рэч Паспалітая|канфедэрацыю]] і выступіць сумесна з рускімі войскамі супраць [[Сойм Рэчы Паспалітай|Сойма]]. Аднак руская армія была занята ў [[Руска-турэцкая вайна, 1787-1791|вайне з Асманскай імперыяй]], і [[Кацярына II]] не вырашалася адначасова пачынаць вайну ў Рэчы Паспалітай. Пасля заключэння Расіяй {{нп3|Яскі мірны дагавор|міру з Асманскай імперыяй|ru|Ясский мирный договор}} прадстаўнікі ад незадаволенай шляхты Патоцкі і Ржавускі прыбылі ў [[Горад Санкт-Пецярбург|Пецярбург]] і заключылі з імператрыцай тайны дагавор аб сумесных ваенных дзеяннях. 18 мая 1792 года ў Рэч Паспалітую ўступіла чатыры калоны расійскіх войскаў пад начальствам [[генерал-аншэф]]а {{нп3|Міхаіл Васільевіч Кахоўскі|Міхаіла Васільевіча Кахоўскага|ru|Каховский, Михаил Васильевич}} з боку Бесарабіі і 32-тысячнае войска пад кіраўніцтвам [[генерал-маёр]]а {{нп3|Міхаіл Мікіціч Крачэтнікаў|Міхаіла Крачэтнікава|ru|Кречетников, Михаил Никитич}} з усходу. У той жа дзень у мястэчку Таргавіца супернікамі Канстытуцыі была сфарміравана [[Таргавіцкая канфедэрацыя|канфедэрацыя]]{{sfn|Шпунт|1998}}. Пачалася [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1792 года|вайна]]. Падчас [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1792 года|вайны]] Ясінскі камандаваў інжынерным корпусам, які мог выставіць максімум тысячу салдат{{sfn|Шпунт|1998}}. 10 чэрвеня 1792 года ён удзельнічаў у бітве пад [[Гарадскі пасёлак Мір|Мірам]], дзе праявіў гераічныя якасці. Бітва была прайграна, а неўзабаве [[Іван Яўстаф'евіч Ферзен|Ферзенам]] без адзінага стрэлу быў узяты [[Горад Нясвіж|Нясвіж]], над фартыфікацыі якога безвынікова працаваў Ясінскі. Польская армія была сканцэнтравана ў [[Горад Брэст|Брэсце]], дзе 23 жніўня адбылася генеральная бітва. Ясінскі распрацаваў план абароны горада, дзякуючы якому бітва была выйграная, за што палкоўнік быў узнагароджаны залатым крыжом «[[Virtuti Militari]]». Між тым, зыход кампаніі быў ужо прадвызначаны: пад ціскам Кацярыны II кароль прыняў рашэнне перайсці на бок канфедэратаў і 22 ліпеня аддаў загад аб складанні зброі. Ясінскаму прыйшлося падпарадкавацца{{sfn|Шпунт|1998}}. === Падпольная дзейнасць === Пасля ганебнага для Рэчы Паспалітай [[Гарадзенскі сойм (1793)|Гродзенскага сойма 1793 года]] значная частка шляхты, у тым ліку і многія вышэйшыя вайсковыя чыны, выехалі за мяжу. Ясінскі застаўся ў Вільні, спрабуючы рэарганізаваць інжынерны корпус. Вядома, што ён прытрымліваўся радыкальных («якабінскіх») поглядаў<ref name="БС"/>: выступаў за адмену прыгоннага права і аднаўленне Рэчы Паспалітай у межах 1772 года<ref name="Грыцкевіч"/> Аднойчы ён нават выказаў думку, што краіну нельга выратаваць без таго, каб не выразаць усёй шляхты{{sfn|Шпунт|1998}}. З восені Я. Ясінскі прыступіў да [[Канспірацыя|канспіратарскай]] дзейнасці, накіраванай супраць [[акупант]]аў. Падпольны штаб Я. Ясінскага знаходзіўся ў картачным [[салон]]е яго [[ад’ютант]]а Хадкевіча{{sfn|Шпунт|1998}}. Варта зазначыць, што гульня ў карты сур’ёзна дапамагала ў папаўненні касы. Часам Ясінскій займаўся [[паэзія]]й, зрэшты, сам ён даволі скептычна ацэньваў свае таленты. У пачатку [[1794]] года пра [[падполле|падпольную]] дзейнасць Я. Ясінскага даведаліся прарасійскія ўлады. Ён мусіў пакінуць Вільню і з’ехаць у [[Вількамірскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Вількамірскі павет]], дзе яго чакалі верныя войскі. === Паўстанне Т. Касцюшкі === [[Выява:JJasiński.jpg|thumb|250px|{{нп3|Іаган Баптыст Лампі Старэйшы|Іаган Баптыст Лампі|ru|Лампи Старший, Иоганн Баптист}}. «Якуб Ясінскі», каля [[1794]]]] У ноч з [[22 красавіка|22]] на [[23 красавіка]] [[1794]] года Я. Ясінскі ўзначаліў [[Віленскае паўстанне, 1794|паўстанне ў Вільні]]. Паўстанцы хутка абяззброілі расійскі гарнізон, узяўшы ў палон 1012 чалавек. [[23 красавіка]] на Рыначнай плошчы быў абвешчаны «Акт паўстання Літоўскага народа»<ref name="wars175x.narod.ru">[http://wars175x.narod.ru/btl_vln.html Віленскае паўстанне 22 красавіка 1794 (пераклад на расійскую)] // М. Грыгор’еў. Войска ВКЛ ад Сасаў да Касцюшкі (1765—1794). — Менск, 1994</ref> [[25 красавіка]] за [[здрада Радзіме|здраду Радзіме]] па ініцыятыве Я. Ясінскага пакаралі галаву мясцовай адміністрацыі [[гетман]]а Касакоўскага. [[3 мая]] [[Найвышэйшая Літоўская Рада]] абвясціла Я. Ясінскага галоўнакамандуючым Літоўскім паўстанцкім войскам<ref name="wars175x.narod.ru"/>. Тым часам, яго радыкалізм моцна палохаў шляхту, а польскае кіраўніцтва паўстання лічыла Ясінскага «ліцвінскім» сепаратыстам<ref>[http://slounik.org/122406.html Ясинский Якуб] // Гісторыя Беларусі: Слоўнік-даведнік (Мінск, 2000)</ref>. У якасці галоўнакамандуючага літоўскімі паўстанцамі кіраваў арганізацыяй новага войска, з мэтай пашырэння сацыяльнай базы паўстання пісаў рыфмаваныя [[пракламацыя|пракламацыі]] да сялян на [[беларуская мова|беларускай мове]]<ref name="БС"/><ref name="Грыцкевіч"/>. [[11 мая]] [[1794]] года Т. Касцюшка прызначыў Я. Ясінскага [[генерал-лейтэнант]]ам<ref name="Грыцкевіч"/>. Аднак ужо [[4 чэрвеня]] пад націскам кансерватыўных сіл Я. Ясінскага адхілілі ад камандавання войскам ВКЛ як радыкала, перадаўшы паўнамоцтвы генералу {{нп3|Міхаіл Вяльгорскі|Міхалу Вяльгорскаму|ru|Виельгорский, Михаил (генерал)}}<ref name="wars175x.narod.ru"/>. [[10 чэрвеня]] ўказам Т. Касцюшкі [[Найвышэйшая Літоўская Рада|Найвышэйшую Літоўскую Раду]] распусцілі і замянілі на значна больш памяркоўную па сваім складзе Цэнтральную дэпутацыю Вялікага Княства Літоўскага<ref name="Грыцкевіч"/>. Тым часам сутычкі паміж паўстанцамі і расійскімі войскамі не спыняліся. На тэрыторыі ВКЛ акрамя Ясінскага дзейнічалі генералы [[Павел Ян Грабоўскі|Грабоўскі]] і {{нп3|Антоні Хлявінскі|Хлявінскі|ru|Хлевинский, Антоний}}. Першая бітва дывізіі Я. Ясінскага пад {{нп3|бітва пад Няменчынам|Няменчынам|ru|Битва под Неменчином}} скончылася паражэннем. [[7 мая]] адбылася другая [[бітва пад Палянамі]], у якой паўстанцы перамаглі расійскіх акупантаў і такім чынам прадухілі пагрозу заняцця Вільні. У другой палове мая дывізія Я. Ясінскага ўдзельнічала ў {{нп3|Бітва пад Ліпнішкамі|бітве пад Ліпнішкамі|ru|Битва под Липнишками}}, дапамагала партызанскім руху ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Большую частку дывізіі складалі сяляне<ref name="Грыцкевіч"/>. [[Файл:Jakub Jasinski. Якуб Ясінскі (XIX).jpg|250px|міні|злева|Якуб Ясінскі]] Якуб Ясінскі лічыў неабходным умацоўваць абараназдольнасць Вільні, аднак новы кашталян Віельгорскі прыняў рашэнне адвесці войскі ў [[Лідскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Лідскі павет]]. Нічога не ведаючы пра гэта рашэнне кашталяна, Я. Ясінскі чакаў яго ў лагеры пад [[Солы|Соламі]], дзе першапачаткова планавалася злучыць войскі. Страціўшы шмат часу на безвыніковае чаканне, Я. Ясінскі з 4000 салдат распачаў адчайны напад на карпусы {{нп3|Валерыян Аляксандравіч Зубаў|В. Зубава|ru|Зубов, Валериан Александрович}} і {{нп3|Лявонцій Лявонцьевіч Бенігсен|Л. Бенігсена|ru|Беннигсен, Леонтий Леонтьевич}} (каля 5000 салдат пры 16 гарматах)<ref name="Шпунт"/>. Бітва адбылася [[26 чэрвеня]] {{нп3|Бітва пад Соламі|пад Соламі|ru|Битва под Солами}} і стала адной з найбольш крывапралітных на працягу ўсёй кампаніі{{sfn|Шпунт|1998}}. Я. Ясінскаму давялося адступіць, хоць і не парушаючы баявога парадку. Падчас адступу загінуў брат Якуба капітан стралкоў Юзеф{{sfn|Шпунт|1998}}. Я. Ясінскі выехаў у Варшаву<ref name="Грыцкевіч"/>. Перажыўшы цяжкую [[дэпрэсія|дэпрэсію]] з прычыны ваенных няўдачаў і смерці брата, [[17 ліпеня]] Ясінскі прыняў камандаванне над нарвенскім [[фронт]]ам. Для папаўнення войска ён накіраваўся ў [[Горад Брэст|Брэст]], адтуль у [[Горад Бельск-Падляшскі|Бельск]], як раз у гэты час, у другой палове жніўня, ён атрымаў вестку пра падзенне Вільні<ref name="Грыцкевіч"/>. Па прыбыцці ў [[Горад Гродна|Гродна]] Т. Касцюшка, больш не асцерагаючыся сепаратызму Ясінскага, узнагародзіў яго пярсцёнкам з надпісам: «Радзіма свайму абаронцу» і перадаў пад яго камандаванне адну з літоўскіх [[дывізія|дывізій]]. Камандзірам наднарвенскай дывізіі Т. Касцюшка прызначыў [[Ежы Францішак Грабоўскі|Ежы Грабоўскага]]{{sfn|Шпунт|1998}}. [[Выява:Warsaw grob Jakuba Jasinskiego.jpg|thumb|right|250px|Магіла Якуба Ясінскага на {{нп3|Каменкаўскія могілкі|Каменкаўскіх могілках|pl|Cmentarz Kamionkowski}}]] Тым часам, у Расіі вырашылі спыніць кампанію адным імклівым маршам [[Аляксандр Васільевіч Сувораў|Суворава]]. Сувораў атрымаў важныя для Расіі перамогі ў {{нп3|бітва пры Крупчыцах|бітвах пры Крупчыцах|ru|Сражение у Крупчиц}} і пад [[Бітва пры Брэсце, 1794|Брэстам]]. [[10 кастрычніка]] паўстанцы пацярпелі вырашальнае паражэнне пад [[Бой пад Мацяёвіцамі, 1794|Мацяёвіцамі]], Т. Касцюшка трапіў у палон<ref name="Шпунт"/>. [[20 кастрычніка]] Ясінскі прыбыў у Варшаву і папрасіў новага [[дыктатар паўстання|дыктатара паўстання]] [[Тамаш Ваўжэцкі|Тамаша Ваўжэцкага]] прызначыць яго ў прадмесце Варшавы [[Прага (Варшава)|крэпасць Прагу]], якая мусіла стаць шчытом горада. У абаронцаў фартэцыі ўжо не заставалася надзеяў на перамогу<ref name="Шпунт"/>. Існуе меркаванне, што тым часам Ясінскі прапанаваў пакараць смерцю караля і ўсіх палонных, што, зразумела, зроблена не было<ref name="Шпунт"/>. Ясінскаму з корпусам у 4000—5000 салдат даручылі абараняць левае крыло фартыфікацыі — Таргувек (паўночны фронт абароны)<ref name="wars175x.narod.ru"/>. [[3 лістапада]] пачаўся абстрэл фартыфікацыі, а наступнай раніцай а 5-й гадзіне пачаўся [[Штурм Прагі, 1794|штурм]]. Прыкладна праз палову гадзіны рускія зламалі лінію абароны, у прадмесці пачалася паніка. Людзі кінуліся да моста — адзінай сувязі з Варшавай. Ясінскі быў сярод тых, хто абараняў адыход людзей да моста. Тут, каля Бродна, ён і загінуў<ref name="БС"/><ref>[http://szczep17wdh.republika.pl/jasinski.htm General Jakub Jasinski (1761—1794)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100129235809/http://szczep17wdh.republika.pl/jasinski.htm |date=29 студзеня 2010 }} // Szczep 17 Warszawskich Druzyn Harcerskich i Gromad Zuchowych im. gen. Jakuba Jasinskiego</ref>. Як і іншых абаронцы Прагі, Ясінскага пахавалі на {{нп3|Каменкаўскія могілкі|Каменкаўскіх могілках|ru|Камионек}}<ref name="wars175x.narod.ru"/>. == Творчасць == У раннія гады творчасць Ясінскага развівалася пад уплывам [[сентыменталізм]]у. З сярэдзіны 1780-х у яго творчасці пачынае пераважаць сацыяльная тэматыка, а творы набылі палітычную афарбоўку<ref name="Грыцкевіч"/>. Пра сваю літаратурную дзейнасць сам Ясінскі казаў: «Пішу тое, што жадаю, і пра тое, што мяне цікавіць, хвалы не шукаю…»<ref name="wars175x.narod.ru"/>. З-пад пяра Ясінскага выйшлі [[іраікамічная паэма]] «Спрэчкі» ([[1788]]—[[1792]]), паэма «Цянця» (паэмы Ясінскага часткова апублікалі ў газеце «Tygodnik Wilenski» у [[1819]] годзе<ref name="Грыцкевіч"/>). Верш Ясінскага «Пра сталасць: да польскіх выгнаннікаў» быў асобна выдадзены ў Гродна ў [[1793]] годзе. Пісаў паэмы сатырычнага і казачнага характару. Некаторыя рамантычныя песні Ясінскага ў свой час карысталіся вялікай папулярнасцю<ref name="wars175x.narod.ru"/>. Часта выказваў радыкальныя погляды ў сваіх паэтычных творах, у сувязі з чым сучаснікі бачылі ў ім прадстаўніка «якабінскага» кірунку ў паэзіі. Яго сімпатыі да [[Вялікая французская рэвалюцыя|рэвалюцыйнай]] [[Францыя|Францыі]] і [[Вайна за незалежнасць ЗША|Амерыканскай рэвалюцыі]] знайшлі адлюстраванне ў паэме «Да Народу» ([[1794]])<ref name="wars175x.narod.ru"/>. Творы Ясінскага выдадзеныя ў [[1869]] годзе ў Варшаве. === Бібліяграфія === # ''Do Stefana Batorego'', powst. 1787 (według J. Kelery), ogł.: «Poema o Zamoyskim», ''Tygodnik Wileński'', t. 8 (1819), s. 159 i n.; przedr. zobacz: Wydania zbiorowe (w rękopisach występuje pod różnymi tytułami) # ''Kij krzywy'', powst. 1787 (według J. Kelery), ''Pamiętnik Warszawski'' 1805, s. 387; wyd. następne: ''Rozmaitości'' (Lwów) 1822, nr 70; (A. M. Pietkiewicz) w: ''Wybór poezji z pisarzy polskich'', t. 2, Wilno 1835, s. 230; zobacz: Wydania zbiorowe; J. Kott, A. Ważyk w: ''Wiersze, które lubimy. Antologia'', Warszawa 1951; wyd. krytyczne, uzupełnione fragm. opuszczonymi w wyd. poprzednim, ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11; przedr. J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956 # ''Do Boga'', powst. około 1789—1792 (według J. Kelery), z rękopisu Biblioteki PAN Kraków, sygn. 1281, ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11; przedr. J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956 # ''Kwestarz'', powst. około 1789—1792 (według J. Kelery), ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11 # ''Qui pro quo'', powst. około 1789—1792 (według J. Kelery), ogł. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11; fragm. uzupełnił J. W. Gomulicki, ''Nowe Książki'' 1959, nr 9 # ''Ciańcia. Poema żartobliwe'', powst. około 1789—1792; zachowaną pieśń pierwszą i część drugiej ogł. ''Tygodnik Wileński'', t. 8 (1819), s. 321; przedr. J. Kelera w: «Poezja J. Jasińskiego», Wrocław 1952, ''IBL. Studia Historyczno-Literackie'' nr 11 # ''Sprzeczki. Poema żartobliwe w 6 pieśniach'', powst. około 1791—1792 (według J. Kelery; według R. Wołoszyńskiego około 1788—1789); fragm. ''Tygodnik Wileński'', t. 8 (1819), s. 48 i n.; całość zobacz: Wydania zbiorowe; pieśń pierwszą przedr. K. Bartoszewicz w: ''Księgi humoru polskiego'', t. 2, Petersburg 1898; fragmenty przedr. ''Echo Krakowa'' 1948, nr 236; J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956; J. W. Gomulicki, ''Nowe Książki'' 1959, nr 9; autograf: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 1280 # «Wiersz w czasie obchodzonej żałoby przez dwór polski po Ludwiku XVI», powst. 1793, ''Kurier Polski'' 1831, nr 386; przedr.: zobacz Wydania zbiorowe; J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956; liczne współczesne odpisy rękopiśmienne, m.in. w Ossolineum, sygn. 905/II # ''Do exulantów polskich o stałości'', Grodno 1793; przedr.: zobacz Wydania zbiorowe; J. Horoszkiewicz w: ''Pieśni z muzyką'', Kraków (1898); J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956 # ''Wypis z ksiąg moralnych Wielkiego Good, filozofa indyjskiego, wiernym swoim za regułę życia podanego'', powst. 1793, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 2970, s. 129—131; fragmenty ogł. W. Dzwonkowski: ''T. Kościuszko'', Warszawa 1917, s. 76; przedr. H. Mościcki: ''J. Jasiński'', Kraków 1948 (formalnie jest to naśladownictwo dzieła angielskiego Ph. D. Chesterfielda, przekł. polski z roku 1767: ''Filozof indyjski albo sposób uszczęśliwienia życia ludzkiego w społeczności…''; faktycznie utwór jest zaszyfrowanym katechizmem sprzysiężenia wileńskiego), na autorstwo Jasińskiego wskazali: H. Mościcki: «Generał Jasiński…», Warszawa 1917, s. 116; B. Leśnodorski: «Polscy jakobini», Warszawa 1960, ''Studia i Materiały z Dziejów Polski w Okresie Oświecenia'' nr 3, s. 153—156, 535 # «Z okazji listu Igelströma do ministra wojennego, w którym odwołuje się do Boga i dobrej sprawy monarchini swojej» (wiersz), ''Gazeta Narodowa Wileńska'' 1794, nr 7; przedr. W. Włoch w: ''Polska elegia patriotyczna w dobie rozbiorów'', Kraków 1916, s. 123 (autorstwo Jasińskiego ustalił B. Leśnodorski: «Polscy jakobini», Warszawa 1960, ''Studia i Materiały z Dziejów Polski w Okresie Oświecenia'' nr 3, s. 18, 500) # ''Do narodu'', powst. 1794, wyd. K. L. Królikowski ''Bard oswobodzonej Polski'', t. 2, Warszawa 1831; przedr.: J. Horoszkiewicz w: ''Pieśni z muzyką'', Kraków (1898); H. Mościcki ''Tygodnik Ilustrowany'' 1917, nr 19; H. Mościcki: ''Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie'', Warszawa 1917 i wyd. następne; J. Nowak-Dłużewski w: ''Poezja powstania kościuszkowskiego'', Kielce 1946; J. Kott w: ''Poezja polskiego Oświecenia. Antologia'', Warszawa 1954; wyd. 2 Warszawa 1956; przekł. rosyjski: W. Lewik: ''K narodu'' w antologii: ''Polskaja poezija'', t. 1, Moskwa 1963 # ''O wojsku'', fragmenty wyd. zobacz Wydanie zbiorowe (rozprawa zachowana we fragmentach) # «Odezwa… do narodu litewskiego», ''Gazeta Wolna Warszawska'' 1794, nr 17, s. 229 # ''Odezwa do Rosjan (ułożona na sesji Rady Litewskiej 2/15 maja 1794), druk ulotny (Muzeum Narodowe Kraków, zbiór Popielów, sygn. NI 53160); rękopis: Ossolineum, sygn. 3054/I, k. 41 wskazuje autora; przekł. francuski: ''Journal historique de Varsovie'' 1794, nr 9, s. 115—116. == Памяць == [[Выява:Jakub Jasiński stamp.jpg|thumb|300px|right|Марка [[Белпошта|Белпошты]] памяці Ясінскага, [[1994]]]] У гонар Я. Ясінскага названы шэраг вуліц у наступных гарадах [[Польшча|Польшчы]], [[Беларусь|Беларусі]] і [[Літва|Літвы]]: {| cellpadding="1" |- valign="top" | * {{Сцяг Польшчы}} [[Варшава]] * {{Сцяг Літвы}} [[Вільнюс]]<ref>у [[Стары горад, Вільнюс|Старым горадзе]].</ref> * {{Сцяг Польшчы}} [[Глівіцы]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Зялёна Гура]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Інаўроцлаў]] || || * {{Сцяг Польшчы}} [[Кракаў]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Лодзь]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Люблін]] * {{Сцяг Беларусі}} [[Маладзечна]]<ref>[http://zip.belpost.by/street/molodechno-minsk Алфавитный список улиц по Молодечно] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111115221537/http://zip.belpost.by/street/molodechno-minsk |date=15 лістапада 2011 }} // Белпочта</ref> * {{Сцяг Польшчы}} [[Пшэмысль]] || || * {{Сцяг Польшчы}} [[Радам]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Руда Слёнска]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Тчэў]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Хожаў]] * {{Сцяг Польшчы}} [[Чэнстахова]] |} Апроч таго, імя генерала Я. Ясінскага носяць: * {{нп3|Форт Ясінскага||pl|Fort Śliwickiego Cytadeli Warszawskiej}} — адзін з [[форт]]аў {{нп3|Варшаўская крэпасць|Варшаўскай крэпасці|ru|Варшавская крепость}} * {{нп3|II Інаўроцлаўскі інжынерны полк||pl|2 Pułk Komunikacyjny}} (з [[1995]]) * III [[сапёр]]ны полк у [[Дэмбіца|Дэмбіцы]] (расфарміраваны ў [[2002]]) * {{нп3|Вышэйшая школа афіцэраў ваеннай інжынерыі||pl|Wyższa Szkoła Oficerska Inżynierii Wojskowej}} ва Уроцлаве (дзейнічала да [[1994]]) * [[Гімназія]] і [[школа]] ў Варшаве, [[ліцэй|ліцэі]] ў Варшаве і Вроцлаве * {{нп3|Скаўцкая дружына|Скаўцскія дружыны|pl|Druzyna (harcerstwo)}} ў Празе (Варшава) і [[Серпц]]ы * Конкурс патрыятычнай і аматарскай паэзіі ў Празе (Варшава) У 1974 годзе на тэрыторыі Вышэйшай школы афіцэраў ваеннай інжынерыі ў Вроцлаве паставілі помнік Якубу Ясінскаму (скульптар: Канстанты Махарскі). У [[1978]] годзе ён жа стварыў копію гэтага помніка для вроцлаўскага Ліцэя імя генерала Ясінскага. Постаці генерала Ясінскага прысвечаная няскончаная [[трагедыя]] [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] на [[французская мова|французскай мове]] «Якуб Ясінскі, ці Дзве Польшчы»<ref>[http://culture.niv.ru/doc/theatre/encyclopedia/292.htm Мицкевич Адам] // Театральная энциклопедия. В 5 томах / Гл. ред. П. А. Марков. Т. 3: Кетчер — Нежданова. — М.: Советская энциклопедия, 1964. С. 292</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * K. Bartoszewicz Dzieje Insurekcji Kościuszkowskiej. — Wiedeń: 1909. * H. Mościcki. [http://www.kosciuszko.edu.pl/content/powstanie/gjpk.html Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie]. — Warszawa, 1917. * J. Keler. Poezja Jakuba Jasińskiego. — Wrocław, 1952. * B. Leśnodorski. Polscy jacobini. — Warszawa, 1960. * Zdzisław Sułek Tytuł. Sprzysiezeńie Jakuba Jasińskiego. — MON, 1982. — 280 s. * Грыцкевіч А. П. Паўстанне 1794 г.: перадумовы, ход і вынікі // Бел. гіст. часопіс. — 1994. — № 1. * Я. Юхо, У. Емельянчык. «Нарадзіўся я ліцвінам…»: Тадевуш Касцюшка. — Мінск, 1994. * Из истории свободомыслия и атеизма в Белоруссии. — Мн., 1978. == Спасылкі == {{Commonscat|Jakub Jasiński}} * [http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3917147 Jasiński Jakub]{{Недаступная спасылка}} // Encyklopedia PWN * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/yasinski.html Ясінскі Якуб] // Культурна-асветны клуб «Спадчына» (2008). — Сучасныя партрэты Ясінскага ў Старадарожскім мастацкім музее. * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/yasinski.html ЯСІНСКІ Якуб] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1794 года]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] [[Катэгорыя:Члены Найвышэйшай Літоўскай Рады]] npynwbj79vl69ptpcufi8vzj2zzgj1k 0 48654 4162256 4159311 2022-07-20T10:45:54Z Artsiom91 31770 /* Рэзервовы склад */ - Чарняўскі https://football.by/news/166027.html wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Дняпро Магілёў | Лагатып = Дняпро Магілёў (2020).png | ШырыняЛагатыпа = 190px | ПоўнаяНазва = ДУ «Футбольны клуб „Дняпро-Магілёў“» | Мянушкі = | Горад = [[Магілёў]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1960]] | Стадыён = [[Спартак (стадыён, Магілёў)|«Спартак»]] | Умяшчальнасць = 7350 | Кіраўнік = [[Дзмітрый Радзькоў]] | ПасадаКіраўніка = Старшыня | Трэнер = [[Юрый Лукашоў]] | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 5 месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] | Сайт = https://fc-dnepr.by/ | pattern_la1=_jomaessential2rbn|pattern_b1=_jomaessential2rbn|pattern_ra1=_jomaessential2rbn|pattern_sh1=_whitesides|pattern_so1=_whitetop | leftarm1=0033FF|body1=0033FF|rightarm1=0033FF|shorts1=0033FF|socks1=0033FF | pattern_la2=_jomatiger2sw|pattern_b2=_jomatiger2sw|pattern_ra2=_jomatiger2sw|pattern_sh2=|pattern_so2= | leftarm2=FFFFFF|body2=FFFFFF|rightarm2=FFFFFF|shorts2=FFFFFF|socks2=FFFFFF }} '''«Дняпро»''' — [[Беларусь|беларускі]] [[футбол]]ьны клуб з горада [[Магілёў|Магілёва]], заснаваны ў [[1960]] годзе. У цяперашні час выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == У савецкі час гуляў у заходняй зоне Другой лігі чэмпіянату СССР, найвышэйшае дасягненне — выхад у Першую лігу (1982, у Першай лізе выступаў у 1983 годзе). Па выніках сезона 2018 «Дняпро» страціў месца ў Вышэйшай лізе. Аднак, 8 лютага 2019 года было абвешчана аб падпісанні дагавора аб намерах з мінскім [[ФК Прамень Мінск|«Промнем»]], згодна з якім прадугледжвалася стварэнне аб’яднанай каманды ў Вышэйшай лізе. Пасля гэтага шэраг ігракоў магілёўскага клуба адправіліся на прагляд у «Прамень», некаторыя з іх падпісалі кантракт, астатнія разышліся па іншых клубах. 20 сакавіка 2019 года «Прамень» афіцыйна абвясціў аб пераездзе ў Магілёў і змене назвы на «Дняпро». Асноўную каманду ўзначалілі спецыялісты «Промня», а дубль склаўся з ігракоў і трэнераў былога «Дняпра», юнацкія ж каманды ў двух клубах засталіся асобнымі. Па выніках сезона 2019 аб’яднаная каманда «Дняпро» страціла месца ў Вышэйшай лізе. Клуб меў істотныя даўгі, у выніку яго пакінулі ўсе ігракі і трэнеры. Магілёўскія ўлады не здолелі дамовіцца аб перадачы клуба дзяржаве, таму быў заснаваны новы клуб пад афіцыйнай назвай «Дняпро-Магілёў», які далучыўся да Другой лігі. Выступаючы пераважна ўласнымі маладымі выхаванцамі, магілёўскі клуб упэўнена перамог у Другой лізе. У сезоне 2021 каманда камплектавалася пераважна вопытнымі ігракамі, у тым ліку вяртала магілёўскіх выхаванцаў, далучаючы таксама некалькіх маладых ігракоў. Пачатак сезона атрымаўся няўдалым, і ў ліпені замест [[Ігар Чумачэнка|Ігара Чумачэнкі]] новым трэнерам стаў [[Вячаслаў Ляўчук]]. Пазней магілёўская каманда выдала некалькі неблагіх адрэзкаў, чаму паспрыялі добрыя бамбардзірскія паказчыкі нападніка [[Кірыл Сідарэнка|Кірыла Сідарэнкі]], які з-за траўмы прапусціў першую палову сезона, а на фінішы стаў другім бамбардзірам лігі. Тым не меней, дацягнуцца да лідараў «Дняпро» ўжо не здолеў, а два паражэнні на фінішы ад сераднякоў [[ФК Лакаматыў Гомель|«Лакаматыва»]] і [[ФК Шахцёр Петрыкаў|«Шахцёра»]] канчаткова пазбавілі каманду шанцаў на выхад у Вышэйшую лігу. Сезон «Дняпро» скончыў на 5-м месцы з 12. У пачатку 2022 года каманда рыхтавалася да ўдзелу ў Першай лізе. Клуб пакінулі старшыня [[Дзмітрый Калачоў]] і галоўны трэнер Вячаслаў Ляўчук, новым трэнерам стаў [[Яўген Малчан]], які раней узначальваў каманду [[ФК Дняпро-Юні Магілёў|«Дняпро-Юні»]] ў Другой лізе. Аднак, у канцы лютага брэсцкі [[ФК Рух Брэст|«Рух»]] адмовіўся ад удзелу ў Вышэйшай лізе, і АБФФ прапанавала «Дняпру» заняць вакантнае месца. 1 сакавіка «Дняпро» афіцыйна пацвердзіў свой удзел у Вышэйшай лізе<ref>[https://football.by/news/161756.html "Днепр" официально подтвердил свое участие в высшей лиге в сезоне-2022]</ref>. === Эмблемы === <div class="center"><gallery widths=150 heights=150 caption="Гісторыя эмблем «Дняпра»"> FK Dnepr-Transmash Mogilev.jpg|да 2005 года Выява:ФК Дняпро Магілёў.png|да 2018 года Выява:ФК Дняпро Магілёў (2019).gif|у 2019 годзе Выява:Дняпро Магілёў (2020).png|з 2020 года </gallery></div> === Папярэднія назвы === * «Хімік» (1960—1963) * «Спартак» (1963—1973) * «Дняпро» (1973—1997) * «Дняпро-Трансмаш» (1998—2005) * «Дняпро» (з 2006) === Дасягненні === * {{Зл}} [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Чэмпіён Беларусі]]: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|1998]] * {{Ср}} Срэбраны прызёр чэмпіянату Беларусі: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|1992]] * {{Бр}} Бронзавы прызёр чэмпіянату Беларусі: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|2009]] * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|2012]] * Пераможца [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[https://fc-dnepr.by/mugskaya Мужская]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Уладзімір Жураў]]||1991}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Уладзімір Пяцігорац]]||1990}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Андрэй Ігнатовіч]]||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Фірсаў]]||2002}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Украіна}}|Аб|[[Дзмітрый Цярэшчанка]] {{капітан}}||1987}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Павел Маркаў]]||1991}} <!--{{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Глеб Вяршынін]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ілья Балтрушэвіч]]||1999}}--> {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Дунаеў]]||2004}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Фёдар Юркевіч]]||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксандр Нямірка]]||2000}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Фядзянін]]||1994}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Бардукоў]]||1993}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Лукашоў]]||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|28|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Юрый Клачкоў]]||1998}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Красноў]]||2004}} {{Ігрок|70|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Куляшоў]]||2003}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Глеб Жалезнікаў]]||1997}} {{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Пунінскі]]||2002}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Цеслюкевіч]]||1995}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Кірыл Гусеў]]||1999}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Раман Леанідавіч Волкаў|Раман Волкаў]]||1987}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ягор Малаткоў]]||2003}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Красімір Капаў]]||1999}} {{Ігрок|43|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Марк Мокін]]||2006}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок|40|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Мікіта Сяднёў]]||2003}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Арцём Валадзькоў]]||2001}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Захар Колеснеў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Дзмітрый Лобараў||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|29|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Яраслаў Кастусёў]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Вадзім Афанасьеў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Дзмітрый Жукаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Аляксей Заяц||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Міхаіл Кочын||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Мацыганаў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Станіслаў Хадановіч||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Багдан Карцелеў]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Баразноўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Арцём Брутаў||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Даніла Глушакоў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Глеб Гроскрэйц||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Ілья Зайцаў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Данііл Катусаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Станіслаў Макараў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Станіслаў Тара||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Яраслаў Чысцякоў||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Руслан Галавін||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Антон Галаўчук||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Ягор Леванькоў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Павел Седзіч||2006}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Арцём Шабека||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Уладзіслаў Шалкоўскі||2002}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Юрый Лукашоў]] (нар. 1974) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Капаў]] (нар. 1977) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Яўген Малчан]] (нар. 1986) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Руслан Сіманенка]] (нар. 1990) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Вопсеў]] (нар. 1968) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Прыгодзіч]] (нар. 1959) — трэнер дубля == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=150|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | [[Сезон 1992 ФК Дняпро Магілёў|1992]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Першая]] (Д1)|| style="background:silver"|'''2''' || 15 || 11 || 2 || 2 || 28–4 || '''24''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 1992|Фіналіст]] || |- | [[Сезон 1992/1993 ФК Дняпро Магілёў|1992/1993]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Першая]] (Д1)|| '''5''' || 32 || 17 || 7 || 8 || 54–33 || '''41''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1993/1994 ФК Дняпро Магілёў|1993/1994]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая]] (Д1)|| '''4''' || 30 || 17 || 6 || 7 || 45–22 || '''40''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1994/1995 ФК Дняпро Магілёў|1994/1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая]] (Д1) || '''5''' || 30 || 12 || 9 || 9 || 44–35 || '''33''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 1995 ФК Дняпро Магілёў|1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая]] (Д1) || '''6''' || 15 || 7 || 1 || 7 || 26–23 || '''22''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1996 ФК Дняпро Магілёў|1996]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 11 || 6 || 13 || 33–36 || '''39''' || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 1997 ФК Дняпро Магілёў|1997]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 15 || 7 || 8 || 48–32 || '''52''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 1998 ФК Дняпро-Трансмаш Магілёў|1998]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая]] (Д1) || style="background:gold"|'''1''' || 28 || 21 || 4 || 3 || 55–12 || '''67''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|Чвэрцьфінал]] || Змена назваў ліг |- | [[Сезон 1999 ФК Дняпро-Трансмаш Магілёў|1999]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая]] (Д1) || '''4''' || 30 || 17 || 9 || 4 || 53–27 || '''60''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2000 ФК Дняпро-Трансмаш Магілёў|200]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Вышэйшая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 14 || 7 || 9 || 55–33 || '''49''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2001 ФК Дняпро-Трансмаш Магілёў|2001]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 26 || 8 || 7 || 11 || 29–37 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]]|| |- | [[Сезон 2002 ФК Дняпро-Трансмаш Магілёў|2002]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 26 || 10 || 6 || 10 || 38–37 || '''36''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|Чвэрцьфінал]]|| |- | [[Сезон 2003 ФК Дняпро-Трансмаш Магілёў|2003]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 8 || 10 || 12 || 38–46 || '''34''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2004 ФК Дняпро-Трансмаш Магілёў|2004]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 11 || 4 || 15 || 29–37 || '''37''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2005 ФК Дняпро-Трансмаш Магілёў|2005]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Вышэйшая]] (Д1) || '''6''' || 26 || 12 || 7 || 7 || 48–36 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2006 ФК Дняпро Магілёў|2006]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Вышэйшая]] (Д1) || '''12''' || 26 || 6 || 5 || 15 || 29–47 || '''23''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2007 ФК Дняпро Магілёў|2007]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Вышэйшая]] (Д1) || '''13''' || 26 || 5 || 8 || 13 || 21–33 || '''23''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Дняпро Магілёў|2008]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 9 || 11 || 10 || 45–42 || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Дняпро Магілёў|2009]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Вышэйшая]] (Д1) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 26 || 12 || 4 || 10 || 31–26 || '''40''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2010 ФК Дняпро Магілёў|2010]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 33 || 11 || 7 || 15 || 40–53 ||'''40''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Дняпро Магілёў|2011]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая]] (Д1) || '''12''' || 33 || 6 || 14 || 13 || 29–51 || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2012 ФК Дняпро Магілёў|2012]] || style="background:#D0F0C0"|[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Першая]] (Д2) || style="background:gold"|'''1''' || 28 || 20 || 3 || 5 || 75–22 ||'''63''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- |rowspan="2"| [[Сезон 2013 ФК Дняпро Магілёў|2013]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 32 || 9 || 6 || 17 || 28–42 ||'''33'''||rowspan="2" style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|Паўфінал]] || |- | Пераходныя матчы¹ || || 2 || 1 || 1 || 0 || 3–1 || || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2014 ФК Дняпро Магілёў|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая]] (Д1) || '''12''' || 32 || 2 || 14 || 16 || 19–42 ||'''20'''||rowspan="2" |[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/8 фіналу]] || |- | |Пераходныя матчы² || || 2 || 0 || 1 || 1 || 1–3 || || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2015 ФК Дняпро Магілёў|2015]] || style="background:#D0F0C0"|[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Першая]] (Д2) || '''4''' || 30 || 17 || 5 || 8 || 48–21 || '''56''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Дняпро Магілёў|2016]] || style="background:#D0F0C0"|[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Першая]] (Д2) || style="background:silver"|'''2''' || 26 || 20 || 4 || 2 || 61–19 || '''63'''³ ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2017 ФК Дняпро Магілёў|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] (Д1) || '''12''' || 30 || 6 || 8 || 16 || 27–48 || '''26''' ||style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Дняпро Магілёў|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] (Д1) || '''16''' || 30 || 3 || 7 || 20 || 17–53 || '''16''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- |rowspan="2"| [[Сезон 2019 ФК Дняпро Магілёў|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 30 || 8 || 6 || 16 || 32–42 || '''30''' ||rowspan="2"| [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|Чвэрцьфінал]] || Аб’яднанне з мінскім [[ФК Прамень Мінск|«Промнем»]] |- | |Пераходныя матчы⁴ || || 2 || 1 || 0 || 1 || 3–3 || || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- |rowspan="2"|[[Сезон 2020 ФК Дняпро Магілёў|2020]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Група B (дывізіён С. Алейнікава)|Другая — Б]] (Д3) || '''1''' || 20 || 19 || 0 || 1 || 105–9 || '''57''' ||rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/16 фіналу]] || Выхад у фінальны этап |- |style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Фінальны этап|Фінальны этап]] (Д3) ||style="background:gold"|'''1''' || 10⁵ || 9 || 1 || 0 || 25–3 || '''28''' || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2021 ФК Дняпро Магілёў|2021]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая]] (Д2) || '''5''' || 33 || 15 || 10 || 8 || 58–38 || '''55''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Чвэрцьфінал]] || Атрыманне месца ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе]] |- |} * ^'''1''' Пераходныя матчы за месца ў Вышэйшай лізе супраць [[ФК Гарадзея|«Гарадзеі»]], другой каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Першай лігі 2013]] (3:1, 0:0). * ^'''2''' Пераходныя матчы за месца ў Вышэйшай лізе супраць [[ФК Віцебск|«Віцебска»]], трэцяй каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Першай лігі 2014]] (0:2, 1:1). * ^'''3''' З каманды знята 1 ачко за сістэматычнае невыкананне рашэнняў Камітэта па статусе і пераходах ігракоў АБФФ. * ^'''4''' Пераходныя матчы за месца ў Вышэйшай лізе супраць брэсцкага [[ФК Рух Брэст|«Руха»]], трэцяй каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Першай лігі 2019]] (1:2, 2:1, пен. 4:5). * ^'''5''' Улічваючы 4 гульні, перанесеныя з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 6 матчаў, 5—1—0, розніца мячоў 16—2. === Выступленні ў еўракубках === {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size:80%" |- !Кубак !width=30|Г !width=30|В !width=30|Н !width=30|П !width=50|М |- |align="left"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА]]||2||0||0||2||0-3 |- |align="left"|[[Кубак Інтэртота]]||10||3||2||5||15-28 |- |align="left"|[[Ліга Еўропы УЕФА]]||8||3||3||2||15-13 |- |'''Усяго'''||20||6||5||9||30-44 |} {|class="wikitable" ! Сезон ! Спаборніцтва ! Раўнд ! Клуб ! Дома ! У гасцях ! Вынік |- |rowspan="4"|{{нп3|Кубак Інтэртота, 1995|1995|ru|Кубок Интертото 1995}} |rowspan="4"|[[Кубак Інтэртота]] |rowspan="4"|Група 8 |{{Сцяг|Югаславія|1992}} [[ФК Бечэй|Бечэй]] |<div class="center">2:1</div> | | |- |{{Сцяг|Польшча}} [[ФК Погань Шчэцін|Погань]] | |<div class="center">3:3</div> | |- |{{Сцяг|Францыя}} [[ФК Каны|Каны]] |<div class="center">2:2</div> | | |- |{{Сцяг|Румынія}} [[ФК Фарул Канстанца|Фарул]] | |<div class="center">0:2</div> | |- |{{нп3|Кубак Інтэртота 1998|1998|ru|Кубок Интертото 1998}} |[[Кубак Інтэртота]] |1 раўнд |{{Сцяг|Венгрыя}} [[ФК Дэбрэцэн|Дэбрэцэн]] |<div class="center">2:4</div> |<div class="center">0:6</div> |<div class="center">'''2:10'''</div> |- |{{нп3|Ліга чэмпіёнаў УЕФА 1998/1999|1998/99|ru|Лига чемпионов УЕФА 1998/1999}} |[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА]] |1 раўнд |{{Сцяг|Швецыя}} [[ФК АІК|АІК]] |<div class="center">0:1</div> |<div class="center">0:2</div> |<div class="center">'''0:3'''</div> |- |rowspan="2"|{{нп3|Кубак Інтэртота 2000|2000|ru|Кубок Интертото 2000}} |rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота]] |1 раўнд |{{Сцяг|Данія}} [[ФК Сількебарг|Сількебарг]] |<div class="center">2:1</div> |<div class="center">2:1</div> |<div class="center">'''4:2'''</div> |- |2 раўнд |{{Сцяг|Чэхія}} [[ФК Хмел Блшаны|Хмел]] |<div class="center">0:2</div> |<div class="center">2:6</div> |<div class="center">'''2:8'''</div> |- |rowspan="4"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2010/2011|2010/11]] |rowspan="4"|[[Ліга Еўропы УЕФА]] |1 кв. раўнд |{{Сцяг|Албанія}} [[ФК Лячы|Лячы]] |<div class="center">7:1</div> |<div class="center">1:1</div> |<div class="center">'''8:2'''</div> |- |2 кв. раўнд |{{Сцяг|Нарвегія}} [[ФК Стабек|Стабек]] |<div class="center">1:1</div> |<div class="center">2:2</div> |<div class="center">'''3:3^{[[Гол на выездзе|(гв)]]}'''</div> |- |3 кв. раўнд |{{Сцяг|Чэхія}} [[ФК Банік Острава|Банік]] |<div class="center">1:0</div> |<div class="center">2:1</div> |<div class="center">'''3:1'''</div> |- |Плэй-оф |{{Сцяг|Іспанія}} [[ФК Вільярэал|Вільярэал]] |<div class="center">1:2</div> |<div class="center">0:5</div> |<div class="center">'''1:7'''</div> |} === Выступленні ў неафіцыйных турнірах === {|class="wikitable" ! Сезон ! Спаборніцтва ! Раўнд ! Клуб ! Вынік |- |rowspan="3"|{{нп3|Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 1999|1999|ru|Кубок чемпионов Содружества 1999}} |rowspan="3"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці]] |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]] |<div class="center">'''0:3'''</div> |- |Група А |{{Сцяг|Літва}} [[ФК Каўнас|Каўнас]] |<div class="center">'''1:2'''</div> |- |Група А |{{Сцяг|Грузія|1990}} [[ФК Дынама Тбілісі|Дынама (Тбілісі)]] |<div class="center">'''5:3'''</div> |- |rowspan="4"|{{нп3|Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2010|2010|ru|Кубок чемпионов Содружества 2010}} |rowspan="4"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці]] |Група А |{{Сцяг|Кыргызстан}} [[ФК Дардой|Дардой-Дынама]] |<div class="center">'''3:1'''</div> |- |Група А |{{Сцяг|Латвія}} [[ФК Металург Ліепая|Металург (Ліепая)]] |<div class="center">'''4:3'''</div> |- |Група А |{{Сцяг|Расія}} [[ФК Рубін Казань|Рубін (Казань)]] |<div class="center">'''1:2'''</div> |- |Група А |{{Сцяг|Казахстан}} [[ФК Актабэ|Актабэ]] |<div class="center">'''1:3'''</div> |- |} == Галоўныя трэнеры == {{div col|3}} * [[Уладзімір Міхайлавіч Мацкевіч|Уладзімір Мацкевіч]] (1960) * [[Уладзімір Газаеў]] (1960) * [[Аляксандр Загрэцкі]] (1961—1963) * [[Юрый Бачурын]] (1964—1965) * [[Мікалай Шавялянчык]] (1965—1967) * [[Ілья Каган]] (1968—1969) * [[Уладзіслаў Радзішэўскі]] (1970—1973) * [[Віталь Шарбур]] (1974—1976) * [[Алег Волах]] (1977—1978) * [[Уладзімір Гардзееў]] (1979) * [[Анатоль Байдачны]] (1980—1985) * [[Валерый Стральцоў]] (1986—1993) * [[Аляксандр Башмакоў]] (1993 — сакавік 1994) * [[Валерый Стральцоў]] (1994—2006) * [[Уладзімір Касцюкоў]] (красавік 2006 — чэрвень 2007) * [[Уладзімір Бражазінскі]] ({{в.а.}}, 2007) * [[Валерый Стральцоў]] (2007—2008) * [[Андрэй Скорабагацька]] (жнівень 2008 — жнівень 2011) * [[Вячаслаў Герашчанка]] (верасень 2011 — кастрычнік 2013) * [[Уладзімір Касцюкоў]] ({{в.а.}} у кастрычніку 2013 — студзені 2014) * [[Юрый Лукашоў]] (студзень 2014 — студзень 2015) * [[Уладзімір Геваркян]] (люты — снежань 2015) * [[Аляксандр Сяднёў]] (студзень 2016 — снежань 2017) * [[Вячаслаў Ляўчук]] (студзень — чэрвень 2018) * [[Яўген Капаў]] ({{в.а.}} у чэрвені — жніўні 2018) * [[Сяргей Літоўчанка]] (жнівень — лістапад 2018) * [[Яўген Капаў]] ({{в.а.}} у лістападзе 2018 — сакавіку 2019) * [[Іван Біёнчык]] (сакавік — снежань 2019) * [[Ігар Чумачэнка]] (студзень 2020 — ліпень 2021) * [[Вячаслаў Ляўчук]] (ліпень 2021 — студзень 2022) * [[Яўген Малчан]] (студзень — ліпень 2022) * [[Юрый Лукашоў]] (з ліпеня 2022) {{div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://fc-dnepr.by/ Афіцыйны сайт] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-dnjapro-mahiliou/16410}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Дняпро Магілёў}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Дняпро Магілёў]] [[Катэгорыя:ФК Дняпро Магілёў| ]] 86g6h2mhii12jcmfgnzxnt6bzpbt4ap 0 48661 4161973 4161459 2022-07-19T18:37:34Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Шахцёр Салігорск | Лагатып = ФК Шахцёр Салігорск.gif | ШырыняЛагатыпа = 190px | ПоўнаяНазва = ЗАТ «Футбольны клуб „Шахцёр“» | Мянушкі = | Горад = [[Салігорск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1961]] | Стадыён = [[Будаўнік (стадыён, Салігорск)|«Будаўнік»]] | Умяшчальнасць = 4200 | Кіраўнік = [[Вадзім Шумак]] | ПасадаКіраўніка = Старшыня | Трэнер = [[Сяргей Ташуеў]] | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = 1 месца | Сайт = https://www.fcshakhter.by/ | pattern_la1=_jakoprestige1920l|pattern_b1=_jakoprestige1920l | pattern_ra1=_jakoprestige1920l|pattern_sh1=_jakoturin1819bl | pattern_so1= | leftarm1=DDFF00|body1=DDFF00|rightarm1=DDFF00|shorts1=000000|socks1=DDFF00 | pattern_la2=_jakoprestige1920b|pattern_b2=_jakoprestige1920b | pattern_ra2=_jakoprestige1920b|pattern_sh2=_jakoturin1819bw|pattern_so2= | leftarm2=000000|body2=000000|rightarm2=000000|shorts2=000000|socks2=000000 }} '''«Шахцёр»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Салігорск]]а. [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіён Беларусі]] (2005, 2020, 2021), уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (2004, 2014, 2019). == Гісторыя == Клуб заснаваны ў [[1961]] годзе. З 1969 года клуб гуляў у Першай лізе чэмпіянату [[БССР]]. З 1992 года — у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе]] чэмпіянату Беларусі. У пачатку [[Сезон 2021 ФК Шахцёр Салігорск|сезона 2021]] фан-рух «Шахцёра» адмовіўся падтрымліваць клуб, пакуль у краіне працягваюцца палітычныя судовыя справы, збіццё і забойства людей за ўласныя меркаванні<ref>{{cite web|url = https://sport.tut.by/news/football/720682.html|title = Фанаты белорусских футбольных клубов массово объявляют о бойкоте матчей|date = 2021-02-28|work = [[TUT.BY]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210228190551/https://sport.tut.by/news/football/720682.html|archivedate = 28 лютага 2021|deadurl = yes}}</ref>. == Дасягненні == === БССР === * '''Пераможца [[Кубак БССР па футболе|Кубка БССР]]''' (3): 1985, 1986, 1988 === Рэспубліка Беларусь === * '''[[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіянат Беларусі]]''' ** {{Зл}} '''Пераможца''' (3): [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|2005]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] ** {{Ср}} '''Другое месца''' (6): [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|2010]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|2011]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|2012]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|2013]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|2016]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|2018]] ** {{Бр}} '''Трэцяе месца''' (8): [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|2002]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|2004]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|2006]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|2007]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|2014]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|2015]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|2017]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] * '''[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак Беларусі]]''' ** '''Пераможца''' (3): [[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|2004]], [[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|2014]], [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|2019]] * '''[[Суперкубак Беларусі па футболе|Суперкубак Беларусі]]''' ** '''Пераможца''' (1): [[Суперкубак Беларусі па футболе 2021|2021]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://www.fcshakhter.by/roster.asp Основной состав]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Раман Сцяпанаў]]||1991}} {{Ігрок|32|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Сяргей Чэрнік]]||1988}} {{Ігрок|49|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Максім Плотнікаў]]||1998}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Руслан Хадаркевіч]]||1993}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Сербія}}|Аб|[[Нікола Анціч]]||1994}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Паліцевіч]] {{капітан}}||1990}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Боснія і Герцагавіна}}|Аб|[[Мілаш Шатара]]||1995}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ягор Філіпенка]]||1988}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Раман Юзапчук]]||1997}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Харватыя}}|Аб|[[Лука Шымунавіч]]||1997}} {{Ігрок|90|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзяніс Гружэўскі]]||2000}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Глеб Шаўчэнка]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Сербія}}|ПА|[[Ігар Іванавіч]]||1997}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Албанія}}|ПА|[[Ардыт Крумі]]||1996}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Албанія}}|ПА|[[Валон Ахмедзі]]||1994}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Давыскіба]]||2001}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Корзун]]||1995}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Падстрэлаў]]||1998}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Чарнагорыя}}|ПА|[[Заім Дзіванавіч]]||2000}} {{Ігрок|28|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Забелін]]||1995}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ілья Чарняк]]||2002}} {{Ігрок|96|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Вітор Фейжан]]||1996}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Максім Скавыш]]||1989}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Тога}}|Нап|[[Фесу Плака]]||1994}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Андрэй Салавей]]||1994}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Гамбія}}|Нап|[[Дэмбо Дарбо]]||2001}} {{Ігрок|92|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ягор Карпіцкі]]||2003}} {{Канец складу}} === Па-за складам === {{Склад}} <!--{{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзяніс Селядцоў]]||2003}}--> <!--{{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ігар Малашчыцкі]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|38|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Макар Ліцкевіч]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|79|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Андрэй Макаранка]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|97|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ілья Свірыдзенка]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Дзмітрый Шуляк||2002}}--> {{Ігрок|93|{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Эзэ Акеўхі]]||1994}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Кабышаў]]||2003}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Кабышаў]]||2001}}--> <!--{{Ігрок|7|{{Сцяг|Узбекістан}}|Нап|[[Шахзадбек Убайдулаеў]]||1998}}--> <!--{{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзяніс Казлоўскі]]||1993}}--> <!--{{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Яўген Козел]]||2001}}--> <!--{{Ігрок|94|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Максім Кунскі]]||2003}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Арсеній Ачапоўскі]]||2002}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Францыя}}|Нап|[[Дзідзін Мухамед-Джухары]]||1999}}--> {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Максім Бялоў (футбаліст)|Максім Бялоў]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Ягор Краўчэня||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Юрый Басалыга]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Грынюк||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Ягор Радкевіч||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Шаплыка]]||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Бурак||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Станіслаў Быліновіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Зыль]]||2003}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Багдан Куцій]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Міхаіл Ладуцька||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Данііл Падбярозны]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Арцём Перапечка||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|87|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Вадзім Марцінкевіч]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Аляксей Гарост||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ціхан Плакса]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Станіслаў Стэфановіч||2004}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Расія}} [[Сяргей Ташуеў]] (нар. 1959) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Расія}} [[Вячаслаў Малчанаў]] (нар. 1972) — старшы трэнер * {{Сцяг|Расія}} [[Андрэй Паўлавіч Дзмітрыеў|Андрэй Дзмітрыеў]] (нар. 1965) — трэнер * {{Сцяг|Літва}} [[Владас Матэка]] (нар. 1974) — трэнер * {{Сцяг|Расія}} [[Валерый Чыжоў]] (нар. 1975) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Сербія}} [[Міліч Чурчыч]] (нар. 1981) — трэнер па навукова-метадычнай працы * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Гарэлаў]] (нар. 1972) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Каваленя]] (нар. 1961) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Пласконны]] (нар. 1985) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Шалай]] (нар. 1974) — трэнер брамнікаў дубля == Статыстыка выступленняў == {|class="wide collapsible collapsed" |- align="center" !colspan="11" style="background: #000000; color:#FFFF00|'''«Шахцёр» у Чэмпіянаце і Кубку Беларусі''' |- align="center" !width=70|Сезон !width=150|Ліга !width=40|{{Comment|М|Месца}} !width=40|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=40|{{Comment|В|Перамогі}} !width=40|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=40|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=80|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- align="center" | 1992 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Першая (Д1)]] || '''11''' || 15 || 5 || 3 || 7 || 15–17 || '''13''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/8 фіналу]] || |- align="center" | 1992–93 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Першая (Д1)]] || '''11''' || 32 || 8 || 10 || 14 || 19–34 || '''26''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1/16 фіналу]] || |- align="center" | 1993–94 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая (Д1)]] || '''13''' || 30 || 5 || 11 || 14 || 21–39 || '''21''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | 1994–95 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая (Д1)]] || '''14''' || 30 || 5 || 10 || 15 || 22–41 || '''20''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|1/16 фіналу]] || |- align="center" | 1995 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая (Д1)]] || '''13''' || 15 || 4 || 4 || 7 || 12–20 || '''16''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | 1996 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая (Д1)]] || '''11''' || 30 || 8 || 5 || 17 || 29–50 || '''29''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1/16 фіналу]] || |- align="center" | 1997 || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая (Д1)]] || '''16'''¹ || 30 || 6 || 6 || 18 || 22–53 || '''24''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|1/8 фіналу]] || {{Comment| 1|Каманда заняла апошняе месца, але засталася ў вышэйшым дывізіёне дзякуючы спыненню існавання двух вышэйшых клубаў.}} |- align="center" | 1998 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая (Д1)]] || '''11''' || 28 || 8 || 6 || 14 || 33–54 || '''30''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|1/8 фіналу]] || Змена назваў ліг |- align="center" | 1999 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 30 || 18 || 5 || 7 || 58–30 || '''59''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|1/16 фіналу]] || |- align="center" | 2000 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 30 || 15 || 9 || 6 || 47–29 || '''54''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | 2001 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 26 || 13 || 7 || 6 || 43–24 || '''46''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|Паўфінал]] || |- align="center" | 2002 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 26 || 15 || 6 || 5 || 41–23 || '''51''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|1/8 фіналу]] || |- align="center" | 2003 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 30 || 19 || 7 || 4 || 60–23 || '''64''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|Пераможца]] || |- align="center" | 2004 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 30 || 19 || 8 || 3 || 55–21 || '''65''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/8 фіналу]] || |- align="center" | 2005 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 26 || 19 || 6 || 1 || 59–14 || '''63''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|Фіналіст]] || |- align="center" | 2006 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 26 || 16 || 3 || 7 || 50–31 || '''51''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|Чвэрцьфінал]]|| |- align="center" | 2007 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 26 || 12 || 8 || 6 || 41–27 || '''44''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|Фіналіст]] || |- align="center" | 2008 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Вышэйшая (Д1)]] || '''4''' || 30 || 15 || 6 || 9 || 50–35 || '''51''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|Фіналіст]] || |- align="center" | 2009 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Вышэйшая (Д1)]] || '''6''' || 26 || 10 || 8 || 8 || 33–28 || '''38''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|Паўфінал]] || |- align="center" | 2010 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 33 || 19 || 9 || 5 || 51–23 || '''66''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Паўфінал]] || |- align="center" | 2011 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 33 || 17 || 10 || 6 || 46–24 || '''61''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/8 фіналу]] || |- align="center" | 2012 || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 30 || 18 || 7 || 5 || 59–24 || '''61''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2013 ФК Шахцёр Салігорск|2013]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 32 || 17 || 8 || 8 || 44–26 || '''58''' || style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|Пераможца]] || |- align="center" | [[Сезон 2014 ФК Шахцёр Салігорск|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 32 || 14 || 8 || 10 || 35–28 || '''50''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|Фіналіст]] || |- align="center" | [[Сезон 2015 ФК Шахцёр Салігорск|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 26 || 14 || 7 || 5 || 47–27 || '''49''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2016 ФК Шахцёр Салігорск|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 30 || 17 || 8 || 5 || 46–20 || '''59''' ||style="background:silver"|[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|Фіналіст]] || |- align="center" | [[Сезон 2017 ФК Шахцёр Салігорск|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 30 || 20 || 5 || 5 || 52–22 || '''65''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|Чвэрцьфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2018 ФК Шахцёр Салігорск|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 30 || 19 || 7 || 4 || 45–14 || '''64''' || style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|Пераможца]] || |- align="center" | [[Сезон 2019 ФК Шахцёр Салігорск|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 30 || 20 || 5 || 5 || 59–21 || '''65''' || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|Паўфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2020 ФК Шахцёр Салігорск|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 30 || 17 || 8 || 5 || 57–21 || '''59''' || style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Паўфінал]] || |- align="center" | [[Сезон 2021 ФК Шахцёр Салігорск|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая (Д1)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 30 || 24 || 3 || 3 || 62–18 || '''75''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/8 фіналу]] || |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="9" style="background: #000000; color:#FFFF00|'''«Шахцёр» у еўракубках''' |- ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |align="center"|[[Кубак УЕФА 2001/2002|2001—2002]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|Кв. раўнд |align="center"|{{Сцяг|Балгарыя}} |[[ФК ЦСКА Сафія|ЦСКА (Сафія)]] |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''2:5'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота 2003|2003]] |rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота]] |align="center"|1 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Паўночная Ірландыя}} |[[ФК Ома Таўн|Ома Таўн]] |align="center"|1:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|7:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''8:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Харватыя}} |[[ФК Цібалія Вінкаўцы|Цібалія (Вінкаўцы)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|2:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''3:5'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Кубак УЕФА 2004/2005|2004—2005]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Малдова}} |[[ФК Ністру Атач|Ністру (Атач)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''2:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2006/2007|2006—2007]] |[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Ліга чэмпіёнаў]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Боснія і Герцагавіна}} |[[ФК Шыракі Брыег|Шыракі Брыег]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''0:2'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота 2007|2007]] |rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота]] |align="center"|1 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Арменія}} |[[ФК Арарат Ерэван|Арарат (Ерэван)]] |align="center"|4:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''4:3'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Украіна}} |[[ФК Чарнаморац Адэса|Чарнаморац (Адэса)]] |align="center"|2:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''2:6'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота 2008|2008]] |rowspan="2"|[[Кубак Інтэртота]] |align="center"|1 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Польшча}} |[[ФК Краковія|Краковія (Кракаў)]] |align="center"|2:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|3:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''5:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 раўнд |align="center"|{{Сцяг|Аўстрыя}} |[[ФК Штурм Грац|Штурм (Грац)]] |align="center"|0:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''0:2'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2011/2012|2011—2012]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Латвія}} |[[ФК Вэнтспілс|Вэнтспілс]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|2:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''2:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2012/2013|2012—2013]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Аўстрыя}} |[[ФК Рыд|Рыд]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:1''' ({{Comment|в.г.|па выяздным галам}} 0:1)|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2013/2014|2013—2014]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Малдова}} |[[ФК Мілсамі|Мілсамі (Аргееў)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:1, пен. 2:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''2:2''' ({{Comment|пен.|па пенальці}} 2:4)|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2014/2015|2014—2015]] |rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Ірландыя}} |[[ФК Дэры Сіці|Дэры Сіці]] |align="center"|1:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|5:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''6:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|3 к/р |align="center"|{{Сцяг|Бельгія}} |[[ФК Зюлтэ-Варэгем|Зюлтэ-Варэгем]] |align="center"|5:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|2:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''7:4'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|Плэй-оф |align="center"|{{Сцяг|Нідэрланды}} |[[ФК ПСВ|ПСВ (Эйндхавен)]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''0:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2015/2016|2015—2016]] |rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Паўночная Ірландыя}} |[[ФК Гленавон|Гленавон (Лурган)]] |align="center"|2:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|3:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''5:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Аўстрыя}} |[[ФК Вольфсберг|Вольфсберг]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|'''0:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2016/2017|2016—2017]] |rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Фарэрскія астравы}} |[[ФК Рунавік|Рунавік]] |align="center"|2:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|5:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''7:0''' || [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Славенія}} |[[ФК Дамжале|Дамжале]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|'''2:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" |[[Ліга Еўропы УЕФА 2017/2018|2017—2018]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Літва}} |[[ФК Судува Марыямпале|Судува (Марыямпале)]] |align="center"|0:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:2 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:2''' || [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2018/2019|2018—2019]] |rowspan="2"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Уэльс}} |[[ФК Конас Кі Номадс|Конас Кі Номадс]] |align="center"|3:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|2:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"| '''5:1'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Польшча}} |[[ФК Лех Познань|Лех (Познань)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|1:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|'''2:4'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center" rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2019/2020|2019—2020]] |rowspan="3"|[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Мальта}} |[[ФК Хіберніянс|Хіберніянс]] |align="center"|1:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| '''2:0'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Данія}} |[[ФК Эсб’ерг|Эсб’ерг]] |align="center"| 2:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| 0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"| '''2:0'''|| [[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|3 к/р |align="center"|{{Сцяг|Італія}} |[[ФК Тарына|Тарына]] |align="center"| 0:5 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"| 1:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|'''1:6'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга Еўропы УЕФА 2020/2021|2020—2021]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Малдова}} |[[ФК Сфынтул Георгэ Суручэнь|Сфынтул Георгэ (Суручэнь)]] |align="center"|0:0, пен. 1:4 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|— | align="center"|'''0:0''' ({{Comment|пен.|па пенальці}} 1:4)|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2021/2022|2021—2022]] |[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Ліга чэмпіёнаў]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Балгарыя}} |[[ФК Лудагорац Разград|Лудагорац (Разград)]] |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| '''0:2'''|| [[Выява:Symbol arrow down.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга канферэнцый УЕФА 2021/2022|2021—2022]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |align="center"|2 к/р |align="center"|{{Сцяг|Люксембург}} |[[ФК Фола Эш|Фола (Эш)]] |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"| '''1:3'''|| [[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023|2022—2023]] |[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Ліга чэмпіёнаў]] |align="center"|1 к/р |align="center"|{{Сцяг|Славенія}} |[[ФК Марыбар|Марыбар]] |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| '''0:2'''|| [[Выява:Symbol arrow down.svg|17px]] |- |align="center"|[[Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022—2023]] |[[Ліга канферэнцый УЕФА|Ліга канферэнцый]] |align="center"|3 к/р |align="center"| | |align="center"|: ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|: ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"| ''':'''|| |- |} {|class="wide collapsible collapsed" |- !colspan="9" style="background: #000000; color:#FFFF00|'''«Шахцёр» у неафіцыйных турнірах''' |- ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Вынік |- |align="center" rowspan="3"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2006|2006]] |rowspan="3"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці]] |align="center"|Група D |align="center"|{{Сцяг|Расія}} |[[Юніёрская зборная Расіі па футболе|Расія U-19]] | align="center"|'''3:0''' |- |align="center"|Група D |align="center"|{{Сцяг|Арменія}} |[[ФК Пюнік|Пюнік (Ерэван)]] | align="center"|'''0:2''' |- |align="center"|Група D |align="center"|{{Сцяг|Літва}} |[[ФК Каўнас|Каўнас]] | align="center"|'''1:1''' |- |align="center" rowspan="6"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2011|2011]] |rowspan="6"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці]] |align="center"|Група С |align="center"|{{Сцяг|Туркменістан}} |[[ФК Балкан|Балкан]] | align="center"|'''2:1''' |- |align="center"|Група С |align="center"|{{Сцяг|Расія}} |[[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] | align="center"|'''1:1''' |- |align="center"|Група С |align="center"|{{Сцяг|Эстонія}} |[[ФК Флора Талін|Флора (Талін)]] | align="center"|'''6:0''' |- |align="center"|1/4 фінала |align="center"|{{Сцяг|Украіна}} |[[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]] | align="center"|'''2:1''' |- |align="center"|Паўфінал |align="center"|{{Сцяг|Латвія}} |[[ФК Сконта|Сконта (Рыга)]] | align="center"|'''2:1''' |- |align="center"|Фінал |align="center"|{{Сцяг|Азербайджан}} |[[ФК Інтэр Баку|Інтэр (Баку)]] | align="center"|'''0:0 (пен. 5:6)''' |- |} == Галоўныя трэнеры == {{Div col|2}} * [[Мікалай Касцюкевіч]] (1985 — 1993 — ?) * [[Мікалай Гурчанкоў]] (сярэдзіна 1990-х) * [[Іван Тупольскі]] (сярэдзіна 1990-х) * [[Георгій Плотнікаў]] (сярэдзіна 1990-х) * [[Канстанцін Афанасьеў]] (1996 — 1997) * [[Іван Шчокін]] (1997 — студзень 2000) * [[Мікалай Касцюкевіч]] (студзень 2000 — студзень 2002) * [[Юрый Вяргейчык]] (студзень 2002 — май 2009) * [[Анатоль Багавік]] (в.а. у маі — чэрвені 2009) * [[Аляксей Вяргеенка]] (в.а. у чэрвені — верасні 2009; верасень — лістапад 2009) * [[Эдуард Малафееў]] (лістапад 2009 — май 2010) * [[Уладзімір Журавель]] (в.а. у красавіку — чэрвені 2010; чэрвень 2010 — снежань 2013) * [[Сяргей Бароўскі]] (студзень 2014 — чэрвень 2015) * [[Сяргей Нікіфарэнка]] (в.а. у чэрвені — жніўні 2015; жнівень 2015 — лістапад 2016) * [[Алег Кубараў]] (снежань 2016 — ліпень 2017) * [[Марак Зуб]] (ліпень 2017 — красавік 2018) * [[Сяргей Ташуеў]] (красавік 2018 — лістапад 2019) * [[Сяргей Нікіфарэнка]] (в.а. у лістападзе 2019) * [[Юрый Вернідуб]] (лістапад 2019 — жнівень 2020) * [[Станіслаў Сувораў]] (в.а. у верасні 2020) * [[Раман Грыгарчук]] (верасень 2020 — ліпень 2021) * [[Сяргей Гурэнка]] (ліпень — верасень 2021) * [[Аляксей Бага]] (верасень — снежань 2021) * [[Іван Біёнчык]] (снежань 2021 — красавік 2022) * [[Сяргей Ташуеў]] (з красавіка 2022) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.fcshakhter.by/ Афіцыйны сайт] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-sachcior-salihorsk/18862}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Шахцёр Салігорск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Шахцёр Салігорск]] [[Катэгорыя:ФК Шахцёр Салігорск| ]] mtkfi3btsl5rzjy9dh951sx3gzhvrva 0 49923 4162185 3572646 2022-07-20T07:33:10Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Рака2 |Назва = Уснарка |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 12 |Плошча басейна = 86 |Басейн = Свіслач (прыток Нёмана)/Нёман/Балтыйскае мора |Басейн рэк = |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 53.3223|s_lat_min = |s_lat_sec = |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 23.7289|s_lon_min = |s_lon_sec = |Вусце = Свіслач (прыток Нёмана) |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 53.318496|m_lat_min = |m_lat_sec = |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 23.860652|m_lon_min = |m_lon_sec = |Ухіл ракі = 3,4 |Краіна = Польшча/Беларусь |Рэгіён = Падляскае ваяводства/Гродзенская вобласць |Раён = Сакульскі павет/Бераставіцкі раён |Пазіцыйная карта = Беларусь Гродзенская вобласць |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Усна́рка'''{{sfn|ЭПБ|1986}} ({{lang-pl|Usnarka}}) — [[рака]] ў [[Сакульскі павет|Сакульскім павеце]] [[Падляскае ваяводства|Падляскага ваяводства]] [[Польшча|Польшчы]] і [[Бераставіцкі раён|Бераставіцкім]] раёне [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], левы прыток [[Свіслач (прыток Нёмана)|Свіслачы]] (басейн [[Нёман]]а). Даўжыня ракі 12 км. Плошча [[вадазбор]]у 86 км². Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 3,4 м/км. Пачынаецца ў Польшчы, каля вёскі [[Грыбаўшчызна]]. Перасякае дзяржаўную граніцу за 1,4 км на паўночны захад ад вёскі [[Русакі (Бераставіцкі раён)|Русакі]], цячэ па паўднёвых схілах [[Гродзенскае ўзвышша|Гродзенскага ўзвышша]] (даўжыня ў межах Беларусі — 7 км). Упадае ў Свіслач за 1,6 км на паўночны ўсход ад вёскі [[Ігнатавічы]] Бераставіцкага раёна. Пойма ў нізоўі забалочаная. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Блакітная}} * {{Крыніцы/ЭПБ|5|Уснарка||172}} {{Свіслач, прыток Нёмана}} [[Катэгорыя:Прытокі Свіслачы (прыток Нёмана)]] [[Катэгорыя:Рэкі Падляскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Сакульскі павет]] [[Катэгорыя:Рэкі Бераставіцкага раёна]] n7pm3drd3ayaovcw9k2v17rfuf0ibud 0 50478 4162045 4019183 2022-07-19T20:46:16Z JerzyKundrat 174 /* Гл. таксама */ штоэта? wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Млечны Шлях, значэнні}} {{Картка |стыль_цела = width:300px; |назва = Млечны Шлях |уверсе2 = [[Галактыка]] |стыль_уверсе2 = font-style:normal; background-color:#DFFFC0; |выява = [[Файл:Milky Way full annotated russian.jpg|300пкс]] |подпіс = Млечны Шлях (камп'ютарная мадэль). Спіральная галактыка з перамычкай. Дамінуюць два з чатырох рукавоў. |стыль_загалоўкаў = background-color:#DFFFC0; |загаловак5 = Характарыстыкі |метка6 = [[Паслядоўнасць Хабла|Тып]] |тэкст6 = SBbc ([[спіральная галактыка с перамычкай]]){{sfn|Засов и Постнов|2006|name="Засов и Постнов-302"|с=302}} |метка7 = Дыяметр |тэкст7 = {{ly|100&nbsp;000|}}<ref name="ask-astro">{{cite web |author=Eric Christian |coauthors=Safi-Harb Samar. |date=2005-12-01 |work=Ask an Astrophysicist |publisher=[[NASA]] |url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/980317b.html |title=How large is the Milky Way? |lang=en |archiveurl=https://www.webcitation.org/68uVoUELs?url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/980317b.html |archivedate=4 ліпеня 2012 |accessdate=8 ліпеня 2016 |deadurl=no }}{{v|2012|10|09}}</ref> |метка8 = Таўшчыня |тэкст8 = {{ly|3000|}}&nbsp;([[балдж]])<ref>{{кніга|аўтар=Thanu Padmanabhan|загаловак=After the first three minutes: the story of our universe|спасылка=http://books.google.com/books?id=lZerfB7L_jgC&lpg=PA87&dq=milky%20way%20thickness&hl=ru&pg=PA87#v=onepage&q&f=false|выдавецтва=[[Cambridge University Press]]|год=1998|pages =87|allpages=215|isbn=0-521-62039-2}}</ref><br />{{ly|1000|}}&nbsp;(дыск)<ref name="ask-astro"/> |метка9 = Лік зорак |тэкст9 = 2—4{{e|11}}<ref name="ask-astro"/><ref name="How Many Stars"/> |метка10 = Маса |тэкст10 = 3,0{{e|12}}&nbsp;[[сонечная маса|<math>M_{\odot}</math>]]<ref name="Lenta.ru"/> |метка11 = Узрост [[HE 1523-0901|старэйшай]] з вядомых зорак |тэкст11 = 13,2 млрд гадоў<ref name="frebel"/> |метка12 = Адлегласць ад [[Сонца]] да [[Галактычны цэнтр|галактычнага цэнтра]] |тэкст12 = {{ly|26&nbsp;000&nbsp;±&nbsp;1400|}} |метка13 = Галактычны перыяд абарачэння Сонца |тэкст13 = 225—250 млн гадоў |метка14 = Перыяд абарачэння спіральнай структуры |тэкст14 = 220—360 млн гадоў<ref name = patternspeed/> |метка15 = Перыяд абарачэння [[Спіральная галактыка з перамычкай|перамычкі]] |тэкст15 = 100—120 млн гадоў<ref name = gasdynamics/><ref name = patternspeed/> |метка16 = Скорасць адносна фонавага [[Рэліктавае выпраменьванне|рэліктавага выпраменьвання]] |тэкст16 = 552 км/с<ref name="dipole"/> }} Галактыка '''Мле́чны Шлях''' ('''Птушыная дарога'''), называецца таксама проста '''Галактыка''' (з вялікай літары) — гіганцкая зорная сістэма, у якой знаходзіцца, сярод іншых, [[Сонца]], усе бачныя няўзброеным вокам асобныя [[зорка|зоркі]], а таксама велізарная колькасць зорак, якія зліваюцца разам і назіраюцца ў выглядзе паласы [[Млечны Шлях, з'ява|млечнага шляху]]. Млечны Шлях з’яўляецца адной са шматлікіх іншых [[галактыка|галактык]], гэта [[спіральная галактыка]] з перамычкай тыпу SBbc па [[класіфікацыя Хабла|класіфікацыі Хабла]]. Галактыка ўключае не менш чым 10 млрд зорак, а таксама міжзорнае рэчыва (газ, пыл). Наша Галактыка (Млечны Шлях) — велізарнае, плоскай формы ўтварэнне з патаўшчэннем у цэнтральнай частцы, мае дыяметр каля 25-30 тыс. [[парсек]], або амаль 100 тыс. светлавых гадоў. [[Сонечная сістэма]] знаходзіцца амаль у плоскасці яе сіметрыі на адлегласці прыкладна 2/3 радыуса Галактыкі ад яе цэнтра. Цэнтральная вобласць Галактыкі атрымала назву ядро. Яно мае дыяметр 1-2 тыс. парсек, і ўяўляе сабой велізарнае, адносна шчыльнае скопішча зорак. Ядро Галактыкі знаходзіцца ў [[Сузор'е Стралец|сузор’і Стральца]], але назіранню яго перашкаджаюць аблокі касмічнага пылу. Ядро Галактыкі з’яўляецца крыніцай магутнага радыёвыпраменьвання, што сведчыць аб актыўных працэсах, якія адбываюцца ў ім. Тут канцэнтруюцца шаравыя зорныя скопішчы, чырвоныя гіганты. Большасць зорак галоўнай паслядоўнасці, уключаючы [[Сонца]], белыя карлікі, туманнасці, абарачаюцца вакол ядра Галактыкі. Скорасць іх абарачэння залежыць ад адлегласці да цэнтра Галактыкі, таму Галактыка мае спіральную структуру. Сонца абарачаецца вакол цэнтра Галактыкі са скорасцю каля 230 км/с. Перыяд абароту Сонца вакол цэнтра Галактыкі складае каля 200 млн гадоў. Спіральныя рукавы Галактыкі ўключаюць і маладыя зоркі, век якіх не перавышае 100 млн гадоў, тут знаходзіцца асноўная маса [[цэфеіды|цэфеід]], [[планетарная туманнасць|планетарныя туманнасці]]. Усё гэта паказвае, што ў спіральных рукавах Галактыкі адбываюцца працэсы зораўтварэння. Існуюць, нарэшце, касмічныя целы, якія перамяшчаюцца па выцягнутых арбітах у розных кірунках і не ўдзельнічаюць у кручэнні галактычнага дыска: шаравыя скопішчы, чырвоныя гіганты, доўгаперыядычнныя [[мірыды|пераменныя зоркі тыпу Міры]]. == Этымалогія == Назва ''Млечны Шлях'' пашырана ў заходняй культуры і з’яўляецца [[Калька, лексіка|калькай]] з {{lang-la|via lactea}} «малочная дарога», якая, у сваю чаргу, калька з {{lang-grc|ϰύϰλος γαλαξίας}} «малочны круг»<ref>{{артыкул|аўтар=Фасмер М.|загаловак=Этимологический словарь русского языка|адказны=Под ред. О. Н. Трубачёва|месца=М.|выдавецтва=«Прогресс»|год=1986|том=II|старонкі=632}}</ref>. Назва ''Галактыка'' утворана па аналогіі з {{lang-grc|γαλαϰτιϰός}} «малочны». Па [[Старажытнагрэчаская міфалогія|старажытнагрэчаскай легендзе]], [[Зеўс]] вырашыў зрабіць свайго сына [[Геракл]]а, народжанага ад смяротнай жанчыны, несмяротным, і для гэтага падклаў яго спячай жонцы Геры, каб Геракл выпіў боскага малака. Гера, прачнуўшыся, убачыла, што корміць не сваё дзіцё, і адапхнула яго ад сябе. Струмень малака, які пырснуў з грудзей багіні, ператварыўся ў Млечны Шлях. У савецкай астранамічнай школе галактыка Млечны Шлях звалася проста «наша Галактыка»<ref name="БСЭ" /> ці «сістэма Млечны Шлях»; словазлучэнне «Млечны шлях»<ref name="Кругосвет" /> выкарыстоўвалася для пазначэння [[Млечны Шлях, з'ява|бачных зорак, якія аптычна для назіральніка складаюць Млечны Шлях]]. У іншых, нееўрапейскіх, культурах ёсць маса іншых назваў Млечнага Шляху. Слова «Шлях» часта застаецца, слова «Млечны» замяняецца на іншыя эпітэты. == Структура Галактыкі == Дыяметр Галактыкі складае каля 30 тысяч [[парсек]] (парадку 100 000 [[светлавы год|светлавых гадоў]], 1 [[квінтыльён]] кіламетраў) пры ацэначнай сярэдняй таўшчыні парадку 1000 светлавых гадоў. Па сучасных ацэнках Галактыка ўтрымлівае ад 200 да 400 мільярдаў зорак. Асноўная маса зорак размешчана ў форме плоскага дыска. Па стане на студзень 2009, маса Галактыкі ацэньваецца ў 3{{e|12}} мас Сонца<ref name="Lenta.ru"/>, або 6{{e|42}} кг. Ацэнка, апублікаваная ў маі 2016 года астрафізікамі з Канады, вызначае масу галактыкі ўсяго ў 7{{e|11}} мас Сонца<ref>{{cite web|title=Названа точная масса Млечного Пути|url=https://lenta.ru/news/2016/06/01/milky/?t|date=1 июня 2016|publisher=Новостной сайт «Лента.Ру»|accessdate=2016-06-01}}</ref>. Большая частка масы Галактыкі ўтрымліваецца не ў зорках і міжзорным газе, а ў несвятлівым [[Галактычнае гало|гало]] з [[цёмная матэрыя|цёмнай матэрыі]]. === Дыск === Толькі ў 1980-х гадах астраномы выказалі здагадку, што Млечны Шлях з’яўляецца [[спіральная галактыка з перамычкай|спіральнай галактыкай з перамычкай]]<ref name="Форма галактики">[http://www.grani.ru/Society/Science/m.93542.html Форма Млечного пути оказалась ненормальной]</ref>, а не звычайнай спіральнай галактыкай. Гэта здагадка была пацверджана ў 2005 годзе касмічным тэлескопам імя Лаймана Спітцэра, які паказаў, што цэнтральная перамычка нашай галактыкі з’яўляецца большай, чым лічылася раней<ref name="fn3">[http://www.newscientistspace.com/article.ns?id=dn7854 16 August 2005] — New Scientist article{{Ref-en}}</ref>. Паводле ацэнак навукоўцаў, [[галактычны дыск]], які выдаецца ў розныя бакі ў раёне [[галактычны цэнтр|галактычнага цэнтра]], мае дыяметр каля 100 000 [[светлавы год|светлавых гадоў]]<ref>[http://galspace.spb.ru/index63.html Млечный путь — наша Галактика]</ref>. У параўнанні з [[галактычнае гало|гало]], дыск круціцца заўважна хутчэй. Скорасць яго кручэння неаднолькавая на розных адлегласцях ад цэнтра. Яна імкліва ўзрастае ад нуля ў цэнтры да 200—240 км/з на адлегласці 2 тыс. светлавых гадоў ад яго, потым трохі змяншаецца, ізноў узрастае прыкладна да таго ж значэння і далей застаецца амаль пастаяннай. Вывучэнне асаблівасцей кручэння дыска дазволіла ацаніць яго масу, аказалася, што яна ў 150 млрд раз большая за [[маса Сонца|M_☉]]. Паблізу плоскасці дыска канцэнтруюцца маладыя зоркі і [[зорнае скопішча|зорныя скопішчы]], узрост якіх не перавышае некалькіх мільярдаў гадоў. Яны ўтвараюць так званы плоскі складнік. Сярод іх вельмі шмат яркіх і гарачых зорак. Газ у дыску Галактыкі таксама засяроджаны галоўным чынам блізка яго плоскасці. Ён размеркаваны нераўнамерна, утвараючы шматлікія [[малекулярнае воблака|газавыя аблокі]] — ад гіганцкіх неаднародных па структуры аблокаў, працягласцю звыш некалькіх тысяч светлавых гадоў, да невялікіх аблокаў памерамі не больш за парсек. === Ядро === {{Асноўны артыкул|Галактычны цэнтр}} [[Файл:Galactic Cntr full cropped.jpg|міні|Галактычны цэнтр Млечнага Шляху ў інфрачырвоным дыяпазоне.]] У сярэдняй частцы Галактыкі знаходзіцца патаўшчэнне, якое завецца ''[[балдж]]ам'' ({{lang-en|bulge}} — ''патаўшчэнне'') і складае каля 8 тысяч парсекаў у папярочніку. Цэнтр ядра Галактыкі знаходзіцца ў [[Стралец (сузор’е)|сузор’і Стральца]] (α = 265°, δ = −29°)<ref>[http://74.125.155.132/scholar?q=cache:p0BL3RErPNIJ:scholar.google.com/+центр+галактики+находится+в+созвездии+стрельца&hl=en&as_sdt=0,5 В. Д. Шабетник Физическое образование в вузах. 1998]</ref><ref>Блинников С. Открытие нашей вселенной // Новый мир, — № 11, Ноябрь 2008, — C. 153—165</ref>. Адлегласць ад Сонца да цэнтра Галактыкі 8,5 кілапарсекаў (2,62{{e|17}} км, ці 27 700 светлавых гадоў). У цэнтры Галактыкі, відаць, знаходзіцца [[звышмасіўная чорная дзірка]] ([[Стралец A*]]) (каля 4,3 мільёна [[маса Сонца|M_☉]]<ref>[http://lenta.ru/news/2008/12/10/blackhole/ Астрономы взвесили черную дыру в центре Млечного Пути]</ref>) вакол якой, меркавана, круціцца чорная дзірка сярэдняй масы<ref name="bh2">[http://lenta.ru/news/2008/12/31/blackhole/ «Учёные обнаружили в центре Млечного Пути вторую чёрную дыру»]</ref> ад 1000 да 10 000 [[маса Сонца|M_☉]] і перыядам абарачэння каля 100 гадоў і некалькі тысяч параўнальна невялікіх<ref>[http://www.grani.ru/Society/Science/m.82616.html Рой черных дыр в нашей Галактике]</ref>. Іх супольнае гравітацыйнае дзеянне на суседнія зоркі прымушае апошнія рухацца па незвычайных траекторыях<ref name="bh2"/>. Існуе здагадка, што большасць галактык мае звышмасіўныя чорныя дзіркі ў сваім ядры<ref>[http://www.grani.ru/Society/Science/m.48874.html Сверхмассивная черная дыра в центре нашей Галактики быстро вращается]</ref>. Для цэнтральных участкаў Галактыкі характэрна моцная канцэнтрацыя зорак: у кожным кубічным парсеку паблізу цэнтра іх утрымліваюцца многія тысячы. Адлегласці паміж зоркамі ў дзясяткі і сотні разоў меншыя, чым у наваколлі Сонца. Як і ў большасці іншых галактык, размеркаванне масы ў Млечным Шляху такое, што арбітальная скорасць большасці зорак Галактыкі не залежыць істотна ад іх адлегласці да цэнтра. Далей ад цэнтральнай перамычкі да вонкавага кола звычайная скорасць абарачэння зорак складае 210—240 км/с. Такім чынам, такое размеркаванне скорасці, якога не назіраецца ў Сонечнай сістэме, дзе розныя арбіты маюць істотна розныя скорасці абарачэння, з’яўляецца адным з указанняў на існаванне цёмнай матэрыі. Лічыцца, што даўжыня галактычнай перамычкі складае каля 27 000 светлавых гадоў<ref name="Форма галактики"/>. Гэта перамычка праходзіць праз цэнтр галактыкі пад вуглом 44 ± 10 градусаў да лініі паміж нашым Сонцам і цэнтрам галактыкі. Яна складаецца пераважна з чырвоных зорак, якія лічацца вельмі старымі. Перамычка аточана кальцом, так званым «Кальцом у пяць кілапарсекаў». Гэта кальцо ўтрымлівае вялікую частку малекульнага вадароду Галактыкі і з’яўляецца актыўным рэгіёнам зоркаўтварэння ў нашай Галактыцы. Калі весці назіранне з галактыкі Андрамеды, то галактычная перамычка Млечнага Шляху была б яркай яго часткай<ref name="fn14">[ 23 April 2006] — http://www.bu.edu/galacticring/new_introduction.htm {{Ref-en}}</ref>. У 2016 годзе японскія астрафізікі паведамілі аб выяўленні ў Галактычным цэнтры другой гіганцкай чорнай дзіркі. Гэта чорная дзірка знаходзіцца ў 200 светлавых гадах ад цэнтра Млечнага Шляху. Назіраны астранамічны аб’ект з воблакам займае вобласць прасторы дыяметрам 0,3 светлавога года, а яго маса складае 100 тысяч мас Сонца. Пакуль дакладна не ўстаноўлена прырода гэтага аб’екта — гэта чорная дзірка ці іншы аб’ект<ref>{{cite web|url=http://www.sciencemag.org/news/2016/01/astronomers-spot-another-giant-black-hole-our-backyard|title=Astronomers spot another giant black hole in our backyard|author= Daniel Clery|date=15 студзеня 2016|publisher=Science|lang=en|accessdate=2016-01-29}}</ref>. === Рукавы === [[Файл:Milky Way Spiral Arm Russian.svg|міні|Рукавы Галактыкі]] {{Асноўны артыкул|Галактычны рукаў}} Галактыка адносіцца да класа спіральных галактык, гэта азначае, што ў Галактыкі ёсць спіральныя ''рукавы'', размешчаныя ў плоскасці дыска. Дыск пагружаны ў ''[[Галактычнае гало|гало]]'' сферычнай формы, а вакол яго знаходзіцца сферычная ''[[Галактычная карона|карона]]''. [[Сонечная сістэма]] знаходзіцца на адлегласці 8,5 тысяч парсекаў ад галактычнага цэнтра, паблізу плоскасці Галактыкі (зрушэнне к Паўночнаму полюсу Галактыкі складае ўсяго 10 парсекаў), на ўнутраным краі рукава, які называецца ''[[рукаў Арыёна]]''. Такое размяшчэнне не дае магчымасці назіраць форму рукавоў візуальна. Новыя дадзеныя па назіраннях малекульнага газу (СА) кажуць пра тое, што ў нашай Галактыкі есці два рукавы, якія пачынаюцца каля [[бар (астраномія)|бара]] ва ўнутранай частцы Галактыкі. Апроч таго, ва ўнутранай частцы ёсць яшчэ пара рукавоў. Потым гэтыя рукавы пераходзяць у чатырохрукаўную структуру, якая назіраецца ў лініі нейтральнага вадароду ў вонкавых частках Галактыкі<ref>[http://www.astronet.ru/db/msg/1188975/index.html#arxiv/0812.3491 arxiv:0812.3491 Узор спиральных рукавов Млечного Пути (The Milky Way spiral arm pattern)]</ref>. === Гало === [[Файл:Milky Way environs.jpg|міні|справа|300пкс|Наваколле Млечнага шляху і яго гало.]] [[Галактычнае гало]] мае сферычную форму і выходзіць за межы галактыкі на 5—10 тысяч светлавых гадоў<ref name="nase1">[http://nature.web.ru/db/msg.html?mid=1156267&s= «Газовое гало Галактики»]</ref>, тэмпература гало каля 5{{e|5}} K<ref name="nase1"/>. Галактычны дыск аточаны сфероідным гало, якое складаецца са старых зорак і [[шаравое зорнае скопішча|шаравых скопішчаў]], 90 % якіх знаходзіцца на адлегласці менш за 100 000 светлавых гадоў<ref>http://www.seds.org/messier/xtra/data/mwgc.dat.txt {{Ref-en}}</ref> ад цэнтра галактыкі. Аднак у апошні час было знойдзена некалькі шаравых скопішчаў, такіх як [[Pal 4]] і AM 1, размешчаных на адлегласці больш за 200 000 светлавых гадоў ад цэнтра галактыкі. Цэнтр сіметрыі гало Млечнага Шляху супадае з цэнтрам галактычнага дыска. Складаецца гало галоўным чынам з вельмі старых, няяркіх маламасіўных зорак. Яны сустракаюцца як паасобку, так і ў выглядзе шаравых скопішчаў, якія могуць утрымваць да мільёна зорак. Узрост насельніцтва сферычнай складальнай Галактыкі перавышае 12 млрд гадоў, яго звычайна лічаць узростам самой Галактыкі. Тым часам як галактычны дыск утрымлівае газ і пыл, што ўскладняе праходжанне бачнага святла, сфероідная кампанента такіх складнікаў не ўтрымлівае. Актыўнае зоркаўтварэнне адбываецца ў дыску (асабліва ў спіральных рукавах, якія з’яўляюцца зонамі павышанай шчыльнасці). У гало зоркаўтварэнне завяршылася. [[Рассеянае зорнае скопішча|Рассеяныя скопішчы]] таксама сустракаюцца пераважна ў дыску. Лічыцца, што асноўную масу нашай галактыкі складае цёмная матэрыя, якая ўтварае гало цёмнай матэрыі масай прыкладна 600 — 3000 мільярдаў {{Mo}}. Гало [[цёмная матэрыя|цёмнай матэрыі]] сканцэнтравана ў кірунку цэнтра галактыкі<ref>[http://arxiv.org/abs/astro-ph/0506102 The radial velocity dispersion profile of the Galactic halo: Constraining the density profile of the dark halo of the Milky Way], Battaglia et al. 2005, [[MNRAS]], 364 (2005) 433 {{Ref-en}}</ref>. Зоркі і зорныя скопішчы гало рухаюцца вакол цэнтра Галактыкі па вельмі выцягнутых [[арбіта]]х. Паколькі асобныя зоркі абарачаюцца некалькі неўпарадкавана (то-бок скорасці суседніх зорак могуць мець любыя напрамкі), гало ў цэлым круціцца вельмі павольна. == Гісторыя назірання == Усведамленне таго, што мы жывем у галактыцы, і, што на самай справе існуе шмат іншых галактык, прайшло паралельна з адкрыццямі аб [[Млечны Шлях, з'ява|Млечным Шляху]] і іншымі туманнасцямі ў начным небе. [[File:Milky Way Galaxy and a meteor.jpg|[[Галактычны цэнтр]] Млечнага Шляху|thumb]] Грэчаскі філосаф [[Дэмакрыт]] (450—370 да н.э.) дапусціў, што светлая паласа на начным небе, вядомая як Млечны Шлях, можа складацца з далёкіх зорак<ref name="Plutarch">{{cite book | title=The Complete Works Volume 3: Essays and Miscellanies | publisher=Echo Library | author=Plutarch | authorlink=Plutarch | year=2006 | location=Chapter 3 | pages=66 | isbn=978-1-4068-3224-2}}</ref>. [[Арыстоцель]] (384—322 да н.э.), аднак, лічыў, што Млечны Шлях узнікае ад «узгарання вогненных выпарэнняў некаторых зорак, якія вялікія, шматлікія і знаходзяцца блізка адна да адной», і што «адбываецца ўзгаранне ў верхняй частцы атмасферы, у абласцях сусвету, якія непарыўна звязаныя з нябеснымі рухамі»<ref name=Montada> {{cite web | last1=Montada |first1=J. P. | date=2007-09-28 | title=Ibn Bajja | work=[[Stanford Encyclopedia of Philosophy]] | url=http://plato.stanford.edu/entries/ibn-bajja | accessdate=2008-07-11 }}</ref>. Неаплатаніст філосаф Алімпіядор Малодшы (495—570 н.э.) крытыкаваў гэты пункт гледжання, сцвярджаючы, што калі Млечны Шлях знаходзіўся пад Месяцам, ён павінен выглядаць па-рознаму ў залежнасці ад часу і месца на [[Зямля, планета|Зямлі]], і што ён павінен мець [[паралакс]], якога ён не мае. На яго думку, Млечны Шлях — з’ява на нябеснай сферы. Гэта ідэя стане ўплывовай пазней у ісламскім свеце<ref name=heidarzadeh2008>{{cite book | first1=Tofigh | last1=Heidarzadeh | pages=[https://archive.org/details/historyphysicalt00heid_599/page/n33 23]–25 | title=A history of physical theories of comets, from Aristotle to Whipple | url=https://archive.org/details/historyphysicalt00heid_599 | publisher=Springer | date=2008 | isbn=978-1-4020-8322-8 }}</ref>. [[File:The Milky Way above the antennas of ALMA.jpg|thumb|left|Млечны Шлях над антэнамі {{нп3|Atacama Large Millimeter Array|ALMA|ru|Atacama Large Millimeter Array}}<ref>{{cite news|title=ALMA Centre of Expertise in Portugal|url=http://www.eso.org/public/announcements/ann14037/|accessdate=15 May 2014|newspaper=ESO Announcement}}</ref>]] Паводле Махані Махамеда, арабскі астраном [[Ібн аль-Хайсам|Альгазен]] (965—1037) зрабіў першую спробу назірання і вымярэння паралаксу Млечнага шляху<ref name=mohamed>{{harvnb|Mohamed|2000|pp=49–50}}</ref>, і ён, такім чынам, «устанавіў, што, паколькі Млечны Шлях не мае паралакса, ён вельмі далёка ад Зямлі і не адносіцца да атмасферы»<ref> {{cite web | last1=Bouali |first1=H.-E. | last2=Zghal |first2=M. | last3=Lakhdar |first3=Z. B. | year=2005 | title=Popularisation of Optical Phenomena: Establishing the First Ibn Al-Haytham Workshop on Photography | publisher=The Education and Training in Optics and Photonics Conference | url=http://spie.org/etop/ETOP2005_080.pdf | accessdate=2008-07-08 }}</ref>. Персідскі астраном [[Аль-Біруні]] (973—1048) дапусціў, што галактыка Млечны Шлях з’яўляецца «скопішчам незлічоных фрагментаў прыроды туманных зорак»<ref>{{MacTutor Biography|id=Al-Biruni|title=Abu Rayhan Muhammad ibn Ahmad al-Biruni}}</ref><ref name=al_biruni/>. [[Андалузія|Андалузскі]] астраном {{нп5|Ібн Баджа|Ібн Баджа|ru|Ибн Баджа}} («Avempace», пам. 1138) выказаў здагадку, што Млечны Шлях складаецца з мноства зорак, якія амаль дакранаюцца адна адной, і выглядае суцэльным за кошт праламлення святла ў падмесяцовым матэрыяле<ref name=Montada/><ref name=heidarzadeh2008/>, са спасылкай на яго назіранне злучэння Юпітэра і Марса ў якасці доказу, што так адбываецца, калі два аб’екта знаходзяцца побач<ref name=Montada/>. У 14 стагоддзі, астраном сірыйскага паходжання Ібн Кайім выказаў дапушчэнне, што Млечны Шлях з’яўляецца «незлічонай колькасцю малюсенькіх зорак, скучаных разам на сферы нерухомых зорак»<ref name=Livingston> {{cite journal |last1=Livingston |first1=J. W. |year=1971 |title=Ibn Qayyim al-Jawziyyah: A Fourteenth Century Defense against Astrological Divination and Alchemical Transmutation |journal=[[Journal of the American Oriental Society]] |volume=91 |issue=1 |pages=96–103 [99] |doi=10.2307/600445 |jstor=600445 }}</ref>. [[File:Herschel-Galaxy.png|thumb|Форма Млечнага Шляху паводле думкі Уільяма Гершэля; меркавалася, што Сонечная сістэма недалёка ад цэнтра.]] Фактычны доказ таго, што Млечны Шлях складаецца з многіх зорак, з’явіўся ў 1610 годзе, калі італьянскі астраном [[Галілеа Галілей]] выкарыстаў [[тэлескоп]] для вывучэння Млечнага Шляху і выявіў, што ён складаецца з вялікай колькасці слабых зорак<ref>Galileo Galilei, ''Sidereus Nuncius'' (Venice, (Italy): Thomas Baglioni, 1610), [https://archive.org/stream/Sidereusnuncius00Gali#page/n37/mode/2up pages 15 and 16.]<br /> English translation: Galileo Galilei with Edward Stafford Carlos, trans., ''The Sidereal Messenger'' (London, England: Rivingtons, 1880), [https://archive.org/stream/siderealmessenge80gali#page/42/mode/2up/ pages 42 and 43.]</ref><ref>{{cite web |last1=O'Connor |first1=J. J. |last2=Robertson |first2=E. F. |date=November 2002 |title=Galileo Galilei |url=http://www-gap.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Galileo.html |publisher=[[University of St. Andrews]] |accessdate=2007-01-08 |archiveurl=https://archive.is/20120530/http://www-gap.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Galileo.html |archivedate=30 мая 2012 |deadurl=yes }}</ref>. У 1750 годзе англійскі астраном {{нп5|Томас Райт (астраном)|Томас Райт|ru|Райт, Томас (астроном)}} у сваёй ''Арыгінальнай тэорыі або новай гіпотэзе Сусвету'' ({{lang-en|"An original theory or new hypothesis of the Universe"}}) выказаў дапушчэнне, што галактыка можа быць вялізным скопішчам зорак, якія абарачаюцца і ўтрымліваюцца разам гравітацыйнымі сіламі, падобна Сонечнай сістэме, але на значна большым маштабе, а выніковы дыск з зорак відзён на небе як паласа пры назіранні з Зямлі, размешчанай унутры гэтага дыска<ref>Thomas Wright, ''An Original Theory or New Hypothesis of the Universe'' … (London, England: H. Chapelle, 1750). [http://books.google.com/books?id=80VZAAAAcAAJ&pg=PA48#v=onepage&q&f=false From p.48:] " … the stars are not infinitely dispersed and distributed in a promiscuous manner throughout all the mundane space, without order or design, … this phænomenon [is] no other than a certain effect arising from the observer’s situation, … To a spectator placed in an indefinite space, … it [i.e., the Milky Way (''Via Lactea'')] [is] a vast ring of stars … "<br /> [http://books.google.com/books?id=80VZAAAAcAAJ&pg=PA73#v=onepage&q&f=false On page 73], Wright called the Milky Way the ''Vortex Magnus'' (the great whirlpool) and estimated its diameter at 8.64×10¹² miles (13.9×10¹² km).</ref><ref name="our_galaxy"/>. У трактаце 1755 года [[Імануіл Кант]] развіў ідэю Райта аб структуры Млечнага Шляху<ref>Immanuel Kant, [http://books.google.com/books?id=nCcaAQAAMAAJ&pg=PP9#v=onepage&q&f=false ''Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels'' …] [Universal Natural History and Theory of the Heavens … ], (Koenigsberg and Leipzig, (Germany): Johann Friederich Petersen, 1755).<br />Available in English translation by Ian Johnston at: [http://records.viu.ca/~johnstoi/kant/kant2e.htm Vancouver Island University, British Columbia, Canada] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140829071546/http://records.viu.ca/~johnstoi/kant/kant2e.htm |date=29 жніўня 2014 }}</ref>. <!--Большасць нябесных цел яднаюцца ў розныя абарачальныя сістэмы. Так, [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяц]] абарачаецца вакол [[планета Зямля|Зямлі]], [[Спадарожнік, космас|спадарожнікі]] [[планеты-гіганты|планет-гігантаў]] утвараюць свае, багатыя целамі, сістэмы. На больш высокім узроўні, Зямля і астатнія [[планета|планеты]] абарачаюцца вакол Сонца. Узнікала натуральнае пытанне: ці не ўваходзіць і Сонца ў сістэму яшчэ большага памеру?--> Першае сістэматычнае даследаванне формы Млечнага Шляху выканаў англійскі астраном [[Уільям Гершэль]] у 1785 годзе. Ён падлічваў колькасць зорак у розных абласцях неба і выявіў, што на небе прысутнічае вялікі круг (пасля ён быў названы ''[[галактычны экватар|галактычным экватарам]]''), які дзеліць неба на дзве роўныя часткі і на якім колькасць зорак аказваецца найбольшаю. Апроч таго, зорак аказваецца тым большая, чым бліжэй участак неба размешчаны да гэтага круга. Нарэшце выявілася, што менавіта на гэтым крузе знаходзіцца [[Млечны Шлях, з'ява|Млечны Шлях]]. Дзякуючы гэтаму Гершэль здагадаўся, што ўсе назіраныя намі зоркі ўтвараюць гіганцкую зорную сістэму, сплюснутую да галактычнага экватара. Ён зрабіў схему формы галактыкі з сонечнай сістэмай недалёка ад цэнтра<ref>William Herschel (1785) "On the Construction of the Heavens, " ''Philosophical Transactions of the Royal Society of London'', '''75''' : 213—266. Herschel’s diagram of the galaxy appears immediately after the article’s last page. See: * [http://books.google.com/books?id=IU9FAAAAcAAJ&pg=PA213#v=onepage&q&f=false Google Books] * [http://rstl.royalsocietypublishing.org/content/75/213.full.pdf+html The Royal Society of London]</ref><ref name=paul1993/>. Наступнае грунтоўнае даследаванне размеркавання зорак зрабіў нідэрландскі астраном {{нп5|Якобус Карнэліус Каптэйн|Каптэйн|ru|Каптейн, Якобус Корнелиус}}, які у 1922 годзе апублікаваў свой варыянт формы, структуры і памераў галактыкі, паводле якога Сонца размяшчалася недалёка ад цэнтра зорнай сістэмы, якая мела дыяметр каля 50 тыс. св. гадоў і таўшчыню каля 6 тыс. св. гадоў. За 5 гадоў да публікацыі мадэлі Каптэйна амерыканскі астраном {{нп5|Харлау Шэплі||ru|Шепли, Харлоу}} на аснове каталагізацыі шаравых скопішчаў прыйшоў да зусім іншай карціны: Сонца знаходзілася прыблізна на 65 тыс. св. гадоў ад цэнтра Галактыкі, а сама Галактыка мела дыяметр каля 300 тыс. св. гадоў і таўшчыню каля 30 тыс. св. гадоў<ref name="our_galaxy">{{cite web|last1=Evans |first1=J. C. |date=November 24, 1998 |url=http://physics.gmu.edu/~jevans/astr103/CourseNotes/ECText/ch20_txt.htm |title=Our Galaxy |publisher=George Mason University |accessdate=January 4, 2007 |deadurl=no |archiveurl=https://archive.is/20120630/http://physics.gmu.edu/~jevans/astr103/CourseNotes/ECText/ch20_txt.htm |archivedate=June 30, 2012 }}</ref>. У 1930 годзе, аналізуючы суадносіны вуглавых памераў і бачнай яркасці [[рассеянае зорнае скопішча|рассеяных зорных скопішчаў]], {{нп5|Роберт Джуліус Трумплер|Р. Дж. Трумплер|ru|Трюмплер, Роберт Джулиус}} выявіў [[Міжзорнае паглынанне|паглынанне святла]] [[касмічны пыл|міжзорным пылам]], якое раней не ўлічвалася пры пабудове мадэлей на аснове назіранняў. Гэта адкрыццё дазволіла ўдакладніць памеры і структуру Млечнага Шляху і прывяло да фарміравання цяперашняй карціны нашай галактыкі<ref> {{cite journal |last1=Trimble |first1=V. |year=1999 |title=Robert Trumpler and the (Non)transparency of Space |journal=[[Bulletin of the American Astronomical Society]] |volume=31 |issue=31 |pages=1479 |bibcode=1999AAS...195.7409T }}</ref>. Спачатку меркавалася, што ўсе аб’екты Сусвету з’яўляюцца часткамі нашай Галактыкі, хоць яшчэ [[Імануіл Кант|Кант]] выказваў здагадку, што некаторыя туманнасці могуць быць галактыкамі, падобнымі Млечнаму Шляху. Яшчэ ў [[1920]] годзе пытанне пра існаванне пазагалактычных аб’ектаў выклікала дэбаты (напрыклад, вядома {{нп5|Вялікая спрэчка (астраномія)|Вялікая спрэчка|ru|Большой спор}} паміж [[Харлау Шэплі]] і {{нп5|Гебер Дуст Кёрціс|Геберам Кёрцісам|ru|Кертис, Гебер}}; першы адстойваў адзінасць нашай Галактыкі). Гіпотэза Канта была канчаткова даказана толькі ў 1920-х гадах, калі [[Эрнст Юліус Эпік|Эрнсту Эпіку]] і [[Эдвін Хабл|Эдвіну Хаблу]] ўдалося вымераць адлегласць да некаторых спіральных туманнасцей і паказаць, што на такіх адлегласцях яны не могуць уваходзіць у склад Галактыкі. == Месца Сонца ў Галактыцы == Згодна апошнім навуковым ацэнкам, адлегласць ад [[Сонца]] да галактычнага цэнтра складае 26 000 ± 1 400 светлавых гадоў, тым часам як, згодна папярэднім ацэнкам, наша зорка павінна знаходзіцца на адлегласці каля 35 000 светлавых гадоў ад перамычкі. Гэта азначае, што Сонца размешчана бліжэй да краю дыска, чым да яго цэнтра. Разам з іншымі зоркамі Сонца круціцца вакол цэнтра Галактыкі са скорасцю 220—240 км/с<ref>[http://www.grani.ru/Society/Science/m.103981.html Жизни на Земле угрожают «галактические нырки»]</ref>, робячы адзін абарот прыкладна за 200 млн гадоў. Такім чынам, за ўвесь час існавання Зямля абляцела вакол цэнтра Галактыкі не больш 30 разоў. У наваколлі Сонца ўдаецца адсачыць участкі двух спіральных рукавоў, аддаленыя ад нас прыкладна на 3 тыс. светлавых гадоў. Па сузор’ях, дзе назіраюцца гэтыя ўчасткі, ім далі назву [[рукаў Стральца]] і [[рукаў Персея]]. Сонца знаходзіцца пасярэдзіне паміж гэтымі спіральнымі галінамі. Але параўнальна блізка ад нас (па галактычных мерках), у сузор’і Арыёна, праходзіць яшчэ адзін, не вельмі выразна выяўлены рукаў — [[рукаў Арыёна]], які лічыцца адгалінаваннем аднаго з асноўных спіральных рукавоў Галактыкі. Скорасць кручэння Сонца вакол цэнтра Галактыкі амаль супадае з скорасцю хвалі ўшчыльнення, якая ўтварае [[галактычны рукаў|спіральны рукаў]]. Такая сітуацыя з’яўляецца нетыповай для Галактыкі ў цэлым: спіральныя рукавы круцяцца з пастаяннай вуглавой скорасцю, як спіцы ў колах, а рух зорак адбываецца з іншай заканамернасцю<ref>[http://www.grani.ru/Society/Science/m.78586.html Жизнь в Галактике сберегли звёздные мятежники]</ref>, таму амаль усё зорнае насельніцтва дыска то трапляе ўнутр спіральных рукавоў, то выпадае з іх. Адзінае месца, дзе скорасці зорак і спіральных рукавоў супадаюць — гэта так званы {{нп5|круг сінхроннага абарачэння|каратацыйны круг|en|Corotation circle}}, і менавіта на ім размешчана Сонца. Для Зямлі гэта акалічнасць надзвычай важная, бо ў спіральных рукавах адбываюцца бурныя працэсы, якія ўтвараюць магутнае выпрамяненне, гібельнае для ўсяго жывога. І ніякая атмасфера не змагла б ад яго абараніць. Але наша планета існуе ў параўнальна спакойным месцы Галактыкі і за сотні мільёнаў (ці нават мільярдаў) гадоў не падпадала пад уплыў гэтых касмічных катаклізмаў. Магчыма, менавіта таму на Зямлі змагло нарадзіцца і захавацца жыццё. == Наваколле == Наша Галактыка (Млечны Шлях) разам з [[галактыка Андрамеды|галактыкай Андрамеды]] M31 і [[галактыка Трыкутніка|галактыкай Трыкутніка]] (М33), а таксама некалькімі невялікімі галактыкамі-спадарожнікамі (у т.л. Вялікае і Малое [[Магеланавы воблакі]]) утварае [[Мясцовая група|Мясцовую групу]], якая, у сваю чаргу, уваходзіць у [[Звышскопішча Дзевы]]. Галоўную ролю ў ім адыгрывае Скопішча Дзевы (у якое наша Галактыка не ўваходзіць). == Эвалюцыя і будучыня Галактыкі == {{Асноўны артыкул|Сутыкненне Млечнага Шляху і Галактыкі Андрамеды}} Магчымыя сутыкненні нашай Галактыкі з іншымі галактыкамі, у тым ліку з такой буйнай, як [[галактыка Андрамеды]]<ref>[http://www.vremya.ru/2007/140/12/184413.html vremya.ru, «Гибель галактических империй», 8 августа 2007]</ref>, аднак канкрэтныя прадказанні пакуль немагчымыя, бо невядома [[папярочная скорасць]] пазагалактычных аб’ектаў. Згодна апублікаваным у верасні 2014 года дадзеным, па адной з мадэлей, праз 4 млрд гадоў Млечны Шлях «паглыне» [[Вялікае Магеланава Воблака|Вялікае]] і [[Малое Магеланава Воблака|Малое]] Магеланавы Аблокі, а праз 5 млрд гадоў сам будзе паглынуты [[Галактыка Андрамеды|Туманнасцю Андрамеды]]<ref>[http://lenta.ru/news/2014/09/19/galaxies/ Lenta.ru: Наука и техника: Космос: Астрофизики вновь предрекли смерть Млечному Пути]</ref>. == Мадэль == [http://workshop.chromeexperiments.com/stars/ 100 000 зорак] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140805070247/http://workshop.chromeexperiments.com/stars/ |date=5 жніўня 2014 }} — Творчы праект кампаніі [[Google, кампанія|Google]] па візуалізацыі галактыкі Млечны Шлях == Заўвагі == {{заўвагі|2|refs= <ref name="How Many Stars">[http://www.universetoday.com/guide-to-space/milky-way/how-many-stars-are-in-the-milky-way/ How Many Stars are in the Milky Way?] </ref> <ref name="Lenta.ru">Lenta.ru: [http://lenta.ru/news/2009/01/06/milkyway/ «Млечный Путь потяжелел в два раза»], 06.01.2009 </ref> <ref name="frebel">{{артыкул|аўтар=Anna Frebel|загаловак=Discovery of HE 1523-0901, a Strongly ''r''-Process-enhanced Metal-poor Star with Detected Uranium|мова=en|выданне=The Astrophysical Journal|год=2007|том=660|старонкі=L117}} {{DOI|10.1086/518122}} {{arXiv|astro-ph|0703414}}</ref> <ref name = gasdynamics>{{артыкул|аўтар=Nicolai Bissantz|загаловак=Gas dynamics in the Milky Way: second pattern speed and large-scale morphology|мова=en|выданне=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|год=2003|том=340|старонкі=949|doi=10.1046/j.1365-8711.2003.06358.x}} {{arXiv|astro-ph|0212516}}</ref> <ref name="dipole">{{артыкул|аўтар=Kogut, A.; Lineweaver, C.; Smoot, G. F.; Bennett, C. L.; Banday, A.; Boggess, N. W.; Cheng, E. S.; de Amici, G.; Fixsen, D. J.; Hinshaw, G.; Jackson, P. D.; Janssen, M.; Keegstra, P.; Loewenstein, K.; Lubin, P.; Mather, J. C.; Tenorio, L.; Weiss, R.; Wilkinson, D. T.; Wright, E. L.|загаловак=Dipole Anisotropy in the COBE Differential Microwave Radiometers First-Year Sky Maps|спасылка=http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-bib_query?bibcode=1993ApJ...419....1K|мова=en|выданне=Astrophysical Journal|год=1993|том=419|старонкі=1|doi=10.1086/173453}}</ref> <ref name="БСЭ">{{з|БСЭ|спасылка=Галактика}}</ref> <ref name="Кругосвет">{{Кругосвет|title=}}</ref> <ref name=patternspeed>{{артыкул|аўтар = Ortwin Gerhard|загаловак = Pattern speeds in the Milky Way|arxiv = 1003.2489v1}}</ref> <ref name=paul1993>{{harvnb|Paul|1993|pp=16–18}}</ref> <ref name=al_biruni>{{harvnb|Al-Biruni|2004|p=87}}</ref> }} == Літаратура == * {{кніга |аўтар=Засов А. В., Постнов К. А. |спасылка= |загаловак=Общая Астрофизика |месца=Фрязино |выдавецтва=Век 2 |год=2006 |старонак=496 |isbn=5-85099-169-7 |ref=Засов и Постнов}}{{v|2012|10|08}} * {{кніга|аўтар=Ефремов Ю.|загаловак=Млечный Путь| месца=Фрязино |выдавецтва=Век 2 |год=2006 |старонак=64 с.|isbn=5-85099-156-5}} * {{Cite book |ref=harv |last1=Paul |first1=E. R. |date=1993 |title=The Milky Way Galaxy and Statistical Cosmology, 1890–1924 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-35363-2 |url=https://books.google.com/books?id=A7PA9EsFB84C }} * {{Cite book |ref=harv |last=Al-Biruni |others=R. Ramsay Wright (transl.) |year=2004 |title=The Book of Instruction in the Elements of the Art of Astrology |url=http://books.google.com/books?id=VbPna7GOoIEC&pg=PA87 |publisher=Kessinger Publishing |isbn=0-7661-9307-1 }} * {{Cite book |ref=harv |last1=Mohamed |first1=M. |year=2000 |title=Great Muslim Mathematicians |publisher=Penerbit UTM |isbn=983-52-0157-9 |oclc=48759017 }} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.alienearths.org/glimpse/ GLIMPSE панарама] тэлескопа [[касмічны тэлескоп Спітцэр|Спітцэр]] * [http://media.skysurvey.org/interactive360/index.html Інтэрактыўная панарама Млечнага шляху] * [http://www.astronet.ru/db/msg/1180523 Галактика]. Сучков Л. А. [[Астронет]] (1984). * [http://astro-azbuka.info/photo/milkyway/ Млечны Шлях — фатаграфіі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070820175649/http://astro-azbuka.info/photo/milkyway/ |date=20 жніўня 2007 }} * [http://planetarium-kharkov.org/?q=photo-milki-way Млечны Шлях на небе] * [http://starmission.ru/blog/universe/magnitnoe-pole-mlechnogo-puti-v-melchajshix-detalyax.html Карта магнітнага поля Млечнага Шляху ў дробных дэталях] * {{apod|100727|The Milky Way Over Bryce Canyon|27 ліпеня 2010|2014-02-16}} ; Відэа лекцыі * [http://www.youtube.com/watch?v=EqiBHvl4F_I Лекция «Наша Галактика: взгляд изнутри» 14.11.2012] Засов А. В. ('''відэа''', лекцыя ў Маскоўскім планетарыі) {{Млечны шлях}} {{Месцазнаходжанне Зямлі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Млечны Шлях|*]] [[Катэгорыя:Спіральныя галактыкі з перамычкай]] [[Катэгорыя:Галактычная астраномія]] [[Катэгорыя:Мясцовая група]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] ou79dvhgxnqaq7kg39w33efn46wteli 0 55067 4161899 3900104 2022-07-19T15:50:28Z JerzyKundrat 174 /* Літаратура */ афармленне wikitext text/x-wiki [[Файл:Мазырскае Палессе (2001).svg|thumb|Мазырскае Палессе (2001)]] [[Файл:Мазырскае Палессе.svg|thumb|Мазырскае Палессе (1977)]] '''Мазырскае Палессе''' — фізіка-геаграфічны раён [[Беларускае Палессе|Беларускага Палесся]]. Уяўляе сабой [[раўніна|раўніну]], узнятую над [[Прыпяцкае Палессе|Прыпяцкім]] і [[Гомельскае Палессе|Гомельскім Палессем]] на 15—20 м. Межамі яго з'яўляюцца рэкі [[Рака Прыпяць|Прыпяць]], [[Рака Убарць|Убарць]], а таксама адгор'і [[Оўруцкі краж|Оўруцкага кража]]. Тут знаходзіцца [[Мазырская града]], якая мае вышыні, найвялікшыя не толькі для Мазырскага, але і для ўсёй тэрыторыі [[Палессе|Палесся]]. У тэктанічных адносінах прымеркавана да цэнтральнай часткі [[Прыпяцкі прагін|Прыпяцкага прагіну]]. Крышталічны фундамент перакрыты асадкавай тоўшчай верхняга пратэразою, палеазою (асабліва развіта верхнедэвонская саляносная тоўшча магутнасцю 3500 м) і кайназою. Антрапагенавая тоўшча (магугнасць 40—140 м) складзена з адкладаў бярэзінскага і дняпроўскага зледзяненняў і галацэнавых (алювіяльных, эолавых, балотных). Пераважаюць вышыні 150—160 м, найбольшая 221 м. Мазырскае Палессе — выразная [[раўніна]], якая ўзвышаецца над навакольнай мясцовасцю на 10—20 м. Большая частка яе пласкахвалістая водналедавіковая раўніна з асобнымі дэнудаванымі ўзгоркамі. Ваганні адносных вышынь 3—5, радзей 7 м. Вылучаюцца шырокія лагчыны з тарфянікамі. У міжрэччы рэк [[Батыўля]] і [[Чэрцень]] участак азёрна-алювіяльнай нізіны. У паўночна-ўсходняй частцы на правабярэжжы р. Прыпяць захаваліся краявыя ледавіковыя ўтварэнні Мазырскай грады. Града канчаткова ўтворана дняпроўскім ледавіком. Складзена з марэны (супескі, суглінкі, гліны, пяскі, жвірова-галечны матэрыял), якая перакрыта водна-ледавіковымі пяскамі з рэдкай галькай і жвірам, на паўночных і паўночна-ўсходніх схілах — лёсападобнымі супескамі. Трапляюцца гляцыядыслакацыі з палеагенавых і неагенавых парод. Мае выгляд слабавыгнутых у паўднёва-заходнім напрамку палос дробных град і ўзгоркаў. Перавышэнне над урэзам вады Прыпяці 94 м. Паўночныя і ўсходнія схілы звернуты да Прыпяці, стромкія, абрывістыя, адносныя вышыні над урэзам вады 50—70 м. Паўднёвыя схілы пакатыя, паступова зліваюцца з водна-ледавіковай раўнінай. Мазырская града моцна расчлянёная, глыбіня яроў дасягае 40—60 м. На схілах тэрмакарставыя і суфазійныя западзіны. Паверхня Мазырскага Палесся ўскладнена дзюнамі, забалочанымі катлавінамі. Даліны рэк маюць нязначную глыбіню, забалочаныя, месцамі з дзюннымі градамі. Карысныя выкапні: [[каменная соль]], легкаплаўкія гліны, будаўнічыя пяскі, [[торф]], мінеральныя воды. Сярэдняя тэмпература студзеня -6,4 °С, ліпеня 18,8 °С, ападкаў 600 мм за год. Рачная сетка належыць да басейна р. Прыпяць, найбольшая [[рака Славечна]] з прытокамі Батыўля і Чэрцень. Пераважаюць [[дзярнова-падзолістыя глебы]] і дзярнова-падзолістыя забалочаныя супясчана-пясчаныя, на лёсападобных адкладах — дзярнова-палева-падзолістыя сугліністыя. Лясістасць да 50% тэрыторыі. Пашыраны хваёвыя, шыракаліста-хваёвыя лясы, дубровы. На забалочаных нізінах трапляюцца бярозавыя і чорнаальховыя лясы. У поймах дробных рэк — злакавыя лугі. Пераважаюць нізінныя балоты. Пад ворывам 12%, пад сенажацямі і пашай 11% тэрыторыі. [[Файл:Mazyrskiya yary (preserve gullies of Mazyr) - panoramio (1).jpg|thumb|Мазырскія яры]] Утвораны ландшафтны заказнік Мазырскія Яры. == Літаратура == * {{Крыніцы/БЭ|9|Мазырскае Палессе}} == Спасылкі == * {{артыкул|аўтар=В. В. Валетов, Е. Ю. Гуминская, Е. С. Гайдученко|загаловак=Видовое разнообразие млекопитающих в условиях Мозырского Полесья|выданне=Веснік Мазырскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя І. П. Шамякіна|год=2012|спасылка=https://cyberleninka.ru/article/n/vidovoe-raznoobrazie-mlekopitayuschih-v-usloviyah-mozyrskogo-polesya|нумар=3 (36)}} {{ref-ru}} * {{артыкул|аўтар=В. А. Бахарев, Д. Ю. Лесничий|загаловак=Распространение редких видов земноводных и пресмыкающихся в Мозырском и Припятском Полесье|выданне=Веснік Мазырскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя І. П. Шамякіна|год=2014|спасылка=https://cyberleninka.ru/article/n/rasprostranenie-redkih-vidov-zemnovodnyh-i-presmykayuschihsya-v-mozyrskom-i-pripyatskom-polesie|нумар=3 (44)}} [[Катэгорыя:Раўніны Беларусі]] [[Катэгорыя:Геаграфія Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Палессе]] bekfvv2aasyues4xyhrmwqesjipe2ch 0 55256 4162080 4018632 2022-07-20T00:16:39Z CommonsDelinker 151 Replacing Mars4.jpg with [[File:Mars_4-5.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:Duplicate|Duplicate]]: Exact or scaled-down duplicate: [[:c::File:Mars 4-5.jpg|]]). wikitext text/x-wiki {{Аўтаматычны касмічны апарат |Назва= Марс-4 |выява= Mars 4-5.jpg |COSPAR= |апісанне выявы =КА Марс-4 |подпіс выявы = КА Марс-4 |Арганізацыя = |Мэта запуска= |Спосаб вываду на арбіту= |Дата запуска апарата= 21.07.1973 |Месца запуска= |Дасягнутыя мэты= |Час місіі= |Апошні сеанс сувязі= |Завяршэнне місіі:= |Месцазнаходжанне апарата= арбіта вакол Сонца |Маса= 3440 кг * 2270 кг (без паліва) |Памеры= |Магутнасць= |Навуковае абсталяванне:= |вікісховішча = }} '''«Марс-4»''' — савецкая [[аўтаматычная міжпланетная станцыя]] з серыі КА «Марс», адпраўленая да [[Планета Марс|Марсу]] [[21 ліпеня]] [[1973]] года ў 19:30:59. Быў запушчаны ў складзе чатырох АМС, прызначаных для вывучэння планеты. У групу ўваходзілі апараты «[[КА Марс-4|Марс-4]]» і «[[КА Марс-5|Марс-5]]», якія павінны былі выйсці на арбіту Марса і забяспечваць сувязь з пасадкавымі модулямі, якія неслі АМС «[[КА Марс-6|Марс-6]]» і «[[КА Марс-7|Марс-7]]». Вага станцыі разам з палівам 3440 кг, без паліва — 2270 кг. АМС дасягнула арбіты Марса 10 лютага [[1974]] года. З-за дэфектаў у электроніцы, тармазныя рухавікі не спрацавалі, і Марс-4 праляцеў міма планет на адлегласці 2200 км. Станцыя перадала адну фатаграфію і дадзеныя па ўпершыню выяўленай іёнасферы Марса. На дадзены момант апарат рухаецца па арбіце вакол [[Сонца]]. == Спасылкі == * [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/masterCatalog.do?sc=1973-047A На сайце NASA] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130219040316/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/masterCatalog.do?sc=1973-047A |date=19 лютага 2013 }} {{Касмічная праграма "Марс"}} [[Катэгорыя: Касмічная тэхніка]] jbj3iecu98ggjdxhzupdvtqrgfzq0fb 0 55334 4162103 4137050 2022-07-20T03:14:11Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, афармленне, катэгорыі, дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|тып=тапонім|Бікложа}} {{Рака |Назва = Бікложа |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 15 |Плошча басейна = 40 |Басейн = Заходняя Дзвіна/Балтыйскае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= за 2 км на паўднёвы ўсход ад вёскі Замошша |Вышыня вытоку = каля 142<ref name="map">Ліст карты N-35-36. Выданне 1991 г. Стан мясцовасці на 1987 г.{{ref-ru}}</ref> |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 55|s_lat_min = 02|s_lat_sec = 05.2 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 29|s_lon_min = 40|s_lon_sec = 22.7 |Вусце = [[Заходняя Дзвіна]] |Месцазнаходжанне вусця = каля вёскі Храпавішчына |Вышыня вусця = 116,6<ref name="map" /> |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 55|m_lat_min = 04|m_lat_sec = 39.7 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 29|m_lon_min = 30|m_lon_sec = 34.5 |Ухіл ракі = 1,9 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Віцебская вобласць |Раён = Бешанковіцкі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Бікложа''', '''Бікложка''' — [[рака]] ў [[Бешанковіцкі раён|Бешанковіцкім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], левы [[прыток]] ракі [[Заходняя Дзвіна]]. Даўжыня Бікложы 15 км. Плошча [[вадазбор]]у 40 км². Сярэдні нахіл воднай паверхні 1,9 м/км. Пачынаецца за 2 км на паўднёвы ўсход ад вёскі [[Замошша (Бешанковіцкі раён)|Замошша]] ва ўрочышчы Андронаў Востраў<ref name="map" /> і цячэ на паўднёвы ўсход [[Полацкая нізіна|Полацкай нізіны]]. Упадае ў Заходнюю Дзвіну на ўсход ад вёсак [[Храпавішчына]] і [[Двурэчча (Бешанковіцкі раён)|Двурэчча]]. Ад вытоку амаль да вёскі [[Загароддзе]] на працягу 6 км [[рэчышча]] Бікложы [[Канал (гідраграфія)|каналізаванае]]. У басейне ракі возера [[Бікложа (возера)|Бікложа]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Блакітная}} * {{Крыніцы/ЭПБ|том=1|старонкі=293}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2010|старонкі=30—31|старонак=72|isbn=978-985-508-136-5|тыраж=10000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-35-36. Выданне 1991 года. Стан мясцовасці на 1987 год.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Vitebsk/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Витебской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{ref-ru}} {{Заходняя Дзвіна}} [[Катэгорыя:Рэкі Бешанковіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Прытокі Заходняй Дзвіны]] n68hcjffeh7levge0kh47l9ztui12a0 4162104 4162103 2022-07-20T03:15:12Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|тып=тапонім|Бікложа}} {{Рака |Назва = Бікложа |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 15 |Плошча басейна = 40 |Басейн = Заходняя Дзвіна/Балтыйскае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= за 2 км на паўднёвы ўсход ад вёскі Замошша |Вышыня вытоку = каля 142<ref name="map">Ліст карты N-35-36. Выданне 1991 г. Стан мясцовасці на 1987 г.{{ref-ru}}</ref> |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 55|s_lat_min = 02|s_lat_sec = 05.2 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 29|s_lon_min = 40|s_lon_sec = 22.7 |Вусце = [[Заходняя Дзвіна]] |Месцазнаходжанне вусця = каля вёскі Храпавішчына |Вышыня вусця = 116,6<ref name="map" /> |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 55|m_lat_min = 04|m_lat_sec = 39.7 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 29|m_lon_min = 30|m_lon_sec = 34.5 |Ухіл ракі = 1,9 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Віцебская вобласць |Раён = Бешанковіцкі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Бікложа''', '''Бікложка''' — [[рака]] ў [[Бешанковіцкі раён|Бешанковіцкім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], левы [[прыток]] ракі [[Заходняя Дзвіна]]. Даўжыня Бікложы 15 км. Плошча [[вадазбор]]у 40 км². Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 1,9 м/км. Пачынаецца за 2 км на паўднёвы ўсход ад вёскі [[Замошша (Бешанковіцкі раён)|Замошша]] ва ўрочышчы Андронаў Востраў<ref name="map" /> і цячэ на паўднёвы ўсход [[Полацкая нізіна|Полацкай нізіны]]. Упадае ў Заходнюю Дзвіну на ўсход ад вёсак [[Храпавішчына]] і [[Двурэчча (Бешанковіцкі раён)|Двурэчча]]. Ад вытоку амаль да вёскі [[Загароддзе]] на працягу 6 км [[рэчышча]] Бікложы [[Канал (гідраграфія)|каналізаванае]]. У басейне ракі возера [[Бікложа (возера)|Бікложа]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Блакітная}} * {{Крыніцы/ЭПБ|том=1|старонкі=293}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2010|старонкі=30—31|старонак=72|isbn=978-985-508-136-5|тыраж=10000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-35-36. Выданне 1991 года. Стан мясцовасці на 1987 год.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Vitebsk/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Витебской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{ref-ru}} {{Заходняя Дзвіна}} [[Катэгорыя:Рэкі Бешанковіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Прытокі Заходняй Дзвіны]] 3ee39ufqq7xzls6weil1ghdkv8h6k5h 0 56132 4161840 4161793 2022-07-19T12:26:22Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ + Кладзько wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Слуцк |Лагатып = ФК Слуцк.png |ПоўнаяНазва = ГА «Спартыўны футбольны клуб „Слуцк“» |Мянушкі = |Горад = [[Слуцк]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1998]] |Стадыён = [[Гарадскі стадыён (Слуцк)|Гарадскі]] |Умяшчальнасць = 1896 |Кіраўнік = [[Віталь Бунас]] |ПасадаКіраўніка = Старшыня |Трэнер = [[Аляксандр Бразевіч]] |Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] |Сезон = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 9 месца |Сайт = https://sfc-slutsk.by/ | pattern_la1 = _hummelauthentic20tb | pattern_b1 = _hummelauthentic20tb | pattern_ra1 = _hummelauthentic20tb | pattern_sh1 = _hummelauthentic20tb | pattern_so1 = _hummel20tb | leftarm1 = 0000FF | body1 = 0000FF | rightarm1 = 0000FF | shorts1 = 0000FF | socks1 = 0000FF | pattern_la2 = _hummelauthentic20w | pattern_b2 = _hummelauthentic20w | pattern_ra2 = _hummelauthentic20w | pattern_sh2 = _hummelauthentic20w | pattern_so2 = _hummel20w | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF }} '''«Слуцк»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Слуцк]], заснаваны ў 1998 годзе. У цяперашні час выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == Клуб быў заснаваны ў [[1998]] годзе пад назвай «Слуцк», пазней стаў называцца «Слуцкцукар». Да 2007 гуляў у чэмпіянаце [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]], стаў чэмпіёнам вобласці ў 2002 і 2007. У [[2008]] «Слуцкцукар» заявіўся ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]], а па выніках сезона [[2010]] атрымаў месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]]. Тады ж клуб вярнуў назву «Слуцк». У Першай лізе на працягу двух сезонаў клуб займаў пятае месца. === 2013 === У сезоне 2013 каманда разглядалася як адзін з фаварытаў турніру, але не лічылася галоўным прэтэндэнтам на павышэнне. Пачатак турніру атрымаўся не вельмі добры: каманда пацярпела паражэнні ў трэцім і чацвёртым турах. У выніку доўгі час прыйшлося даганяць галоўных канкурэнтаў: [[ФК Гарадзея|«Гарадзею»]] і [[ФК Віцебск|«Віцебск»]]. Пасля перамогі ў 14-м туры над «Віцебскам» (4:1) «Слуцк» выйшаў на другі радок, а пасля 21-га тура перагнаў «Гарадзею» і ўзначаліў турнірную табліцу. Пасля перамогі ў перадапошнім туры над «Віцебскам» (1:0) «Слуцк» стаў недасягальны для супернікаў і гарантаваў сабе выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]]. === 2014 === У сезоне 2014 каманда захавала асноўных ігракоў, узмацніўшыся пры гэтым шэрагам легіянераў. У выніку, каманда апынулася ў ніжняй частцы табліцы. Пазней, трохі паправіўшы сваё становішча, «Слуцк» узняўся на дзявяты радок, з якога пасля падзелу Вышэйшай лігі на шасцёркі трапіў у другую шасцёрку. У ніжняй палове табліцы справы ў «Слуцка» пайшлі лепш, ён узняўся на восьмае месца, але няўдалы фініш дазволіў гродзенскаму [[ФК Нёман Гродна|«Нёману»]] перагнаць случан, пакінуўшы тых дзявятымі. === 2015 === Сезон 2015 каманда пачала няўдала, неўзабаве апынуўшыся на апошнім радку табліцы. У жніўні 2015 года быў адпраўлены ў адстаўку шматгадовы галоўны тренер каманды [[Юрый Крот]]. Выконваць абавязкі галоўнага трэнера стаў ігрок каманды [[Вячаслаў Грыгараў]]. Пад яго кіраўніцтвам «Слуцк» здолеў паправіць сваё становішча, і сезон каманда скончыла на 11-м месцы з 14. === 2016 === У студзені 2016 года Грыгараў быў зацверджаны ў якасці галоўнага трэнера каманды. Пачатак сезона атрымаўся няўдалым, каманда апынулася ў зоне вылету. У чэрвені клуб развітаўся з вопытнымі ігракамі і лідарамі каманды — [[Ігар Варанкоў|Ігарам Варанковым]], [[Яўген Лашанкоў|Яўгенам Лашанковым]] і [[Сяргей Цвяцінскі|Сяргеем Цвяцінскім]]. У ліпені замест іх прыйшлі новыя ігракі, аднак каманда працягвала знаходзіцца ўнізе табліцы. Пасля паражэння ў верасні ад аўтсайдэра, мікашэвіцкага [[ФК Граніт Мікашэвічы|«Граніта»]], Грыгараў быў адпраўлены ў адстаўку, але неўзабаве кіраўніцтва клуба вырашыла пакінуць трэнера на пасадзе, а звольніць яго памочніка [[Андрэй Бас|Андрэя Баса]]. Фініш каманда здолела правясці паспяхова, заняўшы выніковае 12-е месца з 16. === 2017 === У студзені 2017 года новым галоўным трэнерам замест Грыгарава быў прызначаны [[Віталь Паўлаў]]. Слуцкі клуб паспяхова пачаў сезон, выйшаўшы ў паўфінал Кубка Беларусі, а ў чэмпіянаце ішоў сярод лідараў, скончыўшы першую палову чэмпіянату на чацвёртым месцы. Другая палова сезона атрымалася для «Слуцка» менш удалай, і каманда заняла выніковы сёмы радок. === 2018 === Сезон 2018 каманда зноў пачала ўпэўнена і хутка апынулася сярод лідараў. Першую палову сезона «Слуцк» скончыў на пятым месцы. Аднак, другая палова сезона атрымалася значна горшай. Слуцкая каманда саступіла ў апошніх дзевяці матчах, але папярэдніх поспехаў хапіла, каб атрымаць выніковы восьмы радок. === 2019 === Сезон 2019 «Слуцк» пачаў няўдала і апынуўся недалёка ад зоны вылету, аднак добрая гульня ў сярэдзіне сезона дазволіла падняцца ў сярэдзіну табліцы. Пазней шэраг няўдач зноў апусціў каманду, аднак перамога ў апошнім туры дазволіла заняць выніковае 11-е месца. === 2020 === Слуцкі клуб добра пачаў сезон 2020, пасля сямі тураў аднаасобна ўзначальваў турнірную табліцу, нягледзячы на скарачэнне фінансавання з-за змены кіраўніцтва асноўнага спонсара — [[Слуцкі цукрарафінадны камбінат|Слуцкага цукрарафінаднага камбіната]] (дырэктар камбіната Мікалай Пруднік, які падтрымліваў клуб, быў арыштаваны пад так званай [[Цукровая справа|«цукровай справе»]]). Аднак пазней пайшлі паражэнні за паражэннямі, і «Слуцк» апусціўся ў ніжнюю палову табліцы, а ў канцы турніру вымушаны быў весці барацьбу за выжыванне. Яшчэ ў чэрвені, пасля першых няўдач, каманду пакінуў галоўны трэнер Віталь Паўлаў, выканаўцам абавязкаў трэнера застаўся яго памочнік [[Аляксандр Кончыц]], а ў кастрычніку «Слуцк» узначаліў [[Аляксандр Бразевіч]]. Пад яго кіраўніцтвам каманда заняла выніковае 14-е месца, аднак у стыкавых матчах за месца ў Вышэйшай лізе перайграла [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачы»]] (2:0, 2:1) і засталася ў элітным дывізіёне. === 2021 год === У пачатку [[Сезон 2021 ФК Слуцк|сезона 2021]] фан-рух «Слуцка» адмовіўся падтрымліваць клуб, пакуль у краіне працягваюцца палітычныя судовыя справы, збіццё і забойства людей за ўласныя меркаванні<ref>{{cite web|url = https://sport.tut.by/news/football/720682.html|title = Фанаты белорусских футбольных клубов массово объявляют о бойкоте матчей|date = 2021-02-28|work = [[TUT.BY]]|language = ru|accessdate = 2021-02-28|archiveurl = https://web.archive.org/web/20210228190551/https://sport.tut.by/news/football/720682.html|archivedate = 28 лютага 2021|deadurl = yes}}</ref>. У 2021 годзе «Слуцк» знаходзіўся пераважна ў ніжняй частцы турнірнай табліцы, нярэдка быў блізкі да зоны вылету, аднак паспяховы фініш дазволіў заняць выніковы дзявяты радок. == Папярэднія назвы == * 1998—2003: «Слуцк» * 2004—2010: «Слуцкцукар» * з 2011: «Слуцк» == Дасягненні == * Пераможца чэмпіянату [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]] (2): 2002, 2007 * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|2013]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://sfc-slutsk.by/club/teams/main Главная команда] {{ref-ru}}. Афіцыйны сайт СФК «Слуцк»</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Яўген Кандраценка]]||1999}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ілья Бранавец]]||1990}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Аляксей Калтыгін]]||2000}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Барыс Панкратаў]]||1982}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Былінкін]]||1999}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Андрэй Рум]]||2002}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзяніс Образаў]]||1988}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Яўген Вялько]]||1997}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ігар Заяц]]||1999}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Юрый Астравух]]||1988}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Павел Грачышка]]||1989}} {{Ігрок|87|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Яцкевіч]]||1998}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Раман Пілецкі]]||2003}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Пітэр Кінгс]]||2001}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Украіна}}|ПА|[[Андрэй Выскрабенцаў]]||2000}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Іскандар Зарабекаў]]||1995}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Глябко]]||1992}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Арсеній Канцадайлаў]]||1997}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Габон}}|ПА|[[Жэрэмі Мусанго]]||2002}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Яраслаў Яроцкі]]||1996}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Санец]]||1997}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Канстанцін Котаў]]||1998}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Крэнь]]||2003}} {{Ігрок|74|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Сачкоўскі]]||2002}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Сяргей Рыгоравіч Русак|Сяргей Русак]]||1993}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Гірс]]||1997}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Сычоў]]||2002}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Міхнюк]]||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Кот-д’Івуар}}|Нап|[[Куасі Яо Асамуа]]||2002}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Кірыл Вяргейчык]]||1991}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Нігерыя}}|Нап|[[Аліу Лукуман]]||2003}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Буркіна-Фасо}}|Нап|[[Абдул Гафар Сірыма]]||1998}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Аляксандр Бялькевіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ілья Веліч]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Арцём Захараў]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Уладзіслаў Бяляеў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Ігар Міхнавец||1998}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Вадзім Цалуйка||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Арцём Андрыеўскі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Галавач||2004}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Грамада||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксандр Заяц||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Кірыл Кладзько]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Уладзіслаў Кульчыцкі||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Яўген Апанасовіч]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Максім Балецкі||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Даніла Стаін||2002}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Бразевіч]] (нар. 1973) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Шчагрыковіч]] (нар. 1983) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Гурыновіч]] (нар. 1985) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Уладзімір Гаеў]] (нар. 1978) — трэнер брамнікаў * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Тарлоўскі]] (нар. 1974) — галоўны трэнер дубля == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=150|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | [[Сезон 2008 ФК Слуцкцукар Слуцк|2008]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Другая]] (Д3) || '''5''' || 30 || 15 || 6 || 9 || 53–37 || '''51''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Слуцкцукар Слуцк|2009]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Другая]] (Д3) || '''4''' || 26 || 14 || 3 || 9 || 49–37 || '''45''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2010 ФК Слуцкцукар Слуцк|2010]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Другая]] (Д3) || style="background:silver"| '''2''' || 34 || 25 || 6 || 3 || 79–30 || '''81''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2011 ФК Слуцк|2011]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Першая]] (Д2)|| '''5''' || 30 || 13 || 10 || 7 || 44–33 || '''49''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Слуцк|2012]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Першая]] (Д2)|| '''5''' || 28 || 15 || 7 || 6 || 59–27 || '''52''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Слуцк|2013]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Першая]] (Д2)|| style="background:gold"|'''1''' || 30 || 19 || 9 || 2 || 54–19 || '''66''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2014 ФК Слуцк|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая]] (Д1)|| '''9''' || 32 || 11 || 7 || 14 || 26–34 || '''40''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2015 ФК Слуцк|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая]] (Д1)|| '''11''' || 26 || 6 || 7 || 13 || 26–30 || '''25''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Слуцк|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] (Д1)|| '''12''' || 30 || 6 || 12 || 12 || 22–34 || '''30''' ||style="background:#cc9966"| [[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Слуцк|2017]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая]] (Д1)|| '''7''' || 30 || 12 || 8 || 10 || 30–34 || '''44''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Слуцк|2018]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Вышэйшая]] (Д1)|| '''8''' || 30 || 11 || 3 || 16 || 26–36 || '''36''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Слуцк|2019]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Вышэйшая]] (Д1) || '''11''' || 30 || 9 || 7 || 14 || 29–46 || '''34''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/8 фіналу]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2020 ФК Слуцк|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 29<sup>1<sup> || 8 || 3 || 18 || 31–55 || '''27''' ||rowspan="2"| [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/8 фіналу]] || |- | Пераходныя матчы<sup>2<sup> || || 2 || 2 || 0 || 0 || 4–1 || || |- | [[Сезон 2021 ФК Слуцк|2021]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 9 || 8 || 13 || 36–44 || '''35''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/8 фіналу]] || |- |} * ^'''1''' Матч апошняга тура Вышэйшай лігі 2020 «Слуцк» — [[ФК Смалявічы|«Смалявічы»]] са згоды АБФФ так і не быў згуляны. * ^'''2''' Пераходныя матчы за месца ў Вышэйшай лізе супраць [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачоў»]] (Мінск), трэцяй каманды [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Першай лігі 2020]] (2:0, 2:1). == Галоўныя трэнеры == * [[Юрый Крот]] (2005 — жнівень 2015) * [[Вячаслаў Грыгараў]] (в.а. у жніўні 2015 — студзені 2016; студзень 2016 — студзень 2017) * [[Віталь Паўлаў]] (студзень 2017 — чэрвень 2020) * [[Аляксандр Кончыц]] (в.а. у чэрвені — кастрычніку 2020) * [[Аляксандр Бразевіч]] (з кастрычніка 2020) {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://sfc-slutsk.by/ Афіцыйны сайт клуба] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|sfk-slutsk/14835}} * {{wildstat.ru|2802|BLR_Slutsktsukar_Slutsk}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Слуцк}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Слуцк]] [[Катэгорыя:ФК Слуцк| ]] bgcosgvup0eezinnqur0rnsmsr0kmhm 0 57141 4161863 4118438 2022-07-19T13:22:22Z Хомелка 6638 выдалена [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Ізраілі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Даві́д Бе́н-Гурыё́н''' ({{lang-he|דָּוִד בֶּן-גּוּרִיּוֹן}}; сапраўднае імя— '''Давід Іозеф Грын''' ({{ДН|16|4|1886}}, {{МН|Плоньск}} ({{МН|Плоцкая губерня|у Плоцкай губерні}}, [[Расійская імперыя]]; цяпер — у [[Мазавецкае ваяводства|Мазавецкім ваяводстве]], [[Польшча]]) — {{ДС|1|12|1973}}, {{МС|Тэль-Авіў}}, [[Ізраіль]]) — адзін з лідараў [[сіянізм|сіянісцкага]] і сіянісцка-[[сацыялізм|сацыялістычнага]] руху, адзін са стваральнікаў [[Ізраіль|Дзяржавы Ізраіль]]. У [[1948]]—[[1953]] і [[1955]]—[[1963]] гг. (з перапынкам у [[1961]]) прэм’ер-міністр і міністр абароны Ізраіля. Пад яго кіраўніцтвам былі выйграны [[Вайна за незалежнасць Ізраіля|Вайна за незалежнасць]] ([[1948]]—[[1949]]) і [[Сінайская кампанія]] ([[1956]]), адбылося выгнанне [[палестынскія арабы|палестынскіх арабаў]] на чужыну. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.zionistarchives.org.il Цэнтральны сіянісцкі архіў] {{ref-he}} {{ref-en}} * [http://www.pmo.gov.il/PMOEng/Government/Memorial/PrimeMinisters/Ben_Gurion.htm The President and Prime Minister Memorial Council] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Бен-Гурыён Давід}} [[Катэгорыя:Постаці сіянізму]] [[Катэгорыя:Грамадскія дзеячы Ізраіля]] [[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Ізраіля]] [[Катэгорыя:Міністры транспарту Ізраіля]] [[Катэгорыя:Міністры абароны Ізраіля]] [[Катэгорыя:Сацыялісты Ізраіля]] [[Катэгорыя:Міністры юстыцыі Ізраіля]] [[Катэгорыя:Дэпутаты кнэсета 1-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты кнэсета 2-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты кнэсета 3-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты кнэсета 4-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты кнэсета 5-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты кнэсета 6-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты кнэсета 7-га склікання]] 8f95xvbr3k8tu6odn1x7lkew8ztuu6g 0 58288 4162258 4066351 2022-07-20T10:46:29Z CommonsDelinker 151 Replacing Coat_of_Arms_of_Norfolk_Island.svg with [[File:Coat_of_arms_of_Norfolk_Island.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error)). wikitext text/x-wiki {{Дзяржава |Беларуская назва=Востраў Норфалк |Арыгінальная назва={{lang-en|Norfolk Island}}<br />{{lang-pih|Norfuk Ailen}} |Родны склон=Астравоў Норфалк |Герб=Coat of arms of Norfolk Island.svg |Сцяг=Flag of Norfolk Island.svg |lat_dir =S |lat_deg =29 |lat_min =2 |lat_sec = |lon_dir =E |lon_deg =167 |lon_min =57 |lon_sec = |region = NF |CoordScale =50000 |На карце=LocationNorfolkIsland.png |Мова=[[Англійская мова|Англійская]], [[Норфалкская мова|Норфалкская]] |Сталіца=[[Пасёлак Кінгстан|Кінгстан]] |Дзяржаўны лад= Вонкавая тэрыторыя [[Аўстралія|Аўстраліі]] |Найбуйнейшыя гарады=[[Пасёлак Кінгстан|Кінгстан]] |Форма кіравання=[[Канстытуцыйная манархія]] |Дэвіз=''Inasmuch'' |Назва гімна=''Pitcairn Anthem'' |Пасады кіраўнікоў=Каралева<br />Генерал-губернатар<br />Прэм'ер-міністр |Кіраўнікі=[[Елізавета II, каралева Вялікабрытаніі|Елізавета II]]<br />[[Квенцін Брайс]]<br />[[Кевін Рад]] |Тэрыторыя=34,6 |Месца па тэрыторыі=226 |Насельніцтва=1841 |Месца па насельніцтву=223 |Год перапісу=2004 |Шчыльнасць насельніцтва=53,2 |Месца па шчыльнасці=191 |Валюта=[[Аўстралійскі долар]] |Часавы пояс=+11:30 |Дамен=[[.nf]] |ISO=NF |Тэлефонны код=672 |Заўвагі=[http://www.norfolk.gov.nf/ www.norfolk.gov.nf] }} [[File:Norfolk mapa be.svg|thumb|Карта]] '''Востраў Но́рфалк''' ({{lang-en|Norfolk Island, Territory of Norfolk Island}}, [[Норфук|на-норфук]]: ''Norfuk Ailen'') — аўстралійская залежная тэрыторыя ў [[Ціхі акіян|Ціхім акіяне]], складаецца з вострава Норфалк і двух прылеглых астравоў Філіп і Непеян. Тэрыторыя знаходзіцца ў [[мора Фіджы|моры Фіджы]], паміж [[Аўстралія]]й, [[Новая Зеландыя|Новай Зеландыяй]] і [[Новая Каледонія|Новай Каледоніяй]]. == Гісторыя == Востраў быў адкрыты ў [[1774]] годзе [[Джэймс Кук|Джэймсам Кукам]]. У [[1788]] годзе востраў быў анексіраваны [[Вялікабрытанія]]й і далучаны да брытанскай калоніі [[Новы Паўднёвы Уэльс]]. Пасля анексіі на востраве было заснавана турэмнае паселішча, якое функцыянавала да [[1814]] года. Новае засяленне вострава адбылося ў [[1825]] годзе, а ў [[1844]] годзе востраў быў перададзены калоніі ''Зямля Ван Дымена'' (сучасная [[Штат Тасманія|Тасманія]]). Новая ўлада зноў заснавала тут турэмнае паселішча, якое дзейнічала да [[1855]] года. У [[1856]] годзе адбылося новае засяленне вострава, на гэты раз таіцянамі і бунтаўшчыкамі з карабля [[Карабель Баўнці|«Баўнці»]], якія перасяліліся сюды з [[Востраў Піткэрн|вострава Піткэрна]]. У [[лістапад]]зе [[1856]] года Вялікабрытанія ўсталявала тут калонію, якая мела ўласны ўрад. У [[1896]] годзе аўтаномія калоніі была ліквідавана, а кіраванне востравам было перададзена губернатару Новага Паўднёвага Уэльса. У [[1914]] годзе Норфалк быў перададзены Аўстраліі ў якасці залежнай тэрыторыі, а ў [[1979]] годзе востраў атрымаў шырокую аўтаномію. == Эканоміка == [[Выява:Anson Bay Sunset.jpg|thumb|left|Норфалк — прывабнае месца для турыстаў]] Аснова эканомікі Норфалка — абслугоўванне турыстаў. Акрамя таго, прыбытак прыносіць выпуск паштовых марак вострава і продаж насення норфалкскай хвоі і [[Хавея Форстара|пальмы кентыя]]{{слова?}}. Сельская гаспадарка Норфалка практычна забяспечвае запатрабаванні жыхароў. == Транспарт == На востраве адсутнічаюць [[Чыгунка|чыгункі]], [[Аўтамагістраль|аўтамагістралі]], [[порт]]ы і [[Гавань|гавані]]. «Норфалкскі Астраўны Аэрапорт» — адзіны [[аэрапорт]] на востраве. Працягласць дарог з цвёрдым пакрыццём — каля 80 км. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Norfolk Island}} {{interwiki|pih|Mien_Paij|норфалкскай|}} * [http://www.norfolk.gov.nf/ Афіцыйны сайт (англ.)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090521234001/http://www.norfolk.gov.nf/ |date=21 мая 2009 }} * [http://www.norfolkisland.com.au/ Турызм (англ.)] * [http://www.norfolkisland.nf/ Турызм (англ.)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060425191458/http://www.norfolkisland.nf/ |date=25 красавіка 2006 }} * [http://www.customs.gov.nf/ Мытня (англ.)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060804204803/http://www.customs.gov.nf/ |date=4 жніўня 2006 }} * [http://www.worldwildlife.org/wildworld/profiles/terrestrial/aa/aa0114_full.html Норфалкскія субтрапічныя лясы (англ.)] * [http://www.wolfmedia.ca/gwolf/files/norfolk.html Востраў Норфалк (англ.)] * [http://www.ga.gov.au/education/facts/dimensions/externalterr/norfolk.htm Востраў Норфалк (англ.)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070509041009/http://www.ga.gov.au/education/facts/dimensions/externalterr/norfolk.htm |date=9 мая 2007 }} {{Адміністрацыйны падзел Аўстраліі}} {{Акіянія}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Норфалк, востраў}} [[Катэгорыя:Астравы Ціхага акіяна]] [[Катэгорыя:Астравы Аўстраліі]] [[Катэгорыя:Колішнія турмы]] [[Катэгорыя:Вулканічныя астравы]] e30n3gu1clp3ir48c1hd5xlxv9il6a3 0 59687 4162108 3553236 2022-07-20T03:22:13Z VladimirZhV 9113 wikitext text/x-wiki [[Image:Praga przypory.jpg|thumb|Пінаклі]] '''Пінакль''' ({{lang-fr|pinacle}}, ад {{lang-la|pinnaculum}} — крылца; вільчык, канёк) у [[раманскі стыль|раманскай]] і [[готыка|гатычнай]] архітэктуры — дэкаратыўная вежка, якую часта увенчвалі востраканцовым [[фіял, архітэктура|фіялам]]. Пінаклі ставіліся галоўным чынам наверсе [[контрфорс]]аў, таксама на ўступах контрфорсаў і веж, на каньках і слупах сцен. Канструктыўнай функцыі пінакль не мае. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|12}} * ''Якимович, Ю. А.'' Зодчество Белоруссии XVI — середины XVII в. — Минск, 1991. {{commons category|Pinnacles}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Архітэктурныя элементы]] [[Катэгорыя:гатычная архітэктура]] [[Катэгорыя:Будаўнічыя элементы і канструкцыі]] 6k76wfqhyaqmlby4797wtzdomk0ivh5 0 59741 4161991 3598935 2022-07-19T19:05:46Z JerzyKundrat 174 здэцца ў нас пад "экалогіяй" гатовы разумець што заўгодна wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Eriphia verrucosa male 2009 G5.jpg | image title = | image descr = {{bt-bellat||Eriphia verrucosa}} | parent = | ref = | comment = | rang = | latin = Brachyura | author = [[Linnaeus]], 1758 | syn = | typus = | children name = | children = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Brachyura | commons = Category:Brachyura | iucn = | itis = 98276 | ncbi = 6752 | eol = 2604866 }} '''Кра́бы''', або кароткахво́стыя ра́кі (''Brachyura'') — інфраатрад [[дзесяціногія ракападобныя|дзесяціногіх ракападобных]]. == Апісанне == Шырыня галавагруднага шчыта (карапакса) 2-60 см. Галава маленькая, у паглыбленні пад краем карапакса. Вочы фасетачныя. 1-я пара хадзільных ног мае клюшні. Брушка кароткае, падагнутае пад сківіцагрудзі. Брушныя канечнасці ў самца (1-2 пары) зменены ў капулятыўны орган, у самкі (4 пары) служаць дяя выношвання ікры. Некаторыя крабы могуць мяняць афарбоўху цела. Здольныя да аўтатаміі і рэгенерацыі канечнасцей. == Пашырэнне == Вядома больш за 4000 відаў. Пашыраны ў морах, прэсных водах і на сушы, пераважна ў тропіках. == Асаблівасці біялогіі == Кормяцца пераважна беспазваночнымі. Усе крабы, акрамя прэснаводных, размнажаюцца ў моры. Развіццё з [[метамарфоз]]ам. == Значэнне == Аб’екты промыслу. {{зноскі}} == Літаратура == * Крабы // БЭ ў 18 тамах. Т.8, Мн., 1999, С.441-442 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Крабы|*]] mlicavqjzjeq3o1yg1kvo8akf5uy5fu 4161992 4161991 2022-07-19T19:06:15Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | regnum = Жывёлы | image file = Eriphia verrucosa male 2009 G5.jpg | image title = | image descr = {{bt-bellat||Eriphia verrucosa}} | parent = | ref = | comment = | rang = | latin = Brachyura | author = [[Linnaeus]], 1758 | syn = | typus = | children name = | children = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Brachyura | commons = Category:Brachyura | iucn = | itis = 98276 | ncbi = 6752 | eol = 2604866 }} '''Кра́бы''', або кароткахво́стыя ра́кі (''Brachyura'') — інфраатрад [[дзесяціногія ракападобныя|дзесяціногіх ракападобных]]. == Апісанне == Шырыня галавагруднага шчыта (карапакса) 2-60 см. Галава маленькая, у паглыбленні пад краем карапакса. Вочы фасетачныя. 1-я пара хадзільных ног мае клюшні. Брушка кароткае, падагнутае пад сківіцагрудзі. Брушныя канечнасці ў самца (1-2 пары) зменены ў капулятыўны орган, у самкі (4 пары) служаць дяя выношвання ікры. Некаторыя крабы могуць мяняць афарбоўху цела. Здольныя да аўтатаміі і рэгенерацыі канечнасцей. == Пашырэнне == Вядома больш за 4000 відаў. Пашыраны ў морах, прэсных водах і на сушы, пераважна ў тропіках. == Асаблівасці біялогіі == Кормяцца пераважна беспазваночнымі. Усе крабы, акрамя прэснаводных, размнажаюцца ў моры. Развіццё з [[метамарфоз]]ам. == Промысел == Аб’екты промыслу. {{зноскі}} == Літаратура == * Крабы // БЭ ў 18 тамах. Т.8, Мн., 1999, С.441-442 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Крабы|*]] 4h8ghpg777mkf4c88qrfi61svjvylj7 0 60637 4162113 2797961 2022-07-20T03:36:25Z VladimirZhV 9113 дададзена [[Катэгорыя:Прытокі Ашмянкі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Загорнікі}} {{Рака | назва = Загорнікі | родная назва = | выява = | велічыня = | тлумачэнне = | выток = | вусце = [[Рака Ашмянка]] | краіны = | даўжыня = 7 км | вышыня вытоку = | вышыня вусця = | расход вады = | вадазбор = | карта = | велічыня карты = | тлумачэнне карты= | commons = }} '''Загорнікі''', '''Загаранка''' — рака ў [[Ашмянскі раён|Ашмянскім раёне]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]], левы прыток ракі [[Рака Ашмянка|Ашмянка]] (басейн [[Нёман]]а). Даўжыня 7 км. Пачынаецца на паўночны ўсход ад вёскі [[Вёска Слабада, Гродзінскі сельсавет|Слабада]], упадае ў Ашмянку каля вёскі [[Вёска Загорнікі, Ашмянскі раён|Загорнікі]]. На працягу 4,8 км каналізаваная (ад вёскі [[Вёска Швабы, Ашмянскі раён|Швабы]] да вёскі Загорнікі). == Літаратура == * {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} {{DEFAULTSORT:Загорнікі}} [[Катэгорыя:Рэкі Ашмянскага раёна]] [[Катэгорыя:Прытокі Ашмянкі]] g2rg292pzd63ac1sgu43n4u4dbiyfec 0 64327 4162083 3814050 2022-07-20T01:21:48Z Monsieur X 88272 wikitext text/x-wiki {{Геахраналагічная шкала}} '''Мезазой''' або '''Мезазойская эра''' — прамежак часу ў [[геалогія|геалагічнай]] гісторыі [[планета Зямля|Зямлі]] ад 251 млн да 65 млн гадоў таму, адна з трох эр Фанеразоя. Упершыню вылучаны ў [[1841]] годзе [[Вялікабрытанія|брытанскім]] [[Геолаг|геолагам]] [[Джон Філіпс|Джонам Філіпсам]]. Мезазой — эра [[Тэктоніка пліт|тэктанічнай]], [[Клімат|кліматычнай]] і [[Эвалюцыя|эвалюцыйнай]] актыўнасці. Адбываецца фарміраванне асноўных контураў сучасных [[Мацярык|мацерыкоў]] і гораўтварэння на перыферыі [[Ціхі акіян|Ціхага]], [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] і [[Індыйскі акіян|Індыйскага акіянаў]]; падзел сушы спрыяў відаўтварэнню і іншым важным эвалюцыйным падзеям. Клімат быў цёплым на працягу ўсяго часовага перыяду, што таксама адыграла важную ролю ў эвалюцыі і ўтварэнні новых відаў жывёл. Да канца эры асноўная частка відавой разнастайнасці жыцця наблізілася да сучаснага яе стану. == Геалагічныя перыяды == Паводле геахраналагічнай шкалы, мезазой раздзелены на тры перыяды, у наступным парадку<ref name=ISC_2016>[http://www.stratigraphy.org/ICSchart/ChronostratChart2016-12.pdf Международная стратиграфическая шкала (версия за декабрь 2016)] на сайте Международной комиссии по стратиграфии.</ref> * [[трыясавы перыяд]] (251,902 ± 0,024 — 201,3 ± 0,2 млн гадоў назад) * [[юрскі перыяд]] (201,3 ± 0,2 — 145,0 млн гадоў назад) * [[мелавы перыяд]] (145 — 66,0 млн гадоў назад) Ніжняя (паміж [[Пермскі перыяд|пермскім]] і трыясавым перыядамі, то бок паміж [[Палеазой|палеазоем]] і мезазоем) мяжа азначаная [[Масавае пермскае выміранне|масавым пермскім выміраннем]], у выніку якога памерла каля 90-96 % марской фаўны і каля 70 % наземнай. Верхняя мяжа ўсталяваная паміж мелавым перыядам і палеагенам, калі адбылося другоей буйное выміранне многіх груп раслін і жывёл, якое найчасцей тлумачаць падзеннем гіганцкага астэроіда (кратэр [[Чыксулу]]б на паўвостраве [[Юкатан]]) і наступнай «астэроіднай зімой». Вымерла каля 50 % усіх відаў, уключаючы нелятучых дыназаўраў. == Тэктоніка і палеагеаграфія == У параўнанні з інтэнсіўным гораўтварэннем позняга палеазоя, мезазойскія тэктанічныя дэфармацыі можна лічыць мяккімі. Асноўнай тэктанічнай падзеяй быў распад суперкантынента [[Пангея|Пангеі]] на паўночную частку [[Лаўразія|Лаўразію]] і паўднёвую [[Гандвана|Гандвану]]. Пазней распаліся і яны. Пры гэтым утварыўся [[Атлантычны акіян]], аточаны пераважна кантынентальнымі ўскраінамі пасіўнага тыпу (напрыклад, усходняе ўзбярэжжа [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыкі]]). == Флора і фаўна == [[Файл:Tyrantcol.jpg|злева|міні|[[Тыраназаўр]], адзін з найбуйнейшых драпежнікаў Мезазойскай эры]] [[Файл:Sellosaurus.jpg|thumb|[[Платэазаўр]]]] [[Файл:Apatosaurus33.jpg|thumb|[[Брантазаўр]]]] Выміраюць [[гіганцкія папараці]], [[драўняныя хвашчы]], многія [[дзеразападобныя]]. У [[Трыясавы перыяд|трыясе]] дасягаюць росквіту [[голанасенныя]], асабліва [[хваёвыя]]. У [[Юрскі перыяд|юрскім перыядзе]] выміраюць насенныя [[папараці]] і з'яўляюцца першыя [[Пакрытанасенныя|пакрытанасенныя расліны]] (тады прадстаўленыя толькі драўнянымі формамі)<ref>проф. И. Н. Пономарёва, О. А. Корнилова, Т.Е Лощилина ''10 класс, Учебник для учащихся общеобразовательных учреждений''</ref>, якія паступова распаўсюджваюцца на ўсе мацерыкі. Гэта абумоўлены шэрагам пераваг — пакрытанасенныя маюць моцную развітую праводную сістэму, якая забяспечвае надзейнасць крыжаванага апылення, зародыш забяспечваецца запасамі ежы (дзякуючы падвоенаму апладненню развіваецца [[эндасперм]]) і абаронены абалонкамі і г.д. У перыяд мезазою дасягаюць росквіту [[насякомыя]] і [[Паўзуны|рэптыліі]]. Рэптыліі займаюць дамінантнае становішча і прадстаўлены вялікай колькасцю форм. У [[юрскі перыяд]] лятучыя яшчары заваёўваюць паветранае асяроддзе, а мора — водныя рэптыліі. У [[мелавы перыяд]] спецыялізацыя рэптылій працягваецца, яны дасягаюць вялізных памераў, некаторыя з [[Дыназаўры|дыназаўраў]] важаць да 50 тон. Пачынаецца паралельная эвалюцыя [[Кветкавыя|кветкавых раслін]] і насякомых-апыляльнікаў. У канцы мелавога перыяду пачынаецца пахаладанне, скарачаецца арэял каляводнай расліннасці. Выміраюць расліннаедныя, а за імі і драпежныя дыназаўры. Буйныя рэптыліі захоўваюцца толькі ў [[Тропікі|трапічным поясе]] ([[кракадзілы]]). У выніку вымірання многіх рэптылій пачынаецца хуткая адаптыўная рэакцыя [[Птушкі|птушак]] і [[Млекакормячыя|млекакормячых]], якія займаюць вызваленыя экалагічныя нішы. У марах выміраюць многія формы [[Беспазваночныя|нехрыбтовых]] і [[марскія рэптыліі]]. Птушкі, на думку большасці вучоных, пайшлі ад адной з груп [[Дыназаўры|дыназаўраў]]. Поўнае раздзяленне артэрыяльнага і вянознага крыватокаў абумовіла іх [[Цеплакроўнасць|цеплакоўнасц]]<nowiki/>ь. Яны шырока распаўсюдзіліся па сушы і далі пачатак мноству форм, у тым ліку нелятучым і гігантам. Узнікненне млекакормячых звязана з шэрагам буйных [[Анамарфоза|арамарфоз]], якія ўзніклі ў аднаго з падкласаў паўзуноў. Арамарфозы: высокаразвітая [[Нервовая сістэма|нярвовая сістэма]], асабліва кары вялікіх паўшар’яў, якія забяспечваюць адаптацыю да ўмоў існавання шляхам змяненне паводзін, перамяшчэння канцавін з бакоў пад цела, узнікненне органаў, якія забяспечваюць развіццё зародка ў целе маці і наступнае выкормліванне малаком, з’яўленне паўсцянога покрыва, поўнае раздзяленне колаў кровазвароту, узнікненне альвіалярных лёгкіх, якія падвысілі інтэнсіўнасць газаабмену і, як вынік, агульны ўзровень абмену рэчываў. Млекакормячыя з’явіліся ў [[Трыясавы перыяд|трыясе]], але не маглі канкурыраваць з дыназаўрамі і цягам 150 мільёнаў гадоў займалі другараднае становішча ў экалагічных сістэмах таго часу. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Геалагічныя эры]] [[Катэгорыя:Мезазой]] s9xhdxio1hnyj14vfair13teemdmhbu 0 70177 4162240 3825649 2022-07-20T10:12:42Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{ДД |беларускае імя=Карл XII |поўнае імя= |арыгінальнае імя=Karl XII |партрэт=Karl XII 1697.jpg |шырыня партрэта= |подпіс= |герб= |шырыня герба= |подпіс герба= |тытул=[[Спіс каралёў Швецыі|Кароль Швецыі]], Готаў і Вендаў |парадак=9 |парадак-жан= |пад імем= |сцяг=Flag of Sweden.svg |перыядпачатак=[[5 красавіка]] [[1697]] |перыядканец=[[30 лістапада]] [[1718]] |перыяд праўлення= |папярэднік=[[Карл XI]] |пераемнік=[[Ульрыка Элеанора]] |каментар= |тытул_2= |парадак_2= |парадак-жан_2= |пад імем_2= |сцяг_2= |перыядпачатак_2= |перыядканец_2= |перыяд праўлення_2= |папярэднік_2= |пераемнік_2= |каментар_2= |тытул_3= |парадак_3= |парадак-жан_3= |пад імем_3= |сцяг_3= |перыядпачатак_3= |перыядканец_3= |перыяд праўлення_3= |папярэднік_3= |пераемнік_3= |каментар_3= |тытул_4= |парадак_4= |парадак-жан_4= |пад імем_4= |сцяг_4= |перыядпачатак_4= |перыядканец_4= |перыяд праўлення_4= |папярэднік_4= |пераемнік_4= |каментар_4= |гады службы= |прыналежнасць= |род войскаў= |званне= |камандаваў= |бітвы= |навуковая сфера= |месца працы= |вядомы як= |партыя= |дзейнасць= |прафесія= |адукацыя= |вучоная ступень= |дата нараджэння= |месца нараджэння= |дата смерці= |месца смерці= |пахаваны= |пахаваная= |род= |бацька= |маці= |муж= |жонка= |дзеці= |рэлігія= |узнагароды= |аўтограф= |Commons= |Rodovid= }} '''Карл XII''' ({{lang-sv|Karl XII}}; [[17 чэрвеня]] [[1682]] — {{ДС|30|11|1718}}) — [[кароль Швецыі]] ў 1697—1718 гадах, военачальнік, большую частку свайго ўладарання правёў у працяглых войнах у Еўропе. Карл XII заняў сталец па ўзросце 15 гадоў, пасля смерці бацькі караля [[Карл XI|Карла XI]], і праз тры гады надоўга пакінуў краіну, пачаўшы шматлікія ваенных кампаніі з мэтай зрабіць Швецыю галоўнай сілай у [[Паўночная Еўропа|Паўночнай Еўропе]]. == Дацкая кампанія == {{main|Дацкая кампанія Карла XII}} Юнацкія авантуры караля далі падставу іншым краінам ваяваць са Швецыяй. [[Рэч Паспалітая]] з [[Курфюрства Саксонія|Саксоніяй]], [[Данія]] з [[Нарвегія]]й і [[Расія]] стварылі кааліцыю супраць Швецыі для ўдзелу ў [[Паўночная вайна|Паўночнай вайне]]. Але Карл XII апярэдзіў іх. Першая ваенная кампанія Карла была скіравана супраць Даніі, каралём якой быў у той час яго стрыечны брат [[Фрэдэрык IV]], які пагражаў шведскаму саюзніку [[Фрыдрых IV Гольштэйн-Гаторпскі|Фрыдрыху IV Гольштэйн-Гаторпскаму]], іншаму стрыечнаму брату Карла XII, жанатаму з яго сястрой Хедвігай-Сафіяй. Данія запрасіла міру. Узвышэнне Швецыі на Балтыцы выклікала незадаволенасць у двух буйных суседзяў -- у польскага караля [[Аўгуст Моцны|Аўгуста II]], які даводзіўся кузенам і Карлу XII і Фрэдэрыку IV, а таксама ў маскоўскага цара [[Пётр I|Пятра I]]. == Паўночная вайна == === Бітва пры Нарве === {{Main|Бітва пры Нарве}} Маскоўская дзяржава заняла [[Інгрыя|Інгрыю]], маскоўскія войскі ўварваліся ў шведскія правінцыі [[Лівонія|Лівонію]] і [[Эстляндыя|Эстляндыю]], аблажылі крэпасці [[Нарва]] і [[Іван-горад]]. Карл высадзіўся ў Прыбалтыцы, каб адбіць гэты наступ, напаў на маскоўскую армію пад камандаваннем герцага дэ Кроа пад Нарвай. Ва ўпартай бітве маскоўскае войска колькасна перавышала шведскую армію. Шведы наступалі пад прыкрыццём снежнай завеі і раскалолі маскоўскую армію напалам. Многія замежныя афіцэры на чале з дэ Кроа перайшлі на бок шведаў. Нядаўна сфарміраваныя маскоўскія палкі пачалі бязладны адыход да свайго правага флангу, дзе знаходзіўся мост праз раку Нарву. Мост разбурыўся. На левым флангу конніца, якой камандаваў Шарамецьеў, убачыла ўцёкі іншых часцей, паддалася паніцы і сама кінулася праз раку. Нягледзячы на тое, што Сямёнаўскі і Праабражэнскі палкі здолелі спыніць атаку шведаў, бітва завяршылася паразай маскоўцаў, шмат іх патанула ў рацэ. Маскоўцы страцілі значную частку артылерыі. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Цветков С.'' Карл XII. Последний викинг. 1682—1718 — М.: Центрполиграф, 2005—480стр. * [[Барыс Мікалаевіч Грыгор'еў|''Григорьев Б. Н.'']] Карл XII, или Пять пуль для короля. Москва : Молодая гвардия, 2006. 547, [3] с., [16] л. ил. ([[Жизнь замечательных людей]]; Вып. 1198 (998)). ISBN 5-235-02910-0, 5000 экз. * ''Bengtsson F.G.'' ''The Life of Charles XII, King of Sweden, 1697—1718''. — Stockholm, 1960. * ''Haintz О.'' ''König Karl XII. von Schweden''. 3 Bände. — Berlin: De Gruyter, 1951. * ''Hatton R.'' ''Charles XII of Sweden''. — London, 1968. * ''[[Яўген Віктаравіч Тарле|Тарле Е. В.]]'' Сочинения. Том 10. [http://militera.lib.ru/h/tarle2/index.html Северная война и шведское нашествие на Россию]. — М.: Издательство Академии Наук СССР, 1959. {{Каралі Швецыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Пфальц-Цвейбрукенская дынастыя]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Паўночнай вайны]] [[Катэгорыя:Манархі, якія загінулі ў баі]] kmw3o4c17ei6z9tdlr2ll66ynwwymw0 4162271 4162240 2022-07-20T11:12:03Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{ДД |беларускае імя=Карл XII |поўнае імя= |арыгінальнае імя=Karl XII |партрэт=Karl XII 1697.jpg |шырыня партрэта= |подпіс= |герб= |шырыня герба= |подпіс герба= |тытул=[[Спіс каралёў Швецыі|Кароль Швецыі]], Готаў і Вендаў |парадак=9 |парадак-жан= |пад імем= |сцяг=Flag of Sweden.svg |перыядпачатак=[[5 красавіка]] [[1697]] |перыядканец=[[30 лістапада]] [[1718]] |перыяд праўлення= |папярэднік=[[Карл XI]] |пераемнік=[[Ульрыка Элеанора]] |каментар= |тытул_2= |парадак_2= |парадак-жан_2= |пад імем_2= |сцяг_2= |перыядпачатак_2= |перыядканец_2= |перыяд праўлення_2= |папярэднік_2= |пераемнік_2= |каментар_2= |тытул_3= |парадак_3= |парадак-жан_3= |пад імем_3= |сцяг_3= |перыядпачатак_3= |перыядканец_3= |перыяд праўлення_3= |папярэднік_3= |пераемнік_3= |каментар_3= |тытул_4= |парадак_4= |парадак-жан_4= |пад імем_4= |сцяг_4= |перыядпачатак_4= |перыядканец_4= |перыяд праўлення_4= |папярэднік_4= |пераемнік_4= |каментар_4= |гады службы= |прыналежнасць= |род войскаў= |званне= |камандаваў= |бітвы= |навуковая сфера= |месца працы= |вядомы як= |партыя= |дзейнасць= |прафесія= |адукацыя= |вучоная ступень= |дата нараджэння= |месца нараджэння= |дата смерці= |месца смерці= |пахаваны= |пахаваная= |род= |бацька= |маці= |муж= |жонка= |дзеці= |рэлігія= |узнагароды= |аўтограф= |Commons= |Rodovid= }} '''Карл XII''' ({{lang-sv|Karl XII}}; [[17 чэрвеня]] [[1682]] — {{ДС|30|11|1718}}) — [[кароль Швецыі]] ў 1697—1718 гадах, военачальнік, большую частку свайго ўладарання правёў у працяглых войнах у Еўропе. Карл XII заняў сталец ва ўзросце 15 гадоў, пасля смерці бацькі караля [[Карл XI|Карла XI]], і праз тры гады надоўга пакінуў краіну, пачаўшы шматлікія ваенныя кампаніі з мэтай зрабіць Швецыю галоўнай сілай у [[Паўночная Еўропа|Паўночнай Еўропе]]. == Дацкая кампанія == {{main|Дацкая кампанія Карла XII}} Юнацкія авантуры караля далі падставу іншым краінам ваяваць са Швецыяй. [[Рэч Паспалітая]] з [[Курфюрства Саксонія|Саксоніяй]], [[Данія]] з [[Нарвегія]]й і [[Расія]] стварылі кааліцыю супраць Швецыі для ўдзелу ў [[Паўночная вайна|Паўночнай вайне]]. Але Карл XII апярэдзіў іх. Першая ваенная кампанія Карла была скіравана супраць Даніі, каралём якой быў у той час яго стрыечны брат [[Фрэдэрык IV]], які пагражаў шведскаму саюзніку [[Фрыдрых IV Гольштэйн-Готарпскі|Фрыдрыху IV Гольштэйн-Готарпскаму]], іншаму стрыечнаму брату Карла XII, жанатаму з яго сястрой [[Гедвіга Сафія Шведская|Гедвігай Сафіяй]]. Данія запрасіла міру. Узвышэнне Швецыі на Балтыцы выклікала незадаволенасць у двух буйных суседзяў — у польскага караля [[Аўгуст Моцны|Аўгуста II]], які даводзіўся кузенам і Карлу XII і Фрэдэрыку IV, а таксама ў маскоўскага цара [[Пётр I|Пятра I]]. == Паўночная вайна == === Бітва пры Нарве === {{Main|Бітва пры Нарве}} Маскоўская дзяржава заняла [[Інгрыя|Інгрыю]], маскоўскія войскі ўварваліся ў шведскія правінцыі [[Лівонія|Лівонію]] і [[Эстляндыя|Эстляндыю]], аблажылі крэпасці [[Нарва]] і [[Іван-горад]]. Карл высадзіўся ў Прыбалтыцы, каб адбіць гэты наступ, напаў на маскоўскую армію пад камандаваннем герцага дэ Кроа пад Нарвай. Ва ўпартай бітве маскоўскае войска колькасна перавышала шведскую армію. Шведы наступалі пад прыкрыццём снежнай завеі і раскалолі маскоўскую армію напалам. Многія замежныя афіцэры на чале з дэ Кроа перайшлі на бок шведаў. Нядаўна сфарміраваныя маскоўскія палкі пачалі бязладны адыход да свайго правага флангу, дзе знаходзіўся мост праз раку Нарву. Мост разбурыўся. На левым флангу конніца, якой камандаваў Шарамецеў, убачыла ўцёкі іншых часцей, паддалася паніцы і сама кінулася праз раку. Нягледзячы на тое, што Сямёнаўскі і Праабражэнскі палкі здолелі спыніць атаку шведаў, бітва завяршылася паразай маскоўцаў, шмат іх патанула ў рацэ. Маскоўцы страцілі значную частку артылерыі. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Цветков С.'' Карл XII. Последний викинг. 1682—1718 — М.: Центрполиграф, 2005—480стр. * [[Барыс Мікалаевіч Грыгор'еў|''Григорьев Б. Н.'']] Карл XII, или Пять пуль для короля. Москва : Молодая гвардия, 2006. 547, [3] с., [16] л. ил. ([[Жизнь замечательных людей]]; Вып. 1198 (998)). ISBN 5-235-02910-0, 5000 экз. * ''Bengtsson F.G.'' ''The Life of Charles XII, King of Sweden, 1697—1718''. — Stockholm, 1960. * ''Haintz О.'' ''König Karl XII. von Schweden''. 3 Bände. — Berlin: De Gruyter, 1951. * ''Hatton R.'' ''Charles XII of Sweden''. — London, 1968. * ''[[Яўген Віктаравіч Тарле|Тарле Е. В.]]'' Сочинения. Том 10. [http://militera.lib.ru/h/tarle2/index.html Северная война и шведское нашествие на Россию]. — М.: Издательство Академии Наук СССР, 1959. {{Каралі Швецыі}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Каралі шведскія]] [[Катэгорыя:Пфальц-Цвейбрукенская дынастыя]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Паўночнай вайны]] [[Катэгорыя:Манархі, якія загінулі ў баі]] ka0ihaezsi86l9f3ywoyufz8skj020s 0 70679 4161853 4159030 2022-07-19T12:57:01Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Страчаная спадчына */ wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Горад |беларуская назва = Быдгашч |арыгінальная назва = Bydgoszcz |падначаленне = |герб = POL_Bydgoszcz_COA.svg |сцяг = POL_Bydgoszcz_flag.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 7|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 18|lon_min = 0|lon_sec = |CoordAddon = type:city(368235)_region:PL |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Горад на правах павета |унутранае дзяленне = |від главы = Прэзідэнт горада |глава = Rafał Bruski |першае згадванне =1038 |ранейшыя імёны = Bromberg |статус з = 1346 |плошча =175,98 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 28-97 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва =359 428<ref>[http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2014-r-,7,11.html Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2014, stan na 01.01.2014]</ref> |год перапісу = 2014 |шчыльнасць = 2 042 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = +48 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 85-001 - 85-950 |аўтамабільны код = CB |TERC = 0461011 |катэгорыя ў Commons = Bydgoszcz |сайт = www.bydgoszcz.pl/ |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Быдгашч''' ({{lang-pl|Bydgoszcz}}, {{lang-la|Bydgostia}}, {{lang-de|Bromberg}} — '''Бромберг''') — горад на правах павета ў [[Польшча|Польшчы]], адзін з двух адміністрацыйных цэнтраў [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]] (сядзіба ваяводы). Адміністрацыйны цэнтр [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]]. == Геаграфія == Адлегласць па прамой паміж гарадамі Быдгашчам і [[Горад Мінск|Мінскам]] 632 км, да [[Горад Варшава|Варшавы]] — 227 км<ref>[http://wyznacz.pl/odleglosci-drogowe Адлегласці паміж гарадамі —]</ref>. Праз горад цячэ рака Брда, якая ўпадае ў Віслу ў Быдгашчы, таксама тут цячэ невялікая рака ''Фліс'', якая перасякае ''Грунвальдскую вуліцу''. З усіх бакоў горад абкружаны [[Лес|лясамі]], большасць з якіх з’яўляецца сасновымі, але на паўночным усходзе сустракаюцца ліставыя лясы. Быдгашч адносіцца да польскіх гарадоў з самай вялікай колькасцю паркаў у Польшчы (874 га, другі горад пасля [[Варшава|Варшавы]]). Тут знаходзіцца самы вялікі гарадскі парк у Польшчы (''Мысляцінак'', 830 га). == Гісторыя == Пасля рэвалюцыі ў горадзе асела шмат выхадцаў з літоўска-беларускіх губерняў ([[род Тышкевічаў|Тышкевічы]], [[род Пуслоўскіх|Пуслоўскія]], [[род Святаполк-Чацвярцінскіх|Святаполк-Чацвярцінскія]], [[род Красіцкіх|Красіцкія]], [[Род Валадковічаў|Валадковічы]], [[Род Яблонскіх|Яблонскія]], Гельмерсены, [[род Наркевічаў-Ёдак|Наркевічы-Ёдкі]], [[Род Нітаслаўскіх|Нітаслаўскія]] і інш.). У чэрвені 1946 разам з сям’ёй прыехаў [[Гасан Канапацкі]], дзе 11 мая 1953 г. і памёр. === Эдвард Адамавіч Вайніловіч === [[File:Bydgoszcz - Internat - Towarzystwo Pomocy dzieciom i mlodziezy polskiej z kresow - near 1922 AD.jpg|thumb|left|«Крэсавы інтэрнат» (Internat Kresowy) у Быдгашчы]] З [[12 снежня]] [[1921]] да сваёй смерці [[16 чэрвеня]] [[1928]] у Быдгашчы жыў [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]], буйны гаспадарчы і палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], разам з жонкай Алімпіяй і сястрой Ядвігай Кастравіцкай з Бзоўца, і пасяліліся ў каменным доме на вуліцы Замойскага 4/7 (зараз — № 23). [[21 студзеня]] [[1923]] г. Эдвард Вайніловіч быў выбраны на пасаду старшыні (1923—1928) «Саюза палякаў усходніх ускраін» (Związek Polaków z Kresów Wschodnich), які лакалізаваўся ў Быдгашчы і займаўся падтрымкай эмігрантаў з Літвы, Беларусі і Украіны. Пасля ўласных ваганняў 22 снежня 1923 г. атрымаў з рук прэзідэнта Быдгашча Бернарда Слівінскага ордэн «Polonia Restituta»<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 223.</ref>. == Эканоміка == Быдгашч — адзін з самых дынамічна развівальных гарадоў краіны, буйны эканамічны цэнтр, вядомы сваім хуткім развіццём сектара паслуг, асабліва фінансавых. У Быдгашчы дзейнічае звыш дваццаці банкаў, таварныя біржы, страхавыя і лізінгавыя кампаніі, брокерскія дамы, адбываюцца шматлікія кірмашы, у тым ліку і міжнародныя. == Прамысловасць == Буйны прамысловы цэнтр; здаўна развітая харчовая, металаапрацоўчая, дрэваапрацоўчая, гарбарная, керамічная прамысловасць; развіццё атрымалі машынабудаванне (электратэхнічнае, станкабудаўнічае, дакладная механіка, вытворчасць абсталявання для хімічнай, цэментнай і інш галін), хімічная прамысловасць (у тым ліку прамысловасць арганічнага сінтэзу), вытворчасць халадзільнікаў, веласіпедаў. У горадзе Быдгашчы знаходзіцца штаб-кватэра і асноўная вытворчасць [[Польшча|польскага]] канцэрна [[PESA]] (ПЭ́СA, {{lang-pl|Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA}}), які спецыялізуецца на вытворчасці цягнікоў, вагонаў, трамваяў і іх мадэрнізацыі. == Насельніцтва == <timeline> ImageSize = width:720 height:350 PlotArea = left:50 right:20 top:30 bottom:30 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.2,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:400000 ScaleMajor = unit:year increment:50000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:20 align:center bar:XVII from:0 till:4900 bar:1717 from:0 till:150 bar:1800 from:0 till:4691 bar:1849 from:0 till:10263 bar:1875 from:0 till:31308 bar:1910 from:0 till:57700 bar:1921 from:0 till:90095 bar:1930 from:0 till:117945 bar:1939 from:0 till:143100 bar:1945 from:0 till:135491 bar:1955 from:0 till:202044 bar:1965 from:0 till:256582 bar:1975 from:0 till:322657 bar:1985 from:0 till:366424 bar:1998 color:cobar2 from:0 till:386855 bar:2002 from:0 till:372104 bar:2010 from:0 till:364443 bar:2014 from:0 till:357652 bar:2020 from:0 till:346739 PlotData= textcolor:black fontsize:S bar:XVII at: 9900 text: 4900 shift:(0) bar:1717 at: 5150 text: 150 shift:(0) bar:1800 at: 9691 text: 4691 shift:(0) bar:1849 at: 15263 text: 10263 shift:(0) bar:1875 at: 36308 text: 31308 shift:(0) bar:1910 at: 62700 text: 57700 shift:(0) bar:1921 at: 95095 text: 90095 shift:(0) bar:1930 at: 122945 text: 117945 shift:(0) bar:1939 at: 148100 text: 143100 shift:(0) bar:1945 at: 140491 text: 135491 shift:(0) bar:1955 at: 207044 text: 202044 shift:(0) bar:1965 at: 261582 text: 256582 shift:(0) bar:1975 at: 327657 text: 322657 shift:(0) bar:1985 at: 371424 text: 366424 shift:(0) bar:1998 at: 391855 text: 386855 shift:(0) bar:2002 at: 377104 text: 372104 shift:(0) bar:2010 at: 369443 text: 364443 shift:(0) bar:2014 at: 357652 text: 357652 shift:(0) bar:2020 at: 346739 text: 346739 shift:(0) </timeline> Станам на 31.03.2014 года, у Быдгашчы пражывала 358 922 чалавек<ref>Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx]</ref>. == Культура == У горадзе Быдгашчы арганізуюцца оперныя і музычныя фестывалі. У Быдгашчы знаходзіцца вядомая Канцэртная зала (Filharmonia Pomorska) і Оперны тэатр. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Быдгашч)|Свята-Мікалаеўская царква]] * [[Касцёл Святога Мікалая (Фардон)|Касцёл Святога Мікалая]] * [[Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста (Фардон)|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста]] * [[Exploseum]] * [[Музей мыла і гісторыі бруду (Быдгашч)|Музей мыла і гісторыі бруду]] * [[Быдгашцкая ратуша]] * [[Вышгруд (Быдгашч)|Вышгруд]] <gallery> Bydgoszcz Cerkiew prawosławna.jpg|Свята-Мікалаеўская царква Фардон. Сінагога 5.jpg|Сінагога ў Фардоне Фардон. Касцёл Святога Мікалая.jpg|Касцёл Святога Мікалая Фардон. Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста 1.jpg|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста </gallery> === Страчаная спадчына === * [[Быдгашцкі замак]] ([[Гарадскія муры (Быдгашч)|гарадскія муры]], [[Пазнаньская брама (Быдгашч)|пазнаньская брама]], [[Куяўская брама (Быдгашч)|куяўская брама]], [[Гданьская брама (Быдгашч)|гданьская брама]]) * [[Сінагога (Быдгашч)|Сінагога]] * [[Старая сінагога (Быдгашч)|Старая сінагога]] * [[Сінагога (Фардон)|Сінагога ў Фардоне]] * [[Будынак гарадскога тэатра (Быдгашч)|Будынак гарадскога тэатра]] <gallery> Быдгашцкі замак (2022-06-29) 2.jpg|Быдгашцкі замак Быдгашч. Сінагога.jpg|Месца, дзе раней стаяла сінагога Быдгашцкая ратуша 1.jpg|Месца, дзе раней стаяла ратуша </gallery> == Адукацыя == * [[Музычная акадэмія ў Быдгашчы]] * [[Універсітэт Казіміра Вялікага ў Быдгашчы]] * [[Тэхналагічна-прыродазнаўчы ўніверсітэт імя Яна і Анджэя Снядэцкіх у Быдгашчы]] == Спорт == === Спартыўныя клубы === * Жаночы футбольны клуб «[[ЖФК Быдгашч|Быдгашч]]» * Футбольны клуб «[[ФК Завіша Быдгашч|Завіша]]» * Футбольны клуб «[[ФК Хэмік Быдгашч|Хэмік]]» * Валейбольны клуб «[[Вісла Быдгашч|Вісла]]» * Жаночы валейбольны клуб «[[Палац Быдгашч|Палац]]» * Баскетбольны клуб «[[Асторыя Быдгашч (баскетбольны клуб)|Асторыя]]» * Жаночы баскетбольны клуб «[[Баскет-25 Быдгашч|Баскет-25]]» * [[Спідвей|Матацыклетны]] клуб «[[Палонія Быдгашч (спідвей)|Палонія]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Гвязда Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Хэмік Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Завіша Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Асторыя Быдгашч]]» === Спартыўныя аб’екты === * [[Гарадскі стадыён ім. Яўгена Паўтына]] * [[Стадыён імя маршала Юзафа Пілсудскага]] * [[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Артэга Арэна]]» * Лядовы палац «[[Торбуд]]» <gallery> Палонія Быдгашч (спідвей) - ГКЖ Узбярэжжа 4.jpg|Палонія Быдгашч Bdg Zawisza-Slask 2 03-2014.jpg|[[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] Bdg halaLuczniczka 8 07-2013.jpg|Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» Bdg Artego Arena 2 09-2014.jpg|Артэга Арэна </gallery> == Вядомыя асобы == * [[Збігнеў Бонек]] * [[Радослаў Сікорскі]] * [[Макс фон Боэн]] * [[Міхал Хілінскі]] (нар. 1986) — польскі [[баскетбаліст]]. * [[Рафал Брускі]] (нар. 1962) — польскі палітык, прэзідэнт Быдгашчы. * [[Карына Міхалэк]] (нар. 1993) — польская баскетбалістка. == Гл. таксама == * [[Крывавая нядзеля (1939)]] * [[Camerimage]] * [[DAG Fabrik Bromberg]] * [[Быдгашч-Галоўны]] {{зноскі}} {{Куяўска-Паморскае ваяводства}} [[Катэгорыя:Быдгашч| ]] gyp7n5o2a34vnb2y3y460lpysdu6ny7 4161861 4161853 2022-07-19T13:19:01Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Страчаная спадчына */ wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Горад |беларуская назва = Быдгашч |арыгінальная назва = Bydgoszcz |падначаленне = |герб = POL_Bydgoszcz_COA.svg |сцяг = POL_Bydgoszcz_flag.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 7|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 18|lon_min = 0|lon_sec = |CoordAddon = type:city(368235)_region:PL |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Горад на правах павета |унутранае дзяленне = |від главы = Прэзідэнт горада |глава = Rafał Bruski |першае згадванне =1038 |ранейшыя імёны = Bromberg |статус з = 1346 |плошча =175,98 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 28-97 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва =359 428<ref>[http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2014-r-,7,11.html Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2014, stan na 01.01.2014]</ref> |год перапісу = 2014 |шчыльнасць = 2 042 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = +48 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 85-001 - 85-950 |аўтамабільны код = CB |TERC = 0461011 |катэгорыя ў Commons = Bydgoszcz |сайт = www.bydgoszcz.pl/ |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Быдгашч''' ({{lang-pl|Bydgoszcz}}, {{lang-la|Bydgostia}}, {{lang-de|Bromberg}} — '''Бромберг''') — горад на правах павета ў [[Польшча|Польшчы]], адзін з двух адміністрацыйных цэнтраў [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]] (сядзіба ваяводы). Адміністрацыйны цэнтр [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]]. == Геаграфія == Адлегласць па прамой паміж гарадамі Быдгашчам і [[Горад Мінск|Мінскам]] 632 км, да [[Горад Варшава|Варшавы]] — 227 км<ref>[http://wyznacz.pl/odleglosci-drogowe Адлегласці паміж гарадамі —]</ref>. Праз горад цячэ рака Брда, якая ўпадае ў Віслу ў Быдгашчы, таксама тут цячэ невялікая рака ''Фліс'', якая перасякае ''Грунвальдскую вуліцу''. З усіх бакоў горад абкружаны [[Лес|лясамі]], большасць з якіх з’яўляецца сасновымі, але на паўночным усходзе сустракаюцца ліставыя лясы. Быдгашч адносіцца да польскіх гарадоў з самай вялікай колькасцю паркаў у Польшчы (874 га, другі горад пасля [[Варшава|Варшавы]]). Тут знаходзіцца самы вялікі гарадскі парк у Польшчы (''Мысляцінак'', 830 га). == Гісторыя == Пасля рэвалюцыі ў горадзе асела шмат выхадцаў з літоўска-беларускіх губерняў ([[род Тышкевічаў|Тышкевічы]], [[род Пуслоўскіх|Пуслоўскія]], [[род Святаполк-Чацвярцінскіх|Святаполк-Чацвярцінскія]], [[род Красіцкіх|Красіцкія]], [[Род Валадковічаў|Валадковічы]], [[Род Яблонскіх|Яблонскія]], Гельмерсены, [[род Наркевічаў-Ёдак|Наркевічы-Ёдкі]], [[Род Нітаслаўскіх|Нітаслаўскія]] і інш.). У чэрвені 1946 разам з сям’ёй прыехаў [[Гасан Канапацкі]], дзе 11 мая 1953 г. і памёр. === Эдвард Адамавіч Вайніловіч === [[File:Bydgoszcz - Internat - Towarzystwo Pomocy dzieciom i mlodziezy polskiej z kresow - near 1922 AD.jpg|thumb|left|«Крэсавы інтэрнат» (Internat Kresowy) у Быдгашчы]] З [[12 снежня]] [[1921]] да сваёй смерці [[16 чэрвеня]] [[1928]] у Быдгашчы жыў [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]], буйны гаспадарчы і палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], разам з жонкай Алімпіяй і сястрой Ядвігай Кастравіцкай з Бзоўца, і пасяліліся ў каменным доме на вуліцы Замойскага 4/7 (зараз — № 23). [[21 студзеня]] [[1923]] г. Эдвард Вайніловіч быў выбраны на пасаду старшыні (1923—1928) «Саюза палякаў усходніх ускраін» (Związek Polaków z Kresów Wschodnich), які лакалізаваўся ў Быдгашчы і займаўся падтрымкай эмігрантаў з Літвы, Беларусі і Украіны. Пасля ўласных ваганняў 22 снежня 1923 г. атрымаў з рук прэзідэнта Быдгашча Бернарда Слівінскага ордэн «Polonia Restituta»<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 223.</ref>. == Эканоміка == Быдгашч — адзін з самых дынамічна развівальных гарадоў краіны, буйны эканамічны цэнтр, вядомы сваім хуткім развіццём сектара паслуг, асабліва фінансавых. У Быдгашчы дзейнічае звыш дваццаці банкаў, таварныя біржы, страхавыя і лізінгавыя кампаніі, брокерскія дамы, адбываюцца шматлікія кірмашы, у тым ліку і міжнародныя. == Прамысловасць == Буйны прамысловы цэнтр; здаўна развітая харчовая, металаапрацоўчая, дрэваапрацоўчая, гарбарная, керамічная прамысловасць; развіццё атрымалі машынабудаванне (электратэхнічнае, станкабудаўнічае, дакладная механіка, вытворчасць абсталявання для хімічнай, цэментнай і інш галін), хімічная прамысловасць (у тым ліку прамысловасць арганічнага сінтэзу), вытворчасць халадзільнікаў, веласіпедаў. У горадзе Быдгашчы знаходзіцца штаб-кватэра і асноўная вытворчасць [[Польшча|польскага]] канцэрна [[PESA]] (ПЭ́СA, {{lang-pl|Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz SA}}), які спецыялізуецца на вытворчасці цягнікоў, вагонаў, трамваяў і іх мадэрнізацыі. == Насельніцтва == <timeline> ImageSize = width:720 height:350 PlotArea = left:50 right:20 top:30 bottom:30 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.2,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:400000 ScaleMajor = unit:year increment:50000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:20 align:center bar:XVII from:0 till:4900 bar:1717 from:0 till:150 bar:1800 from:0 till:4691 bar:1849 from:0 till:10263 bar:1875 from:0 till:31308 bar:1910 from:0 till:57700 bar:1921 from:0 till:90095 bar:1930 from:0 till:117945 bar:1939 from:0 till:143100 bar:1945 from:0 till:135491 bar:1955 from:0 till:202044 bar:1965 from:0 till:256582 bar:1975 from:0 till:322657 bar:1985 from:0 till:366424 bar:1998 color:cobar2 from:0 till:386855 bar:2002 from:0 till:372104 bar:2010 from:0 till:364443 bar:2014 from:0 till:357652 bar:2020 from:0 till:346739 PlotData= textcolor:black fontsize:S bar:XVII at: 9900 text: 4900 shift:(0) bar:1717 at: 5150 text: 150 shift:(0) bar:1800 at: 9691 text: 4691 shift:(0) bar:1849 at: 15263 text: 10263 shift:(0) bar:1875 at: 36308 text: 31308 shift:(0) bar:1910 at: 62700 text: 57700 shift:(0) bar:1921 at: 95095 text: 90095 shift:(0) bar:1930 at: 122945 text: 117945 shift:(0) bar:1939 at: 148100 text: 143100 shift:(0) bar:1945 at: 140491 text: 135491 shift:(0) bar:1955 at: 207044 text: 202044 shift:(0) bar:1965 at: 261582 text: 256582 shift:(0) bar:1975 at: 327657 text: 322657 shift:(0) bar:1985 at: 371424 text: 366424 shift:(0) bar:1998 at: 391855 text: 386855 shift:(0) bar:2002 at: 377104 text: 372104 shift:(0) bar:2010 at: 369443 text: 364443 shift:(0) bar:2014 at: 357652 text: 357652 shift:(0) bar:2020 at: 346739 text: 346739 shift:(0) </timeline> Станам на 31.03.2014 года, у Быдгашчы пражывала 358 922 чалавек<ref>Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx]</ref>. == Культура == У горадзе Быдгашчы арганізуюцца оперныя і музычныя фестывалі. У Быдгашчы знаходзіцца вядомая Канцэртная зала (Filharmonia Pomorska) і Оперны тэатр. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Быдгашч)|Свята-Мікалаеўская царква]] * [[Касцёл Святога Мікалая (Фардон)|Касцёл Святога Мікалая]] * [[Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста (Фардон)|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста]] * [[Exploseum]] * [[Музей мыла і гісторыі бруду (Быдгашч)|Музей мыла і гісторыі бруду]] * [[Быдгашцкая ратуша]] * [[Вышгруд (Быдгашч)|Вышгруд]] <gallery> Bydgoszcz Cerkiew prawosławna.jpg|Свята-Мікалаеўская царква Фардон. Сінагога 5.jpg|Сінагога ў Фардоне Фардон. Касцёл Святога Мікалая.jpg|Касцёл Святога Мікалая Фардон. Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста 1.jpg|Касцёл Святога Яна Апостала і Евангеліста </gallery> === Страчаная спадчына === * [[Быдгашцкі замак]] ([[Гарадскія муры (Быдгашч)|гарадскія муры]], [[Пазнаньская брама (Быдгашч)|пазнаньская брама]], [[Куяўская брама (Быдгашч)|куяўская брама]], [[Гданьская брама (Быдгашч)|гданьская брама]]) * [[Сінагога (Быдгашч)|Сінагога]] * [[Старая сінагога (Быдгашч)|Старая сінагога]] * [[Сінагога (Фардон)|Сінагога ў Фардоне]] * [[Будынак гарадскога тэатра (Быдгашч)|Будынак гарадскога тэатра]] * [[Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар кармелітаў (Быдгашч)|Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар кармелітаў]] <gallery> Быдгашцкі замак (2022-06-29) 2.jpg|Быдгашцкі замак Быдгашч. Сінагога.jpg|Месца, дзе раней стаяла сінагога Быдгашцкая ратуша 1.jpg|Месца, дзе раней стаяла ратуша </gallery> == Адукацыя == * [[Музычная акадэмія ў Быдгашчы]] * [[Універсітэт Казіміра Вялікага ў Быдгашчы]] * [[Тэхналагічна-прыродазнаўчы ўніверсітэт імя Яна і Анджэя Снядэцкіх у Быдгашчы]] == Спорт == === Спартыўныя клубы === * Жаночы футбольны клуб «[[ЖФК Быдгашч|Быдгашч]]» * Футбольны клуб «[[ФК Завіша Быдгашч|Завіша]]» * Футбольны клуб «[[ФК Хэмік Быдгашч|Хэмік]]» * Валейбольны клуб «[[Вісла Быдгашч|Вісла]]» * Жаночы валейбольны клуб «[[Палац Быдгашч|Палац]]» * Баскетбольны клуб «[[Асторыя Быдгашч (баскетбольны клуб)|Асторыя]]» * Жаночы баскетбольны клуб «[[Баскет-25 Быдгашч|Баскет-25]]» * [[Спідвей|Матацыклетны]] клуб «[[Палонія Быдгашч (спідвей)|Палонія]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Гвязда Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Хэмік Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Завіша Быдгашч]]» * Шматсекцыйны спартыўны клуб «[[Асторыя Быдгашч]]» === Спартыўныя аб’екты === * [[Гарадскі стадыён ім. Яўгена Паўтына]] * [[Стадыён імя маршала Юзафа Пілсудскага]] * [[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» * Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Артэга Арэна]]» * Лядовы палац «[[Торбуд]]» <gallery> Палонія Быдгашч (спідвей) - ГКЖ Узбярэжжа 4.jpg|Палонія Быдгашч Bdg Zawisza-Slask 2 03-2014.jpg|[[Стадыён імя Здзіслава Кшышковяка]] Bdg halaLuczniczka 8 07-2013.jpg|Універсальнае спартыўнае збудаванне «[[Лучнічка]]» Bdg Artego Arena 2 09-2014.jpg|Артэга Арэна </gallery> == Вядомыя асобы == * [[Збігнеў Бонек]] * [[Радослаў Сікорскі]] * [[Макс фон Боэн]] * [[Міхал Хілінскі]] (нар. 1986) — польскі [[баскетбаліст]]. * [[Рафал Брускі]] (нар. 1962) — польскі палітык, прэзідэнт Быдгашчы. * [[Карына Міхалэк]] (нар. 1993) — польская баскетбалістка. == Гл. таксама == * [[Крывавая нядзеля (1939)]] * [[Camerimage]] * [[DAG Fabrik Bromberg]] * [[Быдгашч-Галоўны]] {{зноскі}} {{Куяўска-Паморскае ваяводства}} [[Катэгорыя:Быдгашч| ]] qaa52iuvnjjdnvztf7msqi2hcmghm2i 0 71424 4162123 4010163 2022-07-20T04:48:03Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Віктар Рыгоравіч Галаванаў | арыгінальнае імя = | партрэт = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = 4-ы [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Міністр юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] | парадак = | сцяг = | перыядпачатак = [[1 кастрычніка]] [[2001]] | перыядканец = [[13 снежня]] [[2011]] | папярэднік = [[Генадзь Мікалаевіч Варанцоў|Генадзь Варанцоў]] | пераемнік = [[Алег Сліжэўскі]] | прэм'ер = [[Міхаіл Уладзіміравіч Мясніковіч]] | прэзідэнт = [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка]] | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | вучоная ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = {{Медаль За працоўныя заслугі, Беларусь}} | аўтограф = | Commons = }} {{цёзкі2|Галаванаў}} '''Ві́ктар Рыго́равіч Галава́наў''' ({{ДН|||1952}}, {{МН|Барысаў}}) — беларускі дзяржаўны дзеяч. == Біяграфія == Нарадзіўся ў [[1952]] годзе у г. [[Барысаў]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Скончыў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]], [[Мінская вышэйшая партыйная школа|Мінскую вышэйшую партыйную школу]]. [[Кандыдат юрыдычных навук]]. Паводле спецыяльнасці [[юрыст]], [[палітолаг]]. Пасля сканчэння [[БДУ]] ў [[1979]] г. — сябар Магілёўскай абласной калегіі адвакатаў. Займаў шэраг кіроўных пастоў на партыйна-гаспадарчай працы: быў інструктарам гаркаму, абкаму КПБ у [[Бабруйск]]у і [[Магілёў|Магілёве]], начальнікам аддзелу юстыцыі Магілёўскага аблвыканкаму, інструктарам аддзелу ЦК КПБ, намеснікам начальніка кіравання Міністэрства юстыцыі Беларусі, намеснікам старшыні [[Белдзяржпатэнт]]у, начальнікам аддзелу кадраў АКБ «[[Беларусбанк]]». == Кар'ера == У [[1969]]—[[1971]] працаваў слесарам на [[Бабруйскі вопытна-механічны завод|Бабруйскім вопытна-механічным завод]]зе, у [[1971]]—[[1973]] служыў у войску. У [[1979]] — сябар [[Магілёў]]скай абласной калегіі адвакатаў. У [[1980]]—[[1987]] — інструктар гаркама, абкама [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]] у Бабруйску і Магілёве. У [[1987]]—[[1988]] — начальнік аддзелу юстыцыі [[Магілёўскі аблвыканкам|Магілёўскага аблвыканкама]]. У [[1988]]—[[1992]] — інструктар дзяржаўна-прававога аддзелу ЦК КПБ, намеснік начальніка кіравання Міністэрства юстыцыі Беларусі. У [[1992]]—[[1995]] — намеснік старшыні [[Белдзяржпатэнт]]а, начальнік аддзелу кадраў АКБ «[[Беларусбанк]]». У [[1995]]—[[1996]] — сябар [[Мінск]]ай гарадской калегіі адвакатаў. У [[1996]]—[[1999]] — намеснік, у [[1999]] — [[28 верасня]] [[2000]] — першы намеснік міністра юстыцыі Рэспублікі Беларусь. [[11 верасня]] [[2000]] прызначаны начальнікам галоўнага дзяржаўна-прававога кіравання Адміністрацыі прэзідэнта Рэспублікі Беларусь (вакантную пасля адстаўкі [[Аляксандр Пласкавіцкі|Аляксандра Пласкавіцкага]]). [[28 верасня]] [[2000]] рашэннем Савета міністраў Беларусі вызвалены ад пасады першага намесніка міністра юстыцыі з фармулёўкай «у сувязі з пераходам на іншую працу». [[1 кастрычніка]] [[2001]] указам прэзідэнта Рэспублікі Беларусь № 558 прызначаны [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|міністрам юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] (на месца [[Генадзь Варанцоў|Генадзя Варанцова]]). З [[1 кастрычніка]] [[2001]] да [[13 снежня]] [[2011]] гг. [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|міністр юстыцыі Рэспублікі Беларусь]]. Затым — рэктар [[БІП - Інстытут правазнаўства|Беларускага інстытута правазнаўства]]. == Удзеў у палітычных рэпрэсіях == Паводле рапорту, які падрыхтаваў польскі фонд «Свабода і демакратыя», Віктар Галаванаў у часе, калі быў міністрам юстіцыі, ''кіраваў шматлікімі судовымі пераследамі супраць дэмакратычных дзеячоў, а таксама адказны за адміністрацыйныя рэпрэсыі супраць [[Саюз палякаў на Беларусі|Саюза палякаў на Беларусі]]<ref>{{кніга|загаловак = Białoruski system..|старонкі = 45}}</ref>. == Санкцыі == 19 чэрвеня 2006 года {{нп3|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}} пашырыла санкцыйны [[спіс спецыяльна прызначаных грамадзян і заблакіраваных асоб]] за кошт шэрагу беларускіх службоўцаў, у тым ліку Галаванава<ref>{{Cite web|date=2006-06-19|title=Issuance of new Belarus Executive Order; Belarus Designations; Liberia Designation Removal|url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210916012154/https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20060619|archive-date=2021-09-21|access-date=2021-10-06|website=|publisher={{нп3|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}|language=en}}</ref><ref>[https://sanctionssearch.ofac.treas.gov/ OFAC Sanctions List Search], {{нп3|Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША|en|United States Department of the Treasury}}</ref>. Таксама Галаванава дадалі ў [[Чорны спіс Еўрасаюза]]<ref>{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171022033809/https://nn.by/?c=ar&i=61552|archivedate=2017-10-22|url=https://nn.by/?c=ar&i=61552|title=Поўны спіс 208 беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд у ЕС|language=be|publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|date=2011-10-11}}</ref>. == Узнагароды == Узнагароджаны медалём «[[За працоўныя заслугі]]». {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар = пад рэд. др Дар'юша Залеўскага, Марка Буцька, Міхала Куркевіча і Томаша Пісулі|загаловак = Białoruski system represji. Prześladowcy i ich ofiary. Raport z realizacji projektu „Centrum dokumentacji i pomocy ofiarom represji politycznych na Białorusi”|спасылка = http://wid.org.pl/raport.pdf|месца = [[Варшава]]|выдавецтва = [[Фонд Свабода і Дэмакратыя]]|год = снежань 2007|старонкі = 72}} {{ref-pl}} == Спасылкі == * [http://who.bdg.by/obj.php?&kod=338 Профіль на праекце «Хто ёсць хто ў РБ»] {{Архівавана|url=https://archive.today/20121208164602/http://who.bdg.by/obj.php?&kod=338 |date=8 снежня 2012 }} {{ref-ru}} {{Міністры юстыцыі Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Галаванаў Віктар Рыгоравіч}} [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Міністры юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Беларускія асобы ў спісе спецыяльна прызначаных грамадзян і заблакіраваных асоб ЗША]] [[Катэгорыя:Беларускія асобы ў Чорным спісе ЕС]] l7g2qlidnlrct13e7t8ne41rqupewqs 0 75766 4162168 4138956 2022-07-20T07:01:44Z Artsiom91 31770 /* Крайнія пункты */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Польская Рэспубліка |саманазва = Rzeczpospolita Polska <br/> II Rzeczpospolita |статус = |гімн = [[Гімн Польшчы|Мазурка Дамброўскага]] |сцяг = Flag of Poland (1928-1980).svg |апісанне_сцяга = [[Сцяг Польшчы]] |герб = Godło II Rzeczypospolitej.png |апісанне_герба = [[Герб Польшчы]] |карта = Poland_1930.svg |апісанне = |p1 = Каралеўства Польскае, 1916-1918 |flag_p1 = Flag of Poland.svg |p2 = Аўстра-Венгрыя |flag_p2 = Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg |p3 = Германская імперыя |flag_p3 = Flag of the German Empire.svg |p4 = Расійская імперыя |flag_p4 = Flag of Russia.svg |утворана = [[1918]] |ліквідавана = [[1939]] |s1 = Нацысцкая Германія |flag_s1 = Flag of Germany 1933.svg |s2 = СССР |flag_s2 = Flag of the Soviet Union.svg |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |сталіца = [[Варшава]] |гарады = [[Варшава]], [[Лодзь]], [[Львоў]], [[Познань]], [[Кракаў]], [[Вільнюс|Вільня]] |мова = [[польская мова|польская]] (афіцыйная), мовы нацыянальных меншасцяў: [[нямецкая мова|нямецкая]], [[ідыш]], [[літоўская мова|літоўская]], [[руская мова|руская]], [[беларуская мова|беларуская]], [[украінская мова|украінская]] |валюта = [[польская марка]] (1918-1924), [[злоты|польскі злоты]] (1924-1939) |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = 389.720 км² ([[1938]]) |насельніцтва = 34.849.000 ([[1938]]) |форма_кіравання = [[парламенцкая рэспубліка]] (1919-1926), [[парламенцка-прэзідэнцкая рэспубліка]] (1926-1935), [[прэзідэнцкая рэспубліка]] (1935-1939) |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = Кіраўнік дзяржавы |кіраўнік1 = [[Юзаф Пілсудскі]] |год_кіраўніка1 = [[1918]] — [[1922]] |тытул_кіраўнікоў2 = Прэзідэнт |кіраўнік2 = [[Габрыэль Нарутовіч]] |год_кіраўніка2 = [[1922]] |кіраўнік3 = [[Станіслаў Вайцахоўскі]] |год_кіраўніка3 = [[1922]] — [[1926]] |кіраўнік4 = [[Ігнацы Масціцкі]] |год_кіраўніка4 = [[1926]] — [[1939]] |тытул_кіраўнікоў5 = |кіраўнік5 = |год_кіраўніка5 = |тытул_кіраўнікоў6 = |кіраўнік6 = |год_кіраўніка6 = |рэлігія = [[каталіцтва]] (асноўная рэлігія), рэлігіі буйнейшых нацыянальных меншасцяў: [[праваслаўе]], [[іўдаізм]] |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} '''Польская рэспубліка''' ({{lang-pl|Rzeczpospolita Polska, II Rzeczpospolita}}) — польская нацыянальная дзяржава, якая існавала ў перыяд паміж [[Першая сусветная вайна|Першай]] і [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнымі войнамі]]. Уключала часткі сучасных дзяржаў [[Польшча|Польшчы]], [[Рэспубліка Беларусь|Беларусі]], [[Літва|Літвы]], [[Украіна|Украіны]] і [[Чэхія|Чэхіі]]. Пасля ўстанаўлення межаў у 1922 годзе Польшча межавала з: [[Чэхаславакія]]й, [[Веймарская рэспубліка|Германіяй]], [[Вольны горад Данцыг|Вольным горадам Данцыгам]], [[Літва|Літвой]], [[Латвія]]й, [[Каралеўства Румынія|Румыніяй]] і [[СССР|Савецкім Саюзам]]. Акрамя таго, мела невялікі ўчастак узбярэжжа [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] вакол [[Горад Гданьск|Данцыга]]. == Гісторыя == {{main|Гісторыя Польшчы#Міжваенная Польшча}} === Пачатак === За сімвалічны пачатак Другой Польскай рэспублікі прынята 11 лістапада 1918, калі [[Юзаф Пілсудскі]] прыняў ваенную ўладу з рук Рэгентскага савета [[Каралеўства Польскае, 1916—1918|Каралеўства Польскага]]. Тры дні пазней (14 лістапада 1918 года) прыняў таксама грамадзянскую ўладу, а сам Рэгентскі савет і Часовы Народны Урад Польскай Рэспублікі вырашылі надзяліць Пілсудскага паўнамоцтвамі часовага кіраўніка. У 1918 годзе [[Каралеўства Італія, 1861—1946|Італія]] была першай краінай, якая прызнала незалежнасць Польшчы. === Асноўныя даты === * 31 кастрычніка 1918—1919: [[Польска-ўкраінская вайна]] * 11 лістапада 1918 г.: Незалежнасць, вызваленне [[Варшава|Варшавы]] * 26 студзеня 1919: Выбары ў Сейм * 28 чэрвеня 1919: [[Версальскі дагавор|Версальскі мірны дагавор]] (артыкулы 87-93) і [[Малы Версальскі дагавор]] прызнаюць Польшчу як суверэннаю і незалежнаю дзяржаву на міжнароднай арэне * 1919—1921: [[Польска-савецкая вайна]], Варшаўская бітва, [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскі мірны дагавор]] * 1920: [[Польска-літоўская вайна]] * 15 ліпеня 1920 г.: Аграрная рэформа * 17 сакавіка 1921 г.: Сакавіцкая Канстытуцыя * 1921: саюз з [[Францыя]]й, [[Каралеўства Румынія|Румыніяй]] * 24 сакавіка 1922: Анексія Віленшчыны ў [[Літва|Літвы]] * 2 лістапада — 12, 1922: Выбары ў Сейм і Сенат * 1924: Грашовая рэформа * 12 мая — 14, 1926: Дзяржаўны пераварот [[Юзаф Пілсудскі|Юзафа Пілсудскага]] * 16 лістапада 1930: Польскія заканадаўчыя выбары. * 25 ліпеня 1932: Пакт аб ненападзе з [[СССР|Савецкім Саюзам]] * 26 студзеня 1934 г: Пакт аб ненападзе з [[Нацысцкая Германія|Германіяй]] * 23 красавіка 1935: Красавіцкая Канстытуцыя * 12 мая 1935: Смерць [[Юзаф Пілсудскі|Юзафа Пілсудскага]] * кастрычнік 1938 г.: [[Анексія]] Заользя, Горнай Оравы, Яворыны ў Чэхаславакіі * 31 сакавіка 1939 года: Ваенныя гарантыі ад Вялікабрытаніі і Францыі * 23 жніўня 1939: [[Пакт Молатава-Рыбентропа|Пакт аб ненападзе паміж Савецкім Саюзам і Германіяй]] * 25 жніўня 1939 г.: Саюз паміж Польшчай і [[Вялікабрытанія]]й * 1 верасня — 6 кастрычніка 1939: [[Польская абарончая вайна 1939|Польская абарончая вайна]] === Канец === Пачатак [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] паклаў канец II Рэчы Паспалітай. [[Паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Украіну (1939)|Агрэсія ў Польшчу]] пачалася 1 верасня 1939 года, праз тыдзень пасля падпісання таемнага [[Пакт Молатава-Рыбентропа|пакту Молатава-Рыбентропа]], і скончылася 6 кастрычніка 1939, калі [[Нацысцкая Германія|Германія]] і [[СССР|Савецкі Саюз]] акупавалі цалкам Польшчу (за выключэннем [[Віленшчына|Віленскага рэгіёна]], які быў далучаны да [[Літва|Літвы]]). У канцы верасня 1939 было сфарміравана і да 6 ліпеня 1945 прызнавалася многімі краінамі законным прадаўжальнікам Польскай Рэспублікі [[Урад Польшчы ў выгнанні]], а таксама падпарадкаваная яму адміністрацыя ў акупаванай Польшчы — [[Польская падпольная дзяржава]] і яе палітычныя і ваенныя структуры ([[Армія Краёва]]). Спыненне дыпламатычнага прызнання польскага ўрада ў выгнанні [[Вялікабрытанія|Злучаным Каралеўствам]] і [[ЗША]] 6 ліпеня 1945 і пасля іншымі краінамі свету варта лічыць фактычным канцом Другой Польскай Рэспублікі як суб’екта міжнароднага права. == Тэрыторыя і межы == === Плошча === На 1 студзень 1938 складала 388.634 км², а пасля анексіі Заольззя ў кастрычніку 1938 года — 389.720 км². === Вызначэнне межаў === Межы II Рэчы Паспалітай былі ўсталяваны наступнымі дагаворамі: [[Версальскі дагавор|Версальскім]], [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскім]] (без удзелу [[БССР]]), Сен-Жерменскім, Трыанонскім, а таксама рашэннем Савета паслоў [[Антанта|Антанты]] (у дачыненні да межаў Польшчы з [[Чэхаславакія]]й і з [[Літва|Літвой]]). У 1921 годзе ў выкананне [[Версальскі дагавор|Версальскага мірнага дагавора]], вынікаў плебісцыту і трох сілезскіх паўстанняў да Польшчы была далучана ўсходняя частка [[Верхняя Сілезія|Верхняй Сілезіі]]. Апольская Сілезія засталася за [[Веймарская рэспубліка|Веймарскай рэспублікай]]. У 1922 годзе да Польші была далучана [[Рэспубліка Сярэдняй Літвы]]. === Суседзі === * [[Германія]] * [[Чэхаславакія]] — да 1938 года * [[Першая Славацкая рэспубліка|Славакія]] — з 1939 года * [[СССР|Савецкі Саюз]] * [[Літва]] * [[Латвія]] * [[Каралеўства Румынія|Румынія]] * [[Каралеўства Венгрыя, 1920—1944|Венгрыя]] — з 1938 года === Залежныя і аўтаномныя тэрыторыі === * [[Сілезскае ваяводства]] — польская частка [[Верхняя Сілезія|Верхняй Сілезіі]], ўключая Цешынскую Сілезію * [[Вольны Горад Гданьск]] — [[Гданьск]] і аколіца === Крайнія пункты === * Поўнач: N55*51’8,45" (N55,852250*) — вёска Соміна на рацэ Пшасвята, [[Браслаўскі павет, 1921—1940|Браслаўскі павет]], [[Віленскае ваяводства, 1926—1939|Віленскае ваяводства]] * Поўдзень: N47*43’31,8" (N47,725492*) — наваколлі паўднёвай крыніцы ручая Менчыль, [[Косаўскі павет]], [[Станіславаўскае ваяводства]] * Усход: E28*21’44,3" (E28,362371*) — вёска Спасіберкі каля чыгуначнай галінкі на [[Полацк]], [[Дзісенскі павет, 1921—1940|Дзісенскі павет]], [[Віленскае ваяводства, 1926—1939|Віленскае ваяводства]] * Захад: E15*47’12,4" (E15,786773*) — пасёлак Мухачынак на [[Рака Варта|Варце]], недалёка ад возера Мешын, [[Мендзыхудскі павет]], [[Пазнаньскае ваяводства (1919—1939)|Пазнаньскае ваяводства]] === Лёс межаў II Рэчы Паспалітай === У адпаведнасці з падпісаным 28 верасня 1939 Дагаворам аб дружбе і мяжы паміж СССР і Германіяй, тэрыторыя Польскай Рэспублікі была падзедена наступным чынам. Да Трэцяга Рэйха адыходзілі тэрыторыі: Паморскае ваяводства, Сілезскае ваяводства, Пазнаньскае ваяводства, Лодзьскае ваяводства з горадам [[Лодзь]], [[Сувалкія]], паўночная і заходняя часткі Мазовіі, а таксама заходнія часткі ваяводстваў Кракаўскага і Келецкого. Частка з гэтых земляў была ўключана [[Адольф Гітлер|Адольфам Гітлерам]] у склад [[Нацысцкая Германія|Трэцяга Рэйха]], а на тэрыторыі паміж новай мяжой Германіі і савецка-нямецкай мяжой было створана [[Генерал-губернатарства]]. Астатнія тэрыторыі на ўсход ад савецка-нямецкай межавай лініі ўстаноўленай на тэрыторыі Польскай Рэспублікі адыходзілі СССР. Фармальнай падставай для заняткі гэтых тэрыторый Савецкім Саюзам паслужылі выбары ў Народныя сходы Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі, якія прайшлі 22 кастрычніка 1939 года, а пасля анексія ў выглядзе пастановы Вярхоўнага Савета СССР. У адпаведнасці з пастановамі канферэнцыі ў [[Тэгеран]]е, [[Ялцінская канферэнцыя|ялцінскай канферэнцыі]] і канферэнцыі ў [[Патсдам]]е, па заканчэнні [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] Польская Рэспубліка (з 1952 года завецца [[Польская Народная Рэспубліка]]) атрымала цэнтральную і заходнюю часткі Другой Рэчы Паспалітай, а таксама прызнаныя іншымі дзяржавамі Вернутыя землі і стала прызнаным на міжнароднай арэне правапрыемнікам Другой Польскай Рэспублікі. У той жа час, землі на ўсход ад Буга, Усходнія ўскраіны, а менавіта, [[Віленскае ваяводства|Віленскае]], [[Навагрудскае ваяводства (Польшча)|Навагрудскае]], [[Палескае ваяводства|Палескае]], [[Валынскае ваяводства|Валынскае]], [[Тарнопальскае ваяводства|Тарнопальскае]] і [[Станіславаўскае ваяводства]], а таксама часткі [[Беластоцкае ваяводства|Беластоцкага]] і [[Львоўскае ваяводства|Львоўскага]] ваяводстваў былі далучаны да [[СССР]]. <center><gallery caption="Тэрыторыя Польскай Рэспублікі (1919-1939)" widths="150" heights="150" perrow="3"> File:PBW March 1919.svg|Польская Рэспубліка ў сакавіку 1919 File:PBW June 1920.png|Польская Рэспубліка ў чэрвені 1920 File:Rzeczpospolita 1938.svg|Польская Рэспубліка ў 1939 </gallery></center> == Палітычны лад == [[File:Pilsudski 1910 1920 LOC hec 14263 restored.jpg|thumb|right|200px|[[Юзаф Пілсудскі]]]] Палітычны лад Польскай Рэспублікі з 1919 па 1926 гады можна ахарактарызаваць як парламенцкую дэмакратыю з прэзідэнтам, які меў абмежаваную ўладу. Парламент выбіраў яго і ён мог прызначаць Прэм’ер-міністра і ўрад з адабрэння Сейма (ніжняя палата), але распускаць Сейм ён мог толькі са згоды Сената. Больш за тое, яго магчымасць выдаваць указы была абмежавана патрабаваннем, згодна з якім указ павінны запэўніць сваімі подпісамі адпаведны міністр і Прэм’ер-міністр. Найбуйнейшымі палітычнымі партыямі ў той час з’яўляліся Нацыянальна-дэмакратычная і іншыя правыя руху, розныя сялянскія партыі, сацыяльна-дэмакратычная партыя, а таксама палітычныя партыі нацыянальных меншасцей (галоўным чынам, яўрэяў і немцаў). Часта якое змяняецца ўрад і іншыя негатыўныя з’явы, якія атрымалі агалоску (такія, як абвінавачванні ў карупцыі) рабілі дэмакратычных палітыкаў усё меней папулярнымі. Вядомыя палітыкі гэтага перыяду былі Вінцэнты Вітос і [[Раман Дмоўскі]]. Юзаф Пілсудскі насупраць вёў у гэты час вельмі сціплае жыццё, адхінуўся ад палітыкі і займаўся напісаннем гістарычных кніг, знаходзячыся ў сябе на віле ў Сулеювке з другой жонкай і дзецьмі. Аднак пагаршэнне палітычнай абстаноўкі ў краіне і збег акалічнасцей спрыялі вяртанню Пілсудскага да ўлады, якое ён ажыццявіў падчас [[Майскі пераварот|майскага перавароту 1926 года]]. Пасля ваеннага перавароту 1926 фактычная ўлада ў краіне належала [[Юзаф Пілсудскі|Юзафу Пілсудскаму]]<ref>[http://en.poland.gov.pl/Ignacy,Moscicki,(1867–1946),1971.html Ignacy Mościcki (1867—1946)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130718173629/http://en.poland.gov.pl/Ignacy,Moscicki,(1867%E2%80%931946),1971.html |date=18 ліпеня 2013 }} (Official promotional website of the Republic of Poland)</ref>, які займаў пасаду Ваеннага міністра, а ў 1926—1928 і 1930 гадах займаў таксама пасаду [[прэм'ер-міністр]]а. Усталяваўся аўтарытарны рэжым, які абапіраецца на войска і прыхільнікаў Пілсудскага, вядомы як «санацыя» (sanacja, «аздараўленне») — мелася на ўвазе аднаўленне маральнага здароўя грамадства. [[Парламенцкія выбары ў Польшчы (1928)|Парламенцкія выбары 1928]] усё яшчэ былі свабоднымі і на іх атрымаў перамогу [[Беспартыйны блок супрацоўніцтва з урадам]], які складаўся пераважна з прыхільнікаў Пілсудскага. Наступнымі выбарамі (1930, 1935 і 1938 гадоў) маніпулявалі і пра-ўрадавыя партыі заўсёды атрымлівалі большасць у парламенце. У красавіку 1935 года была прынята новая канстытуцыя Польшчы, якая стварыла аўтарытарны рэжым. Абавязкі прэзідэнта Польскай Рэспублікі з чэрвеня 1926 выконваў выбраны па рэкамендацыі Пілсудскага [[Ігнацы Масціцкі]]. Да смерці Пілсудскага ў 1935 годзе фактычна выконваў прадстаўнічую функцыю. Аднак захаваў сваю пасаду аж да савецкай акупацыі, пасля якой уцёк з краіны ў Румынію. == Гл. таксама == * [[Заходняя Беларусь]] {{зноскі}} {{Дзяржаўныя ўтварэнні перыяду Грамадзянскай вайны і станаўлення СССР, 1917—1924}} [[Катэгорыя:Польская Рэспубліка (1918—1939)| ]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Гісторыя Літвы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Польшчы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Чэхіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны]] es12b22et7rk0oxww5s9ggi4nxvpo5h 10 76942 4162194 2376840 2022-07-20T07:37:16Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki <div class="noprint" style="width: 180px;clear: right; border: solid #aaa 1px; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; padding: 4px; spacing: 0px; text-align: center; float: right;"> {|align=right style="text-align:center;width: 170px;" cellpadding=0 cellspacing=1 !colspan="4"|[[Геахраналагічная шкала]] |- !colspan="2"|<small>[[Эон]]</small> !<small>[[Геалагічная эра|Эра]]</small> !<small>[[Геалагічны перыяд|Перыяд]]</small> |- |rowspan="12" colspan="2" style="width:25%;background-color:{{Колер ГХШ|Фанеразой}};" title="пачаўся прыкладна 542,0±1,0 млн. гадоў назад, працягваецца ў цяперашняе"|[[Фанеразой|'''Ф <br />а <br />н <br />е <br />р <br />а <br />з <br />о <br />й''']] |rowspan="3" style="background-color:{{Колер ГХШ|Кайназой}}" title="Эра, якая пачалася 65,5±0,3 млн. гадоў назад, доўжыцца па цяперашні час"|[[Кайназой]] |style="background-color:{{Колер ГХШ|Чацвярцічны}}" title="доўжыцца апошнія 2,588 млн. гадоў"|<span style="font-size:90%;">[[Чацвярцічны перыяд|Чацвярцічны]]</span> |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Неаген}};" title="пачаўся 23,03 млн. гадоў назад, доўжыўся 20,442 млн. гадоў"|[[Неагенавы перыяд|Неаген]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Палеаген}};" title="пачаўся 65,5±0,3 млн. гадоў назад, доўжыўся 42,47 млн. гадоў"|[[Палеагенавы перыяд|Палеаген]] |- |rowspan="3" style="background-color:{{Колер ГХШ|Мезазой}};" title="Эра, начавшаяся 251,0±0,4 млн. гадоў назад, доўжылася 185,5 млн. гадоў"|[[Мезазой]] |style="background-color:{{Колер ГХШ|Мел}};" title="пачаўся 145,5±4,0 млн. гадоў назад, доўжыўся 80 млн. гадоў"|[[Мелавы перыяд|Мел]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Юра}};" title="пачаўся 199,6±0,6 млн. гадоў назад, доўжыўся 54,1 млн. гадоў"|[[Юрскі перыяд|Юра]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Трыяс}};" title="пачаўся 251,0±0,4 млн. гадоў назад, доўжыўся 51,4 млн. гадоў"|[[Трыясавы перыяд|Трыяс]] |- |rowspan="6" style="background-color:{{Колер ГХШ|Палеазой}};" title="Эра, начавшаяся 542,0±1,0 млн. гадоў назад, доўжылася 291 млн. гадоў"|[[Палеазой]] |style="background-color:{{Колер ГХШ|Перм}};" title="пачаўся 299,0±0,8 млн. гадоў назад, доўжыўся 48 млн. гадоў"|[[Пермскі перыяд|Перм]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Карбон}};" title="пачаўся 359,2±2,5 млн. гадоў назад, доўжыўся 60,2 млн. гадоў"|[[Каменнавугальны перыяд|Карбон]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Дэвон}};" title="пачаўся 416,0±2,8 млн. гадоў назад, доўжыўся 57 млн. гадоў"|[[Дэвонскі перыяд|Дэвон]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Сілур}};" title="пачаўся 443,7±1,5 млн. гадоў назад, доўжыўся 27.7 млн. гадоў"|[[Сілурскі перыяд|Сілур]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Ардовік}};" title="пачаўся 488,3±1,7 млн. гадоў назад, доўжыўся 44,6 млн. гадоў"|[[Ардовікскі перыяд|Ардовік]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Кембрый}};" title="пачаўся 542,0±1,0 млн. гадоў назад, доўжыўся 53,7 млн. гадоў"|[[Кембрыйскі перыяд|Кембрый]] |- |rowspan="15" style="background-color:{{Колер ГХШ|Дакембрый}};" title="Час, які папярэднічаў масаваму ўзнікненню арганізмаў, скончыўся 542 млн. гадоў назад"|[[Дакембрый|'''Д <br />а <br />к <br />е <br />м <br />б <br />р <br />ы <br />й''']] |rowspan="10" style="background-color:{{Колер ГХШ|Пратэразой}};" title="пачаўся 2500 млн. гадоў назад, доўжыўся 1958 млн. гадоў"|[[Пратэразой|'''П <br />р <br />а <br />т <br />э <br />р <br />а <br />з <br />о <br />й''']] |rowspan="3" style="background-color:{{Колер ГХШ|Неапратэразой}};" title="началась 1000 млн. гадоў назад, доўжылася 458 млн. гадоў"|[[Неапратэразой|Неа <br />пратэразой]] |style="background-color:{{Колер ГХШ|Эдзіакарый}};" title="пачаўся ~635 млн. гадоў назад, доўжыўся 93 млн. гадоў"|[[Эдыякарый]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Крыагеній}};" title="пачаўся 850 млн. гадоў назад, доўжыўся 215 млн. гадоў"|[[Крыагеній]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Тоній}};" title="пачаўся 1000 млн. гадоў назад, доўжыўся 150 млн. гадоў"|[[Тоній]] |- |rowspan="3" style="background-color:{{Колер ГХШ|Мезапратэразой}};" title="началась 1600 млн. гадоў назад, доўжылася 600 млн. гадоў"|[[Мезапратэразой|Меза <br />пратэразой]] |style="background-color:{{Колер ГХШ|Мезапратэразой}};" title="пачаўся 1200 млн.гадоў назад, доўжыўся 200 млн.гадоў"|[[Стэній]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Эктазій}};" title="пачаўся 1400 млн. гадоў назад, доўжыўся 200 млн. гадоў"|[[Эктазій]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Калімій}};" title="пачаўся 1600 млн. гадоў назад, доўжыўся 200 млн. гадоў"|[[Калімій]] |- |rowspan="4" style="background-color:{{Колер ГХШ|Палеапратэразой}};" title="началась 2500 млн. гадоў назад, доўжылася 900 млн. гадоў"|[[Палеапратэразой|Палеа <br />пратэразой]] |style="background-color:{{Колер ГХШ|Статэрый}};" title="пачаўся 1800 млн. гадоў назад, доўжыўся 200 млн. гадоў"|[[Статэрый]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Аразірый}};" title="пачаўся 2050 млн. гадоў назад, доўжыўся 250 млн. гадоў"|[[Аразірый]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Рыасій}};" title="пачаўся 2300 млн. гадоў назад, доўжыўся 250 млн. гадоў"|[[Рыасій]] |- |style="background-color:{{Колер ГХШ|Сідэрый}};" title="пачаўся 2500 млн. гадоў назад, доўжыўся 200 млн. гадоў"|[[Сідэрый]] |- |rowspan="4" style="background-color:{{Колер ГХШ|Архей}};" title="пачаўся 4000 млн. гадоў назад, доўжыўся 1500 млн. гадоў"|[[Архей|'''А <br />р <br />х <br />е <br />й''']] |colspan="2" style="background-color:{{Колер ГХШ|Неаархей}};" title="началась 2800 млн. гадоў назад, доўжылася 300 млн. гадоў"|[[Неаархей]] |- |colspan="2" style="background-color:{{Колер ГХШ|Мезаархей}};" title="началась 3200 млн. гадоў назад, доўжылася 400 млн. гадоў"|[[Мезаархей]] |- |colspan="2" style="background-color:{{Колер ГХШ|Палеаархей}};" title="началась 3600 млн. гадоў назад, доўжылася 400 млн. гадоў"|[[Палеаархей]] |- |colspan="2" style="background-color:{{Колер ГХШ|Эаархей}};" title="началась 4000 млн. гадоў назад, доўжылася 400 млн. гадоў"|[[Эаархей]] |- |colspan="3" style="background-color:{{Колер ГХШ|Катархей}};font-size:120%;" title="фарміраванне Зямлі — 4,57 млрд. гадоў назад, доўжылася 600 млн. гадоў"|'''[[Катархей]]''' |-style="font-size:80%;text-align:right;" |colspan="4"|[https://engineering.purdue.edu/Stratigraphy/charts/chart.html Крыніца] |}</div><noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Геахраналагічныя дыяграмы|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 7jopyocim3l701z7ke4qkchs119nus9 0 84294 4161873 1849285 2022-07-19T13:45:20Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki [[File:Pierre-Granier-Ino-et-Mélicerte-Versailles.jpg|thumb|200px|Іно і Мелікерт, Версаль]] '''Мелікерт''' (імя запазычана ў фінікійскага бога [[Мелькарт]]а) — у старажытнагрэчаскай міфалогіі <ref>Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.2. С.135</ref> сын [[Іно]] і цара [[Архамен]]а [[Афамант]]а, брат [[Леарх]]а. Пасля таго, як [[Гера]] наслала на яго маці вар'яцтва і Іно кінулася ў мора разам з сынам <ref>Авідзій. Метамарфозы IV 518-528</ref>, Мелікерт быў пераўтвораны ў малодшае марское бажаство Палемона. Дэльфін перанёс яго на Карынфскі перашыек <ref>Паўсаній. Апісанне Элады I 44, 8; Лукіян. Марскія гутаркі 8, 1</ref>, [[Сісіф]] пахаваў яго на Істме <ref>Паўсаній. Апісанне Элады II 1, 3</ref>. У яго памяць Сісіф заснаваў Істмійскія гульні <ref>Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка I 9, 1-2; III 4, 3</ref>. Палемон выяўляўся як хлопчык на [[дэльфін]]е <ref>Паўсаній. Апісанне Элады II 1, 7</ref>. Яму прыносілі ў ахвяру дзіцяў <ref>Лікафрон. Аляксандра 229</ref>. Над магілай у Карынфе знаходзіўся храм Палемона <ref>Паўсаній. Апісанне Элады II 2, 1</ref>. Палемону прысвечаны LXXV арфічны гімн. {{зноскі}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Абагаўлёныя героі старажытнагрэчаскіх міфаў]] [[Катэгорыя:Героі старажытнагрэчаскіх міфаў]] [[Катэгорыя:Міфы Беотыі]] [[Катэгорыя:Міфы Карынфа]] gn1clvutc43y0ml6yjfk25yj87unstx 0 86995 4161893 3484490 2022-07-19T15:23:14Z Eangetile 118146 Павялічаная прастата wikitext text/x-wiki [[Выява:Prostatelead.jpg|250px|thumb|right|Прадсталёвая залоза чалавека]] '''Прастата''' — экзакрынная трубчаста-альвеалярная залоза мужчынскага арганізма [[сысуны|млекакормячых]]. Прастата значна адрозніваецца ў розных відаў у анатамічных, фізіялагічных і хімічных адносінах. == Прастата чалавека == У чалавека прастата - няпарны андрагензалежны орган, размешчаны ніжэй мачавой бурбалкі. Яна з усіх бакоў ахоплівае пачатковую частку мочаспускальнага канала. Вывадныя пратокі прастаты адкрываюцца ў мочаспускальны канал. == Павялічаная прастата == Павелічэнне падкарэнніцы завецца прастатамегаліяй, пры гэтым добраякасная гіперплазія падкарэннай залозы (ДГПЗ) з'яўляецца найбольш распаўсюджанай прычынай. ДГПЗ адносіцца да павелічэння падкарэннай залозы з-за павелічэння колькасці клетак, якія складаюць падкарэнную залозу (гіперплазія) па прычыне, якая не з'яўляецца злаякаснай. Гэта вельмі часта сустракаецца ў сталых мужчын. Яе часта дыягнастуюць, калі прастата павялічваецца да такой ступені, што мачавыпусканне становіцца ўскладненым. Сімптомы ўключаюць запатрабаванасць ў частым мачавыпусканні (частае мачавыпусканне) або складанасць у тым, каб пачаць мачавыпусканне.<ref>{{Cite web|title=Use of a Temporary Prostatic Stent After Transurethral Microwave Thermotherapy Reduced Voiding Symptoms and Bother Without Exacerbating Irritative Symptoms|url=https://www.goldjournal.net/article/S0090-4295(07)02559-9/fulltext|accessdate=2022-07-19|work=goldjournal.net}}</ref><ref>{{Cite web|title=What is Urinary Incontinence, and how can you manage it|url=https://www.stdlabs.com/blog-detail/what-is-urinary-incontinence,-and-how-can-you-manage-it|accessdate=2022-07-19|work=stdlabs.com}}</ref> Калі падкарэнную залоза становіцца занадта вялікай, яна можа звужаць урэтру і перашкаджаць адтоку мачы, робячы мачавыпусканне балючым і ўскладненым, або, у крайніх выпадках, цалкам немагчымым, выклікаючы затрымку мачы. З часам хранічная затрымка мачы можа прывесці да павелічэння сікавай бурбалкі і адваротнага закіду мачы ў ныркі (гідранэфроз).<ref>{{Cite web|title=Benign prostate enlargement|url=https://www.nhs.uk/conditions/prostate-enlargement/|accessdate=2022-07-19|work=nhs.uk}}</ref> == Функцыі прастаты == * Выпрацоўка прастатычнага соку, які з'яўляецца асновай для [[сперма|спермы]]. * Выпрацоўка біялагічна актыўных рэчываў (прастагландыну). * Грае ролю клапана - закрывае выхад з мачавой бурбалкі падчас эрэкцыі. * Стварае адчуванне аргазму за кошт развітой сістэмы інервацыі. * Велічыня сакрэцыі рэзка ўзмацняецца пад уплывам парасімпатычных імпульсаў і андрагенаў. == Зноскі == {{заўвагі}} {{Рэпрадуктыўная сістэма чалавека}} [[Катэгорыя:Мужчынскія палавыя органы]] [[Катэгорыя:Залозы вонкавай сакрэцыі]] 9a91wbm1bwawiyqpkcj2msgoy436riu 4162199 4161893 2022-07-20T08:00:31Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Выява:Prostatelead.jpg|250px|thumb|right|Прадсталёвая залоза чалавека]] '''Прастата''' — экзакрынная трубчаста-альвеалярная залоза мужчынскага арганізма [[сысуны|млекакормячых]]. Прастата значна адрозніваецца ў розных відаў у анатамічных, фізіялагічных і хімічных адносінах. == Прастата чалавека == У чалавека прастата — няпарны андрагензалежны орган, размешчаны ніжэй мачавой бурбалкі. Яна з усіх бакоў ахоплівае пачатковую частку мочаспускальнага канала. Вывадныя пратокі прастаты адкрываюцца ў мочаспускальны канал. == Павялічаная прастата == Павелічэнне падкарэнніцы завецца прастатамегаліяй, пры гэтым добраякасная гіперплазія падкарэннай залозы (ДГПЗ) з’яўляецца найбольш распаўсюджанай прычынай. ДГПЗ адносіцца да павелічэння падкарэннай залозы з-за павелічэння колькасці клетак, якія складаюць падкарэнную залозу (гіперплазія) па прычыне, якая не з’яўляецца злаякаснай. Гэта вельмі часта сустракаецца ў сталых мужчын. Яе часта дыягнастуюць, калі прастата павялічваецца да такой ступені, што мачавыпусканне становіцца ўскладненым. Сімптомы ўключаюць запатрабаванасць ў частым мачавыпусканні (частае мачавыпусканне) або складанасць у тым, каб пачаць мачавыпусканне.<ref>{{Cite web|title=Use of a Temporary Prostatic Stent After Transurethral Microwave Thermotherapy Reduced Voiding Symptoms and Bother Without Exacerbating Irritative Symptoms|url=https://www.goldjournal.net/article/S0090-4295(07)02559-9/fulltext|accessdate=2022-07-19|work=goldjournal.net}}</ref><ref>{{Cite web|title=What is Urinary Incontinence, and how can you manage it|url=https://www.stdlabs.com/blog-detail/what-is-urinary-incontinence,-and-how-can-you-manage-it|accessdate=2022-07-19|work=stdlabs.com}}</ref> Калі падкарэнная залоза становіцца занадта вялікай, яна можа звужаць урэтру і перашкаджаць адтоку мачы, робячы мачавыпусканне балючым і ўскладненым, або, у крайніх выпадках, цалкам немагчымым, выклікаючы затрымку мачы. З часам хранічная затрымка мачы можа прывесці да павелічэння сікавай бурбалкі і адваротнага закіду мачы ў ныркі (гідранефроз).<ref>{{Cite web|title=Benign prostate enlargement|url=https://www.nhs.uk/conditions/prostate-enlargement/|accessdate=2022-07-19|work=nhs.uk}}</ref> == Функцыі прастаты == * Выпрацоўка прастатычнага соку, які з’яўляецца асновай для [[сперма|спермы]]. * Выпрацоўка біялагічна актыўных рэчываў (прастагландыну). * Грае ролю клапана — закрывае выхад з мачавой бурбалкі падчас эрэкцыі. * Стварае адчуванне аргазму за кошт развітой сістэмы інервацыі. * Велічыня сакрэцыі рэзка ўзмацняецца пад уплывам парасімпатычных імпульсаў і андрагенаў. {{Зноскі}} {{Рэпрадуктыўная сістэма чалавека}} [[Катэгорыя:Мужчынскія палавыя органы]] [[Катэгорыя:Залозы вонкавай сакрэцыі]] f0x0kb1q54kssmyt2x74vy9e5jbfe29 0 91994 4162100 4040339 2022-07-20T02:58:14Z CommonsDelinker 151 Replacing Grande_mosquée_d'Alger.jpg with [[File:Mosquée_Jamaa_al-Jdid_d'Alger.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · As stated in french description, this wikitext text/x-wiki [[Выява:Mosquée Jamaa al-Jdid d'Alger.jpg|thumb|Мячэць [[Джамеа эль-Кебір]] пабудавана ў [[1097]] годзе.]] Сярод '''рэлігій у [[Алжыр]]е''' найбольш распаўсюджанай з'яўляецца [[іслам]], але існуе невялікая колькасць людзей, якія вызнаюць [[іўдаізм]] ці [[хрысціянства]].<ref name=islam>Deeb, Mary Jane. «[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+dz0070) Islam].» ''Algeria (Country Study)''. Federal Research Division, Library of Congress; Helen Chapan Metz, ed. December 1993. ''This article incorporates text from this source, which is in the [[public domain]].</ref> == Іслам у Алжыры == {{main|Іслам у Алжыры}} Іслам з'яўляецца [[дзяржаўная рэлігія|дзяржаўнай рэлігіяй]] краіны<ref name="NEWSru">{{cite web|url= http://www.newsru.com/religy/22mar2006/algeria.html| title=За заклікі адрачыся ад ісламу і прыняць іншую рэлігію ў Алжыры будуць саджаць і штрафаваць |datepublished=22 сакавіка 2006|publisher=[[NEWSru|NEWSru.com]]|accessdate=6.1.2009}}</ref> і рэгулюе практычна кожную сферу жыцця грамадзян. Існуе закон, які прадугледжвае пакаранне кожнага, хто заклікае мусульманіна адрачыся ад ісламу і прыняць іншую рэлігію,<ref name="NEWSru"/> аднак, 29-я артыкул [[Канстытуцыя Алжыра|канстытуцыі]] прадугледжвае [[свабода сумлення|свабоду сумлення]]. == Іншыя канфесіі == [[Выява:Oran synagogue.jpg|thumb|[[Аранская сінагога]] ({{lang-ar|معبد وهران العظيم}}), пабудаваная ў [[1918]] годзе.]] {{see also|Хрысціянства ў Алжыры}} У краіне налічваецца каля 150 тыс. хрысціян (па іншых звестках — 50 тыс.<ref>Інстытут рэлігіі і палітыкі: [http://i-r-p.ru/page/stream-event/index-20201.html Глава пратэстанцкай царквы Алжыра: Усё, хто перайшоў з ісламу ў хрысціянства, «чакаюць арыштаў і судовых праследаванняў»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080603165944/http://i-r-p.ru/page/stream-event/index-20201.html |date=3 чэрвеня 2008 }} (28.05.2008 г).</ref>), пераважна [[Каталіцтва|каталікоў]], і прыблізна 1 тыс. прыхільнікаў іўдаізму.<ref>[http://www.krugosvet.ru/articles/63/1006304/1006304a1.htm krugosvet.ru]</ref> [[Антысемітызм]] уладамі не заахвочваецца. Калісьці іўдзейская абшчына Алжыра была вельмі шырокай і налічвала 140 тыс. чалавек, але вялікая частка пакінула краіну пасля [[Вайна за незалежнасць Алжыра|войны за незалежнасць]] у 1962 годзе (атрымаўшы магчымасць, эмігрыравала ў [[Францыя|Францыю]]).<ref name=rm>Deeb, Mary Jane. «[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+dz0074) Religious minorities]» ''Algeria (Country Study)''. Federal Research Division, Library of Congress; Helen Chapan Metz, ed. December 1993. ''This article incorporates text from this source, which is in the [[public domain]].</ref> {{зноскі}} {{Алжыр у тэмах}} {{Афрыка паводле тэм 2|Рэлігія|колер=Алжыр}} [[Катэгорыя:Рэлігія ў Алжыры| ]] btr8vrimf6lxn1tesjd4h361ae3h16z 0 95381 4162086 2961330 2022-07-20T01:43:14Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{coord|display=title|48|33|57|N|2|42|50|E|region:FR|scale=2500}} [[Выява:0 Maincy - Château de Vaux-le-Vicomte (2).JPG|thumb|right|300px|Галоўны дом сядзібы]] [[Выява:Kasteel van Vaux-le-Vicomte - Maincy 06.jpg|thumb|right|300px|]] '''Во-ле-Віконт''' ({{lang-fr|Château de Vaux-le-Vicomte}}) — класічная французская сядзіба-палац XVII стагоддзя, размешчаная ў наваколлях [[Мелён]]а, у 55 км да паўднёвы ўсход ад [[Парыж]]а. Пабудаваная ў 1658-1661 для Нікаля Фуке, віконта Во і Мелёна, суперінтэнданта фінансаў пры [[Людовік XIV|Людовіку XIV]]. == Гл. таксама == {{Commons|Château de Vaux-le-Vicomte}} * [[Замкі Францыі]] == Спасылкі == * [http://www.vaux-le-vicomte.com/ Афіцыйны сайт] * [http://kannelura.info/?p=1661 Архітэктурны план ансамбля] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304172916/http://kannelura.info/?p=1661 |date=4 сакавіка 2016 }} [[Катэгорыя:Палацы Францыі]] [[Катэгорыя:Замкі Францыі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1661 годзе]] [[Катэгорыя:Палацава-паркавыя ансамблі]] 2558lt7xiyg6vtty6xz0ex30qtmp3cp 0 97054 4161874 4044509 2022-07-19T13:47:21Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki [[File:Atamante preso dalle Furie 0014.jpg|thumb|255px|right|<center>Атамант]] '''Атамант''' ці '''Афамант''' ці '''Атамас''' — у [[Старажытнагрэчаская міфалогія|старажытнагрэчаскай міфалогіі]]<ref>Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.125; Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.1. С.203-204</ref> цар [[Архамен, Беотыя|Архамена]] ў [[Беотыя|Беотыі]], або цар Фесаліі (у «Фрыксе 1» Еўрыпіда). Сын [[Эол, сын Эліна|Эола]] <ref>Гесіёд. Пералік жанчын, фр.10, стар.26 М.-У.</ref> і Энарэты. Ад багіні [[Нефела|Нефелы]] ў яго нарадзіліся дзеці [[Фрыкс]] і [[Гела]], ад [[Іно]] — дзеці [[Леарх]] і [[Мелікерт]], ад [[Феміста]] — дзеці Леўкон, Эрытрый, Схеней, Птой <ref>Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка I 7, 3; 9, 1-2; III 4, 2-3</ref>. [[File:Athamas i ino.jpg|thumb|255px|злева|<center>Атамас]] Забіў Леарха, калі [[Гера]] наслала на Афаманта вар'яцтва за тое, што ён узяў на выхаванне [[Дыяніс]]а. Выгнаны з Беотыі і пасяліўся ў зямлі, названай Афамантыя. У Беотыі паказвалі Афамантава поле <ref>Паўсаній. Апісанне Элады IX 24, 1</ref>. Цар Архамена [[Андрэй, міфалогія|Андрэй]] выдзеліў яму вобласць Каранеі і Галіярта. Ён усынавіў сваіх траюрадных пляменнікаў Галіярта і Корана <ref>Паўсаній. Апісанне Элады IX 34, 7</ref>. Заснаваў горад Гал у Фтыяцідзе <ref>Страбон. Геаграфія IX 5, 8 (стар.433)</ref>. Прапанаваў сябе ў ахвяру Зеўсу <ref>Арыстафан. Аблокі 257, паводле Сафокла</ref>. Ахейцы збіраліся закалоць яго як збавіцельную ахвяру, але Кіцісор выратаваў яго і наклікаў гнеў бога на сваіх нашчадкаў, якія жылі ў Алосе <ref>Герадот. Гісторыя VII 197</ref>. Дзеючая асоба трагедыі Эсхіла «Афамант, ці Фрыкс» (фр.1-4а Рат) і дзвюх трагедый Сафокла «Афамант» (фр.4-6 Рат), дзвюх трагедый Еўрыпіда «Фрыкс», саціраўскай драмы Ксенокла Старэйшага «Афамант», трагедый Астыдаманта Малодшага, невядомага аўтара, Энія і Акцыя «Афамант», дзвюх камедый пра Афаманта <ref>Комментарий Д. О. Торшилова в кн. Гигин. Мифы. СПб, 2000. С.10</ref>. Імя Афаманта атаясамліваецца з народам [[афаманцы|афаманцаў]] — «варварамі», якія з часам успрынялі грэчаскую культуру. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{Commonscat|Athamas}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Героі старажытнагрэчаскіх міфаў]] [[Катэгорыя:Міфы Беотыі]] 14w51zq4bcyhtj3nnesptvx6algx1gd 0 97460 4162201 4004908 2022-07-20T08:05:21Z CommonsDelinker 151 Removing [[:c:File:Могила_композитора_Алексея_Туренкова.JPG|Могила_композитора_Алексея_Туренкова.JPG]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Fitindia|Fitindia]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files on User:Rubin16/review7|]]. wikitext text/x-wiki {{Музыкант | Імя = Аляксей Яўлампавіч Туранкоў | Подпіс = | Лога = | Фота = Turenkov.jpg | Апісанне_фота = | Поўнае_імя = | Дата_нараджэння = | Месца_нараджэння = | Дата_смерці = | Месца_смерці = | Гады = | Нацыянальнасць = | Краіна = | Прафесіі = | Інструменты = | Жанры = | Псеўданімы = | Гурты = | Супрацоўніцтва = | Лэйблы = | Сайт = | Узнагароды = }} {{Цёзкі2|Туранкоў}} '''Аляксе́й Яўла́мпавіч Туранко́ў''' ({{ДН|21|1|1886|9}}, [[Санкт-Пецярбург]], Расія — {{ДС|27|9|1958}}, [[Горад Мінск|Мінск]]) — беларускі {{Кампазітар|СССР|Беларусі}}. == Біяграфія == [[Файл:Аляксей Туранкоў у моладасці.jpg|міні|злева|Аляксей Туранкоў у моладасці]] З сялянскай сям’і. У 1911—1914 вучыўся ў [[Пецярбургская кансерваторыя|Пецярбургскай кансерваторы]]і. З 1918 жыў у [[Гомель|Гомелі]], загадваў музычнай секцыяй гарадскога аддзялення народнай асветы. З 1934 года з другой жонкай Ксеніяй Якаўлеўнай перабраўся ў [[Менск]]у, працаваў альтыстам у сімфанічным аркестры<ref name="zviazda">[https://zviazda.by/be/news/20160325/1458922842-zabytyya-partytury-alyakseya-turankova-prachytali-u-gomeli Забытыя партытуры Аляксея Туранкова прачыталі ў Гомелі. 26.03.2016]</ref>. Дэпутат [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]], [[заслужаны дзеяч мастацтваў БССР]] (1940). У час 2-й сусветнай вайны заставаўся на акупаванай тэрыторыі. У 1941—1944 г. супрацоўнік [[Выдавецтва школьных падручнікаў і літаратуры для моладзі]] ў Менску і выдавецтва [[Канстанцін Барысавіч Езавітаў|К. Езавітава]] ў [[Рыга|Рызе]].<ref>Ю. Туронак (2002)</ref> Арыштаваны 22.7.1944 у Мінску. Асуджаны пазасудовым органам НКВД 23.6.1945 як «памагаты нямецкіх акупантаў» да 10 гадоў ППК і 5 гадоў пазбаўлення правоў з канфіскацыяй маёмасці. Этапаваны ў адзін з канцлагераў [[ГУЛАГ]]а, дзе, па сведчанні [[А. Царанкоў|А. Царанкова]], ледзь не загінуў ад голаду. Вызвалены, хутчэй за ўсё, да 1947. Паводле іншых звестак, знаходзіўся ў лагерах да 14 жніўня 1954 года.<ref>Гісторыя Беларусі. У 6 т. Т. 6. Беларусь у 1946—2009 гг. / Ред. тома У. Навіцкі. Мінск, 2011. С. 143.</ref> Рэабілітаваны судовай калегіяй па крымінальных справах Вярхоўнага суда БССР 21.10.1959 г.<ref>Л. Маракоў (2003)</ref> Пахаваны на [[Вайсковыя могілкі (Мінск)|Вайсковых могілках]] [[Мінск]]а. == Творчасць == Адзін з пачынальнікаў жанраў масавай песні, хору, раманса ў беларускай музыцы. Аўтар опер «[[Кветка шчасця]]» (лібрэта [[Вольга Міхайлаўна Барысевіч|В. Барысевіч]], [[Пятрусь Броўка|П. Броўкі]] і [[Пятро Глебка|П. Глебкі]], паст. 1939), «[[Яснае світанне]]», балета «[[Лясная казка, балет|Лясная казка]]». Напісаў музыку да многіх драматычных спектакляў («Пінская шляхта» і інш.) і кінафільмаў. Аўтар апрацоўкі беларускіх народных песень. Асаблівае значэнне ў яго творчасці мае опера «[[Кветка шчасця]]», якая вызначаецца паэтычнасцю, лірызмам, сувяззю з нацыянальным музычным фальклорам, дакладнасцю музычных характарыстык у абмалёўцы вобразаў, дасціпным народным гумарам<ref>Дз. Жураўлёў (БелЭн, 2003)</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|3-2|}} * ''Туронак Ю.'' Беларуская кніга пад нямецкім кантролем (1939—1944). — Мн., 2002. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.bgam.edu.by/bgam_ru/vestnik-9.htm У истоков современной белорусской композиторской школы: К 120-летию со дня рождения А. Е. Туренкова (1886—1958)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121208045850/http://www.bgam.edu.by/bgam_ru/vestnik-9.htm |date=8 снежня 2012 }} {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Туранкоў Аляксей Яўлампавіч}} [[Катэгорыя:Кампазітары Беларусі]] [[Катэгорыя:Оперныя кампазітары]] [[Катэгорыя:Заслужаныя дзеячы мастацтваў Беларускай ССР]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 1-га склікання]] g6zbs4vvn1766va2izft6se1vn9q8s2 0 104206 4162070 4156953 2022-07-19T22:13:53Z wikitext text/x-wiki 4162071 4162070 2022-07-19T22:14:21Z wikitext text/x-wiki 4162072 4162071 2022-07-19T22:15:01Z wikitext text/x-wiki {{Грамадская арганізацыя |назва = Беларускі Незалежны прафсаюз |абрэвіятура = БНП |назва на мове арыгінала = |лагатып = [[Файл:BNPemblemRedd.jpg|300px]] |выява = |арыгінал = |дата заснавання = 6 кастрычніка 1991 |дата роспуску = |колькасць удзельнікаў = |тып = прафсаюз |назва пасады кіраўніка = Старшыня |кіраўнік = [[Максім Пазнякоў]] |назва цэнтра = офіс БНП |цэнтр = Салігорск |узнагароды = |афіцыйны сайт = [http://belnp.org] |місія = |сфера дзейнасці = абарона сацыяльна-эканамічных правоў |месца знаходжання = [[Салігорск]], [[Мазыр]], [[Наваполацк]],[[Гродна]], [[Бабруйск]], }} '''Беларускі Незалежны прафсаюз''' (''Беларускі Незалежны прафсаюз гарнякоў, хімікаў, нафтаперапрацоўшчыкаў, энергетыкаў, транспартнікаў, будаўнікоў і іншых работнікаў, БНП'') — беларускі [[прафесійны саюз]]. Дэмакратычны прафсаюз, заснаваны [[6 кастрычніка]] [[1991]] года, як Незалежны прафсаюз гарнякоў Беларусі (НПГБ). 3 чэрвеня 1993 г. на пазачарговым з’ездзе ў г. Салігорска НПГБ быў перайменаваны ў Беларускі Незалежны прафсаюз. Старшынёй прафсаюза з [[20 красавіка]] [[2019]], з’яўляецца Пазнякоў Максім Міхайлавіч. Найбольш буйныя суполкі — на прадпрыемствах нафтахіміі: ААТ [[Беларуськалій|«Беларуськалій»]] ([[Салігорск]]), ААТ [[Нафтан (прадпрыемства)|«Нафтан»]] ([[Наваполацк]]), ААТ [[Гродна Азот|«Гродна Азот»]] ([[Гродна]]), ААТ [[Белшына |«Белшына»]] ([[Бабруйск]]). Кіруючы орган — З’езд, які збіраецца раз на чатыры гады. Паміж з’ездамі, прафсаюзам кіруе — Рада прадстаўнікоў, выканаўчым органам прафсаюза з’яўляецца — Выканаўчае бюро, якое складаецца з старшыні, віцэ-старшынь і сакратара-скарбніка прафсаюза. == Мэты прафсаюза == Асноўнай мэтай БНП з’яўляецца — выяўленне, выраз, рэалізацыя і абарона правоў і прафесійных інтарэсаў работнікаў. Прадстаўляць і адстойваць інтарэсы работнікаў: — Членаў БНП у органах дзяржаўнай улады і органах кіравання, таксама ў судах; — Распрацоўваць і заключаць тарыфныя пагадненні на розных узроўнях па пытаннях паляпшэння ўмоваў працы і жыцця работнікаў, занятасці, заработнай платы, працягласці рабочага часу, аховы здароўя і ў далейшым патрабаваць іх выканання. == Асноўныя задачы прафсаюза == # Годная аплата працы. # Забеспячэнне бяспечных і здаровых умоў працы. # Садзейнічанне ў стварэнні пенсійных і медыцынскіх страхавых фондаў і ўвядзенне механізмаў дадатковага сацыяльнага страхавання. # Абарона правоў работнікаў у пытаннях занятасці, працоўнага часу, адпачынку і сацыяльных гарантый. # Рэгуляванне пытанняў працоўнага дагавора. # Прававая абарона членаў БНП. # Стварэнне і падтрымка: жаночай сеткі, моладзевай арганізацыі і арганізацыі ветэранаў вытворчасці. == Гісторыя == === Перадгісторыя стварэння НПГБ === Гісторыя незалежнага прафсаюзнага руху Беларусі цесна звязана з рабочым рухам. За кропку адліку можна з упэўненасцю ўзяць [[1989]] год, калі прайшлі выступы шахцёраў у Салігорску. Першая хваля рабочага руху ў Салігорску паднялася ў 1989 годзе, тады там быў створаны клуб «Пошук», а пазней ў 1990 г. і незалежнае аб’яднанне «Рабочы саюз». Затым у горадзе сталі актыўна арганізоўвацца рабочыя камітэты і страйкамы. Рабочыя вылучылі палітычныя і эканамічныя патрабаванні: павышэнне заработнай платы, паляпшэнне ўмоў працы, ліквідацыя палітычнай манаполіі КПСС-КПБ. У канцы 1980-х гадоў працоўны рух фармаваўся ў першую чаргу ў шахцёрскіх рэгіёнах: [[Данецк]] ва Украіне; Кузбас, [[Кемерава]], [[Маскоўская вобласць]] — у [[Расія|Расіі]]; Карганда ў [[Казахстан]]е. У Беларусі такім цэнтрам стаў Салігорск. У гэты час ўтвараецца Незалежны прафсаюз гарнякоў СССР (НПГ СССР), які стаў ля вытокаў працоўнага і незалежнага прафсаюзнага руху ў Беларусі. У той час на Вытворчым аб’яднанні «Беларуськалій» быў вельмі нізкім ўзровень заработнай платы. Работнікі горнай галіны за катаржная праца атрымлівалі на парадак ніжэй, чым работнікі іншых прадпрыемстваў горада. Сярэдні заробак у гэтай галіне па Салігорску знаходзіўся на 6-м месцы. Пры гэтым працоўны дзень шахцёра часцяком ператвараўся ў 11-гадзінны, паколькі не ўлічваўся час, які затрачваецца на спуск у шахту і дастаўку да месца працы і назад. Да таго ж цалкам адсутнічала ўвага кіраўніцтва прадпрыемства да праблем шахцёраў, у тым ліку да самай галоўнай — забеспячэнню бяспекі працы. Сярэдняя смяротнасць салігорскіх гарнякоў на вытворчасці складала ў сярэднім — 49 гадоў. ==== Стварэнне НПГБ ==== [[Файл:ANPG1991.jpg|міні|300x300пкс|Устаноўчы сход Першаснай арганізацыі аб’яднання Незалежных прафсаюзаў гарнякоў (АНПГ) СССР. 27 сакавіка 1991 г.]]Днём нараджэння Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі (НПГБ) умоўна можна назваць — 27 сакавіка 1991 года, калі была праведзена Ўстаноўчая канферэнцыя Салігорскай пярвічкі АНПГ СССР. Дэлегатаў на ўстаноўчай канферэнцыі было няшмат, усяго 16 чалавек. Не ўсе структуры прадпрыемства (рудаўпраўлення) былі ўцягнутыя ў працэс стварэння прафсаюзнай арганізацыі. Касцяк яе складалі толькі два рудаўпраўлення (3Ру і 4Ру). Але вельмі хутка ініцыятыву падхапілі рабочыя іншых падраздзяленняў прадпрыемства. Увосень 6 кастрычніка 1991 года праходзіць Устаноўчы з’езд Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі, на якім прымаецца Статут і абіраюцца прафсаюзныя органы кіравання. Першым старшынёй Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі абіраецца — [[Іван Вацлававіч Юргевіч|Юргевіч Іван Вацлававіч]]. Заснавальнікамі Незалежнага прафсаюзнага руху Беларусі трэба лічыць усіх сябраў НПГБ, якія першымі ўступілі ў прафсаюз. Але ідэолагамі і распрацоўшчыкамі першага дэмакратычнага прафсаюзу ў Беларусі сталі тры чалавекі: Іван Юргевіч, Васіль Юркін, Аляксандр Доўнар. === Станаўленне прафсаюза === У лютым 1992 года адбылася першая канферэнцыя Незалежнага прафсаюза гарнякоў ВА «Беларуськалій». Менавіта на канферэнцыі ўпершыню прафсаюз гарнякоў агучыў ініцыятыву ўступлення ў безтэрміновую працоўную спрэчку з наймальнікам і, у канчатковым выніку, прыняў рашэнне пачаць страйк. Патрабаванні, вылучаныя страйкоўцамі, ўключалі павышэнне аплаты працы, сацыяльныя гарантыі, забеспячэнне годных умоваў працы. Забастоўка доўжылася 44 дні. Паралельна шахцёрамі і членамі іх сем’яў была абвешчаная галадоўка шахцёраў, якая працягвалася 18 дзён. Затым прафсаюзам быў арганізаваны пешы паход шахцёраў у Мінск. Акцыі апынуліся не марнымі. Незалежны прафсаюз атрымаў рэальную перамогу. У краіне ўпершыню было падпісана Тарыфнае пагадненне, у якім было адлюстравана палажэнне аб тым, што мінімальная зарплата павінна адпавядаць мінімальнаму спажывецкаму бюджэту. У красавіку 1992 года часовае пагадненне набыло статус нарматыўнага дакумента. Заработная плата на ВА «Беларуськалій» была павышана ў 3,4 разы. У 1993 г. была падпісана першая Калектыўная дамова з наймальнікам. На 1 гадзіну быў скарочаны працоўны дзень для шахцёраў. Адпачынак для тых, хто працуе пад зямлёй, быў павялічаны да 66 дзён. ==== Ад НПГБ да БНП ==== Пачынаючы з гэтага моманту па ўсёй Беларусі ствараюцца першасныя арганізацыі Незалежнага прафсаюза: [[Магілёў]], [[Віцебск]], [[Гродна]], [[Мазыр]], [[Бабруйск]], [[Мінск]], [[Руба]], [[Мікашэвічы]], [[Орша]], [[Салігорск]]. Дзесяткі першасных арганізацый. У Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі ўступалі работнікі розных сфераў дзейнасці, ад транспартнікаў ды настаўнікаў і медыкаў. Таму ў 1993 годзе, на III-м пазачарговым З’ездзе НПГБ было прынята рашэнне перайменаваць прафсаюз у Беларускі Незалежны прафсаюз гарнякоў, хімікаў, нафтаперапрацоўшчыкаў, энергетыкаў, транспартнікаў, будаўнікоў і іншых работнікаў (БНП). Акрамя таго, у гэтым жа годзе ствараецца Асацыяцыя прафсаюзаў Беларускага Кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў (АП БКДП). Адным з заснавальнікаў гэтай альтэрнатыўнага прафцэнтра стаў Беларускі незалежны прафсаюз (БНП). У склад БКДП на той момант ўваходзілі Беларускі незалежны прафсаюз (БНП), [[Свабодны прафсаюз Беларускі]] (СПБ), Свабодны прафсаюз металістаў (СПМ), Прафсаюз педагогаў і Дэмакратычны прафсаюз транспартнікаў (ДПТ), у які ўваходзіў нацыянальны прафсаюз авіядыспэтчараў. На працягу 1990-х актывісты БНП вялі бесперапынную барацьбу па адстойванні інтарэсаў не толькі сваіх членаў, але і ўсіх працоўных краіны, арганізуючы масавыя акцыі пратэсту. Гэта адыграла сваю ролю ў лёсе прафсаюза. Асабліва, пасля выбараў першага прэзідэнта Рэспублікі Беларусі ў [[1994]] годзе. У прафсаюзе было прынята рашэнне падтрымаць на выбарах лідара Беларускага Народнага Фронту «Адраджэньне» Зянона Пазняка. Вялікая колькасць актывістаў ўвайшлі ў ініцыятыўныя групы [[Пазняк|З.Пазняка]], або [[Шушкевіч|С.Шушкевіча]].[[Файл:NPG flag-mod.jpg|міні|300x300пкс| Сцяг НПГБ (БНП) да 1995 года ]]Першыя выбары прэзідэнта Беларусі прайшлі 23 чэрвеня і 10 ліпеня [[1994]] года. Фаварыт БНП Зянон Пазьняк заняў трэцяе месца і набраў — 13,1 % галасоў. Перамогу ў другім туры атрымаў Аляксандр Лукашэнка. ==== БНП у «няміласці» ==== У жніўні 1995 года, пачалася забастоўка гомельскіх кіроўцаў тралейбусаў, якія хутка знайшлі падтрымку ў тралейбусных дэпо сталіцы. 15 жніўня пачалася забастоўка ў тралейбусным дэпо № 1 у Мінску. Асноўным патрабаваннем была выплата заробку, які работнікам затрымлівалі ўжо тры тыдні. 17 жніўня кіроўцаў [[Забастоўка працаўнікоў мінскага метрапалітэна (1995)|падтрымалі працаўнікі Мінскага метрапалітэна]]. На дзвярах Мінскага метрапалітэна з’явіліся таблічкі з паведамленнем, што станцыі зачыненыя па тэхнічных прычынах. У страйке прынялі ўдзел дэмакратычныя прафсаюзы. [[Файл:BNP 1993.jpg|злева|міні|Л. Мархотка, А. Доўнар, І. Юргевіч, С. Шушкевіч, В. Сапронаў на сустрэчы ў Салігорску, 13 кастрычніка 1993 г.]] 19 жніўня ўнутраныя войскі ачапілі штаб-кватэры Свабоднага прафсаюза Беларусі, якія выступалі арганізатарамі страйку. У падтрымку СПБ выступілі ўсе дэмакратычныя прафсаюзы Беларусі. Сябры НПГ ВА «Беларуськалій» з Салігорску абяцалі, што ў выпадку спробаў расправы з страйкоўцаў «выступяць з акцыямі пратэсту, аж да абвяшчэння папераджальнага страйку». Не гледзячы на гэта, былі арыштаваныя тры прафсаюзных лідара і звольнена 58 работнікаў сталічнай падземкі. Аляксандр Лукашэнка крытыкаваў МУС за тое, што з страйкоўцаў метрапалітэну залішне цырымоняцца. З гэтага моманту ўсе дэмакратычныя прафсаюзы, якія ўваходзілі ў БКДП, сталі разглядаюцца [[Палітычны рэжым|палітычным рэжымам Беларусі]], як апазіцыйныя структуры. У сувязі з пагаршэннем здароўя 18 лютага [[1995]] года ў адстаўку сыходзіць першы лідар і натхняльнік БНП Іван Вацлававіч Юргевіч. Выконваючым абавязкі старшыні БНП абраны Бабаед Віктар Сяргеевіч, а 29-30 чэрвеня 1995 г. на з’ездзе яго абіраюць старшынёй прафсаюза. Адносіны прафсаюза з уладамі працягваюць пагаршацца. [[17 кастрычніка]] [[1996]] г. актывісты БНП вырашылі паўтарыць пешы паход з Салігорску на Мінск, як у 1992 годзе. Асноўныя патрабаванні чыталіся на плакатах, якія трымалі ў руках удзельнікі шэсця: «Пенсіянерам годную і своечасовую пенсію!», «Беспрацоўным — пасобіе на жыццё, а не на выміранне!», «Лекарам і настаўнікам — годны заробак, а не жабрацкае пасобіе!» . Аднак кіраўніцтва прафсаюза адразу ж было затрымана пры выхадзе з горада і аштрафавана. Па шляху руху калоны ўдзельнікі затрымліваліся прадстаўнікамі міліцыі розных РАУС. Так затрыманне адбываліся ў Салігорскім, Слуцкім і Ўздзенскім раёнах. У выніку «руплівай» працы прадстаўнікоў міліцыі, да Мінска дайшоў толькі адзін з удзельнікаў калоны. У Салігорску [[4 кастрычніка]] [[1998]] г. 600 членаў БНП прайшліся па горадзе, нагадаўшы ўладам аб пачатку 1990-х. Роўна праз месяц, [[4 лістапада]], на стадыёне «Будаўнік» прафсаюзы сабралі 3000 пратэстуючых. Для 100 тысячнага горада гэта стала самай масавай акцыяй пратэсту. У гадавіну [[Чарнобыльская катастрофа|чарнобыльскай трагедыі]] 26 красавіка 1997 года, некалькі актывістаў разам з намеснікам старшыні НПГ Аляксандрам Каралёвым арганізуюць велапрабег пад лозунгам: «Не — сацыяльнаму Чарнобылю!». У лістападзе 1998 г. актывісты НПГ ВА «Беларуськалій» арганізавалі трэці паход на Менск, у гэты раз — «Паход за шахтёрскай пенсіяй». Па аналогіі з 1996 годам, людзей затрымлівалі супрацоўнікі мясцовых РАУС, у аддзяленнях іх прыніжалі, абшуквалі і распраналі. Калі гарнякі дайшлі да Мінска, усю групу шахцёраў атачыў АМАП і затрымаў паўторна. Праз пэўны адрэзак часу, пасля акцыі, пенсія для забойнай групы была павялічана ў 2 разы. У чэрвені 1999 г. праходзіць V-ы чарговы з’езд БНП. Старшынёй паўторна абіраецца Віктар Бабаед. === Барацьба за выжыванне === [[Файл:Flag_BNP.jpg|справа|300x300пкс|Афіцыйны сцяг БНП з 1995 года]] Чарговыя выбары прэзідэнта Беларусі, якія прайшлі 9 верасня 2001 года, зноў паўплывалі на становішча справаў у БНП. У гэты раз актывісты і лідары прафсаюза не так заўзята прымалі ўдзел у перадвыбарчай кампаніі. Прычынай таму стала тое, што на чале ўсіх апазыцыйных сілаў у краіне была вылучана адзіная кандыдатура на пасаду прэзідэнта, дзейны лідар Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі — Уладзіміра Ганчарыка. Па сутнасці, галоўны канкурэнт БКДП на прафсаюзным полі Беларусі. У.Ганчарык прайграў выбары А. Лукашэнкі, набраўшы — 15,65 % галасоў. Улады не забыліся пра падтрымку У.Ганчарыка прафсаюзамі. У бліжэйшы час была абмежаваная магчымасць збору прафсаюзных узносаў безнаяўным шляхам. У Снежні 2001 года, Савет Міністраў РБ сваёй Пастановай № 1804 аб мерах па абароне правоў членаў прафсаюзаў распарадзіўся адмяніць сістэму безнаяўнага ўтрымання прафсаюзных унёскаў з заработнай платы. Прафсаюзам давялося збіраць ўнёскі ўручную. Натуральна гэта скараціла лік сродкаў, што паступалі ў бюджэт БНП, а ў выніку скарацілася і колькасць сябраў прафсаюза. Да таго ж, з гэтага моманту ў незалежных прафсаюзаў з’явіўся новы вораг — ФПБ, якая падпарадкавалася прэзыдэнту Лукашэнку на пазачарговым IV з’ездзе ФПБ і абралі сабе ў старшыні Леаніда Козіка. Л. Козік быў абраны старшынёй ФПБ летам 2002 года. Да гэтага ён займаў шэраг кіруючых пастоў ў органах беларускай улады і Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі, працаваў намеснікам кіраўніка Адміністрацыі прэзідэнта, не маючы ніякіх адносін да прафсаюзаў. Атрымаўшы ў шэраг ворагаў яшчэ і 4-х мільённую Федэрацыю прафсаюзаў Беларусі, справы ў арганізацыі значна пагоршыліся. Да фінансавых праблемаў, падключыліся праблемы ціску на сябраў прафсаюза. На прадпрыемствах з’яўляюцца ідэалагічныя аддзелы. З работнiкамi, што ўваходзяць у «ня афіцыйныя» прафсаюзы пачалі праводзіць «прафілактычныя» гутаркі, караць за ўдзел у прафсаюзных акцыях, угаворваць выходзіць з Незалежнага прафсаюза, падкупляць пасадамі і разрадамі. Сваю ролю ў якасці меры ўздзеяння адыграла «пагалоўная кантрактызацыі» работнікаў. З непажаданымі работнікамі папросту не працягнулі караткачасовыя працоўныя кантракты. У выніку колькасць арганізацыі пачала скарачацца. З 12 000 сябраў прафсаюза ў 1999 годзе, у 2007 яна ўжо складала 7 000 сябраў прафсаюза. 15 кастрычніка 2002 г. у адстаўку падаў старшыня БНП Віктар Бабаед. З яго слоў, ён не бачыў больш да сябе даверу сябраў Рады прадстаўнікоў. Акрамя таго, пагоршылася эканамічная сітуацыя: не было сродкаў на ўтрыманне офісаў. Выконваючым абавязкі старшыні Беларускага Незалежнага прафсаюза абіраецца сакратар-скарбнік Зімін Мікалай Васільевіч. Даходзіла да таго, што Н. В. Зімін з свайго шахцёрскага заробку аплачваў камунальныя плацяжы прафсаюзнага офіса, працягваючы працаваць у забоі на 4 РУ ААТ «Беларуськалій». VI з’ездам БНП, які адбыўся ў Мінску 15 лютага 2003 года, старшынёй прафсаюза абіраюць намесніка старшыні НПГ ВА «Беларуськалій» — Корабава Васіля Сямёнавіча. Ня гледзячы на тое, што спыніла сваё дзеянне Пастанова Саўміна РБ № 1804, сітуацыя ў прафсаюзе была катастрафічная. БНП у Салігорску адмаўлялі ў арэндзе офіса. У 2004 годзе офіс тройчы пераязджаў. У штаце наёмных супрацоўнікаў офіса засталіся толькі пара чалавек. [[Файл:Piket BNP xz.jpg|Правядзенне пікету на стадыёне «Будаўнік» (г. Салігорск) супраць ціску на прафактывістаў ТАА «Дэльта-стыль»|міні|злева]] З 15 па 24 красавіка 2004 года Беларусь наведала Камісія Міжнароднай арганізацыі працы. Яшчэ ў 2000 годзе ў МАП была пададзена скарга, ініцыяваная АСМ, АПК, РЭП і БКДП ў дачыненні да парушэнняў прафсаюзных правоў у Рэспубліцы Беларусь. Дадзенае расследаванне праходзіла ў рамках справы № 2090 — аб парушэнні Урадам Рэспублікі Беларусь прынцыпаў свабоды аб’яднанняў. Падчас візіту была арганізавана інтэнсіўная праграма гутарак з прафсаюзнымі работнікамі і членамі прафсаюзаў, а таксама з іншымі арганізацыямі працоўных і працадаўцаў ў краіне. Разгледзеўшы скаргу, кіраўніцтва МАП вынесла беларускаму ўраду спіс рэкамендацый. У 2005 годзе з падпісных каталогаў і з сеткі распаўсюду перыёдыкі «Белсаюздрук» была выдаленая газета «Салідарнасць», што ўдарыла па яе распаўсюджванню, і адпаведна па акупальнасці. Было прынята рашэнне прыпыніць яе выпуск. З гэтага часу быў створаны сайт «Салідарнасць», які працуе да гэтага часу. 14 сакавіка 2007 г. у Салігорску прайшоў VII з’езд БНП. На ім былі адзначаны асноўныя праблемы з якімі сутыкаецца прафсаюз: арэнда памяшканняў для прафсаюзаў, пагалоўная кароткатэрміновая кантрактная сістэма. Старшынёй быў пераабраны Корабаў Васіль Сямёнавіч, які ў сваім выступе адзначыў не сяброўскія дзеянні «братняга», па міжнароднай арганізацыі ICEM, «Белхімпрафсаюза», які разам з уладамі «паводзяць сябе не па-партнёрску». Асноўнай праблемай прафсаюза заставалася яго малая колькасць, 7000 членаў, на той момант. Акрамя ціску на сяброў ўжо створаных першасных арганізацый, было немагчыма стварыць і новыя арганізацыі. Таму прыкладам з’яўляецца першасная арганізацыя ТАА «Дэльта-стыль» у Салігорску, калі 101 работнік ўступілі ў БНП і вырашылі стварыць сваю прафсаюзную арганізацыю. Адміністрацыя прадпрыемства адмовілася выдзяляць памяшканне для офіса арганізацыі, без якога іх рэгістрацыя ў мясцовых органах улады была не магчымая. Пярвічка тройчы атрымала адмову ад Салігорскага райвыканкаму ў рэгістрацыі. Наймальнік адмовіў і ў пералічэнні прафсаюзных унёскаў, парушыўшы Закон РБ «Аб Прафесійных саюзах», што пацвердзіў Салігорскі раённы суд. Пасля таго, як справа прыняла агалоску на ўзроўні ўсёй краіны, кіраўніцтвам прадпрыемства быў выдадзены загад аб ліквідацыі ТАА «Дэльта-стыль», а работніцы пераведзены на іншае швейнае прадпрыемства «Купалінка». ==== Сыход у цень ==== З 2010 года БНП цалкам сыходзіць з палітычнага поля. Перад прэзідэнцкімі выбарамі 2010 года, кіраўніцтва БНП прыняло пазіцыю няўдзелу ў перадвыбарных кампаніях. «Нам яшчэ трэба расці. А сёння ўдзел у прэзідэнцкай кампаніі для нас проста немагчыма. Незалежныя прафсаюзы і так вінавацяць у палітыканстве … А калі мы сапраўды паўдзельнічаем у палітычнай кампаніі, нам будзе вельмі кепска», — адзначыў тады старшыня БНП Васіль Корабаў. Нам. старшыні НПГ Аляксандр Каралёў яшчэ больш канкрэтна падкрэсліў пазіцыю прафсаюза па гэтым пытанні: «Прафсаюз павінен займацца жыццём чалавечым, асноўнае — гэта ахова працы і даход работніка. Таму звязваць прафсаюз з палітычнымі кампаніямі — неразумна». З 2010 года Незалежны прафсаюз фактычна больш не прымае ўдзелу ў вулічных пратэстах у якасці арганізатара. Заяўкі БНП на правядзенне акцый папросту адхіляюцца мясцовымі ўладамі. Апошняя праведзеная акцыя пратэсту арганізаваная БНП адбылася 20 лістапада 2010 г. на Салігорскім стадыёне «Будаўнік». Пікет быў заяўлены ў падтрымку сябраў прафсаюза ТАА «Дэльта-стыль». У ім узялі ўдзел каля 10 чалавек. Гэты дзень, на прадпрыемстве «Дэльта-стыль» быў абвешчаны працоўным, не гледзячы на тое, што гэта была субота, каб работніцы прадпрыемства не прынялі ўдзел у пікеце. У 2010 годзе «Белхімпрафсаюз» і кіраўніцтва канцэрна «Белнафтахім» ў таямніцы ад БНП падпісваюць Тарыфнае пагадненне. На шэрагу прадпрыемстваў першасным арганізацыям БНП адмаўляюць у працы Камісій па фарміраванню і падпісанню калектыўных дамоваў. Незалежны прафсаюз папросту ігнаруюць. ==== Змяненне тактыкі ==== На думку некаторых актывістаў БНП, большай ступені з Салігорску і Мазыра, сітуацыя ў прафсаюзе пагаршалася не толькі з-за вонкавага ціску, але і з-за няправільнага кіравання самім прафсаюзам. Таму 16 красавіка 2011 г. у Салігорску праходзіць чарговы VIII з’езд БНП, на якім старшынёй абіраецца Зімін Мікалай Васільевіч. У гэтым жа годзе ў лістападзе праходзіць ўрачыстае мерапрыемства прысвечанае 20-годдзю прафсаюза. Усплёск актыўнасці выпаў на 2012 год. 600 работнікаў мікашэвіцкага прадпрыемства РУВП «Граніт» выйшлі з ФПБ «па прычыне нездавальняючай працы прафкама і нізкай заработнай платы». 24 снежня 2011 года па ініцыятыве гранітаздабытчыкаў у Мікашэвічах адбылася сустрэча з прадстаўнікамі БНП, на чале з яго старшынёй М.Зіміным. Каля 200 чалавек выказалі жаданне перайсці ў незалежны прафсаюз. Быў праведзены Ўстаноўчы сход па стварэнню першаснай прафсаюзнай арганізацыі. Аднак працаўнікі сутыкнуліся з той жа праблемай, што і работніцы «Дэльта-стыль» — адмова ў памяшканні наймальнікам і адмова ў рэгістрацыі арганізацыі мясцовымі ўладамі. [[Файл:NPG cofer 2013.jpg|злева|міні|400x400пкс| Канферэнцыя НПГ ААТ «Беларуськалій» ]] Барацьба за права мець на прадпрыемстве першасную арганізацыю працягвалася больш за год. За гэты час усе актывісты БНП на «Граніце» былі альбо звольненыя, альбо самі звольніліся з прадпрыемства. Кіроўца «БелАЗа», лідар пярвічкі Алег Стахаевіч быў пазбаўлены пасведчання кіроўцы і звольнены з прадпрыемства, праз некалькі месяцаў пасля таго, як быў абраны старшынёй пяршоўкі. Нягледзячы на салідарнасць з прафактывістамі ў Беларусі, так і міжнародную падтрымку, арганізацыя БНП на «Граніце» усё ж не змагла існаваць. Кіраўніцтва БНП у асобе яе лідара М. В. Зіміна так пракаментавалі сітуацыю: «З упэўненасцю можна сказаць, што ў нашай краіне дзейнічае дазвольны парадак стварэння арганізацый». Пасля падзей на «Граніце» і «Дэльта-стыль» у прафсаюзе вырашылі змяніць тактыку і займацца ўмацаваннем ўжо створаных у БНП структур. На працягу апошніх пяці гадоў у прафсаюзе распрацоўваюцца і зацвярджаюцца стратэгіі развіцця БНП. Былі створаны тры напрамкі для больш эфектыўнай працы з членамі прафсаюза: жаночы, моладзевы і ветэранскі напрамкі. Актыўна праводзіцца навучанне і падрыхтоўка прафактыва. Прадстаўнікі БНП прымаюць удзел у міжнародных мерапрыемствах. Большасць першасных арганізацый, дзякуючы міжнароднаму ціску, вярнуліся ў рамкі працэсу па заключэнню каллектыўных дамоваў. Узаемаадносіны паміж прафсаюзам і органамі ўлады перайшлі ў ранг афіцыйнай перапіскі. БНП пастаянна накіроўвае ў Міністэрства працы і сацыяльнай абароны, Адміністрацыю прэзідэнта ці Саўмін: звароты, лісты і адкрытыя заявы, як гэта было ў перыяд правядзення ў Беларусі пенсійнай рэформы. Актыў першасных арганізацый перыядычна прымае ўдзел у зборы подпісаў. Не гледзячы на тое, што БНП імкнецца не прымаць актыўнага ўдзелу ў палітычным жыцці Беларусі і імкнецца весці канструктыўны дыялог з органамі ўлады, колькасць прафсаюза працягвае падаць і прафсаюз губляе свой уплыў. На сённяшні дзень БНП аб’ядноўвае пяць першасных арганізацый. Каля 80 % сяброў прафсаюза аб’яднаныя ў першаснай арганізацыі працаўнікоў ААТ «Беларуськалій» БНП. Агульная колькасць прафсаюза на 2018 год — 6062 сябраў прафсаюза. БНП — адзіны з незалежных прафсаюзаў, які прайшоў праз перыяд прэсінгу з боку ўладаў 2001—2013 гг. не ператварыўшыся ў маргінальную арганізацыю. Нягледзячы на ўсе цяжкасці і перыпетыі сучаснай гісторыі Беларусі, Беларускі Незалежны прафсаюз па сённяшні дзень застаецца самым шматлікім прафсаюзам у лагеры дэмакратычнага прафсаюзнага руху Рэспублікі Беларусь. === Забарона дзейнасці === [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместа»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канад Генеральной прокуратуры Беларусі|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. == Сяброўства == Сябрамі БНП могуць быць усе грамадзяне Рэспублікі Беларусь, замежныя грамадзяне, асобы без грамадзянства, якiя дасягнулi пятнаццацігадовага ўзросту, якія працуюць, або з’яўляюцца навучэнцамі або студэнтамі. Акрамя таго, такая частка грамадства як пенсіянеры, хатнія гаспадыні, інваліды працы і беспрацоўныя, пакінуўшы працу па ўважлівых прычынах, могуць знаходзіцца на ўліку ў сваіх першасных арганізацыях. Яны падаюць заявы ў першасныя арганізацыі па апошнім месцы працы і становяцца на ўлік у БНП. Не могуць быць сябрамі прафсаюза: наймальнікі і асобы, надзеленыя правам прыёму і звальнення, якія ажыццяўляюць функцыі найму і звальнення. Асобы, якія былі выключаныя з Незалежнага прафсаюза за парушэнне палажэнняў Статута БНП. Па стане на снежань 2017 года БНП складаўся з 6068 членаў прафсаюза. == Структура == * Беларускі Незалежны прафсаюз на сённяшні дзень складаецца з пяці першасных арганізацый размешчаных у пяці вобласцях Рэспублікі Беларусь. * Першасная прафсаюзная арганізацыя работнікаў ААТ «Беларуськалій» БНП, (г. Салігорск) * Першасная арганізацыя БНП ААТ «Мазырскі НПЗ», (г. Мазыр) * Першасная арганізацыя ААТ «Нафтан», (г. Наваполацк) * Першасная арганізацыя БНП ААТ «Гродна Азот», (г. Гродна) * Першасная прафсаюзная арганізацыя работнікаў ААТ «Белшына» БНП, (г. Бабруйск) * Рэгіянальная арганізацыя БНП г. Наваполацка. Існуюць таксама тры напрамкі членаў прафсаюза: жаночы, моладзевы і ветэранскі. == Сродкі масавай інфармацыі == З 1991 года па 2005 год друкаваным органам БНП была газета «Салідарнасць». У 2005 годзе газета спыніла сваё паўнавартаснае выданне. Сення прафсаюз мае свой вэбсайт і суполкі ў сацыяльных сетках. == Лідары арганізацыі == <blockquote> {| class="wikitable" |+ !дата абрання !пасада !старшыня прафсаюза !колькасць тэрмінаў |- |6 кастрычніка 1991 |Старшыня НПГБ, (з 1993 г. БНП) |Юргевіч Іван Вацлававіч |адзін |- |30 чэрвеня 1995 |Старшыня БНП |Бабаед Віктар Сяргеевіч |два няпоўных |- |15 кастрычніка 2002 |Выконваючы абавязкі старшыні БНП |Зімін Мікалай Васільевіч | - |- |15 лютага 2003 |Старшыня БНП |Корабаў Васілій Сямёнавіч |два |- |16 красавіка 2011 |Старшыня БНП |Зімін Мікалай Васільевіч |два |- |20 красавіка 2019 |Старшыня БНП |Пазнякоў Максім Міхайлавіч |адзін |} </blockquote> == Спасылкі == * [Http://www.warwick.ac.uk/russia/Intas/Belaruskarotki.doc Прафсаюзны рух Беларусі ў 1990—2004 гг. / БНП] * [Http://www.warwick.ac.uk/fac/soc/complabstuds/russia/Intas/NPGBelarus.doc ДАСЛЕДЧЫ ПРАЕКТ / Першасная арганізацыя Беларускага незалежнага прафсаюзу РУП ПА «Беларуськалій» — Незалежны прафсаюз гарнякоў (г. Салігорск)] * [Http://www.levonevski.net/pravo/razdel2/num3/2d335.html Закон Рэспублікі Беларусь ад 1992/04/22 № 1605-XII «Аб прафесійных саюзах»] па стане на 5 снежня 2007 года. [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] [[Катэгорыя:1991 год у Беларусі]] hn56mtfbiyi58gahz9bm0nkobliw0zz 4162214 4162072 2022-07-20T08:38:23Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Грамадская арганізацыя |назва = Беларускі Незалежны прафсаюз |абрэвіятура = БНП |назва на мове арыгінала = |лагатып = [[Файл:BNPemblemRedd.jpg|300px]] |выява = |арыгінал = |дата заснавання = 6 кастрычніка 1991 |дата роспуску = |колькасць удзельнікаў = |тып = прафсаюз |назва пасады кіраўніка = Старшыня |кіраўнік = [[Максім Пазнякоў]] |назва цэнтра = офіс БНП |цэнтр = Салігорск |узнагароды = |афіцыйны сайт = [http://belnp.org] |місія = |сфера дзейнасці = абарона сацыяльна-эканамічных правоў |месца знаходжання = [[Салігорск]], [[Мазыр]], [[Наваполацк]],[[Гродна]], [[Бабруйск]], }} '''Беларускі Незалежны прафсаюз''' (''Беларускі Незалежны прафсаюз гарнякоў, хімікаў, нафтаперапрацоўшчыкаў, энергетыкаў, транспартнікаў, будаўнікоў і іншых работнікаў, БНП'') — беларускі [[прафесійны саюз]]. Дэмакратычны прафсаюз, заснаваны [[6 кастрычніка]] [[1991]] года, як Незалежны прафсаюз гарнякоў Беларусі (НПГБ). 3 чэрвеня 1993 г. на пазачарговым з’ездзе ў г. Салігорска НПГБ быў перайменаваны ў Беларускі Незалежны прафсаюз. Старшынёй прафсаюза з [[20 красавіка]] [[2019]], з’яўляецца Пазнякоў Максім Міхайлавіч. Найбольш буйныя суполкі — на прадпрыемствах нафтахіміі: ААТ [[Беларуськалій|«Беларуськалій»]] ([[Салігорск]]), ААТ [[Нафтан (прадпрыемства)|«Нафтан»]] ([[Наваполацк]]), ААТ [[Гродна Азот|«Гродна Азот»]] ([[Гродна]]), ААТ [[Белшына |«Белшына»]] ([[Бабруйск]]). Кіруючы орган — З’езд, які збіраецца раз на чатыры гады. Паміж з’ездамі, прафсаюзам кіруе — Рада прадстаўнікоў, выканаўчым органам прафсаюза з’яўляецца — Выканаўчае бюро, якое складаецца з старшыні, віцэ-старшынь і сакратара-скарбніка прафсаюза. == Мэты прафсаюза == Асноўнай мэтай БНП з’яўляецца — выяўленне, выраз, рэалізацыя і абарона правоў і прафесійных інтарэсаў работнікаў. Прадстаўляць і адстойваць інтарэсы работнікаў: — Членаў БНП у органах дзяржаўнай улады і органах кіравання, таксама ў судах; — Распрацоўваць і заключаць тарыфныя пагадненні на розных узроўнях па пытаннях паляпшэння ўмоваў працы і жыцця работнікаў, занятасці, заработнай платы, працягласці рабочага часу, аховы здароўя і ў далейшым патрабаваць іх выканання. == Асноўныя задачы прафсаюза == # Годная аплата працы. # Забеспячэнне бяспечных і здаровых умоў працы. # Садзейнічанне ў стварэнні пенсійных і медыцынскіх страхавых фондаў і ўвядзенне механізмаў дадатковага сацыяльнага страхавання. # Абарона правоў работнікаў у пытаннях занятасці, працоўнага часу, адпачынку і сацыяльных гарантый. # Рэгуляванне пытанняў працоўнага дагавора. # Прававая абарона членаў БНП. # Стварэнне і падтрымка: жаночай сеткі, моладзевай арганізацыі і арганізацыі ветэранаў вытворчасці. == Гісторыя == === Перадгісторыя стварэння НПГБ === Гісторыя незалежнага прафсаюзнага руху Беларусі цесна звязана з рабочым рухам. За кропку адліку можна з упэўненасцю ўзяць [[1989]] год, калі прайшлі выступы шахцёраў у Салігорску. Першая хваля рабочага руху ў Салігорску паднялася ў 1989 годзе, тады там быў створаны клуб «Пошук», а пазней ў 1990 г. і незалежнае аб’яднанне «Рабочы саюз». Затым у горадзе сталі актыўна арганізоўвацца рабочыя камітэты і страйкамы. Рабочыя вылучылі палітычныя і эканамічныя патрабаванні: павышэнне заработнай платы, паляпшэнне ўмоў працы, ліквідацыя палітычнай манаполіі КПСС-КПБ. У канцы 1980-х гадоў працоўны рух фармаваўся ў першую чаргу ў шахцёрскіх рэгіёнах: [[Данецк]] ва Украіне; Кузбас, [[Кемерава]], [[Маскоўская вобласць]] — у [[Расія|Расіі]]; Карганда ў [[Казахстан]]е. У Беларусі такім цэнтрам стаў Салігорск. У гэты час ўтвараецца Незалежны прафсаюз гарнякоў СССР (НПГ СССР), які стаў ля вытокаў працоўнага і незалежнага прафсаюзнага руху ў Беларусі. У той час на Вытворчым аб’яднанні «Беларуськалій» быў вельмі нізкім ўзровень заработнай платы. Работнікі горнай галіны за катаржная праца атрымлівалі на парадак ніжэй, чым работнікі іншых прадпрыемстваў горада. Сярэдні заробак у гэтай галіне па Салігорску знаходзіўся на 6-м месцы. Пры гэтым працоўны дзень шахцёра часцяком ператвараўся ў 11-гадзінны, паколькі не ўлічваўся час, які затрачваецца на спуск у шахту і дастаўку да месца працы і назад. Да таго ж цалкам адсутнічала ўвага кіраўніцтва прадпрыемства да праблем шахцёраў, у тым ліку да самай галоўнай — забеспячэнню бяспекі працы. Сярэдняя смяротнасць салігорскіх гарнякоў на вытворчасці складала ў сярэднім — 49 гадоў. ==== Стварэнне НПГБ ==== [[Файл:ANPG1991.jpg|міні|300x300пкс|Устаноўчы сход Першаснай арганізацыі аб’яднання Незалежных прафсаюзаў гарнякоў (АНПГ) СССР. 27 сакавіка 1991 г.]]Днём нараджэння Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі (НПГБ) умоўна можна назваць — 27 сакавіка 1991 года, калі была праведзена Ўстаноўчая канферэнцыя Салігорскай пярвічкі АНПГ СССР. Дэлегатаў на ўстаноўчай канферэнцыі было няшмат, усяго 16 чалавек. Не ўсе структуры прадпрыемства (рудаўпраўлення) былі ўцягнутыя ў працэс стварэння прафсаюзнай арганізацыі. Касцяк яе складалі толькі два рудаўпраўлення (3Ру і 4Ру). Але вельмі хутка ініцыятыву падхапілі рабочыя іншых падраздзяленняў прадпрыемства. Увосень 6 кастрычніка 1991 года праходзіць Устаноўчы з’езд Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі, на якім прымаецца Статут і абіраюцца прафсаюзныя органы кіравання. Першым старшынёй Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі абіраецца — [[Іван Вацлававіч Юргевіч|Юргевіч Іван Вацлававіч]]. Заснавальнікамі Незалежнага прафсаюзнага руху Беларусі трэба лічыць усіх сябраў НПГБ, якія першымі ўступілі ў прафсаюз. Але ідэолагамі і распрацоўшчыкамі першага дэмакратычнага прафсаюзу ў Беларусі сталі тры чалавекі: Іван Юргевіч, Васіль Юркін, Аляксандр Доўнар. === Станаўленне прафсаюза === У лютым 1992 года адбылася першая канферэнцыя Незалежнага прафсаюза гарнякоў ВА «Беларуськалій». Менавіта на канферэнцыі ўпершыню прафсаюз гарнякоў агучыў ініцыятыву ўступлення ў безтэрміновую працоўную спрэчку з наймальнікам і, у канчатковым выніку, прыняў рашэнне пачаць страйк. Патрабаванні, вылучаныя страйкоўцамі, ўключалі павышэнне аплаты працы, сацыяльныя гарантыі, забеспячэнне годных умоваў працы. Забастоўка доўжылася 44 дні. Паралельна шахцёрамі і членамі іх сем’яў была абвешчаная галадоўка шахцёраў, якая працягвалася 18 дзён. Затым прафсаюзам быў арганізаваны пешы паход шахцёраў у Мінск. Акцыі апынуліся не марнымі. Незалежны прафсаюз атрымаў рэальную перамогу. У краіне ўпершыню было падпісана Тарыфнае пагадненне, у якім было адлюстравана палажэнне аб тым, што мінімальная зарплата павінна адпавядаць мінімальнаму спажывецкаму бюджэту. У красавіку 1992 года часовае пагадненне набыло статус нарматыўнага дакумента. Заработная плата на ВА «Беларуськалій» была павышана ў 3,4 разы. У 1993 г. была падпісана першая Калектыўная дамова з наймальнікам. На 1 гадзіну быў скарочаны працоўны дзень для шахцёраў. Адпачынак для тых, хто працуе пад зямлёй, быў павялічаны да 66 дзён. ==== Ад НПГБ да БНП ==== Пачынаючы з гэтага моманту па ўсёй Беларусі ствараюцца першасныя арганізацыі Незалежнага прафсаюза: [[Магілёў]], [[Віцебск]], [[Гродна]], [[Мазыр]], [[Бабруйск]], [[Мінск]], [[Руба]], [[Мікашэвічы]], [[Орша]], [[Салігорск]]. Дзесяткі першасных арганізацый. У Незалежнага прафсаюза гарнякоў Беларусі ўступалі работнікі розных сфераў дзейнасці, ад транспартнікаў ды настаўнікаў і медыкаў. Таму ў 1993 годзе, на III-м пазачарговым З’ездзе НПГБ было прынята рашэнне перайменаваць прафсаюз у Беларускі Незалежны прафсаюз гарнякоў, хімікаў, нафтаперапрацоўшчыкаў, энергетыкаў, транспартнікаў, будаўнікоў і іншых работнікаў (БНП). Акрамя таго, у гэтым жа годзе ствараецца Асацыяцыя прафсаюзаў Беларускага Кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў (АП БКДП). Адным з заснавальнікаў гэтай альтэрнатыўнага прафцэнтра стаў Беларускі незалежны прафсаюз (БНП). У склад БКДП на той момант ўваходзілі Беларускі незалежны прафсаюз (БНП), [[Свабодны прафсаюз Беларускі]] (СПБ), Свабодны прафсаюз металістаў (СПМ), Прафсаюз педагогаў і Дэмакратычны прафсаюз транспартнікаў (ДПТ), у які ўваходзіў нацыянальны прафсаюз авіядыспэтчараў. На працягу 1990-х актывісты БНП вялі бесперапынную барацьбу па адстойванні інтарэсаў не толькі сваіх членаў, але і ўсіх працоўных краіны, арганізуючы масавыя акцыі пратэсту. Гэта адыграла сваю ролю ў лёсе прафсаюза. Асабліва, пасля выбараў першага прэзідэнта Рэспублікі Беларусі ў [[1994]] годзе. У прафсаюзе было прынята рашэнне падтрымаць на выбарах лідара Беларускага Народнага Фронту «Адраджэньне» Зянона Пазняка. Вялікая колькасць актывістаў увайшлі ў ініцыятыўныя групы [[Зянон Пазняк|З. Пазняка]], або [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|С. Шушкевіча]]. [[Файл:NPG flag-mod.jpg|міні|300x300пкс|Сцяг НПГБ (БНП) да 1995 года]] Першыя выбары прэзідэнта Беларусі прайшлі 23 чэрвеня і 10 ліпеня [[1994]] года. Фаварыт БНП Зянон Пазьняк заняў трэцяе месца і набраў — 13,1 % галасоў. Перамогу ў другім туры атрымаў Аляксандр Лукашэнка. ==== БНП у «няміласці» ==== У жніўні 1995 года, пачалася забастоўка гомельскіх кіроўцаў тралейбусаў, якія хутка знайшлі падтрымку ў тралейбусных дэпо сталіцы. 15 жніўня пачалася забастоўка ў тралейбусным дэпо № 1 у Мінску. Асноўным патрабаваннем была выплата заробку, які работнікам затрымлівалі ўжо тры тыдні. 17 жніўня кіроўцаў [[Забастоўка працаўнікоў мінскага метрапалітэна (1995)|падтрымалі працаўнікі Мінскага метрапалітэна]]. На дзвярах Мінскага метрапалітэна з’явіліся таблічкі з паведамленнем, што станцыі зачыненыя па тэхнічных прычынах. У страйке прынялі ўдзел дэмакратычныя прафсаюзы. [[Файл:BNP 1993.jpg|злева|міні|Л. Мархотка, А. Доўнар, І. Юргевіч, С. Шушкевіч, В. Сапронаў на сустрэчы ў Салігорску, 13 кастрычніка 1993 г.]] 19 жніўня ўнутраныя войскі ачапілі штаб-кватэры Свабоднага прафсаюза Беларусі, якія выступалі арганізатарамі страйку. У падтрымку СПБ выступілі ўсе дэмакратычныя прафсаюзы Беларусі. Сябры НПГ ВА «Беларуськалій» з Салігорску абяцалі, што ў выпадку спробаў расправы з страйкоўцаў «выступяць з акцыямі пратэсту, аж да абвяшчэння папераджальнага страйку». Не гледзячы на гэта, былі арыштаваныя тры прафсаюзных лідара і звольнена 58 работнікаў сталічнай падземкі. Аляксандр Лукашэнка крытыкаваў МУС за тое, што з страйкоўцаў метрапалітэну залішне цырымоняцца. З гэтага моманту ўсе дэмакратычныя прафсаюзы, якія ўваходзілі ў БКДП, сталі разглядаюцца [[Палітычны рэжым|палітычным рэжымам Беларусі]], як апазіцыйныя структуры. У сувязі з пагаршэннем здароўя 18 лютага [[1995]] года ў адстаўку сыходзіць першы лідар і натхняльнік БНП Іван Вацлававіч Юргевіч. Выконваючым абавязкі старшыні БНП абраны Бабаед Віктар Сяргеевіч, а 29-30 чэрвеня 1995 г. на з’ездзе яго абіраюць старшынёй прафсаюза. Адносіны прафсаюза з уладамі працягваюць пагаршацца. [[17 кастрычніка]] [[1996]] г. актывісты БНП вырашылі паўтарыць пешы паход з Салігорску на Мінск, як у 1992 годзе. Асноўныя патрабаванні чыталіся на плакатах, якія трымалі ў руках удзельнікі шэсця: «Пенсіянерам годную і своечасовую пенсію!», «Беспрацоўным — пасобіе на жыццё, а не на выміранне!», «Лекарам і настаўнікам — годны заробак, а не жабрацкае пасобіе!» . Аднак кіраўніцтва прафсаюза адразу ж было затрымана пры выхадзе з горада і аштрафавана. Па шляху руху калоны ўдзельнікі затрымліваліся прадстаўнікамі міліцыі розных РАУС. Так затрыманне адбываліся ў Салігорскім, Слуцкім і Ўздзенскім раёнах. У выніку «руплівай» працы прадстаўнікоў міліцыі, да Мінска дайшоў толькі адзін з удзельнікаў калоны. У Салігорску [[4 кастрычніка]] [[1998]] г. 600 членаў БНП прайшліся па горадзе, нагадаўшы ўладам аб пачатку 1990-х. Роўна праз месяц, [[4 лістапада]], на стадыёне «Будаўнік» прафсаюзы сабралі 3000 пратэстуючых. Для 100 тысячнага горада гэта стала самай масавай акцыяй пратэсту. У гадавіну [[Чарнобыльская катастрофа|чарнобыльскай трагедыі]] 26 красавіка 1997 года, некалькі актывістаў разам з намеснікам старшыні НПГ Аляксандрам Каралёвым арганізуюць велапрабег пад лозунгам: «Не — сацыяльнаму Чарнобылю!». У лістападзе 1998 г. актывісты НПГ ВА «Беларуськалій» арганізавалі трэці паход на Менск, у гэты раз — «Паход за шахтёрскай пенсіяй». Па аналогіі з 1996 годам, людзей затрымлівалі супрацоўнікі мясцовых РАУС, у аддзяленнях іх прыніжалі, абшуквалі і распраналі. Калі гарнякі дайшлі да Мінска, усю групу шахцёраў атачыў АМАП і затрымаў паўторна. Праз пэўны адрэзак часу, пасля акцыі, пенсія для забойнай групы была павялічана ў 2 разы. У чэрвені 1999 г. праходзіць V-ы чарговы з’езд БНП. Старшынёй паўторна абіраецца Віктар Бабаед. === Барацьба за выжыванне === [[Файл:Flag_BNP.jpg|справа|300x300пкс|Афіцыйны сцяг БНП з 1995 года]] Чарговыя выбары прэзідэнта Беларусі, якія прайшлі 9 верасня 2001 года, зноў паўплывалі на становішча справаў у БНП. У гэты раз актывісты і лідары прафсаюза не так заўзята прымалі ўдзел у перадвыбарчай кампаніі. Прычынай таму стала тое, што на чале ўсіх апазыцыйных сілаў у краіне была вылучана адзіная кандыдатура на пасаду прэзідэнта, дзейны лідар Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі — Уладзіміра Ганчарыка. Па сутнасці, галоўны канкурэнт БКДП на прафсаюзным полі Беларусі. У.Ганчарык прайграў выбары А. Лукашэнкі, набраўшы — 15,65 % галасоў. Улады не забыліся пра падтрымку У.Ганчарыка прафсаюзамі. У бліжэйшы час была абмежаваная магчымасць збору прафсаюзных узносаў безнаяўным шляхам. У Снежні 2001 года, Савет Міністраў РБ сваёй Пастановай № 1804 аб мерах па абароне правоў членаў прафсаюзаў распарадзіўся адмяніць сістэму безнаяўнага ўтрымання прафсаюзных унёскаў з заработнай платы. Прафсаюзам давялося збіраць ўнёскі ўручную. Натуральна гэта скараціла лік сродкаў, што паступалі ў бюджэт БНП, а ў выніку скарацілася і колькасць сябраў прафсаюза. Да таго ж, з гэтага моманту ў незалежных прафсаюзаў з’явіўся новы вораг — ФПБ, якая падпарадкавалася прэзыдэнту Лукашэнку на пазачарговым IV з’ездзе ФПБ і абралі сабе ў старшыні Леаніда Козіка. Л. Козік быў абраны старшынёй ФПБ летам 2002 года. Да гэтага ён займаў шэраг кіруючых пастоў ў органах беларускай улады і Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі, працаваў намеснікам кіраўніка Адміністрацыі прэзідэнта, не маючы ніякіх адносін да прафсаюзаў. Атрымаўшы ў шэраг ворагаў яшчэ і 4-х мільённую Федэрацыю прафсаюзаў Беларусі, справы ў арганізацыі значна пагоршыліся. Да фінансавых праблемаў, падключыліся праблемы ціску на сябраў прафсаюза. На прадпрыемствах з’яўляюцца ідэалагічныя аддзелы. З работнiкамi, што ўваходзяць у «ня афіцыйныя» прафсаюзы пачалі праводзіць «прафілактычныя» гутаркі, караць за ўдзел у прафсаюзных акцыях, угаворваць выходзіць з Незалежнага прафсаюза, падкупляць пасадамі і разрадамі. Сваю ролю ў якасці меры ўздзеяння адыграла «пагалоўная кантрактызацыі» работнікаў. З непажаданымі работнікамі папросту не працягнулі караткачасовыя працоўныя кантракты. У выніку колькасць арганізацыі пачала скарачацца. З 12 000 сябраў прафсаюза ў 1999 годзе, у 2007 яна ўжо складала 7 000 сябраў прафсаюза. 15 кастрычніка 2002 г. у адстаўку падаў старшыня БНП Віктар Бабаед. З яго слоў, ён не бачыў больш да сябе даверу сябраў Рады прадстаўнікоў. Акрамя таго, пагоршылася эканамічная сітуацыя: не было сродкаў на ўтрыманне офісаў. Выконваючым абавязкі старшыні Беларускага Незалежнага прафсаюза абіраецца сакратар-скарбнік Зімін Мікалай Васільевіч. Даходзіла да таго, што Н. В. Зімін з свайго шахцёрскага заробку аплачваў камунальныя плацяжы прафсаюзнага офіса, працягваючы працаваць у забоі на 4 РУ ААТ «Беларуськалій». VI з’ездам БНП, які адбыўся ў Мінску 15 лютага 2003 года, старшынёй прафсаюза абіраюць намесніка старшыні НПГ ВА «Беларуськалій» — Корабава Васіля Сямёнавіча. Ня гледзячы на тое, што спыніла сваё дзеянне Пастанова Саўміна РБ № 1804, сітуацыя ў прафсаюзе была катастрафічная. БНП у Салігорску адмаўлялі ў арэндзе офіса. У 2004 годзе офіс тройчы пераязджаў. У штаце наёмных супрацоўнікаў офіса засталіся толькі пара чалавек. [[Файл:Piket BNP xz.jpg|Правядзенне пікету на стадыёне «Будаўнік» (г. Салігорск) супраць ціску на прафактывістаў ТАА «Дэльта-стыль»|міні|злева]] З 15 па 24 красавіка 2004 года Беларусь наведала Камісія Міжнароднай арганізацыі працы. Яшчэ ў 2000 годзе ў МАП была пададзена скарга, ініцыяваная АСМ, АПК, РЭП і БКДП ў дачыненні да парушэнняў прафсаюзных правоў у Рэспубліцы Беларусь. Дадзенае расследаванне праходзіла ў рамках справы № 2090 — аб парушэнні Урадам Рэспублікі Беларусь прынцыпаў свабоды аб’яднанняў. Падчас візіту была арганізавана інтэнсіўная праграма гутарак з прафсаюзнымі работнікамі і членамі прафсаюзаў, а таксама з іншымі арганізацыямі працоўных і працадаўцаў ў краіне. Разгледзеўшы скаргу, кіраўніцтва МАП вынесла беларускаму ўраду спіс рэкамендацый. У 2005 годзе з падпісных каталогаў і з сеткі распаўсюду перыёдыкі «Белсаюздрук» была выдаленая газета «Салідарнасць», што ўдарыла па яе распаўсюджванню, і адпаведна па акупальнасці. Было прынята рашэнне прыпыніць яе выпуск. З гэтага часу быў створаны сайт «Салідарнасць», які працуе да гэтага часу. 14 сакавіка 2007 г. у Салігорску прайшоў VII з’езд БНП. На ім былі адзначаны асноўныя праблемы з якімі сутыкаецца прафсаюз: арэнда памяшканняў для прафсаюзаў, пагалоўная кароткатэрміновая кантрактная сістэма. Старшынёй быў пераабраны Корабаў Васіль Сямёнавіч, які ў сваім выступе адзначыў не сяброўскія дзеянні «братняга», па міжнароднай арганізацыі ICEM, «Белхімпрафсаюза», які разам з уладамі «паводзяць сябе не па-партнёрску». Асноўнай праблемай прафсаюза заставалася яго малая колькасць, 7000 членаў, на той момант. Акрамя ціску на сяброў ўжо створаных першасных арганізацый, было немагчыма стварыць і новыя арганізацыі. Таму прыкладам з’яўляецца першасная арганізацыя ТАА «Дэльта-стыль» у Салігорску, калі 101 работнік ўступілі ў БНП і вырашылі стварыць сваю прафсаюзную арганізацыю. Адміністрацыя прадпрыемства адмовілася выдзяляць памяшканне для офіса арганізацыі, без якога іх рэгістрацыя ў мясцовых органах улады была не магчымая. Пярвічка тройчы атрымала адмову ад Салігорскага райвыканкаму ў рэгістрацыі. Наймальнік адмовіў і ў пералічэнні прафсаюзных унёскаў, парушыўшы Закон РБ «Аб Прафесійных саюзах», што пацвердзіў Салігорскі раённы суд. Пасля таго, як справа прыняла агалоску на ўзроўні ўсёй краіны, кіраўніцтвам прадпрыемства быў выдадзены загад аб ліквідацыі ТАА «Дэльта-стыль», а работніцы пераведзены на іншае швейнае прадпрыемства «Купалінка». ==== Сыход у цень ==== З 2010 года БНП цалкам сыходзіць з палітычнага поля. Перад прэзідэнцкімі выбарамі 2010 года, кіраўніцтва БНП прыняло пазіцыю няўдзелу ў перадвыбарных кампаніях. «Нам яшчэ трэба расці. А сёння ўдзел у прэзідэнцкай кампаніі для нас проста немагчыма. Незалежныя прафсаюзы і так вінавацяць у палітыканстве … А калі мы сапраўды паўдзельнічаем у палітычнай кампаніі, нам будзе вельмі кепска», — адзначыў тады старшыня БНП Васіль Корабаў. Нам. старшыні НПГ Аляксандр Каралёў яшчэ больш канкрэтна падкрэсліў пазіцыю прафсаюза па гэтым пытанні: «Прафсаюз павінен займацца жыццём чалавечым, асноўнае — гэта ахова працы і даход работніка. Таму звязваць прафсаюз з палітычнымі кампаніямі — неразумна». З 2010 года Незалежны прафсаюз фактычна больш не прымае ўдзелу ў вулічных пратэстах у якасці арганізатара. Заяўкі БНП на правядзенне акцый папросту адхіляюцца мясцовымі ўладамі. Апошняя праведзеная акцыя пратэсту арганізаваная БНП адбылася 20 лістапада 2010 г. на Салігорскім стадыёне «Будаўнік». Пікет быў заяўлены ў падтрымку сябраў прафсаюза ТАА «Дэльта-стыль». У ім узялі ўдзел каля 10 чалавек. Гэты дзень, на прадпрыемстве «Дэльта-стыль» быў абвешчаны працоўным, не гледзячы на тое, што гэта была субота, каб работніцы прадпрыемства не прынялі ўдзел у пікеце. У 2010 годзе «Белхімпрафсаюз» і кіраўніцтва канцэрна «Белнафтахім» ў таямніцы ад БНП падпісваюць Тарыфнае пагадненне. На шэрагу прадпрыемстваў першасным арганізацыям БНП адмаўляюць у працы Камісій па фарміраванню і падпісанню калектыўных дамоваў. Незалежны прафсаюз папросту ігнаруюць. ==== Змяненне тактыкі ==== На думку некаторых актывістаў БНП, большай ступені з Салігорску і Мазыра, сітуацыя ў прафсаюзе пагаршалася не толькі з-за вонкавага ціску, але і з-за няправільнага кіравання самім прафсаюзам. Таму 16 красавіка 2011 г. у Салігорску праходзіць чарговы VIII з’езд БНП, на якім старшынёй абіраецца Зімін Мікалай Васільевіч. У гэтым жа годзе ў лістападзе праходзіць ўрачыстае мерапрыемства прысвечанае 20-годдзю прафсаюза. Усплёск актыўнасці выпаў на 2012 год. 600 работнікаў мікашэвіцкага прадпрыемства РУВП «Граніт» выйшлі з ФПБ «па прычыне нездавальняючай працы прафкама і нізкай заработнай платы». 24 снежня 2011 года па ініцыятыве гранітаздабытчыкаў у Мікашэвічах адбылася сустрэча з прадстаўнікамі БНП, на чале з яго старшынёй М.Зіміным. Каля 200 чалавек выказалі жаданне перайсці ў незалежны прафсаюз. Быў праведзены Ўстаноўчы сход па стварэнню першаснай прафсаюзнай арганізацыі. Аднак працаўнікі сутыкнуліся з той жа праблемай, што і работніцы «Дэльта-стыль» — адмова ў памяшканні наймальнікам і адмова ў рэгістрацыі арганізацыі мясцовымі ўладамі. [[Файл:NPG cofer 2013.jpg|злева|міні|400x400пкс| Канферэнцыя НПГ ААТ «Беларуськалій» ]] Барацьба за права мець на прадпрыемстве першасную арганізацыю працягвалася больш за год. За гэты час усе актывісты БНП на «Граніце» былі альбо звольненыя, альбо самі звольніліся з прадпрыемства. Кіроўца «БелАЗа», лідар пярвічкі Алег Стахаевіч быў пазбаўлены пасведчання кіроўцы і звольнены з прадпрыемства, праз некалькі месяцаў пасля таго, як быў абраны старшынёй пяршоўкі. Нягледзячы на салідарнасць з прафактывістамі ў Беларусі, так і міжнародную падтрымку, арганізацыя БНП на «Граніце» усё ж не змагла існаваць. Кіраўніцтва БНП у асобе яе лідара М. В. Зіміна так пракаментавалі сітуацыю: «З упэўненасцю можна сказаць, што ў нашай краіне дзейнічае дазвольны парадак стварэння арганізацый». Пасля падзей на «Граніце» і «Дэльта-стыль» у прафсаюзе вырашылі змяніць тактыку і займацца ўмацаваннем ўжо створаных у БНП структур. На працягу апошніх пяці гадоў у прафсаюзе распрацоўваюцца і зацвярджаюцца стратэгіі развіцця БНП. Былі створаны тры напрамкі для больш эфектыўнай працы з членамі прафсаюза: жаночы, моладзевы і ветэранскі напрамкі. Актыўна праводзіцца навучанне і падрыхтоўка прафактыва. Прадстаўнікі БНП прымаюць удзел у міжнародных мерапрыемствах. Большасць першасных арганізацый, дзякуючы міжнароднаму ціску, вярнуліся ў рамкі працэсу па заключэнню каллектыўных дамоваў. Узаемаадносіны паміж прафсаюзам і органамі ўлады перайшлі ў ранг афіцыйнай перапіскі. БНП пастаянна накіроўвае ў Міністэрства працы і сацыяльнай абароны, Адміністрацыю прэзідэнта ці Саўмін: звароты, лісты і адкрытыя заявы, як гэта было ў перыяд правядзення ў Беларусі пенсійнай рэформы. Актыў першасных арганізацый перыядычна прымае ўдзел у зборы подпісаў. Не гледзячы на тое, што БНП імкнецца не прымаць актыўнага ўдзелу ў палітычным жыцці Беларусі і імкнецца весці канструктыўны дыялог з органамі ўлады, колькасць прафсаюза працягвае падаць і прафсаюз губляе свой уплыў. На сённяшні дзень БНП аб’ядноўвае пяць першасных арганізацый. Каля 80 % сяброў прафсаюза аб’яднаныя ў першаснай арганізацыі працаўнікоў ААТ «Беларуськалій» БНП. Агульная колькасць прафсаюза на 2018 год — 6062 сябраў прафсаюза. БНП — адзіны з незалежных прафсаюзаў, які прайшоў праз перыяд прэсінгу з боку ўладаў 2001—2013 гг. не ператварыўшыся ў маргінальную арганізацыю. Нягледзячы на ўсе цяжкасці і перыпетыі сучаснай гісторыі Беларусі, Беларускі Незалежны прафсаюз па сённяшні дзень застаецца самым шматлікім прафсаюзам у лагеры дэмакратычнага прафсаюзнага руху Рэспублікі Беларусь. === Забарона дзейнасці === [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместу»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канал Генеральной прокуратуры Беларуси|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. == Сяброўства == Сябрамі БНП могуць быць усе грамадзяне Рэспублікі Беларусь, замежныя грамадзяне, асобы без грамадзянства, якiя дасягнулi пятнаццацігадовага ўзросту, якія працуюць, або з’яўляюцца навучэнцамі або студэнтамі. Акрамя таго, такая частка грамадства як пенсіянеры, хатнія гаспадыні, інваліды працы і беспрацоўныя, пакінуўшы працу па ўважлівых прычынах, могуць знаходзіцца на ўліку ў сваіх першасных арганізацыях. Яны падаюць заявы ў першасныя арганізацыі па апошнім месцы працы і становяцца на ўлік у БНП. Не могуць быць сябрамі прафсаюза: наймальнікі і асобы, надзеленыя правам прыёму і звальнення, якія ажыццяўляюць функцыі найму і звальнення. Асобы, якія былі выключаныя з Незалежнага прафсаюза за парушэнне палажэнняў Статута БНП. Станам на снежань 2017 года БНП складаўся з 6068 членаў прафсаюза. == Структура == * Беларускі Незалежны прафсаюз на сённяшні дзень складаецца з пяці першасных арганізацый размешчаных у пяці вобласцях Рэспублікі Беларусь. * Першасная прафсаюзная арганізацыя работнікаў ААТ «Беларуськалій» БНП, (г. Салігорск) * Першасная арганізацыя БНП ААТ «Мазырскі НПЗ», (г. Мазыр) * Першасная арганізацыя ААТ «Нафтан», (г. Наваполацк) * Першасная арганізацыя БНП ААТ «Гродна Азот», (г. Гродна) * Першасная прафсаюзная арганізацыя работнікаў ААТ «Белшына» БНП, (г. Бабруйск) * Рэгіянальная арганізацыя БНП г. Наваполацка. Існуюць таксама тры напрамкі членаў прафсаюза: жаночы, моладзевы і ветэранскі. == Сродкі масавай інфармацыі == З 1991 года па 2005 год друкаваным органам БНП была газета «Салідарнасць». У 2005 годзе газета спыніла сваё паўнавартаснае выданне. Сення прафсаюз мае свой вэбсайт і суполкі ў сацыяльных сетках. == Лідары арганізацыі == <blockquote> {| class="wikitable" |+ !дата абрання !пасада !старшыня прафсаюза !колькасць тэрмінаў |- |6 кастрычніка 1991 |Старшыня НПГБ, (з 1993 г. БНП) |Юргевіч Іван Вацлававіч |адзін |- |30 чэрвеня 1995 |Старшыня БНП |Бабаед Віктар Сяргеевіч |два няпоўных |- |15 кастрычніка 2002 |Выконваючы абавязкі старшыні БНП |Зімін Мікалай Васільевіч | - |- |15 лютага 2003 |Старшыня БНП |Корабаў Васілій Сямёнавіч |два |- |16 красавіка 2011 |Старшыня БНП |Зімін Мікалай Васільевіч |два |- |20 красавіка 2019 |Старшыня БНП |Пазнякоў Максім Міхайлавіч |адзін |} </blockquote> == Спасылкі == * [Http://www.warwick.ac.uk/russia/Intas/Belaruskarotki.doc Прафсаюзны рух Беларусі ў 1990—2004 гг. / БНП] * [Http://www.warwick.ac.uk/fac/soc/complabstuds/russia/Intas/NPGBelarus.doc ДАСЛЕДЧЫ ПРАЕКТ / Першасная арганізацыя Беларускага незалежнага прафсаюзу РУП ПА «Беларуськалій» — Незалежны прафсаюз гарнякоў (г. Салігорск)] * [Http://www.levonevski.net/pravo/razdel2/num3/2d335.html Закон Рэспублікі Беларусь ад 1992/04/22 № 1605-XII «Аб прафесійных саюзах»] па стане на 5 снежня 2007 года. [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] [[Катэгорыя:1991 год у Беларусі]] odjgjg0rd98st48h1v5lwdsx4jq7fzi 0 107222 4162088 4115425 2022-07-20T01:47:50Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Народ | назва = Водзь | выява = водзь.gif | шырыня = | подпіс = '''Водскі нацыянальны сцяг''' | выява = Votic Flag.svg | шырыня = | подпіс = '''Водскі сцяг''' | саманазва = ''ва́ддзялайн ({{lang-vot|vaďďalain}}), вадзьяко, водзь'' | колькасць = 80 | рассяленне = {{сцягафікацыя|Расія}}:<br /> 64 (2010 г.)<ref name="пёр.2010">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm Афіцыйны сайт Усерасійскага перапісу насельніцтва 2010 года. Інфармацыйныя матэрыялы пра канчатковыя вынікі Усерасійскага перапісу насельніцтва 2010 года] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160605223320/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm |date=5 чэрвеня 2016 }}</ref>, 73 (2002 г.)<ref name="perepis">{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11&docid=10715289081463|title=Усерасійскі перапіс насельніцтва 2002 года|lang=|publisher=|accessdate=2009-12-24|archiveurl=https://www.webcitation.org/616BvJEEv?url=http://www.perepis2002.ru/content.html?id=11|archivedate=21 жніўня 2011|deadurl=no}}</ref> <br /> * [[Ленінградская вобласць]]:<br /> 33 (2010 г.)<ref name="пёр.2010"/>, 12 (2002 г.)<ref name="perepis" /> * [[Санкт-Пецярбург]]:<br /> 26 (2010 г.), 12 (2002 г.)<ref name="perepis" /> * [[Масква]]:<br /> 10 (2002 г.)<ref name="perepis" /> {{сцягафікацыя|Эстонія}}: <br /> 9 (Перапіс 2000 г.)<ref>[http://pub.stat.ee/px-web.2001/I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages.asp Статкамітэт Эстоніі] ([http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PC225&ti=POPULATION+BY+ETHNIC+NATIONALITY%2C+MOTHER+TONGUE+AND+CITIZENSHIP&path=../I_Databas/Population_census/08Ethnic_nationality._Mother_tongue._Command_of_foreign_languages/&lang=1])</ref> | вымер = | архкультура = | мова = [[водская мова|водская]], [[іжорская мова|іжорская]], [[руская мова|руская]] | раса = | рэлігія = [[праваслаўе]] | роднасныя = [[эстонцы]], [[іжора]], [[фіны]], [[лівы]], [[карэлы]], [[вепсы]] | уваходзіць = [[фіна-ўгорскія мовы|фіна-ўгорскія народы]] | уключае = | паходжанне = }} '''Водзь''' (саманазва ''ва́ддзялайн'' ({{lang-vot|vaďďalain}})) — малалікі [[фіна-ўгорскія народы|фіна-ўгорскі народ]] у [[Расія|Расійскай Федэрацыі]]. == Рассяленне і колькасць == === Дынаміка колькасці водзі === <timeline> ImageSize = width:700 height:300 PlotArea = left:50 right:40 top:20 bottom:20 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify Colors = id:gray1 value:gray(0.9) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:13672 ScaleMajor = unit:year increment:2000 start:0 gridcolor:gray1 PlotData = bar:1732 color:gray1 width:1 from:0 till:13672 width:15 text:13&nbsp;672 textcolor:red fontsize:8px bar:1848 color:gray1 width:1 from:0 till:5148 width:15 text:5148 textcolor:red fontsize:8px bar:1926 color:gray1 width:1 from:0 till:705 width:15 text:705 textcolor:red fontsize:8px bar:1959 color:gray1 width:1 from:0 till:230 width:15 text:230 textcolor:red fontsize:8px bar:1989 color:gray1 width:1 from:0 till:62 width:15 text:62 textcolor:red fontsize:8px bar:2002 color:gray1 width:1 from:0 till:73 width:15 text:73 textcolor:red fontsize:8px bar:2010 color:gray1 width:1 from:0 till:64 width:15 text:64 textcolor:red fontsize:8px </timeline> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://vadjamaa.narod.ru/ Сайт водзі] * [http://www.vatland.ru/ Сайт водзі] * [http://vod.org.ua/ Водзь. Водская мова і культура] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100528022149/http://vod.org.ua/ |date=28 мая 2010 }} * [http://www.narodru.ru/peoples1199.html Старонка пра водзь на сайце Народы Расіі] * [http://www2.childfest.ru/good/42/02/redbook/vod.htm Водзь. Знікаючы народ Расіі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090512144327/http://www2.childfest.ru/good/42/02/redbook/vod.htm |date=12 мая 2009 }} * [http://www.echomsk.spb.ru/programmes/istoriya-nevskogo-kraya/vypusk-perviy.html?sphrase_id=221579 Канстанцін Жукаў пра водзь, Рэха Пецярбурга]{{Недаступная спасылка}} {{Фіна-ўгорскія народы}} [[Катэгорыя:Народы Расіі]] [[Катэгорыя:Фіна-ўгорскія народы]] r4loldzzzpe0zhrbfqbylc6vwbqhqjl 0 115961 4162183 4135845 2022-07-20T07:29:31Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Тэрарыстычная атака | Назва = Генацыд у Руандзе | Выява = Nyamata Memorial Site 13.jpg | Памер выявы = 300px | Подпіс = Чалавечыя [[чэрап]]ы ў Мемарыяле Генацыду ў горадзе [[Ньямата]]. | Спосаб атакі = [[Генацыд]], [[Масавае забойства|масавыя забойствы]] | Месца атакі = [[Руанда]] | Каардынаты = | Мэта атакі = Папуляцыя [[тутсі]] | Дата = [[7 красавіка]] — [[15 ліпеня]] [[1994]] г. | Арганізатары = Урад [[хуту]], міліцыя [[Інтэрахамвэ]] і [[Імпузамугамбі]] | Загінуўшыя = 500 000 — 1 000 000<ref name="Death Toll">Глядзіце, напрыклад, [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/1288230.stm Rwanda: How the genocide happened], [[BBC]], якое за 1 красавіка 2004 г. падае колькасцю ахвяр 800 000, і [http://www.un.org/ecosocdev/geninfo/afrec/subjindx/121rwan.htm OAU sets inquiry into Rwanda genocide], Africa Recovery, Выд. 12 1#1 (Жнівень 1998), с. 4, якое дэкларуе колькасць ахвяр у дыяпазоне паміж 500 000 і 1 000 000. Сем з дзесяці тутсі былі забіты.</ref> | Арганізатары = Урад [[хуту]], міліцыя [[Інтэрахамвэ]] і [[Імпузамугамбі]] }} '''Генацы́д у Руа́ндзе''' — [[Масавае забойства|масавыя забойствы]], [[генацыд]] [[тутсі]] і ўмераных [[хуту]] ў [[Руанда|Руандзе]], які ажыццяўляўся большасцю хуту. Прыкладна за 100 дзён (з [[7 красавіка]] [[1994]] г. па сярэдзіну ліпеня) прыблізна 500 000 — 1 000 000 жыхароў Руанды былі забіты<ref name="Death Toll" />, што склала прынамсі 20 % насельніцтва краіны і 70 % папуляцыі тутсі ў Руандзе. Генацыд быў спланаваны членамі палітычных эліт, вядомымі як ''[[аказу]]'', многія з якіх займалі пазіцыі на найвышэйшых узроўнях нацыянальнага ўрада. Выканаўцы паходзілі з шэрагаў арміі Руанды, нацыянальнай паліцыі (''жандармерыі''), праўрадавых міліцый, якія ўключалі ў сябе групоўкі ''[[Інтэрахамвэ]]'' і ''[[Імпузамугамбі]]'', і грамадзянскай супольнасці хуту. Генацыд меў месца ў кантэксце [[Грамадзянская вайна ў Руандзе|Грамадзянскай вайны ў Руандзе]] — канфлікце, які пачаўся ў 1990-х гадах паміж урадам пад кантролем хуту і {{нп3|Руандыйскі Патрыятычны Фронт|Руандыйскім Патрыятычным Фронтам|en|Rwandan Patriotic Front}} (РПФ), які складаўся пераважна з паўстанцаў-тутсі, сем'і якіх збеглі ва [[Уганда|Уганду]] дзеля ўратунку ад ранейшых хваль жорсткасці хуту ў дачыненні тутсі. Міжнародны ціск на ўрад хуту {{нп3|Жувеналь Хаб'ярымана|Жувеналя Хаб'ярыманы|en|Juvénal Habyarimana}} прывёў да спынення агню ў [[1993]] г. і распрацоўкі {{нп3|Арушскія пагадненні|Арушскіх пагадненняў|en|Arusha Accords}}, якія павінны былі стварыць змешаны ўрад з удзелам РПФ. Гэта пагадненне выклікала незадаволенасць многіх кансерватыўных хуту, уключаючы членаў аказу, якія разглядалі яго як паражэнне ў барацьбе з ворагам. Сярод шырокіх слаёў насельніцтва хуту ваенная кампанія РПФ узбудзіла актывізацыю падтрымкі, гэтак званай, ідэалогіі «''{{нп3|Моц хуту|Моц хуту|en|Hutu Power}}''», якая пазіцыянавала РПФ у якасці варожай сілы, мэтай якой былі аднаўленне {{нп3|Каралеўства Руанда|манархіі тутсі|en|Kingdom of Rwanda}} і занявольванне хуту, што рабіла дзве палітычныя сілы надзвычай апазіцыйнымі адну да адной. [[6 красавіка]] [[1994]] г. самалёт, на борце якога знаходзіліся Хаб'ярымана і Прэзідэнт [[Бурундзі]] {{нп3|Сіпрыен Нтар'яміра|Сіпрыен Нтар'яміра|en|Cyprien Ntaryamira}}, {{нп3|Забойства Жувеналя Хаб'ярыманы і Сіпрыена Нтар'яміра|быў збіты|en|Assassination of Juvénal Habyarimana and Cyprien Ntaryamira}} падчас свайго прызямлення ў [[Горад Кігалі|Кігалі]] — у выніку катастрофы ніхто не выжыў. Генацыд пачаўся з забойстваў на наступны дзень: салдаты, паліцыя і міліцыя хутка ліквідавалі лідараў ключавых тутсі і ўмераных хуту, затым усталявалі кантрольна-прапускныя пункты і барыкады і выкарыстоўвалі карткі нацыянальнай ідэнтыфікацыі Руанды, каб сістэматычна высвятляць этнічную прыналежнасць людзей і забіваць тутсі. Гэтыя сілы наймалі або прымушалі грамадзянскіх хуту ўзбройваць сябе [[мачэтэ]], дубінкамі, вострымі прадметамі і іншай зброяй у мэтах [[Згвалтаванне|згвалтаванняў]], калечання і [[забойства]]ў іх суседзяў-тутсі і знішчэння або разрабавання іх маёмасці. Парушэнне мірнага пагаднення прымусіла РПФ аднавіць свой наступ, у выніку чаго ён заняў паўночную частку краіны, а затым захапіў Кігалі ў сярэдзіне ліпеня, што і спыніла ўрэшце генацыд. Падчас гэтых падзей і іх наступстваў [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый]] (ААН) у цэлым і такія краіны, як [[Злучаныя Штаты Амерыкі]] (ЗША), [[Вялікабрытанія]] і [[Бельгія]], крытыкаваліся за іх бяздзейнасць, у тым ліку за няздольнасць умацаваць свае сілы [[міратворцы|міратворцаў]] па мандаце {{нп3|Місія Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па Руандзе|Місіі Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па Руандзе|en|United Nations Assistance Mission for Rwanda}} (МААНпР), а назіральнікі крытыкавалі ўрад [[Францыя|Францыі]] за падтрымку генацыдальнага рэжыму нават пасля пачатку генацыду. Генацыд меў доўгі і глыбокі ўплыў на Руанду і суседнія з ёй краіны. Распаўсюджанае выкарыстанне {{нп3|Згвалтаванні падчас генацыду ў Руандзе|ваенных згвалтаванняў|en|Rape during the Rwandan Genocide}} прывяло да ўсплёску [[ВІЧ]]-інфекцыі, у тым ліку да нараджэння дзяцей ад інфіцыраваных падчас згвалтавання маці; шматлікія сем'і сталі складацца з дзяцей-сірот і ўдоў. Знішчэнне інфраструктуры і цяжкая дэпапуляцыя краіны выклікала крах эканомікі, што стварыла выпрабаванне перад урадам, які дэклараваў дасягненне хуткіх эканамічных росту і стабілізацыі. Ваенная перамога РПФ і ўсталяванне ўрада, дзе дамінаваў РПФ, справакавала многіх хуту на ўцёкі ў суседнія краіны, асабліва ва ўсходнюю частку [[Заір]]а (цяпер вядомага пад назвай «''[[Дэмакратычная Рэспубліка Конга]]''», скарочана ДРК), дзе ''генацыднікі'' хуту пачалі перагрупоўку ў лагерах бежанцаў уздоўж мяжы з Руандай. Абвяшчаючы неабходнасць спынення далейшага генацыду, урад на чале з РПФ пачаў ваенную інтэрвенцыю ў Заір, уключаючы {{нп3|Першая Кангалезская Вайна|Першую|en|First Congo War}} ([[1996]]—[[1997]] гг.) і {{нп3|Другая Кангалезская Вайна|Другую|en|Second Congo War}} ([[1998]]—[[2003]] гг.) Кангалезскія Войны. Узброенае супрацьстаянне паміж урадам Руанды і іх апанентамі ў ДРК працягвалася праз выступы міліцыі (апалчэнцаў) у рэгіёне Гома, уключаючы {{нп3|Паўстанне M23|паўстанне M23|en|M23 rebellion}} ([[2003]]—[[2013]] гг.). Вялікія колькасці руандыйскіх хуту і тутсі працягваюць жыць бежанцамі ў гэтым рэгіёне. Сёння Руанда мае два {{нп3|Святы Руанды|дзяржаўныя святы|en|Public holidays in Rwanda}}, падчас якіх згадваецца генацыд. Перыяд нацыянальнага ўшанавання памяці ахвяр генацыду пачынаецца ў Дзень Памяці Генацыду [[7 красавіка]] і завяршаецца {{нп3|Дзень Вызвалення|Днём Вызвалення|en|Liberation Day}} [[4 ліпеня]]. Тыдзень, які ідзе пасля [[7 красавіка]], з'яўляецца афіцыйным тыднем жалобы. Генацыд у Руандзе паслужыў штуршком для стварэння [[Міжнародны крымінальны суд|Міжнароднага крымінальнага суда]], каб выключыць неабходнасць стварэння асобных трыбуналаў для судовага пераследу асоб, абвінавачаных у інцыдэнтах, звязаных з [[генацыд]]ам, [[Злачынствы супраць чалавецтва|злачынствамі супраць чалавецтва]] і [[Ваеннае злачынства|ваеннымі злачынствамі]]. == Перадгісторыя == {{Генацыд у Руандзе}} === Дакаланіяльныя каралеўствы і паходжанне хуту, тутсі і тва === {{Main|Паходжанне хуту, тутсі і тва}} Найстаражытнейшым народам, які калісьці пражываў на тэрыторыі Руанды, быў народ [[тва]] — група карэнных [[Пігмеі|пігмеяў]] паляўнічых-збіральнікаў, якія засялілі тэрыторыю Руанды ў перыяд прыкладна паміж 8000 і 3000 гг. да н. э., прычым пражываюць у Руандзе і дагэтуль{{sfn|Chrétien|2003|с=44}}{{sfn|Mamdani|2002|с=61}}. Паміж 700 г. да н. э. і 1500 г. н. э. некалькі груп [[банту]] мігравалі ў Руанду і пачалі вырубаць лес, каб займацца сельскай гаспадаркай{{sfn|Chrétien|2003|с=58}}{{sfn|Mamdani|2002|с=61}}. Гісторыкі маюць некалькі тэорый наконт прыроды [[Міграцыя банту|міграцый банту]]: больш старая тэорыя сцвярджае, што першымі насельнікамі былі [[хуту]], калі [[тутсі]] мігравалі пазней і сфарміравалі выразную расавую групу, магчыма, [[Кушыцкія мовы|кушыцкага]] паходжання{{sfn|Prunier (2)|1999|с=16}}. Больш новае даследаванне сцвярджае, што міграцыя з суседніх раёнаў была павольная, але стабільная, таму этнічныя групы сталі генетычна блізкія адна да адной<ref>Luis, J. R.; et al. (2004). "The Levant versus the Horn of Africa: Evidence for Bidirectional Corridors of Human Migrations". American Journal of Human Genetics 74 (3): 532–544. doi:10.1086/382286. PMC 1182266. PMID 14973781. (Errata)</ref> і, хутчэй, інтэграваліся адна ў адну, а не ажыццяўлялі асіміляцыю карэнных народаў{{sfn|Mamdani|2002|с=58}}{{sfn|Mamdani|2002|с=61}}. У адпаведнасці з гэтай тэорыяй, адрозненні паміж хуту і тутсі праявіліся пазней і мелі не расавы, а класавы або [[каста]]вы характар: тутсі займаліся жывёлагадоўляй, калі хуту апрацоўвалі зямлю{{sfn|Chrétien|2003|с=69}}<ref>{{cite web |last=Shyaka |first=Anastase |title=The Rwandan Conflict: Origin, Development, Exit Strategies |publisher=National Unity and Reconciliation Commission, Republic of Rwanda |url=http://repositories.lib.utexas.edu/bitstream/handle/2152/4746/3833.pdf?sequence=1 |accessdate=2012-02-16 |ref=Shyaka}}</ref>. Хуту, тутсі і тва ў Руандзе пераважна размаўляюць на адзінай мове, вядомай пад назвай {{нп3|Руанда, мова|руанда|en|Kinyarwanda}}{{sfn|Mamdani|2002|с=52}}. [[File:Rwanda Nyanza Mwami Palace.jpg|thumb|Рэканструкцыя палаца [[Кароль Руанды|Караля Руанды]] ў [[Горад Ньянза, Руанда|горадзе Ньянза]].]] Насельніцтва аб'ядналася спачатку ў [[Кланы Руанды|кланы]] (''ubwoko''){{sfn|Chrétien|2003|с=88–89}}, а потым, прыкладна да пачатку [[XVIII ст.]], у восем каралеўстваў{{sfn|Chrétien|2003|с=482}}. Адно з каралеўстваў, [[Каралеўства Руанда]], знаходзілася пад панаваннем клана тутсі [[Ньігінья]] і пачало імкліва дамінаваць на мясцовай палітычнай арэне прыкладна з сярэдзіны [[XVIII ст.]]{{sfn|Chrétien|2003|с=160}} і пашырацца праз заваяванні і асіміляцыю{{sfn|Dorsey|1994|с=38}}, дасягнуўшы найбольшага росквіту за часам панавання Караля {{нп3|Кігелі IV, Кароль Руанды|Кігелі IV|en|Kigeli IV of Rwanda}} ([[1853]]—[[1895]] гг.). Кігелі пашырыў межы каралеўства на захад і поўнач{{sfn|Mamdani|2002|с=69}}{{sfn|Chrétien|2003|с=160}} і ініцыяваў адміністрацыйныя рэформы; яны ўключалі ў сябе «''{{нп3|Убухакэ|убухакэ|en|ubuhake}}»'', калі тутсі абвяшчаліся ўласнікамі буйнога рагатага быдла, атрымліваючы такім чынам прывеліяваны статус, а хуту і іншыя кліенты тутсі выкарыстоўваліся для эканамічных або асабістых патрэб{{sfn|Prunier (2)|1999|с=13–14}}, і «''[[убурэтва]]''» — класавую сістэму, калі хуту прымушалі працаваць на босаў-тутсі{{sfn|Mamdani|2002|с=69}}. Рэформы Кігелі IV паглыбілі сацыяльна-эканамічную і сілавую бездань паміж папуляцыямі хуту і тутсі{{sfn|Mamdani|2002|с=69}}. === Каланіяльная эра === [[Берлінская канферэнцыя, 1884|Берлінская канферэнцыя 1884 г.]] замацавала [[Руанда-Урундзі|гэтыя землі]] за [[Германская імперыя|Германіяй]]{{sfn|AppiahGates|2010|с=218}} і пачала палітыку кіравання праз Руандыйскую манархію; перавагай гэтай сістэмы было тое, што для каланізацыі спатрэбілася невялікая колькасць [[Еўропа|еўрапейскіх]] войскаў{{sfn|Prunier (2)|1999|с=25}}. Еўрапейскія каланізатары, якія былі ўпэўненыя, што тутсі мігравалі ў Руанду з [[Эфіопія|Эфіопіі]], лічылі, што тутсі мелі болей [[Еўрапеоідная раса|еўрапеоідных рыс]] за хуту і займалі расава больш высокае становішча, таму лепей падыходзілі для выканання каланіяльных адміністрацыйных задач<ref>Bruce D. Jones, ''Peacemaking'', S. 17 f; Carsten Heeger, ''Die Erfindung'', S. 23–25.</ref>. Кароль {{нп3|Юхі V, Кароль Руанды|Юхі V|en|Yuhi V of Rwanda}}{{sfn|Prunier (2)|1999|с=23–24}} вітаў германцаў, якіх ён выкарыстаў для ўзмацнення сваёй улады{{sfn|Chrétien|2003|с=217–218}}. [[Калоніі Бельгіі|Бельгійскія]] сілы атрымалі кантроль над Руандай і [[Бурундзі]] падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], і краіна фармальна перайшла пад кантроль Бельгіі па [[Мандат Лігі Нацый|Мандаце Лігі Нацый]] у [[1919]] г.{{sfn|Prunier (2)|1999|с=25–26}} Спачатку бельгійцы працягвалі германскі стыль кіравання праз марыянетачную манархію, але з [[1926]] г. распачалі палітыку больш прамога каланіяльнага кіравання{{sfn|Prunier (2)|1999|с=26}}{{sfn|Chrétien|2003|с=260}}. Яны спрасцілі сістэму ўлады, зменшыўшы колькасць людзей у ёй і сканцэнтраваўшы яе ў руках тутсі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=27}}, пашырылі колькасць людзей, ахопленых «''убурэтва»''{{sfn|Prunier (2)|1999|с=27}}, і перагледзелі зямельную рэформу, распачатую калісьці правадырамі тутсі: пашы, якія традыцыйна знаходзіліся пад кантролем хуту, былі канфіскаваны і прыватызаваны з мінімальнымі кампенсацыямі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=28–29}}. У 1930-х гг. бельгійцы распачалі маштабныя праекты ў сферах адукацыі, аховы здароўя, грамадскіх і сельскагаспадарчых работ{{sfn|Chrétien|2003|с=276–277}}. Такім чынам, краіна была мадэрнізаваная, але перавага тутсі была захавана, а хуту засталіся дыскрымінаванай групай, якую яшчэ і часта выкарыстоўвалі для прымусовай працы{{sfn|Prunier (2)|1999|с=35}}. У [[1935]] г. Бельгія ўвяла ідэнтыфікацыйныя карткі, у якіх пазначалася адна з чатырох ідэнтычнасцей: «''тутсі''», «''хуту''», «''тва''» або «''натуралізаваны''». Калі раней заможным хуту яшчэ было магчыма ажыццявіць «''пераход''» і стаць тутсі, ідэнтыфікацыйныя карткі спынілі ўвесь далейшы рух паміж класамі{{sfn|Gourevitch|2000|с=56–57}}. [[Каталіцкая Царква]] стала імкліва набіраць моц у Руандзе, таму Бельгійскі ўрад стаў абапірацца на веды мясцовага духавенства; многія руандыйцы сталі каталікамі з мэтай палепшыць сваё сацыяльнае становішча{{sfn|Prunier (2)|1999|с=31–32}}. У [[Інтэрбелум|міжваенны перыяд]] Каталіцкая Царква актыўна далучала тутсі да сваіх місіянерскіх школ, дзе яны вывучалі [[Французская мова|французскую мову]] і іншыя дысцыпліны, якія былі неабходныя для грамадзянскай службы і займання лідарскіх пазіцый. === Рэвалюцыя і адносіны паміж хуту і тутсі пасля атрымання незалежнасці === {{Main|Руандыйская рэвалюцыя}} Пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] ў Руандзе пачаў нарастаць эмансіпацыйны рух хуту{{sfn|Prunier (2)|1999|с=43}}, распалены ўзмоцненым прыгнётам хуту ў выніку сацыяльных рэформаў у міжваенны перыяд, а таксама нарастаннем сімпатыі Каталіцкай Царквы да хуту{{sfn|Prunier (2)|1999|с=43–44}}. Каталіцкія місіянеры паказалі сябе адказнымі і клапатлівымі патронамі прыгнечаных хуту, калі эліта тутсі не мела патрэб у такой пратэкцыі. Гэта прывяло да імклівага нарастання колькасці духавенства з хуту, якое пачало адукоўваць сваіх супляменнікаў, што ў выніку стварыла эліту хуту, якая стала процівагай палітыкам тутсі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=43–44}}. Манархія і відныя тутсі адчулі нарастанне ўплыву хуту і пачалі агітацыю за незалежнасць на сваіх уласных умовах{{sfn|Prunier (2)|1999|с=43}}. У [[1957]] г. група вучняў хуту напісала «''{{нп3|Маніфест Бахуту|Маніфест Бахуту|en|Bahutu Manifesto}}''». Гэта быў першы дакумент, які абвяшчаў, што хуту і тутсі — прадстаўнікі розных рас, і заклікаў да перадачы ўлады ад тутсі да хуту, грунтуючыся на тым, што называлася ў Маніфесце «''статыстычным законам''»{{sfn|Prunier (2)|1999|с=45–46}}. [[1 лістапада]] [[1959]] г. прадстаўнік эліты хуту {{нп3|Дамінік Мбаньюмутва|Дамінік Мбаньюмутва|en|Dominique Mbonyumutwa}} быў атакаваны ў Кігалі людзьмі, якія падтрымлівалі партыю тутсі. Мбаньюмутва выжыў, але плёткі разнеслі пагалоску, што ён быў забіты{{sfn|Gourevitch|2000|pp=58–59}}. Актывісты хуту абвінавацілі ў забойстве тутсі — і эліту, і звычайных грамадзян — што і дало пачатак {{нп3|Руандыйская Рэвалюцыя|Руандыйскай Рэвалюцыі|en|Rwandan Revolution}}{{sfn|Prunier (2)|1999|с=48–49}}. Тутсі пачалі адказваць атакамі, але на гэты момант хуту ўжо карысталіся поўнай падтрымкай Бельгійскай адміністрацыі, якая жадала спыніць дамінаванне тутсі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=51}}{{sfn|Gourevitch|2000|p=60}}. У пачатку 1960-х гг. бельгійцы замянілі большасць тутсі на хуту на кіруючых пасадах і арганізавалі выбары, якія прывялі да ўлады большасць хуту{{sfn|Prunier (2)|1999|с=51}}. Кароль быў зрынуты — была створана рэспубліка з палітычным дамінаваннем хуту, а краіна атрымала незалежнасць у [[1962]] г.{{sfn|Prunier (2)|1999|с=53}} Па меры развіцця рэвалюцыі тутсі пачалі пакідаць краіну, каб пазбегнуць помсты ад хуту, і сяліцца ў [[Бурундзі]], [[Уганда|Угандзе]], [[Танзанія|Танзаніі]] і [[Заір]]ы{{sfn|Mamdani|2002|pp=160–161}}. Гэтыя людзі, у адрозненні ад руандыйцаў, якія мігравалі з краіны ў дакаланіяльны і каланіяльны перыяды, былі прызнаны бежанцамі ў краінах, якія іх прынялі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=63–64}}, але амаль адразу жа трапілі пад агітацыю аб вяртанні ў Руанду{{sfn|Prunier (2)|1999|с=55–56}}. Яны сфарміравалі ўзброеныя групоўкі, вядомыя пад назвай «''inyenzi''» ([[прусакі]]), якія пачалі ажыццяўляць вылазкі ў Руанду; гэта тактыка не прывяла да поспеху, але выклікала хвалю рэпрэсій у дачыненні да руандыйскіх тутсі і павелічэнне колькасці тутсі-бежанцаў{{sfn|Prunier (2)|1999|с=55–56}}. Да [[1964]] г. больш за 300 000 тутсі ўцяклі з Руанды і былі вымушаны заставацца ў выгнанні на працягу наступных трыццаці гадоў{{sfn|Prunier (2)|1999|с=62}}. Дыскрымінацыя тутсі з боку хуту ў Руандзе працягвалася, хаця ўсё жа зменшылася пасля {{нп3|Дзяржаўны пераварот у Руандзе, 1973|Руандыйскага перавароту 1973 г.|en|1973 Rwandan coup d'état}}, які прывёў да ўлады Прэзідэнта [[Жувеналь Хаб'ярымана|Жувеналя Хаб'ярыману]]{{sfn|Prunier (2)|1999|с=74–76}}. [[Шчыльнасць насельніцтва]] Руанды — 408 чал./км² — з'яўлялася адной з найбольшых у [[Афрыка|Афрыцы]]. [[Насельніцтва Руанды]] вырасла з 1,6 млн чал. у [[1934]] г. да 7,1 млн чал. у [[1989]] г., што прывяло да канкурэнцыі за зямлю. Некаторыя гісторыкі, напрыклад {{нп3|Жэрар Пруньё|Жэрар Пруньё|en|Gérard Prunier}}, лічаць, што генацыд [[1994]] г. быў часткова звязаны са шчыльнасцю насельніцтва{{sfn|Prunier (2)|1999|с=4}}. === Грамадзянская вайна ў Руандзе === {{Main|Грамадзянская вайна ў Руандзе}} [[File:Paul Kagame, 2009 World Economic Forum on Africa-3 cropped.jpg|thumb|[[Поль Кагамэ]] — камандуючы Руандыйскім Патрыятычным Фронтам на працягу большай часткі Грамадзянскай Вайны.]] У 1980-х гг. група з 500 руандыйскіх бежанцаў ва Угандзе, якой кіраваў {{нп3|Фрэд Руігіэма|Фрэд Руігіэма|en|Fred Rwigyema}}, змагалася на баку паўстанцаў з {{нп3|Нацыянальная Армія Супраціўлення|Нацыянальнай Арміі Супраціўлення|en|National Resistance Army}} (НАС) падчас {{нп3|Грамадзянская вайна ва Угандзе|Угандыйскай Вайны ў Кустах|en|Ugandan Bush War}}, у выніку якой [[Ёверы Кагута Мусевені]] скінуў [[Мілтан Аботэ|Мілтана Аботэ]]{{sfn|Kinzer|2008|p=47}}. Гэтыя салдаты засталіся ў арміі Уганды пасля інагурацыі Мусевені на пасаду [[Прэзідэнт Уганды|Прэзідэнта Уганды]], але хутка пачалі планаваць уварванне ў Руанду праз схаваную сетку ў шэрагах арміі{{sfn|Kinzer|2008|pp=51–52}}. У кастрычніку [[1990]] г. Руігіэма накіраваў больш за 4000{{sfn|Melvern 2004|2004|p=14}} паўстанцаў з Уганды, прасунуўшыся на 60 км углыб Руанды пад сцягам {{нп3|Руандыйскі Патрыятычны Фронт|Руандыйскага Патрыятычнага Фронту|en|Rwandan Patriotic Front}} (РПФ){{sfn|Prunier (2)|1999|с=94–95}}. Руігіэма быў забіты на трэці дзень атакі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=95–96}}, а [[Францыя]] і [[Заір]] разгарнулі сілы ў падтрымку арміі Руанды, дазволіўшы ім адбіваць атакі РПФ, каб спыніць уварванне{{sfn|Prunier (2)|1999|с=96}}. Намеснік Руігіэма, [[Поль Кагамэ]] ўзяў камандаванне сіламі РПФ у свае рукі{{sfn|Melvern 2000|2000|pp=27–30}}, арганізаваўшы тактычнае адступленне праз Уганду ў {{нп3|Горы Вірунга|горы Вірунга|en|Virunga Mountains}} — раён на поўначы Руанды{{sfn|Prunier (2)|1999|с=114–115}}. Там ён папоўніў колькасць салдат, рэарганізаваў армію і распачаў актыўны збор сродкаў і набор рэкрутаў з шэрагаў дыяспары тутсі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=117–118}}. Кагамэ аднавіў вайну ў студзені [[1991]] г. з нечаканай атакі на паўночны [[горад Рухенгеры]]. РПФ захапіў горад дзякуючы элементу неспадзяванасці і ўтрымліваў яго адзін дзень, перш чым адступіць назад у лясы{{sfn|Prunier (2)|1999|с=120}}. На працягу наступнага года РПФ актыўна выкарыстоўваў баявую тактыку «''страляй і ўцякай''» (інакш кажучы, вёў [[Партызанская вайна|партызанскую вайну]]), захопліваючы некаторыя пагранічныя зоны, але не атрымліваючы істотных перамог у вайне супраць арміі Руанды{{sfn|Prunier (2)|1999|с=135}}. У чэрвені [[1992]] г., каб дасягнуць шматпартыйнага ўрада ў Кігалі, РПФ абвесціў спыненне агню і пачаў перамовы з урадам Руанды ў [[Горад Аруша|Арушы ў Танзаніі]]{{sfn|Prunier (2)|1999|с=150}}. У пачатку [[1993]] г. некалькі экстрэмісцкіх груп хуту сфарміраваліся і пачалі кампанію празмернай жорсткасці ў дачыненні да тутсі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=173–174}}. РПФ адказаў на гэта спыненнем мірных перамоў і масіўнай атакай, захапіўшы вялікую колькасць зямель на поўначы краіны{{sfn|Prunier (2)|1999|с=174–177}}. Урэшце мірныя перамовы аднавіліся ў Арушы, у выніку чаго ў жніўні 1993 года былі заключаны некалькі пагадненняў, вядомыя пад назвай «''Арушскія пагадненні''». Яны далі РПФ месцы ў Падзеленым Пераходным Урадзе (ППУ) і ў нацыянальнай арміі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=190–191}}{{sfn|Prunier (2)|1999|с=187}}. [[Місія Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па Руандзе]] (МААНпР) — міратворчыя сілы — прыехала ў краіну, а РПФ былі дадзеныя месцы ў [[Парламент Руанды|нацыянальным парламенце]] ў Кігалі на час падрыхтоўкі ППУ{{sfn|Dallaire|2005|pp=126–131}}. === Рух «''Моц хуту''» === У першыя гады рэжыму Хаб'ярыманы назіраўся сур’ёзны эканамічны рост і змяншэнне жорсткасці ў дачыненні тутсі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=74–76}}. Аднак многія бескампрамісныя ненавіснікі тутсі засталіся на кіруючых пасадах, уключаючы сям’ю першай лэдзі [[Агата Хаб'ярымана|Агаты Хаб'ярыманы]], якая была вядомая як «''[[аказу]]»'' або «''клан Мадам»''{{sfn|Prunier (2)|1999|с=85}}, і Прэзідэнт абапіраўся на іх ва ўсталяванні і ўмацаванні рэжыму{{sfn|Melvern 2004|2004|p=12}}. Калі РПФ уварваўся ў краіну ў [[1990]] г., Хаб'ярымана і яго найбліжэйшыя людзі спужаліся пагрозы з боку тутсі і распрацавалі анты-тутсі ідэалогію{{sfn|Prunier (2)|1999|с=108}}, якая стала вядомай пад назвай «''[[Моц хуту]]''»{{sfn|Prunier (2)|1999|с=188}}. Група ваенных афіцэраў і членаў урада заснавала часопіс з назвай «''Кангура''», які хутка стаў папулярны ў краіне{{sfn|Melvern 2004|2004|p=49}}. Там публікавалася анты-тутсі прапаганда, уключаючы [[Дзесяць Запаведзяў Хуту]] — вялікі спіс расісцкіх рэкамендацый, у якім хуту, які жаніўся з тутсі, называўся «''здраднікам''»{{sfn|Melvern 2004|2004|p=50}}. У [[1992]] г. дзяржаўная эліта стварыла партыю {{нп3|Кааліцыя для Абароны Рэспублікі|Кааліцыя для Абароны Рэспублікі|en|Coalition for the Defence of the Republic}} (КдАР), якая была звязана з кіруючай партыяй, але мела больш [[Правыя, палітыка|правы]] характар і рэгулярна крытыкавала Прэзідэнта за яго «''мяккасць''» у барацьбе з РПФ{{sfn|Prunier (2)|1999|с=128}}. Пасля дасягнутага ў [[1992]] г. спынення агню паміж Хаб'ярыманам і РПФ значная колькасць экстрэмістаў ва ўрадзе Руанды і арміі пачала актыўна ствараць змову супраць Прэзідэнта, бо баялася магчымага прыходу тутсі ва ўрад{{sfn|Prunier (2)|1999|с=166}}. Хаб'ярымана паспрабаваў зрынуць іх з кіруючых армейскіх пазіцый, але дасягнуў поспеху толькі часткова; прадстаўнікі «''аказу''» [[Агюстэн Ндзіндзілійімана]] і [[Тэанестэ Багасара]] засталіся на магутных пасадах, забяспечваючы прыхільнікаў палітыкі «''жорсткай лініі''» ўладай{{sfn|Prunier (2)|1999|с=167}}. На працягу [[1992]] г. радыкалы распачалі кампаніі па лакальных забойствах тутсі, якія дасягнулі кульмінацыі ў студзені [[1993]] г., калі экстрэмісты і мясцовыя хуту забілі каля 300 чалавек{{sfn|Prunier (2)|1999|с=173–174}}. Калі РПФ аднавіў ваенныя дзеянні ў лютым 1993 г., ён згадаў гэтыя забойствы ў якасці асноўнага матыву{{sfn|Prunier (2)|1999|с=174}}, але гэта прывяло толькі да росту экстрэмізму ў папуляцыі хуту{{sfn|Prunier (2)|1999|с=180}}. З сярэдзіны [[1993]] г. рух «''Моц хуту''» ўяўляў сабой ужо трэцюю па палітычнай моцы сілу ў палітыцы Руанды (пасля ўрада Хаб'ярыманы і ўмеранай апазіцыі){{sfn|Prunier (2)|1999|с=188}}. Акрамя КдАР, ніводная партыя не заявіла пра падтрымку руху «''Моц хуту''»{{sfn|Prunier (2)|1999|с=181 182}}. Аднак амаль кожная партыя падзялілася на «''ўмеранае''» і «''моцнае''» крылы, а прадстаўнікі кожнага лагера імкнуліся займець легітымнае лідарства ў сваіх партыях{{sfn|Prunier (2)|1999|с=181 182}}. Нават кіруючая партыя мела «''моцнае''» крыло, якое пераважна складалася з тых, хто быў супраць намаганняў Хаб'ярыманы па дасягненні міру з РПФ{{sfn|Prunier (2)|1999|с=182}}. Некалькі радыкальных узброеных фарміраванняў (міліцыя), пераважна з моладзі, уваходзілі ў склад «''моцных''» крылаў партый; гэта былі ''[[Інтэрахамвэ]]'', якія былі часткаю кіруючай партыі{{sfn|Dallaire|2005|p=129}}, і КдАР-аўскія ''[[Імпузамугамбі]]''{{sfn|Prunier (2)|1999|с=165}}. Моладзевая міліцыя пачала актыўна ўчыняць разню па ўсёй краіне{{sfn|Melvern 2004|2004|p=25}}. Армія Руанды рыхтавала міліцыю, калі-нікалі разам з французскай арміяй, якая не ведала сапраўднай мэты стварэння такіх фарміраванняў{{sfn|Prunier (2)|1999|с=165}}. == Прэлюдыя == === Падрыхтоўка да генацыду === Гісторыкі не згаджаюцца ў меркаваннях наконт канкрэтнай даты, калі ідэя «''канчатковага вырашэння праблемы''» (забойства ўсіх тутсі ў Руандзе) была ўпершыню вынесена на абмеркаванне. Жэрар Пруньё датуе яе [[1992]] г., калі Хаб'ярымана пачаў весці перамовы з РПФ{{sfn|Prunier (2)|1999|с=169}}, а [[журналіст]] {{нп3|Лінда Мелверн|Лінда Мелверн|en|Linda Melvern}} лічыць, што гэта адбылося раней — у [[1990]] г. — адразу пасля ўварвання РПФ{{sfn|Melvern 2004|2004|p=19}}. Армія пачала ўзбройваць грамадзянскіх халоднай зброяй (напрыклад, мачэтэ) з [[1990]] г. і вучыць моладзь хуту біцца; афіцыйнай прычынай для гэтага абвяшчалася праграма «''грамадзянскай абароны''», скіраваная на супраціўленне РПФ{{sfn|Melvern 2004|2004|p=20}}, аднак тая ж самая зброя пазней выкарыстоўвалася ў ажыццяўленні генацыду{{sfn|Prunier (2)|1999|с=243}}. Руанда таксама закупіла вялікую колькасць гранат і амуніцыі ў канцы [[1990]] г.; падчас адной са здзелак будучы [[Генеральны сакратар ААН]] [[Бутрас Бутрас-Галі]], выконваючы тады абавязкі Міністра замежных спраў [[Егіпет|Егіпта]], спрыяў продажу ў Руанду вялікай партыі егіпецкай зброі{{sfn|Melvern 2000|2000|pp=31 32}}. [[Сілы Абароны Руанды]] (САР) нарошчвалі колькасць асабовага саставу ў гэты перыяд, павялічваючы колькасць арміі з 10 000 да амаль 30 000 салдат за адзін год{{sfn|Melvern 2004|2004|p=20}}. Новыя рэкруты часта мелі праблемы з дысцыплінай{{sfn|Melvern 2004|2004|p=20}}; пачала назірацца істотная розніца паміж элітнымі Прэзідэнцкай Гвардыяй і [[Жандармерыя]]й, якія праходзілі доўгія і цяжкія трэніроўкі, і звычайнымі жаўнерамі, якія праходзілі мінімальнае навучанне{{sfn|Dallaire|2005|p=69}}. У сакавіку [[1993]] г. «''Моц хуту''» склала спіс «''здраднікаў''», якіх прадстаўнікі руху планавалі забіць, прычым, магчыма, імя Прэзідэнта Хаб'ярыманы было ў гэтым спісе{{sfn|Prunier (2)|1999|с=182}}; КдАР публічна абвінавачвала Прэзідэнта ў здрадзе{{sfn|Prunier (2)|1999|с=182}}. Прадстаўнікі анты-тутсі эліты таксама лічылі, што нацыянальная радыёстанцыя «''[[Radio Rwanda]]''» стала занадта ліберальнай і лаяльнай да апазіцыі; у хуткім часе яны заснавалі новую радыёстанцыю — «''[[Свабоднае радыё і тэлебачанне тысячы ўзгоркаў]]''» (RTLMC), змест вяшчання якой складаўся з сумесі расісцкай прапаганды, абсцэнных жартаў і музыкі, прычым радыё хутка стала вельмі папулярным па ўсёй краіне{{sfn|Prunier (2)|1999|с=189}}. На працягу [[1993]] г. радыкалы імпартавалі мачэтэ ў колькасцях, якія значна перавышалі сельскагаспадарчыя патрэбнасці, тое ж адбывалася і з іншымі прыладамі, якія маглі выкарыстоўвацца ў якасці зброі: нажамі, піламі і нажніцамі{{sfn|Melvern 2004|2004|p=56}}. Гэтыя інструменты пачалі распаўсюджвацца па краіне, нібыта ў мэтах сеткі грамадзянскай абароны{{sfn|Melvern 2004|2004|p=56}}. У кастрычніку [[1993]] г. Прэзідэнт [[Бурундзі]] [[Мельхіёр Ндадае]], які быў абраны ў чэрвені як першы ў гісторыі краіны Прэзідэнт-хуту, быў забіты экстрэмістамі-тутсі з шэрагаў армейскіх афіцэраў{{sfn|Prunier (2)|1999|с=199}}. Забойства выклікала рэзананс у Руандзе: сярод хуту зноў узніклі меркаванні, што тутсі — іх ворагі і ім няма даверу{{sfn|Prunier (2)|1999|с=200}}. КдАР і «''Моцныя''» крылы іншых партый зразумелі, што яны могуць выкарыстоўваць сітуацыю ў сваіх мэтах{{sfn|Prunier (2)|1999|с=200}}. Ідэя «''канчатковага вырашэння''», якая ўпершыню выказвалася ў [[1992]] г. і пакінула значны ўплыў на палітычныя эліты, пачала актына распрацоўвацца і планавацца імі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=200}}. Яны нагняталі атмасферу ў папуляцыі хуту, каб распачаць забойствы, спекулюючы на публічных выступах пасля забойства Ндадае, прапагандзе RTLMC і традыцыйнай лаяльнасці руандыйцаў да ўлады{{sfn|Prunier (2)|1999|с=200}}. Лідары «''моцных''» крылаў партый пачалі ўзбройваць ''Інтэрахамвэ'' і іншыя міліцэйскія падраздзяленні аўтаматамі [[Аўтамат Калашнікава|AK-47]] і іншай стралковай зброяй; раней жа ўзбраенне вялося толькі мачэтэ ды іншай традыцыйнай халоднай зброяй і прыладамі{{sfn|Dallaire|2005|p=143}}. === Забойства Хаб'ярыманы === {{Main|Забойства Жувеналя Хаб'ярыманы і Сіпрыена Нтар'яміры}} [[File:Juvénal Habyarimana (Andrews Air Force Base, Maryland, USA - 1980).jpg|thumb|[[Жувеналь Хаб'ярымана]] ў [[1980]] г.]] [[6 красавіка]] [[1994]] г. самалёт, на борце якога знаходзіліся [[Жувеналь Хаб'ярымана]] і [[Сіпрыен Нтар'яміра]] (Прэзідэнт [[Бурундзі]], які быў хуту), быў збіты падчас падрыхтоўкі да пасадкі ў [[Горад Кігалі|Кігалі]]. Пры гэтым загінулі ўсе, хто былі ў самалёце. Спачатку ў адказнасці за напад абвінавачваліся і РПФ, і экстрэмісты-хуту. Праз пэўны час даследаванне ўрада Руанды абвінаваціла экстрэмістаў-хуту з шэрагаў арміі Руанды<ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1953129,00.html |title=TIME |work=TIME |accessdate=May 30, 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100308104412/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1953129,00.html |archivedate=8 сакавіка 2010 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100308104412/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1953129,00.html |date=8 сакавіка 2010 }}</ref>. У студзені [[2012]] г. французскае даследаванне пацвердзіла, што ракетны агонь, які прывёў да знішчэння самалёта Прэзідэнта Руанды «''не мог весціся з ваеннай базы, занятай тутсі на чале з Кагамэ''»<ref>[http://www.reuters.com/article/2012/01/10/us-rwanda-genocide-report-idUSTRE80924720120110?feedType=RSS&feedName=worldNews&utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+Reuters%2FworldNews+%28Reuters+World+News%29 Reuters: French probe exonerates Rwanda leader in genocide] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140424160959/http://www.reuters.com/article/2012/01/10/us-rwanda-genocide-report-idUSTRE80924720120110?feedType=RSS&feedName=worldNews&utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+Reuters%2FworldNews+%28Reuters+World+News%29 |date=24 красавіка 2014 }}, January 10, 2012</ref>. Нягледзячы на разыходжанні ў версіях наконт выканаўцаў тэракта, большасць даследчыкаў сыходзіцца на думцы, што забойства двух Прэзідэнтаў-хуту стала каталізатарам генацыду. Вечарам 6 красавіка (пасля смерці Хаб'ярыманы) быў сфарміраваны крызісны камітэт, які складаўся з [[генерал-маёр]]а [[Агюстэн Ндзіндзілійімана|Агюстэна Ндзіндзілійіманы]], [[палкоўнік]]а [[Тэанестэ Багасара|Тэанестэ Багасары]] і іншых вышэйшых армейскіх [[афіцэр]]аў{{sfn|Dallaire|2005|pp=222–223}}. Камітэт узначальваўся Багасарам, нягледзячы на тое, што ў яго склад уваходзіў вышэйшы па званні Ндзіндзілійімана{{sfn|Melvern 2004|2004|p=137}}. [[Прэм'ер-міністр]] {{нп3|Агата Увілінгійімана|Агата Увілінгійімана|ru|Увилингийимана, Агата}}, у адпаведнасці з законам, пасля смерці Прэзідэнта павінна была пераняць найвышэйшую выканаўчую ўладу ў Руандзе{{sfn|Dallaire|2005|p=224}}, але камітэт адмовіўся ёй падпарадкоўвацца{{sfn|Dallaire|2005|p=224}}. {{нп3|Рамэа Далер|Рамэа Далер|ru|Даллер, Ромео}}, камандуючы сіламі МААНпР, сустрэўся з прадстаўнікамі камітэта той жа ноччу і запатрабаваў, каб камітэт прызнаў уладу Увілінгійіманы, але Багасара адмовіўся гэта зрабіць, спасылаючыся на тое, што Увілінгійімана не «''забяспечыць дабрабыт руандыйскага народа''» і будзе «''няздольнай кіраваць нацыяй''»{{sfn|Dallaire|2005|p=224}}. Камітэт таксама апраўдаў сваё існаванне неабходнасцю забяспечваць грамадска-палітычную стабільнасць пасля смерці Прэзідэнта{{sfn|Dallaire|2005|p=224}}. Багасара спрабаваў пераканаць МААНпР і РПФ{{sfn|Dallaire|2005|p=225}}, што камітэт дзейнічае, каб стрымліваць Прэзідэнцкую Гвардыю, якая, па словах прадстаўнікоў камітэта, «''выйшла з-пад кантролю''»{{sfn|Dallaire|2005|p=223}}, і каб забяспечваць выкананне Арушскіх пагадненняў{{sfn|Dallaire|2005|p=224}}. === Забойства ўмераных лідараў === МААНпР адправіў у якасці [[эскорт]]у 10 [[Бельгія|бельгійскіх]] салдат да Прэм'ер-міністра Увілінгійіманы, каб суправадзіць яе ў офісы «''[[Radio Rwanda]]''» для выканання звароту да нацыі{{sfn|Dallaire|2005|p=230}}. Гэта, аднак, не ўдалося, бо Прэзідэнцкая Гвардыя вельмі хутка ўсталявала кантроль над радыёстанцыяй і не дазволіла Увілінгійімане прамаўляць у прамым эфіры{{sfn|Dallaire|2005|p=230}}. Пазней зранку некалькі салдат і натоўп, які складаўся з грамадзянскіх асоб, абяззброілі бельгійскую ахову Увілінгійіманы, прымусіўшы яе скласці зброю{{sfn|Prunier (2)|1999|с=230}}. Пасля гэтага Увілінгійімана і яе муж былі забітыя, але іх дзеці здолелі выжыць: яны схаваліся за мэбляй, а потым былі ўратаваныя [[сенегал]]ьскім афіцэрам МААНпР {{нп3|Мбае Дыань|Мбае Дыанем|ru|Диань, Мбайе}}{{sfn|Dallaire|2005|p=245}}. 10 бельгійцаў былі забраны на ваенную базу «''[[Camp Kigali]]''», дзе з іх здзекаваліся і катавалі, а потым забілі{{sfn|Gourevitch|2000|p=114}}. [[Маёр]] {{нп3|Бернард Нтуяхага|Бернард Нтуяхага|en|Bernard Ntuyahaga}}, які камандаваў падраздзяленнем Прэзідэнцкай Гвардыі, якое здзейсніла гэтыя забойствы, быў прысуджаны да 20 гадоў пазбаўлення свабоды бельгійскім судом у [[2007]] г.<ref>{{cite news |url=http://www.reuters.com/article/2007/07/04/us-rwanda-genocide-belgium-idUSL0469900520070704 |title=Rwandan convicted of killing Belgian peacekeepers |agency=[[Reuters]] |date=July 4, 2007 |accessdate=September 30, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131105120136/http://www.reuters.com/article/2007/07/04/us-rwanda-genocide-belgium-idUSL0469900520070704 |archivedate=5 лістапада 2013 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131105120136/http://www.reuters.com/article/2007/07/04/us-rwanda-genocide-belgium-idUSL0469900520070704 |date=5 лістапада 2013 }}</ref> Але забойствам Увілінгійіманы ўсё не скончылася: экстрэмісты правялі ноч з [[6 красавіка]] на [[7 красавіка]] на вуліцах Кігалі са спісамі вядомых умераных палітыкаў і журналістаў, каб забіць іх{{sfn|Dallaire|2005|p=231}}{{sfn|Prunier (2)|1999|с=230}}. У спіс ахвяр таго вечара ўваходзілі наступныя значныя асобы: Прэзідэнт Канстытуцыйнага Суда {{нп3|Джозеф Каваруганда|Джозеф Каваруганда|en|Joseph Kavaruganda}}, Міністр Сельскай гаспадаркі [[Фрэдэрык Нзамурамбаха]], лідар Ліберальнай Партыі [[Ландвалд Ндасінгва]] і яго [[Канада|канадская]] жонка і галоўны перамоўшчык у Арушы [[Баніфацый Нгулінзіра]]{{sfn|Dallaire|2005|p=230}}. Некалькі ўмераных палітыкаў выжылі, у тым ліку прэм'ер-міністр-дэлегат {{нп3|Фаўстын Твагірамунгу|Фаўстын Твагірамунгу|en|Faustin Twagiramungu}}{{sfn|Prunier (2)|1999|с=231}}, але ў цэлым ліквідацыя ўмераных палітыкаў і журналістаў прайшла паспяхова: да поўдня 7 красавіка ўсе ўмераныя палітычныя лідары Руанды ці былі мёртвыя, ці схаваліся, такім чынам магчымасць сфарміраваць умераны ўрад была згублена{{sfn|Dallaire|2005|p=232}}. Бадай што адзіным выключэннем быў новы начальнік штаба арміі {{нп3|Марсель Гацінзі|Марсель Гацінзі|en|Marcel Gatsinzi}}: кандыдат {{нп3|Агюстэн Бізімунгу|Агюстэн Бізімунгу|en|Augustin Bizimungu}}, які быў высунуты на гэту пасаду з прапановы Багасары, быў адхілены крызісным камітэтам, таму Багасара быў вымушаны згадзіцца на прызначэнне Гацінзі{{sfn|Melvern 2004|2004|p=139}}. Гацінзі спрабаваў дамагчыся неўмяшання арміі ў генацыд{{sfn|Prunier (2)|1999|с=229}} і дамагчыся спынення агню з РПФ{{sfn|Dallaire|2005|p=292}}, але ён меў толькі абмежаваны кантроль над сваімі войскамі і быў заменены радыкальным Агюстэнам Бізіманам усяго толькі праз 10 дзён{{sfn|Prunier (2)|1999|с=229}}. == Генацыд == Непасрэдна генацыд — масавыя забойствы тутсі на этнічнай глебе — пачаўся праз некалькі гадзін пасля смерці Хаб'ярыманы{{sfn|Melvern 2004|2004|p=165}}. Ваенныя лідары ў правінцыі Гісеньі — аплоце «''аказу''» — ад самога пачатку былі найбольш арганізаваныя і заклікалі за сабой вялікую колькасць ''Інтэрахамвэ'' і грамадзянскіх хуту; камандзіры паведамілі пра прэзідэнцкую смерць і абвінавацілі РПФ у ліквідацыі самалёта, затым яны загадалі натоўпу «''пачаць сваю працу''» і «''не шкадаваць нікога''», уключаючы дзяцей{{sfn|Melvern 2004|2004|p=164}}. На працягу 7 красавіка забойствы распаўсюдзіліся на правінцыі Ругенгеры, Кібуе, Кігалі, Кібунга, Гікангара і Цьянгугу{{sfn|Prunier (2)|1999|с=236}}, прычым у кожным выпадку мясцовыя афіцыйныя асобы, выконваючы загады з Кігалі, распаўсюджвалі сярод насельніцтва чуткі аб тым, што РПФ забіў Прэзідэнта, а потым заклікалі людзей пачаць забіваць тутсі{{sfn|Melvern 2004|2004|p=169}}. Папуляцыя хуту, якая праходзіла падрыхтоўку і ўзбраенне на працягу папярэдніх месяцаў і прытрымлівалася сталай руандыйскай культуры беспярэчнага падпарадкавання ўладам, выконвала гэтыя заклікі без пытанняў{{sfn|Prunier (2)|1999|с=244 245}}. У пачатку генацыду было толькі некалькі забойстваў у правінцыях Гітарама і Бутарэ{{sfn|Melvern 2004|2004|p=169}}, бо іх [[губернатар]]ы займалі ўмераную палітычную пазіцыю і былі супраць гвалту: у Гітараме генацыд пачаўся [[9 красавіка]]{{sfn|Melvern 2004|2004|p=195}}, у Бутарэ — [[19 красавіка]]; гэта адбылося пасля арышту і забойства губернатара-тутсі {{нп3|Жан Батыст Хаб'ярымана|Жана Батыста Хаб'ярыманы|en|Jean Baptiste Habyarimana}}{{sfn|Melvern 2004|2004|pp=209 210}}. Генацыд не закрануў тэрыторыі, якія знаходзіліся пад кантролем РПФ, уключаючы часткі правінцый Б'юмба і ўсходняй Ругенгеры{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. На працягу рэшты красавіка і пачатку мая Прэзідэнцкая Гвардыя, ''жандармерыя'' і моладзевая міліцыя з дапамогай мясцовага насельніцтва працягвалі забойствы ў вельмі вялікіх колькасцях{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}: за першыя 6 тыдняў генацыду да 800 000 руандыйцаў былі забіты{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}} — такім чынам хуткасць забойстваў была ў 5 разоў вышэйшая за хуткасць забойстваў падчас [[халакост]]у{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. Мэтай было забіць усіх тутсі, якія пражывалі ў Руандзе{{sfn|Prunier (2)|1999|с=248}}, прычым, з прычыны адсутнасці арміі РПФ, не было іншых сіл, каб спыніць ці прынамсі запаволіць забойствы{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}: мясцовая апазіцыя была ўжо вынішчана, а МААНпР забаранялася ўжываць любую зброю, акрамя выпадкаў самаабароны{{sfn|Dallaire|2005|p=233}}. На сяле, дзе тутсі і хуту жылі побач і сем'і ведалі адна адну, хуту было лёгка знайсці і забіць сваіх суседзяў-тутсі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. У горадзе, дзе не было такога шчыльнага кантакту паміж насельніцтвам, ідэнтыфікацыя ажыццяўлялася з выкарыстаннем блокпастоў, на якіх дзяжурылі ваенныя і ''Інтэрахамвэ'': кожны чалавек, калі перасякаў блокпост мусіў паказаць нацыянальную ідэнтыфікацыйную картку, у якой пазначалася этнічная прыналежнасць, і кожны, хто меў пячатку «''тутсі''», вынішчаўся адразу жа{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. Многія хуту таксама былі забіты праз шматлікія прычыны, уключаючы сімпатыю да ўмераных апазіцыйных партый, прафесійную прыналежнасць да журналістаў або проста за тое, што мелі «''знешнасць тутсі''»{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. РПФ павольна, але стабільна пашыраў падкантрольную тэрыторыю на поўначы і ўсходзе краіны, спыняючы забойствы на занятых тэрыторыях{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. Такім чынам генацыд быў эфектыўна спынены ў красавіку на землях правінцый Ругенгеры, Б'юмба, Кібунга і Кігалі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. На працягу красавіка забойствы былі спынены ў аплотах ''аказу'' — на захадзе Ругенгеры і Гісеньі — але амаль усе тутсі ўжо былі забіты ў гэтых рэгіёнах{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. Вялікая колькасць хуту ў правінцыях, заваяваных РПФ, збеглі, бо баяліся пераследу з боку арміі РПФ за генацыд{{sfn|Prunier (2)|1999|с=312}}. 500 000 жыхароў Кібунга перайшлі праз мост Русума, які злучае Руанду і [[Танзанія|Танзанію]], за некалькі дзён у канцы красавіка{{sfn|Dallaire|2005|p=336}} і знайшлі прытулак у лагерах ААН, якія фактычна кантраляваліся лідарамі зрынутага рэжыму хуту{{sfn|Prunier (2)|1999|с=313–314}} на чале з былым губернатарам правінцыі Кібунга{{sfn|Dallaire|2005|p=337}}. У астатніх правінцыях забойствы працягваліся ўвесь май і чэрвень, хоць яны і сталі менш шматлікімі, нават спарадычнымі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}: большасць тутсі ўжо была забіта на гэтых землях, а мясцовы ўрад жадаў схавацца ў нарастаючай [[Анархія|анархіі]] і заахвоціць насельніцтва бараніць краіну ад РПФ{{sfn|Melvern 2004|2004|p=236}}. [[23 чэрвеня]] каля 2500 салдат ААН (на чале з французскімі падраздзяленнямі) увайшлі ў паўднёва-заходнюю Руанду, ажыццяўляючы [[Аперацыя Біруза|аперацыю «''Біруза''»]]{{sfn|Prunier (2)|1999|с=291}}. Афіцыйна гэта была гуманітарная місія, але салдаты не здолелі захаваць вялікаю колькасць людзей{{sfn|Prunier (2)|1999|с=292}}. Генацыдальныя ўлады адкрыта віталі французаў, размяшчаючы [[Сцяг Францыі|сцягі Францыі]] на сваіх транспартных сродках, але працягвалі выразаць тутсі, якія выйшлі з падполля ў надзеі на абарону ад хуту з боку «''Бірузы''»{{sfn|Prunier (2)|1999|с=292}}. У ліпені РПФ цалкам скончыў сваё заваяванне краіны за выключэннем толькі зоны, якая знаходзілася пад кантролем аперацыі «''Біруза''». РПФ узяў Кігалі [[4 ліпеня]]{{sfn|Dallaire|2005|p=459}}, а Гісеньі і рэшту паўночнага захаду — [[18 ліпеня]]{{sfn|Prunier (2)|1999|с=298–299}}. Генацыд быў скончаны, але, як гэта раней адбылося ў Кібунга, папуляцыя хуту масава кінулася на ўцёкі: у гэты раз у [[Заір]] на чале з Багасарам і іншымі лідарамі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=316}}. === Планаванне і арганізацыя === [[File:Ntrama Church Altar.jpg|thumb|Больш за 5000 чалавек, якія шукалі паратунку ў царкве Нтрама былі забіты гранатамі, мачэтэ, вінтоўкамі або спалены жывымі.]] Крызісны камітэт, які ўзначальваўся Тэанестэ Багасарам, атрымаў уладу ў краіне пасля смерці Хаб'ярыманы{{sfn|Melvern 2004|2004|p=172}} і быў галоўнай структурай, якая каардынавала і ажыццяўляла генацыд{{sfn|Prunier (2)|1999|с=240}}. Багасара адразу жа пачаў аддаваць загады на забойствы тутсі, асабіста накіраваўшы іх да групы ''Інтэрахамвэ'' ў Кігалі{{sfn|Melvern 2004|2004|pp=146-147}} і тэлефануючы лідарам у правінцыях{{sfn|Melvern 2004|2004|p=163}}. Іншымі вядучымі арганізатарамі на нацыянальным узроўні з'яўляліся міністр абароны [[Агюстэн Бізімана]], камандуючы дэсантам [[Алоіс Нтабакузэ]] і кіраўнік Прэзідэнцкай Гвардыі [[Пратэ Мпіранья]]{{sfn|Prunier (2)|1999|с=240}}. Бізнесмен [[Фелісьен Кабуга]] заснаваў «''[[Свабоднае радыё і тэлебачанне тысячы ўзгоркаў]]''» (RTLMC) і ''Інтэрахамвэ'', у той час калі [[Паскаль Мусабэ]] і [[Жазеф Нзірарэра]] былі адказнымі за каардынацыю дзеянняў ''Інтэрахамвэ'' і ''Імпузамугамбі'' на нацыянальным узроўні{{sfn|Prunier (2)|1999|с=240}}. У Кігалі на чале генацыду стаяла Прэзідэнцкая Гвардыя — добра падрыхтаваныя элітныя падраздзяленні арміі{{sfn|Prunier (2)|1999|с=242 243}}. Ім дапамагалі ''Інтэрахамвэ'' і ''Імпузамугамбі''{{sfn|Prunier (2)|1999|с=243}}, якія ўсталявалі шматлікія блокпасты па ўсёй сталіцы. Кожны чалавек, які хацеў прайсці блокпост мусіў паказаць картку нацыянальнай ідэнтыфікацыі, у якой змяшчалася інфармацыя пра прыналежнасць да той ці іншай этнічнай групы; усіх, хто мелі карткі тутсі, забівалі на месцы адразу жа{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. Міліцыя таксама ініцыявала вобыск у гарадскіх дамах, забіваючы тутсі і забіраючы іх маёмасць{{sfn|Prunier (2)|1999|с=243}}. Губернатар Кігалі [[Тарсіс Рэнзаха]] граў вядучую ролю ў гэтым, спрыяючы стварэнню новых блокпастоў і патрабуючы ад іх большай эфектыўнаўсці. Таксама Тарсіс Рэнзаха выкарыстоўваў сваё высокае службовае становішча ў правінцыйным урадзе, звальняючы тых дзяржаўных дзеячаў, якія не былі дастаткова актыўныя ў рэалізацыі забойстваў{{sfn|Melvern 2004|2004|p=204}}. У сельскіх раёнах у большасці выпадкаў мясцовыя ўлады былі таксама вінаватыя ў аддачы ланцуга камандаў на ажыццяўленне генацыду{{sfn|Prunier (2)|1999|с=244}}. Губернатар кожнай правінцыі, атрымоўваючы загады з Кігалі, праводзіў інструктаж лідараў [[Раёны Руанды|раёнаў]] (''bourgmestres''), якія, у сваю чаргу, даносілі інфармацыю да лідараў сектараў, ячэек і вёсак у сваіх раёнах{{sfn|Prunier (2)|1999|с=244}}. Большасць забойстваў у вёсках ажыццявілі звычайныя грамадзянскія асобы па загадзе мясцовых улад{{sfn|Prunier (2)|1999|с=247}}. Тутсі і хуту жылі побач у сваіх вёсках, таму сем'і ведалі адна адну вельмі добра, што зрабіла тутсі лёгкай здабычай сваіх суседзяў-хуту{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}. Жэрар Пруньё тлумачыць такі шырокі ўдзел звычайнага насельніцтва ў генацыдзе насаджэннем яму ідэалогіі «''дэмакратычнай большасці»''{{sfn|Prunier (2)|1999|с=247}}, у адпаведнасці з якой сцвярджалася, што тутсі з'яўляюцца небяспечнымі ворагамі хуту{{sfn|Prunier (2)|1999|с=247}} і што трэба бездакорна выконваць любое патрабаванне ўлад{{sfn|Prunier (2)|1999|с=245}}. Таксама Пруньё мяркуе, што меў месца «''эфект прымусу''», калі вяскоўцы, якія адмаўляліся забіваць тутсі, станавіліся ахвярамі прыніжэнняў і або ўвязваліся ў генацыд, або здзяйснялі самагубства{{sfn|Prunier (2)|1999|с=247}}. Крызісны камітэт прызначыў пераходны ўрад 8 красавіка, выкарыстоўваючы, аднак, умовы Канстытуцыі 1991 г. і ігнаруючы Арушскія пагадненні. Выконваючымі абавязкі Прэзідэнта і Прэм'ер-міністра былі прызначаны адпаведна [[Тэадор Сіндзікубваба]] і [[Жан Камбанда]]{{sfn|Melvern 2004|2004|p=171}}. Нягледзячы на тое, што ўсе палітычныя партыі былі прадстаўлены ва ўрадзе, большасць складалася з прыхільнікаў руху «''Моц хуту''»{{sfn|Prunier (2)|1999|с=233}}. Пераходны ўрад прыняў прысягу 9 красавіка, аднак адразу жа пераехаў з Кігалі ў [[Горад Гітарама|Гітараму]], каб пазбегнуць сутыкненняў паміж РПФ і арміяй Руанды ў сталіцы{{sfn|Melvern 2004|2004|p=193}}. Крызісны камітэт быў афіцыйна распушчаны, аднак Багасара і старшыя афіцэры фактычна працягвалі кіраваць краінай{{sfn|Melvern 2004|2004|pp=213 214}}. Марыянетачны ўрад, які не мог рэальна ўплываць на дзеянні арміі або актывістаў ''Інтэрахамвэ'', сыграў сваю ролю ў мабілізацыі насельніцтва на генацыд, стварыўшы ілюзію легітымізацыі рэжыму{{sfn|Dallaire|2005|p=278}}{{sfn|Melvern 2004|2004|pp=213 214}}. Калі [[Рамэа Далер]] наведаў сядзібу ўрада праз тыдзень пасля яго фарміравання, то ўбачыў большасць дзяржаўных дзеячаў за лодарнічаннем і пазней апісаў гэта наступнай фразай: «''Яны сартавалі свае планы пасяджэнняў і сустрэч, якія, як яны самі ведалі, ніколі не адбудуцца''»{{sfn|Dallaire|2005|p=329}}. === Сродкі і спосабы забойстваў === [[File:Rwandan Genocide Murambi skulls.jpg|thumb|Чалавечыя чэрапы ў [[Тэхнічная Школа Мурамбі|Тэхнічнай Школе Мурамбі]].]] 9 красавіка назіральнікі ААН сталі сведкамі [[Разня ў Гіконда|разні дзяцей у польскай царкве ў Гіконда]]. У той жа дзень 1000 цяжка ўзброеных і добра падрыхтаваных еўрапейскіх салдат прыбылі ў Руанду, каб вывесці грамадзянскі еўрапейскі персанал з краіны. Ніводны з гэтых жаўнераў не застаўся, каб дапамагчы МААНпР. Асвятленне падзей у СМІ пачалося з 9 красавіка, калі газета «''[[Washington Post]]''» паведаміла пра пакаранне смерцю руандыйскіх супрацоўнікаў устаноў па аказанні дапамогі на вачах у іх замежных калег. За 2 дні (9 і 10 красавіка) з Руанды былі эвакуіраваны [[амбасадар]] і 250 грамадзян [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]. [[Правінцыя Бутарэ]] стала выключэннем у распаўсюджванні хваль жорсткасці. Жан-Батыст Хаб'ярымана быў адзіным у краіне тутсі, які займаў пасаду прэфекта (губернатара), а Бутарэ была адзінай правінцыяй, дзе ва ўладзе дамінавала апазіцыйная партыя{{sfn|Prunier (1)|1998|с=244}}. Хаб'ярымана здолеў захаваць адносны спакой у правінцыі і супрацьстаяў генацыду, пакуль не быў зрынуты са сваёй пасады экстрэмістам Сільвенам Ндзікуманам{{sfn|Prunier (1)|1998|с=244}}. Сустрэўшы супраціў мясцовага насельніцтва і яго нежаданне забіваць суграмадзян, цэнтральны ўрад накіраваў з Кігалі міліцыю на верталёце, якая адразу жа прыступіла да забойстваў тутсі{{sfn|Prunier (1)|1998|с=244}}. Большасць ахвяр была забіта ва ўласных вёсках або гарадах, прычым часта ролю катаў выконвалі іх суседзі. Міліцыя звычайна забівала людзей з дапамогай мачэтэ, калі некаторыя армейскія падраздзяленні выкарыстоўвалі вінтоўкі. Банды хуту шукалі сваіх ахвяр у цэрквах і школах, дзе апошнія хаваліся, і чынілі разню. Мясцовыя ўлады і радыё (якое спансіравалася ўрадам) падбухторвалі звычайных грамадзян забіваць сваіх суседзяў, а тых, хто адмаўляўся, часта забівалі саміх. Пачаў дзейнічаць наступны прынцып: «''Або вы прымаеце ўдзел у разні, або самі будзеце зарэзаныя''»{{sfn|Prunier (1)|1998}}. Адно з такіх масавых забойстваў [[Разня ў Ньярубуе|адбылося ў Ньярубуе]]. 12 красавіка больш за 1500 тутсі схаваліся ў каталіцкай царкве ў Ньянге, што ў камуне Ківуму. Мясцовыя атрады ''Інтэрахамвэ'' па атрыманні згоды ад улад выкарысталі бульдозеры, каб знесці царкоўны будынак<ref name="appeals01">{{cite web |url=http://www.unictr.org/tabid/155/Default.aspx?ID=91 |title=Appeals Chamber Decisions |publisher=International Criminal Tribunal for Rwanda |accessdate=August 13, 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140814074058/http://www.unictr.org/tabid/155/Default.aspx?ID=91 |archivedate=14 жніўня 2014 |deadurl=yes }}</ref>. Міліцыя выкарыстоўвала мачэтэ і вінтоўкі, каб забіць кожнага чалавека, які спрабаваў збегчы. Мясцовы святар [[Атанас Серомба]] пазней быў прызнаны вінаватым у генацыдзе і злачынствах супраць чалавецтва і прысуджаны на пажыццёвае зняволенне за сваю ролю ў зносе царквы<ref name="appeals01" /><ref>{{cite press release|title=Catholic Priest Athanase Seromba Sentenced to Fifteen Years|date=December 13, 2006|url=http://www.unictr.org/Cases/tabid/127/PID/42/default.aspx?id=5&mnid=4|publisher=International Criminal Tribunal for Rwanda|accessdate=August 13, 2014}}</ref><ref>{{cite press release|title=Prosecutor to Appeal Against Seromba's Sentence|publisher=International Criminal Tribunal for Rwanda|date=December 22, 2006|url=http://69.94.11.53/ENGLISH/PRESSREL/2006/507.htm|accessdate=January 7, 2007}}</ref>. У іншым выпадку тысячы людзей схаваліся ў Афіцыйнай Тэхнічнай Школе ({{lang-fr|École Technique Officielle}}) у Кігалі, дзе знаходзіліся бельгійскія салдаты МААНпР. 11 красавіка бельгійцы былі выведзены з будынка і Узброеныя сілы Руанды разам з міліцыяй забілі ўсіх тутсі<ref>{{cite book|title=''ICTR YEARBOOK 1994–1996''|publisher=International Criminal Tribunal for Rwanda|pages=77–78|url=http://129.194.252.80/catfiles/0714.pdf|format=PDF|id=|accessdate=January 7, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070605052302/http://129.194.252.80/catfiles/0714.pdf|archivedate=5 чэрвеня 2007|deadurl=yes}}</ref>. Некаторыя людзі актыўна спрабавалі спыніць генацыд або, прынамсі, схаваць безабаронных тутсі. Сярод іх былі [[Рамэа Далер]] ([[канада|канадскі]] [[генерал-лейтэнант]] з шэрагаў МААНпР), [[Піэрантоніа Коста]] ([[Італія|італьянскі]] [[дыпламат]], які ўратаваў многіх ад смерці), [[Антонія Лакатэлі]] ([[італія|італьянскі]] [[валанцёр]], якая спрабавала ўратаваць 300 або 400 тутсі, заклікаючы лідараў міжнароднай супольнасці да ўмяшання, і пазней была забіта ''Інтэрахамвэ''), [[Жаклін Мукансанера]] (жанчына-хуту, якая ўратавала тутсі падчас генацыду), [[Поль Русесабаджына]] (фільм «''[[Гатэль «Руанда»|Гатэль „Руанда“]]''» апісвае яго гісторыю), [[Карл Уілкенс]] (адзіны амерыканец, які вырашыў застацца ў Руандзе падчас генацыду), [[Андрэ Сібамана]] ([[святар]] і [[журналіст]], які ўратаваў многіх; па нацыянальнасці ён быў хуту) і [[капітан]] [[Мбае Дзіань]] (афіцэр арміі [[Сенегал]]а, які служыў у шэрагах МААНпР і ўратаваў многіх, перш чым быў забіты). === Сексуальныя злачынствы === {{Main|Згвалтаванні падчас генацыду ў Руандзе}} [[File:Photographs of Genocide Victims - Genocide Memorial Center - Kigali - Rwanda.jpg|thumb|Фатаграфіі ахвяр генацыду, якія знаходзяцца ў [[Мемарыяльны Цэнтр Генацыду ў Кігалі|Мемарыяльным Цэнтры Генацыду ў Кігалі]].]] Згвалтаванні выкарыстоўваліся як звычайны інструмент дзейнасці ''Інтэрахамвэ'', мэтай якіх было цалкам знішчыць папуляцыю тутсі<ref name="Hayden">{{cite journal |last=Hayden |first=Robert M. |year=2000 |title=Rape and Rape Avoidance in Ethno-National Conflicts: Sexual Violence in Liminalized States |url=https://archive.org/details/sim_american-anthropologist_2000-03_102_1/page/27 |journal=[[American Anthropologist]] |volume=102 |number=1 |pages=27–41 |jstor=683536 |ref=harv |doi=10.1525/aa.2000.102.1.27}}</ref>. У шырокім распаўсюджванні згвалтаванняў таксама была віна прапаганды хуту, якая апісвала жанчын-тутсі як «''сексуальна прывабную „пятую калону“, якая знаходзіцца ў саюзе з ворагамі хуту''». Выключная жорсткасць падчас здзяйснення сексуальнага гвалту, як і ўдзел жанчын-хуту ў атаках, сведчаць пра тое, што прапаганда закранула глыбінныя гендарныя пачуцці хуту, мабілізаваўшы на генацыд як мужчын, гэтак і жанчын{{sfn|Jones|2010|pp=138-141}}. Салдаты [[Армія Вызвалення Руанды|Арміі Вызвалення Руанды]] і [[Сілы Абароны Руанды|Сіл Абароны Руанды]], уключаючы Прэзідэнцкую Гвардыю, а таксама грамадзянскія асобы гвалтавалі пераважна жанчын-тутсі{{sfn|Brouwer|2005|с=13}}. Нягледзячы на тое, што найчасцей ахвярамі сексуальных злачынстваў станавіліся тутсі, умераныя хуту жаночага полу таксама цярпелі ад гэтага{{sfn|Brouwer|2005|с=13}}. Мэтай гвалту з'яўляліся і жанчыны, мужамі якіх былі прадстаўнікі не іх этнічнай групы<ref name="Shattered">{{Harvnb|Nowrojee|1996}}</ref>. Спецыяльны дакладчык ААН па Руандзе ў 1996 г. паведаміў наступнае: «''Згвалтаванні былі правілам, а іх адсутнасць — выключэннем. Яны былі сістэматычнымі і выкарыстоўваліся ў якасці зброі''»<ref name="Sandra">Ka Hon Chu, Sandra, and Anne-Marie de Brouwer. "the MEN who KILLED me." ''Herizons'' 22, no. 4 (Spring2009 2009): 16. EBSCOhost, MasterFILE Premier p16</ref>. Шляхам ужывання сілы і запужвання генацыднікі дамагліся таго, што людзі не ўмешваліся, калі побач гвалтавалі жанчын. Марыя Луіза Ніёбухунджыра ў сваіх паказаннях сцвярджала, што падчас таго, як яе згвалтавалі 5 разоў за 1 дзень, побач знаходзіліся і моўчкі назіралі за гэтым мясцовыя жыхары, мужчыны-хуту і нават некаторыя армейскія генералы. Яна таксама распавяла, што, нават калі гвалтаўнікі аддалі яе пад догляд жанчынам, яна не толькі не атрымала ні спачування, ні дапамогі, але яшчэ і была вымушана па іх загадах апрацоўваць зямлю паміж згвалтаваннямі<ref name="Sandra" />. Многія з тых, хто выжылі, былі заражаны [[ВІЧ]], які быў перададзены ім гвалтаўнікамі<ref name="Elbe">{{cite journal |last=Elbe |first=Stefan |year=2002 |title=HIV/AIDS and the Changing Landscape of War in Africa |url=http://www.stefanelbe.com/resources/ISElbeAIDS2.pdf |journal=[[International Security]] |volume=27 |number=2 |pages=159–177 |jstor=3092146 |ref=harv |doi=10.1162/016228802760987851 |accessdate=5 ліпеня 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019133615/http://www.stefanelbe.com/resources/ISElbeAIDS2.pdf |archivedate=19 кастрычніка 2013 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131019133615/http://www.stefanelbe.com/resources/ISElbeAIDS2.pdf |date=19 кастрычніка 2013 }}</ref>. Варта адзначыць, што генацыднікі спецыяльна рэкрутавалі ВІЧ-інфіцыраваных мужчын: падчас канфлікту экстрэмісты хуту выпусцілі з бальніц сотні пацыентаў, хворых на [[СНІД]], і сфарміравалі з іх «''дружыны для згвалтаванняў''». Мэтай гэтага было інфіцыраваць як мага больш тутсі, знішчыць іх рэпрадуктыўны апарат і прынесці ім «''павольную і няўмольную смерць''»<ref name = "Drumbl 2012">{{cite journal|last=Drumbl|first=Mark A.|title='She makes me ashamed to be a woman': The Genocide Conviction of Pauline Nyiramasuhuko, 2011|journal=Michigan Journal of International Law|year=2012|volume=2013|url=http://ssrn.com/abstract=2155937|ref=harv}}</ref>. Калецтва палавых органаў таксама мела месца пасля згвалтаванняў і ўключала ў сябе такія рэчы, як пашкоджанне [[Похва чалавека, рэпрадуктыўная сістэма|похвы]] з дапамогай мачэтэ, нажоў, завостраных палак, [[Кіпенне|кіпеню]] і [[Кіслоты|кіслаты]]<ref name="Shattered" />. Мужчыны рэдка станавіліся ахвярамі згвалтаванняў{{sfn|Brouwer|2005|с=13}}, аднак выпадкі палавога калецтва былі распаўсюджаны, найчасцей у форме адразання геніталій, якія потым публічна дэманстраваліся ў якасці трафеяў{{sfn|Brouwer|2005|с=13}}. Усё гэта мела мэтай зрабіць немагчымым нараджэнне новых пакаленняў тутсі. === Колькасць загінуўшых === Праз хуткасць і хаатычнасць генацыду дагэтуль няма кансэнсусу наконт колькасці людзей, забітых у перыяд паміж 6 красавіка і сярэдзінай ліпеня. Гэтак жа, як і ў выпадку генацыдаў, якія ажыццяўлялі [[Нацыянал-сацыялізм|нацысты]] [[Трэці рэйх|Трэцяга рэйха]] і [[Чырвоныя кхмеры]] ў [[Камбоджа|Камбоджы]], арганізатары не запісвалі колькасць знішчаных людзей. Урад РПФ сцвярджае, што былі забіты 1 071 000 чалавек, з якіх 10 % былі хуту па этнічнай прыналежнасці. Журналіст [[Філіп Гурвіч]] згаджаецца з лічбай загінуўшых каля 1 млн, у той жа час ААН ацэньвае колькасць ахвяр у 800 000. [[Алекс дэ Вааль]] і Ракія Амар з «''Афрыканскіх правоў''» ацэньваюць колькасць памерлых лічбай каля 750 000, калі [[Элісан Дэс Форджэс]] з «''[[Human Rights Watch]]''» кажа пра «''прынамсі 500 000''». Джэймс Сміт з «''[[Aegis Trust]]''» піша: «''Што важна помніць, дык гэта тое, што меў месца генацыд, мэтай якога была ліквідацыя ўсіх тутсі — мужчын, жанчын і дзяцей — і знішчэнне любой памяці пра іх існаванне''»<ref>[http://iafrica.com/news/worldnews/314365.htm "RWANDA: No consensus on genocide death toll"] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070312235311/http://iafrica.com/news/worldnews/314365.htm |date=12 сакавіка 2007 }}, [[Agence France-Presse]]', iAfrica.com, April 6, 2004</ref>. Да пачатку генацыду ў Руандзе жылі 7,3 млн чалавек наступных этнічных груп: 84 % хуту, 15 % тутсі і 1 % тва. Па афіцыйных дадзеных урада Руанды за 100 дзён ахвярамі генацыду сталі 1 174 000 чалавек (больш за 10 000 забіваліся кожны дзень, 400 — кожную гадзіну, 7 — кожную хвіліну). У жывых засталіся толькі каля 300 000 прадстаўнікоў тутсі. Тысячы ўдоў, многія з якіх былі ахвярамі згвалтаванняў, зараз ВІЧ-пазітыўныя. Засталіся каля 400 000 сірот, з якіх каля 85 000 былі вымушаны стаць кіраўнікамі таго, што засталося ад іх сем'яў<ref>Maximo, Dady De (2012). "A Genocide that could have been avoided." ''New times.''</ref>. == Ваенная кампанія і перамога Руандыйскага Патрыятычнага Фронту == [[File:RPF advance Rwandan Genocide 1994.jpg|thumb|Карта, якая паказвае прасоўванне РПФ падчас генацыду ў Руандзе ў 1994 г.]] 7 красавіка, калі стала вядома пра пачатак генацыду, камандуючы РПФ [[Поль Кагамэ]] папярэдзіў крызісны камітэт і МААНпР, што ён адновіць грамадзянскую вайну, калі забойствы не спыняцца{{sfn|Dallaire|2005|p=247}}. На наступны дзень сілы ўрада Руанды атакавалі будынак парламента з некалькіх кірункаў, аднак войскі РПФ здолелі паспяхова адбіць напад{{sfn|Dallaire|2005|pp=264–265}}. Пасля гэтага ўжо РПФ пачаў атаку з поўначы краіны па трох франтах, каб як мага хутчэй злучыцца з ізаляванай групай салдат у Кігалі{{sfn|Dallaire|2005|p=269}}. Кагамэ адмовіўся весці перамовы з пераходным урадам, бо быў упэўнены, што апошні з'яўляецца ўсяго толькі марыянеткай Багасары і не збіраецца спыняць генацыд{{sfn|Prunier (2)|1999|с=268}}. За наступныя некалькі дзён РПФ удалося прайсці адносна глыбока на поўдзень, захапіўшы [[Габіра]] і вялікія вясковыя раёны на поўнач і ўсход ад Кігалі{{sfn|Dallaire|2005|p=288}}. Яны пазбягалі прамой атакі Кігалі або [[Горад Б'юмба|Б'юмбы]], але стараліся акружыць гэтыя гарады, каб перакрыць іх забеспячэнне{{sfn|Dallaire|2005|p=299}}. РПФ таксама дазволіў уцекачам-тутсі з [[Уганда|Уганды]] сяліцца за лініяй фронту на тэрыторыях пад кантролем РПФ{{sfn|Dallaire|2005|p=299}}. На працягу красавіка былі некалькі спроб МААНпР дамагчыся спынення агню, але Кагамэ кожны раз абвяшчаў, што РПФ не спыніць барацьбу, пакуль не спыняцца забойствы{{sfn|Dallaire|2005|p=300}}. У канцы красавіка РПФ кантраляваў усю зону мяжы з [[Танзанія]]й і пачаў рухацца на захад ад [[Горад Кібунга|Кібунга]] (на поўдзень ад Кігалі){{sfn|Dallaire|2005|pp=326–327}}. Ён сустрэў невялікі супраціў, але ўжо 16 мая кантраляваў дарогу паміж Кігалі і [[Горад Гітарама|Гітарамай]] — часовым домам пераходнага ўрада{{sfn|Prunier (2)|1999|с=268}}. К 13 чэрвеня РПФ пасля няўдалай спробы сіл урада Руанды разблакіраваць дарогу заняў ужо Гітараму непасрэдна. У выніку гэтага пераходны ўрад быў вымушані пераехаць у [[горад Гісеньі]] (знаходзіцца на паўночным захадзе непасрэдна на мяжы з [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|Заірам]]){{sfn|Dallaire|2005|p=410}}. Паралельна з кіраваннем арміяй Кагамэ набіраў туды новых рэкрутаў з мэтай яе ўзмацнення: рэкруты пераважна паходзілі ці з выжыўшых у генацыдзе мясцовых тутсі, ці з уцекачоў з [[Бурундзі]]. Зрэшты, варта адзначыць, што ўзровень іх падрыхтоўкі быў не найлепшы{{sfn|Prunier (2)|1999|с=270}}. Цалкам акружыўшы Кігалі, РПФ правёў рэшту чэрвеня (другую яго палову) у змаганні за горад непасрэдна{{sfn|Dallaire|2005|p=421}}. Армія ўрада мела больш людскіх рэсурсаў і зброі, але РПФ удавалася няўхільна захопліваць усё больш і больш тэрыторый, а таксама праводзіць на тэрыторыі ўрада вылазкі па выратаванні грамадзянскіх асоб ад генацыду{{sfn|Dallaire|2005|p=421}}. Па меркаванні Далера, Кагамэ дасягнуў поспеху таму, што быў «''майстрам псіхалагічнай вайны''»{{sfn|Dallaire|2005|p=421}}. Кагамэ ўдала выкарыстаў той факт, што армія ўрада была больш сканцэнтравана на генацыдзе, чым на вайне, а бітвай за Кігалі канчаткова зламаў варожым салдатам маральны дух{{sfn|Dallaire|2005|p=421}}. Канчатковая перамога РПФ над сіламі ўрада Руанды ў Кігалі адбылася 4 ліпеня{{sfn|Dallaire|2005|p=459}}, а 18 ліпеня былі ўзяты Гісеньі і рэшта паўночнага захаду краіны. Пераходны ўрад збег у Заір, і генацыд завершыўся{{sfn|Prunier (2)|1999|с=298–299}}. К канцу ліпеня 1994 г. войскі Кагамэ кантралявалі ўсю тэрыторыю Руанды, акрамя зоны на паўднёвым захадзе, якая была занята [[францыя|французскімі]] войскамі ААН у межах [[аперацыя «Біруза»|аперацыі «''Біруза''»]]{{sfn|Dallaire|2005|pp=474–475}}. [[Дзень Вызвалення]] Руанды адзначаецца ў гонар вышэй апісаных падзей [[4 ліпеня]] і з'яўляецца [[дзяржаўныя святы|дзяржаўным святам]]<ref>{{cite web |title=Official holidays |url=http://www.gov.rw/Official-holidays |accessdate=12 November 2013 |publisher=[[Government of Rwanda|gov.rw]] |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130911035627/http://www.gov.rw/Official-holidays |archivedate=11 верасня 2013 |deadurl=yes }}</ref>. == Роля міжнароднай супольнасці == {{Main|Роля міжнароднай супольнасці ў генацыдзе ў Руандзе}} === МААНпР і ААН === {{Main|МААНпР}} [[File:Kigali school chalk board.jpg|thumb|Школьная дошка ў Кігалі са згадваннем [[Рамэа Далер]]а.]] Місія Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па Руандзе (МААНпР) знаходзілася ў Руандзе з кастрычніка 1993 г.{{sfn|Dallaire|2005|p=98}} з мандатам назіраць рэалізацыю Арушскіх пагадненняў{{sfn|Prunier (2)|1999|с=194}}. Камандуючы МААНпР Рамэа Далер даведаўся пра рух «''моц хуту''» адносна рана{{sfn|Dallaire|2005|p=146}}: у студзені 1994 г. інфарматар з урада вывеў Далера на групу, якая імкліва ўзбройвала міліцыю і планавала масавыя вынішчэнні тутсі. МААНпР нават знайшла іх склад узбраення{{sfn|Dallaire|2005|p=150}}. Далер накіраваў прамое паведамленне ў [[Дэпартамент аперацый па падтрыманні міру]] (ДАпПМ) ААН у [[Нью-Ёрк]], у якім папрасіў дазвол на правядзенне рэйдаў па знойдзеных складах зброі{{sfn|Dallaire|2005|p=146}}, аднак ААН адмовіла Далеру ў яго просьбе і папракнула яго тым, што ён хоча пашырыць паўнамоцтвы свайго мандата. Варта адзначыць, што Далер таксама паведаміў ДАпПМ інфармацыю пра падрыхтоўку генацыду: «''Пакуль МААНпР знаходзіцца тут па мандаце, яму [інфарматару] загадалі зарэгістраваць усіх тутсі ў Кігалі. Ён падазравае, што гэта спіс на ліквідацыю. Ён прывёў прыклад, што за 20 хвілін яго персанал можа забіць да 1000 тутсі''»{{sfn|Dallaire|2005}}. Далер не змог атрымаць вялікай падтрымкі і ад адміністрацыйнага кіраўніка МААНпР [[Жак-Ражэ Бу-Бу|Жака-Ражэ Бу-Бу]], які, дарэчы, абвінавачваўся РПФ у падтрымцы Прэзідэнта Хаб'ярыманы і эліты хуту{{sfn|Dallaire|2005|p=213}}. МААНпР мела вельмі абмежаваныя рэсурсы{{sfn|Dallaire|2005|p=131}}, і яе спробы ўсталяваць пераходны ўрад былі скасаваныя Прэзідэнтам Хаб'ярыманам і прыхільнікамі жорсткай лініі ў пачатку 1994 г.{{sfn|Prunier (2)|1999|с=205}} К красавіку Савет Бяспекі стаў пагражаць МААНпР скасаваннем яе мандата ў выпадку адсутнасці прагрэсу{{sfn|Dallaire|2005|с=219-220}}. Пасля смерці Хаб'ярыманы і пачатку генацыду генерал Далер паўторна паспрабаваў наладзіць дыялог паміж крызісным камітэтам і РПФ з мэтай аднаўлення міру{{sfn|Prunier (2)|1999|с=236 237}}. Ноччу 6 красавіка ён накіраваў сілам урада спачуванні з прычыны смерці Хаб'ярыманы і заклікаў іх спыніць забойствы{{sfn|Dallaire|2005|pp=238 239}}. Далер таксама прасіў Кагамэ не аднаўляць грамадзянскую вайну, каб пазбегнуць эскалацыі жорсткасці і даць магчымасць МААНпР спыніць забойствы{{sfn|Dallaire|2005|p=250}}. Але ніводны з бакоў не быў зацікаўлены ў спыненні агню{{sfn|Dallaire|2005|p=247}}. [[Частка VI хартыі Арганізацыі Аб'яднаных Нацый|Частка VI мандата МААНпР]] рабіла яе бяссільнай ва ўжыванні ваеннай сілы{{sfn|Prunier (2)|1999|с=261}}, акрамя таго, многія руандыйскія супрацоўнікі МААНпР былі забіты ў першыя дні генацыду, што яшчэ мацней абмежавала магчымасці місіі{{sfn|Dallaire|2005|p=247}}. Такім чынам МААНпР стала выконваць ролю выключна старонняга назіральніка, а Далер потым адзначыў яе «''правал''»{{sfn|Dallaire|2005|p=6}}. Найбольш значным дасягненнем МААНпР было прадастаўленне сховішча тысячам тутсі і ўмераным хуту ў яе штабе на стадыёне «''Амахора''» і на іншых аб'ектах пад кантролем ААН, што дазволіла людзям перажыць генацыд{{sfn|Dallaire|2005|p=270}}. МААНпР таксама прымала ўдзел у эвакуацыі замежных грамадзян, што прывяло і да трагедыі: група бельгійскіх салдат, якая ахоўвала 2000 руандыйцаў у Афіцыйнай Тэхнічнай Школе, атрымала загад пакінуць сваю дыслакацыю, каб дапамагчы з эвакуацыяй. Пасля таго, як бельгійцы пакінулі будынак, міліцыя хуту ўвайшла і выразала ўсіх унутры{{sfn|Melvern 2004|2004|p=186}}. 12 красавіка ўрад Бельгіі, які меў адну з найвялікшых ваенных груп у складзе МААНпР{{sfn|Prunier (2)|1999|с=204}} і страціў 10 салдат падчас абароны Прэм'ер-міністра Увілінгійіманы, абвясціў пра адвод сваіх людзей. [[Бельгія]] таксама паспрабавала пралабіраваць у ААН ідэю аб адводзе ўсёй місіі МААНпР{{sfn|Melvern 2004|2004|p=197}}. У адказ на гэта Далер запратэставаў, сцвярджаючы, што, наадварот, сілы МААНпР мусяць быць узмоцнены і павінен быць выдадзены новы мандат, каб абараніць тысячы людзей, якіх выратавала МААНпР{{sfn|Melvern 2004|2004|p=215}}. [[Савет Бяспекі ААН]], аднак, адмовіў Далеру ў гэтай просьбе, паставіўшы наступны ўльтыматум: або к пачатку мая будзе дасягнутае спыненне агню, або МААНпР будзе адведзеная{{sfn|Dallaire|2005|p=295}}. Журналіст Філіп Гурвіч адзначае, што гэта, магчыма, было звязана са стратамі падчас нядаўняй місіі ААН у [[Самалі]], таму мэтай ААН было «''выбрацца з Руанды''» і «''пакінуць яе сам-насам са сваім лёсам''»{{sfn|PBS}}. Рашучую ролю ва ўратаванні многіх людзей сыграла [[Новая Зеландыя]], якая ў той час старшынствавала ў Савеце Бяспекі і была адзінай краінай, якая прагаласавала за ўзмацненне прысутнасці ААН у Руандзе{{sfn|Dallaire|2005|p=298}}, а ў канцы красавіка ёй удалося ўгаварыць Савет адкласці адвод МААНпР{{sfn|Dallaire|2005|p=319}}, нягледзячы на пратэсты [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] і [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] супраць гэтага{{sfn|Melvern 2004|2004|p=229}}. У сярэдзіне мая ААН канчаткова прызнала, што «''акты генацыду маглі мець месца''»<ref>{{cite journal|last=Various PBS contributors|title=100 days of Slaughter: A Chronology of U.S./U.N. Actions|url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/evil/etc/slaughter.html|accessdate=July 26, 2007|publisher=[[Public Broadcasting Service]]|postscript=<!--None-->}}</ref>, і згадзілася на ўзмацненне місіі ў Руандзе пад назвай «''МААНпР 2''»{{sfn|Melvern 2004|2004|p=229}}. Зрэшты, новыя салдаты пачалі прыбываць толькі ў чэрвені{{sfn|Melvern 2004|2004|p=411}}, таму да канца генацыду ў ліпені іх роля пераважна заключалася ў падтрыманні бяспекі і стабільнасці на занятых РПФ тэрыторыях<ref name="United Nations I">{{cite web |author=United Nations (I) |title=Rwanda-UNAMIR Background |url=http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/unamirS.htm |accessdate=2014-06-07 |ref=harv}}</ref>. МААНпР пакінула Руанду ў 1996 г. пасля згоды на адвод ад урада на чале з РПФ<ref name="United Nations I"/>. === Францыя і аперацыя «''Біруза''» === {{Main|Роля Францыі ў генацыдзе ў Руандзе}} [[File:French milouf DF-ST-99-05514.JPEG|thumb|Французскія марскія пехацінцы (парашутысты) стаяць на варце каля аэрапорта (жнівень 1994 г.).]] Падчас кіравання Прэзідэнта Хаб'ярыманы Францыя наладзіла з ім вельмі шчыльныя адносіны ў межах палітыкі [[Франсафрыка|Франсафрыкі]]{{sfn|Prunier (2)|1999|с=89}}. Калі РПФ распачаў Руандыйскую Грамадзянскую Вайну ў 1990 г., Хаб'ярымана адразу жа атрымаў ваенную дапамогу ад Прэзідэнта Францыі [[Франсуа Мітэран]]а{{sfn|Prunier (2)|1999|с=100–101}}, які разглядаў РПФ як «''аплот Англафоніі''» і негатыўна ставіўся да ідэй Прэзідэнта Уганды аб стварэнні англамоўнага «''Тутсілэнда»'', бо баяўся змяншэння французскага ўплыву ў рэгіёне за кошт павелічэння англійскага<ref>{{cite news |last=Melvern |first=Linda |date=2008-08-11 |title=France and genocide: the murky truth |newspaper= |url=http://www.newtimes.co.rw/news/index.php?i=13619&a=8617&icon=Results&id=2 |work=[[The New Times (Rwanda)|The New Times]] |location=Kigali |accessdate=2014-06-07 |ref=harv |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714201715/http://www.newtimes.co.rw/news/index.php?i=13619&a=8617&icon=Results&id=2 |archivedate=14 ліпеня 2014 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140714201715/http://www.newtimes.co.rw/news/index.php?i=13619&a=8617&icon=Results&id=2 |date=14 ліпеня 2014 }}</ref>. Францыя адправіла 600 дэсантнікаў у Руанду, якія эфектыўна дапамаглі ўраду стрымаць уварванне РПФ і нават адбіць тэрыторыі, кантроль над якімі РПФ усталяваў у першыя дні вайны{{sfn|Kinzer|2008|p=78}}. Францыя не выводзіла гэтыя войскі на працягу ўсёй грамадзянскай вайны{{sfn|Dallaire|2005|p=62}}. На працягу першых дзён генацыду Францыя распачала ваенную аперацыю «''Амарыліс»'', у якой прынялі ўдзел 190 дэсантнікаў, якім дапамагала армія Бельгіі і МААНпР: мэтай аперацыі было вывядзенне замежных грамадзян з Руанды{{sfn|Prunier (2)|1999|с=234}}. Пазней Жэрар Пруньё ахарактарызаваў гэту аперацыю як «''ганьбу»'', бо французы і бельгійцы не дазвалялі любым тутсі суправаджаць іх: тыя нямногія тутсі, якім удалося схавацца ў ваенных эвакуацыйных грузавіках, былі выкінуты з іх на кантрольна-прапускны пунктах урада Руанды і адразу жа забіты пры поўным бяздзеянні еўрапейскіх салдат{{sfn|Prunier (2)|1999|с=235}}. Французы таксама раздзялялі змешаныя сем'і, забіраючы замежных грамадзян і пакідаючы руандыйцаў на смерць{{sfn|Prunier (2)|1999|с=235}}. У той жа час французы выратавалі некалькі высокіх членаў урада Хаб'ярыманы, уключаючы яго жонку Агату{{sfn|Prunier (2)|1999|с=235}}. Неаднаразова адбываліся выпадкі, калі французскія войскі выкарыстоўвалі транспартныя сродкі МААНпР без дазволу генерала Далера{{sfn|Prunier (2)|1999|с=285-286}}. Французскія дыпламаты пакінулі амбасаду ў Кігалі адразу жа пасля таго, як знішчылі сотні дакументаў, у якіх змяшчаліся дэталі ўзаемаадносін са старым рэжымам{{sfn|Melvern 2004|2004|pp=186 187}}. У канцы чэрвеня 1994 г. Францыя распачала [[Аперацыя «Біруза»|аперацыю «''Біруза''»]] — місію па мандаце ААН для абароны [[Перамешчаная асоба|перамешчаных асоб]], [[уцекач]]оў і грамадзянскіх асоб у небяспецы. Французы пачалі наступленне са сваіх баз у Заіры ў гарадах [[Горад Гома|Гома]] і [[Горад Букаву|Букаву]] і ўвайшлі ў Паўднёва-Заходнюю Руанду, усталяваўшы там зону «''Біруза''», якая змяшчалася ў трохвугольніку [[Горад Ч'янгугу|Ч'янгугу]] — [[Горад Кібуе|Кібуе]] — [[Горад Гікангора|Гікангора]] і займала каля 20 % усёй краіны<ref>{{cite web |author=United Nations (II) |title=UNAMIR – Historical Background |url=http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/unamirFT.htm |accessdate=2014-07-12 |ref=harv}}</ref>. Міжнароднае Радыё Францыі сцвярджае, што «''Біруза''» выратавала каля 15 000 чалавек<ref name="Radio France International RFI">{{cite news |author=Radio France International (RFI) |date=2014-04-10 |title=Twenty years after genocide France and Rwanda give different versions of history |authorlink=Radio France International |url=http://www.english.rfi.fr/africa/20140410-twenty-years-after-genocide-france-and-rwanda-give-different-versions-history |ref={{sfnref|RFI|2014}}}}</ref>, але той факт, што аперацыя пачалася ў самым канцы генацыду, калі РПФ ужо заняў большую частку краіны, паўплываў на тое, што аперацыя «''Біруза''» пачала ўспрымацца многімі руандыйцамі як місія па абароне хуту (у тым ліку і ўдзельнікаў генацыду) ад РПФ{{sfn|Fassbender|2011|p=27}}. Французы не змянілі варожай пазіцыі ў дачыненні РПФ, таму іх прысутнасць значна спыніла прасоўванне Руандыйскага Патрыятычнага Фронту ў Паўднёва-Заходняй Руандзе<ref>{{cite news |last=McGreal |first=Chris |date=2007-01-11 |title=France's shame? |work=The Guardian |url=http://www.guardian.co.uk/world/2007/jan/11/rwanda.insideafrica |accessdate=2013-02-09 |location=London |ref=harv}}</ref>. Улічваючы ўсё вышэй апісанае, заканамерным з'яўляецца тое, што Францыя стала адрасатам шматлікіх пытанняў наконт яе ўплыву на падзеі ў Руандзе. У [[1998]] г. пад ціскам газеты «''[[Le Figaro]]''»<ref name="BBC News I">{{cite news |author=BBC News (I) |date=1998-03-04 |title=French parliament inquiry into Rwandan genocide |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/61860.stm |accessdate=2014-07-12 |ref=harv}}</ref> і былога прэзідэнта грамадскай арганізацыі «''[[Survie]]''», французскі ўрад распачаў [[Французская Парламенцкая Камісія па Руандзе|Французскую Парламенцкую Камісію па Руандзе]]<ref name="BBC News I"/>. Справаздача камісіі абвінаваціла Францыю ў такіх памылках, як «''ваеннае супрацоўніцтва на фоне этнічных сутыкненняў, разні і жорсткасці''»{{sfn|Whitney|1998}}, але прыйшла да высновы, што Францыя не нясе прамой адказнасці за генацыд непасрэдна{{sfn|Whitney|1998}}. У [[2006]] г., пасля таго як французскі суддзя абвінаваціў РПФ у забойстве Прэзідэнта Хаб'ярыманы і Руанда разарвала адносіны з Францыяй<ref>{{cite news |author=BBC News (II) |date=2006-11-23 |title=France issues Rwanda warrants |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/6177370.stm |accessdate=2013-02-08 |ref=harv}}</ref>, Руанда пачала сваё ўласнае даследаванне наконт французскага ўплыву на генацыд<ref>{{cite news |last=Melvern |first=Linda |date=2006-11-05 |title=French accused of complicity in genocide that killed a million in Rwanda |url=http://www.independent.co.uk/news/world/africa/french-accused-of-complicity-in-genocide-that-killed-a-million-in-rwanda-423029.html |work=[[The Independent]] |location=London |accessdate=2014-06-13 |ref=harv}}</ref>. Па выніках даследавання ў [[2008]] г. была апублікавана справаздача, якая абвінаваціла французскі ўрад у тым, што ён ведаў пра падрыхтоўку да генацыду і нават дапамагаў трэніраваць хуту ў шэрагах міліцыі: у спіс абвінавачваных трапілі 33 французскія ваенныя і палітыкі найвышэйшых узроўняў, уключаючы колішняга Прэзідэнта [[Франсуа Мітэран]]а, яго Прэм'ер-міністра [[Эдуар Баладзюр|Эдуара Баладзюра]] і Міністра замежных спраў [[Ален Жупэ|Алена Жупэ]]<ref>{{cite news |author=BBC News (III) |date=2008-08-05 |title=France accused in Rwanda genocide |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7542418.stm |accessdate=2014-07-12 |ref=harv}}</ref><ref>{{cite news |author=Associated Press |date=2008-08-06 |title=Rwanda: French accused in genocide |url=http://www.nytimes.com/2008/08/06/world/africa/06briefs-FRENCHACCUSE_BRF.html |newspaper=[[New York Times]] |accessdate=2014-07-13 |ref=harv}}</ref><ref>{{cite web |last=Asiimwe |first=Arthur |date=2008-08-05 |title=Rwanda accuses France directly over 1994 genocide |publisher=Reuters |url=http://www.reuters.com/article/newsMaps/idUSL568658520080805 |accessdate=2014-07-13 |ref=harv}}</ref>. Адносіны паміж краінамі былі адноўлены ў канцы [[2009]] г.<ref>{{cite news |author=Reuters |date=2009-11-29 |title=France and Rwanda agree to restore relations |authorlink=Reuters |url=http://www.reuters.com/article/2009/11/29/ozatp-france-rwanda-relations-idAFJOE5AS09920091129 |accessdate=2013-02-09 |ref=harv |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140320190340/http://www.reuters.com/article/2009/11/29/ozatp-france-rwanda-relations-idAFJOE5AS09920091129 |archivedate=20 сакавіка 2014 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140320190340/http://www.reuters.com/article/2009/11/29/ozatp-france-rwanda-relations-idAFJOE5AS09920091129 |date=20 сакавіка 2014 }}</ref>, але, па стане на [[2014]] г., Прэзідэнт Кагамэ працягваў абвінавачваць Францыю ў «''прамой ролі ў падрыхтоўцы генацыду''»<ref name="Radio France International RFI"/>. === Злучаныя Штаты Амерыкі === [[File:SETAF HISTORY 0004.JPEG|thumb|Амерыканскі ваенны канвой вязе свежую ваду з Гомы да руандыйскіх уцекачоў, якія знаходзіліся ў лагеры Кімбумба ([[Заір]], жнівень 1994 г.).]] Да вайны ўрад ЗША падтрымліваў інтарэсы тутсі, што выклікала ў хуту абурэнні, бо яны ўспрымалі гэта як патэнцыяльную падтрымку апазіцыі. [[Поль Кагамэ]] — афіцэр-тутсі ў выгнанні ва [[Уганда|Угандзе]], які з'яўляўся адным з заснавальнікаў [[Руандыйскі Патрыятычны Фронт|Руандыйскага Патрыятычнага Фронту]] (РПФ) у [[1986]] г. і знаходзіўся ў адкрытым канфлікце з тагачасным урадам Руанды — быў запрошаны на ваенныя трэніроўкі ў [[Форт Лівенворт]] ([[штат Канзас]]), дзе знаходзілася адна з устаноў ваеннай адукацыі ЗША. У кастрычніку 1990 г., калі Кагамэ быў у Канзасе, РПФ распачаў уварванне ў Руанду. Праз два дні пасля ўварвання блізкі сябар Кагамэ і сузаснавальнік РПФ [[Фрэд Рвіг'ема]] быў забіты, пасля чаго ЗША арганізавалі вяртанне Кагамэ ва Уганду, каб апошні ўзначаліў ваеннае камандаванне РПФ<ref name="BBC">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/689405.stm|title=Kagame: Quiet soldier who runs Rwanda|publisher=BBC|accessdate=November 26, 2007 |date=November 14, 2000}}</ref>. Артыкул у газеце «''[[Washington Post]]»'' ад [[16 жніўня]] [[1997]] г., напісаны кіраўніком яе [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка|паўднёва-афрыканскага]] бюро Лінам Дзюкам, змяшчаў інфармацыю аб тым, што спецназ ЗША праводзіў падрыхтоўку байцоў РПФ<ref>{{cite web|url=http://www.encyclopedia.com/doc/1P2-738116.html|title=U.S. military role in Rwanda greater than disclosed|author=Lynn Duke|date=August 16, 1997|work=Washington Post |accessdate=August 22, 2009}}{{dead link|date=February 2014}}</ref><ref>[http://www.wsws.org/articles/2003/sep2003/rwan-s13.shtml "Rwandan crisis deepens as Kagame begins seven-year term"] by Alex Lefebvre, September 13, 2003</ref>. У студзені 1994 г. член [[Савет Нацыянальнай Бяспекі Злучаных Штатаў Амерыкі|Савета Нацыянальнай Бяспекі ЗША]] [[Рычард Алан Кларк]] распрацаваў фармальную міратворчую дактрыну ЗША пад назвай «''Presidential Decision Directive 25»'' (PDD-25). Афіцыйна войскаў ЗША не было ў Руандзе на момант пачатку генацыду. [[Архіў Нацыянальнай Бяспекі]] (грамадская ініцыятыва ў ЗША) у сваёй справаздачы вылучыла 5 спосабаў, якімі ўрад ЗША паўплываў на запавольванне сусветнай рэакцыі на генацыд: # ЗША лабіравалі ў ААН ідэю татальнага адводу войскаў МААНпР з Руанды ў красавіку 1994 г.; # [[Дзяржаўны сакратар ЗША]] [[Уорэн Крыстафер]] і іншыя дзяржаўныя дзеячы пазбягалі ўжывання слова «''генацыд»'' да 21 мая; нават пасля гэтай даты афіцыйныя асобы ЗША не ўжывалі тэрмін у публічных выступах на працягу 3 тыдняў; # [[Бюракратыя|Бюракратычныя]] працэдуры запаволілі агульны адказ ЗША на генацыд; # ЗША адмовіліся глушыць або спрыяць закрыццю экстрэмісцкага радыё, якое заклікала да забойстваў, спасылаючыся на вялікія фінансавыя высілкі і праблемы, якія могуць узнікнуць пасля гэтага ў галіне [[міжнароднае права|міжнароднага права]]; # Дзяржаўныя дзеячы ЗША дакладна ведалі, хто ўзначальваў генацыд, і нават праводзілі перамовы з гэтымі людзьмі з мэтай угаварыць апошніх спыніць жорсткасць, але не праявілі дастатковай настойлівасці і актыўныя меры<ref name="Ferroggiaro 2001">{{Harvnb|Ferroggiaro|2001}}</ref>. Паводле дадзеных разведкі, [[Прэзідэнт ЗША|Прэзідэнт]] [[Уільям Джэферсан Клінтан|Клінтан]] і яго [[кабінет міністраў|кабінет]] ведалі яшчэ да пачатку разні, што «''канчатковае вырашэнне пытання па ліквідацыі ўсіх тутсі»'' планавалася<ref>{{cite news|last=Carrol|first=Rory|title=US chose to ignore Rwandan genocide|url=http://www.guardian.co.uk/world/2004/mar/31/usa.rwanda|publisher=theguardian|location=London|date=April 1, 2004}}</ref>. Страх ад магчымага паўтарэння падзей у [[Самалі]] шмат у чым вызначаў палітыку ЗША. Некаторыя наўпрост звязваюць [[бітва за Магадыша|бітву за Магадыша]] з тым, што ЗША перасталі ўмешвацца ў пазнейшыя канфлікты на кантыненце, як і не ўмяшаліся ў генацыд у Руандзе ў 1994 г. Пасля згаданай вышэй бітвы целы некалькіх амерыканскіх ахвяр канфлікту былі працягнуты па вуліцах Магадыша мясцовым натоўпам і членамі [[Самалійскі Нацыянальны Альянс|Самалійскага Нацыянальнага Альянсу]]. Па словах былога намесніка спецпрадстаўніка ЗША па Самалі Уолтэра Кларка, «''прывід Самалі працягвае пужаць палітыкаў ЗША; наша недастатковае ўмяшанне ў падзеі ў Руандзе было абумоўлена тым, што мы баяліся паўтарэння чагосьці, што нагадвала бы падзеі ў Самалі''»<ref>{{cite web |title=Ambush in Mogadishu: Transcript|publisher= [[Public Broadcasting Service|PBS]] |accessdate=October 27, 2009 |url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/ambush/etc/script.html }}</ref>. Прэзідэнт Клінтан выказваўся пра адсутнасць інтэрвенцыі ЗША ў Руанду як пра адну з найбольшых няўдач у знешняй палітыцы ЗША ўвогуле: «''Я не думаю, што мы змаглі бы спыніць генацыд, але адназначна мы бы дамагліся змяншэння яго маштабаў. Я вельмі шкадую пра наша бяздзеянне''»<ref>{{cite news|last=Chozick|first=Amy|title=In Africa, Bill Clinton Toils for a Charitable Legacy|url=http://www.nytimes.com/2012/09/05/us/politics/in-africa-bill-clinton-works-to-leave-a-charitable-legacy.html?pagewanted=all|accessdate=2012-10-18|newspaper=The New York Times|date=2012-09-04}}</ref>. 80 % дыскусій у [[Горад Вашынгтон|Вашынгтоне]] былі наконт эвакуацыі амерыканскіх грамадзян<ref name = "Rwanda Revisited">{{Cite web | last = Lynch | first = Colum | date = 5 April 2015 | title = Exclusive: Rwanda Revisited | url = https://foreignpolicy.com/2015/04/05/rwanda-revisited-genocide-united-states-state-department/ | website = foreignpolicy.com | accessdate = 8 April 2015 }}</ref>. === Ватыкан === [[Каталіцтва|Каталіцкая Царква]] сцвярджае, што генацыд меў месца, але тыя, хто прымаў у ім удзел, нават калі былі веруючымі, парушалі галоўныя запаветы Царквы<ref name="wf" />. Нягледзячы на тое, што рэлігійны фактар не быў значным у генацыдзе, у сваім дакладзе за [[1999]] г. «''[[Human Rights Watch]]»'' абвінаваціла некаторых рэлігійных дзеячаў Руанды, уключаючы прадстаўнікоў [[Каталіцтва|Каталіцкай Царквы]], [[Царква Англіі|Англіканскай Царквы]] (і іншых [[пратэстанцтва|пратэстанцкіх дэнамінацый]]), у тым, што апошнія не рабіла прамога публічнага асуджэння генацыду; зрэшты, гэтыя абвінавачванні абвяргаюцца прадстаўнікамі згаданых рэлігійных арганізацый<ref name="ADF 1999 Orgnztn Clergy">{{Harvnb|Des Forges|1999|loc=[http://www.hrw.org/legacy/reports/1999/rwanda/Geno4-7-03.htm#P893_245534 "The Organization » The Clergy"]}}</ref>. Некаторыя рэлігійныя іерархі нават прыцягваліся да адказнасці за свой магчымы ўдзел у трагічных падзеях<ref name="wf">{{Harvnb|Totten|2008|с=380}}</ref>: напрыклад, каталіцкі біскуп [[Агюстэн Місага]] быў абвінавачаны ў карупцыі і ўдзел у генацыдзе, але ўсе абвінавачванні былі з яго зняты ў [[2000]] г.<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/791907.stm |publisher=BBC News |title=Rwandan bishop cleared of genocide |date=June 15, 2000 |accessdate=May 23, 2010}}</ref> Аднак многія іншыя прадстаўнікі каталіцкага і пратэстанцкага кліру аддалі сваё жыццё, абараняючы тутсі ад смерці<ref name="ADF 1999 Orgnztn Clergy" />. Асобныя духоўныя асобы прамым чынам удзельнічалі ў разні: у 2006 г. айцец Атанас Серомба (Каталіцкая Царква) быў прысуджаны да 15 гадоў пазбаўлення волі Міжнародным Крымінальным Трыбуналам па Руандзе за яго ролю ў забойстве 2000 тутсі. Серомба завёў і замкнуў тутсі ў царкве, дзе тыя хацелі знайсці паратунак. Пасля гэтага айцец Атанас падтрымаў міліцыю хуту ў ідэі разбурыць бульдозерамі будынак і забіць усіх, хто знаходзіўся ўнутры<ref>{{cite web|url=http://www.msnbc.msn.com/id/16189347/#.UEnLtSL-23Y |title=Ex-priest jailed for Rwanda genocide |publisher=[[MSNBC]] |date=December 13, 2006 |accessdate=2012-09-30}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.guardian.co.uk/commentisfree/belief/2010/mar/29/pope-catholics-rwanda-genocide-church |title=For Rwandans, the pope's apology must be unbearable &#124; Comment is free |work=[[The Guardian]] |accessdate=2012-09-30 |location=London |first=Martin |last=Kimani |date=March 29, 2010}}</ref>. == Наступствы == [[File:Rwanda2 Clajot.jpg|thumb|Лагер уцекачоў Кібумба. Каля 2 млн чалавек знайшлі прытулак у ваколіцах Гомы.]] Пасля генацыду прыкладна 2 млн хуту збеглі з [[Руанда|Руанды]] ў [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|Заір]] (цяпер [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|ДРК]]), [[Бурундзі]] і [[Уганда|Уганду]], бо баяліся помсты тутсі, якія ацалелі. Тысячы з іх памерлі ў эпідэміях [[Халера|халеры]] і [[дызентэрыя|дызентэрыі]], якія буялі ў лагерах уцекачоў<ref>{{PDFlink|[http://www.unhcr.org/publ/PUBL/3ebf9bb60.pdf Ch. 10: "The Rwandan genocide and its aftermath"]}} in ''State of the World's Refugees 2000'', [[United Nations High Commissioner for Refugees]]</ref>. Злучаныя Штаты Амерыкі ў перыяд з ліпеня па верасень 1994 г. правялі [[аперацыя «Падтрымка Надзеі»|аперацыю «''Падтрымка Надзеі»'']], каб стабілізаваць сітуацыю ў згаданых лагерах<ref>{{cite web|url=http://www.globalsecurity.org/military/ops/support_hope.htm|title=Operation Support Hope|publisher=GlobalSecurity.org|date=April 27, 2005 |accessdate=October 2, 2008}}</ref>. У адпаведнасці са [[справаздача Джэрсані|справаздачай Джэрсані]], за перыяд з красавіка па жнівень 1994 г. дзясяткі тысяч грамадзянскіх асоб былі забіты войскамі РПФ. «''Human Rights Watch»'' таксама паведамляе пра вялікую колькасць ахвяр РПФ<ref>[http://www.hrw.org/reports/1999/rwanda/Geno15-8-03.htm#P1018_314677 THE RWANDAN PATRIOTIC FRONT], Human Rights Watch (1999)</ref>. Найбольш вядомым злачынствам РПФ з'яўляецца [[разня ў Кібеха]], якая адбылася [[22 красавіка]] [[1995]] г.<ref>Africa's World War: Congo, the Rwandan Genocide, and the Making of a Continental Catastrophe, Prunier, Gérard (2009).</ref> У справаздачы, якая была апублікавана ў выніку ўцечкі інфармацыі з ААН, паведамляецца пра магчымы генацыд, які здзяйсняўся войскамі [[Сілы Абароны Руанды|Сіл Абароны Руанды]] (складаліся пераважна з былых байцоў РПФ) на тэрыторыі Заіра ў дачыненні да хуту. Справаздача абвінавачвае Сілы Абароны Руанды і саюзных ім кангалезскіх паўстанцаў у забойстве дзясяткаў тысяч этнічных хуту (мужчын, жанчын і дзяцей) — як уцекачоў з Руанды, гэтак і мясцовых жыхароў. Адзначаецца, што забойствы ажыццяўляліся ў выглядзе сістэматычных атак у перыяд з [[1996]] г. па [[1997]] г. Урад Руанды адмаўляе гэтыя абвінавачванні<ref>{{cite news|title=Rwanda dismisses UN report detailing possible Hutu genocide in Congo |url=http://www.csmonitor.com/World/Africa/2010/0827/Rwanda-dismisses-UN-report-detailing-possible-Hutu-genocide-in-Congo |date=August 27, 2010 |publisher= ''[[The Christian Science Monitor]]'' }}</ref><ref>{{cite news|title=Rwanda's Kagame rejects as 'absurd' genocide assertions |url=http://edition.cnn.com/2010/WORLD/africa/09/16/rwanda.kagame.genocide/index.html |date=September 17, 2010 |publisher=CNN }}</ref>. Пасля перамогі РПФ сілы МААНпР былі ўзмоцнены (і сталі называцца МААНпР 2) і заставаліся ў Руандзе да [[8 сакавіка]] [[1996]] г.<ref>[http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/co_mission/unamir.htm Homepage] for the [[United Nations Assistance Mission for Rwanda]], un.org</ref> [[File:Rwandan refugee camp in east Zaire.jpg|thumb|Лагер уцекачоў з Руанды ва Усходнім Заіры ([[1994]] г.).]] Прысутнасць 2 млн уцекачоў ва Усходнім Заіры сыграла значную ролю ў дэстабілізацыі гэтай краіны (і так ужо аслабелай), бо Прэзідэнт [[Мабуту Сесэ Секо]] фактычна не перашкаджаў экстрэмістам (якіх было шмат сярод уцекачоў) працягваць здзяйсняць злачынствы. Мэтай Мабуту было стварыць для ўцекачоў настолькі жорсткія ўмовы, каб тыя пакінулі Заір. Зрэшты, гэта палітыка прывяла да непажаданага Прэзідэнтам эфекту: у кастрычніку 1996 г. разгарэлася паўстанне [[баньямуленгэ]] (кангалезскіх тутсі) ва Усходнім Заіры. Паўстанне падтрымлівалася Руандай палітычна і ваенна і фактычна стала пачаткам [[Першая Кангалезская вайна|Першай Кангалезскай вайны]], што прывяло да вяртання больш чым 600 000 хуту назад у Руанду за апошнія два тыдні лістапада. Масіўная [[рэпатрыяцыя]] руандыйскіх уцекачоў адбылася таксама ў канцы снежня: яшчэ 500 000 чалавек вярнуліся ў Руанду пасля адмовы ўрада [[Танзанія|Танзаніі]] ў іх прыняцці. Разнастайныя арганізацыі, якія пераймалі ідэалогію міліцыі хуту, дзейнічалі на ўсходзе [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|ДРК]] да [[22 мая]] [[2009]] г. Мабуту быў зрынуты ў маі 1997 г., а [[Ларан Кабіла]], новы лідар Заіра, перайменаваў краіну ў Дэмакратычную Рэспубліку Конга. Зрэшты, саюзныя адносіны Кабілы з Руандай даволі хутка сапсаваліся, таму ў жніўні 1998 г. паўстанцы-тутсі (у гэты раз з падтрымкай не толькі Руанды, але і [[Уганда|Уганды]]) распачалі новае паўстанне, якое прывяло да [[Другая Кангалезская вайна|Другой Кангалезскай вайны]], падчас якой за перыяд з [[1998]] г. па [[2004]] г. памерлі 5 млн чалавек. === Палітычнае развіццё === Пасля сваёй ваеннай перамогі ў ліпені 1994 г. [[РПФ]] арганізаваў кааліцыйны ўрад, падобны да таго, які быў створаны падчас кіравання Прэзідэнта [[Жувеналь Хаб'ярымана|Жувеналя Хаб'ярыманы]] ў пачатку года. Урад меў назву «''The Broad Based Government of National Unity»'' і грунтаваўся на камбінацыі прынцыпаў Канстытуцыі, Арушскіх пагадненняў і палітычных праграм партый. Партыя «''[[Нацыянальны Рэспубліканскі Рух за Дэмакратыю і Развіццё]]»'' была забаронена. Таксама да 2003 г. была забаронена любая палітычная дзейнасць, скіраваная на перамены (на практыцы любая ўвогуле). Першыя прэзідэнцкія і парламенцкія выбары пасля вайны адбыліся адпаведна [[25 жніўня]] [[2003]] г. і [[29 верасня]] [[2003]] г.<ref name="Kinzer">{{Harvnb|Kinzer|2008}}.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.cmi.no/publications/2003/rwandaelections2003.pdf |title=Rwanda: Presidential and Parliamentary Elections 2003 |publisher=NORDEM Report 12/2003|author=Ingrid Samset and Orrvar Dalby|date=December 2003|accessdate=January 3, 2012}}</ref> Сучасны ўрад забараняе [[Дыскрымінацыя|дыскрымінацыю]] на падставе [[этнас|этнічнай]], [[раса]]вай і [[рэлігія|рэлігійнай]] прыналежнасці. Урад таксама выдаў законы, якія забараняюць рабіць акцэнт на нацыянальную ідэнтычнасць (хуту або тутсі) у большасці сфер палітычнай актыўнасці<ref name="Kinzer" />. У сакавіку [[1998]] г. падчас візіту ў Руанду [[Прэзідэнт ЗША]] [[Уільям Джэферсан Клінтан|Біл Клінтан]] звярнуўся да натоўпу ў [[міжнародны аэрапорт Кігалі|аэрапорце Кігалі]]: «''Сёння мы прыбылі сюды, каб згадаць той факт, што мы ў ЗША і сусветная супольнасць не зрабілі столькі, колькі маглі і павінны былі зрабіць, каб паспрабаваць абмежаваць маштабы таго, што адбылося ў Руандзе''»<ref name=sam />. Ён прызнаў свой правал у спробе эфектыўна разабрацца з цяжкай сітуацыяй у 1994 г.<ref name=sam>{{cite journal |last=Power |first=Samantha |year=2001 |authorlink=Samantha Power |title=Bystanders to Genocide |url=http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2001/09/bystanders-to-genocide/4571/ |journal=[[The Atlantic Monthly]] |issue=September 2001 |ref=harv}}</ref> Клінтан назваў «''найбольшым жалем''» свайго прэзідэнцтва адсутнасць рашучых дзеянняў па спыненню генацыда ў Руандзе<ref>{{cite news |url=http://www.boston.com/news/nation/articles/2007/12/11/his_big_regret_not_acting_in_rwanda/ |title=His big regret: not acting in Rwanda |work=Boston Globe |date=December 11, 2007 |accessdate=May 30, 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924152529/http://www.boston.com/news/nation/articles/2007/12/11/his_big_regret_not_acting_in_rwanda/ |archivedate=24 верасня 2015 }}</ref><ref>{{cite news|last=Cooper |first=Helene |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C02E4D81631F93AA25750C0A9679D8B63 |title=Shift by Clinton Helped Persuade President to Take a Harder Line |work=The New York Times |date=March 19, 2011 |accessdate=May 30, 2011}}</ref>. Нягледзячы на міжнародную дапамогу і палітычныя рэформы, Руанда працягвае змагацца, каб заахвоціць інвестараў, павялічыць выраб сельскагаспадарчай прадукцыі і паскорыць прымірэнне. У сакавіку 2000 г., пасля таго, як [[Пастэр Бізімунгу]] падаў у адстаўку, [[Поль Кагамэ]] стаў Прэзідэнтам Руанды. 25 жніўня 2003 г. Кагамэ выйграў першыя нацыянальныя выбары пасля захопу ўлады РПФ у 1994 г. Масавыя перамяшчэнні насельніцтва, наяўнасць экстрэмісцкіх арганізацый, удзел у [[Першая Кангалезская вайна|Першай]] і [[Другая Кангалезская вайна|Другой]] Кангалезскіх войнах стварылі Руандзе сур'ёзныя перашкоды. Першая спроба дэмакратызацыі Руанды адбылася за часам панавання Хаб'ярыманы як раз перад тым, як яго самалёт быў збіты і генацыд пачаўся. Дэмакратызацыя ішла пераважна пад французскім уплывам (фактычна ва ўльтыматыўнай форме: грошы вылучаліся міжнароднымі донарамі толькі пры наяўнасці дэмакратычных зрухаў). Паколькі ідэя дэмакратыі пазіцыянавалася як выдумка тутсі і каланістаў, яна і дагэтуль адштурхоўвае большасць, якая складаецца з хуту, што перашкаджае агульнай дэмакратызацыі Руанды<ref>{{cite journal |last=Silva-Leander |first=Sebastian |year=2008 |title=On the Danger and Necessity of Democratisation: trade-offs between short-term stability and long-term peace in post-genocide Rwanda |url=https://archive.org/details/sim_third-world-quarterly_2008_29_8/page/1601 |journal=[[Third World Quarterly]] |volume=29 |number=8 |pages=1601–1620 |doi=10.1080/01436590802528754 |ref=harv }}</ref>. === Эканамічнае і сацыяльнае развіццё === [[File:Rwanda-demography.png|thumb|Дэмаграфічная крывая Руанды за перыяд з [[1961]] г. па [[2003]] г.]] Найбольшымі праблемамі, з якімі сутыкнуўся ўрад, з'яўляліся: рэпатрыяцыя і рэінтэграцыя ў грамадства больш чым 2 млн уцекачоў; спыненне канфліктаў паміж былымі салдатамі арміі Хаб'ярыманы і байцамі міліцыі — з аднаго боку — і РПФ — з іншага (адбываліся яны пераважна на поўначы і паўднёвым захадзе краіны); пераход ад крызіснай эканамічнай мадэлі да сярэдне- і доўгатэрміновага планавання. Перапоўненыя турмы таксама былі сур'ёзнай праблемай, паколькі каля 100 000 чалавек былі арыштаваны ў першыя 3 гады пасля вайны<ref>{{cite web |url=http://rwanda.usembassy.gov/criminal_justice_in_rwanda.html |title=Criminal Justice in Rwanda |publisher=US embassy in Rwanda |accessdate=January 3, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906152112/http://rwanda.usembassy.gov/criminal_justice_in_rwanda.html |archivedate=6 верасня 2015 |deadurl=yes }}</ref>. Утрыманне такой вялікай колькасці падазраваных у генацыдзе нанесла вялікую шкоду руандыйскай эканоміцы. Доўгатэрміновы эфект ад ваенных згвалтаванняў выявіўся ў сацыяльнай ізаляцыі ахвяр (сацыяльная стыгма, звязаная са згвалтаваннямі, прымусіла некаторых мужоў пакінуць сваіх жонак; многія з гэтых жанчын, якія не знаходзіліся ў стане шлюбу, назаўжды страцілі магчымасць пабрацца ім), непажаданых цяжарнасцях і дзецях (некаторыя жанчыны сталі ахвярамі самаробных абортаў), росце колькасці [[венерычныя захворванні|венерычных захворванняў]], уключаючы [[сіфіліс]], [[Ганарэя|ганарэю]] і [[СНІД|ВІЧ/СНІД]]{{sfn|Brouwer|2005|с=14}}. Спецыяльны Дакладчык па Руандзе сцвярджае, што ад 2000 да 5000 цяжарнасцей сталі вынікам ваенных згвалтаванняў (ад 250 000 да 500 000 руандыйскіх жанчын і дзяўчын былі згвалтаваны){{sfn|Brouwer|2005|с=11}}. Руанда з'яўляецца традыцыйна патрыярхальнай дзяржавай і дзеці звычайна пераймаюць этнічную прыналежнасць бацькі; такім чынам маці-адзіночкі (тутсі па нацыянальнасці), якія жывуць з дзецьмі-хуту, не могуць схаваць факт таго, што былі ахвярамі згвалтаванняў{{sfn|Brouwer|2005|с=14}}. У руандыйскім грамадстве актуальнай з'яўляецца праблема прымірэння: пасля генацыду тутсі цяжка давяраць хуту — нават тым, якія не прымалі ўдзелу ў генацыдзе. === Сістэма правасуддзя пасля генацыду === Адначасова з вяртаннем уцекачоў урад распачаў доўгачасовыя судовыя працэсы, якія пачаліся прыкладна ў канцы [[1996]] г. — пачатку [[1997]] г. [[30 жніўня]] [[1996]] г. быў прыняты, гэтак званы, Асноўны Закон № 08/96, які фактычна даў магчымасць прыцягваць вінаватых да адказнасці за злачынствы супраць чалавецтва і генацыд ужо з кастрычніка таго жа года<ref name="Summary">"Summary of the Report Presented at the Closing of Gacaca Courts Activities." Republic of Rwanda: National Service of Gacaca Courts. Kigali, 2012</ref>. Зрэшты, падчас самога генацыду сістэма юстыцыі ў Руандзе сістэматычна знішчалася, што стварыла перашкоды ў даследаванні масавых забойстваў: інстытуты ўрада, уключаючы суды, былі знішчаны і многія суддзі, пракуроры і адвакаты былі забіты. З 750 суддзяў 506 зніклі пасля генацыду: яны або былі забіты, або пакінулі Руанду. К [[1997]] г. Руанда мела толькі 50 адвакатаў у сваёй сістэме юстыцыі<ref name="Alana">{{cite journal |last=Tiemessen |first=Alana Erin |year=2004 |title=After Arusha: Gacaca Justice in Post-Genocide Rwanda |url=http://www.africa.ufl.edu/asq/v8/v8i1a4.pdf <!-- alt. urls in case the above ever dead-links: http://www.africa.ufl.edu/asq/v8/v8i1a4.htm http://circle.ubc.ca/bitstream/handle/2429/14413/ubc_2003-0368.pdf --> |journal=[[African Studies Quarterly]] |volume=8 |number=1 |pages=57–76 |ref=harv |accessdate=5 ліпеня 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121216203838/http://www.africa.ufl.edu/asq/v8/v8i1a4.pdf |archivedate=16 снежня 2012 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121216203838/http://www.africa.ufl.edu/asq/v8/v8i1a4.pdf |date=16 снежня 2012 }}</ref>. Гэтыя перашкоды прывялі да таго, што судовыя працэсы цягнуліся вельмі марудна: 130 000 падазроных знаходзіліся ў турмах Руанды пасля генацыду<ref name="Alana" />, але толькі 3343 выпадкі былі разабраны ў перыяд паміж [[1996]] г. і канцом [[2000]] г.<ref name="Sarkin">{{cite journal |last=Sarkin |first=Jeremy |year=2001 |title=The Tension between Justice and Reconciliation in Rwanda: Politics, Human Rights, Due Process, and the Role of the Gacaca Courts in Dealing with the Genocide |journal=[[Journal of African Law]] |volume=45 |number=2 |pages=143–172 |jstor=3558953 |ref=harv |doi=10.1017/s0221855301001675}}</ref> Сярод абвінавачваных 20 % былі пакараны смерцю, 32 % былі прысуджаны да пажыццёвага зняволення ў турме, 12 % былі апраўданы<ref name="Sarkin" />. Было падлічана, што, каб завершыць працэсы па ўсіх падазроных, спатрэбіцца больш за 200 гадоў — і гэта пры ўмове адсутнасці далейшых арыштаў па справах, звязаных з генацыдам<ref name="Powers">{{cite journal |last=Powers |first=Shannon E. |year=2011 |title=Rwanda's Gacaca Courts: Implications for International Criminal Law and Transitional Justice |url=http://www.asil.org/pdfs/insights/insight110623.pdf <!-- alt url in case pdf ever vanishes http://www.asil.org/insights110623.cfm --> |journal=[[American Society of International Law|Insights]] |volume=15 |number=17 |pages=1–6 |ref=harv |accessdate=5 ліпеня 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120123000937/http://www.asil.org/insights110623.cfm |archivedate=23 студзеня 2012 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120123000937/http://www.asil.org/insights110623.cfm |date=23 студзеня 2012 }}</ref>. Каб справіцца з гэтай сітуацыяй, урад Руанды выдаў Асноўны Закон № 40/2000 у [[2001]] г.<ref name="Tully">{{cite journal |last=Tully |first=L. Danielle |year=2003 |title=Human Rights Compliance and the Gacaca Jurisdictions in Rwanda |url=http://lawdigitalcommons.bc.edu/iclr/vol26/iss2/10 |journal=[[Boston College International and Comparative Law Review]] |volume=26 |number=2 |pages=385–411 |ref=harv}}</ref>, які даў пачатак стварэнню, так званых, судоў Гакака (што ў вольным перакладзе з мовы руанда значыць: «''справядлівасць (правасуддзе) у траве''») на ўсіх адміністрацыйных узроўнях Руанды (і асобна ў Кігалі)<ref name="Summary" />. Яны былі створаны пераважна для таго, каб разгрузіць звычайныя суды і паскорыць разборы спраў тых, хто знаходзіўся ў турме<ref name="Sarkin" />: найменш сур'ёзныя справы (пры поўным выкананні ўмоў Асноўнага Закона № 08/96) разбіраліся ў судах Гакака<ref name="Summary" />. Такім чынам у Руандзе пачала дзейнічаць партыкулярная прававая сістэма<ref>{{Cite web | last = Walker | first = Robert | date = 30 March 2004 | title = Rwanda still searching for justice | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/3557753.stm | website = BBC News | accessdate = 1 June 2015 }}</ref>. Мэтамі судоў Гакака былі: * Высвятленне праўды наконт таго, што адбывалася падчас генацыду; * Паскарэнне судовых працэсаў па генацыдзе; * Змаганне супраць культуры беспакаранасці; * Спрыянне нацыянальнаму адзінству і працэсам грамадскага прымірэння; * Дэманстрацыя магчымасці народа Руанды самастойна вырашаць уласныя праблемы<ref name="Summary" />. З цягам часу сістэма судоў Гакака прайшла праз шэраг мадыфікацый. Паводле ацэнак, судовая сістэма Гакака была ўключана больш чым у мільён спраў<ref name="Powers" />. Тым часам ААН распачала працу [[Міжнародны Крымінальны Трыбунал па Руандзе|Міжнароднага Крымінальнага Трыбунала па Руандзе]] (базіруецца ў [[Горад Аруша|Арушы]], што ў [[Танзанія|Танзаніі]]). Пад юрысдыкцыю Трыбунала ААН трапляюць найвышэйшыя члены ўрада і ўзброеных сіл, калі руандыйскія суды займаюцца пакараннем лідараў ніжэйшых узроўняў і звычайнага насельніцтва{{sfn|Des Forges|1999|loc=[http://www.hrw.org/legacy/reports/1999/rwanda/Geno15-8-05.htm#P1081_336018 "Justice and Responsibility » The International Criminal Tribunal for Rwanda"]}}. === Закрыццё судоў Гакака === {{Main|Суд Гакака}} [[18 чэрвеня]] [[2012]] г. судовая сістэма Гакака была афіцыйна закрыта пасля шматлікай і інтэнсіўнай крытыкі<ref>{{Cite web | title = Rwanda 'gacaca' genocide courts finish work | url = http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-18490348 | website = BBC News | date = 18 June 2012 | accessdate = 1 June 2015 }}</ref>. Суды Гакака сустрэлі мноства цяжкасцей і блага ўспрымаліся грамадствам: іх вінавацілі ў тым, што яны з'яўляюцца марыянеткамі ўрада РПФ, а не незалежнымі ўстановамі<ref name="Max">{{cite journal |last=Rettig |first=Max |year=2008 |title=Gacaca: Truth, Justice, and Reconciliation in Post-conflict in Rwanda? |url=https://archive.org/details/sim_african-studies-review_2008-12_51_3/page/25 |journal=[[African Studies Review]] |volume=51 |number=3 |pages=25–50 |jstor=27667378 |ref=harv |doi=10.1353/arw.0.0091}}</ref>. Суддзі (вядомыя пад назвай «''Іньянгамугаё»'', што перакладецца з мовы руанда: «''тыя, хто ненавідзяць несумленнасць''»), якія разглядалі справы генацыду, выбіраліся народам з народа<ref name="Max" />. Пасля выбараў суддзі праходзілі падрыхтоўку, але, на жаль, яна была недастатковай для таго, каб разбірацца ў складаных прававых пытаннях і судовых працэсах<ref name="Max" />. Акрамя таго, многія суддзі падалі ў адстаўку пасля таго, як ім самім прад'явілі абвінавачванні ва ўдзеле ў генацыдзе, а былі абвінавачваны 27,1 % народных суддзяў<ref name="Summary" />. Таксама падсудным асобам бракавала юрыдычнай дапамогі і адвакатаў, пры гэтым ім адмаўлялі ў праве разгяду іх спраў у звычайных судах<ref name="Max" />. Нягледзячы на тое, што большасць працэсаў праводзілася адкрыта для публікі, узнікалі пытанні наконт пагроз сведкам<ref name="Max" />. Варта адзначыць, што суды Гакака не разглядалі справы наконт масавых забойстваў хуту байцамі РПФ, што ўскосна даказвала падпарадкаванасць судовай сістэмы Гакака Руандыйскаму Патрыятычнаму Фронту<ref name="Max" />. === Закрыццё Міжнароднага Крымінальнага Трыбунала па Руандзе === {{Main|Міжнародны Крымінальны Трыбунал па Руандзе}} Міжнародны Крымінальны Трыбунал па Руандзе (МКТпР) мусіць быць закрыты да канца [[2015]] г.<ref name="Akhavan">{{cite journal |last=Akhavan |first=Payam |authorlink=Payam Akhavan |year=1996 |title=The International Criminal Tribunal for Rwanda: The Politics and Pragmatics of Punishment |url=https://archive.org/details/sim_american-journal-of-international-law_1996-07_90_3/page/501 |journal=[[American Journal of International Law]] |volume=90 |number=3 |pages=501–510 |jstor=2204076 |ref=harv}}</ref><ref>{{Cite web | title = UN genocide tribunal in Rwanda swears-in judges selected to finish its work | url = http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=41938 | website = UN News Centre | date = 7 May 2012 | accessdate = 1 June 2015 }}</ref> Зрэшты, Савет Бяспекі ААН заснаваў у [[1994]] г.<ref name="Aptel">{{cite journal |last=Aptel |first=Cicile |year=2008 |title=Closing the U.N. International Criminal Tribunal for Rwanda: Completion Strategy and Residual Issues |journal=New England Journal of International and Comparative Law |volume=14 |number=2 |pages=169–188 |url=http://www.nesl.edu/userfiles/file/nejicl/vol14/Aptel-2.pdf |ref=harv}}</ref> МКТпР з арыгінальным мандатам на 4 гады, але праз пэўны час стала зразумелым тое, што яго праца расцягнецца на тэрмін, які значна будзе перавышаць вызначаны ў мандаце. Нягледзячы на закрыццё МКТпР, застаюцца адкрытымі пытанні наконт таго, ці былі справядліва і дастаткова пакараны ўсе злачынцы<ref name="Aptel" />. == Генацыд у Руандзе ў папулярнай культуры == {{See also|Спіс фільмаў пра генацыд у Руандзе|Бібліяграфія генацыду ў Руандзе}} [[Канада|Канадскі]] [[генерал-лейтэнант]] [[Рамэа Далер]] стаў найбольш вядомым сведкам [[генацыд]]у пасля таго, як стаў сааўтарам кнігі «''[[Поціск рукі з Д'яблам: Правал чалавецтва ў Руандзе]]''» (выйшла ў [[2003]] г.), якая, акрамя самога генацыду, апісвала [[Дэпрэсія|дэпрэсію]] і [[посттраўматычны стрэсавы разлад]] генерала<ref>[http://www.cmaj.ca/cgi/content/full/168/9/1164 "Camouflage and exposure"], ''[[Canadian Medical Association Journal]]'', April 29, 2003; 168 (9)</ref>. Сярод іншых твораў людзей, якія бачылі руандыйскі генацыд на ўласныя вочы, варта вылучыць кнігу доктара [[Джэймс Арбінскі|Джэймса Арбінскага]] з назвай «''[[Недасканалая прапанова: Гуманітарная дзейнасць у дваццаць першым стагоддзі]]''». [[Імакулэ Ілібаджыза]] была адной з тых тутсі, якія выжылі, і запісала сваю гісторыю ў кнізе «''[[Пакінута, каб распавесці: Адкрываючы Бога сярод руандыйскага халакосту]]''», дзе падрабязна апісана тое, як яна і яшчэ 7 жанчын выжывалі на працягу 91 дня ў сырым і маленькім ванным пакоі (плошчай прыкладна 91 см на 120 см). [[Франкаканадцы|Франкаканадскі]] пісьменнік [[Жыл Куртэманш]] напісаў кнігу «''[[Нядзеля ля басейна ў Кігалі]]''», якая факусіруецца на падзеях у [[Горад Кігалі|сталіцы Руанды]] падчас генацыду. [[File:Deborah Scranton Paul Kagame Shankbone.jpg|thumb|Фотаздымак з прэм'еры фільма «''[[Зямля са шкла]]''». Трэці справа — прэзідэнт Руанды [[Поль Кагамэ]].]] Фільм «[[Гатэль «Руанда»|''Гатэль „Руанда“'']]» (намініраваўся на «''[[Оскар]]''») заснаваны на досведзе Поля Русесабаджыны — менеджара «''[[Гатэль тысячы ўзгоркаў|Гатэля тысячы ўзгоркаў]]''» у [[Горад Кігалі|Кігалі]], які ўратаваў больш за тысячу чалавек падчас генацыду<ref>[http://www.unitedartists.com/hotelrwanda/main.html 'Hotel Rwanda' Official movie site] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081219024752/http://www.unitedartists.com/hotelrwanda/main.html |date=19 снежня 2008 }}</ref>. [[Амерыканскі інстытут кінамастацтва]] ўключыў гэты фільм у спіс 100 найбольш натхняльных фільмаў усіх часоў. У [[2006]] г. выйшла аўтабіяграфія Русесабаджыны пад назвай «''Звычайны чалавек''». Кніга Далера была экранізавана ў [[Поціск рукі з Д'яблам, фільм|аднайменным фільме]] ў [[2007]] г. У тым жа годзе адбылася экранізацыя кнігі Куртэманша пад назвай «''[[Нядзеля ў Кігалі]]''». Дакументальны незалежны фільм «''[[Зямля са шкла]]''» факусіруецца на асобах і палітыках падчас генацыду: галоўнымі героямі з'яўляюцца [[Поль Кагамэ]] і Жан-П'ер Сагахуту (чалавек, які выжыў падчас генацыду). Прэм'ера фільма адбылася ў [[2010]] г. на кінафестывалі «''[[Трайбека]]''»<ref>[http://www.tribecafilm.com/filmguide/earth_made_of_glass-film26314.html Earth Made of Glass] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100903110056/http://www.tribecafilm.com/filmguide/earth_made_of_glass-film26314.html |date=3 верасня 2010 }} Tribeca Film Festival guide. Retrieved November 30, 2010.</ref>. У [[2005]] г. [[Элісан Дэс Форджэс]] напісаў, што праз 11 гадоў пасля генацыду вялікае адлюстраванне яго ў папулярным мастацтве дапамагло людзям «''лепей адчуць той жах, які забраў жыццё ў больш чым паўмільёна тутсі''»<ref name="idrc.ca">{{cite web |url=http://www.idrc.ca/rwandagenocide/ev-108178-201-1-DO_TOPIC.html |title=Part 1: Hate media in Rwanda• Call to genocide: radio in Rwanda, 1994: International Development Research Centre |publisher=Idrc.ca |accessdate=August 30, 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100210180655/http://www.idrc.ca/rwandagenocide/ev-108178-201-1-DO_TOPIC.html |archivedate=10 лютага 2010 |deadurl=yes }}</ref>. У [[2007]] г. Чарлі Бекет, дырэктар дэпартамента палітычных і міжнародных навук [[Кембрыджскі ўніверсітэт|Кембрыджскага ўніверсітэта]], прамовіў: «''Колькі людзей глядзелі фільм „[[Гатэль «Руанда»|Гатэль „Руанда“]]“? Іронія лёсу ў тым, што цяпер большасці людзей ёсць справа да Руанды, але ўжо позна''»<ref>{{cite web|url=http://www.polismedia.org/rwandatranscript.aspx |title=The Media and the Rwanda Genocide |publisher=POLISMedia |accessdate=August 30, 2010}}</ref>. [[Штат Каліфорнія|Каліфарнійскі]] ска-[[панк]] гурт «''[[Rancid]]''» мае ў альбоме «''[[Rancid, альбом|Rancid]]''» песню «''Rwanda''» пра генацыд у Руандзе. «''[[Rx Bandits]]''» (таксама каліфарнійскі ска-панк гурт) мае ў альбоме «''[[Progress, альбом|Progress]]''» песню «''In All Rwanda's Glory»'', якая, па словах прадстаўнікоў гурта, «''мае цалкам палітызаваны тэкст''». Новазеландская спявачка [[Брук Фрэйзер]] запісала песню «''[[Albertine, песня|Albertine]]''» у [[Albertine, альбом|аднайменным альбоме]] пра сірату з такім імем, якога пазбавіў бацькоў генацыд і якога Фрэйзер сустрэла ў [[2005]] г. у Руандзе. == Гістарычны рэвізіянізм == Генацыд [[1994]] г. у Руандзе дагэтуль з'яўляецца тэмай шматлікіх гістарычных дэбатаў<ref>Letter by Gasana Ndoba (President de La Commission Nationale des Droits de L'Homme du Rwanda). Conference Mondiale sur Le Racisme, La Discrimation Raciale, La Xenophobie et L'Intolerance qui y est associée. Durban, South Africa, August 31 – September 7, 2001. [http://www.un.org/WCAR/statements/rwanda_hrF.htm Online posting.]</ref>. Часта сустракаюцца выпадкі [[гістарычны рэвізіянізм|гістарычнага рэвізіянізму]]<ref>N° 300 ASSEMBLÉE NATIONALE: CONSTITUTION DU 4 OCTOBRE 1958: DOUZIÈME LÉGISLATURE: Enregistré à la Présidence de l'Assemblée nationale le 15 octobre 2002. Online posting. National Assembly of France. [http://www.assemblee-nationale.fr/12/propositions/pion0300.asp Proposition 300]</ref>. Тэорыя «''двайнога генацыду''», якая сцвярджае, што тутсі распачалі «''контргенацыд''» супраць хуту<ref>Jean-Paul Gouteux. "Mémoire et révisionnisme du génocide rwandais en France: Racines politiques, impact médiatique." Online posting. [http://www.amnistia.net/news/articles/negrwand/negrwand.htm Amnistia.net] February 12, 2004.</ref>, агучваецца ў кнізе «''Чорныя фурыі, белыя хлусы''» ([[2005]] г.) [[францыя|французскага]] журналіста [[П'ер Пэан|П'ера Пэана]]. Зрэшты, даследаванне, якое завершылася ў [[2009]] г. і праводзілася ў Цэнтральнай і Паўднёвай Руандзе і грунтавалася на 8 месяцах даследчай працы на працягу 2 гадоў, прыйшло да высновы, што забойствы хуту рукамі тутсі мелі месца ў згаданых рэгіёнах, але ўсё жа былі забіты ў 2 разы больш тутсі, чым хуту; пры гэтым даследчыкі адзначалі, што спосабы забойстваў кожнай з груп значна адрозніваліся<ref name="Verwimp 2009">{{Cite journal |last= Verwimp |first= Philip |year= 2009 |title= Testing the Double-Genocide Thesis for Central and Southern Rwanda |journal= [[The Journal of Conflict Resolution]] |volume= 47 |number= 4 |pages= 423–442 |jstor= 3176203 |ref= harv }}</ref>. Жан-П'ер Крэцьен — французскі гісторык, якога Пэан адкрыта называе членам «''лобі інтарэсаў тутсі''» — абвінаваціў Пэана ў «''дзіўным рэвізіянісцкім запале''»<ref>"Point de Vue: Un pamphlet teinté d'africanisme colonial." ''[http://www.lemonde.fr/cgi-bin/ACHATS/acheter.cgi?offre=ARCHIVES&type_item=ART_ARCH_30J&objet_id=926101 Le Monde] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071117174623/http://www.lemonde.fr/cgi-bin/ACHATS/acheter.cgi?offre=ARCHIVES&type_item=ART_ARCH_30J&objet_id=926101 |date=17 лістапада 2007 }}'' December 9, 2005. Qtd. by Thierry Perret in "Les dossiers de presse : Afrique-France: Rwanda/« l'affaire » Péan." Online posting. [http://www.rfi.fr/fichiers/MFI/PolitiqueDiplomatie/1639.asp RFI Service Pro] December 22, 2005. Chrétien's "Point de Vue" posted online in [http://www.obsac.com/OBSV8-0512Peanrevisionist.html ''Observatoire de l'Afrique centrale'' 8 (December 2005)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060619031627/http://www.obsac.com/OBSV8-0512Peanrevisionist.html |date=19 чэрвеня 2006 }}.</ref>. Яшчэ адным вядомым рэвізіяністам з'яўляецца [[канада|канадскі]] журналіст [[Робін Філпот]], пра якога акадэмік [[Джэральд Кэплэн]] ў сваім артыкуле ў [[2007]] г. пісаў: «''ён мяркуе, што ў 1994 г. многія людзі былі забіты з абодвух бакоў, што робіць і хуту, і тутсі аднолькава маральна адказнымі за генацыд''». Акадэмік Кэплэн таксама сцвярджае: «''Філпот упэўнены, што не было змовы ўзброеных сіл урада хуту і міліцыі супраць мільёнаў безабаронных тутсі''»<ref>{{Cite news | last = Caplan | first = Gerald | date = 13 March 2007 | title = Rwanda's Genocide: First the Deed, Then the Denial | url = http://www.genocidewatch.org/images/Rwanda-13-Mar-07-First_the_Deed,_Then_the_Denial.pdf | newspaper = The Globe & Mail | accessdate = 1 June 2015 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20180125000454/http://www.genocidewatch.org/images/Rwanda-13-Mar-07-First_the_Deed,_Then_the_Denial.pdf | archivedate = 25 студзеня 2018 | deadurl = yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180125000454/http://www.genocidewatch.org/images/Rwanda-13-Mar-07-First_the_Deed,_Then_the_Denial.pdf |date=25 студзеня 2018 }}</ref><ref>[http://www.hlrecord.org/opinion/release-of-rwanda-s-mastermind-of-death-promotes-genocide-denial-1.951557 Release of Rwanda's mastermind of death promotes genocide denial] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100206044153/http://www.hlrecord.org/opinion/release-of-rwanda-s-mastermind-of-death-promotes-genocide-denial-1.951557 |date=6 лютага 2010 }}, ''[[Harvard Law Record]]'', December 4, 2009</ref>. {{Quote box |quote= Вялікія намаганні былі прыкладзены, каб заўжды ў фокусе былі франкамоўныя ахвяры-тутсі і іх каты-хуту. Але сярод прыкладна 1 млн забітых ад 300 000 да 500 000 былі тутсі (гэта па самых вялікіх ацэнках). А што жа наконт яшчэ ад 500 000 да 700 000 чалавек? Хто адказны за іх смерці?<ref>{{cite web|author=David Peterson|date=17 June 2011|title=Rwanda's 1991 Census|url=http://www.zcommunications.org/rwandas-1991-census-by-david-peterson|publisher=[[ZSpace]]|accessdate=9 August 2013}}</ref><ref>{{Cite web | last = Fallon | first = Joan | date = 24 March 2009 | title = Research sheds new light on Rwanda killings | url = http://news.nd.edu/news/11353-research-sheds-new-light-on-rwanda-killings/ | website = [[University of Notre Dame|news.nd.edu]] | accessdate = 19 December 2014 }}</ref> |source= — Крысціян Дэвенпорт<br /><small>Прафесар міравых навук [[Мічыганскі ўніверсітэт|Мічыганскага ўніверсітэта]]</small> |qalign= left |salign= right |bgcolor= AliceBlue |width= 35%}} У [[2009]] г. Крысціян Дэвенпорт ([[Мічыганскі ўніверсітэт]]) і Алан Стэм ([[Дартмутскі каледж]]) паставілі пытанне: «''Што насамрэч адбылося ў Руандзе?''» Пара не ставіла пад пытанне праўдзівасць генацыду супраць тутсі, але даследаванне прывяло іх да высновы, што «інфармацыя, якая маецца, праўдзівая толькі часткова». Яны абверглі тое, што генацыд складаўся толькі з масавых забойстваў вясны і лета 1994 г. і заявілі, што РПФ «''цалкам адказны''» за наступныя масавыя забойствы, што ахвяры «''амаль раўнамерна размеркаваліся паміж тутсі і хуту''», але, улічваючы дзеянні РПФ, большасць памерлых была не тутсі, а хуту, бо «''сярод іншых рэчаў, атрымоўваецца, што тутсі банальна не хапала ў Руандзе, каб меркаваць, што ўсе забітыя належалі да гэтай этнічнай групы''». Даследчыкі заявілі, што на абвяшчэнне ўсёй праўды ўрад [[Поль Кагамэ|Поля Кагамэ]], які фактычна складаецца з былых членаў РПФ, не пойдзе, але зрабіць гэта ён абавязаны. Дэвенпорт і Стэм застрашваліся членамі ўрада Руанды і асобнымі людзьмі з усяго свету і, нягледзячы на тое, што вучоныя неаднаразова пацвярджалі генацыд тутсі, многія абвясцілі іх «''адмаўляльнікамі генацыду''»<ref>{{cite web|author=Christian Davenport; Allan C. Stam|date=6 October 2009|title=What Really Happened in Rwanda?|url=http://www.psmag.com/politics/what-really-happened-in-rwanda-3432|publisher=[[Miller-McCune|psmag.com]]|accessdate=10 August 2013}}</ref>. У кастрычніку [[2014]] г. выйшаў дакументальны фільм [[BBC]] «''Руанда: Нерасказаная гісторыя''», які змяшчаў інтэрв'ю з Дэвенпортам і Стэмам, дзе яны сцвярджалі, што самалёт [[Жувеналь Хаб'ярымана|Хаб'ярыманы]] быў збіты пры непасрэдным удзеле РПФ. Гэта выклікала значныя спрэчкі ў сусветным грамадстве<ref>For criticism of the documentary, see: :{{Cite web | last = Wallis | first = Andrew | date = 6 October 2014 | title = 'Rwanda: The Untold Story': questions for the BBC | url = https://www.opendemocracy.net/andrew-wallis/rwanda-untold-story-questions-for-bbc | website = [[openDemocracy]] | accessdate = 26 November 2014 }} :{{Cite web | last = Musoni | first = Edwin | date = 26 November 2014 | title = BBC had an agenda to twist Rwanda history – UK expert | url = http://www.newtimes.co.rw/section/article/2014-11-26/183439/ | website = [[The New Times (Rwanda)|newtimes.co.rw]] | accessdate = 27 November 2014 }} :{{Cite web | last = Johnson | first = Richard | date = 14 December 2014 | title = The BBC and the West need to clean up their act on Rwanda | url = http://www.csmonitor.com/World/Africa/Africa-Monitor/2014/1214/The-BBC-and-the-West-need-to-clean-up-their-act-on-Rwanda | website = csmonitor.com | accessdate = 19 December 2014 }}</ref>, а таксама гнеў урада Руанды, які забараніў трансляцыю BBC на мове руанда ў краіне на 3 тыдні (да завяршэння даследавання)<ref name = "Graun BBC ban">{{Cite web | last = Baird | first = Dugald | date = 24 October 2014 | title = Rwanda bans BBC broadcasts over genocide documentary | url = http://www.theguardian.com/media/2014/oct/24/rwanda-bans-bbc-broadcasts-genocide-documentary | website = theguardian.com | accessdate = 26 November 2014 }}</ref><ref>{{Cite web | last = Musoni | first = Edwin | date = 18 November 2014 | title = BBC probe team begins work tomorrow | url = http://www.newtimes.co.rw/section/article/2014-11-18/183170/ | website = newtimes.co.rw | accessdate = 27 November 2014 }}</ref>. У лістападзе [[2014]] г. Эмануэль Мугхіса (вядомы таксама як Эміль Гафарыта) — былы руандыйскі салдат, які сцвярджаў, што быў сведкам таго, як Кагамэ загадаў збіць самалёт Хаб'ярыманы — быў выкрадзены ў [[Горад Найробі|Найробі]] праз некалькі гадзін пасля таго, як згадзіўся даць паказанні ў [[Міжнародны Крымінальны Трыбунал па Руандзе|Міжнародным Крымінальным Трыбунале па Руандзе]], далучыўшыся да апанентаў Кагамэ, якія знікалі або паміралі пры дзіўных абставінах<ref name = "Times abduction">{{Cite web | last = Starkey | first = Jerome |date = 25 November 2014 | title = Soldier who accused Kagame of triggering genocide is abducted | url = http://www.thetimes.co.uk/tto/news/world/africa/article4277015.ece | website = thetimes.co.uk | accessdate = 26 November 2014 }}</ref>. === Рэвізіянізм і заканадаўства Руанды === Паводле Канстытуцыі Руанды, «''рэвізіянізм, адмаўленне і апашленне генацыду''» з'яўляюцца крымінальнымі злачынствамі<ref>{{cite news|author=Aprille Muscara|date=31 August 2010|title=RWANDA: Genocide Ideology and Sectarianism Laws Silencing Critics?|url=http://www.ipsnews.net/2010/08/rwanda-genocide-ideology-and-sectarianism-laws-silencing-critics/|agency=[[Inter Press Service]]|accessdate=9 August 2013}}</ref>. Сотні людзей былі абвінавачаны ў «''генацыдным мысленні»'', «''рэвізіянізме»'' і іншых злачынствах падобнага кшталту. З 489 чалавек, абвінавачаных у «''рэвізіянізме генацыду і іншых роднасных злачынствах»'' у [[2009]] г. 5 былі прысуджаны да пажыццёвага зняволення, 5 — да тэрміну ў больш за 20 гадоў турмы, 99 атрымалі ад 10 да 20 гадоў турмы, 211 — тэрміны ад 5 да 10 гадоў, а астатнія 169 былі прысуджаны да турэмнага зняволення на тэрмін меней за 5 гадоў<ref>{{cite web|author=[[Amnesty International]]|year=2010|title=Safer to Stay Silent: The chilling effect of Rwanda's laws on 'genocide ideology' and 'sectarianism' |url=http://www.amnesty.org/en/library/asset/AFR47/005/2010/en/ea05dff5-40ea-4ed5-8e55-9f8463878c5c/afr470052010en.pdf|page=19|accessdate=18 August 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130810193516/http://www.amnesty.org/en/library/asset/AFR47/005/2010/en/ea05dff5-40ea-4ed5-8e55-9f8463878c5c/afr470052010en.pdf|archivedate=10 жніўня 2013|deadurl=yes}}</ref>. «''[[Amnesty International]]»'' крытыкавала ўрад Руанды за выкарыстанне законаў, звязаных з генацыдам, «''для пакарання апазіцыі і тых, хто крытыкуе ўрад''»<ref>{{cite web|author=[[Amnesty International]]|year=2013|title=Annual Report 2013: Rwanda|url=http://www.amnesty.org/en/region/rwanda/report-2013|accessdate=14 August 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131230120943/http://www.amnesty.org/en/region/rwanda/report-2013|archivedate=30 снежня 2013|deadurl=yes}}</ref>. У [[2010]] г. [[Злучаныя Штаты Амерыкі|амерыканскі]] прафесар права і адвакат [[Пітэр Эрліндэр]] быў арыштаваны ў [[Горад Кігалі|Кігалі]] і абвінавачваны ў адмаўленні генацыду, бо абараняў у судзе апазіцыйнага кандыдата на пасаду Прэзідэнта [[Вікторыя Інгабірэ|Вікторыю Інгабірэ]] ад абвінавачванняў ва ўдзеле ў генацыдзе<ref>[http://www.asil.org/insights/volume/14/issue/26/arrest-ictr-defense-counsel-peter-erlinder-rwanda Peter Erlinder's arrest in Rwanda]</ref>. == Гл. таксама == * [[Лінія Магадыша]] * [[Маці Божая Кібехская]] * [[Жаклін Мурэкатэтэ]] == Зноскі == {{Reflist|3|30em}} == Літаратура == {{refbegin|30em}} * ''Des Forges, A.'' [http://www.hrw.org/legacy/reports/1999/rwanda/rwanda0399.htm Leave None to Tell the Story: Genocide in Rwanda] / Alison Des Forges. — New York : Human Rights Watch, 1999. — 595 p. ISBN 1-56432-171-1 * ''Chrétien, J.-P.'' [https://books.google.by/books?id=Ezo5PQAACAAJ&redir_esc=y The Great Lakes of Africa: Two Thousand Years of History] / Jean-Pierre Chrétien, Scott Straus. — Cambridge, Mass. : MIT Press, 2003. — 503 p. ISBN 978-1-890951-34-4 * ''Dallaire, R.'' [http://books.google.com/books?id=Ja2hQgAACAAJ Shake Hands with the Devil: The Failure of Humanity in Rwanda] / Roméo Dallaire, Brent Beardsley. — London : Arrow Books, 2005. — 562 p. ISBN 978-0-09-947893-5 * ''Moghalu, K.'' Rwanda's Genocide. The Politics of Global Justice / Kingsley Chiedu Moghalu. — New York : Palgrave Macmillan, 2005. — 252 p. * ''Schabas, W.A.'' The UN International Criminal Tribunals: The Former Yugoslavia, Rwanda and Sierra Leone / William A. Schabas. — Cambridge : Cambridge University Press, 2006. — 767 p. * ''Grünfeld, F.'' The failure to prevent genocide in Rwanda : the role of bystanders / Fred Grünfeld, Anke Huijboom. — Leiden - Boston : Martinus Nijhoff Publishers, 2007. — 330 p. * ''Eltringham, N.'' Accounting For Horror. Post-Genocide Debates in Rwanda / Nigel Eltringham. — London : Pluto Press, 2004. — 247 p. * ''Katongole, E.M.'' Mirror to the Church: Resurrecting Faith after Genocide in Rwanda / Emmanuel M. Katongole, Jonathan Wilson-Hartgrove. — Michigan : Zondervan; Grand Rapids, 2009. — 180 p. * ''Straus, S.'' Remaking Rwanda. State Building and Human Rights after Mass Violence / Scott Straus, Lars Waldorf. — Madison : The University of Wisconsin Press, 2011. — 424 p. * {{кніга |аўтар=Anthony Appiah, Henry Louis Gates |год=2010 |загаловак=Encyclopedia of Africa, Volume 1 |месца=Oxford |выдавецтва=Oxford University Press |isbn=978-0-19-533770-9 |url=http://books.google.com/?id=A0XNvklcqbwC |ref=AppiahGates}} * {{cite journal |last=Akhavan |first=Payam |authorlink=Payam Akhavan |year=1996 |title=The International Criminal Tribunal for Rwanda: The Politics and Pragmatics of Punishment |url=https://archive.org/details/sim_american-journal-of-international-law_1996-07_90_3/page/501 |journal=[[American Journal of International Law]] |volume=90 |number=3 |pages=501–510 |jstor=2204076 |ref=harv }} * {{cite web |last=Asiimwe |first=Arthur |date=2008-08-05 |title=Rwanda accuses France directly over 1994 genocide |publisher=Reuters |url=http://www.reuters.com/article/newsMaps/idUSL568658520080805 |accessdate=2014-07-13 |ref=harv }} * {{cite news |author=Associated Press |date=2008-08-06 |title=Rwanda: French accused in genocide |url=http://www.nytimes.com/2008/08/06/world/africa/06briefs-FRENCHACCUSE_BRF.html |newspaper=[[New York Times]] |accessdate=2014-07-13 |ref=harv }} * {{cite journal |last=Aptel |first=Cicile |year=2008 |title=Closing the U.N. International Criminal Tribunal for Rwanda: Completion Strategy and Residual Issues |journal=New England Journal of International and Comparative Law |volume=14 |number=2 |pages=169–188 |url=http://www.nesl.edu/userfiles/file/nejicl/vol14/Aptel-2.pdf |ref=harv }} * {{кніга |аўтар=Anne-Marie L. M. de Brouwer |год=2005 |загаловак=Supranational Criminal Prosecution of Sexual Violence: The ICC and the Practice of the ICTY and the ICTR |месца=Antwerp and Oxford |выдавецтва=Intersentia |isbn=978-90-5095-533-1 |ref=Brouwer}} * {{кніга |аўтар=Learthen Dorsey |год=1994 |загаловак=Historical Dictionary of Rwanda |месца=Metuchen, N.J. |выдавецтва=Scarecrow Press |isbn=978-0-8108-2820-9 |ref=Dorsey}} * {{кніга |аўтар=Jared Diamond |год=2005 |загаловак=[[Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed]] |месца=New York, N.Y. |выдавецтва=[[Viking Press|Viking]] |isbn=978-0-670-03337-9 |ref=Diamond}} *{{cite journal|last=Drumbl|first=Mark A.|title='She makes me ashamed to be a woman': The Genocide Conviction of Pauline Nyiramasuhuko, 2011|journal=Michigan Journal of International Law|year=2012|volume=2013|url=http://ssrn.com/abstract=2155937|ref=harv}} * {{cite journal |last=Elbe |first=Stefan |year=2002 |title=HIV/AIDS and the Changing Landscape of War in Africa |url=http://www.stefanelbe.com/resources/ISElbeAIDS2.pdf |journal=[[International Security]] |volume=27 |number=2 |pages=159–177 |jstor=3092146 |ref=harv |doi=10.1162/016228802760987851 |accessdate=5 ліпеня 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019133615/http://www.stefanelbe.com/resources/ISElbeAIDS2.pdf |archivedate=19 кастрычніка 2013 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131019133615/http://www.stefanelbe.com/resources/ISElbeAIDS2.pdf |date=19 кастрычніка 2013 }} * {{кніга |аўтар=Bardo Fassbender |год=2011 |загаловак=Securing Human Rights?: Achievements and Challenges of the UN Security Council |выдавецтва=Oxford University Press |месца=Oxford |isbn=978-0-19-964149-9 |url=http://books.google.co.uk/books?id=N8Tp8dWRtscC |ref=Fassbender}} * {{кніга |аўтар=William Ferroggiaro |год=2001 |загаловак=The US and the Genocide in Rwanda 1994: Evidence of Inaction |url=http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB53/index.html |месца=Washington, DC |выдавецтва=[[National Security Archive]] |ref=Ferroggiaro}} * {{кніга |аўтар=Philip Gourevitch |год=2000 |загаловак=We Wish To Inform You That Tomorrow We Will Be Killed With Our Families |месца=London; New York, N.Y. |выдавецтва=Picador |isbn=978-0-330-37120-9 |url=http://books.google.com/?id=8OiMfpTiApQC |ref=Gourevitch}} * {{cite journal |last=Hayden |first=Robert M. |year=2000 |title=Rape and Rape Avoidance in Ethno-National Conflicts: Sexual Violence in Liminalized States |url=https://archive.org/details/sim_american-anthropologist_2000-03_102_1/page/27 |journal=[[American Anthropologist]] |volume=102 |number=1 |pages=27–41 |jstor=683536 |ref=harv |doi=10.1525/aa.2000.102.1.27 }} * {{Cite journal | year= 2015 | last1= James | first1= Paul | authorlink1= Paul James (academic) | title= Despite the Terrors of Typologies: The Importance of Understanding Categories of Difference and Identity | url= http://www.tandfonline.com/toc/riij20/17/2#.VR03CzuUdPM | journal= Interventions: International Journal of Postcolonial Studies | volume= vol. 17 | issue= no. 2 | pages= 174–195 }} * {{кніга |аўтар=Adam Jones |загаловак=Gender Matters in Global Politics |год=2010 |выдавецтва=Routledge |isbn=978-0-203-86494-4 |старонкі=127–147 |частка=Genocide and Mass Violence |ref=Jones}} * {{кніга |аўтар=Stephen Kinzer |год=2008 |загаловак=A Thousand Hills: Rwanda's Rebirth and the Man Who Dreamed It |месца=London |выдавецтва=Wiley Books |isbn=978-0-470-12015-6 |ref=Kinzer}} * {{кніга |аўтар=Mahmood Mamdani |год=2002 |загаловак=When Victims Become Killers: Colonialism, Nativism, and the Genocide in Rwanda |месца=Princeton, N.J. |выдавецтва=Princeton University Press |isbn=978-0-691-10280-1 |url=http://books.google.com/books?id=QUEamxb89JcC |ref=Mamdani}} * {{cite news |last=McGreal |first=Chris |date=2007-01-11 |title=France's shame? |work=The Guardian |url=http://www.guardian.co.uk/world/2007/jan/11/rwanda.insideafrica |accessdate=2013-02-09 |location=London |ref=harv }} * {{кніга |аўтар=Linda Melvern |год=2000 |загаловак=A people betrayed: the role of the West in Rwanda's genocide |выданне=8th edition, illustrated, reprint |месца=London; New York, N.Y. |выдавецтва=Zed Books |isbn=978-1-85649-831-9 |url=http://books.google.com/?id=rhsRrxZtJwMC |ref=Melvern 2000}} * {{кніга |аўтар=Linda Melvern |год=2004 |загаловак=Conspiracy to Murder: The Rwandan Genocide |месца=London and New York, NY |выдавецтва=[[Verso Books|Verso]] |isbn=978-1-85984-588-2 |ref=Melvern 2004}} * {{cite news |last=Melvern |first=Linda |date=2006-11-05 |title=French accused of complicity in genocide that killed a million in Rwanda |url=http://www.independent.co.uk/news/world/africa/french-accused-of-complicity-in-genocide-that-killed-a-million-in-rwanda-423029.html |work=[[The Independent]] |location=London |accessdate=2014-06-13 |ref=harv }} * {{cite news |last=Melvern |first=Linda |date=2008-08-11 |title=France and genocide: the murky truth |newspaper= |url=http://www.newtimes.co.rw/news/index.php?i=13619&a=8617&icon=Results&id=2 |work=[[The New Times (Rwanda)|The New Times]] |location=Kigali |accessdate=2014-06-07 |ref=harv |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714201715/http://www.newtimes.co.rw/news/index.php?i=13619&a=8617&icon=Results&id=2 |archivedate=14 ліпеня 2014 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140714201715/http://www.newtimes.co.rw/news/index.php?i=13619&a=8617&icon=Results&id=2 |date=14 ліпеня 2014 }} * {{кніга |аўтар=Binaifer Nowrojee |год=1996 |загаловак=Shattered Lives: Sexual Violence during the Rwandan Genocide and its After |url=http://www.hrw.org/legacy/reports/1996/Rwanda.htm |месца=New York, NY |выдавецтва=[[Human Rights Watch]] |isbn=1-56432-208-4 |ref=Nowrojee}} * {{cite news |author=PBS |title=Interviews – Philip Gourevitch |url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/evil/interviews/gourevitch.html }} * {{cite journal |last=Power |first=Samantha |year=2001 |authorlink=Samantha Power |title=Bystanders to Genocide |url=http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2001/09/bystanders-to-genocide/4571/ |journal=[[The Atlantic Monthly]] |issue=September 2001 |ref=harv }} * {{cite journal |last=Powers |first=Shannon E. |year=2011 |title=Rwanda's Gacaca Courts: Implications for International Criminal Law and Transitional Justice |url=http://www.asil.org/pdfs/insights/insight110623.pdf <!-- alt url in case pdf ever vanishes http://www.asil.org/insights110623.cfm --> |journal=[[American Society of International Law|Insights]] |volume=15 |number=17 |pages=1–6 |ref=harv |accessdate=5 ліпеня 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120123000937/http://www.asil.org/insights110623.cfm |archivedate=23 студзеня 2012 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120123000937/http://www.asil.org/insights110623.cfm |date=23 студзеня 2012 }} * {{кніга |аўтар=Gérard Prunier |год=1998 |загаловак=The Rwanda Crisis, 1959–1994: History of a Genocide |выданне=2 edition |месца=London |выдавецтва=C. Hurst & Co. Publishers |isbn=978-1-85065-372-1 |ref=Prunier (1)}} * {{кніга |аўтар=Gérard Prunier |год=1999 |загаловак=The Rwanda Crisis: History of a Genocide |выданне=2 eition |месца=Kampala |выдавецтва=Fountain Publishers Limited |url=http://books.google.com/books?id=O3aNPwAACAAJ |isbn=978-9970-02-089-8 |ref=Prunier (2)}} * {{cite news |author=Radio France International (RFI) |date=2014-04-10 |title=Twenty years after genocide France and Rwanda give different versions of history |authorlink=Radio France International |url=http://www.english.rfi.fr/africa/20140410-twenty-years-after-genocide-france-and-rwanda-give-different-versions-history |ref={{sfnref|RFI|2014}} }} * {{cite journal |last=Rettig |first=Max |year=2008 |title=Gacaca: Truth, Justice, and Reconciliation in Post-conflict in Rwanda? |url=https://archive.org/details/sim_african-studies-review_2008-12_51_3/page/25 |journal=[[African Studies Review]] |volume=51 |number=3 |pages=25–50 |jstor=27667378 |ref=harv |doi=10.1353/arw.0.0091 }} * {{cite news |author=Reuters |date=2009-11-29 |title=France and Rwanda agree to restore relations |authorlink=Reuters |url=http://www.reuters.com/article/2009/11/29/ozatp-france-rwanda-relations-idAFJOE5AS09920091129 |accessdate=2013-02-09 |ref=harv |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140320190340/http://www.reuters.com/article/2009/11/29/ozatp-france-rwanda-relations-idAFJOE5AS09920091129 |archivedate=20 сакавіка 2014 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140320190340/http://www.reuters.com/article/2009/11/29/ozatp-france-rwanda-relations-idAFJOE5AS09920091129 |date=20 сакавіка 2014 }} * {{кніга |аўтар=Carol Rittner |год=2009 |частка=Rape, Religion, and Genocide: An Unholy Silence |загаловак=In [[Steven L. Jacobs|Steven Leonard Jacobs]], ed., Confronting Genocide: Judaism, Christianity, Islam (pp.&nbsp;291–305) |месца=Lanham, MD |выдавецтва=[[Lexington Books]] |isbn=978-0-7391-3588-4 |ref=Rittner}} * {{cite journal |last=Sarkin |first=Jeremy |year=2001 |title=The Tension between Justice and Reconciliation in Rwanda: Politics, Human Rights, Due Process, and the Role of the Gacaca Courts in Dealing with the Genocide |journal=[[Journal of African Law]] |volume=45 |number=2 |pages=143–172 |jstor=3558953 |ref=harv |doi=10.1017/s0221855301001675}} * {{cite web |last=Shyaka |first=Anastase |title=The Rwandan Conflict: Origin, Development, Exit Strategies |publisher=National Unity and Reconciliation Commission, Republic of Rwanda |url=http://repositories.lib.utexas.edu/bitstream/handle/2152/4746/3833.pdf?sequence=1 |accessdate=2012-02-16 |ref=Shyaka }} * {{cite journal |last=Silva-Leander |first=Sebastian |year=2008 |title=On the Danger and Necessity of Democratisation: trade-offs between short-term stability and long-term peace in post-genocide Rwanda |url=https://archive.org/details/sim_third-world-quarterly_2008_29_8/page/1601 |journal=[[Third World Quarterly]] |volume=29 |number=8 |pages=1601–1620 |doi=10.1080/01436590802528754 |ref=harv }} * {{cite journal |last=Tiemessen |first=Alana Erin |year=2004 |title=After Arusha: Gacaca Justice in Post-Genocide Rwanda |url=http://www.africa.ufl.edu/asq/v8/v8i1a4.pdf <!-- alt. urls in case the above ever dead-links: http://www.africa.ufl.edu/asq/v8/v8i1a4.htm http://circle.ubc.ca/bitstream/handle/2429/14413/ubc_2003-0368.pdf --> |journal=[[African Studies Quarterly]] |volume=8 |number=1 |pages=57–76 |ref=harv |accessdate=5 ліпеня 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121216203838/http://www.africa.ufl.edu/asq/v8/v8i1a4.pdf |archivedate=16 снежня 2012 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121216203838/http://www.africa.ufl.edu/asq/v8/v8i1a4.pdf |date=16 снежня 2012 }} * {{кніга |аўтар=Samuel Totten, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs |год=2008 |загаловак=Dictionary of Genocide, Volume 2: M–Z |месца=Westport, CT |выдавецтва=[[Greenwood Publishing Group]] |isbn=978-0-313-34644-6 |ref=Totten}} * {{cite journal |last=Tully |first=L. Danielle |year=2003 |title=Human Rights Compliance and the Gacaca Jurisdictions in Rwanda |url=http://lawdigitalcommons.bc.edu/iclr/vol26/iss2/10 |journal=[[Boston College International and Comparative Law Review]] |volume=26 |number=2 |pages=385–411 |ref=harv }} * {{cite web |author=United Nations (I) |title=Rwanda-UNAMIR Background |url=http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/unamirS.htm |accessdate=2014-06-07 |ref=harv }} * {{cite web |author=United Nations (II) |title=UNAMIR – Historical Background |url=http://www.un.org/en/peacekeeping/missions/past/unamirFT.htm |accessdate=2014-07-12 |ref=harv }} * {{cite journal |author=United Nations Department of Peacekeeping Operations |authorlink=United Nations |year=2008 |title=United Nations Peacekeeping Operations: Principles and Guidelines |url=http://pbpu.unlb.org/pbps/Library/Capstone_Doctrine_ENG.pdf |location=New York, N.Y. |publisher=[[United Nations Secretariat]] |ref={{Harvid|UN|2008}} |accessdate=5 ліпеня 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080819214105/http://pbpu.unlb.org/pbps/Library/Capstone_Doctrine_ENG.pdf |archivedate=19 жніўня 2008 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080819214105/http://pbpu.unlb.org/pbps/Library/Capstone_Doctrine_ENG.pdf |date=19 жніўня 2008 }} * {{cite news |last=Whitney |first=Craig R. |date=1998-12-20 |title=Panel Finds French Errors In Judgment On Rwanda |work=New York Times |url=http://www.nytimes.com/1998/12/20/world/panel-finds-french-errors-in-judgment-on-rwanda.html |accessdate=2013-02-09 |location=New York, N.Y. |ref=harv }} *{{Cite journal |last= Verwimp |first= Philip |year= 2006 |title= Machetes and Firearms: The Organization of Massacres in Rwanda |journal= [[Journal of Peace Research]] |volume= 43 |number= 1 |pages= 5–22 |jstor= 27640247 |ref= harv }} *{{Cite journal |last= Verwimp |first= Philip |year= 2009 |title= Testing the Double-Genocide Thesis for Central and Southern Rwanda |journal= [[The Journal of Conflict Resolution]] |volume= 47 |number= 4 |pages= 423–442 |jstor= 3176203 |ref= harv }} * {{cite news |author=BBC News (I) |date=1998-03-04 |title=French parliament inquiry into Rwandan genocide |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/61860.stm |accessdate=2014-07-12 |ref=harv }} * {{cite news |author=BBC News (II) |date=2006-11-23 |title=France issues Rwanda warrants |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/6177370.stm |accessdate=2013-02-08 |ref=harv }} * {{cite news |author=BBC News (III) |date=2008-08-05 |title=France accused in Rwanda genocide |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7542418.stm |accessdate=2014-07-12 |ref=harv }} {{Refend}} == Спасылкі == {{Commons category}} * [http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_colier/243/РУАНДА Руанда] // dic.academic.ru * [http://www.un.org/ru/preventgenocide/rwanda/rwandagenocide.shtml Руанда: краткая история страны/ Геноцид] // un.org * [http://www.un.org/ru/peacekeeping/missions/past/rwanda.htm Миссия Организации Объединенных Наций по оказанию помощи Руанде (МООНПР)] // un.org * [http://www.un.org/ru/law/ictr/ Международный уголовный трибунал по Руанде] // un.org * [http://genocidearchiverwanda.org.rw/ Genocide Archive Rwanda] //genocidearchiverwanda.org.rw * [http://www.throughmyeyes.org.uk/server/show/nav.23319 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090301110540/http://www.throughmyeyes.org.uk/server/show/nav.23319 |date=1 сакавіка 2009 }} Through My Eyes Website] // throughmyeyes.org.uk – [[Imperial War Museum]] (Online Exhibition) * [http://www.ictr.org/ United Nations International Criminal Tribunal for Rwanda] // ictr.org * [https://www.wcl.american.edu/humright/center/rwanda/ Rwanda Commemoration Project: Genocide in Our Time] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170122084251/https://www.wcl.american.edu/humright/center/rwanda/ |date=22 студзеня 2017 }} // wcl.american.edu * [http://hrw.org/backgrounder/africa/rwanda0406/ Rwandan Genocide Background] // Human Rights Watch * [http://stepuprwandawomen.org/ Step Up!] // American Association for Rwandan Women * [http://www.ushmm.org/conscience/alert/rwanda/ Rwandan Overview. Committee on Conscience: Rwandan Genocide] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080906203756/http://www.ushmm.org/conscience/alert/rwanda/ |date=6 верасня 2008 }} // [[United States Holocaust Memorial Museum]] * [http://www.voicesofrwanda.org/ Voices of Rwanda: The Rwanda Testimony Film Project] // voicesofrwanda.org — A populous oral history archive dedicated to filming video testimonies of Rwandans * [http://academic.udayton.edu/race/06hrights/georegions/africa/Rwanda01.htm Sexual Violence and Genocide Against Tutsi Women] // academic.udayton.edu * [http://www.gacacafilms.com/ Gacaca Film Series] // Official site for the documentary film series that includes "My Neighbor My Killer" (Official Selection at Cannes Film Festival), "Gacaca Living Together in Rwanda?", "In Rwanda We Say&nbsp;... The family that does not speak dies" and "[[The Notebooks of Memory]]" By Emmy-winner Anne Aghion {{Артыкул года|2015}} {{Выдатны артыкул|Гісторыя}} [[Катэгорыя:Генацыд у Руандзе|Генацыд у Руандзе]] [[Катэгорыя:Генацыд|Руанда]] [[Катэгорыя:Гісторыя Руанды]] [[Катэгорыя:Палітыка Руанды]] lwlhrww6m6zzxun4byioazl0tv7syuu 10 120978 4162261 4160697 2022-07-20T10:50:37Z Artsiom91 31770 - Куад’ё https://football.by/news/166028.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Нёман Гродна | колер фону = #069943 | колер тэксту = #FFDC00 | колер рамкі = #FFDC00 | клуб_спасылка = ФК Нёман Гродна | клуб = Нёман Гродна | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Артур Юр’евіч Маліеўскі|Маліеўскі]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|4|[[Андрэй Дзмітрыевіч Васільеў|Васільеў]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Ягор Анатолевіч Пархоменка|Пархоменка]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Гегам Кадымян|Кадымян]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Ненад Адамавіч|Адамавіч]]}} <!--{{ССК-ігрок|9|[[Максім Ігаравіч Краўцоў|Краўцоў]]}}--> {{ССК-ігрок|10|[[Раман Андрэевіч Грыбоўскі|Грыбоўскі]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Валерый Францавіч Жукоўскі|Жукоўскі]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|14|[[Шэрыф Жымо|Жымо]]}} {{ССК-ігрок|16|[[Уладзіслаў Ігаравіч Васілючак|Васілючак]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|17|[[Ягор Вячаслававіч Зубовіч|Зубовіч]]}} {{ССК-ігрок|19|[[Сяргей Ігаравіч Курганскі|Курганскі]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|20|[[Іван Мікалаевіч Садоўнічы|Садоўнічы]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Ілья Кірко|Кірко]]}} {{ССК-ігрок|22|[[Алімардон Шукураў|Шукураў]]}} {{ССК-ігрок|24|[[Андрэй Валер’евіч Якімаў|Якімаў]]}} {{ССК-ігрок|25|[[Яўген Валер’евіч Ляшко|Ляшко]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Аляксандр Антонавіч Анюкевіч|Анюкевіч]]}} {{ССК-ігрок|32|[[Юрый Аляксандравіч Паўлюкавец|Паўлюкавец]]}} {{ССК-ігрок|35|[[Кірыл Вейдыгер|Вейдыгер]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|44|[[Альфрэд Мар’янавіч Мазурыч|Мазурыч]]}} {{ССК-ігрок|46|[[Аляксей Дзмітрыевіч Лягчылін|Лягчылін]]}} {{ССК-ігрок|50|[[Аляксей Сяргеевіч Шалашнікаў|Шалашнікаў]]}} {{ССК-ігрок|55|[[Яўген Ігаравіч Сакута|Сакута]]}} <!--{{ССК-ігрок|70|[[Альберт Альбертавіч Капыціч|Капыціч]]}}--> {{ССК-ігрок|71|[[Антон Аляксеевіч Сучкоў|Сучкоў]]}} {{ССК-ігрок|77|[[Раман Уладзіміравіч Пасевіч|Пасевіч]]}} {{ССК-ігрок|78|[[Максім Аляксандравіч Яблонскі|Яблонскі]]}} <!--{{ССК-ігрок|87|[[Уладзіслаў Аляксандравіч Яцкевіч|Яцкевіч]]}}--> {{ССК-ігрок|88|[[Павел Алегавіч Савіцкі|Савіцкі]]}} <!--{{ССК-ігрок|95|[[Васіль Сяргеевіч Журневіч|Журневіч]]}}--> {{ССК-ігрок|99|[[Уладзіслаў Аляксеевіч Варакса|Варакса]]}} <!--{{ССК-ігрок||[[Даніл Анатолевіч Копач|Копач]]}}--> |трэнер = [[Ігар Мікалаевіч Кавалевіч|Ігар&nbsp;Кавалевіч]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Нёман Гродна]] </noinclude> sehk2rsxah8aolwi2mxfmgbslg461pf 10 121028 4162178 4160279 2022-07-20T07:20:26Z Artsiom91 31770 + Канцавы https://football.by/news/166019.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Дынама Мінск | колер фону = white | колер тэксту = #0059ad | колер рамкі = #0059ad | клуб_спасылка = ФК Дынама Мінск | клуб = Дынама Мінск | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Ягор Тадэвушавіч Хаткевіч|Хаткевіч]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|3|[[Максім Уладзіміравіч Швяцоў|Швяцоў]]}} <!--{{ССК-ігрок|6|[[Мікалай Уладзіміравіч Іваноў|Іваноў]]}}--> {{ССК-ігрок|7|[[Арцём Генадзевіч Быкаў|Быкаў]]}} <!--{{ССК-ігрок|8|[[Раман Сяргеевіч Давыскіба|Давыскіба]]}}--> {{ССК-ігрок|9|[[Душан Бакіч|Бакіч]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Сяргей Віктаравіч Кісляк|Кісляк]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|11|[[Дзмітрый Анатолевіч Барадзін|Барадзін]]}} <!--{{ССК-ігрок|12|[[Данііл Уладзіміравіч Шапко|Шапко]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}}--> {{ССК-ігрок|13|[[Іван Хавалка|Хавалка]]}} {{ССК-ігрок|14|[[Антон Канстанцінавіч Пуціла|Пуціла]]}} {{ССК-ігрок|15|[[Мікіта Юр’евіч Дземчанка|Дземчанка]]}} <!--{{ССК-ігрок|16|[[Ігар Мікалаевіч Заяц|Заяц]]}}--> {{ССК-ігрок|17|[[Іван Васілевіч Бахар|Бахар]]}} <!--{{ССК-ігрок|19|[[Уладзіслаў Генадзевіч Лях|Лях]]}}--> {{ССК-ігрок|20|[[Аляксандр Уладзіміравіч Сачыўка|Сачыўка]]}} <!--{{ССК-ігрок|20|[[Аляксандр Лузан|Лузан]]}}--> {{ССК-ігрок|23|[[Мікіта Віктаравіч Навумаў|Навумаў]]}} <!--{{ССК-ігрок|24|[[Антон Мікалаевіч Суша|Суша]]}}--> {{ССК-ігрок|25|[[Уладзіслаў Алегавіч Ложкін|Ложкін]]}} {{ССК-ігрок|26|[[Уладзіслаў Генадзевіч Калінін|Калінін]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Арынью]]}} {{ССК-ігрок|31|[[Дзяніс Вадзімавіч Шпакоўскі|Шпакоўскі]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|34|[[Аляксей Аляксандравіч Вакуліч|Вакуліч]]}} <!--{{ССК-ігрок|34|[[Аляксей Фірсаў|Фірсаў]]}}--> {{ССК-ігрок|35|[[Фёдар Лапавухаў|Лапавухаў]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|37|[[Максім Шаўчэнка|Шаўчэнка]]}} <!--{{ССК-ігрок|37|[[Глеб Міхайлавіч Роўда|Роўда]]}}--> {{ССК-ігрок|67|[[Раман Ігаравіч Бегуноў|Бегуноў]]}} {{ССК-ігрок|70|[[Андрэй Сіненка|Сіненка]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|71|[[Міхаіл Міхайлавіч Казлоў|Казлоў]]}} {{ССК-ігрок|77|[[Дзмітрый Дзянісавіч Латыхоў|Латыхоў]]}} {{ССК-ігрок|80|[[Арцём Аляксандравіч Канцавы|Канцавы]]}} <!--{{ССК-ігрок||[[Станіслаў Кляшчук|Кляшчук]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}}--> <!--{{ССК-ігрок||[[Аляксандр Міхайлавіч Міхаленка|Міхаленка]]}}--> <!--{{ССК-ігрок||[[Кірыл Максімавіч Радзівонаў|Радзівонаў]]}}--> <!--{{ССК-ігрок||[[Мікіта Аляксандравіч Халімончык|Халімончык]]}}--> |трэнер = [[Арцём Віктаравіч Чалядзінскі|Арцём Чалядзінскі]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Дынама Мінск]] </noinclude> azw7acx4c187oxsp8tndiog6lattdkd 100 121975 4161900 4159707 2022-07-19T15:50:28Z NirvanaBot 40832 +20 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Павел Ягмін (1747—1808)|2022-07-19T07:37:32Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Эміль Хаўзер|2022-07-18T17:20:16Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Хемда Бэн-Егуда|2022-07-18T17:04:22Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Роджэр Уільямс|2022-07-18T16:55:03Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Давід Джошуа Азрыэлі|2022-07-18T16:43:17Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Іцхак Эпштэйн|2022-07-18T15:14:32Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Aphex Twin|2022-07-18T12:14:12Z|Zsych}} {{Новы артыкул|71 (альбом)|2022-07-18T09:22:12Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Уладзімір Ігнацьевіч Пракаповіч|2022-07-17T18:54:49Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Данат Мікалаевіч Капуцкі|2022-07-17T18:38:27Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Спіс дэпутатаў Гарадоцкага раённага Савета дэпутатаў 28-га склікання|2022-07-17T17:27:22Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Хамід Такві|2022-07-17T15:31:24Z|DBatura}} {{Новы артыкул|Філіпа Ілуміната|2022-07-17T14:17:30Z|Iluvatar}} {{Новы артыкул|Пётр Серапіёнавіч Крохалеў|2022-07-17T14:02:54Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Аляксандр Пятровіч Крохалеў|2022-07-17T13:22:20Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Элен Льюіс Херндан Артур|2022-07-17T11:16:58Z|Олег Кристин}} {{Новы артыкул|Нортэнгерскае абацтва (фільм, 2007)|2022-07-16T18:07:12Z|StachLysy}} {{Новы артыкул|Іван Фоціевіч Стаднюк|2022-07-16T04:31:11Z|VladimirZhV}} {{Новы артыкул|Сяргей Міхайлавіч Шпігельглас|2022-07-15T20:55:35Z|Maksim L.}} {{Новы артыкул|Спіс народжаных у 1999 годзе|2022-07-15T08:56:51Z|Mrs. Alena}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> itpa6o2qhai09zeemoxz05pp3mxk1ht 0 131395 4162094 4106985 2022-07-20T02:24:26Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Асоба |імя = Войцех Плахарскі |арыгінал_імя = Wojciech Płocharski |партрэт = Wojciech Płocharski 3.jpg |памер = |подпіс = Войцех Плахарскі |апісанне = |імя пры нараджэнні= |род дзейнасці = польскі журналіст, аўтар, кампазітар |дата нараджэння = |год нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = |падданства = |дата смерці = |год смерці = |месца смерці = |бацька = |маці = |муж = |жонка = |дзеці = |узнагароды і прэміі= |сайт = [http://plocharski.tripod.com Галоўная старонка] |Commons = |Rodovid = }} '''Войцех Юліуш Плахарскі''' ({{lang-pl|Wojciech Juliusz Płocharski}}; {{ДН|11|4|1964}}) — польскі журналіст, аўтар, кампазітар, падарожнік. == Біяграфія == Нарадзіўся ў [[Ольштын]]е; у 1982-1989 гадах вучыўся на факультэце журналістыкі і палітычных навук [[Варшаўскі ўніверсітэт|Варшаўскага ўніверсітэта]]. У 1991-2006 гадах працаваў у ПАП (Польскае агенцтва друку) у якасці рэдактара і карэспандэнта (навіны з Беларусі, Чачні, Эстоніі). У 2010 годзе праводзіў інтэрнэт-кампанію кандыдата ў прэзідэнты, Анджэя Аляхоўскага. З'яўляецца таксама [[аўтар]]ам публікацый на англійскай мове - выпушчаных ў [[Індыя|Індыі]], якія з'яўляюцца на міжнародным літаратурным рынку. [[File:Wojciech Płocharski (Foto2).jpg|thumb|(карэспандэнт, Чачня)]] Аўтар слоў польскіх хітоў - ''Klub wesołego szampana'' (выкананне Formacja Nieżywych Schabuff) і ''Karuzela'' (T.Love). У 1993 годзе ў дуэце Przyjaciele запісаў аўтарскі альбом ''Cyfry'' (выпушчаны ў 1994 г., перавыданне 2007, ў онлайн-продажы 2012). У 2011 г. - на міжнародным рынку лічбавай дыстрыбуцыі выпусціў альбом ''Selected Music'', а ў 2012 - ''Under the Papaya Tree''. У 2013 ў продажы з'явіліся: сінгл ''Studium'' і альбом ''Ilha do Sal''. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://plocharski.tripod.com Галоўная старонка] * [https://archive.today/20121221122955/http://www.olechowski.pl/archiwum/contact Прэзідэнцкая кампанія] * [http://www.indianwriters.org/WFI_06/wfi_2006.htm Writers Festival - India 2006] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130910232432/http://indianwriters.org/WFI_06/wfi_2006.htm |date=10 верасня 2013 }} {{DEFAULTSORT:Плахарскі В}} [[Катэгорыя:Журналісты Польшчы]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі на англійскай мове]] [[Катэгорыя:Кампазітары Польшчы]] [[Катэгорыя:Выпускнікі вышэйшых навучальных устаноў Польшчы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1964 годзе]] 8w4fomavms9lt4ran1l2p8cyruzqmm0 0 135971 4162227 4100114 2022-07-20T09:35:15Z 128.69.7.234 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Сакалоў}} {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Яфрэм Яўсеевіч Сакалоў | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = Член Палітбюро ЦК КПСС | парадак = | сцяг = Symbol-hammer-and-sickle.svg | перыядпачатак = [[14 ліпеня]] [[1990]] | перыядканец = [[11 снежаня]] [[1990]] | тытул_2 = Першы сакратар ЦК [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КП Беларусі]] | парадак_2 = 17 | сцяг_2 = Symbol-hammer-and-sickle.svg | перыядпачатак_2 = [[6 лютага]] [[1987]] | перыядканец_2 = [[30 лістапада]] [[1990]] | папярэднік_2 = [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] | пераемнік_2 = [[Анатоль Аляксандравіч Малафееў]] | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = }} '''Яфрэ́м Яўсе́евіч Сакало́ў''' ({{ДН|25|4|1926}}, [[Равячына (Горацкі раён)|Равячына]], [[Паршынскі сельсавет]], [[Горацкі раён]], [[Аршанская акруга]], [[БССР]] — {{ДС|5|4|2022}}) — савецкі партыйны дзеяч, першы сакратар ЦК [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]] (1987—1990), член [[Палітбюро ЦК КПСС]] (1990), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1986). == Біяграфія == Нарадзіўся [[25 красавіка]] [[1926]] года ў в. [[Равячына (Горацкі раён)|Равячына]] [[Горацкі раён|Горацкага раёна]] [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] (цяпер — [[Горацкі раён]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]]) ў сялянскай сям’і. У [[1944]]—[[1950]] гадах служыў у [[Савецкая Армія|Савецкай Арміі]]. У [[1955]] годзе ўступіў у [[КПСС]]. У [[1956]] годзе скончыў [[Беларуская сельскагаспадарчая акадэмія|Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію]], а ў [[1961]] годзе Вышэйшую партыйную школу пры ЦК КПСС. У 1965 годзе стаў кіраўніком Брэсцкага абкама прафсаюзу працоўных і служачых сельскай гаспадаркі і нарыхтовак, а потым, у 1967 годзе быў прызначаны першым сакратаром Іванаўскага райкама партыі Брэсцкага вобласці. З [[1969]] года Яфрэм Сакалоў працаваў у цэнтральным апараце [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]], быў намеснікам, а ў 1975 годзе ўзначаліў сельскагаспадарчы аддзел КПБ <ref>[http://books.google.com/books?id=o9I0SDET8jsC&pg=PA527&lpg=PA527&dq=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8C+%D0%B1%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%BE%D0%B1%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0+1977&source=bl&ots=ACo_RQUN4T&sig=4AYe8wTYnjfQsswRzdp-TH05_Yg&hl=be&ei=gOrzSrvxAo6PsAbTmYHcAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CAsQ6AEwAQ#v=onepage&q=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9%20%D1%81%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8C%20%D0%B1%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%BE%D0%B1%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0%201977&f=false Самые закрытые люди: энциклопедия]</ref>. У [[1977]] годзе Сакалоў стаў першым сакратаром Брэсцкага абкама КПБ. {{Цытата|Для жыхароў Брэсцкай вобласці Сакалоў – амаль ідэал кіраўніка. Ніхто ніколі не чуў, каб ён узвысіў голас на падначаленага. Ніхто не бачыў яго нецвярозым. Ніхто не мог падазраваць яго ў хабарніцтве. Усе гады сваёй працы ў Брэсце Яфрэм Яўсеевіч займаўся адным: ён будаваў. Ён будаваў дамы, дарогі і гіганцкія жывёлагадоўчыя комплексы. Ёсць комплекс на 50 тыс. галоў – добра, а будзе на 100 тыс. Увесь СССР павінен есці брэсцкую свініну. І самім брэстчанам павінна хапіць. А калі ёсць гіганцкія сельскагаспадарчыя прадпрыемствы, да іх павінны весці добрыя дарогі. І людзі павінны жыць у нармальных, зручных дамах. І той факт, што суровага Яфрэма Яўсеевіча ўзнагародзілі Зоркай Героя Працы – адзінага партфункцыянера пры Гарбачове! – а потым выбралі першым сакратаром ЦК КПБ, у вобласці ўспрынялі як належнае.|Аляксандр Фядута}} У 1981—1986 гадах Сакалоў быў кандыдатам ў члены [[ЦК КПСС]], а ў 1986 годзе стаў членам ЦК КПСС. == Кіраўнік Беларусі == З [[1987]] да [[1990]] года быў першым сакратаром ЦК КПБ. З 14 ліпеня па 11 снежня 1990 года ўваходзіў у склад [[Палітбюро ЦК КПСС]]. Быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР 12-га склікання. З [[1990]] года — персанальны пенсіянер саюзнага значэння. == Дзейнасць на пенсіі == Я. Сакалоў узначальваў Савет Кампартыі Беларусі, з’яўляўся членам рэспубліканскага Савета ветэранаў вайны і працы, Узброеных Сілаў і праваахоўных органаў. Памёр 5 красавіка 2022 года<ref>[https://www.belarus.kp.ru/online/news/4693920/ Умер Ефрем Соколов — предпоследний глава БССР]</ref>. == Узнагароды == * [[Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі]] (1967), * тры [[Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|ордэны Працоўнага Чырвонага Сцяга]] (1971, 1973, 1982), * [[Герой Сацыялістычнай Працы]] ([[1986]]), * [[ордэн Леніна]] (1986), * знак «Ганаровы работнік юстыцыі Беларусі», * ганаровы грамадзянін Брэсцкай вобласці. {{Зноскі}} {{Лідэры беларускай кампартыі, 1919—1991}} {{Першыя сакратары Брэсцкага абкама КПБ}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сакалоў Яфрэм Яўсеевіч}} [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары ЦК КПБ]] [[Катэгорыя:Члены ЦК КПСС]] [[Катэгорыя:Члены Палітбюро ЦК КПСС]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 10 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 11 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Брэсцкай вобласці]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты СССР ад акруг Беларусі]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] [[Катэгорыя:Члены Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР]] ou595xx053p0k1eda9c22mya65tcbio 4162228 4162227 2022-07-20T09:35:49Z 128.69.7.234 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Сакалоў}} {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Яфрэм Яўсеевіч Сакалоў | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = Член Палітбюро ЦК КПСС | парадак = | сцяг = Symbol-hammer-and-sickle.svg | перыядпачатак = [[14 ліпеня]] [[1990]] | перыядканец = [[11 снежня]] [[1990]] | тытул_2 = Першы сакратар ЦК [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КП Беларусі]] | парадак_2 = 17 | сцяг_2 = Symbol-hammer-and-sickle.svg | перыядпачатак_2 = [[6 лютага]] [[1987]] | перыядканец_2 = [[30 лістапада]] [[1990]] | папярэднік_2 = [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў]] | пераемнік_2 = [[Анатоль Аляксандравіч Малафееў]] | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = }} '''Яфрэ́м Яўсе́евіч Сакало́ў''' ({{ДН|25|4|1926}}, [[Равячына (Горацкі раён)|Равячына]], [[Паршынскі сельсавет]], [[Горацкі раён]], [[Аршанская акруга]], [[БССР]] — {{ДС|5|4|2022}}) — савецкі партыйны дзеяч, першы сакратар ЦК [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]] (1987—1990), член [[Палітбюро ЦК КПСС]] (1990), [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1986). == Біяграфія == Нарадзіўся [[25 красавіка]] [[1926]] года ў в. [[Равячына (Горацкі раён)|Равячына]] [[Горацкі раён|Горацкага раёна]] [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] (цяпер — [[Горацкі раён]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]]) ў сялянскай сям’і. У [[1944]]—[[1950]] гадах служыў у [[Савецкая Армія|Савецкай Арміі]]. У [[1955]] годзе ўступіў у [[КПСС]]. У [[1956]] годзе скончыў [[Беларуская сельскагаспадарчая акадэмія|Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію]], а ў [[1961]] годзе Вышэйшую партыйную школу пры ЦК КПСС. У 1965 годзе стаў кіраўніком Брэсцкага абкама прафсаюзу працоўных і служачых сельскай гаспадаркі і нарыхтовак, а потым, у 1967 годзе быў прызначаны першым сакратаром Іванаўскага райкама партыі Брэсцкага вобласці. З [[1969]] года Яфрэм Сакалоў працаваў у цэнтральным апараце [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]], быў намеснікам, а ў 1975 годзе ўзначаліў сельскагаспадарчы аддзел КПБ <ref>[http://books.google.com/books?id=o9I0SDET8jsC&pg=PA527&lpg=PA527&dq=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8C+%D0%B1%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%BE%D0%B1%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0+1977&source=bl&ots=ACo_RQUN4T&sig=4AYe8wTYnjfQsswRzdp-TH05_Yg&hl=be&ei=gOrzSrvxAo6PsAbTmYHcAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CAsQ6AEwAQ#v=onepage&q=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9%20%D1%81%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8C%20%D0%B1%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%BE%D0%B1%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0%201977&f=false Самые закрытые люди: энциклопедия]</ref>. У [[1977]] годзе Сакалоў стаў першым сакратаром Брэсцкага абкама КПБ. {{Цытата|Для жыхароў Брэсцкай вобласці Сакалоў – амаль ідэал кіраўніка. Ніхто ніколі не чуў, каб ён узвысіў голас на падначаленага. Ніхто не бачыў яго нецвярозым. Ніхто не мог падазраваць яго ў хабарніцтве. Усе гады сваёй працы ў Брэсце Яфрэм Яўсеевіч займаўся адным: ён будаваў. Ён будаваў дамы, дарогі і гіганцкія жывёлагадоўчыя комплексы. Ёсць комплекс на 50 тыс. галоў – добра, а будзе на 100 тыс. Увесь СССР павінен есці брэсцкую свініну. І самім брэстчанам павінна хапіць. А калі ёсць гіганцкія сельскагаспадарчыя прадпрыемствы, да іх павінны весці добрыя дарогі. І людзі павінны жыць у нармальных, зручных дамах. І той факт, што суровага Яфрэма Яўсеевіча ўзнагародзілі Зоркай Героя Працы – адзінага партфункцыянера пры Гарбачове! – а потым выбралі першым сакратаром ЦК КПБ, у вобласці ўспрынялі як належнае.|Аляксандр Фядута}} У 1981—1986 гадах Сакалоў быў кандыдатам ў члены [[ЦК КПСС]], а ў 1986 годзе стаў членам ЦК КПСС. == Кіраўнік Беларусі == З [[1987]] да [[1990]] года быў першым сакратаром ЦК КПБ. З 14 ліпеня па 11 снежня 1990 года ўваходзіў у склад [[Палітбюро ЦК КПСС]]. Быў дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР 12-га склікання. З [[1990]] года — персанальны пенсіянер саюзнага значэння. == Дзейнасць на пенсіі == Я. Сакалоў узначальваў Савет Кампартыі Беларусі, з’яўляўся членам рэспубліканскага Савета ветэранаў вайны і працы, Узброеных Сілаў і праваахоўных органаў. Памёр 5 красавіка 2022 года<ref>[https://www.belarus.kp.ru/online/news/4693920/ Умер Ефрем Соколов — предпоследний глава БССР]</ref>. == Узнагароды == * [[Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі]] (1967), * тры [[Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|ордэны Працоўнага Чырвонага Сцяга]] (1971, 1973, 1982), * [[Герой Сацыялістычнай Працы]] ([[1986]]), * [[ордэн Леніна]] (1986), * знак «Ганаровы работнік юстыцыі Беларусі», * ганаровы грамадзянін Брэсцкай вобласці. {{Зноскі}} {{Лідэры беларускай кампартыі, 1919—1991}} {{Першыя сакратары Брэсцкага абкама КПБ}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сакалоў Яфрэм Яўсеевіч}} [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары ЦК КПБ]] [[Катэгорыя:Члены ЦК КПСС]] [[Катэгорыя:Члены Палітбюро ЦК КПСС]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 9-га склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 10 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета СССР 11 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь 12-га склікання]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Брэсцкай вобласці]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты СССР ад акруг Беларусі]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары райкамаў КПБ]] [[Катэгорыя:Члены Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР]] syhqpy3lsirdjrzgjqnykja30ebllwd 0 137217 4162064 4119905 2022-07-19T21:53:19Z 2604:3D08:9B7C:3900:0:0:0:4F1 /* Цэрквы */ wikitext text/x-wiki {{Спіс}} == Цэрквы == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Месцазнаходжанне ! Пабудаваны/Перабудаваны ! Выява |- | '''[[Пакроўскі сабор (Віцебск)|Царква Пакрова Прасв. Багародзіцы]]'''<br>Былы кляштар трынітарыяў | [[вуліца Шубіна (Віцебск)|вуліца Шубіна]], 2 | [[1806]]—[[1821]] | [[Выява:Vitebsk-pokrovcerkov.jpg|100px|цэнтр]] |- | [[Успенскі сабор і манастыр базыльян (Віцебск)|Царква Успення Прасв. Багародзіцы]]<br>(былая ўніяцкая) | [[вуліца Політэхнічная (Віцебск)|вуліца Політэхнічная]] ([[Успенская гара]]) | [[1743]]—[[1785]], 2001-2011<ref>[http://globustut.by/vitebsk/index.htm#basil_uspen Витебск globustut.by]{{Ref-ru}}</ref> | |- | [[Свята-Васкрасенская (Рынкавая) царква, Віцебск]]<br>(былая ўніяцкая) | [[вуліца Суворава (Віцебск)|вуліца Суворава]] | [[1772]]—[[1777]], адноўленая ў [[2005]]—[[2009]]<ref>[http://globustut.by/vitebsk/index3.htm#church_voskres Витебск globustut.by]{{Ref-ru}}</ref> | [[Выява:Belarus-Vitsebsk-Church of Christ Resurrection-4.jpg|100px|цэнтр]] |- | [[Свята-Дабравешчанская царква (Віцебск)|Царква Дабравешчання Прасв. Багародзіцы]] | [[вуліца Замкавая (Віцебск)|вуліца Замкавая]], 1 | [[1120-я|1120]]—[[1130-я]], адбудаваная ў 1992 | |- | Царква Маці Божай Казанскай<br>[[Свята-Троіцкі Маркаў манастыр|Свята-Троіцкага Маркава манастыра]] | [[вуліца Максіма Горкага (Віцебск)|вуліца Горкага]], 87 | [[1760]] | [[Выява:Troitsky Markov-2.jpg|100px|цэнтр]] |- | [[Успенская царква (Віцебск)|Успенская царква]] | [[Вуліца Камуністычная (Віцебск)|вуліца Камуністычная]], 15 | [[1858]] | [[Выява:Vitsebsk Uspenskaja carkva.JPG|100px|цэнтр]] |- | [[Царква ў імя святога дабравернага князя Аляксандра Неўскага (Віцебск)|Царква Св. Аляксандра Неўскага (драўляная)]] | [[плошча Тысячагоддзя Віцебска]] | [[1990-я]] | [[Выява:Belarus-Vitsebsk-Church of Alexander Nevsky.jpg|100px|цэнтр]] |- | [[Свята-Георгіеўская царква (Віцебск)|Царква Св. Георгія]] | [[праспект Чарняхоўскага (Віцебск)|праспект Чарняхоўскага]], 28/13 | [[1990-я]] | |- | Царква Св. апостала Андрэя | [[вуліца Чкалава (Віцебск)|вуліца Чкалава]], 44 | [[1990-я]] | |} == Касцёлы == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Месцазнаходжанне ! Пабудаваная/Перабудаваная ! Выява |- | [[Касцёл Святой Варвары (Віцебск)|Касцёл Св. Варвары]] | [[Ленінградская вуліца (Віцебск)|вуліца Ленінградская]], 27 | [[1884]]—[[1885]] | [[Выява:Viciebsk, Padviciebski. Віцебск, Падвіцебскі (W. Bojarski, 1884) (2).jpg|100px|цэнтр]] |- | [[Касцёл Святога Антонія Падуанскага (Віцебск, 2017)|Касцёл Св. Антонія Падуанскага]] | [[вуліца Гагарына (Віцебск)|вуліца Гагарына]], 46а | | |- | [[Касцёл Святога Духа (Віцебск)|Касцёл Святога Духа]] | [[вуліца Чкалава (Віцебск)|вуліца Чкалава]], 5а | | |- | [[Кафедральны касцёл Ісуса Міласэрнага (Віцебск)|Кафедральны касцёл Ісуса Міласэрнага]] | [[вуліца Войнаў-Інтэрнацыяналістаў (Віцебск)|вуліца Войнаў-Інтэрнацыяналістаў]] | [[2009]] | |} == Сінагога == {| class="wikitable sortable" |- ! Назва ! Месцазнаходжанне ! Пабудаваны/Перабудаваны ! Выява |- | [[Сінагога ў Задзвінні (Віцебск)|Сінагога]] | [[вуліца Рэвалюцыйная (Віцебск)|вуліца Рэвалюцыйная]], каля дома №10 | [[1872]] г., паводле іншых звестак - пасля 1900-х.<ref>[http://radzima.org/be/object/synagoga-5391.html Сінагога - Фота | горад Віцебск Віцебская вобласць]</ref> | |} {{зноскі}} {{Славутасці Віцебска}} [[Катэгорыя:Спісы:Віцебск]] [[Катэгорыя:Храмы Віцебска| ]] 53yzfq3do2djqpdhzizhy0gzeakfp5q 0 139360 4161842 4160689 2022-07-19T12:27:26Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ - Кладзько https://football.by/news/166004.html wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Баранавічы |Лагатып = Baranovichi-b.gif |ШырыняЛагатыпа = 205px |ПоўнаяНазва = ДУФКіС «Футбольны клуб „Баранавічы“» |Мянушкі = |Горад = [[Баранавічы]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1945]] |Стадыён = [[Лакаматыў (стадыён, Баранавічы)|«Лакаматыў»]] |Умяшчальнасць = 3749 |Кіраўнік = Аляксандр Зотаў |ПасадаКіраўніка = Дырэктар |Трэнер = [[Алег Кароль]] |Чэмпіянат = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] |Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 10 месца |Сайт = | pattern_la1= |pattern_b1=_chevron_white |pattern_ra1= |pattern_sh1= |pattern_so1= | leftarm1=D60000 |body1=D60000 |rightarm1=D60000 |shorts1=001145 |socks1=001145 | pattern_la2= |pattern_b2=_chevron_white |pattern_ra2= |pattern_sh2= |pattern_so2= | leftarm2=0A5AD0 |body2=0A5AD0 |rightarm2=0A5AD0 |shorts2=001145 |socks2=001145 }} '''«Баранавічы»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Баранавічы]], заснаваны ў [[1945]] годзе. У цяперашні час выступае ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == У савецкі час клуб шмат разоў змяняў назву, але гуляў пераважна ў ніжэйшых лігах чэмпіянату БССР. З 1993 клуб пачаў выступаць ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лізе чэмпіянату Беларусі]]. У 2003 клуб узначаліў ураджэнец Баранавічаў, вядомы ў мінулым нападнік [[Андрэй Хлебасолаў]]. Ён запрасіў у «Баранавічы» вопытных гульцоў, разам з якімі выступаў раней (з іх найбольшую вядомасць у аматараў клуба набыў [[Сяргей Сергель]]). У выніку клуб упэўнена перамог у Другой лізе і выйшаў у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]]. У Першай лізе «Баранавічы» спачатку займалі месца ў сярэдзіне табліцы. Пасля клуб выступаў больш упэўнена: у 2009 і 2010 займаў выніковае 6 месца, а ігрок «Баранавічаў» [[Міхаіл Калядка]] стаў лепшым бамбардзірам у сезоне 2009. Але ў сезоне 2011 клуб з-за фінансавых праблем пакінулі асноўныя ігракі, і, не атрымаўшы ніводнай перамогі за сезон, «Баранавічы» зноў выбылі ў Другую лігу. Сезон 2012 клуб скончыў у ніжняй палове табліцы Другой лігі. У 2013 клуб выступаў больш паспяхова, заняўшы пятае месца. У сезоне 2014 каманда пасля ўпартай барацьбы атрымала перамогу ў групе Б і выйшла ў фінальны раўнд. У фінале «Баранавічы» спачатку знаходзіліся па-за межамі першай тройкі, якая выходзіла ў Першую лігу. Але, атрымаўшы шэраг перамог у апошніх турах, каманда здолела заняць першае месца і праз тры гады вярнуцца ў Першую лігу. У Першай лізе клуб працягваў выступаць пераважна мясцовымі футбалістамі, у выніку ў сезонах 2015—2016 займаў месца ў ніжняй палове табліцы. У пачатку 2017 года галоўным трэнерам «Баранавічаў» стаў [[Аляксей Вяргеенка]], які раней працаваў з юнацкімі зборнымі Беларусі. У камандзе з’явілася шмат маладых ігракоў, многія з якіх былі ўзятыя ў арэнду з клубаў Вышэйшай лігі. Аднак, вынікі каманды істотна не палепшыліся, «Баранавічы» ў сезоне 2017 занялі 12-е месца з 16. У 2018 годзе трэнерам стаў нядаўні асістэнт Вяргеенкі [[Іван Крутаў]], які яшчэ больш амаладзіў каманду, запрасіўшы больш ігракоў з салігорскага [[ФК Шахцёр Салігорск|«Шахцёра»]]. Аднак справы ў чэмпіянаце зноў складваліся няўдала, каманда апынулася ў канцы табліцы. У жніўні Крутаў перайшоў на працу ў мазырскую [[ФК Славія Мазыр|«Славію»]], каманду ўзначаліў [[Андрэй Кіпра]], аднак вынікі не палепшыліся. Здолеўшы абысці [[ФК Чысць|«Чысць»]], «Баранавічы» занялі 14-е месца з 15, што дазволіла захаваць месца ў Першай лізе. У сезоне 2019 галоўным трэнерам стаў [[Дзяніс Яцына]]. Каманда ізноў амаль поўнасцю абнавіла склад, дзе ў асноўным засталіся ігракі, незапатрабаваныя ў іншых клубах. «Баранавічы» хутка сталі аўтсайдарам турніру і замацаваліся на апошнім радку, за некалькі тураў да фінішу пазбавіўшыся шанцаў на захаванне месца ў Першай лізе. У верасні 2019 года Яцына пакінуў каманду, да канца сезона абавязкі галоўнага трэнера выконваў Андрэй Хлебасолаў. Свае адзіныя дзве перамогі ў сезоне «Баранавічы» атрымалі ў двух апошніх турах чэмпіянату. У сезоне 2020 у Другой лізе камандай працягваў кіраваць Андрэй Хлебасолаў, стаўка рабілася у асноўным на ўласных выхаванцаў і маладых запрошаных ігракоў, якія не здолелі замацавацца ў іншых клубах. «Баранавічы» былі аднымі з фаварытаў і змагаліся за высокія месцы, аднам фінішавалі пятымі. Тым не менш, дзякуючы адмове некалькіх клубаў Першай лігі працягваць удзел у турніры, клуб атрымаў прапанову і далучыўся да Першай лігі. Галоўным трэнерам у сезоне 2021 у Першай лізе стаў [[Алег Кароль]], які раней працаваў у мікашэвіцкім [[ФК Граніт Мікашэвічы|«Граніце»]]. Ён прывёў у каманду шмат ігракоў са свайго колішняга клуба [[ФК Слонім-2017|«Слоніма-2017»]], таксама далучыліся і іншыя маладыя выканаўцы, аднак пераважную большасць працягвалі складаць мясцовыя футбалісты. У сувязі з пачаткам рэканструкцыі баранавіцкага стадыёна [[Лакаматыў (стадыён, Баранавічы)|«Лакаматыў»]] клуб правёў усе матчы першага круга на выездзе, а пасля, паколькі рэканструкцыя не скончылася, стаў праводзіць хатнія матчы ў суседніх Івацэвічах. «Баранавічы» дрэнна пачалі сезон, набраўшы першае ачко толькі ў сёмым туры, але пасля добра праведзеная сярэдзіна сезона дазволіла камандзе падняцца з апошняга радка і заняць выніковае 10-е месца з 12. == Папярэднія назвы == {{Div col|2}} * 1945: «Лакаматыў» * 1946: в/ч Баранавічы * 1947—1949: «Дынама» * 1950—1952: «Лакаматыў» * 1953—1956: «Харчавік» * 1957—1959: «Баранавічы» * 1960: «Прамкамбінат» * 1961: «Лакаматыў» * 1962: «Салют» * 1963—1964: «Лакаматыў» * 1965—1967: «Тэкстыльшчык» * 1968—1984: «Лакаматыў» * 1985—1989: «Тэкстыльшчык» * 1990: «Баранавічы» * 1991: «Хімік» * 1993: «Тэкстыльшчык» * 1993—1994: «Метапол» * з 1995: «Баранавічы» {{Div col end}} == Дасягненні == * Пераможца [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі чэмпіянату Беларусі]] (2): [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|2003]], [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|2014]] * Лепшае дасягненне ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] — 6 месца ([[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|2009]], [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|2010]]) * Чвэрцьфіналіст [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (2): [[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|2004/05]], [[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|2005/06]] == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года''<ref>[https://football.by/news/162926.html От «Сморгони» и «Волны» до «Осиповичей» и «Молодечно». Заявки команд первой лиги]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Арсеній Акулік]]||2003}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ігнат Марцюг]]||2003}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Антон Пугач]]||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ілья Коваль]]||1998}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Максім Дамашэвіч]]||1993}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзмітрый Болбат]]||2002}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Іван Вадап’ян]]||1993}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Іван Лайша]]||2001}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Яўген Кудаш]]||1985}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Вадзім Дзярнейка]]||1999}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Данііл Кіпра]]||2001}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Станіслаў Краеўскі]]||2001}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Антон Сарокін]]||1996}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ілья Баглай]]||1998}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Міхальцоў]]||1991}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзяніс Дамашэвіч]]||1992}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Кіслы]]||1996}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Кільіманаў]]||1998}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ігар Бабко]]||1985}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Сяргей Гузаў]]||1996}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Уладзіслаў Чабатар]]||2001}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Алег Кароль]] (нар. 1969) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Кіпра]] (нар. 1976) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Хлебасолаў]] (нар. 1965) — трэнер == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !Заўвагі |- | [[Сезон 1993/1994 ФК Баранавічы|1993/1994]] || style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Трэцяя]] (Д3)|| '''7''' || 34 || 14 || 11 || 9 || <nowiki>44–35</nowiki> || '''39''' || || |- | [[Сезон 1994/1995 ФК Баранавічы|1994/1995]] || style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Трэцяя — А]] (Д3) ||'''5''' || 22 || 7 || 7 || 8 || <nowiki>24–27</nowiki> || '''21''' || || |- |colspan="11"| |- | [[Сезон 1997 ФК Баранавічы|1997]] || style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Трэцяя — А]] (Д3) || '''13''' || 26 || 7 || 1 || 18 || <nowiki>33–58</nowiki> || '''22''' || || |- | [[Сезон 1998 ФК Баранавічы|1998]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Другая — Б]] (Д3) || '''7''' || 30 || 13 || 6 || 11 || <nowiki>59–40</nowiki> || '''45''' || || Змена назваў ліг |- | [[Сезон 1999 ФК Баранавічы|1999]] || style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Другая — Б]] (Д3) || '''7''' || 22 || 7 || 6 || 9 || <nowiki>29–28</nowiki> || '''27''' |||| |- |rowspan="2"| [[Сезон 2000 ФК Баранавічы|2000]] || style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Другая — Б]] (Д3) || '''2''' || 16 || 11 || 1 || 4 || <nowiki>29–12</nowiki> || '''34''' ||rowspan="2"| [[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/16 фіналу]] || Выхад у фінальны раўнд |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Другая]] (Д3)||'''7''' || 14{{ref+|Улічваючы 6 гульняў, перанесеных з 1-га раўнда.|group=upper-alpha}}|| 4 || 1 || 9 || <nowiki>17–24</nowiki> || '''13''' || |- | [[Сезон 2001 ФК Баранавічы|2001]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Другая]] (Д3) || '''5''' || 34 || 18 || 9 || 7 || <nowiki>63–34</nowiki> || '''63''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2002 ФК Баранавічы|2002]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Другая]] (Д3) ||'''5''' || 24 || 13 || 4 || 7 || <nowiki>46–27</nowiki> || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|1/32 фіналу]]|| |- | [[Сезон 2003 ФК Баранавічы|2003]] || style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Другая]] (Д3) || style="background:gold"|'''1''' || 28 || 19 || 7 || 2 || <nowiki>79–28</nowiki> || '''64''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2004 ФК Баранавічы|2004]] ||[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Першая]] (Д2) || '''7''' || 30 || 13 || 5 || 12 || <nowiki>41–39</nowiki> || '''44''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2005 ФК Баранавічы|2005]] ||[[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Першая]] (Д2) || '''9''' || 30 || 11 || 5 || 14 || <nowiki>38–43</nowiki> || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2006 ФК Баранавічы|2006]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Першая]] (Д2) || '''10''' || 26 || 8 || 8 || 10 || <nowiki>27–42</nowiki> || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2007 ФК Баранавічы|2007]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Першая]] (Д2) || '''9''' || 26 || 10 || 5 || 11 || <nowiki>23–28</nowiki> || '''35''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Баранавічы|2008]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Першая]] (Д2) || '''9''' || 26 || 7 || 5 || 14 || <nowiki>24–40</nowiki> || '''26''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Баранавічы|2009]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Першая]] (Д2) || '''6''' || 26 || 10 || 8 || 8 || <nowiki>39–33</nowiki> || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2010 ФК Баранавічы|2010]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Першая]] (Д2) || '''6''' || 30 || 11 || 10 || 9 || <nowiki>31–37</nowiki> ||'''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Баранавічы|2011]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Першая]] (Д2)|| '''16''' || 30 || 0 || 3 || 27 || <nowiki>10–90</nowiki> || '''3''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- | [[Сезон 2012 ФК Баранавічы|2012]] || style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Другая]] (Д3)|| '''13''' || 36 || 10 || 10 || 16 || <nowiki>33–42</nowiki> || '''40''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Баранавічы|2013]] || style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Другая]] (Д3)|| '''5''' || 24 || 11 || 3 || 10 || <nowiki>37–33</nowiki> || '''36''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/32 фіналу]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 2014 ФК Баранавічы|2014]] || style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014 (група Б)|Другая — Б]] (Д3) || '''1''' || 22 || 14 || 6 || 2 || <nowiki>55–19</nowiki> || '''48''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/16 фіналу]] || Выхад у фінальны этап |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014#Фінальны этап|Фінальны этап]] || style="background:gold"|'''1''' || 14{{ref+|Улічваючы 6 гульняў, перанесеных з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 8 матчаў, 6—1—1, розніца мячоў 16—5.|group=upper-alpha}} || 9 || 3 || 2 || <nowiki>33–13</nowiki> || '''30''' || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2015 ФК Баранавічы|2015]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Першая]] (Д2) || '''13''' || 30 || 8 || 8 || 14 || <nowiki>36–49</nowiki> || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Баранавічы|2016]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Першая]] (Д2) || '''13''' || 26 || 5 || 7 || 14 || <nowiki>35–51</nowiki> || '''22''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Баранавічы|2017]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Першая]] (Д2)|| '''12''' || 30 || 7 || 10 || 13 || <nowiki>34–47</nowiki> || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Баранавічы|2018]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Першая]] (Д2)|| '''14''' || 28 || 4 || 7 || 17 || <nowiki>17–42</nowiki> || '''19''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/32 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Баранавічы|2019]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Першая]] (Д2) || '''15''' || 28 || 2 || 3 || 23 || <nowiki>12–80</nowiki> || '''9''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- |rowspan="2"| [[Сезон 2020 ФК Баранавічы|2020]] || style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Група A (дывізіён Э. Малафеева)|Другая — A]] (Д3) || '''2''' || 20 || 14 || 2 || 4 || <nowiki>74–24</nowiki> || '''44''' || rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/16 фіналу]] || Выхад у фінальны этап |- | style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Фінальны этап|Фінальны этап]] || '''4''' || 10{{ref+|Улічваючы 4 гульні, перанесеных з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 6 матчаў, 1—2—3, розніца мячоў 10—19.|group=upper-alpha}} || 2 || 4 || 4 || <nowiki>14–23</nowiki> || '''10''' || Атрыманне месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] |- | [[Сезон 2021 ФК Баранавічы|2021]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая]] (Д2) || '''10''' || 33 || 7 || 7 || 19 || <nowiki>38–72</nowiki> || '''28''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2022 ФК Баранавічы|2022]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першая]] (Д2) || || || || || || || || [[Кубак Беларусі па футболе 2022/2023|1/16 фіналу]] || |- |} {{Notelist|group=upper-alpha}} == Галоўныя трэнеры == {{Div col|2}} * [[Сямён Вітко]] (1993—1994) * [[Юрый Дземух]] (1995) * [[Міхаіл Уладзіміравіч Шолахаў|Міхаіл Шолахаў]] (1997—1998) * [[Валяр’ян Красоўскі]] (1999—2002) * [[Андрэй Хлебасолаў]] (2003—2008) * [[Андрэй Кіпра]] (2009—2012) * [[Ігар Кунаш]] (2013 — чэрвень 2016) * [[Сяргей Каток]] (в.а. у ліпені — жніўні 2016) * [[Андрэй Хлебасолаў]] (жнівень — снежань 2016) * [[Аляксей Вяргеенка]] (люты — лістапад 2017) * [[Іван Крутаў]] (лістапад 2017 — жнівень 2018) * [[Андрэй Кіпра]] (жнівень 2018 — люты 2019) * [[Андрэй Мікалаевіч Хлебасолаў|Андрэй Хлебасолаў]] (люты 2019 — сакавік 2019) * [[Дзяніс Яцына]] (сакавік — верасень 2019) * [[Андрэй Мікалаевіч Хлебасолаў|Андрэй Хлебасолаў]] (в.а. у верасні — снежні 2019; красавік 2020 — люты 2021) * [[Алег Кароль]] (з лютага 2021) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.fcbaranovichi.com/ Неафіцыйны сайт клуба] <small>(не абнаўляецца з 2014 года)</small> {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-baranavicy/20367}} * {{wildstat.ru|2802|BLR_FK_Baranavichy}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Баранавічы]] [[Катэгорыя:ФК Баранавічы| ]] m3z1v81y661yenb0a0g0hljaer08js0 0 141882 4162192 3614697 2022-07-20T07:36:32Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Шляхціч |беларускае імя=Станіслаў Эрнэст Дэнгаф |поўнае імя= |арыгінальнае імя=Stanisław Ernest Denhoff |партрэт=Stanisłaŭ Ernest Denhaf. Станіслаў Эрнэст Дэнгаф (1772).jpg |шырыня партрэта= |подпіс=Станіслаў Эрнэст Дэнгаф |герб=POL COA Denhoff.svg |шырыня герба=120px |подпіс герба=[[Герб «Дзік»]] |тытул=[[Польны гетман літоўскі]] |парадак= |парадак-жан= |пад імем= |сцяг= |перыядпачатак=1709 |перыядканец=1728 |перыяд праўлення= |папярэднік=[[Людвік Канстанцін Пацей]] |пераемнік=[[Міхал Казімір Радзівіл Рыбанька]] |каментар= |дата нараджэння= |месца нараджэння= |дата смерці= |месца смерці= |пахаваны= |пахаваная= |род=[[Дэнгафы]] |бацька=[[Уладзіслаў Дэнгаф]] |маці=Канстанцыя са [[Слушкі|Слушкаў]] |муж= |жонка=Яна з Дэнгафаў <br/>Марыя Соф'я з [[Сяняўскія|Сяняўскіх]] |дзеці=Канстанцыя |рэлігія= |узнагароды= |аўтограф= |Commons=Stanisław Ernest Denhoff |Rodovid= }} '''Станіслаў Эрнэст Дэнгаф''' (каля [[1673]], Касцежына [[Паморскае ваяводства|Паморскага ваяводства]] — [[16 верасня]] [[1744]], [[Гданьск]]) — дзяржаўны дзеяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. [[Лоўчы вялікі літоўскі]] (з [[1697]]), [[гетман польны літоўскі]] (з [[1709]]), [[мечнік вялікі каронны]] ([[1704]]—[[1721]]), [[ваявода полацкі]] (з [[1721]]). Меў маёнткі ў [[Сандамірскае ваяводства (Рэч Паспалітая)|Сандамірскім ваяводстве]], палацы ў [[Гданьск]]у і [[Варшава|Варшаве]], трымаў шматлікія староствы, у тым ліку [[Мазырскае староства|Мазырскае]]. == Біяграфія == [[Файл:Stanisłaŭ Ernest Denhaf, Dzik. Станіслаў Эрнэст Дэнгаф, Дзік (1722).jpg|міні|злева| Герб «Дзік» Станіслава Эрнэста Дэнгафа]] [[Выява:Stanisłaŭ Ernest Denhaf. Станіслаў Эрнэст Дэнгаф (1749-56).jpg|міні|130px|злева|С. Э. Дэнгаф, [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]]]] Прадстаўнік шляхецкага роду [[Дэнгафы|Дэнгафаў]] гербу ўласнага [[Герб «Дзік»|«Дзік»]], сын [[Уладзіслаў Дэнгаф|Уладзіслава]] і Канстанцыі са [[Слушкі|Слушкаў]]. Навучаўся ў піярскім калегіюме ў [[Варшава|Варшаве]], падарожнічаў па [[Германія|Германіі]] і [[Францыя|Францыі]]. Удзельнічаў у абранні каралём і вялікім князем [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]] ([[1697]]), спрыяў яму ў барацьбе са [[Станіслаў Ляшчынскі|Станіславам Ляшчынскім]]. У [[1702]]—[[1717]] маршалак [[Сандамірская канфедэрацыя|Сандамірскай канфедэрацыі]], якая падтрымлівала Аўгуста Моцнага. Браў удзел у бітвах са шведамі пад [[Варшава]]й ([[31 ліпеня]] [[1705]]) і з прыхільнікамі Станіслава Ляшчынскага пад [[Каліш]]ам ([[29 кастрычніка]] [[1706]]). Захаваў вернасць Аўгусту Моцнаму па ягоным адрачэнні ад стальца і выезду з краіны. Па вяртанні Аўгуста Моцнага атрымаў прызначэнне на пасаду [[гетман польны літоўскі|гетмана польнага літоўскага]]. Недастатковая, на думку С. Э. Дэнгафа, ацэнка ягоных заслугаў прывяла да пагаршэння адносінаў з каралём і вялікім князем, але ён працягваў служыць Аўгусту Моцнаму, уціскаў прыхільнікаў Станіслава Ляшчынскага ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]. Па скасаванні ў [[1717]] Сандамірскай канфедэрацыі страціў уплывовае становішча ў краіне. Незадаволены палітыкай Аўгуста Моцнага, скіраванай на змяншэнне войска Вялікага Княства Літоўскага, перайшоў на бок сваіх былых супраціўнікаў. У апазіцыі каралю і вялікаму князю да [[1721]], каб супрацьдзейнічаць яму, дапамагаў зрываць соймы. У першым шлюбе з Янай Дэнгаф меў дачку Канстанцыю, другі шлюб з Марыяй Соф’яй Сяняўскай быў бяздзетным. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=617|артыкул=Дэнгафы|аўтар=[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]]}} {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Дэнгаф Станіслаў Эрнэст}} [[Катэгорыя:Род Дэнгафаў|Станіслаў Эрнэст]] [[Катэгорыя:Сенатары Рэчы Паспалітай]] [[Катэгорыя:Гетманы польныя літоўскія]] [[Катэгорыя:Ваяводы полацкія]] [[Катэгорыя:Мечнікі вялікія каронныя]] [[Катэгорыя:Лоўчыя вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Старосты мазырскія]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Чэнстахове]] 41a4kgbz3tlktb0pkdyc2anu4dczae5 0 143605 4161993 3539818 2022-07-19T19:06:31Z Waishund 99954 новыя дадзеныя wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Аграгарадок |беларуская назва = Вязынь |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |гімн = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |вобласць = Мінская |раён = Вілейскі |сельсавет = Вязынскі |пасялковы савет = |глава = |плошча = |вышыня = |насельніцтва = 604 |год перапісу = 2008 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |двароў = |часавы пояс = +2 |тэлефонны код = +375 1771 |паштовы індэкс = |аўтамабільны код = |выява = |подпіс = |lat_dir = N |lat_deg = 54 |lat_min = 25 |lat_sec = 15 |lon_dir = E |lon_deg = 27 |lon_min = 9 |lon_sec = 45 |катэгорыя ў Commons = Viazyń |сайт = |OpenStreetMap = 243011302 }} '''Вя́зынь'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Вя́зань (за Вя́зыней)'''</ref> ({{lang-be-trans|Viazyń}}, {{lang-ru|Вязынь}}) — [[аграгарадок]] у [[Вілейскі раён|Вілейскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]], на рацэ [[Ілія]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Вязынскі сельсавет|Вязынскага сельсавета]]. Насельніцтва 604 чал. (2008). Знаходзіцца за 22 км на паўднёвы ўсход ад [[Вілейка|Вілейкі]]. == Гісторыя == Упершыню Вязынь згадваецца ў другой палове [[XV стагоддзе|XV ст.]] як уладанне [[Саковічы|Саковічаў]]. Ад Ю. Саковіча мясцовасць перайшла да яго сына Войцеха (памёр у [[1522]]), які паводле маёнтку Насілаў пісаўся панам Насілоўскім, потым — сыну апошняга, [[ваяводы віцебскія|ваяводу віцебскаму]] [[Юрый Насілоўскі|Юрыю Насілоўскаму]] (памёр у [[1544]]). За ім у Вязыні ў [[1543]] заснавалі касцёл, у гэты ж час паселішча, імаверна, атрымала статус мястэчка. Тым часам першы ўспамін пра Вязынь як мястэчка датуецца [[1552]]. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] Вязынь перайшла да Вітунскіх: Я. Вітуньскі значыцца як уладальнік паселішча ў [[1616]] пры размежаванні з суседнім маёнткам [[Куранец|Куранцом]]. Пазней паселішча перайшло ў валоданне Віленскага жаночага кляштара бенедыкцінак пры касцёле Св. Кацярыны. Як уласнасць бенедыкцінак мястэчка згадваецца ў [[1627]] і [[1638]] пры размежаваннях іх зямель і пры парушэнні межаў Вязынскай пушчы з боку ваяводы смаленскага А. Гасеўскага, у [[1674]] пры размежаванні з маёнткам віленскіх бернардзінак Рабунем. У [[1721]] кляштарныя маёнтак Вязынь і фальварак Седзіца мелі спрэчныя землі з [[Маладзечна]]м і Селішчам пана [[Міхал Казімір Коцел|Міхала Казіміра Коцела]]. У [[1736]] згадваецца царква ў Вязыні, на якую кляштар бенедыкцінак выдзеліў паўвалокі зямлі. У [[1770]] адбылося яшчэ адно размежаванне з суседнімі маёнткамі Селішчам і Ляўковам. У [[1791]] у мястэчку збудавалі Успенскую царкву. У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Вязынь апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у Вілейскім павеце [[Мінская губерня|Мінскай]], з [[1843]] — [[Віленская губерня|Віленскай губерні]]. У [[1808]] мястэчка перайшло да Гяцэвічаў. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]]) тут існавалі царква, каталіцкая мураваная капліца, сінагога. На пач. [[XX стагоддзе|XX ст.]] — валасная ўправа, народнае вучылішча (91 вучань і 2 настаўнікі), аднакласая царкоўнапрыходская школа, 359 дзесяцінаў зямлі. Цягам [[1810]]—[[1913]] тут у маёнтку Гяцэвічаў працавалі бровар (10 работнікаў), цягам [[1810]]—[[1913]] — млын (18 работнікаў). Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Вязынь апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], дзе зрабілася цэнтрам гміны Вілейскага павета Віленскага ваяводства. У [[1939]] Вязынь увайшла ў [[БССР]], дзе [[12 кастрычніка]] [[1940]] зрабілася цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на [[1970]] тут было 272 двары, на [[1993]] — 329 двароў. У [[2000-я]] Вязынь атрымала статус [[Аграгарадок|аграгарадка]]<ref>[http://www.maps.by/viewate/18178 Вязынь] // Государственный центр картографо-геодезических материалов и данных Республики Беларусь</ref>. == Насельніцтва == * '''[[XIX стагоддзе]]''': [[1859]] — 367 чал.; [[1881]] — 270 чал.<ref>Wiazyń // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/276 276].</ref>; [[1897]] — 601 чал. * '''[[XX стагоддзе]]''': [[1901]] — 602 чал.; [[1921]] — 507 чал.<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VII. Część II. Ziemia Wileńska. Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.</ref>; [[1970]] — 825 чал.; [[1993]] — 778 чал.<ref>В. Л. Насевіч, Г. М. Новікава. Вязынь // {{Крыніцы/ЭГБ|1к}} С. 386.</ref>; [[1997]] — 428 чал. у 181 дварах<ref name="БЭ4">{{Крыніцы/БелЭн|4}} — С. 341.</ref>. === Інфраструктура === У Вязыні працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, паліклініка, дом культуры, бібліятэка, пошта. == Турыстычная інфармацыя == [[Выява:Viazyń, Pračyścienskaja. Вязынь, Прачысьценская (1900).jpg|thumb|200px|Царква, пач. [[XX стагоддзе|XX ст.]]]] === Славутасці === * [[Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Вязынь)|Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі]] (1908) * Могілкі старыя каталіцкія * [[Сядзібна-паркавы комплекс Гяцэвічаў]] (XIX ст.) * [[Свята-Успенская царква, Вязынь|Царква Покрыва Прасвятой Багародзіцы]] (2-я пал. XIX ст.) === Страчаная спадчына === * Касцёл Святой Ганны (1830) {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|2}} * Wiazyń // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/276 276]. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вязынскі сельсавет}} {{Вілейскі раён}} [[Катэгорыя:Вязынскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Вілейскага раёна]] [[Катэгорыя:Вязынь]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 7f5rfvk45jpazqljr4ns433zvx8mvzm 4162184 4161993 2022-07-20T07:32:32Z Maksim L. 13 /* Насельніцтва */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Аграгарадок |беларуская назва = Вязынь |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |гімн = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |вобласць = Мінская |раён = Вілейскі |сельсавет = Вязынскі |пасялковы савет = |глава = |плошча = |вышыня = |насельніцтва = 604 |год перапісу = 2008 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |двароў = |часавы пояс = +2 |тэлефонны код = +375 1771 |паштовы індэкс = |аўтамабільны код = |выява = |подпіс = |lat_dir = N |lat_deg = 54 |lat_min = 25 |lat_sec = 15 |lon_dir = E |lon_deg = 27 |lon_min = 9 |lon_sec = 45 |катэгорыя ў Commons = Viazyń |сайт = |OpenStreetMap = 243011302 }} '''Вя́зынь'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Вя́зань (за Вя́зыней)'''</ref> ({{lang-be-trans|Viazyń}}, {{lang-ru|Вязынь}}) — [[аграгарадок]] у [[Вілейскі раён|Вілейскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]], на рацэ [[Ілія]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Вязынскі сельсавет|Вязынскага сельсавета]]. Насельніцтва 604 чал. (2008). Знаходзіцца за 22 км на паўднёвы ўсход ад [[Вілейка|Вілейкі]]. == Гісторыя == Упершыню Вязынь згадваецца ў другой палове [[XV стагоддзе|XV ст.]] як уладанне [[Саковічы|Саковічаў]]. Ад Ю. Саковіча мясцовасць перайшла да яго сына Войцеха (памёр у [[1522]]), які паводле маёнтку Насілаў пісаўся панам Насілоўскім, потым — сыну апошняга, [[ваяводы віцебскія|ваяводу віцебскаму]] [[Юрый Насілоўскі|Юрыю Насілоўскаму]] (памёр у [[1544]]). За ім у Вязыні ў [[1543]] заснавалі касцёл, у гэты ж час паселішча, імаверна, атрымала статус мястэчка. Тым часам першы ўспамін пра Вязынь як мястэчка датуецца [[1552]]. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] Вязынь перайшла да Вітунскіх: Я. Вітуньскі значыцца як уладальнік паселішча ў [[1616]] пры размежаванні з суседнім маёнткам [[Куранец|Куранцом]]. Пазней паселішча перайшло ў валоданне Віленскага жаночага кляштара бенедыкцінак пры касцёле Св. Кацярыны. Як уласнасць бенедыкцінак мястэчка згадваецца ў [[1627]] і [[1638]] пры размежаваннях іх зямель і пры парушэнні межаў Вязынскай пушчы з боку ваяводы смаленскага А. Гасеўскага, у [[1674]] пры размежаванні з маёнткам віленскіх бернардзінак Рабунем. У [[1721]] кляштарныя маёнтак Вязынь і фальварак Седзіца мелі спрэчныя землі з [[Маладзечна]]м і Селішчам пана [[Міхал Казімір Коцел|Міхала Казіміра Коцела]]. У [[1736]] згадваецца царква ў Вязыні, на якую кляштар бенедыкцінак выдзеліў паўвалокі зямлі. У [[1770]] адбылося яшчэ адно размежаванне з суседнімі маёнткамі Селішчам і Ляўковам. У [[1791]] у мястэчку збудавалі Успенскую царкву. У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Вязынь апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у Вілейскім павеце [[Мінская губерня|Мінскай]], з [[1843]] — [[Віленская губерня|Віленскай губерні]]. У [[1808]] мястэчка перайшло да Гяцэвічаў. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]]) тут існавалі царква, каталіцкая мураваная капліца, сінагога. На пач. [[XX стагоддзе|XX ст.]] — валасная ўправа, народнае вучылішча (91 вучань і 2 настаўнікі), аднакласая царкоўнапрыходская школа, 359 дзесяцінаў зямлі. Цягам [[1810]]—[[1913]] тут у маёнтку Гяцэвічаў працавалі бровар (10 работнікаў), цягам [[1810]]—[[1913]] — млын (18 работнікаў). Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Вязынь апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], дзе зрабілася цэнтрам гміны Вілейскага павета Віленскага ваяводства. У [[1939]] Вязынь увайшла ў [[БССР]], дзе [[12 кастрычніка]] [[1940]] зрабілася цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на [[1970]] тут было 272 двары, на [[1993]] — 329 двароў. У [[2000-я]] Вязынь атрымала статус [[Аграгарадок|аграгарадка]]<ref>[http://www.maps.by/viewate/18178 Вязынь] // Государственный центр картографо-геодезических материалов и данных Республики Беларусь</ref>. == Насельніцтва == * 1859 год — 367 чал.; * 1881 год — 270 чал.<ref>Wiazyń // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/276 276].</ref>; * 1897 год — 601 чал. * 1901 год — 602 чал.; * 1921 год — 507 чал.<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VII. Część II. Ziemia Wileńska. Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.</ref>; * 1970 год — 825 чал.; * 1993 год — 778 чал.<ref>В. Л. Насевіч, Г. М. Новікава. Вязынь // {{Крыніцы/ЭГБ|1к}} С. 386.</ref>; * 1997 год — 428 чал., 181 двор<ref name="БЭ4">{{Крыніцы/БелЭн|4}} — С. 341.</ref>. * 2008 год — 604 чал. == Інфраструктура == Працуе сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, паліклініка, дом культуры, бібліятэка, пошта. == Турыстычная інфармацыя == [[Выява:Viazyń, Pračyścienskaja. Вязынь, Прачысьценская (1900).jpg|thumb|200px|Царква, пач. [[XX стагоддзе|XX ст.]]]] === Славутасці === * [[Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Вязынь)|Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі]] (1908) * Могілкі старыя каталіцкія * [[Сядзібна-паркавы комплекс Гяцэвічаў]] (XIX ст.) * [[Свята-Успенская царква, Вязынь|Царква Покрыва Прасвятой Багародзіцы]] (2-я пал. XIX ст.) === Страчаная спадчына === * Касцёл Святой Ганны (1830) {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|2}} * Wiazyń // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/276 276]. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вязынскі сельсавет}} {{Вілейскі раён}} [[Катэгорыя:Вязынскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Вілейскага раёна]] [[Катэгорыя:Вязынь]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] a1xvcvyf0cfzp3xqgi2rrk3l7xb1xwi 0 151035 4162191 3775072 2022-07-20T07:36:11Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{ДД |беларускае імя=Абрам Езафовіч |поўнае імя= |арыгінальнае імя= |партрэт= |шырыня партрэта= |подпіс= |герб=POL COA Leliwa.svg |шырыня герба=120px |подпіс герба=Герб «[[Ляліва]]» |тытул=[[Земскі падскарбі літоўскі]] |парадак= |парадак-жан= |пад імем= |сцяг= |перыядпачатак=1509 |перыядканец=1519 |перыяд праўлення= |папярэднік=[[Богуш Міхал Багавіцінавіч]] |пераемнік=[[Богуш Міхал Багавіцінавіч]] |каментар= |дата нараджэння= |месца нараджэння= |дата смерці=1519 |месца смерці={{месца смерці|Ламазы|ў Люблінскім ваяводстве}} |пахаваны= |пахаваная= |род= |бацька=Езаф Рабчык |маці= |муж= |жонка= |дзеці=Васіль-Ян, Канстанцін, Марына |рэлігія= |узнагароды= |аўтограф= |Commons= |Rodovid= }} '''Абрам (Абрагам) Езафовіч Рабічковіч''', або '''Абрагам Ёзафавіч'''<ref name="крыніцы/БЭ|1|Абрамовічы">{{крыніцы/БЭ|1|Абрамовічы}}</ref>, у хрышчэнні '''Ян''' (? — [[кастрычнік]] {{ДС|||1519}}) — [[Вялікае Княства Літоўскае|вялікалітоўскі]] дзяржаўны і гаспадарчы дзеяч. == Біяграфія == Сын Іосіфа (Езафа) Рабчыка, які браў у арэнду збор мыта ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводстве]], брат [[Міхель Езафовіч|Міхеля]]. На пачатку XVI ст. прозвішчы шырока не ўжываліся, таму з крыніц Рабічковіч болей вядомы пад імем па бацьку — '''Езафовіч''', пад ім Абрам і ўвайшоў амаль ва ўсе даведнікі. Пасля разбурэння [[Кіеў|Кіева]] татарамі ў 1482 годзе перасяліўся ў [[Вільня|Вільню]]. Каля 1488 года перайшоў з [[іўдаізм]]у ў [[праваслаўе]] і служыў вялікаму князю [[Казімір Ягелончык|Казіміру]]. Быў старостам смаленскім (узначальваў гарадскую адміністрацыю), [[войт менскі|войтам менскім]] і [[войт берасцейскі|берасцейскім]]. З 1494 года [[гараднічы ковенскі|гараднічы]], з 1514 — [[староста ковенскі]], [[староста солецкі]], [[падскарбі земскі літоўскі]] ў1509{{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}/1510<ref name="крыніцы/БЭ|1|Абрамовічы">{{крыніцы/БЭ|1|Абрамовічы}}</ref>—1519 гадах. Браў у арэнду мыта і корчмы па ўсім ВКЛ ([[Вільня]], [[Смаленск]], [[Берасце]], [[Менск]], [[Коўна]], [[Новагародак]], [[Полацк]] і іншыя). Даваў значныя пазыкі вялікім князям [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандру]] і [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонту Старому]], быў іх галоўным крэдыторам. Вялікі маршалак літоўскі [[Ян Юр'евіч Забярэзінскі|Ян Забярэзінскі]] прыняў яго ў свой род з наданнем герба «[[Ляліва]]», што падцвердзіў Жыгімонт Стары (1507). У валадарства Жыгімонта Старога яўрэйская сям’я Рабічковічаў з [[Брэст|Бярэсця]] стала галоўным і амаль адзіным адкупшчыкам вялікага князя. За час свайго кіравання фінансамі ВКЛ пэўна адмежаваў вялікакняжацкія даходы ад дзяржаўных, цэнтралізаваў фінансавы апарат ВКЛ, ажывіў дзейнасць Віленскага манетнага двара. Ад вял.кн. Аляксандра ў 1506 годзе атрымаў маёнтак Вайдуны ў [[Віленскі павет, Вялікае Княства Літоўскае|Віленскім павеце]], Падгорскае ў Смаленскім павеце, [[Вёска Шэйпічы, Мінск|Шэйпічы]] ў [[Менскі павет|Менскім павеце]], частку Раканцішскай пушчы. Купіў Новы Двор і Жараслаўску ў [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскім павеце]], горад і замак Солец у [[Сандамірскае ваяводства (Рэч Паспалітая)|Сандамірскім ваяводстве]]. Меў сыноў Васіля (у каталіцтве Ян, пам. 1546, быў [[войт берасцейскі|войтам берасцейскім]]) і Канстанціна ([[войт менскі]]), дачку Марыну. [[Валянцін Калнін]] звязвае пачатак будаўніцтва [[Мірскі замак|Мірскага замка]] з атрымання вялікага крэдыту [[Юрый Іванавіч Іллініч|Юрыем Ільінічам]] ад Абрама Езафовіча, але сама гісторыя атрымання гэтай пазыкі даволі заблытаная. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=615|артыкул=Езафовічы|аўтар=[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]]}} {{падскарбіі вялікія літоўскія}} {{DEFAULTSORT:Езафовіч Абрагам}} [[Катэгорыя:Падскарбіі вялікія літоўскія]] [[Катэгорыя:Старосты ковенскія]] [[Катэгорыя:Гараднічыя ковенскія]] [[Катэгорыя:Старосты салецкія]] [[Катэгорыя:Войты менскія]] [[Катэгорыя:Войты берасцейскія]] [[Катэгорыя:Род Абрамовічаў герба «Ляліва»]] qbqqslb7764drthtcfku0ilggwux76m 0 155234 4162075 3508838 2022-07-19T22:50:54Z CommonsDelinker 151 Replacing Chatyničy._Хатынічы_(I._Sierbaŭ,_1912).jpg with [[File:Chatyničy,_Pračyścienskaja._Хатынічы,_Прачысьценская_(I._Sierbaŭ,_1912).jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: name unification by uploade wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Хатынічы |краіна = Беларусь |першае згадванне = |плошча = |вышыня = 156 |насельніцтва = 2437 |год перапісу = 2009 |шчыльнасць = |двароў = |тэлефонны код = +375 1646 |паштовы індэкс = 225441 |аўтамабільны код = 1 |выява = |подпіс = |вобласць = Брэсцкая |раён = Ганцавіцкі |сельсавет = Хатыніцкі |lat_dir = N |lat_deg = 52 |lat_min = 38 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 26 |lon_min = 18 |lon_sec = |OpenStreetMap = 1295673655 }} '''Хаты́нічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Chatyničy}}, {{lang-ru|Хатыничи}}) — [[аграгарадок]] у [[Ганцавіцкі раён|Ганцавіцкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Хатыніцкі сельсавет|Хатыніцкага сельсавета]]. Размешчаны на аўтадарозе Ганцавічы — Лагішын, за 17 км на паўднёвы захад ад раённага цэнтра і чыгуначнай станцыі [[Ганцавічы]] (на лініі Лунінец — Баранавічы). == Гісторыя == Перад вайной у вёсцы жыло 1500 чалавек у 312 дварах<ref name="Бер">[http://db.narb.by/search/4962 Хотыничи] {{ref-ru}}</ref>. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] ў 1941-42 гадах гітлераўцамі было спалена 130 дамоў, забіта 73 чалавекі<ref name="Бер"/>. == Насельніцтва == * 2437 жыхароў (14.10.2009 г.). == Інфраструктура == Кавярня «На хвілінку». == Славутасці == * [[Свята-Успенская царква (Хатынічы)|Царква Успення Прасв. Багародзіцы]] (1992) ** Абраз «Уцяшэнне», «Замілаванне», «Спагнанне загінуўшых», «Супакой мой смутак» ([[ХІХ стагоддзе]]) — {{ГККРБ 4|123Ж000003}} === Страчаная спадчына === [[Файл:Chatyničy, Pračyścienskaja. Хатынічы, Прачысьценская (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|міні|злева|Царква ў Хатынічах. І. Сербаў, 1912]] * [[Свята-Успенская царква, Хатынічы|Свята-Успенская царква]] ([[1868]], разабрана ў [[1980-я|1980]]—[[1990-я|1990-х]] гг.) * Царква Св. Міхала Арханёла {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.radzima.org/pub/miesta.php?lang=by&miesta_id1=brhakhat Хатынічы] на [[Radzima.org]] * [http://pda.weather-in.by/by/brestskaja/259 Прагноз надвор'я ў в. Хатынічы] {{Хатыніцкі сельсавет}} {{Ганцавіцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Хатыніцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Ганцавіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Вёскі Беларусі, цалкам або часткова знішчаныя нацыстамі]] [[Катэгорыя:Хатынічы]] o3u1wbj1tib80by6b83n4qg5cn57wr3 0 156827 4161982 4082596 2022-07-19T18:54:19Z Artsiom91 31770 пакінуў «Арсенал» Дзяржынск wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Арцём Васькоў | поўнае імя = Арцём Аляксандравіч Васькоў | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = ''няма'' | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2004—2006| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гомель|Гомель]]|}} | клубы = {{футбольная кар’ера |2006| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]|0 (0) |2007—2011| {{Сцяг|Латвія||20px}} [[ФК Блазма|Блазма (Рэзэкнэ)]]|36 (5) |2009| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]]|1 (0) |2009—2010| {{Арэнда}} {{Сцяг|Азербайджан||20px}} [[ФК АЗАЛ|Алімпік-Шувалан (Баку)]]|12 (0) |2010| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК ДБК Гомель|ДБК-Гомель]]|10 (1) |2011| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Віцебск|Віцебск]]|21 (1) |2012—2015| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда-БелАЗ|Тарпеда-БелАЗ (Жодзіна)]]|98 (14) |2016| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]]|23 (1) |2017| {{Сцяг|Латвія||20px}} [[ФК Вэнтспілс|Вэнтспілс]]|16 (0) |2018| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смалявічы|Смалявічы]]|23 (4) |2019| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гарадзея|Гарадзея]]|17 (0) |2020—2021| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гомель|Гомель]]|53 (19) |2022| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]]|14 (1) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 19 ліпеня 2022 }} '''Арцём Васькоў''' (нар. {{ДН|21|10|1988}}, {{МН|Гомель}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]. == Клубная кар’ера == Пачынаў займацца футболам у Гомелі, пасля трапіў у мінскае [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]]. Не замацаваўся ў мінскім клубе і адправіўся ў [[Латвія|Латвію]]. У 2009 годзе аддаваўся ў арэнду гродзенскаму [[ФК Нёман Гродна|«Нёману»]], потым гуляў у [[Азербайджан]]е. У 2011 годзе вярнуўся ў Беларусь, гуляў за гомельскі [[ФК ДБК Гомель|ДБК]] і [[ФК Віцебск|«Віцебск»]]. У сакавіку 2012 года стаў іграком жодзінскага [[ФК Тарпеда-БелАЗ|«Тарпеда-БелАЗ»]]. У жодзінскім клубе здолеў замацавацца ў аснове, звычайна выступае на пазіцыі правага паўабаронцы. Выдатна правёў сезон 2014: выступаючы на розных пазіцыях у паўабароне, забіў 6 галоў. Канец сезона 2014 вымушаны быў прапусціць з-за траўмы. У студзені 2015 года падоўжыў кантракт з аўтазаводцамі<ref>[http://football.by/news/66007.html «Торпедо»-БелАЗ продлил контракт с Васьковым]</ref>. У сезоне 2015 у асноўным з’яўляўся на полі, выходзячы на замену. У студзені 2016 года пакінуў «Тарпеда-БелАЗ»<ref>[http://football.by/news/80454.html Артём Васьков покидает «Торпедо-БелАЗ»]</ref>. Пасля зыходу з «Тарпеда-БелАЗ» некаторы час падтрымліваў форму разам з [[ФК Гомель|«Гомелем»]], але неўзабаве далучыўся да [[ФК Нёман Гродна|«Нёмана»]] і падпісаў кантракт з гродзенскім клубам<ref>[http://www.football.by/news/80839.html Артем Васьков стал игроком «Немана»]</ref>. У складзе «Нёмана» замацаваўся ў аснове, толькі канец сезона прапусціў з-за траўмы. У студзені 2017 года стаў іграком латвійскага [[ФК Вэнтспілс|«Вэнтспілса»]]<ref>[http://football.by/news/95300.html Артем Васьков продолжит карьеру в "Вентспилсе"]</ref>. Дапамог камандзе выйграць Кубак Латвіі, забіўшы гол у фінальным матчы супраць [[ФК Рыга|«Рыгі»]] (2:2, пен. 6:5). У снежні 2017 года пакінуў «Вэнтспілс»<ref>[http://football.by/news/107642.html Артем Васьков покинул "Вентспилс"]</ref>. У студзені 2018 года папоўніў склад дэбютанта беларускай Вышэйшай лігі — клуб [[ФК Смалявічы|«Смалявічы»]]<ref>[http://football.by/news/109189.html Федянин и Васьков стали игроками "Смолевичей"]</ref>. У красавіку не гуляў з-за траўмы, пазней замацаваўся ў стартавым складзе каманды. У снежні 2018 года падпісаў кантракт з [[ФК Гарадзея|«Гарадзеяй»]]<ref>[http://football.by/news/121425.html Еще один игрок "Смолевичей" перешел в "Городею"]</ref>. У першай палове сезона 2019 звычайна выхадзіў на замену, пазней стаў пераважна гуляць за дубль. У снежні 2019 года пакінуў каманду<ref>[http://football.by/news/134369.html "Городея" рассталась с Васьковым]</ref> і ў хуткім часе стаў іграком [[ФК Гомель|«Гомеля»]]<ref>[http://football.by/news/135139.html Васьков перешел в "Гомель"]</ref>. У сезоне 2020 з 16 галамі стаў найлепшым бамбардзірам гомельскай каманды і дапамог ёй выйсці ў Вышэйшую лігу. У 2021 годзе заставаўся іграком асновы ў Вышэйшай лізе, хоць часам стаў выхадзіць на замену. У лютым 2022 года пакінуў «Гомель»<ref>[https://www.pressball.by/news/football/405433 Футбол. "Всех обнял!" Артем Васьков покидает "Гомель]</ref> і стаў трэніравацца з дзяржынскім [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсеналам»]], з якім у сакавіку падпісаў кантракт<ref>[https://football.by/news/162193.html Артем Васьков стал игроком дзержинского "Арсенала"]</ref>. Замацаваўся ў стартавым складзе каманды. У ліпені 2022 года па пагадненні бакоў пакінуў дзяржынскі клуб<ref>[https://football.by/news/166011.html Васьков, Суша и Малащицкий покинул "Арсенал"]</ref>. == Дасягненні == * {{Сцяг|Латвія||20px}} Уладальнік [[Кубак Латвіі па футболе|Кубка Латвіі]]: 2017 == Грамадзянская пазіцыя == Пасля жорсткага разгону [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|акцый пратэстаў]], выкліканых масавымі фальсіфікацыямі на [[Прэзідэнцкія выбары 2020 года ў Беларусі|прэзідэнцкіх выбарах 2020 года]], збіцця і катаванняў затрыманых пратэстоўцаў, разам з 92 іншымі беларускімі футбалістамі выступіў з асуджэннем гвалту ў Беларусі<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=258896 93 беларускія футбалісты выступілі з асуджэннем гвалту ВІДЭА]</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{fcneman.by|254}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Васькоў Арцём Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Блазма]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Нёман Гродна]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК АЗАЛ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК ДБК Гомель]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Віцебск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда-БелАЗ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Вэнтспілс]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Смалявічы]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гарадзея]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гомель]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арсенал Дзяржынск]] qerqv8hc8z6efytmwx7oi0faldnaagk 10 157532 4162257 4159313 2022-07-20T10:46:24Z Artsiom91 31770 - Чарняўскі https://football.by/news/166027.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Дняпро Магілёў | колер фону = #034694 | колер тэксту = white | клуб_спасылка = ФК Дняпро Магілёў | клуб = Дняпро Магілёў | спіс = {{ССК-ігрок|4|[[Багдан Карцелеў|Карцелеў]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Аляксей Сяргеевіч Фірсаў|Фірсаў]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Аляксандр Андрэевіч Нямірка|Нямірка]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Арцём Аляксандравіч Фядзянін|Фядзянін]]}} {{ССК-ігрок|9|[[Кірыл Ігаравіч Гусеў|Гусеў]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Раман Леанідавіч Волкаў|Волкаў]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Дзмітрый Юр’евіч Цярэшчанка|Цярэшчанка]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|13|[[Уладзімір Віталевіч Жураў|Жураў]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|17|[[Павел Юр’евіч Маркаў|Маркаў]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Ягор Дзмітрыевіч Малаткоў|Малаткоў]]}} {{ССК-ігрок|20|[[Павел Віктаравіч Бардукоў|Бардукоў]]}} <!--{{ССК-ігрок|21|[[Глеб Віталевіч Вяршынін|Вяршынін]]}}--> {{ССК-ігрок|22|[[Антон Юр’евіч Лукашоў|Лукашоў]]}} <!--{{ССК-ігрок|22|[[Ілья Эдуардавіч Балтрушэвіч|Балтрушэвіч]]}}--> {{ССК-ігрок|23|[[Аляксей Валер’евіч Дунаеў|Дунаеў]]}} {{ССК-ігрок|27|[[Уладзімір Ігаравіч Пяцігорац|Пяцігорац]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|28|[[Юрый Вячаслававіч Клачкоў|Клачкоў]]}} {{ССК-ігрок|29|[[Яраслаў Кастусёў|Кастусёў]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Андрэй Ігнатовіч|Ігнатовіч]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|33|[[Красімір Яўгенавіч Капаў|Капаў]]}} {{ССК-ігрок|40|[[Мікіта Аляксандравіч Сяднёў|Сяднёў]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|43|[[Марк Максімавіч Мокін|Мокін]]}} {{ССК-ігрок|55|[[Мікіта Уладзіміравіч Красноў|Красноў]]}} {{ССК-ігрок|70|[[Раман Юр’евіч Куляшоў|Куляшоў]]}} {{ССК-ігрок|77|[[Глеб Алегавіч Жалезнікаў|Жалезнікаў]]}} {{ССК-ігрок|88|[[Фёдар Міхайлавіч Юркевіч|Юркевіч]]}} {{ССК-ігрок|91|[[Уладзіслаў Дзмітрыевіч Пунінскі|Пунінскі]]}} {{ССК-ігрок|99|[[Павел Віктаравіч Цеслюкевіч|Цеслюкевіч]]}} <!--{{ССК-ігрок||[[Арцём Дзмітрыевіч Валадзькоў|Валадзькоў]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}}--> |трэнер = [[Юрый Мікалаевіч Лукашоў|Юрый Лукашоў]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Дняпро Магілёў]] </noinclude> bw0mvn78psc5c8s1bb6km6xd080f9q5 0 164463 4162126 4043285 2022-07-20T05:30:46Z CommonsDelinker 151 Replacing Ca2fa97388fd.jpg with [[File:Oriflame_logo.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name)). wikitext text/x-wiki {{Картка кампаніі | назва = Oriflame Cosmetics S.A. | лагатып = [[Выява:Oriflame logo.jpg|250px]] | тып = | лістынг на біржы = [[OMX Group|OMX]] [[Стакгольмская фондавая біржа|STO]] Equities<ref>[http://www.nasdaqomxnordic.com/aktier/shareinformation?Instrument=SSE24227 Oriflame, SDB share information OMX] {{ref-en}}</ref> | дэвіз = «Зарабляй сёння і ўвасабляй свае мары заўтра» | заснавана = | размяшчэнне = | ключавыя фігуры = Роберт і Ёнас аф Ёкнік (заснавальнікі)<br/>Магнус Брэнстром (прэзідэнт) | галіна = | прадукцыя = | абарот = | аперацыйны прыбытак = | чысты прыбытак = | колькасць супрацоўнікаў = 7500 чалавек (2012 год)<ref>http://investors.oriflame.com/files/press/oriflame/201302144974-1.pdf</ref> | сайт = }} '''Oriflame Cosmetics S.A.''' (вымаўляецца ''Арыфлэйм'') — касметычная кампанія, якая вырабляе сродкі па догляду за скурай твара, сродкі асабістай гігіены, [[парфумерыя|парфумерыю]] і дэкаратыўную касметыку з натуральных раслінных інгрэдыентаў, біжутэрыю і аксэсуары. Галаўны офіс кампаніі зарэгістраваны ў [[Люксембург]]у. У [[красавік]]у [[2013]] года кампанія абвясціла аб планах памяняць рэгістрацыю з люксембургскай на швейцарскую, па месцы размяшчэння асноўных кіруючых функцый групы.<ref>http://investors.oriflame.com/index.php?p=press&s=detail&afw_id=1278248&afw_lang=en</ref> Па дадзеных афіцыйнага сайта кампаніі, яна прадстаўлена ў 62 краінах свету<ref name=autogenerated1>http://www.oriflame.com/About_Oriflame Пра Арыфлейм</ref>, у больш чым палове з іх з’яўляецца адным з лідараў індустрыі прамых продажаў.<ref>http://www.oriflame.ru/aboutOriflame/contents/CompanyOverview.jhtml {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20091231160702/http://www.oriflame.ru/aboutOriflame/contents/CompanyOverview.jhtml |date=31 снежня 2009 }} Пра кампанію</ref> Кампанія прапануе сваю прадукцыю па каталогах. Мае знакі якасці еўрапейскага ўзроўню, якія прадстаўлены на апошняй старонцы кожнага каталога. Кампанія Арыфлэйм працуе метадам [[сеткавы маркетынг|сеткавага маркетынгу]] з элементамі [[прамыя продажы|прамых продажаў]]. Сваю назву кампанія атрымала ў гонар [[Арыфлама|Арыфламы — Каралеўскага сцяга]] (арыфлама — {{lang-la|Aureum}} — золата, {{lang-la|flamma}} — полымя), які першапачаткова прадстаўляў запрастольную [[харугва|харугву]] і выкарыстоўваўся ў якасці баявога сцяга французскімі каралямі. == Гісторыя == * [[1967]] — заснаванне кампаніі ў [[Швецыя|Швецыі]] братамі Ёнасам і Робертам аф Ёкнікамі разам з іх сябрам<ref name="Пра кампанію">[http://ru.oriflame.com/about-oriflame/index.jhtml Oriflame — natural swedish cosmetics] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130523122957/http://ru.oriflame.com/about-oriflame/index.jhtml |date=23 мая 2013 }}</ref> * [[1972]] — кампанія выходзіць на міжнародны касметычны рынак, адкрывае офіс галаўнога праўлення ў [[Брусель|Бруселі]], выйшаў першы каталог Oriflame * [[1982]] — кампанія адкрывае цэнтральны навукова-вытворчы комплекс у Ірландыі * [[1982]] — кампанія была зарэгістраваная на Лонданскай таварнай біржы * [[1992]] — пачатак дзейнасці кампаніі ў [[Расія|Расіі]] і на [[Украіна|Украіне]] * [[1995]] — адкрыццё вытворчага комплексу ў [[Варшава|Варшаве]], [[Польшча]] * [[1996]] — пачатак працы метадам прамых продажаў і ўкараненне шматузроўневага маркетынг-плана ў Расіі * [[1996]] — адкрыццё вытворчасці ў [[Дэлі]], [[Індыя]] * [[2003]] — кампанія набыла новы вытворчы комплекс у [[Швецыя|Швецыі]]<ref>[http://pro-oriflame.com/oriflame ПРА КАМПАНІЮ]</ref> * [[2004]] — у Расіі ў г. Краснагорску (Маскоўскай вобл.) пачынаецца будаўніцтва першага гандлёва-вытворчага комплексу кампаніі<ref name=autogenerated2>[http://asninfo.ru/asn/57/28685 Oriflame вложит до 175 млн евро в строительство второго завода в России | Строй-Пресс. АСН-инфо & Строительный Еженедельник]</ref> * [[2004]] — акцыі кампаніі выпушчаны на [[Стакгольмская фондавая біржа|Стакгольмскую біржу]]<ref name="Пра кампанію" /><ref>[http://www.nasdaqomxnordic.com/aktier/shareinformation?Instrument=SSE24227 Aktieinformation]</ref> * [[2005]] — пачатак прамых продажаў у [[Беларусь|Беларусі]] * [[2005]] — адкрыццё вытворчасці ў сарака кіламетрах ад [[Шанхай|Шанхая]], [[Кітай]] * [[2006]] — запушчаны вытворчы комплекс у Краснагорскім раёне Маскоўскай вобласці (Расія) * [[2009]] — колькасць кансультантаў Арыфлэйм у свеце перавысіла 3 млн чалавек<ref name="Пра кампанію" /> * [[2009]] — выпушчаная новая лінейка прадуктаў Wellness by Oriflame * люты [[2010]] — кампанія набыла 26 га зямлі ў Нагінскім індустрыяльным парку за 40 км ад [[Масква|Масквы]]. На гэтым участку канцэрн збіраецца пабудаваць лагістычны цэнтр і вытворчае падраздзяленне. Меркаваная магутнасць — 150—200 млн упаковак прадукцыі ў год, запуск вытворчасці намечаны на [[2013]] год.<ref name=autogenerated2 /> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.oriflame.com/ Афіцыйны сайт] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кампаніі Стакгольма]] [[Катэгорыя:Кампаніі Люксембурга]] 051yuu297qgkqihz9beb8530wlylj66 0 173434 4162202 4133715 2022-07-20T08:09:45Z CommonsDelinker 151 Removing [[:c:File:Могила_дважды_Героя_Советского_Союза_Павла_Головачёва.JPG|Могила_дважды_Героя_Советского_Союза_Павла_Головачёва.JPG]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Fitindia|Fitindia]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files o wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч |імя = Павел Якаўлевіч Галавачоў |арыгінал імя = |дата нараджэння = |дата смерці = |месца нараджэння = |месца смерці = |выява = |шырыня = |апісанне выявы = |мянушка = |прыналежнасць = {{Сцягафікацыя|СССР}} |гады службы = [[1940]]—[[1972]] |званне = {{ВПС СССР, Генерал-маёр}} |род войскаў = [[Выява:Flag_of_the_Soviet_Air_Force.gif|25px]] [[авіяцыя]] [[РСЧА]] ([[Ваенна-паветраныя сілы|ВПС]]) [[Узброеныя сілы СССР|УС СССР]] |камандаваў = |частка = |бітвы = [[Вялікая Айчынная вайна]] |узнагароды = {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Медаль Залатая Зорка}} {{!}}{{!}} {{Медаль Залатая Зорка}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}}- {{!}} {{Ордэн Леніна}} {{!}}{{!}} {{Ордэн Леніна}} {{!}}{{!}} {{Ордэн Чырвонага Сцяга}} {{!}}{{!}} {{Ордэн Чырвонага Сцяга}} {{!}}- {{!}}{{!}} {{Ордэн Чырвонага Сцяга}} {{!}}{{!}} {{Ордэн Чырвонага Сцяга}} {{!}}{{!}} {{Ордэн Чырвонага Сцяга}} {{!}}{{!}} {{Ордэн Чырвонага Сцяга}} {{!}}- {{!}} {{Ордэн Айчыннай вайны 1 ступені}} {{!}}{{!}} {{Ордэн Чырвонай Зоркі}} {{!}}{{!}} {{Ордэн Чырвонай Зоркі}} {{!}}} |сувязі = |у адстаўцы = }} {{Цёзкі2|Галавачоў}} '''Павел Якаўлевіч Галавачоў''' ({{ДН|15|12|1917}}, [[Вёска Кашалёва, Буда-Кашалёўскі раён|Кашалёў]] Буда-Кашалёўскай воласці [[Магілёўская губерня]] цяпер {{МН|Буда-Кашалёўскі раён|у Буда-Кашалёўскім раёне}}, [[Беларусь]] — {{ДС|2|7|1972}}, {{МС|Мінск||Горад Мінск}}, [[Беларусь]]) — савецкі лётчык-ас, генерал-маёр авіяцыі (1957), [[Двойчы Героі Савецкага Саюза|двойчы Герой Савецкага Саюза]] (1943, 1945), удзельнік Вялікай Айчыннай вайны<ref name="БС">{{кніга |аўтар = |частка = Головачёв Павел Яковлевич |загаловак = Биографический справочник |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Мн. |выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки |год = 1982 |том = 5 |старонкі = 154 |старонак = 737 |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. Усяго за час вайны здзейсніў баявых вылетаў 457, 125 у паветраных баях збіў асабіста 31 і ў групе 1 самалёт праціўніка<ref name="БС"/>. Сваю апошнюю перамогу атрымаў 25 красавіку 1945 года ў небе Берліна (збіў 2 {{нп3|Focke-Wulf Fw 190 Würger|FW-190|ru|Focke-Wulf Fw 190 Würger}}). == Біяграфія == Нарадзіўся ў вёсцы Кашалёва Буда-Кашалёўскай воласці Магілёўскай губерні, цяпер Буда-Кашалёўскага раёна [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]], у сям'і селяніна. [[беларусы|Беларус]]. Член [[КПСС]] з 1943 года. Скончыўшы ў 1935 годзе ў горадзе [[горад Гомель|Гомелі]] школу ФЗУ, працаваў токарам і фрэзероўшчыкам на лесакамбінаце. Быў форвардам завадской футбольнай каманды. Адначасова займаўся ў Гомельскім аэраклубе. У 1938 па камсамольскай пуцёўцы накіраваны ў 8-ю Адэскую ваенную авіяцыйную школу пілотаў імя П. Д. Асіпенка, якую скончыў у канцы 1940 года. Накіраваны служыць у {{нп3|168-й гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк|168-ты знішчальны авіяцыйны полк|ru|168-й гвардейский истребительный авиационный полк}}, дыслакаваны ў Крыме. == Вялікая Ачынная вайна == Пачатак [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] сустрэў пад [[Горад Ясы|Ясамі]]. Лётаў на штурмоўку войскаў суперніка на {{нп3|И-16||ru|И-16}}. На другі дзень вайны збіў свой першы самалёт — [[Messerschmitt Bf.109|Me-109]], але і сам быў паранены. У кастрычніку 1941 года быў пераведзены ў склад {{нп3|69-ы знішчальны авіяцыйны полк|69-га Адэскага авіяцыйнага палка|ru|69-й истребительный авиационный полк}} пад камандаваннем [[Герой Савецкага Саюза|Героя Савецкага Саюза]] {{нп3|Леў Львовіч Шастакоў|Л. Л. Шастакова|ru|Шестаков, Лев Львович}}. Ваяваў у небе [[Горад Валгаград|Сталінграда]]. На {{нп3|ЛаГГ-3||ru|ЛаГГ-3}} збіў некалькі самалётаў праціўніка. Пасля [[Сталінградская бітва|Сталінградскай бітвы]] прызначаны камандзірам звяна. Вызначыўся ў баях пад [[Горад Растоў-на-Доне|Растовам-на-Доне]] і ў {{нп3|Данбас, рэгіён|Данбасе|ru|Донбасс (регион)}}. У сакавіку [[1943]] года над [[Горад Батайск|Батайскам]] у складзе групы знішчальнікаў {{нп3|Як-1||ru|Як-1}} уступіў у бой са 100 [[бамбавік]]оў і 60 [[знішчальнік]]аў праціўніка. Умела манеўруючы, абараняючы адзін аднаго ад нечаканых удараў, нашы лётчыкі знішчылі 42 варожых самалёта, страціўшы 3 сваіх. У гэтым баі Головачёв давёў свой асабісты рахунак да 18 перамог. Ваяваў у небе Крыма і пад [[Мелітопаль|Мелітопалем]]. Званне Героя Савецкага Саюза з уручэннем [[Ордэн Леніна|ордэна Леніна]] і [[Медаль «Залатая Зорка», СССР|медалі «Залатая Зорка»]] (№ 1270) камандзіру звяна 9-га гвардзейскага знішчальнага авіяцыйнага палка (6-я гвардзейская знішчальная авіяцыйная дывізія, 8-я паветраная армія, 4-й Украінскі фронт) гвардыі старэйшаму лейтэнанту Паўлу Якаўлевічу Галавачову прысвоена 1 лістапада 1943 годм за 225 баявых вылетаў, 92 паветраных баёў і 17 асабіста збітых самалётаў праціўніка. Вызваляў [[Беларусь]], [[Літва|Літву]]. Падчас першых баёў ва [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] 30 снежня 1944 года, знаходзячыся ў вольным пошуку на знішчальніку {{нп3|Ла-7||ru|Ла-7}} у пары з Мікалаем Іванавічам Чэрнікам, у раёне горада [[Алецка|Тройбург]] на вышыні 9000 м выявіў паветраны разведчык суперніка, які накіроўваўся ў бок нашых войскаў, і ўступіў з ім у бой. 4 разы ён атакаваў суперніка, але {{нп3|Junkers Ju 188|Ju-188|ru|Junkers Ju 188}}, манеўруючы, увесь час сыходзіў з-пад агню. Головачёву атрымалася пацэліць стралка і падпаліць самалёт, але нямецкі лётчык змог збіць полымя. Калі скончыўся боезапас, Головачёв рушыў сектар газу да ўпора і, зблізіўся, секануў шрубай па хвасце «юнкерса». Той паваліўся ўніз. Ачуўшыся пасля ўдару, вывеў свой знішчальнік са стромкага піке і з вялікай напругай дацягнуў да свайго аэрадрома. Гэта была яго 20-я перамога. За мужнасць, праяўленую ў гэтым баі, узнагароджаны [[Ордэн Чырвонага Сцяга|ордэнам Чырвонага Сцяга]]. Да канца штурму [[Горад Калінінград|Кёнігсберга]] на гэтым жа самалёце збіў яшчэ 10 варожых, пасля чаго здаў яго ў музей. Другі медалі «Залатая Зорка» намеснік камандзіра эскадрыллі таго ж палка (303-я знішчальная авіяцыйная дывізія, 1-я паветраная армія, 3-ці Беларускі фронт) гвардыі капітан Галавачоў П. Я. удастоены 29 чэрвеня 1945 года за 385 баявых вылетаў і 26 асабіста збітых самалётаў праціўніка. == Пасляваенны перыяд == Пасля вайны працягваў службу ў [[Ваенна-паветраныя сілы|ВПС]]. У [[1951]] годзе скончыў [[Ваенна-паветраная акадэмія імя Ю. А. Гагарына|Чырванасцяжную Ваенна-паветраную акадэмію]]<ref name="БС"/>, у [[1959]] годзе — Ваенную акадэмію Генеральнага штаба. [[Генерал-маёр]] авіяцыі (1957) Галавачоў служыў на адказных пасадах у Савецкай Арміі. Пасля непрацяглай хваробы памёр 2 ліпеня 1972 года. Пахаваны ў [[Горад Мінск|Мінску]] на [[Усходнія могілкі, Мінск|Усходніх могілках]]<ref>[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?id=10341 Памятник П. Я. Головачёву] {{ref-ru}}.</ref>. == Узнагароды == Узнагароджаны 2-ма [[Ордэн Леніна|ордэнамі Леніна]], 6-ю [[Ордэн Чырвонага Сцяга|ордэнамі Чырвонага Сцяга]], [[Ордэн Айчыннай вайны|ордэнам Айчыннай вайны]] 1-й ступені, 2-ма [[ордэн Чырвонай Зоркі|ордэнамі Чырвонай Зоркі]], медалямі. == Памяць == Бронзавы бюст усталяваны на радзіме — у вёсцы Кашалёва<ref name="БС"/>. У горадзе Гомелі ўстаноўлены помнік Герою, мемарыяльная дошка на ААТ «Гомельдрэў», яго імем названы вуліца, школа, вучылішча, створаны музей. У горадзе [[Горад Гарадок, Львоўская вобласць|Гарадок]] [[Львоўская вобласць|Львоўскай вобласці]] на вуліцы яго імя ўстаноўлена мемарыяльная дошка. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{warheroes|id=495}} * [http://airaces.narod.ru/all2/golovach.htm Головачёв П. Я. на сайте «Красные соколы»]. * [http://www.airwar.ru/history/aces/ace2ww/pilots/golovachev.html Головачёв П. Я. на сайте «Уголок неба»]. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Галавачоў Павел Якаўлевіч}} [[Катэгорыя:Двойчы Героі Савецкага Саюза]] [[Катэгорыя:Лётчыкі Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Лётчыкі, якія здзейснілі таран]] e19riookzqi8crvw5r9tasb0368mypy 0 174453 4162087 4095532 2022-07-20T01:45:46Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {| cellspacing="8" cellpadding="0" style="width: 100%; font-size: 95%; border-top: 1px dotted silver; clear: both; position:relative; margin-top: 19px" | style="width: 30px; vertical-align: top" | [[Image:Disambig-dark.svg|30px]] | Магчыма, вы шукаеце архіпелаг '''''[[Вогненная Зямля]]'''''. |} {{Востраў |Назва = Вогненная Зямля |Нацыянальная назва = es/Isla Grande de Tierra del Fuego |Карта = Tierra del Fuego be.svg |Архіпелаг = Вогненная Зямля |Акваторыя = Ціхі акіян |Акваторыя 1 = Атлантычны акіян |Краіна = Чылі |Краіна 1 = Аргенціна |Пазіцыйная карта = Паўднёвая Амерыка |Рэгіён = |Раён = |UTC = |lat_dir = S |lat_deg = 54 |lat_min = 10 |lat_sec = |lon_dir = W |lon_deg = 68 |lon_min = 30 |lon_sec = |CoordScale = |Плошча = 47992 |Вышыня = 2488 |Насельніцтва = 110000 |Год = 2002 |Выява = Isla Grande de Tierra del Fuego (5762115835).jpg |Подпіс выявы = Панарама |Катэгорыя на Вікісховішчы = Tierra del Fuego }} '''Вялікі востраў Вогненная Зямля''' ({{lang-es|Isla Grande de Tierra del Fuego}}) — найбуйнейшы [[востраў]] архіпелага [[Вогненная Зямля]]. Усходняя частка ўваходзіць у склад [[Аргенціна|Аргенціны]], заходняя — у склад [[Чылі]]. Плошча - 47992 км². Насельніцтва (2002 г.) - 110 000 чал. == Геаграфія == [[File:Glaciar Vinciguerra.jpg|thumb|left|Ледавік Вінчыгера каля Ушуаі]] Востраў Вогненная Зямля знаходзіцца каля паўднёвага ўскрайка [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыкі]], аддзелены ад яе [[Магеланаў праліў|Магеланавым пралівам]]. На поўдні абмежаваны [[праліў Бігля|пралівам Бігль]]. З'яўляецца адначасова самай буйной астраўной тэрыторыяй [[Аргенціна|Аргенціны]] і [[Чылі]], 29 па велічыні востравам у свеце. Форма Вогненнай Зямлі нагадвае [[трохкутнік]]. Даўжыня паўднёвай часткі - каля 440 км. Даўжыня з поўдня на поўнач - 278 км. Вогненная Зямля [[Геамарфалогія|марфалагічна]] звязаны з рэгіёнам [[Патагонія]]. Яе [[геалогія|геалагічная]] гісторыя пачалася ў [[юрскі перыяд]] падчас распаду старажытнага [[кантынент]]а [[Гандвана]]<ref>[http://www.academia.edu/2580859/Structural_geology_of_the_Fuegian_Andes_and_Magallanes_fold-and-thrust_belt-Tierra_del_Fuego_Island M. MENICHETTI, E. LODOLOA, A. TASSONE, Structural geology of the Fuegian Andes and Magallanesfold-and-thrust belt – Tierra del Fuego Island]</ref>. У эпоху апошняга [[ледніковы перыяд|аледзянення]] была звязана з [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыкай]] сухапутным мастом, па якім, як мяркуюць, адразу пасля адступлення ледавіка каля 16 - 10 тысяч гадоў таму сюды прыйшлі жывёлы і людзі. Вогненная Зямля знаходзіцца ў [[сейсмічныя хвалі|сейсмічна]] актыўнай зоне, на поўдні часцяком здараюцца [[землятрус]]ы. Паверхню вострава перасякаюць некалькі [[гара|горных]] хрыбтоў, якія падвышаюцца з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад. Найвышэйшымі лічацца горы Дарвіна — хрыбет, які цягнецца з захаду на ўсход у паўднёвай частцы Вогненнай Зямлі. Адна з яго вяршынь Монтэ-Шыптан (на тэрыторыі Чылі) дасягае 2469 м. На паўночным усходзе пераважаюць [[марэна|марэны]], якія фарміруюць узгорысты ландшафт. У гарах можна сустрэць сталыя ледавікі і ледавіковыя [[возера|азёры]]. Дзякуючы вільготнаму [[клімат]]у ў [[нізіна]]х распаўсюджаны [[Тарфяна-балотныя глебы|тарфянікі]]. Заходні [[бераг]] перасякаюць глыбокія [[заліў|залівы]] і [[фіёрд]]ы. Вядомыя карысныя выкапні — [[жалеза]], [[пірыт]], [[золата]], [[нафта]], [[прыродны газ]], [[торф]] і інш. Дзякуючы блізкасці да [[Антарктыда|Антарктыды]] клімат даволі прахалодны. Ён часткова змягчаецца вільготнымі заходнімі [[вецер|вятрамі]] і высокімі паўднёвымі гарамі, што не даюць антарктычнаму паветру ўрывацца на астатнюю тэрыторыю вострава. [[Зіма]] цягнецца з канца мая да сярэдзіны верасня. [[Лета|Летні]] сезон пачынаецца ў чэрвені і скончваецца сярэдзінай жніўня. У раёне горада [[Ушуая]] сярэдняя тэмпература размяркоўваецца наступным чынам<ref>[http://www.yr.no/place/Argentina/Tierra_del_Fuego/Ushuaia/statistics.html Weather statistics for Ushuaia, Tierra del Fuego (Argentina)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141104202758/http://www.yr.no/place/Argentina/Tierra_del_Fuego/Ushuaia/statistics.html |date=4 лістапада 2014 }}</ref>: {| class="wikitable" |- ! Месяц !! Тэмпература, °C |- | [[Студзень]] || 9,6 |- | [[Люты]] || 9,3 |- | [[Сакавік]] || 7,7 |- | [[Красавік]] || 5,7 |- | [[Май]] || 3,2 |- | [[Чэрвень]] || 1,7 |- | [[Ліпень]] || 1,3 |- | [[Жнівень]] || 2,2 |- | [[Верасень]] || 4,1 |- | [[Кастрычнік]] || 6,2 |- | [[Лістапад]] || 7,8 |- | [[Снежань]] || 9,1 |} Для ўзбярэжжа характэрны моцныя вятры да 40 км/гадз. і вышэй<ref>[http://www.chileculture.org/tierra-del-fuego/ Chile Culture Tierra del Fuego]</ref>. На захадзе гадавая колькасць ападкаў можа дасягаць 4600 мм, на усходнім узбярэжжы — 508 мм<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/595395/Tierra-del-Fuego britannica.com]</ref>. == Прырода == [[File:Turbal in Valle de Andorra.jpg|thumb|160 px|Сфагнавыя імхі і лес на поўдні Вогненнай Зямлі]] Востраў Вогненная Зямля падзяляецца на тры ярка акрэсленыя [[прырода|прыродныя]] зоны<ref>[http://www.tierradelfuego.org.ar/medioambiente/ushuaia/flora.php Flora de Ushuaia] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160714235610/http://www1.tierradelfuego.org.ar/medioambiente/ushuaia/flora.php |date=14 ліпеня 2016 }}</ref>: *Паўночная з перавагай [[трава|травяніста]]-[[луг]]авай расліннасці *Цэнтральная, або пераходная з [[прэрыі|прэрыямі]] і шырокалісцевымі [[лес|лясамі]] *Паўднёвая з перавагай субантарктычных лясоў, якія паднімаюцца ўздоўж схілаў [[гара|гор]] да вышыні 600 м. Распаўсюджаныя віды лясной [[флора|флоры]]<ref>[http://www.patrimonionatural.com/html/provincias/tierradelfuego/tierradelfuegopn/flora.asp Flora]</ref>: [[:en:Nothofagus Pumilio|бук-''ленга'']], [[:en:Nothofagus betuloides|бук Магелана]], [[хмызняк]] [[:en:Nothofagus antarctica|натафагус ''ньірэ'']], мясцовая разнавіднасць карыцы [[:en:Drimys winteri|''Drimys winteri'']], розныя віды [[архідэі|архідэй]], [[фіялка|фіялак]], [[:uk:Угні|угні]], [[трыснёг]]у. Часцяком сустракаюцца [[грыбы]], [[Мохападобныя|мох]], [[лішайнікі]]. Асаблівую [[эканоміка|эканамічную]] ролю на Вогненнай Зямлі здаўна мелі значныя запасы [[сфагнум]]у, які здабываюць і выкарыстоўваюць як таннае [[паліва]]. У гарах дамінуе [[Альпійскі пояс|альпійская]] расліннасць<ref>[http://www.rjb.csic.es/jardinbotanico/ficheros/documentos/pdf/anales/1975/Anales_32(2)_419_440.pdf D. M. Moore, The Alpine Flora of Tierra del Fuego]</ref>, у тым ліку хмызняк-[[:uk:Нотофагус|натафагус]], [[:en:Bolax|болакс]], [[:en:Azorella|азарэла]] і іншыя віды, якія выдатна растуць на камянях. Лугавая флора поўначы блізкая да [[Патагонія|патагонскай]], у [[жывёлагадоўля|жывёлагадоўчых]] раёнах і каля [[горад|гарадоў]] былі штучна інтрадуцыраваны [[цюльпан]]ы, [[лубін]], [[канюшына]] і г. д. Наземная [[фаўна]] не вельмі разнастайная. Яна прадстаўлена гуанака, мясцовымі шэрымі [[ліса]]мі, [[кульпеа]] і некалькімі відамі [[грызуны|грызуноў]]. На востраве шмат [[казуркі|казурак]]. На поўначы сустракаюцца [[яшчаркі]]. У прыбярэжнай зоне жывуць [[ластаногія]], у тым ліку рэдкія [[цюлені-манахі]], [[выдра|выдры]]. Дзякуючы чалавеку на Вогненную Зямлю трапілі [[Трусы (жывёлы)|трусы]], [[андатра]], [[:en:North American beaver|бабёр]]<ref>[http://www.patrimonionatural.com/html/provincias/tierradelfuego/tierradelfuegopn/fauna.asp Fauna]</ref>. Яны хутка размножыліся, аднак уяўляюць небяспеку для мясцовай прыроды. Прыкладам таму з'яўляюцца бабры<ref>[http://www.nature.com/news/2008/080618/full/453968a.html Charles Choi, Tierra del Fuego: the beavers must die]</ref>. Яны былі ўвезены ў [[Аргенціна|аргенцінскую]] частку вострава ў [[1946]] г. для атрымання каштоўнага футра. У адсутнасці прамых ворагаў гэтыя жывёлы цудоўна адаптаваліся. Аднак з цягам часу выявілася, што бабры губяць мясцовыя лясы, бо большасць паўднёваамерыканскіх відаў дрэў хутка гіне, калі атрымоўвае пашкоджанні каранёў. У нашы дні з інтрадуцыраванымі відамі жывёл вядзецца бязлітасная барацьба. Прырода Вогненнай Зямлі славіцца сваімі [[птушкі|птушкамі]]. Востраў насяляюць шматлікія віды [[Чайкавыя|чайкавых]], [[бакланы]], [[голуб|галубы]], [[качкі]], [[гусі]], [[:en:Austral parakeet|смарагдавыя чыюкі]], [[Ястрабіныя|ястрабы]], [[пінгвіны]], [[крумкачовыя]], [[Андскі кондар|кондары]] і інш. У [[мора|марскіх]] водах каля вострава трапляюцца [[кіты]], [[дэльфіны]], вялікая разнастайнасць [[рыбы|рыб]], [[Галаваногія|галаваногіх]], [[Малюскі|малюскаў]], [[Членістаногія|членістаногіх]]. <gallery align=center widths=250px> Image:Tierra del Fuego 1.jpg|Пейзаж на поўдні Вогненнай Зямлі Image:Sbarramento di castori nella Terra del Fuoco (Argentina 2005).jpg|Лес у выніку ўздзеяння баброў Image: Guanacos en isla Gde. de T.del Fuego (sector de Chile) (1).PNG|Гуанака Image:Sea Lions Ushuaia.JPG|Марскія львы </gallery> == Гісторыя == [[Выява:Tierra del Fuego be.svg|thumb|left|Карта]] Найстаражытнейшыя чалавечыя паселішчы на востраве Вогненная Зямля ўзніклі ў 10 тысячагоддзі да н. э. - 9 тысячагоддзі да н. э. Прыкладна да [[8500 да н.э.|8500]] г. да н. э. паміж Вогненнай Зямлёй і [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыкай]] існаваў сухапутны перасмык, што дазваляў перасяляцца на востраў з суседняй [[Патагонія|Патагоніі]]. [[археалогія|Археалагічныя]] раскопкі паказалі, што першыя пасяленцы жылі пераважна дзякуючы эксплуатацыі прыродных рэсурсаў унутраных зямель, аднак у [[7500 да н.э.|7500]] - [[6000 да н.э.|6000]] гг. да н. э. адбылася паступовая адаптацыя да вобраза жыцця марскіх [[паляванне|паляўнічых]] і [[рыбалоўства|рыбаловаў]]<ref>[http://books.google.by/books/about/Handbook_of_South_American_Archaeology.html?id=yZr-lxQgJiAC&redir_esc=y Helaine Silverman, William Isbell, Handbook of South American Archaeology. - Springer Science & Business Media, 2008]. P. 69 - 70</ref>. У [[1520]] г., калі востраў быў адкрыты [[Іспанія|іспанскай]] экспедыцыяй на чале [[Фернан Магелан|Ф. Магелана]], Вогненная Зямля была населена некалькімі народамі. Паўночную і цэнтральную часткі займалі качэўнікі [[селькнамы|она]], асноўным заняткам для якіх было паляванне на [[гуанака]]. Паўднёва-усходнюю ўскраіну займалі [[манекенк|хаўшы]], блізкія па [[мова|мове]] і [[культура|културы]] да она. На поўдні і захадзе Вогненнай Зямлі жылі качэўнікі-рыбаловы [[яганы]] і [[кавескар|алакалуфе]]<ref>[http://www.insightguides.com/destinations/south-america/chile/cultural-features/the-lost-tribes The Lost Tribes]</ref>. Розніца ў занятках вызначала пэўную ізаляванасць паляўнічых на гуанака ад рыбаловаў. Аднак [[мовазнаўства|лінгвісты]] сцвярджаюць адзінае паходжанне дзвюх груп народаў з Патагоніі. Гэта падцвярджаецца і даследаваннямі [[палеагенетыка]]ў<ref>[http://hmg.oxfordjournals.org/content/6/1/41.full Lack of Founding Amerindian Mitochondrial DNA Lineages in Extinct Aborigines from Tierra del Fuego-Patagonia]</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15022364 Early population differentiation in extinct aborigines from Tierra del Fuego-Patagonia: ancient mtDNA sequences and Y-chromosome STR characterization]</ref>. Ф. Магелан даў востраву назву Вогненная Зямля ({{lang-es|Tierra del Fuego}}, згодна іншай версіі першасная назва была Зямля Дымоў {{lang-es|Tierra de los Humos}}) з-за мноства вогнішчаў тубыльцаў, якія ён убачыў з мора. Еўрапейскія [[Картаграфія|картографы]] палічылі Вогненную Зямлю часткай [[кантынент]]а [[Terra Australis Incognita]]. Гэта было канчаткова абвергнута [[Нідэрланды|галандскімі]] мараплаўцамі толькі ў [[1615]] г. пасля адкрыцця імі [[мыс Горн|мыса Горн]]<ref>[https://books.google.by/books?id=2W4JBwAAQBAJ&dq=Ferdinand+Magellan+Tierra+del+Fuego&source=gbs_navlinks_s Amy Lyons, Ferdinand Magellan 168 Success Facts - Everything you need to know about Ferdinand Magellan (Google eBook)]</ref>. Хаця ў [[16 стагоддзе|XVI]] - [[18 стагоддзе|XVIII]] стст. [[Магеланаў праліў]] з'яўляўся ажыўленым марскім шляхам, кантакты паміж еўрапейцамі і карэнным насельніцтвам былі вельмі абмежаванымі. Сітуацыя змянілася ў [[19 стагоддзе|XIX]] ст., калі пачалося [[навука|навуковае]] вывучэнне Вогненнай Зямлі. З сярэдзіны XIX ст. улады [[Чылі]] і [[Аргенціна|Аргенціны]] стымулявалі перасяленне еўрапейскіх каланістаў, што ўпадабалі пагорыстыя тэрыторыі для [[авечкагадоўля|авечкагадоўлі]]. У [[1881]] г. востраў быў падзелены паміж гэтымі краінамі на 2 часткі. Еўрапейскай каланізацыі Вогненнай Зямлі паспрыяла "залатая ліхаманка" канца XIX - пачатку [[20 стагоддзе|XX]] ст. У [[1884]] г. [[Францыя|французская]] экспедыцыя паведаміла аб знаходках [[золата]] на ўсходзе вострава. На Вогненную Зямлю пачалі прыязджаць золатаздабытчыкі з Аргенціны і Чылі. Многія з іх былі выхадцамі з краін [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]]. Адным з найбольш вядомых быў [[Румынія|румынскі]] інжэнер [[:ro:Julius Popper|Юліюш Попер]]. Заснаваная ім кампанія не толькі здабывала каштоўны [[метал]], аднак адбівала свае [[манета|манеты]], прызнаныя афіцыйнымі ўстановамі Аргенціны. "Залатая ліхаманка" цягнулася прыкладна 2 дзесяцігоддзі і скончылася вычарпаннем даступных радовішчаў<ref>[http://www.gutenberg.org/files/39109/39109-h/39109-h.htm John R. Spears, The Gold Diggings of Cape Horn. A Study of Life in Tierra del Fuego and Patagonia]</ref>. Яе сумным наступствам стала амаль поўнае вынішчэнне карэнных жыхароў у выніку прамых сутычак з еўрапейскімі пасяленцамі або распаўсюджвання прывезеных імі захворванняў. Спробы захавання жыццяў і вывучэння культуры абарыгенаў прадпрымаліся [[хрысціянства|хрысціянскімі]] місіянерамі, аднак часцяком былі марнымі. З [[1949]] г. на Вогненнай Зямлі вядзецца здабыча [[нафта|нафты]]. У апошнія дзесяцігоддзі імкліва развіваецца [[турызм]]. == Вогненная Зямля ў культуры == На востраве Вогненная Зямля адбываліся падзеі, адлюстраваныя ў сусветным [[кіно]] і [[літаратура|літаратуры]], у тым ліку ў рамане [[Томас Майн Рыд|М. Рыда]] ''[https://archive.org/stream/thelandoffireata25203gut/pg25203.txt The Land of Fire: A Tale of Adventure]'' ("Зямля агню: Прыгодніцкая казка") і аповесці [[Янка Маўр|Я. Маўра]] [http://knihi.com/Janka_Maur/Syn_vady.html "Сын вады"]. ==Зноскі== {{reflist|2}} == Спасылкі == * [http://ukrmap.su/be-g7/818.html Геаграфічнае становішча і даследаванні] * [http://www.geologica-acta.com/pdf/vol0601a03.pdf Structural geology of the Fuegian Andes and Magallanes fold-and-thrust belt — Tierra del Fuego Island] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210121200951/http://www.geologica-acta.com/pdf/vol0601a03.pdf |date=21 студзеня 2021 }} * [http://geography.about.com/library/misc/uctierra.htm Tierra del Fuego — Land of Fire] * [http://www.vulkaner.no/n/vlad/eandes4.html The Andes, Fauna and Nature: Tierra del Fuego] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Астравы Ціхага акіяна]] [[Катэгорыя:Астравы Ціхага акіяна]] [[Катэгорыя:Астравы Чылі]] [[Катэгорыя:Астравы Аргенціны]] [[Катэгорыя:Вогненная Зямля|Вогненная]] [[Катэгорыя:Астравы Паўднёвай Амерыкі]] [[Катэгорыя:Астравы, падзеленыя паміж краінамі]] m8jtukyb0u4bdy8qfcmp3abhicibbx5 10 175189 4162024 4161659 2022-07-19T20:08:03Z JerzyKundrat 174 афармленне wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Дакументацыя}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі]][[Катэгорыя:Шаблоны:Галоўная старонка]]</noinclude> <!-- Актуальныя тэмы --> <!--Падзяляйце элементы спіса маркерам "|" --> {{Актуальныя тэмы|[[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|Уварванне Расіі ва Украіну]]}} <!-- Актуальныя падзеі --> [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|right|120px|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам «Джэймс Уэб»]] * Украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], '''[[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]]''' ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. <small>''(16&nbsp;ліпеня)''</small> * Апублікавана '''[[Першае глыбокае поле Уэба|першая выява]]''' ''(гл. фота)'', атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. <small>''(11&nbsp;ліпеня)''</small> * Падчас '''[[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў]]''' на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. <small>''(9&nbsp;ліпеня)''</small> * Былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля '''[[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]'''. <small>''(8&nbsp;ліпеня)''</small> c6txygmoouojl4usbb72lh1rla9pmil 4162027 4162024 2022-07-19T20:10:36Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Дакументацыя}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі]][[Катэгорыя:Шаблоны:Галоўная старонка]]</noinclude> <!-- Актуальныя тэмы --> <!--Падзяляйце элементы спіса маркерам "|" --> {{Актуальныя тэмы|[[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|Уварванне Расіі ва Украіну]]}} <!-- Актуальныя падзеі --> [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|right|120px|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам «Джэймс Уэб»]] * Украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], '''[[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]]''' ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. <small>''(16&nbsp;ліпеня)''</small> * Апублікавана '''[[Webb's First Deep Field|першая выява]]''' ''(гл. фота)'', атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. <small>''(11&nbsp;ліпеня)''</small> * Падчас '''[[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў]]''' на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. <small>''(9&nbsp;ліпеня)''</small> * Былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля '''[[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]'''. <small>''(8&nbsp;ліпеня)''</small> 4dh319crcxi7i6vptjn4iussj1y6bm8 4162044 4162027 2022-07-19T20:42:39Z JerzyKundrat 174 так у артыкуле wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Дакументацыя}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі]][[Катэгорыя:Шаблоны:Галоўная старонка]]</noinclude> <!-- Актуальныя тэмы --> <!--Падзяляйце элементы спіса маркерам "|" --> {{Актуальныя тэмы|[[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|Уварванне Расіі ва Украіну]]}} <!-- Актуальныя падзеі --> [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|right|120px|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам «Джэймс Уэб»]] * Украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], '''[[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]]''' ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. <small>''(16&nbsp;ліпеня)''</small> * Апублікавана '''[[Webb's First Deep Field|першая выява]]''' ''(гл. фота)'', зробленая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. <small>''(11&nbsp;ліпеня)''</small> * Падчас '''[[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў]]''' на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. <small>''(9&nbsp;ліпеня)''</small> * Былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля '''[[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]'''. <small>''(8&nbsp;ліпеня)''</small> sjvric3dp75mex92s4d45rw35l9tub0 0 175952 4161945 4051937 2022-07-19T17:40:55Z Kazman322 113902 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Какандскае ханства |саманазва = خانات خوقند |статус = |гімн = |сцяг = |апісанне_сцяга = |герб = |апісанне_герба = |карта = Kokand1850.png |апісанне = Какандскае ханства ў 1850 г. |p1 = |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |утворана = [[1709]] |ліквідавана = [[1876]] |утворана2 = |ліквідавана2 = |s1 = |flag_s1 = |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |сталіца = |гарады = |мовы = |валюта = |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = |насельніцтва = |форма_кіравання = [[манархія]] |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = [[хан, тытул|хан]] |кіраўнік1 = |год_кіраўніка1 = |тытул_кіраўнікоў2 = |кіраўнік2 = |год_кіраўніка2 = |тытул_кіраўнікоў3 = |кіраўнік3 = |год_кіраўніка3 = |тытул_кіраўнікоў4 = |кіраўнік4 = |год_кіраўніка4 = |тытул_кіраўнікоў5 = |кіраўнік5 = |год_кіраўніка5 = |тытул_кіраўнікоў6 = |кіраўнік6 = |год_кіраўніка6 = |рэлігія = |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} '''Кака́ндскае ха́нства''' ({{lang-fa|خانات خوقند}}, {{lang-uz|Qo'qon xonligi}}) — [[дзяржава]] ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] ([[1709]]—[[1876]] гг.) з цэнтрам у [[горад Каканд|Какандзе]]. == Гісторыя == Какандскае ханства паўстала ў [[1709]] г. у выніку абвяшчэння незележнасці ад [[Бухара|Бухарскай дзяржавы]]. Першым кіраўніком быў Шахрух-бій (1709—1721/1722 гг.), які быў правадыром-''аталык''ам [[узбекі|узбекскага]] племені мінг. Ён усталяваў кантроль над некалькімі багатымі [[горад|гарадамі]] [[Ферганская даліна|Ферганскай даліны]]. Цэнтрам яго валоданняў стала [[крэпасць]] на месцы сучаснага [[Каканд]]а. Яго сын Абдурахім-бій (1722—1733 гг.) значна пашырыў тэрыторыю дзяржавы. Да [[1740]] г. мінгам падпарадкоўваўся [[Самарканд]]. Яго брат і прымач Абдукарым-бій (1733—1751 гг.) заснаваў горад Каканд. Какандская дзяржава была значна ўмацавана ў час кіравання Эрдона-бія (1751—1769 гг.) і Нарбута-бія (1770—1798 гг.). Яны спынілі ўнутраныя разлады, пашырылі сетку [[ірыгацыя|ірыгацыйных]] збудаванняў, [[гандаль]], увялі дробныя [[манета|манеты]]. Для захавання бяспекі ад [[Іран]]а і Бухары яны былі вымушаны прызнаць падначаленасць [[дынастыя Цын|дынастыі Цын]] і выплочвалі даніну [[Кітай|Кітаю]]. У 1800—1810 гг. валадаром Каканда быў ваяўнічы палітык Алім-бек, які ў [[1805]] г. прыняў тытул [[хан, тытул|хана]]. Ён сфарміраваў наёмную армію і заваяваў значныя тэрыторыі, у тым ліку [[Ташкент]]. Яго спадкаемцы падначалілі суседнія землі сучаснага [[Таджыкістан]]а, [[Кыргызстан]]а, паўднёва-усходняга [[Казахстан]]а. Нягледзячы на моцны [[землятрус]] [[1823]] г. і эпідэмію [[Халера|халеры]] 1828—1829 гг., яны працягвалі развіваць ірыгацыю і [[земляробства]], вырошчванне такіх камерцыйных культур як [[бавоўна|бавоўнік]], [[клешчавіна]], [[пшаніца]]. Спробы какандскіх ханаў падначаліць [[казахі|казахскія]] плямёны, залежныя ад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], скончылася няўдачай. У 1840 — 1860-ых гг. Какандскае ханства ахапілі ўнутраныя войны за пасад. У [[1842]] г. Каканд нават быў часова захоплены бухарцамі. У гэтай сітуацыі ўзвысілася [[кіргізы|кіргізскае]] племя кыпчакоў. У [[1853]] г. адзін з яго правадыроў Мусульманкул быў зрынуты, а 20 тысяч яго супляменнікаў пакараныя смерцю. У далейшым значную ролю адыгрываў яго першасны стаўленік Худаяр-хан, які тройчы займаў прастол. Паслабленне Какандскага ханства ў сваіх мэтах выкарыстала Расія. З [[1856]] г. яна адкрыта прыцягвала на свой бок правадыроў казахскіх і кіргізскіх плямёнаў, падначаленых Каканду. У [[1854]] г. расійская армія захапіла землі ўздоўж [[рака Ілі|ракі Ілі]], у [[1862]] г. — [[Чуйская даліна|Чуйскую даліну]], у [[1865]] г. — Ташкент. У [[1868]] г. Худаяр-хан быў вымушаны заключыць гандлёвы дагавор, які гарантаваў значныя прывілегіі расійскім купцам. Спусташальныя войны, страта земляў і гандлёвых мыт вымусілі Худаяр-хана павялічыць падаткі і адпрацоўкі для падтрымання ірыгацыйных збудаванняў і базараў. Гэта, а таксама сталае умяшанне рускіх ва ўнутраныя справы прывяло да некалькіх моцных паўстанняў. У [[1875]] г. паўстанцы авалодалі Какандам і абвясцілі [[манарх]]ам сына Худаяра, Насрадзіна. Сам Худаяр збёг у Расію, а яго войска перайшло на бок паўстанцаў. Насрадзін заключыў з Расіяй мірнае пагадненне, што абмяжоўвала яго знешнюю палітыку. Аднак у студзені [[1876]] г. [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандр II]] прыняў рашэнне аб ліквідацыі Какандскага ханства. Расійская армія заняла Каканд. Тэрыторыя ханства была анэксавана. == Кіраванне == Какандскае ханства было [[манархія|манархічнай]] дзяржавай. Манархі мелі розныя тытулы, але з 1805 г. найчасцей прымалі тытул [[хан, тытул|хана]]. Улада манарха абмяжоўвалася радай, у склад якой уваходзілі буйныя чыноўнікі і глава [[мусульмане|мусульманскіх]] святароў. Паліцэйскія функцыі выконвалі вартаўнікі-''курбашы''. Меліся наглядчыкі за паводзінамі ''мух-тасіб'', што сачылі за захаваннем [[шарыят]]у. Сталая [[армія]] была невялікай, падпарадкоўвалася ''мінг-башы'' (літаральна, правадыром тысячы мінгаў). Падчас ваенных дзеянняў яна пашыралася за лік апалчэнцаў і наёмнікаў. Адміністрацыю на месцах узначальвалі спадчынныя ''бек''і і прызначаныя ханам ''хакім''ы. Асаблівае месца займаў намеснік [[Ташкент]]а, які меў тытул найвышэйшага бека ''беклар-бегі''. У малых населеных пунктах адміністрацыю складалі старэйшыны-''аксакал''ы. [[Суд]]овая ўлада належыла прызначаным суддзям ''казі'' на чале ''казі-калон''. == Літаратура == * Очерки по истории государственности Узбекистана. / Отв. ред. Д. А. Алимова, Э. В. Ртвеладзе. — Ташкент: Шарк, 2001. — С. 104—105 == Спасылкі == * [https://archive.is/20130421192215/mfa.uz/eng/about_uzb/history/khanate_kokand/ The Khanate of Kokand] * [http://bibliotekar.ru/teoria-gosudarstva-i-prava-6/136.htm Кокандское ханство] * [http://www.spsl.nsc.ru/history/descr/kokand.htm В.Корнеев, Неизвестные страницы забытой войны] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Узбекістана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Кыргызстана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Таджыкістана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Казахстана]] [[Катэгорыя:Гістарычныя дзяржавы Азіі]] [[Катэгорыя:1709 год у Азіі]] rfn5yz8jhk7n7zeq55ndummv9n0xw2p 4161946 4161945 2022-07-19T17:41:10Z Kazman322 113902 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Какандскае ханства |саманазва = خانات خوقند |статус = |гімн = |сцяг = - |апісанне_сцяга = |герб = |апісанне_герба = |карта = Kokand1850.png |апісанне = Какандскае ханства ў 1850 г. |p1 = |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |утворана = [[1709]] |ліквідавана = [[1876]] |утворана2 = |ліквідавана2 = |s1 = |flag_s1 = |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |сталіца = |гарады = |мовы = |валюта = |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = |насельніцтва = |форма_кіравання = [[манархія]] |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = [[хан, тытул|хан]] |кіраўнік1 = |год_кіраўніка1 = |тытул_кіраўнікоў2 = |кіраўнік2 = |год_кіраўніка2 = |тытул_кіраўнікоў3 = |кіраўнік3 = |год_кіраўніка3 = |тытул_кіраўнікоў4 = |кіраўнік4 = |год_кіраўніка4 = |тытул_кіраўнікоў5 = |кіраўнік5 = |год_кіраўніка5 = |тытул_кіраўнікоў6 = |кіраўнік6 = |год_кіраўніка6 = |рэлігія = |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} '''Кака́ндскае ха́нства''' ({{lang-fa|خانات خوقند}}, {{lang-uz|Qo'qon xonligi}}) — [[дзяржава]] ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] ([[1709]]—[[1876]] гг.) з цэнтрам у [[горад Каканд|Какандзе]]. == Гісторыя == Какандскае ханства паўстала ў [[1709]] г. у выніку абвяшчэння незележнасці ад [[Бухара|Бухарскай дзяржавы]]. Першым кіраўніком быў Шахрух-бій (1709—1721/1722 гг.), які быў правадыром-''аталык''ам [[узбекі|узбекскага]] племені мінг. Ён усталяваў кантроль над некалькімі багатымі [[горад|гарадамі]] [[Ферганская даліна|Ферганскай даліны]]. Цэнтрам яго валоданняў стала [[крэпасць]] на месцы сучаснага [[Каканд]]а. Яго сын Абдурахім-бій (1722—1733 гг.) значна пашырыў тэрыторыю дзяржавы. Да [[1740]] г. мінгам падпарадкоўваўся [[Самарканд]]. Яго брат і прымач Абдукарым-бій (1733—1751 гг.) заснаваў горад Каканд. Какандская дзяржава была значна ўмацавана ў час кіравання Эрдона-бія (1751—1769 гг.) і Нарбута-бія (1770—1798 гг.). Яны спынілі ўнутраныя разлады, пашырылі сетку [[ірыгацыя|ірыгацыйных]] збудаванняў, [[гандаль]], увялі дробныя [[манета|манеты]]. Для захавання бяспекі ад [[Іран]]а і Бухары яны былі вымушаны прызнаць падначаленасць [[дынастыя Цын|дынастыі Цын]] і выплочвалі даніну [[Кітай|Кітаю]]. У 1800—1810 гг. валадаром Каканда быў ваяўнічы палітык Алім-бек, які ў [[1805]] г. прыняў тытул [[хан, тытул|хана]]. Ён сфарміраваў наёмную армію і заваяваў значныя тэрыторыі, у тым ліку [[Ташкент]]. Яго спадкаемцы падначалілі суседнія землі сучаснага [[Таджыкістан]]а, [[Кыргызстан]]а, паўднёва-усходняга [[Казахстан]]а. Нягледзячы на моцны [[землятрус]] [[1823]] г. і эпідэмію [[Халера|халеры]] 1828—1829 гг., яны працягвалі развіваць ірыгацыю і [[земляробства]], вырошчванне такіх камерцыйных культур як [[бавоўна|бавоўнік]], [[клешчавіна]], [[пшаніца]]. Спробы какандскіх ханаў падначаліць [[казахі|казахскія]] плямёны, залежныя ад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], скончылася няўдачай. У 1840 — 1860-ых гг. Какандскае ханства ахапілі ўнутраныя войны за пасад. У [[1842]] г. Каканд нават быў часова захоплены бухарцамі. У гэтай сітуацыі ўзвысілася [[кіргізы|кіргізскае]] племя кыпчакоў. У [[1853]] г. адзін з яго правадыроў Мусульманкул быў зрынуты, а 20 тысяч яго супляменнікаў пакараныя смерцю. У далейшым значную ролю адыгрываў яго першасны стаўленік Худаяр-хан, які тройчы займаў прастол. Паслабленне Какандскага ханства ў сваіх мэтах выкарыстала Расія. З [[1856]] г. яна адкрыта прыцягвала на свой бок правадыроў казахскіх і кіргізскіх плямёнаў, падначаленых Каканду. У [[1854]] г. расійская армія захапіла землі ўздоўж [[рака Ілі|ракі Ілі]], у [[1862]] г. — [[Чуйская даліна|Чуйскую даліну]], у [[1865]] г. — Ташкент. У [[1868]] г. Худаяр-хан быў вымушаны заключыць гандлёвы дагавор, які гарантаваў значныя прывілегіі расійскім купцам. Спусташальныя войны, страта земляў і гандлёвых мыт вымусілі Худаяр-хана павялічыць падаткі і адпрацоўкі для падтрымання ірыгацыйных збудаванняў і базараў. Гэта, а таксама сталае умяшанне рускіх ва ўнутраныя справы прывяло да некалькіх моцных паўстанняў. У [[1875]] г. паўстанцы авалодалі Какандам і абвясцілі [[манарх]]ам сына Худаяра, Насрадзіна. Сам Худаяр збёг у Расію, а яго войска перайшло на бок паўстанцаў. Насрадзін заключыў з Расіяй мірнае пагадненне, што абмяжоўвала яго знешнюю палітыку. Аднак у студзені [[1876]] г. [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандр II]] прыняў рашэнне аб ліквідацыі Какандскага ханства. Расійская армія заняла Каканд. Тэрыторыя ханства была анэксавана. == Кіраванне == Какандскае ханства было [[манархія|манархічнай]] дзяржавай. Манархі мелі розныя тытулы, але з 1805 г. найчасцей прымалі тытул [[хан, тытул|хана]]. Улада манарха абмяжоўвалася радай, у склад якой уваходзілі буйныя чыноўнікі і глава [[мусульмане|мусульманскіх]] святароў. Паліцэйскія функцыі выконвалі вартаўнікі-''курбашы''. Меліся наглядчыкі за паводзінамі ''мух-тасіб'', што сачылі за захаваннем [[шарыят]]у. Сталая [[армія]] была невялікай, падпарадкоўвалася ''мінг-башы'' (літаральна, правадыром тысячы мінгаў). Падчас ваенных дзеянняў яна пашыралася за лік апалчэнцаў і наёмнікаў. Адміністрацыю на месцах узначальвалі спадчынныя ''бек''і і прызначаныя ханам ''хакім''ы. Асаблівае месца займаў намеснік [[Ташкент]]а, які меў тытул найвышэйшага бека ''беклар-бегі''. У малых населеных пунктах адміністрацыю складалі старэйшыны-''аксакал''ы. [[Суд]]овая ўлада належыла прызначаным суддзям ''казі'' на чале ''казі-калон''. == Літаратура == * Очерки по истории государственности Узбекистана. / Отв. ред. Д. А. Алимова, Э. В. Ртвеладзе. — Ташкент: Шарк, 2001. — С. 104—105 == Спасылкі == * [https://archive.is/20130421192215/mfa.uz/eng/about_uzb/history/khanate_kokand/ The Khanate of Kokand] * [http://bibliotekar.ru/teoria-gosudarstva-i-prava-6/136.htm Кокандское ханство] * [http://www.spsl.nsc.ru/history/descr/kokand.htm В.Корнеев, Неизвестные страницы забытой войны] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Узбекістана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Кыргызстана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Таджыкістана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Казахстана]] [[Катэгорыя:Гістарычныя дзяржавы Азіі]] [[Катэгорыя:1709 год у Азіі]] t4lwxnp7jq9dst12j1q0d2etlqaq91a 4161976 4161946 2022-07-19T18:41:20Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Какандскае ханства |саманазва = خانات خوقند |статус = |гімн = |сцяг = Flag of the Khanate of Kokand.svg |апісанне_сцяга = |герб = |апісанне_герба = |карта = Kokand1850.png |апісанне = Какандскае ханства ў 1850 г. |p1 = |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |утворана = [[1709]] |ліквідавана = [[1876]] |утворана2 = |ліквідавана2 = |s1 = |flag_s1 = |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |сталіца = |гарады = |мовы = |валюта = |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = |насельніцтва = |форма_кіравання = [[манархія]] |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = [[хан, тытул|хан]] |кіраўнік1 = |год_кіраўніка1 = |тытул_кіраўнікоў2 = |кіраўнік2 = |год_кіраўніка2 = |тытул_кіраўнікоў3 = |кіраўнік3 = |год_кіраўніка3 = |тытул_кіраўнікоў4 = |кіраўнік4 = |год_кіраўніка4 = |тытул_кіраўнікоў5 = |кіраўнік5 = |год_кіраўніка5 = |тытул_кіраўнікоў6 = |кіраўнік6 = |год_кіраўніка6 = |рэлігія = |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} '''Кака́ндскае ха́нства''' ({{lang-fa|خانات خوقند}}, {{lang-uz|Qo'qon xonligi}}) — [[дзяржава]] ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] ([[1709]]—[[1876]] гг.) з цэнтрам у [[горад Каканд|Какандзе]]. == Гісторыя == Какандскае ханства паўстала ў [[1709]] г. у выніку абвяшчэння незележнасці ад [[Бухара|Бухарскай дзяржавы]]. Першым кіраўніком быў Шахрух-бій (1709—1721/1722 гг.), які быў правадыром-''аталык''ам [[узбекі|узбекскага]] племені мінг. Ён усталяваў кантроль над некалькімі багатымі [[горад|гарадамі]] [[Ферганская даліна|Ферганскай даліны]]. Цэнтрам яго валоданняў стала [[крэпасць]] на месцы сучаснага [[Каканд]]а. Яго сын Абдурахім-бій (1722—1733 гг.) значна пашырыў тэрыторыю дзяржавы. Да [[1740]] г. мінгам падпарадкоўваўся [[Самарканд]]. Яго брат і прымач Абдукарым-бій (1733—1751 гг.) заснаваў горад Каканд. Какандская дзяржава была значна ўмацавана ў час кіравання Эрдона-бія (1751—1769 гг.) і Нарбута-бія (1770—1798 гг.). Яны спынілі ўнутраныя разлады, пашырылі сетку [[ірыгацыя|ірыгацыйных]] збудаванняў, [[гандаль]], увялі дробныя [[манета|манеты]]. Для захавання бяспекі ад [[Іран]]а і Бухары яны былі вымушаны прызнаць падначаленасць [[дынастыя Цын|дынастыі Цын]] і выплочвалі даніну [[Кітай|Кітаю]]. У 1800—1810 гг. валадаром Каканда быў ваяўнічы палітык Алім-бек, які ў [[1805]] г. прыняў тытул [[хан, тытул|хана]]. Ён сфарміраваў наёмную армію і заваяваў значныя тэрыторыі, у тым ліку [[Ташкент]]. Яго спадкаемцы падначалілі суседнія землі сучаснага [[Таджыкістан]]а, [[Кыргызстан]]а, паўднёва-усходняга [[Казахстан]]а. Нягледзячы на моцны [[землятрус]] [[1823]] г. і эпідэмію [[Халера|халеры]] 1828—1829 гг., яны працягвалі развіваць ірыгацыю і [[земляробства]], вырошчванне такіх камерцыйных культур як [[бавоўна|бавоўнік]], [[клешчавіна]], [[пшаніца]]. Спробы какандскіх ханаў падначаліць [[казахі|казахскія]] плямёны, залежныя ад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], скончылася няўдачай. У 1840 — 1860-ых гг. Какандскае ханства ахапілі ўнутраныя войны за пасад. У [[1842]] г. Каканд нават быў часова захоплены бухарцамі. У гэтай сітуацыі ўзвысілася [[кіргізы|кіргізскае]] племя кыпчакоў. У [[1853]] г. адзін з яго правадыроў Мусульманкул быў зрынуты, а 20 тысяч яго супляменнікаў пакараныя смерцю. У далейшым значную ролю адыгрываў яго першасны стаўленік Худаяр-хан, які тройчы займаў прастол. Паслабленне Какандскага ханства ў сваіх мэтах выкарыстала Расія. З [[1856]] г. яна адкрыта прыцягвала на свой бок правадыроў казахскіх і кіргізскіх плямёнаў, падначаленых Каканду. У [[1854]] г. расійская армія захапіла землі ўздоўж [[рака Ілі|ракі Ілі]], у [[1862]] г. — [[Чуйская даліна|Чуйскую даліну]], у [[1865]] г. — Ташкент. У [[1868]] г. Худаяр-хан быў вымушаны заключыць гандлёвы дагавор, які гарантаваў значныя прывілегіі расійскім купцам. Спусташальныя войны, страта земляў і гандлёвых мыт вымусілі Худаяр-хана павялічыць падаткі і адпрацоўкі для падтрымання ірыгацыйных збудаванняў і базараў. Гэта, а таксама сталае умяшанне рускіх ва ўнутраныя справы прывяло да некалькіх моцных паўстанняў. У [[1875]] г. паўстанцы авалодалі Какандам і абвясцілі [[манарх]]ам сына Худаяра, Насрадзіна. Сам Худаяр збёг у Расію, а яго войска перайшло на бок паўстанцаў. Насрадзін заключыў з Расіяй мірнае пагадненне, што абмяжоўвала яго знешнюю палітыку. Аднак у студзені [[1876]] г. [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандр II]] прыняў рашэнне аб ліквідацыі Какандскага ханства. Расійская армія заняла Каканд. Тэрыторыя ханства была анэксавана. == Кіраванне == Какандскае ханства было [[манархія|манархічнай]] дзяржавай. Манархі мелі розныя тытулы, але з 1805 г. найчасцей прымалі тытул [[хан, тытул|хана]]. Улада манарха абмяжоўвалася радай, у склад якой уваходзілі буйныя чыноўнікі і глава [[мусульмане|мусульманскіх]] святароў. Паліцэйскія функцыі выконвалі вартаўнікі-''курбашы''. Меліся наглядчыкі за паводзінамі ''мух-тасіб'', што сачылі за захаваннем [[шарыят]]у. Сталая [[армія]] была невялікай, падпарадкоўвалася ''мінг-башы'' (літаральна, правадыром тысячы мінгаў). Падчас ваенных дзеянняў яна пашыралася за лік апалчэнцаў і наёмнікаў. Адміністрацыю на месцах узначальвалі спадчынныя ''бек''і і прызначаныя ханам ''хакім''ы. Асаблівае месца займаў намеснік [[Ташкент]]а, які меў тытул найвышэйшага бека ''беклар-бегі''. У малых населеных пунктах адміністрацыю складалі старэйшыны-''аксакал''ы. [[Суд]]овая ўлада належыла прызначаным суддзям ''казі'' на чале ''казі-калон''. == Літаратура == * Очерки по истории государственности Узбекистана. / Отв. ред. Д. А. Алимова, Э. В. Ртвеладзе. — Ташкент: Шарк, 2001. — С. 104—105 == Спасылкі == * [https://archive.is/20130421192215/mfa.uz/eng/about_uzb/history/khanate_kokand/ The Khanate of Kokand] * [http://bibliotekar.ru/teoria-gosudarstva-i-prava-6/136.htm Кокандское ханство] * [http://www.spsl.nsc.ru/history/descr/kokand.htm В.Корнеев, Неизвестные страницы забытой войны] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Узбекістана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Кыргызстана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Таджыкістана]] [[Катэгорыя:Гісторыя Казахстана]] [[Катэгорыя:Гістарычныя дзяржавы Азіі]] [[Катэгорыя:1709 год у Азіі]] 52rx2j08zfvm7aub5e6ajx85p0gggdc 0 187243 4161859 3309179 2022-07-19T13:10:18Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{Цёзкі2|Эпштэйн}} '''Яакаў Нахум Эпштэйн''' ({{ДН|20|11|1878}}, [[Брэст-Літоўск]] — {{ДС|29|2|1952}}, [[Ерусалім]]) — вучоны, даследчык [[Талмуд]]а. == Біяграфія == Да дзесяці гадоў вучыўся ў хедэры, затым — пад кіраўніцтвам бацькі-равіна. У 1893-95 вучыўся ў ешыве [[Мір]]а, затым вярнуўся ў [[Брэст-Літоўск]] і працягваў заняткі ў мясцовым бэт-мідрашы. Акрамя звычайнай для таго часу праграмы, заняўся таксама тэксталагічнымі даследаваннямі твораў равіністычнай літаратуры. У 1902 годзе пераехаў у [[Вільня|Вільню]]. У гады знаходжання ў гэтым горадзе апублікаваў свае першыя навуковыя артыкулы. Па сямейных абставінах вымушаны быў вярнуцца ў [[Брэст-Літоўск]], дзе, аднак, не перапыніў навуковай працы. У 1907 пераехаў у [[Вена|Вену]] і пасля гадавой падрыхтоўкі паступіў у [[Венскі ўніверсітэт]], вывучаў семіцкую філалогію, філасофію і гісторыю. У 1923 годзе быў запрошаны ў якасці лектара ў «Хохшуле фюр ды вісэншафт дэс юдэнтумс» — найбуйнейшы ў той час цэнтр яўрэйскіх філалагічных і гістарычных даследаванняў, дзе выкладаў два гады. У гэты час Эпштэйн пачаў працу над поўным навуковым выданнем тэксту Мішны — каласальная праца ўсёй яго жыцця. З 1925 быў прафесарам філалогіі [[Талмуд]]а ў [[Яўрэйскі ўніверсітэт у Ерусаліме|Яўрэйскім універсітэце ў Ерусаліме]]. Эпштэйн — адзін з заснавальнікаў і рэдактараў навуковага альманаха «Двір», прысвечанага філалогіі мовы [[іўрыт]]у, які выходзіў у 1923-24. Быў заснавальнікам і рэдактарам першых 23 тамоў навуковага штоквартальника «Тарбіц» (1930—1952) — вядучага ізраільскага выдання ў галіне яўрэйскай філалогіі і гісторыі. Бібліяграфія навуковых прац Эпштэйна ўтрымоўвае каля 130 прац. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{ЭЯЭ|15102|Эпштейн Яаков Нахум}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Эпштэйн}} nxj81hwr9jdcrfuf1e6vk8pgpuqlhvl 0 187673 4162069 4023729 2022-07-19T22:13:02Z Kazimier Lachnovič 1195 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Kaciaryna Radzivił (Astroskaja). Кацярына Радзівіл (Астроская) (H. Lajbovič, 1758).jpg]] → [[File:Kaciaryna Hlabovič (Radzivił). Кацярына Глябовіч (Радзівіл) (H. Lajbovič, 1758).jpg]] name fix by uploader wikitext text/x-wiki {{Шляхецкі род |Прозвішча = Астрожскія |Герб = POL COA Ostrogski.svg |Подпіс гербу = Герб «[[Герб «Астрожскі»|Астрожскі]]» |Дэвіз = |Краіна паходжання = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |Тытул = князі |Прызнаныя ў = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |Першы з роду = |Апошні з роду = |Адгалінаванне роду = |Адгалінаванні ад роду = }} [[Выява:IRPmagnates.PNG|thumb|Уладанні Астрожскіх пазначаны ружовым.]] '''Астро́скія''' — княжацкі род [[Герб «Астрожскі»|герба ўласнага]], прадстаўнікі якога займалі высокія дзяржаўныя пасады ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], мелі вялізныя зямельныя ўладанні на тэрыторыі сучасных [[Беларусь|Беларусі]] і [[Украіна|Украіны]]. == Паходжанне == Паходжанне не высветленае з дакладнасцю, і пытанне пра іх пачынальнікаў вырашаецца па-рознаму. [[Мацей Стрыйкоўскі|М. Стрыйкоўскі]] выводзіў Астрожскіх з роду князёў [[Род Друцкіх|Друцкіх]] (нашчадкі полацкіх князёў)<ref>[http://old.knihi.com/caropka/uladary02.html Канстанцін Астрожскі]{{Недаступная спасылка}} // [[Вітаўт Чаропка]]. Уладары Вялікага Княства. — Мінск: Полымя, 1996.</ref>, некаторыя даследчыкі — з галіцка-валынскіх [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]] або [[Гедзімінавічы|Гедзімінавічаў]], аднак найбольш імавернай{{sfn|Беларусь|1995}}</ref> з'яўляецца версія ўкраінскага гісторыка М. Максімовіча пра іх паходжанне ад [[Ізяслававічы Тураўскія|Турава-Пінскіх князёў]]<ref>[[Іосіф Юхо|І. А. Юхо]]. [[Вячаслаў Насевіч|В. Л. Насевіч]]. Астрожскія // {{Крыніцы/ЭГБ|1к}} С. 223.</ref> (паводле памінальніка Астрожскіх, дзе яны значацца як ''«Благоверніи князи Туровскіи»''). Першым гістарычна вядомым князем Астрожскім быў Даніла, уладальнік [[горад Астрог|горада Астрог]] на [[Валынь|Валыні]] ў сяр. [[XIV стагоддзе|XIV ст.]] (адсюль прозвішча){{sfn|ЭнцВКЛ|2005}}. Галіна Астрожскіх — [[Род Заслаўскіх|Заслаўскія]], да якіх пасля згасання ў [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] роду перайшлі асноўныя маёнткі. == Радавод == [[Юрый Пінскі|Юрый]] (? — [[1292]]), кн. пінскі # Дзмітрый ## [[Даніла, князь астрожскі|Даніла]] (узг. [[1341]]), кн. астрожскі, удзельнік паўстання [[1341]] супраць караля [[Казімір III Вялікі|Казіміра III Вялікага]] ### [[Фёдар Данілавіч, князь астрожскі|Фёдар]] (? — [[1441]]), кн. астрожскі, староста [[луцк]]і #### [[Васіль Фёдаравіч Астрожскі|Іван Красны]] (Васіль; [[1392]]—[[1461]]), кн. астрожскі ##### Іван (Ян; [[1427]]—[[1465]]), кн. астрожскі; ж. — Васіліса Глінская ###### [[Канстанцін Астрожскі]] ([[1460]]—[[1530]]), гетман літоўскі; 1-я ж. — ад [[1509]] Таццяна (? — [[1522]]), д. кн. Сямёна Аляксандравіча Гальшанскага; 2-я ж. Аляксандра, д. кн. Сямёна Міхайлавіча Слуцкага ####### [[Канстанцін Астрожскі, малодшы|Канстанцін-Васіль]] ([[1526]]—[[1608]]); ж. — Соф'я Тарноўская ######## Кацярына (? — [[1579]]); м. — [[Крыштаф Мікалай Радзівіл]] ######## [[Януш Астрожскі|Януш]] ([[1554]]—[[1620]]), кн. астрожскі, ваявода валынскі, кашталян [[кракаў]]скі; 1-я ж. — [[1582]] Сусана Серада (? — [[1593]]); 2-я ж. — Кацярына Любамірская; 3-я ж. — з [[1612]] Тэафілія Тарло (? — [[1635]]) ######### (ад 1-й ж.) Еўфрасіння (? — [[1628]]); м. — [[1622]] кн. Аляксандр Заслаўскі (? — [[1629)]] ######### (ад 1-й ж.) Элеанора (? — [[1617]]); 1-ы м. — Геранім Язлавецкі (? — [[1607]]); 2-гі м. — з [[1609]] кн. [[Ян Юрый Радзівіл]] ([[1588]]—[[1625]]) ######### (ад 2-й ж.) Іван ([[1607]]—[[1618]]) ######## Канстанцін ([[1563]]—[[1588]]) ######## Лізавета ([[1560]]—[[1599]]); м. — Ян Кішка ######## [[Аляксандр Астрожскі|Аляксандр]] ([[1570]]—[[1603]]) ваявода валынскі; ж. — Ганна Костка ([[1575]]—[[1635]]) ######### Соф'я ([[1590]]—[[1610]]); м. — Станіслаў Любамірскі ######### Кацярына (? — [[1642]]); м. — Тамаш Замойскі ([[1594]]—[[1638]]) ######### Іван (? — [[1618]]), кн. астрожскі ######### Канстанцін Павел (? — [[1618]]), кн. астрожскі ######### Ганна ([[1600]]—[[1654]]); м. — з [[1620]] [[Ян Караль Хадкевіч]] ([[1561]]—[[1621]]) ####### [[Ілья Канстанцінавіч Астрожскі|Ілья]] (? — [[1539]]), кн. астрожскі; ж. — з [[1537]] Беата Касцялецкая ([[1496]] — п. [[1539]]), пазашлюбная дачка [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] ######## Лізавета ([[1539]]—[[1582]]); 1-ы м. — з [[1553]] [[Дзмітрый Фёдаравіч Сангушка]] (? — [[1554]]); 2-гі м. — з [[1555]] граф Лукаш Гурка (? — [[1573]]); 3-ці м. — з [[1559]] кн. Сямён Юр'евіч Слуцкі (? — [[1560]]; гвалтоўна выдадзеная маці, законны муж скраў яе праз колькі дзён) ####### Юры, кн. астрожскі ###### Міхаіл ([[1456]]—[[1501]]), староста луцкі ####### Раман, кн. астрожскі ###### Марыя ([[1458]] — ?); м. — Андрэй Сангушка ##### Юрый Заслаўскі (? — [[1500]]) — заснавальнік князёў [[Род Заслаўскіх|Заслаўскіх]]; ж. — Ганна Заслаўская #### Даніла (? — п. [[1420]]) ##### Фёдар (Феадосій; да [[1433]] — каля [[1490]]) #### Андрэй (? — п. [[1436]]) #### Аляксандр (? — п. [[1390]]), кн. чацвярцінскі — заснавальнік князёў [[Святаполк-Чацвярцінскія|Святаполк-Чацвярцінскіх]] ### Міхаіл (? — [[1399]]), загінуў у бітве на р. [[Ворскла|Ворскле]] ### Дзмітрый (? — [[1399]]), загінуў у бітве на р. [[Ворскла|Ворскле]] ### Аляксандр ### Анастасія; м. — кн. Іван Аляксандравіч Глінскі == Памяць == У [[2014]] годзе вуліца ў мікрараёне [[Міхалова (жылы раён)|Міхалова-2]] ў [[Мінск]]у атрымала назву «[[вуліца Астрожскіх]]»<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=122972 У Мінску ўвекавечаць памяць пераможцы Аршанскай бітвы]</ref>. == Галерэя == <center><gallery widths=150 heights=150 caption="Іканаграфія роду Астрожскіх" perrow="4"> Выява:Kanstantyn Astroski. Канстантын Астроскі (XVIII).jpg|[[Канстанцін Астрожскі]] Выява:Kanstantyn Vasil Astroski. Канстантын Васіль Астроскі (J. Svaryčeŭski, 1883) (3).jpg|[[Канстанцін-Васіль Астрожскі]] Выява:Yanush Ostrozkyi.jpg|[[Януш Астрожскі]] Выява:Alaksandar Astroski. Аляксандар Астроскі (XVII, XIX).jpg|[[Аляксандр Астрожскі]] Выява:Kaciaryna Hlabovič (Radzivił). Кацярына Глябовіч (Радзівіл) (H. Lajbovič, 1758).jpg|Кацярына Радзівіл (з Астрожскіх) Выява:Lizavieta Sofja Radzivił (Astroskaja). Лізавета Соф’я Радзівіл (Астроская) (H. Lajbovič, 1758).jpg|Лізавета Соф'я Радзівіл (з Астрожскіх) Выява:Eleanora Radzivił (Astroskaja). Элеанора Радзівіл (Астроская) (H. Lajbovič, 1758).jpg|Элеанора Радзівіл (з Астрожскіх) Выява:Hanna Ałaiza Chadkievič (Astroskaja). Ганна Алаіза Хадкевіч (Астроская).jpg|[[Ганна Алаіза Хадкевіч|Ганна Алаіза Хадкевіч (з Астрожскіх)]] </gallery></center> {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=262|артыкул=Астрожскія|аўтар=[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]]}} * {{Крыніцы/ЭГБ|1}} * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|артыкул=Астрожскія|старонкі=53}} == Спасылкі == * {{cite book|author= Юрка Копцік|title=Да пытання паходжання князёў Астрожскіх|url=http://www.lyczkowski.net/be/dasledvanni/pachodzannie-kniaziou-astroskich.html}} {{ref-be}} {{Commons|Category:Ostrogski family}} [[Катэгорыя:Род Астрожскіх| ]] [[Катэгорыя:Род Рурыкавічаў]] tnppo8cz6wi2d9qxjduevu99nvch8cg 0 190862 4162020 4161796 2022-07-19T20:03:33Z Artsiom91 31770 /* У складзе БССР */ wikitext text/x-wiki {{Этнас |назва = Беларускія немцы |колькасць = [[Беларусь]] — 2474 чал.<ref name="STAT">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf Перепись населения — 2009. Население по национальности и родному языку] {{Архівавана|url=https://www.webcitation.org/65BNNIkIs?url=http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf |date=3 лютага 2012 }}{{Ref-ru}}</ref> (2009 год) |рассяленне = [[Беларусь]], [[Германія]], [[ЗША]], [[Літва]], [[Канада]], [[Бразілія]], [[Польшча]], [[Аргенціна]], [[Уругвай]] ды інш. |мовы = [[Нямецкая мова|нямецкая]], [[Беларуская мова|беларуская]], [[Верхненямецкія мовы|верхненямецкія]] ([[швабскі дыялект]]), [[Руская мова|руская]], [[Польская мова|польская]] |рэлігія = [[Хрысціянства|хрысціяне]] ([[лютэранства]], [[каталіцтва]], [[праваслаўе]], [[баптызм]], [[менаніцтва]], [[пяцідзясятніцтва]]). |родасныя = [[немцы]], [[расійскія немцы]], [[беларусы]], [[польскія немцы]], [[украінскія немцы]] і г.д. }} '''Белару́скія не́мцы''' ({{lang-de|Weißrusslanddeutsche}}) — [[этнас|этнічныя]] [[немцы]], а таксама грамадзяне нямецкіх дзяржаў (у тым ліку [[Лівонскі ордэн|Лівонскага]] і [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага]] ордэнаў), якія пражывалі на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] або дзяржаў-папярэднікаў: [[Полацкае княства]], [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], [[Рэч Паспалітая]] і г. д. Паводле [[Перапіс насельніцтва Беларусі 2009 года|перапісу]] 2009 года, у [[Беларусь|Беларусі]] пражывае 2474 немцы, што складае 0,03% ад агульнай колькасці насельніцтва краіны<ref name="STAT"/>. Гэта трынаццатая па колькасці нацыянальная меншасць у краіне. Нямецкая этнічная і культурніцкая прысутнасць на землях сённяшняй Беларусі пачала фарміравацца яшчэ ў часы [[Полацкае княства|Полацкага княства]] збольшага ў выглядзе працэсаў культурнага ўзаемаабмену, што робіць немцаў адной з самых старажытных меншасцей на тэрыторыі Беларусі. == Гісторыя == === З'яўленне немцаў на тэрыторыі Беларусі === {{Асноўны артыкул|Рассяленне немцаў на ўсход}} Першыя згадванні пра немцаў на [[Русь|Русі]] адносяцца да [[IX стагоддзе|IX ст.]] Да канца XII стагоддзя ў гарадах [[Полацкае княства|Полацкага]], [[Тураўскае княства|Тураўскага]], [[Гарадзенскае княства|Гродзенскага]] і іншых княствах ужо аселі шматлікія нямецкія купцы, рамеснікі, ваяры, лекары і навукоўцы<ref>Энциклопедия немцы России. — С. 9. {{ref-ru}}</ref>. Важную ролю адыгрывалі нямецкія святары, так менавіта немцы аднымі з першых прынеслі [[каталіцтва]] на тэрыторыі сучаснай Беларусі. Так, на захадзе Беларусі ў канцы X — пачатку XI стагоддзяў хрысціянства абвяшчаў немец [[Бруна Кверфурцкі]], у той жа час каля 1010—1013 гадоў у [[Тураў]] прыбыла місія [[калобжэг]]скага біскупа [[Рэйнберн]]а, запрошанага мясцовым князем [[Святаполк Акаянны|Святаполкам]]{{ref+|Рэйнберн распаўсюджваў каталіцтва на ўсёй тэрыторыі Тураўскага княства, сярод новаахрышчаных быў і сам тураўскі князь [[Святаполк Акаянны|Святаполк]]<ref>{{Кніга |аўтар =Грушевский А. С. |частка = |загаловак = Очерки истории Турово-Пинского княжества |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = |выдавецтва = Киев |год = 1901 |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref>.}}. Да таго ж мясцовыя князі паступова завязваюць з немцамі і роднасныя адносіны; так, з немкамі ажаніўся шэраг князёў<ref name="niemcy5">{{кніга |аўтар = Ауман В. |частка = |загаловак = История российских немцев |арыгінал = |спасылка = http://www.observer.materik.ru/observer/N02_92/2_14.HTM |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref>, напрыклад полацкі князь [[Ізяслаў Мсціслававіч]] быў жанаты з Агнесай, дачкой [[Конрад III|Конрада III]] з [[Гогенштаўфены|Гогенштаўфенаў]], а тураўскі князь [[Яраполк Ізяславіч]] меў шлюб з [[Кунігунда фон Орлямюндэ|Кунігундай фон Орлямюндэ]]. === Немцы ў [[Полацкае княства|Полацкім княстве]] === {{Асноўны артыкул|Немцы ў Полацкім княстве}} З'яўленне немцаў у Полацкім княстве адбывалася шляхам пашырэння Полацкім княствам гандлёвых і міжкультурных сувязяў з нямецкімі і польскімі{{ref+|У сярэдневяковай Польшчы немцы складалі вялізны працэнт гарадскога насельніцтва.}} гарадамі. Як і ў іншых старажытнабеларускіх княствах, у Полацкім княстве менавіта немцы былі першымі, хто распаўсюджваў тут [[каталіцтва]], так у 1186 годзе полацкі князь [[Уладзімір Полацкі|Уладзімір]] дазволіў нямецкаму манаху [[Мейнард]]у заснаваць замак і касцёл і пачаць пропаведзі. Мала таго, полацкі гаспадар нават адарыў манаха. У 1158 годзе нямецкія купцы заснавалі гандлёвае паселішча ў вусці Дзвіны, якое ў 1201 годзе за біскупам [[Альберт фон Буксгеўдэн|Альбертам фон Буксгеведэн-Брэменам]] робіцца горадам пад назвай [[Рыга]] і сталіцай [[Лівонія|Лівоніі]]. Нягледзячы на далейшую варожасць паміж крыжакамі і палачанамі, важным момантам становіцца культурны ўзаемаабмен паміж немцамі і палачанамі. У [[Полацк]]у і [[Смаленск]]у паўстаюць нямецкія гандлёвыя двары. Такім чынам можна адзначыць, што першымі немцамі на тэрыторыі Беларусі былі галоўным чынам гандляры і святары. У 1305 годзе [[Полацк]] падпаў пад залежнасць рыскага [[архібіскуп]]а, што выклікала засяленне Полацка і Полацкай зямлі немцамі, якія займаліся тут гандлем і распаўсюджавалі каталіцтва, пабудавалі ў Полацку касцёл, але ў 1307 годзе былі выгнаны вялікім літоўскім князем [[Віцень|Віценем]]<ref>Данилевич В. Е. Очерк истории Полоцк земли до конца XIV столетия. Киев, 1896. С. 152—153{{Ref-ru}}</ref><ref>Пашуто В. Т. Образование Литовского Государства. Москва, 1959. С. 392.{{Ref-ru}}</ref><ref>Ковкель И. И., Ярмусик Э. С. История Беларуси с древнейших времен до наших дней. Мн., 2000 г., С. 20.{{Ref-ru}}</ref><ref>Насевич В. Начала Великого Княжества Литовского: события и личности. Минск, 1993. С. 72.{{Ref-ru}}</ref>. Нягледзячы на гэта Полацк ({{lang-de|Plotzeke}}) заставаўся адным з цэнтраў нямецкага насельніцтва ВКЛ і буйным шматнацыянальным горадам{{ref+|Паводле некаторых звестак, у ХVI стагоддзі ў Полацку жыло прыкладна 100 тыс. чалавек, што рабіла горад адным з найбуйнейшых у Еўропе<ref>{{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>.}}. На той момант у горадзе існаваў нямецкі раён, дзе жылі нямецкія гандляры, асветнікі, лекары, ваенныя. === Немцы ў [[ВКЛ|Вялікім Княстве Літоўскім]] === {{Асноўны артыкул|Немцы ў Вялікім Княстве Літоўскім|Віленскія немцы|Немцы Магілёва}} Першыя нямецкія мігранты з'явіліся ў ВКЛ у пачатку XIV ст. — [[Дамініканскі ордэн|дамініканскія]] і [[Францысканскі ордэн|францысканскія]] манахі заснавалі ў Вільні і Навагрудку дзве каталіцкія царквы<ref name="niemcy">{{кніга |аўтар = Навагродзкі Т.А. [і інш.] |частка = Глава 15. Этнічныя групы Беларусі: гісторыя і культура. Немцы. |загаловак = Этналогія Беларусі: традыцыйная культура насельніцтва ў гістарычнай перспектыве. Вучэб.-метад. дапам. |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = БДУ |год = 2009 |том = |старонкі = 310-311 |старонак = 335 |isbn = 978-985-518-121-8 }}</ref>. Адным з тых, хто спрыяў рассяленню немцаў у ВКЛ, быў вялікі князь літоўскі [[Гедзімін]]<ref name="niemcy1">{{кніга |аўтар = [[Адам Кіркор|Киркор А.]] |частка = Ч.1. Литовское Полесье. |загаловак = Живописная Россия |арыгінал = Живописная Россия: Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = Санкт-Петербург |выдавецтва = Товарищество М. О. Вольфа |год = 1882 |том = 3. «Литовские и Белорусские губернии» |старонкі = 21 |старонак = 496 |isbn = }}{{ref-ru}}</ref> Ім жа ў рамках урэгулявання зносін з Лівонскім ордэнам у 1323 годзе быў выдадзены прывілей, які заклікаў немцаў на пасяленне ў ВКЛ. У гэты час ВКЛ вяло актыўны гандаль з [[ганза|ганзейскімі]] гарадамі. У [[Полацк]]у, [[Трокі|Троках]] і [[Вільня|Вільні]] з'яўляюцца нямецкія гандлёвыя двары<ref name="niemcy"/>. У асноўным немцы сяліліся ў буйных гарадох ВКЛ, вялікі працэнт немцаў сярод гарадскога насельніцтва быў у Вільні, Полацку, [[Магілёў|Магілёве]], [[Гродна|Горадні]], [[Брэст|Берасці]] і іншых гарадах. Даволі шмат немцаў пасялілася на [[Віленшчына|Віленшчын]]е. Як піша [[Адам Кіркор]], тыя немцы{{ref+|Маюцца на ўвазе немцы, які перасяліліся ў ВКЛ.}} даволі хутка змешваюцца з мясцовым насельніцтва{{ref+|Як адзначае Кіркор, насельніцтва Віленшчыны мае асаблівасць хутка паглынаць іншыя народнасці<ref name="niemcy1"/>.}}, што ўжо ў трэцім-чацвёртым пакаленні ад іх застаецца толькі прозвішча, а яны ўжо поўнасцю не разумеюць нямецкай мовы<ref name="niemcy1"/>. Шэраг немцаў гэтага перыяду вядомыя сярод высокіх урадаў (пасадаў) ВКЛ. Так, адным з паплечнікаў [[Ягайла|Ягайлы]] ў яго меркаванай змове супраць [[Альгерд]]а і потым змове супраць [[Кейстут]]а быў нямецкі купец [[Ганул]], які тады займаў урад старасты віленскага; замежнікі гэтага перыяду вядомыя як члены [[гаспадарская Рада (ВКЛ)|гаспадарскай Рады]] краіны. [[Файл:Ваколіцы Кобрына.jpg|thumb|Нямецкае паселішча ў ваколіцах Кобрына.]] Вялікая група нямецкіх і галандскіх сялян пасялілася ў 1563 годзе каля Буга і заснавала вёскі [[Нойдарф]] і [[Нойбрун]], да якіх пазней накіроўваліся шматлікія перасяленцы<ref name="niemcy"/><ref name="niemcy1"/>. Нойдарф і Нойбрун былі заснаваны на землях князёў [[Радзівілы|Радзівілаў]], якія асабіста запрашалі немцаў і галандцаў<ref name="niemcy1"/>. У хуткім часе ў [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскім ваяводстве]] ўзнік царкоўны прыход [[Нойдарф-Нойбаў]], дзякуючы якому нямецкія сяляне падтрымлівалі сувязь з роднай культурай<ref name="niemcy"/>. Да канца [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] гэтыя паселішчы распаўсюдзіліся да [[Кобрын]]а<ref name="niemcy"/>. Паселішча [[Нойдарф-Нойбаў]] дасягнула вялікіх памераў<ref name="niemcy"/>. Яно мела шчыльныя сувязі з нямецкімі паселішчамі на [[Валынь|Валыні]]<ref name="niemcy"/>. Нямецкае паселішча на Магілёўшчыне захавалася і дагэтуль — цяпер гэта вёска [[Вейна (Магілёўскі раён)|Вейна]] (ад {{lang-de|Wein}} — віно)<ref name="niemcy3">[http://www.dw.de/о-немецкой-диаспоре-в-беларуси/a-2037464-1 О немецкой диаспоре в Беларуси]{{ref-ru}}</ref>. Вядома, што ў тых месцах немцы ўладкоўвалі бровары{{ref+|У той час бровар — абавязковы атрыбут сядзібы кожнага больш-менш багатага шляхціча.}} і вінакурні<ref name="niemcy4">[http://allby.tv/article/1531/nemtsyi-v-respublike-belarus Немцы в Республике Беларусь]{{ref-ru}}</ref>. Вялізную групу нямецкага насельніцтва ВКЛ складалі па-ранейшаму гандляры, але з [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] назіраецца прыток у ВКЛ у першую чаргу нямецкіх навукоўцаў, медыкаў, рамеснікаў, разам з тым павялічваецца колькасць нямецкіх ваенных-наймітаў, якія фактычна становяцца неад’емнай часткай арміі ВКЛ і Рэчы Паспалітай; так, адным з гераічных [[Аблога Смаленска (1654)|абаронцаў]] [[Смаленск]]а ад маскоўскіх войск стаў немец Корф. [[Файл:Будынак Гарадзенскай кірхі 2 (2012).jpg|thumb|злева|[[Лютэранская кірха (Гродна)|Лютэранская кірха Святога Яна]] ў [[Гродна|Гродне]]]] Немцы значна паўплывалі на [[Рэфармацыя ў Рэчы Паспалітай|рэфармацыю ў Вялікім Княстве Літоўскім]]. Першапачаткова лютэранства збольшага прымалі месцічы-немцы, з мясцовых зусім нязначная дзеля жыхароў<ref>Паславські І. В. Реформація та її впливи на українське духовне життя в історіософії М. Грушевського // Грушевський М. Зб. праць. ― Львів, 1994. С. 164—175 {{ref-uk}}</ref>. Так, у сярэдзіне [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] нямецкія купцы засноўваюць у [[Вільня|Вільні]] [[лютэранства|лютэранскую]] суполку, якая хутка становіцца цэнтрам пашырэння лютэранства ў ВКЛ<ref>Плисс В. И. [http://spbpda.ru/data/1914/02/1914-02-04.pdf Исторический очерк проникновения и распространения реформации в Литве и Западной Руси] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120307150609/http://spbpda.ru/data/1914/02/1914-02-04.pdf |date=7 сакавіка 2012 }} // Христианское чтение. ― СПб,. 1914 г. — № 2., С. 199—234. {{ref-ru}}</ref>. У 1539 годзе віленскі ўраджэнец, ксёндз і доктар філасофіі [[Абрагам Кульва]] адчыніў у Вільні школу для шляхецкай моладзі і актыўна выступаў з лютэранскімі казаннямі, слухаць якія паступова сабралося ці не ўсё нямецкае насельніцтва горада<ref>Vilnius school of Abraomas Kulvietis // A short history of Vilnius University — Vilnius: Mokslas Publishers, 1979. — P. 12. {{ref-en}}</ref>. Па яго ад’ездзе прапаведнікам лютэранства ў Літве стаў [[Ян Вінклер]], ксёндз віленскага касцёла Св. Ганны. Віленскі біскуп забараніў яму не толькі служыць, але і ўвогуле з'яўляцца ў віленскіх касцёлах<ref>Ochmanski J. Biskupstvo wilenskie w sredniowieczu. — Poznan, 1972 {{ref-pl}}</ref>. Тады Вінклер адчыніў лютэранскую малельню ў хаце віленскага купца Морштына. Утварылася лютэранская грамада, у асноўным з немцаў<ref>[http://www.russianresources.lt/archive/Vilnius/Dobrianski_10.html Флавиан Добрянский. Старая и новая Вильня] {{Архівавана|url=https://www.webcitation.org/6Ge0nt63S?url=http://www.russianresources.lt/archive/Vilnius/Dobrianski_10.html |date=15 мая 2013 }}{{ref-ru}}</ref>. У хуткім часе на [[Нямецкая вуліца (Вільня)|Нямецкай вуліцы]] збудавалі [[Лютэранская кірха (Вільня)|кірху]], якая праіснавала да 1944 года<ref>Kosman M. Konflikty wyznaniowe w Wilnie (Schyłek XVI—XVII w.) // Kwartalnik Historyczny. — R. 79. — 1972. — S. 3 — 19 {{ref-pl}}</ref>. Пражывалі немцы і ў [[Слуцк]]у, так, некаторыя беларускія даследчыкі сцвярджаюць, што першае згадванне лютэранскай грамады адносіцца да Слуцку 1535 года, калі князь [[Юрый Алелькавіч (1492—1542)|Юрый Алелькавіч]] вылучыў немцам зямлю пад кірху<ref>{{артыкул|аўтар=Акіньчыц С.|загаловак=Горад, дзе захавалася традыцыя|спасылка=http://belreform.org/ru/horad.php|выданне=Спадчына|год=2003|нумар=1|старонкі=52-56}}</ref>. Гэтыя звесткі пацвярджае і нямецкі гісторык Г.-К. Дытрых<ref name="ReferenceA">{{кніга|аўтар=Dietrich H.-C.|загаловак=«Auf dem Weg zur Glaubenseinheit…»: Reformationsgeschichte Weißrusslands|месца=Erlangen|выдавецтва=Martin-Luther-Verlag|год=2006|старонак=430|isbn=9783875131505}}{{ref-de}}</ref>. У [[Мінск]]у таксама існавала лютэранская грамада{{ref+|Усяго яшчэ да сяр. [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] на тэрыторыі сучаснай Беларусі з'явіліся дзясяткі пратэстанцкіх збораў, у тым ліку ў [[Брэст|Брэсце]], [[Койданаў|Койданаве]], [[Навагрудак|Навагрудку]] і інш.<ref>[[Уладзімір Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]], Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Ілюстраваная гісторыя. — Martin, Slovakia, 2003. — С. 173.</ref>. Так, з дапамогай шматлікіх пратэстанцкіх збораў нямецкае насельніцтва атрымала магчымасць для рассялення на ўсёй тэрыторыі Беларусі.}}, якую ўзначальваў нямецкі пастар [[Карл Людвіг Гемерых]], які дагэтуль быў пастарам у Слуцку<ref name="luteran">[http://minsk-old-new.com/minsk-3203-ru.htm Лютеранская община Минска] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140409204359/http://minsk-old-new.com/minsk-3203-ru.htm |date=9 красавіка 2014 }}{{ref-ru}}</ref>. Да таго, вялікая колькасць немцаў прыбывае ў ВКЛ на запрашэнне Радзівілаў дзеля пашырэння [[Рэфармацыя ў Рэчы Паспалітай|Рэфармацыі]], як напрыклад [[Ян Фёлькель]]{{ref+|Ян (Ёган) Фёлькель належаў да пратэстанцкага руху «[[Браты польскія]]», які таксама вядомы пад назвай «арыяне польскія».}}. А ў час [[Віленскае ваяводства|ваяводскага]] кіравання [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]] немец-лютэранін [[Якуб Гібель]] нават стаў [[войт]]ам Вільні<ref>Wisner H. Janusz Radziwill 1612—1655. Wojewoda wilenski. Hetman wielki litewski. Warszawa, 2000. {{ref-pl}}</ref><ref name="pratestant"/>. [[Файл:Evangelical Lutheran Church in Vilnius.jpg|thumb|Лютэранская кірха на Нямецкай вуліцы ў Вільні]] Вялікія князі літоўскія лічылі неабходным паскорыць гаспадарчае развіццё сваёй дзяржавы і з гэтай нагоды запрашалі перасяленцаў, як з Германіі, так і з усёй Еўропы ([[Венгрыя]], [[Чэхія]], [[Францыя]], [[Шатландыя]])<ref>Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 2. Беларусь у перыяд Вялікага Княства Літоўскага (А. Вабішчэвіч і інш.); рэдкал. М. Касцюк (гал. рэдактар і інш. — Мн.: Экаперспектыва, 2006. С. 544.</ref><ref name="suviazi"/>. Да таго ж, асядалі на беларускіх землях і замежныя найміты з вялікакняжацкай арміі, якія атрымлівалі тут ад манарха асобныя вёскі ці нават цэлыя воласці<ref name="suviazi"/>. Важную ролю ў развіцці айчыннай культуры адыгрывала запрашэнне ў ВКЛ славутых еўрапейскіх жывапісцаў, архітэктараў, музыкантаў і г. д., сярод якіх было шмат немцаў, так у ВКЛ былі запрошаны знакамітыя нямецкія жывапісцы А. Бінк, А. Вайдэ і Г. Гэльвіг<ref name="suviazi">{{артыкул|аўтар=[[Андрэй Самусік|Самусік А.]]|загаловак=Міжнародныя культурныя сувязі Беларусі ў XІV — пачатку XVІI стст.|спасылка=http://www.evolutio.info/index2.php?option=com_content&task=view&id=984&Itemid=168|выданне=[[Часопіс міжнароднага права і міжнародных адносін]]|тып=[[часопіс]]|год=2006|нумар=1|старонкі=55-60|issn=2072-0513}}</ref><ref>Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 2. Беларусь у перыяд Вялікага Княства Літоўскага (А. Вабішчэвіч і інш.); рэдкал. М. Касцюк (гал. рэдактар і інш. — Мн.: Экаперспектыва, 2006. С. 627.</ref>. Шмат немцаў было і сярод настаўнікаў, так, у шырока вядомай праваслаўнай [[Віленская брацкая школа|Віленскай брацкай школе]] большую частку настаўнікаў складалі немцы-пратэстанты<ref name="asvieta">{{кніга |аўтар = |частка = |загаловак = Нарысы гісторыі народнай асветы і педагагічнай думкі ў Беларусі |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = [[Мінск]] |выдавецтва = |год = 1968 |том = |старонкі = 27 |старонак = |isbn = }}</ref>. Сапраўдным цэнтрам нямецкай культуры ВКЛ становіцца [[Вільня]] ({{lang-de|Wilna}})<ref name="pratestant">[http://belreform.org/katlarcuk.php Андрэй Катлярчук. «Уцёкі мазгоў» ці лёсы пратэстантаў Вялікага Княства Літоўскага ў другой палове XVII стагоддзя]</ref>. Ужо з самага заснавання горада, вялікія князі літоўскія запрашаюць у горад нямецкіх жыхароў. Немцы кампактна пражывалі на «[[Вуліца Нямецкая (Вільня)|Нямецкай вуліцы]]», тут яны сяліліся яшчэ з часоў [[Альгерд]]а<ref>[[Уладзімір Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]], Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. Ілюстраваная гісторыя. — Martin, Slovakia, 2012. — С. 129.</ref>, гэта былі купцы і рамеснікі з [[Ганза|ганзейскіх]] гарадоў<ref>{{кніга|аўтар = Kirkoras A.H.|загаловак = Pasivaikščiojimas po Vilnių ir jo apylinkes |спасылка = |адказны = Vertė Kazys Uscila|выданне = |месца = Vilnius|выдавецтва = Mintis|год = 1991|старонкі = 66|старонак = |серыя = |тыраж =20000|isbn = 5-417-00514-2}}{{ref-lt}}</ref>. Некаторая колькасць немцаў прыбывае ў ВКЛ у час кіравання Аўгуста II і Аўгуста III з Саксоніі, акрамя таго, некаторыя нямецкія арыстакратычныя роды пераяжджаюць з Прыбалтыкі ў ВКЛ. [[Файл:Tadevuš Rejtan. Тадэвуш Рэйтан (J. Matejko, 1866).jpg|thumb|Т. Рэйтан перад выхадам з соймавай залы, фрагмент карціны [[Ян Матэйка|Я. Матэйкі]]]] Новая хваля перасялення немцаў у ВКЛ пачалася ў 60—70 гады [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] і была выклікана [[Сямігадовая вайна|Сямігадовай вайной]]. Пераяжджалі ў асноўным немцы поўдня Германіі, якія размаўлялі на [[швабскі дыялект|швабскім дыялекце]]. [[Перасяленне]] было выклікана эканамічнымі і гаспадарчымі праблемамі, якія прынесла працяглая вайна, вялікай шчыльнасцю насельніцтва гэтага рэгіёна, і як вынік павышанымі коштамі на зямлю, у той жа час, як у ВКЛ зямля каштавала параўнальна танна, была магчымасць набыць не толькі зямлю, але і маёнтак, а таксама кавалак лесу. Вялікая колькасць гэтых немцаў асела на Вяленшчыне і Ковеншчыне, а таксама на Гродзеншчыне і Беласточчыне, некаторыя з іх пераехалі ў [[Нойдарф-Нойбаў]]. У 1793 годзе кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] імянной граматай дараваў [[лютэранства|лютэранскай]] грамадзе дом з зямлёй на [[Гарадніца (вёска)|Гарадніцы]]<ref name="niemcy3"/>. У [[Гродна|Горадні]] ({{lang-de|Garthen}}) тады была нямецкая слабада — [[Занёманскі фарштат]]{{ref+|У канцы [[XIV стагоддзе|XIV ст.]] крыжакамі на гэтым месцы быў узведзены замак Новая Горадня ({{lang-de|Naugarden}}), які пазней быў спалены [[Вітаўт]]ам<ref>Андрей Вашкевич. Андрей Чернякевич. История форштата.{{ref-ru}}</ref>.}}, дзе размяшчаліся хаты і майстэрні мясцовых немцаў<ref name="niemcy"/>. Менавіта ў гэтым годзе, 20 верасня, у Гродна збудавалі [[Лютэранская кірха (Гродна)|лютэранскую кірху Святога Яна]]<ref name="kircha">[http://zetgrodno.com/lyuteranskaya-kirha-v-grodno Лютеранская кирха в Гродно]{{ref-ru}}</ref>. Таксама нямецкія карані мае шэраг беларускіх шляхецкіх радоў, напрыклад [[Ромеры]]<ref name="romer"/>, [[Тызенгаўзы]]<ref name="stackelberg"/>, [[Рэйтаны]]<ref name="rejtan"/>, [[Плятэры]]<ref name="plater"/>, [[Рыдыгеры]]<ref name="ReferenceB">Ридигер, графский род // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.{{ref-ru}}</ref>, [[Чапскія (род)|Чапскія]]<ref>Гуттен-Чапские // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.{{ref-ru}}</ref>, [[Офенбергі]]<ref>Оффенберг // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.{{ref-ru}}</ref>, [[Страшынскія герба Вольф|Страшынскія]]<ref>Nałęcz Małachowski P. Zbiór nazwisk szlachty w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim. — Lublin, 1805.{{ref-pl}}</ref>, [[Эйсманты]]<ref>Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. — Rzeszów, 2001.{{ref-pl}}</ref> і інш. Што асабліва, у адрозненне ад Расіі, на тэрыторыі Беларусі немцы ў большасці выпадкаў сяліліся не асобна, не ўтвараючы калоній{{ref+|У Расійскай імперыі ў XVIII—XIX стагоддзях колькасць каланістаў сярод немцаў складала каля 90 %.}}. Таксама яскравай асаблівасцю беларускіх немцаў, якія перасяліліся сюды ў час ВКЛ і пазней, у перыяд Расійскай імперыі, было хуткае змяшэнне з мясцовым насельніцтвам, немцы раствараліся сярод [[беларусы|беларусаў]] за 2-3 пакаленні, звязана гэта, хутчэй за ўсё, з блізкасцю [[менталітэт]]аў беларусаў і немцаў. Больш за тое, беларусы з нямецкімі каранямі былі слыўнымі патрыётамі сваёй краіны, так, узорам [[патрыятызм]]у лічацца [[Тадэвуш Рэйтан]]<ref name="evkl">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=528|артыкул=Рэйтан Тадэвуш|аўтар=}}</ref>, [[ліцвіны|ліцвінскі]] шляхціч нямецкага паходжання<ref name="rejtan"/>, дэпутат ад Наваградскага павета, які ў час [[Падзельны сойм|Нямога сойму]], на якім дэпутаты сойму фактычна прадалі частку тэрыторыі сваёй краіны, лёг крыжам перад выхадам і закрычаў: {{Цытата|Забіце мяне, затапчыце, але не забівайце Бацькаўшчыны!}} === У складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] === {{Асноўны артыкул|Палескія немцы|Расійскія немцы|Дэпартацыі немцаў (1914—1917)}} [[Файл:Baron Ropp.jpg|thumb|[[Эдвард фон Роп]] — рэлігійны і грамадска-палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] нямецкага паходжання, адзін з першых, хто быў супраць атаясамлівання каталіцтва з польскасцяй, спрыяў увядзенню беларускай мовы ў касцёльным жыцці<ref>{{кніга |аўтар = Туронак Ю. |частка = |загаловак = Мадэрная гісторыя Беларусі |арыгінал = |спасылка = |выданне = 2-е выд |месца = Вільня |выдавецтва = Інстытут беларусістыкі |год = 2008 |том = |старонкі = 89, 403 |старонак = 904 |isbn = 978-80-86961-13-2 }}</ref><ref>{{кніга |аўтар = Станкевіч А. |частка = |загаловак = З Богам да Беларусі |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = Вільня |выдавецтва = Інстытут беларусістыкі |год = 2008 |том = |старонкі = 510 |старонак = 1097 |isbn = 978-80-86961-13-3 }}</ref>. На запыты вернікаў пра магчымасць увядзення беларускай мовы ў касцёле адказваў, што «''ня толькі можна, але і трэба''».]] [[Файл:Mienskaja kircha. Менская кірха (02-03.1918).jpg|thumb|злева|[[Лютэранская кірха (Мінск)|Лютэранская кірха]] ў [[Мінск]]у, фота пач. XX ст.]] {{Вікікрыніцы|:ru:Манифест императрицы Екатерины II о позволении иностранцам селиться в России и свободном возвращении русских людей, бежавших за границу|Маніфест імператрыцы Кацярыны II пра дазвол замежнікам сяліцца ў Расіі і вольным вяртанні рускіх людзей, якія ўцяклі за мяжу|250px}} {{Вікікрыніцы|:ru:Манифест Екатерины II от 22 июля 1673 года о дозволении всем иностранцам селиться в разных губерниях по их выбору|Маніфест Кацярыны II ад 22 ліпеня 1763 года пра дазвол усім замежнікам сяліцца ў розных губернях на іх выбар|250px}} {{Некалькі выяў | align = left | direction = vertical | width = 220 | image1 = Mahiloŭ, Luteranski. Магілёў, Лютэранскі (1914) (3).jpg | caption1 = [[Лютэранская кірха (Магілёў)|Лютэранская кірха]] ў [[Магілёў|Магілёве]], фота пач. XX ст. | image2 = Білорусь 041.jpg | caption2 = [[Лютэранская кірха (Полацк)|Лютэранская кірха]] ў [[Полацк]]у }} Нямецкія паселішчы набылі новыя назвы і новыя імпульсы да жыцця ў канцы [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] Расійская імператрыца [[Кацярына II]] намагалася замацаваць расійскую дзяржаўнасць у памежных раёнах і асвойваць прыродныя багацці<ref name="niemcy"/>. Яна не магла даць дазволу на засяленне памежных зямель прыгоннымі сялянамі, таму запрашала ў Расію іншаземцаў<ref name="niemcy"/>. У 1762 годзе быў выдадзены Маніфест да іншаземцаў, аднак не быў рэалізаваны, таму што не агаворваў умовы каланізацыі<ref name="niemcy"/>. У наступным годзе з'яўляецца новы Маніфест, у якім ідзе пералік ільгот і прывілеяў іншаземным каланізатарам<ref name="niemcy"/>. Такія ўмовы перасялення актывізавалі каланізацыю памежжаў Расіі<ref name="niemcy"/>. У асноўным мігравалі нямецкія сяляне з [[Прусія|Прусіі]], якая была знішчана [[Сямігадовая вайна|Сямігадовай вайной]]<ref name="niemcy"/>. Яны сяліліся ў сельскай мясцовасці і займаліся пераважна земляробствам і жывёлагадоўляй<ref name="niemcy"/>. У працы шырока выкарыстоўваліся [[капіталізм|капіталістычныя]] метады гаспадарання<ref name="niemcy"/>. Значная колькасць немцаў пасялілася ў [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]]<ref name="niemcy"/>, дзе ўжо існавала значная нямецкая дыяспара, так завітаўшы ў 1780 годзе ў [[Полацк]], Кацярына II назвала насельніцтва Беларусі ''«Вавилонским столпотворением»'', адзначыўшы, што тут ''«сплошь да рядом обитают православные, католики, униаты, евреи, русские, поляки, чухонцы, немцы, курляндцы»''<ref>Філатава А. Нацыянальнае пытанне і палітыка царскага ўрада ў Беларусі (канец XVIII — першая палова XIX ст.)</ref><ref>Сапунов А. Пребывание императрицы Екатерины II в Полоцке. Вт. С. 3.{{ref-ru}}</ref>. Другая вялікая эміграцыйная хваля (гэта былі [[менаніты]]) ішла з [[Данцыг]]у ў 1789 годзе, а пазней — праз [[Рыга|Рыгу]] ў [[Прычарнамор’е]], у [[Хорціца|Хорціцу]] і на раку Малочная. Прывілеем [[Павел I|Паўла I]] перасяленцы-менаніты навечна вызваляліся ад ваеннай і грамадзянскай службы, ад прысягі перад судом і інш.<ref name="niemcy6">{{кніга |аўтар = Елисеева И.С. |частка = |загаловак = Немцы на Руси и в России |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref> Наступная хваля эміграцыі была выклікана Маніфестам імператара [[Аляксандр I Раманаў|Аляксандра I]], але ўжо паводле строгіх крытэраў — патрабавалася наяўнасць вызначанага маёмаснага цэнзу. Найвялікшы поспех гэта кампанія мела ў паўднёва-заходняй і паўднёвых правінцыях Германіі. Гэтая хваля была накіравана ў асноўным у раёны Прычарнамор’я і [[Каўказ]]у (сяліліся таксама на тэрыторыях сучасных Украіны і Беларусі) і складалася большай часткай з жыхароў [[Швабія|Швабіі]]; у меншай ступені — з жыхароў Усходняй і Заходняй Прусіі, [[Баварыя|Баварыі]], [[Мекленбург]]а, [[Саксонія (федэральная зямля)|Саксоніі]], [[Эльзас]]а і [[Бадэн]]а, [[Швейцарыя|Швейцарыі]], а таксама нямецкіх жыхароў Польшчы. Аляксандр I асоба вылучаў пасяленцаў, якія валодаюць неабходнымі ведамі для рацыянальнага вядзення гаспадаркі, якія маглі служыць узорам у сялянскай справе і ў рамястве — добрых землеўладальнікаў, што ведалі толк у вінаградарстве, у гадоўлі тутаўніка і іншых карысных раслін ці мелых досвед у жывёлагадоўлі (асабліва ў гадоўлі авечак палепшаных парод).<ref name="niemcy6"/> Найбольш інтэнсіўнае перасяленне немцаў дасягнула ў 1804 годзе, 1816—1817 гадах, і да 1842 года ішло ў асноўным з [[Вюртэмберг]]у{{ref+|Тэрыторыя [[Швабія|Швабіі]].}}<ref name="niemcy6"/>. У 1775 годзе ў Полацку і Магілёве ўзніклі [[лютэранства|лютэранскія]] грамады немцаў, пры гэтым былі заснаваны лютэранскія кірхі<ref>[http://www.genrogge.ru/grbook/09.htm Немцы в России. Немецкие лютеранские общины и их церкви]{{ref-ru}}</ref>. Лютэранская суполка існавала і ў [[Мінск]]у, дзе ў 1846 годзе была ўзведзена мураваная [[Лютэранская кірха (Мінск)|лютэранская кірха]] даволі ўнушальных памераў<ref>Кірха // {{Крыніцы/Мінск. Стары і новы|к}} С. 140.</ref>. У час нацыянальна-вызваленчых паўстанняў [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|1830—1831]] і [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|1863—1864]] этнічныя немцы і італьянцы шырока прымалі ў іх удзел, шматлікія з іх былі пакараны смерцю<ref name="niemcy1"/>. Вялікая колькасць немцаў, а таксама [[англічане|англічанін]], [[датчане|датчан]], [[шведы|шведаў]], [[бельгійцы|бельгійцаў]] пражывала ў [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]], агульная іх колькасць складала больш за 15 тысяч<ref name="niemcy1"/>. На Беласточчыне, як сведчыць Кіркор, пражывалі рэшткі прусакоў, якія засталіся тут яшчэ з часоў знаходжання гэтай зямлі ў складзе [[Прускае каралеўства|Прусіі]], у самім жа [[Беласток]]у пражывала невялікая колькасць немцаў-фабрыкантаў<ref name="niemcy1"/>. Але ў цэлым, згодна з перапісам 1879 года, колькасць немцаў у рэгіёне былога ВКЛ заставалася шматлікай<ref name="niemcy5"/>. [[Файл:Niamieckija kalanisty.jpg|thumb|Нямецкія каланісты ў Расійскай імперыі.]] Актыўна запрашалі немцаў працаваць кіраўнічымі маёнткаў, ляснічымі<ref name="niemcy4"/>. Сярод немцаў, якія жылі на тэрыторыі Беларусі, было нямала службоўцаў, арандатараў, аптэкараў, прамыслоўцаў<ref name="niemcy4"/>. Так, напрыклад, [[Аршанскі піваварны завод]], заснаваны ў 1883 годзе, належаў немцу Вайнбергу, у [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскім раёне]] невялікі завод належаў немцу Мартонсу<ref name="niemcy4"/>. У 1855 годзе ў вёсцы [[Уць (вёска)|Уць]] Гомельскай вобласці з'явілася першая [[Баптызм|баптысцкая]] суполка [[штундысты|штундыстаў]], заснаваная пад уплывам нямецкіх каланістаў-[[Менаніцтва|менанітаў]]. Таксама з 1863 года пачынаецца хваля эміграцыя баптыстаў (сярод якіх было шмат немцаў) з [[Царства Польскае|Польшчы]] на поўдзень Беларусі<ref name="baptysty">{{кніга |аўтар = Канатуш У. |частка = Жыццё цэркваў Заходняй Беларусі |загаловак = Латышонак А., Акінчыц С. Артыкулы і ўспаміны, Пратэстанцкая царква і беларускі нацыянальны рух на пачатку XX стагоддзя |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = «Кнігазбор» |год = 2006 |том = |старонкі = 135 |старонак = |isbn = |мова = }}</ref>. Новая хваля міграцыі немцаў назіралася ў другой палове XIX стагоддзя і працягвалася да пачатку Першай сусветнай вайны<ref name="niemcy"/>. За гэты перыяд адбыліся тры масавыя хвалі нямецкай міграцыі на Беларусь<ref name="niemcy"/>. Да канца XIX стагоддзя ў Віленскай, Гродзенскай, Каўнаскай, Мінскай, Віцебскай і Магілёўскай губернях жыло каля 50 тыс. немцаў<ref name="niemcy"/>. Паводле перапісу 1897 г., іх налічвалася 49 073 чалавек (0,49% супольнага насельніцтва Беларусі)<ref name="niemcy"/><ref name="niemcy7">{{кніга |аўтар = Дизендорф В. |частка = Демографические процессы |загаловак = Российские немцы. История и современность |арыгінал = |спасылка = http://rusdeutsch-panorama.ru/jencik_statja.php?mode=view&site_id=34&own_menu_id=4119 |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref>. З 1870-х гадоў іміграцыя немцаў у Расію галоўным чынам спыняецца (асабліва ў сувязі з адменай у адносінах да каланістаў палогак па адбыванні ваеннай павіннасці і астуджэннем расійска-германскіх адносін). Больш таго, вялікая колькасць расійскіх немцаў пачынае эміграваць з Расіі, прычым не ў Германію, а галоўным чынам у [[ЗША]]. Усяго да 1914 года з Расіі ў ЗША перасялілася да 200 тысяч<ref name="ReferenceB"/> этнічных немцаў. Яны склалі адну з найбуйнейшых плыняў дарэвалюцыйнай расійскай эміграцыі — нароўні з [[яўрэі|яўрэямі]], [[палякі|палякамі]], [[беларусы|беларусамі]], [[літоўцы|літоўцамі]] і [[фіны|фінамі]]. На рубяжы стагоддзяў назіралася міграцыйная хваля немцаў на Палессе з Валыні<ref name="niemcy"/>. 3 дапамогай латышскага банкіра Анзельмава нямецкія каланісты набывалі зямлю ў Палессі (сучасныя Нараўлянскі, Ельскі, Лельчыцкі раёны Гомельскай вобласці)<ref name="niemcy"/>. Памешчыкі Беларусі давалі ў арэнду немцам зямлю і ўтойвалі гэта ад улад, каб не выплочваць падаткі<ref name="niemcy"/>. Асноўная колькасць этнічных немцаў пачала перасяляцца ў [[Мазырскае Палессе]] прыкладна з 1905 года<ref name="niemcy8">{{кніга |аўтар = |частка = |загаловак = Малые диаспоры Гомельщины 20—30-я годы XX века. Аналитические материалы и документы Гомельского государственного архива |арыгінал = |спасылка = http://nashkraj.info/content/view/219/49/ |выданне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |isbn = |мова = ru }}</ref>. Так, паводле афіцыйных звестак на студзень 1905 года, у маёнтку [[Клесін]]е (сучасны [[Нараўлянскі раён]]) пражывала «ў якасці арандатараў каля 200 сямействаў немцаў-каланістаў»<ref name="niemcy8"/>. У студзені 1911 года ў раёне маёнтку ўжо налічвалася каля 700 сямействаў каланістаў-пакупнікоў зямлі, галоўным чынам, немцаў<ref name="niemcy8"/>. Гэтая міграцыя была вымушанай мерай і мела эканамічны (земляробчы) характар<ref name="niemcy8"/>. Да гэтага нямецкія каланісты жылі галоўным чынам ва Украіне ([[Валынь]]), дзе пераважна арандавалі абшарніцкую зямлю ці мелі невялікую яе колькасць ва ўласнасці<ref name="niemcy8"/>. Пасля ўскладнення арэндных адносін немцы перасяліліся ў суседнюю [[Мазыр]]шчыну, набылі зямлю праз банк у мясцовага памешчыка Ансэльма (Анзэльма) і ў буйнога землеўладальніка Шоманскага<ref name="niemcy8"/>. Як правіла, гэтыя немцы-каланісты ўжо былі расійскімі падданымі, прыпісанымі да розных сялянскіх грамадаў Украіны<ref name="niemcy8"/>. У сувязі з I сусветнай вайной шматлікія немцы з'ехалі з Беларускага Палесся, распрадаўшы свае землі<ref name="niemcy8"/>. Гэта было выклікана таксама загадам расійскага ваеннага камандавання ў 1915 годзе пра высяленне немцаў-каланістаў з прыфрантавой паласы ў 24-гадзінны тэрмін<ref name="niemcy8"/>. Загад не распаўсюджваўся на нямецкія сем’і, члены якіх служылі ў [[Расійская імперыя|царскім]] войску<ref name="niemcy8"/>. Пасля высылання вярнуліся не ўсе<ref name="niemcy8"/>. Шмат немцаў пакінула Палессе з сыходам [[Германская імперыя|кайзераўскіх]] войскаў у 1918 годзе<ref name="niemcy8"/>. У час Першай сусветнай вайны колькасць нямецкіх каланістаў Беларусі значна змяншаецца<ref name="niemcy"/>. Гэта звязана з дэпартацыяй немцаў з прыфрантавой зоны ў [[Сібір]]<ref name="niemcy"/>. Агулам у 1897—1917 гг. колькасць нямецкага насельніцтва Беларусі паменшылася з 50,8 тыс. да 36,1 тыс. чалавек<ref name="niemcy"/>. Знікла шмат нямецкіх кампактных паселішчаў<ref name="niemcy"/>, у грамадскіх месцах забаранялася ўжыванне нямецкай мовы<ref>Черепица В. Н. Город-крепость Гродно в годы первой мировой войны: мероприятия гражданских и военных властей по обеспечению обороноспособности и жизнедеятельности. Гродно: Изд-во Гродненского гос. універсітэта имени Янки Купалы, 2005. — 359 с {{ref-ru}}</ref>. === У складзе [[БССР]] === У першыя дзесяцігоддзі Савецкай улады адраджэнне нацыянальнай ідэнтычнасці расійскіх немцаў віталася. З сярэдзіны 20-х гадоў і да канца 30-х у Савецкай Беларусі меліся 2 нямецкія нацыянальныя сельсаветы на Мазыршчыне: Бярозаўскі ў Нараўлянскім раёне і Анзэльмаўскі (з 1929 г. ім. Розы Люксембург) у Ельскім<ref name="niemcy2">{{кніга |аўтар = Пичуков В. |частка = От крестьянки-колонистки до спецпереселенки: трагический путь немецкой женщины Советской Беларуси в межвоенный период |загаловак = Репрессивная политика советской власти в Беларуси. Сборник научных работ |арыгінал = |спасылка = http://kamunikat.org/katalohkamunikat.html?pub_start=12640&pubid=10219 |выданне = 1-е выд |месца = Минск |выдавецтва = Международное историко-просветительское правозащитное и благотворительное общество «Мемориал» |год = 2007 |том = |старонкі = |старонак = 377 |isbn = |мова = ru }}</ref>. У [[Анзэльмаўскі сельсавет|Анзэльмаўскім сельсавеце]], паводле звестак на 18 снежня 1926 года, немцаў налічвалася 612 з 911 чалавек усяго насельніцтва, у 1927 годзе — 659 з 1007, у 1929 годзе — 731 з 1068. У [[Бярозаўскі нацыянальны нямецкі сельсавет|Бярозаўскім сельсавеце]] ў 1926 г. немцаў было 1555 з 1656 чалавек усяго насельніцтва. У 1927 г. у [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскім]] раёне жыло 1968 немцаў, з іх 1483 чалавекі ў Бярозаўскім сельсавеце, 475 — у [[Хаткаўскі сельсавет (Нараўлянскі раён)|Хаткоўскім]]. У 1929 г. у Бярозаўскім сельсавеце немцаў было 1431 з 1567 чалавек усяго насельніцтва.<ref name="niemcy2"/> Арэал кампактнага пражывання немцаў распаўсюджваўся і на [[Лельчыцкі раён]]. Паводле розных крыніц, у 1925 годзе тут было ад 183 да 215 чалавек нямецкага насельніцтва. У 1931 годзе ў трох вёсках раёна ([[Дубніцкае|Дубніцкім]], [[Сярэднія Печы|Сярэдніх Печах]] і [[Дуброва (Лельчыцкі раён)|Дуброўцы]]) налічвалася 33 нямецкія гаспадаркі (сям’і). Кампактныя «астраўкі» нямецкага насельніцтва меліся таксама ў [[Жыткавіцкі раён|Жыткавіцкім]] і [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёнах]].<ref name="niemcy2"/> Згодна з перапісам 1926 года ў [[БССР]] налічвалася 7075 немцаў (0,14 % супольнага насельніцтва БССР), пры гэтым у Беларусі ўзровень [[Культурная асіміляцыя|асіміляцыі]] немцаў перавышаў сярэдні<ref name="niemcy7"/>. [[Эміграцыя]] беларускіх немцаў была невялікай, але назіралася: эмігравалі ў асноўным не ў [[Веймарская рэспубліка|Германію]], дзе назіралася цяжкое эканамічнае становішча, а ў [[ЗША]] або ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвую Амерыку]]: [[Аргенціна|Аргенціну]] ці [[Уругвай]]. З 1930 года савецкая ўлада канчаткова спыніла эміграцыю. Канфлікт з савецкай уладай пачаўся ад самага пачатку [[калектывізацыя|калектывізацыі]]. Немцы ўстойліва не жадалі калектывізаваць свае гаспадаркі, што цалкам змяніла жыццё нямецкага насельніцтва. На гэта савецкія ўлады адказалі раскулачваннем, але немцы стаялі на сваім. З 1933 года Палессе і разам з ім нямецкія паселішчы паразіў голад, выкліканы палітыкай савецкіх уладаў. Смяротнасць на Палессі дасягнула неверагодных памераў, толькі дапамога з боку [[Трэці Рэйх|Германіі]] дапамагла выратавацца палескім немцам. Але па меры абвастрэння адносін паміж СССР і Германіяй пагаршалася і без таго благое стаўленне да савецкіх немцаў. У 1935—1936 гадах немцаў пачалі паступова высяляць у [[Казахстан]]. У 1937—1938 гадах [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] правёў так званую «нямецкую аперацыю». Паводле [[Загад народнага камісара ўнутраных спраў СССР № 00439|загаду народнага камісара ўнутраных спраў СССР № 00439]] ад 25 ліпеня 1937 года ўсе нямецкія грамадзяне, якія працавалі на прадпрыемствах абароннай прамысловасці (ці маючыя абаронныя цэхі), павінны былі быць арыштаванымі. З 30 ліпеня пачаліся арышты і звальненні, а з восені 1937 года пачалася масавая аперацыя супраць савецкіх немцаў. Усяго ў рамках «нямецкай аперацыі» было арыштавана 65—68 тыс. чалавек, асуджана 55 005, з іх: да [[Смяротнае пакаранне|расстрэлу]] — 41 898, да зняволення, ссылкі і высылак — 13 107<ref name="Рогинский" />. З найбольшай сілай аперацыя закранула прымежныя зоны і асяроддзе сталічных гарадоў, у тым ліку і Беларусь. Паводле дырэктывы [[Народны камісарыят абароны СССР|наркама абароны СССР]] [[Клімент Варашылаў|Варашылава]] ўсе немцы (акрамя выхадцаў [[АССР немцаў Паволжа]]), у ліку прадстаўнікоў усіх нацыянальнасцей, якія не ўваходзілі ў склад Савецкага Саюза, былі звольнены з войска<ref name="Рогинский">''Охотин Н. Г., Рогинский А. Б.'' [http://www.memo.ru/history/nem/Chapter2.htm Из истории «немецкой операции» НКВД 1937—1938 гг.]{{ref-ru}}</ref>. У канцы 1930-х гадоў за межамі АССР немцаў Паволжа былі зачынены ўсе нацыянальна-тэрытарыяльныя ўтварэнні — нямецкія нацыянальныя сельсаветы і раёны, а школы з выкладаннем на роднай [[нямецкая мова|нямецкай мове]] пераведзены на [[руская мова|рускую мову]]. Згодна з перапісам, які быў праведзены ў снежні 1937 года, ў БССР налічвалася 9667 немцаў (што складала 0,12 % супольнага насельніцтва БССР)<ref name="niemcy7"/>. Паводле звестак [[Усесаюзны перапіс насельніцтва 1939 года|перапісу 1939 года]], на тэрыторыі БССР налічвалася 8448 немцаў. У 1939—1941 гг. з нагоды «антысавецкай прапаганды» арыштоўваліся апошнія немцы, заставаліся фактычна толькі дзеці, жанчыны і старыя. У [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], дзе на момант далучэння да БССР жыло больш за 10,4 тыс. немцаў, праходзілі масавыя дэпартацыі і высяленне немцаў на Поўнач і Казахстан. Дэпартацыі пазбеглі толькі немцы-камуністы, а таксама поўнасцю абеларушчаныя немцы, пераважна з сельскай мясцовасці. У першыя дні вайны нямецкае насельніцтва [[Мазыршчына|Мазыршчыны]] было гвалтоўна дэпартавана ўглыб СССР: улады баяліся супрацоўніцтва мясцовых немцаў з нямецкім акупацыйным рэжымам. Дэпартацыі пазбеглі толькі некаторыя, як правіла, тыя немцы, хто з нейкіх прычын адсутнічаў. У канчатковым рахунку мазырскія немцы апынуліся ў Казахстане. Галоўным чынам гэта былі жанчыны, дзеці, старыя. Мужчыны былі закліканы ў дзейнае войска і ў так званае «працоўнае войска», дзе ў [[канцлагер]]ных умовах працавалі на будоўлях, у шахтах і г. д. Выселенае насельніцтва атрымала адміністрацыйны статус немцаў-[[спецпасяленцы|спецпасяленцаў]], нароўні з «кулакамі», [[Расійская вызваленчая армія|уласаўцамі]] і [[Дэпартацыі ў СССР|дэпартаванымі]] народамі Паўночнага [[Каўказ]]у.<ref name="niemcy2"/> === У складзе [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] === [[Файл:Bundesarchiv Bild 146-1979-050-21A, Polen, Volksdeutsche begrüßen deutsche Soldaten.jpg|thumb|200px|[[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]], верасень 1939 года. Польскія дзяўчыны-фольксдойчэ частуюць салдат [[вермахт]]у — кіроўцаў [[бензін|бензавозаў]].]] {{Асноўны артыкул|Польскія фольксдойчэ}} Сітуацыя немцаў у міжваеннай Польшчы цалкам нагадвала беларускую ці ўкраінскую. Справа ў тым, што, як і ў дачыненні беларусаў, так і ў дачыненні немцаў польскія ўлады выкарыстоўвалі палітыку [[паланізацыя|паланізацыі]]. Немцы кампактна пражывалі на поўначы і захадзе Польшчы. На тэрыторыі [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] немцаў таксама было нямала. Дакладную колькасць немцаў у Заходняй Беларусі ўсталяваць немагчыма з некалькіх прычын: * У перапісах насельніцтва польскія ўлады часцяком упісвалі да польскай нацыянальнасці ўсіх каталікоў, не толькі каталікоў-беларусаў, але і каталікоў-немцаў, а сярод немцаў Заходняй Беларусі каталікі складалі пераважную большасць; * Большасць этнічных немцаў [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] або [[Беластоцкае ваяводства (1919—1939)|Беластоцкага ваяводства]] былі ўжо даўно абеларушчаны ці паланізаваны, што ад нямецкіх каранёў заставалася толькі прозвішча. Разам з беларусамі немцы, украінцы і яўрэі складалі [[Блок нацыянальных меншасцей]] ({{lang-pl|Blok Mniejszości Narodowych, BMN}}), які быў утвораны 17 жніўня 1922 года ў час выбараў у польскі [[Сойм]] міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. Мэтай БНМ было праведзенне супольнай выбарчай акцыі і наступнай дзейнасці ў сойме. Галоўнай мэтай Блоку было нацыянальнае раўнапраўе. Але пасля выбараў 1930 года дзеля нямецкіх прадстаўнікоў у [[Сойм Польшчы|польскім Сойме]] скарацілася. На пачатку 1930-х гг. польскі ўрад пачаў праводзіць палітыку [[Культурная асіміляцыя|асіміляцыі]] нацыянальных і рэлігійных меншасцей{{ref+|Асіміляцыя стала часткай новай палітыкі Польшчы, больш вядомай як '''«[[санацыя (Польшча)|санацыя]]»''' (з [[лацінская мова|лаціны]] ''sanatio'' — «аздараўленне») — мелася на ўвазе маральнае здароўе грамадства, якая была ўсталявана пасля таго як у 1926 годзе [[Юзаф Пілсудскі]] захапіў уладу і фактычна ўстанавіў [[аўтарытарны рэжым]].}}. У Польшчы хутка расло напружанне на тэрыторыі з нямецкім насельніцтвам<ref>Leslie, R. F. (1983). The History of Poland Since 1863. Cambridge: Cambridge University Press. {{ISBN|978-0-521-27501-9}}, p. 182.{{ref-en}}</ref>, што ў будучым стане адной з прычын [[Польская кампанія вермахта (1939)|нападу]] [[Трэці Рэйх|Германіі]] на Польшчу. Нацыянальны рух немцаў, а таксама ўкраінцаў, беларусаў і яўрэяў жорстка падаўляўся, як прававымі сродкамі (палітычныя судовыя працэсы), так і сілавымі метадамі — збіццё, інтэрнаванне без судовых рашэнняў у створаны ў 1934 годзе [[Бяроза-Картузскі канцэнтрацыйны лагер|лагер]] у [[Бяроза Картузская|Бярозе Картузскай]]<ref name="viazni">[http://naviny.by/rubrics/society/2009/06/17/ic_articles_116_163194/ Концлагерь в Березе-Картузской — продукт польского «государственного несварения»], Навіны.by</ref>. У 1938 годзе ў Брэсце была ўзведзена [[Кірха Святога Антонія Падуанскага (Брэст)|кальвінісцкая кірха]], у выніку чаго Брэст апынулася адным з цэнтраў пратэстанцкай царквы ў міжваеннай Польшчы, праўда ненадоўга. 1 верасня 1939 года Германія [[Польская кампанія 1939 года|напала]] на Польшчу, 14 верасня [[вермахт|нямецкія войскі]] ўступілі ў Заходнюю Беларусь. У гэтай сітуацыі, карыстаючыся панікай, улады ў свае рукі ў некаторых заходнебеларускіх гарадах спрабавалі ўзяць мясцовыя немцы, была сфарміравана нават «народная паліцыя»<ref name="viazni"/>, але ў выніку нападу [[СССР]] на [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчу]] Заходняя Беларусь апынулася пад савецкай адміністрацыяй. [[Віленскі край]] з [[Вільня]]й быў перададзены [[Літва|Літве]], а рэшта земляў 2 лістапада 1939 года была ўключана ў склад [[БССР]]. На момант далучэння да БССР у Заходняй Беларусі налічвалася 10,4 тыс. немцаў, агульная колькасць этнічных немцаў невядома, але цалкам верагодна, што яна была значна больш за афіцыйныя звесткі. У 1945 годзе савецкімі ўладамі была знішчана кірха ў Брэсце. === Беларускія немцы ў час [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] === {{Асноўны артыкул|Фольксдойчэ|Фолькліст}} 22 чэрвеня 1941 года а 4-й гадзіне раніцы [[Трэці рэйх|Германія]] напа­ла на [[Савецкі Саюз]]. У [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] не паспелі заклікаць у войска мясцовых мужчын, не паспелі таксама знішчыць усе «небяспечныя элементы». Пры адступленні расстрэльвалі палітычных вязняў у 32 турмах Беларусі. На тэрыторыі [[БССР]] (да 1939) на той момант амаль не заставалася этнічных немцаў, усе яны былі ці знічшаныя, ці дэпартаваныя{{ref+|Толькі за верасень — кастрычнік 1941 года было дэпартавана 446 480 савецкіх немцаў<ref>''Иосиф Сталин — Лаврентию Берии: «Их надо депортировать…»:'' док-ты, факты, коммент. / Вступ. ст., сост., послесл. д-ра ист. наук, проф. Н. Ф. Бугая. — М.,1992. С. 37 {{ref-ru}}</ref>, усяго за перыяд вайны было дэпартавана каля 950 тыс. савецкіх немцаў<ref>''Земсков В. Н.'' Спецпоселенцы в СССР, 1930—1960. М.: Наука, 2005, с. 94 {{ref-ru}}</ref>.}}, ці дабітыя пры адступленні, пашанцавала толькі адзінкам. У Заходняй Беларусі сітуацыя была крыху лепей, там пражывала яшчэ нямецкае насельніцтва, якое з нейкіх прычын ці пазбегла рэпрэсій, ці змагло ўтаіць нямецкае паходжанне (ці проста пра паходжанне нават не ведалі), ці проста да іх не паспелі дайсці. Усяго, аднак, [[фольксдойчэ]]{{ref+|'''Фольксдойчэ''' ({{lang-de|Volksdeutsche}}) — пазначэнне «[[этнас|этнічных]] [[немцы|немцаў]]» да 1945 года, якія жылі ў дыяспары, гэта значыць па-за межамі [[Германія|Германіі]]. У адрозненне ад «рэйхсдойчэ» ({{lang-de|Reichsdeutsche}}, «[[немцы|немцаў]] [[Трэці рэйх|рэйха]]»), прыналежнасць да «фольксдойчэ» («нямецкасць») усталёўвалася па асобных прыкметах — па «сямейнай гісторыі» (ці былі бацькі дойчэ), па [[нямецкая мова|нямецкай мове]] як роднай, па прозвішчы, па царкоўных запісах і г. д.}} ў Беларусі было значна менш, чым у краінах [[Прыбалтыка|Прыбалтыкі]] і ва [[Украіна|Украіне]]. Пасля пачатку акупацыі краін Усходняй Еўропы войскамі Германіі ў верасні 1939 года нямецкі бок, а менавіта арганізацыя «фольксдойчэ мітэльштэлле», арганізавала цэнтральнае рэгістрацыйнае бюро, названае «''Спіс нямецкіх грамадзян''» ({{lang-de|«Deutsche Volksliste»}}, скаг. DVL), дзе яны рэгістравалі немцаў з грамадзянствам акупаваных краін як фольксдойчэ. Мясцовае ненямецкае насельніцтва было вельмі зацікаўлена ў трапленні ў гэты спіс, бо тым, хто лічыўся ў дадзеным спісе, былі пакладзены вызначаныя выгоды, уключаючы лепшае харчаванне і адмысловы прававы статус. {{пачатак цытаты}} '''Deutsche Volksliste''' падзяляў фольксдойчэ на 4 катэгорыі: * '''Катэгорыя I''': Асоба нямецкага паходжання, якая прапанавала свае паслугі рэйху да 1939. * '''Катэгорыя II''': Асоба нямецкага паходжання, якая засталася пасіўнай. * '''Катэгорыя III''': Асоба нямецкага паходжання, этнічна нямецкая, якая часткова змяшалася з мясцовым насельніцтвам, напг., пасродкам шлюбу з мясцовым партнёрам, ці пасродкам рабочых сувязяў (на тэрыторыі Польшчы гэта асабліва датычылася [[Сілезцы|сілезцаў]] і [[Кашубы|кашубаў]]). * '''Катэгорыя IV''': Асоба з нямецкімі продкамі, якая падтрымлівае «абнямечванне», але продкі былі культурна адзіныя з мясцовым насельніцтвам. {{канец цытаты}} Кожнаму немцу, пацвердзіўшаму сваю нацыянальнасць, уладамі рэйха выдаваўся адпаведны дакумент — фолькліст ({{lang-de|Volksliste}}), які гуляў ролю пашпарта і пасведчання «чысціні расы», што было неабходна на выпадак узнікнення падозранняў у пільных грамадзян рэйха ці мясцовых органаў [[гэстапа]]. [[Файл:Bundesarchiv Bild 183-1991-0205-510, Sowjetunion, SS-Reiter bei Mosyr im Einsatz gegen Partisanen.jpg|thumb|200px|май 1943 года, [[Мазыр]], [[БССР]]. Салдаты дывізіі [[8-я кавалерыйская дывізія СС «Флорыян Гаер»|8-й кавалерыйскай дывізіі СС «Флорыян Гаер»]], сярод якіх, цалкам магчыма, былі ўраджэнцы Беларусі, удзельнічаюць у антыпартызанскім рэйдзе.]] На тэрыторыі акупаваных краін, у тым ліку ў [[Польшча|Польшчы]] і Заходняй Беларусі, статус фольксдойчэ (незалежна ад катэгорыі) даваў шмат самых розных палогак і прывілеяў пры адным істотным абавязку: фольксдойчэ абавязкова падлягалі прызыву ў [[вермахт]] ці [[войскі СС]]. Да таго ж у вачах як польскіх улад у эміграцыі, так і савецкіх, яны былі ворагамі і здраднікамі. Сярод немцаў Беларусі доля тых, хто запісаўся ў фолькліст, была вельма малая. Справа ў тым, што мясцовыя немцы ўжо даўно былі часткай [[беларусы|беларусаў]], не ведалі нямецкай мовы (ці ведалі, але ўжо вельмі слаба), і, нягледзячы на тое, што яны маглі даказаць свае нямецкія карані з дапамогай прозвішча, архіваў ці дакументаў, яны былі вельмі далёкія ад ідэй [[нацызм]]у. Шмат беларусаў з нямецкімі каранямі, хаваючы паходжанне, ваявалі ў [[Армія Краёва|Арміі Краёвай]], у [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]], у шэрагах [[Савецкія партызаны|партызан]]. Тыя ж беларускія фольксдойчэ, якія пагадзіліся падпісаць фолькліст, былі абавязаны праходзіць службу ў [[вермахт|вермахце]] або [[войскі СС|войсках СС]]. Меркавана, што беларускія фольксдойчэ, як і ўкраінскія, маглі ўдзельнічаць у стварэнні кавалерыйскага палка СС, які паводле інфармацыі некаторых даследчыкаў<ref>{{кніга|аўтар = Семиряга М.|загаловак = Тюремная империя нацизма и её крах|месца = М.|выдавецтва = Юридическая литература|год = 1991|старонак = 384|isbn = 5-7260-0272-5|мова = ru}}</ref>, быў утвораны ў 1943 годзе ў раёне [[Днепрапятроўск]]у і складаўся цалкам з фольксдойчэ. Хутчэй за ўсё, паводле меркавання гісторыкаў<ref>{{cite web |author = Соловьев А. В. |url = http://sgu.ru/faculties/historical/sc.publication/vseob.hist./viip/docs/20.pdf |title = Фольксдойче и их взаимоотношения с нацистскими организациями в Рейскомиссариате Украина |publisher = Саратовский Государственный Университет |date = 13 февраля 2008 |language = ru |accessdate = 23 сакавіка 2019 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080229064617/http://sgu.ru/faculties/historical/sc.publication/vseob.hist./viip/docs/20.pdf |archivedate = 29 лютага 2008 |deadurl = yes }}</ref>, полк уліўся ў шэрагі [[8-я кавалерыйская дывізія СС «Флорыян Гаер»|8-й кавалерыйскай дывізіі СС «Флорыян Гаер»]]. Дывізія служыла на Усходнім фронце, а таму найбольш падыходзіла для вышэйзгаданага палка. Цікавай і вельмі спрэчнай асобай гісторыі [[Вялікая Айчынная вайна|нямецка-савецкай вайны]] з'яўляецца беларускі немец [[Уладзімір Гіль]] — палкоўнік [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]], заснавальнік і кіраўнік [[Баявы саюз расійскіх нацыяналістаў|Баявога саюза расійскіх нацыяналістаў]] і камандзір [[1-я расійская нацыянальная брыгада СС «Дружына»|1-й расійскай нацыянальнай брыгады СС]], пазней перайшоў на бок [[Савецкія партызаны ў нямецка-савецкай вайне|савецкіх партызан]]. У канцы вайны тых немцаў, якія ваявалі на баку [[Трэці рэйх|Германіі]] і здаліся заходнім саюзнікам у палон, чакаў розны лёс: жыхары Заходняй Беларусі (да 1939), у адрозненне ад жыхароў [[БССР]] (да 1939), не выдаваліся саюзнікамі [[СССР]] і атрымалі магчымасць застацца жыць у Германіі ці эміграваць у [[Амерыка|Амерыку]]. Некаторыя немцы адступалі ў 1944 годзе разам з нямецкімі войскамі ў Германію{{ref+|Усяго каля 350 тыс. этнічных немцаў у 1942—1944 гг. былі пераселены з тэрыторыі Беларусі і Украіны на захад<ref name="niemcy5"/>.}}. Яшчэ некаторая частка немцаў Заходняй Беларусі, скарыстаўшыся магчымасцю, з'ехалі ў [[ПНР|Польшу]] ў 1944—1946 гадах. З таго часу на тэрыторыі Беларусі засталіся толькі нешматлікія этнічныя немцы, дэпартаваныя жа беларускія немцы, атрымаўшы ў 1980-х дазвол на вяртанне, ад’яжджалі ўжо ў [[ФРГ|Германію]]. == Сучаснасць == [[Файл:Вп леонид вольский.jpg|thumb|[[Лявон Вольскі]] — беларускі музыка, літаратар, [[мастак]]. Заснавальнік «[[Мроя|Мроі]]», [[N.R.M.]] і «[[Крамбамбуля (гурт)|Крамбамбулі]]». Паходзіць з немцаў Магілёва.]] Пасля вайны шматлікія немцы пад страхам рэпрэсій хавалі сваю нацыянальнасць, змянялі імёны і прозвішчы<ref name="niemcy3"/>. За прыналежнасць да нямецкай нацыі не бралі на вучобу ў [[ВНУ]]<ref name="niemcy3"/>. У 1979 годзе ў БССР упершыню з часоў Другой сусветнай вайны была зафіксавана значная колькасць немцаў<ref name="niemcy5"/>. З пераважна сельскага насельніцтва немцы ў Беларусі пераўтварыліся ў гарадское насельніцтва<ref name="niemcy5"/>. У 1990-я гады ў Беларусі на ўздыме нацыянальнай самасвядомасці пачалі адчыняцца грамадскія арганізацыі нямецкай культуры, якія вярталі да вытокаў культуры і побыту свайго народа<ref name="niemcy3"/>. У 1990 годзе была зарэгістравана супольнасць [[немцы|немцаў]] [[Беларусь|Беларусі]] «[[Відэрбург]]» з цэнтрам нямецкай культуры, асноўнай мэтай гэтага цэнтра з'яўляецца вывучэнне нямецкай [[нямецкая мова|мовы]], [[гісторыя Германіі|гісторыі]] і [[культура Германіі|культуры]], арганізацыя культурнага дыялогу з [[Германія]]й<ref name="niemcy"/>. У лістападзе 1990 года адбылося першае пасяджэнне Беларускага грамадства немцаў<ref name="niemcy4"/>. У 1994-м было зарэгістравана аб’яднанне нямецкай культуры «Масты», у 1997-м "Беларуская суполка немцаў «Нямецкі дом»<ref name="niemcy4"/>. Але ў гэты ж час пачаўся масавы ад’езд беларускіх немцаў у [[ФРГ|Германію]]<ref name="niemcy3"/>. А таму за апошнія годы спынілі працу цэнтры нямецкай культуры ў [[Гродна|Гродне]], [[Ліда|Лідзе]] і [[Віцебск]]у<ref name="niemcy3"/>. У [[Мінск]]у было зачынена найстарэйшае рэспубліканскае таварыства нямецкай культуры «Адраджэнне», знакам якога была птушка [[Фенікс (міфалогія)|Фенікс]], якая паўстае з попелу<ref name="niemcy3"/>. З усіх арганізацый, якія аб’ядноўваюць беларускіх немцаў, прайшлі перарэгістрацыю ў [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Мінюсце]] толькі тры — у [[Гомель|Гомелі]], [[Бабруйск]]у і [[Мінск]]у, дзе працуе «Нямецкі дом»<ref name="niemcy3"/>. «Нямецкі дом» узначальвае [[Андрэй Шлегэль]], асноўныя задачы суполкі — развіццё культурных сувязяў паміж народамі; умацаванне навуковых кантактаў з Грамадскай акадэміяй навук расійскіх немцаў; спрыянне рэалізацыі сябрамі аб’яднання сваіх грамадзянскіх, сацыяльных і культурных правоў; аказанне матэрыяльнай дапамогі перасяленцам і іншым сябрам аб’яднання «Нямецкі дом»<ref name="niemcy4"/>. Дзейнічае таксама аб’яднанне нямецкай культуры «Масты», якім кіруе [[Вольга Штокман]], асноўныя задачы аб’яднання — адраджэнне нацыянальнай культуры сярод немцаў, якія жывуць у Беларусі, а таксама пошук шляхоў паразумення і пагаднення паміж народамі<ref name="niemcy4"/>. Да нашага часу ў Беларусі захаваліся толькі 4 лютэранскія кірхі, але толькі ў Гродна ў 1995 годзе, дзякуючы [[Аляксандр Мілінкевіч|Аляксандру Мілінкевічу]] (які тады кіраваў пытаннямі культуры і рэлігіі ў Гродзенскім гарвыканкаме), кірху [[Лютэранская кірха (Гродна)|Святога Яна]] аддалі вернікам<ref name="niemcy3"/>. Паводле [[Перапіс насельніцтва Беларусі 2009 года|перапісу]] 2009 года, у [[Беларусь|Беларусі]] пражывалі 2474 немцы<ref name="STAT"/>, абсалютная большасць з якіх не з'яўляецца нашчадкамі тых немцаў, якія пасяліліся тут да XX ст., але ў Беларусі да гэтых пор пражываюць нашчадкі немцаў-каланістаў, якія перасяліліся сюды ў XIV—XIX ст., некаторыя з якіх захавалі нямецкія прозвішчы (часам у скажоным выглядзе), цяпер у [[Мінск]]у, [[Магілёў|Магілёве]], [[Гродна|Гродне]], [[Полацк]]у, [[Брэст|Брэсце]] пражываюць нашчадкі нямецкіх грамадаў гэтых гарадоў, на [[Гомель]]шчыне пражываюць нашчадкі [[палескія немцы|палескіх немцаў]], на [[Маладзечна|Маладзечаншчыне]] і [[Ліда|Лідчыне]] пражываюць нашчадкі [[віленскія немцы|віленскіх немцаў]], нашчадкі немцаў пражываюць таксама і на [[Віцебск|Віцебшчыне]]. == Традыцыйная культура беларускіх немцаў == [[Файл:Нямецкая каляніская сядзіба.jpg|thumb|Сядзіба немцаў-каланістаў]] === Гаспадарчыя заняткі === У гаспадарчым плане немцы значна абыходзілі мясцовых жыхароў; так, пасяліўшыся на [[Палессе|Палессі]], немцы зарыентавалі свае гаспадаркі на жывёлагадоўлю малочнага кірунку і прытрымваліся дадзенага тыпу гаспадарання ў 20-я гг. Ужо перад [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайной]] малочныя гаспадаркі немцаў дасягнулі значнага развіцця і з'яўляліся высокарэнтабельнымі. Відавочна, дадзеная культура гаспадарання склалася яшчэ ва [[Украінскія немцы|ўкраінскі]] перыяд жыцця беларускіх немцаў-каланістаў.<ref name="niemcy2"/> Рыначная скіраванасць гаспадарак выяўлялася ў выкарыстанні завадовай малочнай скаціны. [[Карова|Каровы]] ў нямецкіх калоніях давалі да 18 л малака (паводле звестак на 1930 г.). Немцы трымалі так званыя «каланісцкія» («нямецка-каланісцкія») пароды кароў — чорную і чырвоную «нямецкую». Папулярныя былі і метысы замежных парод — галандскія сыменталы і інш. Нямецкая парода кароў складала значную частку мясцовай племянной скаціны і ахвотна набывалася [[калгас]]амі. Для кармлення кароў каланісты ўсё больш сеялі [[канюшына|канюшыну]], [[віка|віку]], вырошчвалася [[гародніна]]. З іншых сельскагаспадарчых культур былі распаўсюджаны [[жыта]], [[авёс]], [[грэчка]], [[гарох]]. Для патрэб сям’і трымаліся [[авечка|авечкі]] і [[свіння|свінні]]. Разводзілі хатнюю птушку.<ref name="niemcy2"/> Асновай нямецкай гаспадаркі з'яўлялася [[карова]]: яна была галоўнай, асноўнай карміліцай, а грошы, заробленыя ад продажу малочных прадуктаў, давалі магчымасць набыць усё неабходнае. У 1930 годзе лічылася, што наяўнасць 2—3 кароў забяспечвае стабільнае пражыванне сям’і.<ref name="niemcy2"/> Карова ў нямецкай сям’і была аб'ектам усеагульнага клопату. Калі ў навакольнага ненямецкага насельніцтва, у прыватнасці, беларускага, традыцыйна лічылася, што гаспадарчая прэрагатыва мужчын — гэта ўтрыманне [[конь|каня]] і праца з яго выкарыстаннем, а жанчын — занятак каровай, то ў нямецкіх гаспадарках такога падзелу не назіралася.<ref name="niemcy2"/> Высокім узроўнем развіцця адрознівалася кааперацыя ў асяроддзі нямецкіх сялян-каланістаў — як у спажывецкай, так і ў вытворчай форме. Паспяхова функцыянавалі малочныя таварыствы (талакі) — аб’яднанні па зборы і перапрацоўцы малака.<ref name="niemcy2"/> Таварыствы выраблялі [[масла]], варылі [[сыр]], у тым ліку і галандскі. Дадзеная сфера вытворчай дзейнасці нямецкага насельніцтва была ўнікальна ў эканамічным сэнсе.<ref name="niemcy2"/> [[Файл:Нямецкая каляніская школа.jpg|thumb|Школа немцаў-каланістаў]] === Прамысловыя і рамесныя заняткі === Сярод нямецкага мужчынскага насельніцтва былі развіты саматужныя рамёствы — [[сталярства]], [[слясарства]], [[цяслярства]] і г. д.<ref name="niemcy2"/> Жанчыны-немкі займаліся [[ткацтва]]м<ref name="niemcy2"/>. Вельмі папулярна сярод немцаў было [[рыбалоўства]], займаліся таксама [[бортніцтва]]м. === Традыцыйнае жылья === Хаты палескіх немцаў, як правіла, былі зрубнага тыпу, з [[асіна|асіны]] і [[алешына|алешыны]]<ref name="niemcy2"/>. З хвоі і елкі не будавалі<ref name="niemcy2"/>. Дахі крыліся гонтай<ref name="niemcy2"/>. Хата і асноўныя гаспадарчыя пабудовы знаходзіліся пад адным дахам<ref name="niemcy2"/>. Як адзначаюць інфарматары, у двары быў поўны парадак, цяжка было знайсці лішнюю травінку<ref name="niemcy2"/>. Сядзібы агароджваліся жывой загараддзю — елкамі, вербамі<ref name="niemcy2"/>. Такім чынам сад засцерагаўся ад замаразкаў<ref name="niemcy2"/>. Дрэва эканомілі, печы ўзімку тапілі слаба, саграваліся пярынамі<ref name="niemcy2"/>. Для іх вырабу разводзілі гусакоў, якіх у час халадоў маглі трымаць у хаце<ref name="niemcy2"/>. У мэтах эканоміі ў якасці подсцілкі для кароў выкарыстоўвалі лісце дрэваў, а не салому<ref name="niemcy2"/>. На Віленшчыне жыллёвыя пабудовы немцаў амаль не адрозніваліся ад мясцовых жыхароў за выключэннем таго, што яны маглі быць значна больш традыцыйна беларускіх хат. Нямецкія пабудовы звычайна знаходзіліся каля лесу, таму што часцяком, калі немцы пераяжджалі на тэрыторыю Беларусі, яны набывалі з зямлёй і частку лесу. Таксама вельмі важным быў поўны парадак: трава абавязкова павінна быць пакошана, плот і дах адрамантаванымі і г. д. === Традыцыйная культура харчавання === У ежы для падрыхтоўкі шматлікіх страў выкарыстоўвалі [[шмалец]]{{ref+|Беларуская назва гусінага тлушчу.}}<ref name="niemcy2"/>. Традыцыйным было ўжыванне [[масла]], сыру. Распаўсюджанай стравай былі [[клёцкі]]<ref name="niemcy2"/>. Як і ў беларусаў, шмат страў гатавалася з бульбы. Таксама вельмі распаўсюджанымі былі мучныя вырабы і пшанічны хлеб. [[Сасіскі]] і [[каўбасы]] лічыліся агульнанямецкімі прадуктамі. Вельмі папулярнымі было нямецкае малако і малочныя прадукты (у прыватнасці сыр), якія лічыліся вельмі якаснымі. Акрамя таго [[Курыца (птушка)|курыны]] [[суп]] з локшынай, [[клёцкі]], [[шніцаль]], [[бульба|бульбяное]] пюрэ, [[Каўбаса|каўбасы]]. З дэсертаў папулярны [[штрудзель]] ці [[грэнкі]]<ref>[http://velia.su/category/povolzhe Кухня российских немцев]{{ref-ru}}</ref> з [[кава]]й (ці яго імітацыяй)<ref>[http://www.proza.ru/2011/11/25/680 Кухня российских немцев сто лет назад]{{ref-ru}}</ref>. Па святах часта рыхтавалі гусака з тушанай [[капуста]]й<ref>[http://www.vkoem.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=186%3A2010-06-01-10-08-27&catid=102%3A2010-05-24-05-21-22&Itemid=103&lang=kz&107bd9f3adf30a656732e5f946a8dcab=2cfac4b2b7e54ddc00fe846c384b9667 Немцы]{{ref-ru}}</ref>. Адзін з класічных напояў — [[піва]]. У будныя дні ўжыванне [[алкаголь|алкаголю]] было непрымальным, у той час, як у выходныя і святы піва было адным з самых папулярных напояў. Менавіта пад уплывам немцаў і яўрэяў у Беларусі ўжывалася і іншая назва піва — ''біра'' (ад нямецкага ''Bier'' — піва). [[Файл:Нямецкія каляністы.jpg|thumb|200px|Нямецкія каланісты]] === Традыцыйны касцюм === Паўсядзённай адзежай немцы практычна не адрозніваліся ад навакольнага насельніцтва<ref name="niemcy2"/>. Выключэнне складала толькі святочная ці абрадавая адзежа, якая вельмі адрознівалася, таму што асобныя нямецкія сем’і перасяляліся з розных рэгіёнаў Германіі, дзе традыцыі па-свойму адрозніваліся. У месцах, дзе немцы жылі калоніямі існавала пэўная сталая традыцыйная адзёжа. Так традыцыйнай жаночай адзежай немцаў на ўсходзе была белая [[кашуля]], сіняя [[спадніца]], [[фартух]], шнураваны [[станік]]-[[гарсаж]] і [[каптур]]. Мужчынская адзежа складалася з белай кашулі з адкладным [[каўняр]]ом, [[камізэлька]]й, вузкіх штаноў па калена, курткі (сіні паўкафтан) і [[чаравік]]оў са спражкай (ці [[боты]]). На галаве — чорны шыракаполы [[капялюш]]<ref>[http://shkolazhizni.ru/archive/0/n-41788/ Эволюция костюма. Как менялся костюм первых немецких переселенцев на Руси?]{{ref-ru}}</ref> ці [[шапка]]<ref>[http://www.schuk.ru/index.php/kultura-nemcev/10-natsionalnye-kostyumy-i-odezhda-nemtsev Национальные костюмы и одежда немцев]{{ref-ru}}</ref>. === Грамадскія традыцыі === Вельмі характэрнай рысай немцаў з'яўлялася высокая і ўстойлівая рэлігійнасць. Менавіта рэлігія галоўным чынам уплывала на грамадскія традыцыі немцаў. У жыцці нямецкай жанчыны [[рэлігія]] з'яўлялася яе складовай часткай, як і сям’я, хатняя гаспадарка, а шмат у чым — асноўным сэнсам яе існавання<ref name="niemcy2"/>. Жыццё рэлігійных грамадаў уяўляла сабою добра адладжаны механізм<ref name="niemcy2"/>. ''«Кожную нядзелю ўсе ад мала да вяліка ходзяць у царкву», «у простай хаце выбудавана [[кірха]], якая кожнае свята перапоўнена народам»'', — сведчаць афіцыйныя справаздачы ўлад<ref name="niemcy2"/>. Пры грамадах працавалі харавыя гурткі, аркестры духавых і смычковых музычных прылад. Так званыя «сектанты», у прыватнасці, [[баптызм|баптысты]], не адгароджваліся ад астатняга нямецкага насельніцтва<ref name="niemcy2"/>. Іх штодзённыя зборы з палаца і аркестрам прыцягвалі да сябе людзей<ref name="niemcy2"/>. Вялікая ўвага надавалася рэлігійнаму навучанню і выхаванню дзяцей у нядзельных школах пры грамадах<ref name="niemcy2"/>. Напрыклад, у Беразоўскім сельсавеце ў 1929 г. працавалі 4 такія школы<ref name="niemcy2"/>. === Традыцыйная сям’я беларускіх немцаў === Для палескіх немцаў была характэрна [[вялікая сям’я]], у той жа час, як для астатніх беларускіх этнічных немцаў — звычайна [[малая сям’я]]. Галоўным у сям’і звычайна з'яўляўся старэйшы мужчына (дзед, бацька). Менавіта яму йшоў увесь прыбытак сям’і, і ўжо менавіта ён распараджаўся сямейным бюджэтам. Дзецям сям’я абавязкова павінна была даць адукацыю, пры гэтым ужо з самага дзяцінства дзецям прывіваліся дысцыпліна, мэтазгоднасць, руплівасць, акуратнасць, імкненне да парадку. === Традыцыйныя звычаі і абрады беларускіх немцаў === Вяселле папярэднічалася абрадам [[сватаўство|сватаўства]] і запрашэння гасцей. Ён быў гэтакі экзатычны для мясцовага ненямецкага насельніцтва, што згадваецца нават у афіцыйнай справаздачы Каралінскага райкама [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]] за 1926 uод: ''«Перад вяселлем віноўнік імпрэзы — жаніх — садзіцца верхам на маленькага размалёванага коніка і заязджае прама ў пакой, запрашаючы гаспадара ў госці»''. Аналагічна сват на ўпрыгожаным стужкамі і кветкамі маленькім кані заяжджаў і разгортваўся ў хаце маладой, у якой гаспадаром былі адкрыты ўсе вокны.<ref name="niemcy2"/> Для вяселля жаніх рыхтаваў спіртное, нявеста — закускі. Вяселле пачыналася звычайна ў суботу ў 10 гадзін раніцы і доўжылася да 10 гадзін вечара. У нядзелю мерапрыемства працягвалася. На вяселлі прысутнічалі толькі запрошаныя людзі, выпівалі тую колькасць спіртнога, якое ім налівалі. Усякая «самадзейнасць» у гэтым пытанні выключалася.<ref name="niemcy2"/> Радасці ў жыцці былі непадзельныя ад нягод. Памерлы да пахавання 3 дні ляжаў у адмыслова абсталяванай яме на памосце. Увесь гэты час, як і на пахаваннях, выконваліся жалобныя песні, чыталіся малітвы. Галашэнняў не было. Хавалі нябожчыка ў чорным адзенні, бяз покрыва. У жалобным рытуале ўдзельнічалі толькі запрошаныя.<ref name="niemcy2"/> === Каляндарныя святы і абрады беларускіх немцаў === Галоўныя святы беларускіх немцаў былі агульныя для ўсіх немцаў — [[Каляды]] і [[Новы год]]. Святкавалі і паважалі ўсе агульнахрысціянскія святы. Апроч агульнахрысціянскіх свят беларускія немцы, як і іншыя немцы, адзначалі ў кастрычніку [[Свята ўраджая]]. На Вялікдзень, лічылася, дзецям прыносіць ласункі [[велікодны заяц]]<ref>[http://skatarina.ru/library/lutvros/lutvros/lr216.htm Лютеранские праздники у немцев в России]{{ref-ru}}</ref>. У нядзелю быў абавязковы выходны. У гэты дзень абавязкова праводзіліся набажэнствы, пасля чаго адпачывалі і весяліліся. Папулярнай сярод немцаў была песня «[[Ах, мой мілы Аўгусцін]]», якую занеслі сюды паўднёванямецкія перасяленцы. == Мова == Мова нямецкіх перасяленцаў залежала ад рэгіёна, з якога яны прыбывалі. Так, большасць нямецкіх перасяленцаў [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] размаўляла на [[паўднёванямецкія мовы|паўднёванямецкіх мовах]], у асаблівасці быў распаўсюджаны [[швабскі дыялект]], але некаторая частка перасяленцаў была з [[Прусія|Прусіі]], дзе размаўлялі на [[паўночнанямецкія мовы|паўночнанямецкай мове]]. У большасці выпадкаў беларускія немцы пераходзілі на [[беларуская мова|беларускую]] ці [[польская мова|польскую мову]] за некалькі (2-4) пакаленняў, частымі былі выпадкі, калі атрымлівалася нямецка-польска-беларуская мешаніна. Нярэдкімі таксама былі выпадкі ўжывання некаторых словаў у беларускай мове, так, напрыклад, нямецкі дзеяслоў мог ужывацца ў беларускай дзеяслоўнай форме і г. д. З той прычыны, што ў Германіі існуе шырокая дыялектная разнастайнасць, у якім большасць [[Дыялекты нямецкай мовы|дыялектаў]] часцяком значна адрозніваюцца ў [[Фанетыка нямецкай мовы|вымаўленні]], граматыцы і словаўжыванні ад агульнапрынятай літаратурнай мовы ({{lang-de|Hochdeutsch}}) і адзін ад аднаго аж да праблем паразумення паміж носьбітамі дыялектаў<ref>{{кніга|аўтар=Жирмунский В. М.|загаловак=История немецкого языка|месца=М.|выдавецтва=Изд-во лит-ры на ин. яз|год=1948|старонкі=74-75}}{{ref-ru}}</ref>, этнічныя немцы, які вярталіся ў Германію, часцяком сутыкаліся з моўнымі праблемамі, што прыходзілася фактычна нанова вывучаць нямецкую літаратурную мову. == Рэлігія == Этнічныя немцы, якія перасяліліся на тэрыторыю Беларусі ў час ВКЛ, а таксама немцы, якія сяліліся ў Заходняй Беларусі, былі ў асноўнай большасці [[каталіцтва|каталікамі]], існавалі таксама [[лютэранства|лютэране]] і [[праваслаўе|праваслаўныя]], былі таксама вернікі кірункаў [[баптызм]]у, [[менаніцтва]] і [[пяцідзясятніцтва]], але іх было значна менш. Абсалютная большасць немцаў [[Палессе|Палесся]] былі [[лютэранства|лютэранамі]], таксама было шмат [[баптызм|баптыстаў]]. З пачатку 20-х гг. у калоніі [[Найманаўка]] мелася суполка [[Евангелізм|евангельскіх]] хрысціян «Heim der Bruder» («Святая хата»)<ref name="niemcy2"/>. Самі яны звалі сябе «Святыя браты», а мясцовыя немцы-лютэране звалі яе «Hopsbruder» («Скакуны»)<ref name="niemcy2"/>. Веруючыя немцы падтрымлівалі цесныя сувязі з аднаверцамі з [[Германія|Германіі]], [[ЗША]], [[Канада|Канады]], розных рэгіёнаў [[СССР]], былі ў курсе рэлігійнага жыцця іх субратоў<ref name="niemcy2"/>. Асабліва ў гэтым плане вылучаліся баптысты, якія мелі сталыя кантакты з іншымі рэгіёнамі ([[Украіна]]й, Паўночным [[Каўказ]]ам, [[Сібір]]ру) праз перапіску, асабістыя кантакты, абмен дэлегацыямі<ref name="niemcy2"/>. Перыядычна мясцовую [[лютэранства|лютэранскую]] грамаду наведвалі нямецкія [[пастар]]ы)<ref name="niemcy2"/>. Яны праводзілі службы, шлюбавалі, выдавалі даведкі пра канфірмацыю, выконвалі іншыя рэлігійна-царкоўныя функцыі<ref name="niemcy2"/>. Неабходную рэлігійную літаратуру ([[Біблія|Бібліі]], песні, [[псалм]]ы) вернікі атрымлівалі з адпаведных замежных цэнтраў (з [[Масква|Масквы]] і [[Адэса|Адэсы]])<ref name="niemcy2"/>. == Дынаміка колькасці немцаў у Беларусі == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:340 barincrement:47 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:50000 ScaleMajor = unit:year increment:25000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1897 from:0 till:49073 bar:1917 from:0 till:36100 bar:1926 from:0 till:7075 bar:1937 from:0 till:9667 bar:1939 from:0 till:8448 bar:1939 from:0 till:19100 bar:1959 from:0 till:1220 bar:1970 from:0 till:1994 bar:1979 from:0 till:2451 bar:1989 from:0 till:3517 bar:1999 from:0 till:4805 bar:2009 from:0 till:2474 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> {| class="wikitable sortable" |+ '''Дынаміка колькасці''' |- |+align="bottom"| |- ! Год !! Колькасць (чал.) !! Колькасць (%) |- |1897 |49 073 |0,49% |- |1917 |36 100 |0,52% |- |1926<ref group="*">Колькасць немцаў у БССР без уліку Заходняй Беларусі.</ref> |7075 |0,14% |- |1937<ref group="*">Колькасць немцаў у БССР без уліку Заходняй Беларусі.</ref> |9667 |0,12% |- |1939<ref group="*">Колькасць немцаў у БССР без уліку Заходняй Беларусі.</ref> |8448 |0,15% |- |1939<ref group="*">Колькасць немцаў у БССР з улікам Заходняй Беларусі.</ref><ref group="*">лічбы не дакладныя.</ref> |19 100 |0,19% |- |1959 |1220 |0,02% |- |1970 |1994 |0,02% |- |1979 |2451 |0,03% |- |1989 |3517 |0,03% |- |1999 |4805 |0,05% |- |2009 |2474 |0,03% |} <references group="*" /> == Беларускія немцы == * [[Антоній Тызенгаўз]]<ref name="stackelberg">Genealogisches Handbuch der baltischen Ritterschaften. Teil 2, Band 1.2: Estland.— Görlitz, 1930. [http://mdz10.bib-bvb.de/~db/bsb00000600/images/index.html?seite=408 s. 391—422], [http://daten.digitale-sammlungen.de/~db/bsb00000601/images/index.html?seite=463 s.48-49] {{ref-de}}</ref> — дзяржаўны і грамадскі дзеяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], мецэнат * [[Тадэвуш Рэйтан]]<ref name="rejtan">{{артыкул|аўтар=[[Зміцер Юркевіч|Юркевіч З.]]|загаловак=Падзяліць — не падзяліцца|спасылка=http://www.kimpress.by/?page=2&id=8558&mode=print|выданне=[[Культура (газета)|Культура]]|тып=[[газета]]|год=16 сакавіка 2013|нумар=[http://www.kimpress.by/?idnum=418 11 (1085)]|старонкі=|issn=}}</ref> — ваенны і палітычны дзеяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] * [[Эмілія Плятэр]]<ref name="plater">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=442|артыкул=Плятэры|аўтар=[[Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта|Вяроўкін-Шэлюта У.]]}}</ref> — збіральніца [[беларусы|беларускага]] фальклору, удзельніца вызваленчага [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] на [[Беларусь|Беларусі]] * {{нп3|Фердынанд Кан||ru|Кан, Фердинанд}}<ref name="pov">[http://wolgadeutsche.ru/lexikon/_Kahn.htm «Кан»// Энциклопедический словарь. Немецкое Поволжье] {{ref-ru}}</ref><ref name="ke">Кан // [[Каталіцкая энцыклапедыя]]. Т.2. Изд. францисканцев. М.:2005. Ст. 734 {{ref-ru}}</ref> — першы біскуп Ціраспальскай епархіі. Настаўнік нямецкай і рускай мовы ў [[Гродна|Гродне]] * [[Радэрык фон Эркерт]]<ref name="etn">{{кніга |аўтар = Навагродскі Т.А. [і інш.] |частка = Глава 1. Гісторыя развіцця этналагічнай навукі Беларусі |загаловак = Этналогія Беларусі: традыцыйная культура насельніцтва ў гістарычнай перспектыве. Вучэб.-метад. дапам. |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = БДУ |год = 2009 |том = |старонкі = 23-24 |старонак = 335 |isbn = 978-985-518-121-8 }}</ref> — даследчык этнаграфіі Беларусі. * {{нп3|Радыён Гэйман||ru|Гейман, Родион Григорьевич}}<ref>Русский биографический словарь: В 25 т. / под наблюдением А. А. Половцова. 1896—1918. {{ref-ru}}</ref> — ураджэнец [[Вільня|Вільні]], прафесар [[Маскоўскі ўніверсітэт|Маскоўскага ўніверсітэта]], хімік, доктар медыцыны, кандыдат філасофіі * [[Альфрэд Ісідар Ромер]]<ref name="romer">Ремер, дворянский род // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. {{ref-ru}}</ref> — [[жывапісец]], [[скульптар]], медальер, [[мастацтвазнавец]], этнограф * {{нп3|Аляксандр Хенкель||ru|Генкель, Александр Германович}}<ref>[http://rusdeutsch-panorama.ru/jencik_statja.php?mode=view&site_id=34&own_menu_id=4085 В. Савчук. Генкель Александр Германович]{{ref-ru}}</ref> — ураджэнец [[Вільня|Вільні]], вучоны-[[біёлаг]], [[педагог]], асветнік * [[Эдвард фон Роп]]<ref name="biskup">{{кніга |аўтар = Смалянчук А. |частка = |загаловак = Біскуп Эдвард Роп |арыгінал = |спасылка = |выданне = |месца = |выдавецтва = Беларускі гістарычны часопіс. |год = 1994. |том = № 3 |старонкі = |старонак = |isbn = }}</ref> — рэлігійны і грамадска-палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] * {{нп3|Дзмітрый Ольдэрогэ||ru|Ольдерогге, Дмитрий Алексеевич}}<ref>[http://rusdeutsch-panorama.ru/jencik_statja.php?mode=view&site_id=34&own_menu_id=3875 И. Осницкая. Ольдерогге Дмитрий Алексеевич]{{ref-ru}}</ref> — ураджэнец [[Вільня|Вільні]], вучоны-[[этнограф]], лінгвіст, гісторык * {{нп3|Канстанцін Раўш||ru|Рауш, Константин Михайлович}}<ref>Пак В. Шахматы в шахтерском крае: История шахмат в Донбассе. — Донецк: Донеччина, 2001. — С. 37—46 {{ref-ru}}</ref> — шахматыст, [[акцёр]], рэжысёр * {{нп3|Уладзімір Гіль||ru|Гиль, Владимир Владимирович}}<ref>[http://topwar.ru/38048-zagadka-polkovnika-gilya.html Загадка полковника Гиля]{{ref-ru}}</ref> — палкоўнік [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]], заснавальнік і кіраўнік [[Баявы саюз расійскіх нацыяналістаў|Баявога саюза расійскіх нацыяналістаў]] і камандзір [[1-я расійская нацыянальная брыгада СС «Дружына»|1-й расійскай нацыянальнай брыгады СС]], пазней перайшоў на бок [[Савецкія партызаны ў нямецка-савецкай вайне|савецкіх партызан]] * [[Ота Шміт]]<ref name="schmidt">[https://web.archive.org/web/20060918044350/http://www.ifz.ru/schmidt.html Отто Юльевич Шмидт]{{ref-ru}}</ref>— савецкі [[матэматык]], [[астраном]], даследчык Поўначы, акадэмік Акадэміі навук СССР з 1935 года (член Украінскай Акадэміі навук з 1934, член-карэспандэнт АН СССР з 1933), [[Герой Савецкага Саюза]] (1937) * [[Віталь Вольскі|Віталь]], [[Артур Вольскі|Артур]] і [[Лявон Вольскі|Лявон]] Зэйдэль-Вольскія<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=98047 Дасье NRM]. Наша Ніва</ref><ref>[http://news.tut.by/kaleidoscope/102044.html Лявон Вольский: «В Беларуси есть одна настоящая звезда»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110720220735/http://news.tut.by/kaleidoscope/102044.html |date=20 ліпеня 2011 }}{{ref-ru}}</ref><ref>[http://kamunikat.org/Volski_Lavon.html Лявон Вольскі]</ref><ref>[http://www.goodreads.com/author/show/6868484._ Лявон Вольскі]</ref> * [[Крысціян Хенкель]]<ref name="Khenkel">[http://goals.by/hockey/articles/127373 Goals.by знакомится с одним из самых перспективных белорусских защитников Кристианом Хенкелем] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130326004751/http://goals.by/hockey/articles/127373 |date=26 сакавіка 2013 }}</ref> — беларускі хакеіст == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} == Зноскі == {{Заўвагі|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Навагродскі Т.А. [і інш.]. |частка = Глава 15. Этнічныя групы Беларусі: гісторыя і культура. Немцы. |загаловак = Этналогія Беларусі: традыцыйная культура насельніцтва ў гістарычнай перспектыве. Вучэб.-метад. дапам. |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = БДУ |год = 2009 |том = |старонкі = 310-311 |старонак = 335 |isbn = 978-985-518-121-8 }} * {{кніга |аўтар = Вернер И.Л. |частка = |загаловак = Иностранные подданные в Беларуси (конец XVIII — начало XX вв.) |арыгінал = |спасылка = |выданне = 1-е выд |месца = Минск |выдавецтва = Типография Макарова и К |год = 2012 |том = |старонкі = |старонак = 528 |isbn = 978-985-6818-69-4 |мова = ru }} * {{кніга |аўтар = [[Адам Кіркор|Киркор А.]] |частка = Т.3, Ч.1, Литовское Полесье. |загаловак = Живописная Россия |арыгінал = Живописная Россия: Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении |спасылка = |выданне = 1-е изд. |месца = Санкт-Петербург |выдавецтва = Товарищество М. О. Вольфа |год = 1882 |том = 3. «Литовские и Белорусские губернии» |старонкі = 21 |старонак = 496 |isbn = }} * Немцы России (энциклопедия). В 3-х томах. Москва: Изд-во «Общественная академия наук российских немцев», [[1999]]—2006 (Предс. редкол. В. Карев, О.Кубицкая){{ref-ru}} * {{кніга |аўтар = Пичуков В. |частка = От крестьянки-колонистки до спецпереселенки: трагический путь немецкой женщины Советской Беларуси в межвоенный период |загаловак = Репрессивная политика советской власти в Беларуси. Сборник научных работ |арыгінал = |спасылка = http://kamunikat.org/katalohkamunikat.html?pub_start=12640&pubid=10219 |выданне = 1-е выд |месца = Минск |выдавецтва = Международное историко-просветительское правозащитное и благотворительное общество «Мемориал» |год = 2007 |том = |старонкі = |старонак = 377 |isbn = |мова = ru }} * Савин А.И. Формирование концепции немецкой «пятой колонны» в СССР (середина 1920-х годов). // Вопросы германской истории: Сб. науч. тр. / Ред. кол. С. И. Бобылева и др., Днепропетровск, 2007.{{ref-ru}} * Тугай В.В., Тугай С.М. «Фольксдойче» в Беларуси (1941—1944 гг.). Беларусь і Германія: гісторыя і сучаснасць : Матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі, У 3-х частках. Ч. 2., Мінск, 22 красавіка, 2004 г., Вып. 3.{{ref-ru}} * Тугай В.В. «Рейхсдойче» в рядах белорусских партизан (1941—1944 гг.) // Гісторыя: праблемы выкладання. — 2005. — № 4{{ref-ru}} * Коваль М. В., Медведок П. В. Фольксдойче в Україні (1941—1944 рр.) // Український історичний журнал. 1992. №5.{{ref-uk}} {{Насельніцтва Беларусі}} [[Катэгорыя:Народы Беларусі]] [[Катэгорыя:Нямецкая дыяспара|Беларусь]] g1y9x9o7acjfn9x336evhgmwxb7plzv 100 193297 4161901 4160625 2022-07-19T15:50:38Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Гідрапоніка|2022-07-18T21:10:59Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Chaerophyllum aureum|2022-07-16T05:17:26Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Anthriscus caucalis|2022-07-16T05:09:28Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Хрупляўнік вялікі|2022-07-15T15:27:39Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Dysphania schraderiana|2022-07-15T15:11:21Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лебяда клёналістая|2022-07-15T06:14:47Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лебяда смярдзючая|2022-07-15T06:04:46Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лебяда гібрыдная|2022-07-15T05:50:18Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лябеднік блішчасты|2022-07-14T13:38:03Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лябеднік ружовы|2022-07-14T12:25:40Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Шальнік ланцэтны|2022-07-14T06:46:50Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Шальнік злакавы|2022-07-14T06:32:50Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Fontinalaceae|2022-07-13T20:18:24Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Шматраднік шыпаваты|2022-07-13T19:43:39Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Dryopteris expansa|2022-07-12T19:51:59Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Dryopteris dilatata|2022-07-12T18:18:42Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Podoces panderi|2022-07-12T17:03:56Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Chlamydotis macqueenii|2022-07-12T15:54:25Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Gerbillinae|2022-07-12T15:34:20Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Spermophilus fulvus|2022-07-12T15:24:59Z|Хомелка}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 8e84p9ywgpdacl6jutrqwsi3lqjucho 100 193443 4161902 4158798 2022-07-19T15:51:04Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Экстракляса 2022/2023|2022-07-18T19:20:50Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Серыя А 2022/2023|2022-07-11T19:09:51Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Сезон 2022/2023 ФК Мілан|2022-07-07T16:44:08Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|ФК Марыупаль|2022-07-06T08:06:00Z|Evgen Lewandowskiy}} {{Новы артыкул|Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022-07-03T11:18:56Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Ліга Еўропы УЕФА 2022/2023|2022-06-27T15:57:57Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Чэмпіянат свету па футболе 1946|2022-06-24T09:08:05Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Чэмпіянат свету па футболе 1942|2022-06-24T09:00:36Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023|2022-06-21T17:39:19Z|46.175.14.88}} {{Новы артыкул|Англійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2022-06-18T21:59:04Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Персі Ліса|2022-06-18T14:50:29Z|PERU2022}} {{Новы артыкул|Ла Ліга 2021/2022|2022-06-12T11:20:23Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Ліга 1 у сезоне 2021/2022|2022-06-12T10:08:03Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Мікіта Андрэевіч Баранок|2022-06-07T05:24:56Z|Artsiom91}} {{Новы артыкул|Максім Аляксандравіч Бурко|2022-06-06T19:44:25Z|Artsiom91}} {{Новы артыкул|Мікіта Уладзіміравіч Красноў|2022-06-06T19:15:44Z|Artsiom91}} {{Новы артыкул|Марк Максімавіч Мокін|2022-06-06T17:20:05Z|Artsiom91}} {{Новы артыкул|Глеб Віталевіч Вяршынін|2022-06-06T15:38:57Z|Artsiom91}} {{Новы артыкул|Сезон 2019 ФК Віцебск|2022-06-03T10:01:55Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Сезон 2021 ФК БАТЭ|2022-06-02T12:36:48Z|Паўлюк Шапецька}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> qetymwaf5p3b8sfegma4qj9fi9zxy0l 0 194099 4162062 2917983 2022-07-19T21:38:13Z EmausBot 10096 Робат: выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Бярэзінскае]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Бярэзінскае]] osmjce7x2ycly9cgk91r7vwyzejpckb 10 194233 4161841 4161794 2022-07-19T12:27:12Z Artsiom91 31770 + Кладзько wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Слуцк | колер фону = #0000FF | колер тэксту = #FFFFFF | клуб_спасылка = ФК Слуцк | клуб = Слуцк | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Яўген Кандраценка|Кандраценка]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|3|[[Раман Сяргеевіч Пілецкі|Пілецкі]]}} {{ССК-ігрок|4|[[Пітэр Кінгс|Кінгс]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Куасі Яо Асамуа|Асамуа]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Андрэй Эдуардавіч Выскрабенцаў|Выскрабенцаў]]}} {{ССК-ігрок|9|[[Іскандар Махмадбекавіч Зарабекаў|Зарабекаў]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Сяргей Аляксандравіч Глябко|Глябко]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Арсеній Уладзіміравіч Канцадайлаў|Канцадайлаў]]}} {{ССК-ігрок|12|[[Мікіта Уладзіміравіч Былінкін|Былінкін]]}} {{ССК-ігрок|15|[[Андрэй Уладзіміравіч Рум|Рум]]}} {{ССК-ігрок|17|[[Жэрэмі Мусанго|Мусанго]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Яўген Анатолевіч Апанасовіч|Апанасовіч]]}} {{ССК-ігрок|20|[[Дзяніс Міхайлавіч Образаў|Образаў]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|22|[[Яўген Аляксандравіч Вялько|Вялько]]}} {{ССК-ігрок|23|[[Яраслаў Міхайлавіч Яроцкі|Яроцкі]]}} {{ССК-ігрок|24|[[Максім Іванавіч Санец|Санец]]}} {{ССК-ігрок|25|[[Юрый Мечыслававіч Астравух|Астравух]]}} {{ССК-ігрок|26|[[Канстанцін Сяргеевіч Котаў|Котаў]]}} {{ССК-ігрок|27|[[Ігар Мікалаевіч Заяц|Заяц]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Ілья Васілевіч Бранавец|Бранавец]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|33|[[Кірыл Юр’евіч Вяргейчык|Вяргейчык]]}} {{ССК-ігрок|34|[[Аляксей Максімавіч Калтыгін|Калтыгін]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|35|[[Аліу Лукуман|Лукуман]]}} {{ССК-ігрок|55|[[Павел Юр’евіч Грачышка|Грачышка]]}} {{ССК-ігрок|71|[[Андрэй Аляксандравіч Крэнь|Крэнь]]}} {{ССК-ігрок|74|[[Міхаіл Аляксандравіч Сачкоўскі|Сачкоўскі]]}} {{ССК-ігрок|77|[[Абдул Гафар Сірыма|Сірыма]]}} {{ССК-ігрок|87|[[Уладзіслаў Аляксандравіч Яцкевіч|Яцкевіч]]}} {{ССК-ігрок|88|[[Сяргей Рыгоравіч Русак|Русак]]}} {{ССК-ігрок|99|[[Дзмітрый Фёдаравіч Гірс|Гірс]]}} {{ССК-ігрок||[[Ілья Веліч|Веліч]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок||[[Арцём Анатолевіч Захараў|Захараў]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок||[[Кірыл Кладзько|Кладзько]]}} {{ССК-ігрок||[[Іван Уладзіміравіч Міхнюк|Міхнюк]]}} {{ССК-ігрок||[[Барыс Алегавіч Панкратаў|Панкратаў]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} <!--{{ССК-ігрок||[[Уладзіслаў Аляксандравіч Сычоў|Сычоў]]}}--> |трэнер = [[Аляксандр Вячаслававіч Бразевіч|Аляксандр Бразевіч]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Слуцк]] </noinclude> rwqtai1d9hjoqk5lpotmuhafhs1rm13 0 195247 4162244 3994448 2022-07-20T10:21:26Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki '''Беркут''': * [[Беркут]] (''Aquila chrysaetos'') — від птушак з роду арлы сямейства ястрабіных. * [[Беркут, спецпадраздзяленне]] * [[ХК Беркут, Кіеў]] * БПЛА [[Беркут (АГАТ)]], [[Беркут (Індэла)]] {{неадназначнасць}} osgn36tgf1s0f7gueogqp3cty47u3lf 0 196220 4162060 1778164 2022-07-19T21:37:43Z EmausBot 10096 Робат: выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Беларусь і Еўрапейскі Саюз]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Беларусь і Еўрапейскі Саюз]] 9djulavq5hb3tfygzy56p2nmmpuk5nc 0 197128 4161869 3492329 2022-07-19T13:35:39Z Хомелка 6638 /* Спасылкі */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Святы |імя = Брынальф Альгатсан |арыгінал імя = Brynolf Algotsson |пол = мужчынскі |тып = каталіцкі |выява = Brynolphus.JPG |шырыня = 200 px |апісанне выявы = |дата нараджэння = 1250 |месца нараджэння = |дата смерці = 6.2.1317 |месца смерці = |імя ў міру = |манаскае імя = |шануецца = [[Каталіцкая царква]] |услаўлены = |беатыфікаваны = |кананізаваны = [[1417]] |у ліку = [[святы]] |дзень памяці = [[6 лютага]] |заступнік = |галоўная святыня = |атрыбуты = |дэкананізаваны = |працы = |падзвіжніцтва = [[біскуп]] |вікісховішча = }} ''' Брынальф Альгатсан ''' ({{lang-la|Brynolfus}}, {{lang-sv|Brynolf Algotsson}}; {{Дата нараджэння|||1250}}, {{Месца нараджэння|Швецыя}} — {{Дата смерці|6|02|1317}}, {{Месца смерці|Швецыя}}) — [[святы]] [[Рымска-Каталіцкая Царква|Рымска-Каталіцкай Царквы]], [[біскуп]]. == Біяграфія == Пасля заканчэння навучанні ў [[Парыж]]ы Брынальф вярнуўся ў Швецыю, дзе стаў служыць [[Канонік, каталіцтва|канонікам]] у кафедральным саборы горада [[Скара]]. У 1278 годзе Брынальф быў пасвечаны ў біскупа дыяцэзіі Скара. Быўшы біскупам, Брынальф ступіў у спрэчку са шведскім каралём [[Магнус I Ладулас|Магнусам I]], што стала прычынай таго, што ён быў вымушаны пакінуць сваю біскупскую кафедру з 1288—1289 гг. Святы Брынальф памёр 6 лютага 1317 года. == Услаўленне == Працэс кананізацыі Святога Брынальфа ініцыяваў у [[1416]] годзе шведскі кароль [[Эрык Памеранскі]]. У 1417 годзе [[Рымскі Папа]] [[Марцін V]] [[кананізацыя|прылічыў]] Брынальфа да ліку святых. Дзень памяці ў Каталіцкай Царкве — [[6 лютага]]. == Крыніца == * Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 1: A-C. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 1997, стр. 519. ISBN 83-7097-271-3 {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.santiebeati.it/dettaglio/39720 Індэкс святых] {{ref-it}} {{продкі}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Святыя паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Каталіцкія святыя]] [[Катэгорыя:Святыя Швецыі]] 999yhp5s0gimyyjlww1762mhb484ro0 0 198799 4162130 4048433 2022-07-20T06:08:24Z CommonsDelinker 151 Replacing Sameul_Daniell_-_Kora-Khokhoi_preparing_to_move_-_1805.jpg with [[File:Samuel_Daniell_-_Kora-Khokhoi_preparing_to_move_-_1805.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: Correct author name). wikitext text/x-wiki {{Этнічная група| group = Гатэнтоты <br /> (''Khoekhoe '') | image = [[Выява:Samuel Daniell - Kora-Khokhoi preparing to move - 1805.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab">Малюнак 1805 г.<small> | poptime = | popplace = [[Паўднёвая Афрыка]] | langs = [[кайсанскія мовы]] | rels = [[татэмізм]], [[культ продкаў]], [[пратэстантызм]] | related = [[нама]], [[грыква]] }} '''Гатэнтоты''' ({{lang-nl|Hottentotten}}, саманазва ''Khoekhoe '') — агульная назва часткі [[Кайсанскія народы|кайсанскіх народаў]] [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыкі]], якая займалася [[жывёлагадоўля]]й. Нашчадкамі гатэнтотаў з'яўляюцца [[нама]] і [[грыква]]. == Паходжанне == Гатэнтоты, як і іншы [[кайсанскія народы|кайсанскі]] народ [[сан, народ|сан]], мелі значныя [[фізічная антрапалогія|антрапалагічныя]] адрозненні ад іншых народаў [[Афрыка|Афрыкі]] на поўдзень ад [[Пустыня Сахара|Сахары]]. У розныя часы гэта было прычынай для высоўвання версій паходжання гатэнтотаў з [[Азія|Азіі]]. Аднак у наш час прадстаўнікі [[Негроідная раса#Бушменская малая раса|капоіднай расы]] лічацца абарыгенным насельніцтвам Афрыкі. Іх афрыканскае паходжанне падцвярджаюць [[археалогія|археолагі]] і [[генетыка|генетыкі]]. Раскопкі на паўднёвым захадзе [[ПАР]] паказалі, што характэрная [[жывёлагадоўля|жывёлагадоўчая]] [[культура]] гатэнтотаў там існавала ўжо 1300 гадоў таму. Мяркуецца, што гатэнтоты маглі паходзіць з тэрыторыі [[Батсвана|Батсваны]]. Пад уплывам [[банту]] або самастойна яны асвоілі жывёлагадоўлю і такім чынам адасобіліся ад сан, якія засталіся [[паляванне|паляўнічымі]] і [[збіральніцтва|збіральнікамі]]. Засухі вымусілі продкаў гатэнтотаў разам са статкамі мігрыраваць на паўднёвы захад. У сярэдзіне II тысячагоддзя н. э., калі на поўдні Афрыкі з'явіліся еўрапейскія мараплаўцы, гатэнтоты насялялі землі вакол [[мыс Добрай Надзеі|мыса Добрай Надзеі]]. == Гісторыя == [[Этналогія|Этнолагі]] налічваюць каля 9 племянных супольнасцяў гатэнтотаў, якія насялялі паўднёвы захад [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыкі]] ў [[17 стагоддзе|XVII]] - [[19 стагоддзе|XIX]] стст., аднак дакладны падлік аб'яднанняў гатэнтотаў ускладняецца блытанінай у крыніцах, паколькі еўрапейцы часцяком разумелі пад плямёнамі і буйныя роды, і тэрытарыяльныя злучэнні. У [[1488]] г. [[Партугалія|партугальцы]] адкрылі [[мыс Добрай Надзеі]]. З гэтага моманту гатэнтоты стала кантактавалі з еўрапейскімі мараплаўцамі. У [[1652]] г. [[Нідэрланды|галандскі]] даследчык [[Ян ван Рыбек]] заснаваў [[Горад Кейптаўн|Капскую калонію]], куды пачалі прыбываць перасяленцы з [[Еўропа|Еўропы]]. Паміж імі і гатэнтотамі, якіх перасяленцы лічылі дзікунамі, склаліся даволі складаныя адносіны. З аднаго боку, еўрапейцы былі вымушаны развіваць абмен і [[гандаль]]. З іншага — падманам захоплівалі землі і статкі гатэнтотаў, выкарыстоўвалі іх у якасці [[рабства|рабоў]] і таннай рабочай сілы. Адзін з [[немцы|нямецкіх]] вандроўнікаў [[18 стагоддзе|XVIII]] ст. пісаў, што галандцы палююць на гатэнтотаў як на дзікіх жывёл. Асабліва неспрыяльныя наступствы для гатэнтотаў мела прынесеная еўрапейцамі эпідэмія [[Натуральная воспа|воспы]] [[1712]] г. Яна суправаджалася моцнай засухай і згубай свойскай жывёлы. Многія ацалелыя пасля эпідэміі гатэнтоты былі вымушаны шукаць працу на плантацыях, прымаць звычаі і мову перасяленцаў. Назіралася вялікая колькасць вотпрыскаў ад сумесных легальных і нелегальных [[шлюб]]аў. Толькі некаторыя групы гатэнтотаў захоўвалі папярэдні лад жыцця. У [[18 стагоддзе|XVIII]] - [[19 стагоддзе|XIX]] стст. дзве групы нашчадкаў гатэнтотаў [[нама]] і [[грыква]], сярод якіх было шмат [[крэолы|крэолаў]], мігрыравалі на поўнач. Астатнія гатэнтоты да пачатку [[20 стагоддзе|XX]] ст. канчаткова страцілі свае землі, культуру і мову. == Культура == Гатэнтоты займаліся качавой [[жывёлагадоўля]]й, трымалі [[карова|кароў]], [[Каза свойская|коз]], [[Авечка свойская|авечак]]. Пасля прыходу еўрапейцаў угатэнтотаў з'явіліся [[Конь свойскі|коні]]. Свойская жывёла лічылася супольным багаццем. Яе рэдка забівалі, найчасцей карысталіся [[малако|малочнымі прадуктамі]]. Важную ролю асабліва ў засушлівыя гады мела [[паляванне]]. Гатэнтоты ведалі выраб [[кераміка|керамікі]] і апрацоўку [[метал]]аў. Паселішчы гатэнтотаў былі вялікімі, складаліся з круглых разборных трысняговых хацін, якія ўзімку ацяпляліся з дапамогай скур. У кожным паселішчы жылі прадстаўнікі аднаго роду. У некаторых выпадках да яго сталых жыхароў далучаліся прышлыя сем'і паляўнічых, у тым ліку [[сан, народ|сан]]. Гатэнтоты заставаліся на адным месцы, пакуль хапала [[трава|травы]] для жывёлы, а потым перамяшчаліся ў іншае. Некалькі родаў аб'ядноўваліся ў саюзы. На чале родаў стаялі правадыры. Яны выконвалі функцыі [[суд]]дзяў і загадчыкаў працэса перасялення на новае месца. Улада правадыра перадавалася па спадчыне да старэйшага сына. Вылучаўся пласт заможных жывёлагадоўцаў. У каланіяльныя часы яны самі маглі мець дапаможных рабочых, якім плацілі ежай. Еўрапейскія назіральнікі зазначалі, што гатэнтоты абагаўлялі [[Месяц, спадарожнік Зямлі|Месяц]], арганізоўвалі святы згодна месячным цыклам. Адным з вярхоўных [[бог|багоў]] быў Цуі-'Гааб. Яго лічылі першапродкам, гаспадаром неба, вады і маланак. Цуі-'Гаабу супрацьпастаўлялася бажаство 'Гаўнаб, якое несла хваробы і смерць. Гатэнтоты шанавалі Хаіцы-Аібіб, істоту, што жыла ў вобразе чалавека і шмат разоў перараджалася. Яна разглядалася як заступнік дзяцей, [[медыцына|медыцыны]] і здароўя. Магільні Хаіцы-Аібіб знаходзіліся ў розных месцах, населеных гатэнтотамі, і наведваліся імі для шанавання. У каланіяльны перыяд таксама распаўсюдзілася [[хрысціянства]]. <gallery align=center> Файл:Hottentotten Jagdhund.png|Гатэнтоты на паляванні (1847 г.) Файл:Khoikhoi-nedersetting - 1711.png|Паселішча гатэнтотаў (1711 г.) Файл:Khoi Groups WDL11274.png|Жанчыны-гатэнтоты (пач. XVIII ст) Файл:Harvesting Scene WDL11265.png|Гатэнтоты працуюць на палетках еўрапейскіх перасяленцаў (пач. XVIII ст) </gallery> == Спасылкі == {{Commons|Category:Khoikhoi}} * [http://www.sahistory.org.za/people-south-africa/khoikhoi The Khoikhoi] * [http://www.khoisan.org/reconstructing.htm Reconstructing the Past — the Khoikhoi Where did they come from?] * [http://www.scienceinafrica.com/old/index.php?q=2002/august/khoi.htm Where Have All The Hottentots Gone? The Archaeology And History Of The Khoekhoen] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140528092332/http://www.scienceinafrica.com/old/index.php?q=2002%2Faugust%2Fkhoi.htm |date=28 мая 2014 }} * [http://www.historywiz.com/khoisan.htm History: The Khoikhoi] * [http://africanhistory.about.com/library/weekly/aa-SAColonists1.htm Pre-Colonial cultures in South Africa] * [http://kwekudee-tripdownmemorylane.blogspot.com/2013/06/the-khoikhoi-hottentots-first-people-of.html THE KHOIKHOI (HOTTENTOTS): THE FIRST PEOPLE OF SOUTH AFRICA] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Народы Афрыкі]] [[Катэгорыя:Народы Паўднёвай Афрыкі]] [[Катэгорыя:Кайсанскія народы]] [[Катэгорыя:Зніклыя народы]] 4sxjc551k0z9snmisglwn63v3hrk2z6 0 199540 4162204 3987689 2022-07-20T08:17:12Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Свята-Міхайлаўская царква |Арыгінальная назва = | Выява =Астрамечава. Свята-Міхайлаўская царква (01).jpg | Подпіс выявы = | Шырыня выявы = |Сучасны статус = {{ГККРБ 4|113Г000073}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Вёска |Месцазнаходжанне = [[Вёска Астрамечава|Астрамечава]] |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 16|lat_sec =1.74 |lon_dir = |lon_deg = 23|lon_min = 35|lon_sec =7.21 |region = |CoordScale = |На карце =Беларусь Брэсцкі раён |Канфесія = [[Беларуская праваслаўная царква]] |Епархія = Брэсцкая |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = [[класіцызм]] |Аўтар праекта = невядомы |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = 1846 |Рэліквіі = |Сучасны стан = дзейнічае |Сайт = |Commons = }} {{Значэнні|Свята-Міхайлаўская царква}} '''Свята-Міхайлаўская царква''' — праваслаўная [[царква]], помнік архітэктуры з рысамі стылю позняга класіцызму. Знаходзіцца ў цэнтры вёскі [[вёска Астрамечава|Астрамечава]] [[Брэсцкі раён|Брэсцкага раёна]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Пабудавана ў [[1846]] годзе<ref name="ПХБ">{{крыніцы/Праваслаўныя храмы на Беларусі|}}</ref>. Фундатаркай царквы была Ганна Сузіна (1780—1846), жонка [[Юзаф Швыкоўскі|Юзафа Швыкоўскага]] (1780—1823)<ref name="astramechava">[http://astramechava.somee.com/doklad.html Выступленне на канферэнцыі ў Астрамечава 20, 21 мая 2016 года, прысвечанае 500-годдзю першага пісьмовага ўпамінання сяла Астрамечава]</ref>. Побач з царквой знаходзіцца крыж з трыма надмагільнымі плітамі, надпісы на якіх былі затынкаваны ў [[1950-я]] гг. Мяркуецца, што ў склепе пад помнікам могуць быць пахаваныя Ганна Сузіна (1780—1846) і [[Юзаф Ігнацій Пузына]] (1800—1874), дзед знакамітага паэта, пісьменніка і гісторыка [[Юзаф Эдвард Пузына|Юзафа Эдварда Пузыны]] (1878—1949 гг.)<ref name="astramechava"/>. == Архітэктура == [[Файл:Астрамечава. Свята-Міхайлаўская царква (02).jpg|міні|злева|Царква з боку апсіды]] [[Файл:Астрамечава. Прыцаркоўны крыж-помнік.jpg|міні|злева|Крыж-помнік, пастаўлены ў 18 ст. у гонар мясцовай шляхты]] Пабудавана з бутавага каменю і цэглы, абнесена цаглянай [[агароджа]]й. Тры простыя чатырохсценныя аб’ёмы аб’яднаны ў падоўжна-восевую кампазцыю. Сцены акантаваныя і расчлянёныя [[тынкоўка|атынкаванымі]] і пабеленымі плоскімі і [[рустоўка|руставанымі]] [[лапатка, архітэктура|лапаткамі]], прамавугольнымі аконнымі праёмамі ў простых [[ліштвы|ліштвах]]. Новая стылёвая арыентацыя на формы старажытнарускай архітэктуры праявілася ў надбудове над [[прытвор]]ам васьміграннага яруса [[шатровы дах|шатровай]] [[званіца|званіцы]] з цыбулепадобнай [[галоўка, архітэктура|галоўкай]] у завяршэнні. Такая ж [[галоўка, архітэктура|галоўка]] па цэнтры [[вільчык]]а [[вальмавы дах|вальмавага даху]]. Гэты стылёвы сімбіёз надае архітэктуры храма пераходны эклектычны характар. Да прамавугольнага ў плане асноўнага аб’ёму з усходу далучана трохсценная [[апсіда]]. У перакрытую плоскай бэлечнай столлю малітоўную залу выступаюць [[хоры]] з дэкаратыўнай разной [[агароджа]]й<ref name="ПХБ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Праваслаўныя храмы на Беларусі|}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{ГККРБ|113Г000073}} * {{hram.by|80}} * {{radzima|339}} * {{ГБ|http://globustut.by/ostromeche/index.htm#church}} [[Катэгорыя:Збудаванні Беларусі ў стылі класіцызм]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Брэсцкага раёна]] [[Катэгорыя:Астрамечава]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Міхаіла]] [[Катэгорыя:Храмы Брэсцкай і Кобрынскай епархіі]] [[Катэгорыя:1846 год у Беларусі]] 5ut058c6cc6zu6tj2cnb7zzo5nxs6mm 0 201033 4161871 3066652 2022-07-19T13:39:18Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Матан I''' — цар [[горад Тыр|Тыра]] ў 829—821 гадах да н.э. У антычнай літаратуры сустракаюцца напісанні Мутон, або Метон<ref> Першы Ватыканскі міфаграф III 12, 1 </ref>, у Менандра Эфескага Метэн<ref> Іосіф Флавій. Пра старажытнасць яўрэйскага народа I 18 </ref>, або Мет, бацька [[Дыдона|Дыдоны]], Вергілій заве яго Бел<ref> Сервій. Каментарый да «Энеіды» Вергілія I 343 </ref>. У антычнай міфалогіі цар Тыра, бацька [[Пігмаліён, цар Тыра|Пігмаліёна]] і [[Дыдона|Элісы]]<ref> Юстын. Эпітама Пампея Трога XVIII 4, 3 </ref>. {{зноскі}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Героі старажытнагрэчаскіх міфаў]] [[Катэгорыя:Блізкі Усход у старажытнагрэчаскай міфалогіі]] [[Катэгорыя:Цары фінікійскія]] [[Катэгорыя:Тыр]] 87d1uy6xgkywup3bvcp2a8307qk1slz 0 201034 4161870 3066653 2022-07-19T13:38:47Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{ДД}} {{Значэнні|Пігмаліён}} '''Пігмаліён''' ({{lang-grc|Πυγμαλίων}}) — персанаж антычнай міфалогіі<ref> Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.2. С.312</ref>, вобраз якога ўзыходзіць да рэальнага цара [[горад Тыр|Тыра]]. Паводле Менандра Эфескага, бацька Дыдоны, кіраваў 47 гадоў<ref>Іосіф Флавій. Пра старажытнасць яўрэйскага народа I 18 </ref>, з 820 па 773 гады да н.э. Сын [[Матан I|Мутона]], брат Элісы-[[Дыдона|Дыдоны]]<ref> Юстын. Эпітама Пампея Трога XVIII 4, 3 </ref>. Паводле Вергілія, цар Тыра, які забіў [[Сіхей|Сіхея]]<ref> Вергілій. Энеіда I 346—351 </ref>. {{зноскі}} {{Фінікія}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Героі старажытнагрэчаскіх міфаў]] [[Катэгорыя:Блізкі Усход у старажытнагрэчаскай міфалогіі]] [[Катэгорыя:Цары фінікійскія]] [[Катэгорыя:Тыр]] l3hjhcjujx1r2j2t0igqf39orsql58l 0 201036 4161872 3492531 2022-07-19T13:42:32Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki [[Файл:Estatuillas votivas del templo de Hércules Gaditano.jpg|thumb|Статуэткі з храма Мелькарта у [[Кадыс | Гадэсе]]]] [[Файл:Mozia 1.jpg|thumb|Скульптура Мелькарта(?)]] '''Мелька́рт''', ''Меліке́рт'' (ад {{lang-el|Μελικέρτης}}, [[эліны|элінізаванае]] [[фінікійцы|фінікійскае]] <span dir="rtl">[[Файл:phoenician mem.png|12px|מ]][[Файл:phoenician lamedh.png|12px|ל]][[Файл:phoenician qof.png|12px|ק]][[Файл:phoenician res.png|12px|רְ]][[Файл:phoenician taw.png|12px|תְּ]]</span>, Milk-Qart, «цар горада») — у фінікійскай [[рэлігія|рэлігіі]] і [[міфалогія|міфалогіі]] — [[бог]]-заступнік мараплаўства і горада [[горад Цір|Ціра]], які атаясамляўся грэкамі з [[Геракл]]ам. Шанаваўся ў Ціры і Фасасе<ref> Герадот. Гісторыя II 44; Паўсаній. Апісанне Элады V 25, 12; Курцый Руф. Гісторыя Аляксандра Вялікага IV 2, 3 </ref>. Спачатку быў богам прыроды, якая адраджаецца. Паводле сведчання [[Менандр Эфескі | Менандра Эфескага]] свята Мелькарта адзначалі ў лютым-сакавіку <ref> [[Іосіф Флавій]]. Пра старажытнасць яўрэйскага народа, I, 18 </ref>. Пераказы называлі Мелькарта сынам [[Дэмар]]а <ref> [[Еўсевій Кесарыйскі]]. Падрыхтоўка да Евангелля. I, 10, 27</ref> і [[Астарта | Астарты]] <ref> [[Цыцэрон]]. Пра прыроду багоў, III, 16, 42 </ref>, якога выгадавала казачная лань з меднымі нагамі. З самага нараджэння вёў непрымірымую барацьбу з богам смерці [[Мот, міфалогія| Мотам]]. Перамог жахлівага змяя з сямю галовамі, адолеў пасланых Мотам львоў і [[грыфон]]аў (апошніх — з дапамогай свайго спадарожніка [[Эшмун]]а), перамог самага Мота, які ператвараўся ў вепрука і быка, пасля ўсё ж быў забіты Мотам, але адрадзіўся (дзякуючы Эшмун, які даў яму пачуць пах перапёлкі <ref> [[Афінах]], IX, 47, 392 </ref>), спусціўся ў царства мёртвых і вынес з яго душу паплечніка — з дапамогай багіні сонца. Пазней Мелькарт і сам ператварыўся ў бога сонца і заступніка агню <ref> [[Нон]]. Дыянісіяка XL, 369—374 </ref>. Адпаведна зведала змены і легенда аб адраджэнні Мелькарта, які цяпер спальваў сябе ў свяшчэнным агні і набіраўся новай маладосці. У [[Кадыс | Гадэсе]], дзе нібыта існавала магіла Мелькарта <ref> [[Пампоній Мела]], III, 46</ref><ref>[[Арнобій]]. Супраць язычнікаў, I, 36 </ref> падчас свята ў яго гонар з горада выганялі ўсіх іншаземцаў і спальвалі выяву Мелькарта, які сядзеў на [[гіпакамп]]е <ref> [[Паўсаній]]. Апісанне Элады, IX, 4, 6</ref>. Гіпакамп ператварыўся ў спадарожніка Мелькарта з развіццём фінікійскага мараплаўства і ператварэннем Мелькарта на марскога бога. Тады ж з'явілася новая версія гібелі і адраджэння бога — нібыта Астарта з нованароджаным Мелькартам, якую перасладваў Мот, кінулася ў мора, але Мелькарт выплыў, ператварыўшыся ў [[дэльфін]]а. Гэта легенда была запазычана грэкамі (міф пра [[Мелікерт]]а). Мелькарт быў таксама богам горада [[горад Цір | Цір]] (уласна, яго імя часта інтэрпрэтуюць як «ўладальнік Ціра», падобна да [[бібл]]скай [[Баалат-Гебал]] ці [[сідон]]скага [[Ваал-Цыдон]]а). Легенда аб заснаванні Ціра сцвярджала, што Мелькарт загадаў жыхарам ўзбярэжжа пабудаваць карабель (па ўзоры рыбы [[наўціл]]), пераплысці на Амбразійскія скалы, што блукалі ў моры, прынесці ахвяры і, калі скалы спыняцца, пабудаваць на іх горад <ref> [[Нон]]. Дыянісіяка, XL, 443—534</ref>. Іншая легенда прыпісвала Мелькарту (дакладней яго сабаку) адкрыццё [[пурпур]]у<ref>[[Юлій Полукс | Полукс]]. Анамастыкон, 1, 45</ref>. Ужо як абаронца Ціра Мелькарта ўшаноўвалі і як заступніка [[фінікійскага каланізацыя | каланізацыі]] (усе фінікійскія калоніі былі заснаваныя ціранамі). Пазней з'явіліся і пераказы аб плаванні гэтага бога на захад Міжземнага мора - да [[Гібралтар]]а <ref> [[Салюсцій]]. Югурцінская вайна, XVIII, 2—3</ref>), які самі фінікійцы называлі «слупамі Мелькарта» (адсюль, верагодна, і пайшла яго грэчаская назва [[Геркулесавы слупы]]), хоць, магчыма, што гэта назва тычылася не столькі Гібралтара, колькі вострава [[Кацінуса]], дзе быў размешчаны храм Мелькарта, калоны якога былі выраблены з бронзы. Ёсць легенда, як яго статуя прыплыла на плыце з Ціра ў [[Эрыфры]] <ref> Паўсаній. Апісанне Элады VII 5, 5-7 </ref>. У класічную эпоху грэкі атаясамлялі Мелькарта з [[Геракл]]ам. Лічылася, што «цірыйскі Геракл» быў пахаваны ў Іспаніі<ref> Арнобій. Супраць язычнікаў I 36 </ref>. У двухмоўным надпісе з Мальты імя Мелькарт перакладзена як Геракл-архегет <ref> Malkin I. Myth and territory in the Spartan Mediterranean. Cambridge UP. 2003. P.214 </ref>. Паводле Менандра Эфескага, яго храм у Ціры узвёў цар [[Хіром]] <ref> Іосіф Флавій. Пра старажытнасць яўрэйскага народа I 18 </ref>. [[Герадот]] згадвае сваё наведванне цірскага [[храм]]а Мелькарта, называючы яго храмам [[Геракл]]а Цірскага. == Гл. таксама == * [[Мелікерт]] {{зноскі}} {{Фінікія}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Блізкі Усход у старажытнагрэчаскай міфалогіі]] [[Катэгорыя:Заходнесеміцкая міфалогія]] 0yvb4ofsyt6saeu0th1eko73gx4r6pw 0 202112 4162176 3970116 2022-07-20T07:17:08Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Файл:POL województwo dolnośląskie COA.svg|thumb|150px|Герб Ніжняй Сілезіі]] '''Ніжняя Сілезія''' ({{lang-szl|Dolny Ślůnsk}}, {{lang-pl|Dolny Śląsk}}, {{lang-sli|Niederschläsing}}, {{lang-de|Niederschlesien}}) — частка гістарычнай вобласці [[Сілезія]], размешчаная на паўднёвым захадзе [[Польшча|Польшчы]], галоўным чынам на тэрыторыі [[Ніжнесілезскае ваяводства|Ніжнесілезскага ваяводства]]. Ніжняя Сілезія ляжыць па абодвух берагах сярэдняга цячэння [[Одра|Одры]]. == Гісторыя == === Польскае княства === У старажытнасці тэрыторыю Ніжняй Сілезіі засялялі розныя [[кельты|кельцкія]], а пазней [[германцы|германскія]] плямёны, перш за ўсё [[вандалы]]. У [[V]] стагоддзі германцы былі выцеснены [[славяне|славянамі]], якія прыйшлі з усходу. У крыніцах [[IX]] стагоддзя ўтрымліваюцца згадкі пра славянскія плямёны слянзан, трабавян, дзядашан, якія пражывалі на тэрыторыі Ніжняй Сілезіі. Да гэтага часу адносіцца ўзнікненне першых гарадскіх цэнтраў сілезскіх славян, з якіх найбуйнейшым з самага пачатку стаў [[Уроцлаў]]. У [[X]] стагоддзі Ніжняя Сілезія была ўлучана ў склад [[Княства Чэхія|Чэшскага княства]], але ў [[990]] годзе пасля зацятай барацьбы яна была заваявана польскім князем [[Мешка I]] і ўвайшла ў склад [[Польшча|Польскай дзяржавы]]. Напачатку [[XI]] стагоддзя было заснавана [[Уроцлаўскае біскупства]], якое стала галоўнай рухаючай сілай хрысціянізацыі ў Сілезіі. У [[1038]] годзе чэшскі князь [[Бржэціслаў I]] ізноў заняў Ніжнюю Сілезію, якая была вернута Польшчы толькі ў [[1054]] годзе пад умовай выплаты даніны. У [[1138]] годзе Сілезія была вылучана ў асобнае княства пад уладай старэйшай галіны польскай дынастыі [[Пясты|Пястаў]] — нашчадкаў [[Уладзіслаў II Выгнаннік|Уладзіслава II Выгнанніка]]. Сыны Уладзіслава II у [[1173]] годзе падзялілі Сілезію на дзве часткі: [[Ніжняя Сілезія]] і [[Любушская зямля]] адышла [[Баляслаў I Высокі|Баляславу I Высокаму]], а Верхняя — яго малодшаму брату [[Мешка IV]]. Пры пераемніках Баляслава I Ніжнесілезскае княства стала адной з наймацнейшых польскіх дзяржаў, а яго князі сталі вярхоўнымі кіраўнікамі ўсіх польскіх земляў. Аднак нашэсце [[манголы|манголаў]] у [[1241]] годзе і смерць [[Генрых II Набожны|Генрыха II Набожнага]] ў [[Бітва пры Лягніцах (1241)|бітве пры Лягніцах]] перапынілі паступальнае развіццё Ніжнесілезскага княства. Ужо ў канцы [[1248]] года пачалося драбненне дзяржавы: спачатку ўтварыліся [[Лягніцкае княства|Лягніцкае]] і [[Уроцлаўскае княства|Уроцлаўскае]] княствы, затым адасобіліся [[Глогаўскае княства|Глогаў]] ([[1249]]), [[Яварскае княства|Явар]] ([[1273]]), [[Жаганскае княства|Жагань]] і [[Сцінава]] ([[1278]]). Любушская зямля ў [[1278]] годзе была закладзена, а затым і канчаткова далучана да [[Брандэнбург]]а. На яе тэрыторыі была створана [[Новая марка]], якая адыгрывала ролю плацдарму ў пранікненні Брандэнбурга на польскія і [[Памеранія|паморскія]] тэрыторыі. Да канца [[XIII]] стагоддзя на тэрыторыі Ніжняй Сілезіі ўтварылася некалькі невялікіх незалежных княстваў, якія варагавалі паміж сабой. Напачатку [[XIV]] стагоддзя найбольш буйнымі з іх сталі [[Глогаўскае княства|Глогаўскае]], [[Уроцлаўскае княства|Уроцлаўскае]] і [[Свідніцкае княства|Свідніцкае]] княствы. Паралельна ішоў працэс [[германізацыя|германізацыі]] за кошт масавага перасялення ў Сілезію [[немцы|нямецкіх]] каланістаў і ўвядзенне ў гарадах нямецкага гарадскога права (галоўным чынам, [[Магдэбургскае права|Магдэбургскага]]). Першым польскім манархам, для якога [[нямецкая мова]] была роднай, стаў ніжнесілезскі князь [[Баляслаў II Рагатка]] (пам. у [[1278]] годзе). === Пад уладай Чэхіі === Паслабленне цэнтральнай улады прывяло да ўзмацнення ціску на Ніжнюю Сілезію з боку суседніх, мацнейшых дзяржаў, перш за ўсё [[Чэхія|Чэхіі]]. Ужо [[Генрых IV Пробус]], князь уроцлаўскі, у [[1266]] годзе прызнаў [[сюзерэн]]ітэт чэшскага караля [[Пржэмысл Отакар II|Пржэмысла Отакара II]]. Сілезскія князі актыўна падтрымлівалі Чэхію ў яе войнах з [[Габсбургі|Габсбургамі]] і [[Венгрыя|Венгрыяй]]. C [[XIV]] стагоддзя пачалося фактычнае ўваходжанне ніжнесілезскіх княстваў у склад Чэхіі. У [[1331]] годзе быў далучаны Глогаў (канчаткова ў [[1488]] годзе), у [[1335]] годзе — Уроцлаў, ўслед за ім Яварскае і Свідніцкае ([[1392]]), [[Зембіцкае княства|Зембіцкае]] ([[1428]]) і [[Алешніцкае княства|Алешніцкае]] княствы ([[1492]]). Іншыя невялікія ўладанні ніжнесілезскіх князёў таксама прызналі сюзерэнітэт Чэхіі. [[Жаганскае княства]] ў [[1472]] годзе трапіла пад уладу [[Курфюрства Саксонія|курфюрства Саксоніі]]. [[Кросна]] ў [[1482]] годзе было замацавана за Брандэнбургам. Уваходжанне ў склад уладанняў чэшскай кароны не прывяло да аб'яднання ніжнесілезскіх земляў: палітычныя канфлікты другой паловы [[XV]] стагоддзя паміж Габсбургамі і [[Ягелоны|Ягелонамі]], [[Іржы з Падэбрадаў]] і [[Мацвей Корвін|Мацьяшам Хуньядзі]] прывялі да ўтварэння ў рэгіёне некалькіх уладарных княстваў, які знаходзіліся пад суверэнітэтам Чэхіі, але кіравалі ўласнымі дынастыямі. Да [[1525]] года польскі род [[Пясты|Пястаў]] працягваў знаходзіцца ва ўладзе толькі ў [[Бжэгскае княства|Бжэг]]у, [[Лягніцкае княства|Лягніцы]] і [[Волаўскае княства|Волав]]е, Ягелоны валодалі [[Глогаўскае княства|Глогава]]м, [[Падэбрад]]ы — [[Зембіцкае княства|Зембіцамі]] ([[горад Мюнстэрберг|Мюнстэрберг]]) і [[Алешніцскае княства|Алешніцай]] ([[Эльс]]), [[Уроцлаўскае княства|Уроцлаў]] і [[Ныскае княства|Ныса]] належалі біскупу ўроцлаўскаму. Астатняя тэрыторыя Ніжняй Сілезіі знаходзілася ў непасрэдным падпарадкаванні каралю Чэхіі. Чэшскае панаванне ў рэгіёне суправаджалася новым прытокам нямецкіх каланістаў, якія сяліся не толькі ў гарадах, але і ў сельскай мясцовасці. [[Польская мова]] стала паступова выцясняцца [[нямецкая мова|нямецкай]]. === У складзе Аўстрыйскай манархіі === У [[1526]] годзе Ніжняя Сілезія ў складзе ўладанняў чэшскай кароны ўвайшла ў склад манархіі [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Гэта дало новы штуршок германізацыі. Адначасова ў рэгіён пачалося пранікненне [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]]. Адным з яе лідараў стаў [[бжэг]]скі князь [[Фрыдрых II, князь Бжэгскі|Фрыдрых II]], які прыняў [[лютэранства]] і ў [[1534]] годзе забараніў [[каталіцтва|каталіцкія]] набажэнствы на тэрыторыі свайго княства. Лютэранскае веравызнанне таксама знайшло значную колькасць прыхільнікаў у ніжнесілезскіх гарадах сярод нямецкамоўнага [[патрыцыят]]у. Палітыку Фрыдрыха II працягнуў яго сын [[Георг II, князь Бжэгскі|Георг II]], які ператварыў Бжэг у адзін з найважнейшых цэнтраў пратэстанцтва ў паўночна-ўсходняй частцы [[Свяшчэнная Рымская імперыя|Свяшчэннай Рымскай імперыі]]. Аднак да канца [[XVI]] стагоддзя каталіцкая канфесія аднавіла свае пазіцыі ў Ніжняй Сілезіі. У [[1675]] годзе сканаў апошні прадстаўнік польскай дынастыі [[Пясты|Пястаў]] — [[Георг IV Вільгельм]], князь [[Бжэг]]а, [[Лягніца|Лягніцы]] і [[Волаў|Волава]], і гэтыя ўладанні ўвайшлі ў склад [[Аўстрыйская імперыя|Аўстрыйскай манархіі]]. У перыяд валадарства Габсбургаў у Ніжняй Сілезіі ўзмацнілася цэнтралізацыя адміністрацыйнага і судовага апарата. Хоць працягвалася практыка перадачы часткі сілезскіх земляў у [[лен, зямельнае ўладанне|лены]] уплывовым арыстакратычным родам ([[Алешніца]] стала ўладаннем [[Віртэмберг]]аў, [[Жагань]] — [[Валенштэйны|Валенштэйнаў]], а затым [[Лобкавіц]]аў), фактычнае кіраванне знаходзілася ў руках Хофбурга. === У складзе Прусіі і Германіі === [[Файл:Provinz Niederschlesien.png|thumb|Правінцыя Ніжняя Сілезія]] [[Файл:Flag_of_Silesia.svg|міні|Сцяг Сілезіі]] У [[1740]] годзе Ніжняя Сілезія была захоплена войскамі [[каралеўства Прусія|прускага]] караля [[Фрыдрых II Вялікі|Фрыдрыха II Вялікага]], які высунуў прэтэнзіі на былыя Бжэгскае, Лягніцкае і Волаўскае княствы на падставе нерэалізаванага дагавора [[1537]] года паміж Фрыдрыхам II Бжэгскім і [[Іаахім II Гектар|Іаахімам II Гектарам]] аб перыдачы гэтых уладанняў [[Гогенцолерн]]амі. Пасля паражэння ў [[Сілезскія войны|Сілезскіх войнах]], паводле [[Брэслаускі мірны дагавор, 1742|мірнага дагавора]] ў [[Уроцлаў|Брэслау]] [[1742]] года, пацверджанага [[Дрэздэнскі дагавор, 1745|Дрэздэнскім дагаворам]] [[1745]] года, Аўстрыя саступіла ўсю Ніжнюю Сілезію Прусіі. Гэта тэрыторыя ўвайшла ў склад '''правінцыі Сілезія''' ({{lang-de|Provinz Schlesien}}) з цэнтрам у [[Брэслау]]. Уваходжанне ў склад Прусіі паскорыла эканамічнае развіццё Ніжняй Сілезіі: вобласць ператварылася ў адзін з найбуйнейшых цэнтраў палатнянай і баваўнянай прамысловасці Еўропы. Напачатку [[XIX]] стагоддзя пачаўся бурны рост [[металургія|металургіі]]. Каланізацыя, заахвочваная і часткова фінансуемая ўрадам, прывяла да масавага прытоку ў Ніжнюю Сілезію нямецкага насельніцтва, асабліва з [[Вюртэмберг]]а. Да канца [[XIX]] стагоддзя больш 90 % насельніцтва Ніжняй Сілезіі лічылі сваёй роднай мовай нямецкую. У [[1871]] годзе Ніжняя Сілезія разам з іншымі прускімі ўладаннямі ўвайшла ў склад [[Германская імперыя|Германскай імперыі]]. Пасля [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] вобласць засталася ў складзе Германіі, а ў [[1919]] годзе была ўтворана асобная '''правінцыя Ніжняя Сілезія''' ({{lang-de|Provinz Niederschlesien}}), якая ўключала таксама тэрыторыю [[Гёрліц]]а. З [[1938]] па [[1941]] гады Ніжняя Сілезія была зноў аб'яднана з [[Верхняя Сілезія|Верхняй]] у рамках адзінай правінцыі Сілезія. У маі 1939 года ў Ніжняй Сілезіі жыло 4 846 333 чалавек. === У складзе Польшчы === Па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] у [[1945]] годзе тэрыторыі на ўсход ад [[Лужыцкая Ніса|Нейсэ]] былі перададзены [[Польшча|Польшчы]]. Нямецкае насельніцтва было выселена з тэрыторыі Ніжняй Сілезіі, пачалося засяленне палякамі, якія прыбываюць пераважна з [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] і [[Заходняя Украіна|Украіны]], [[Далучэнне Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі да СССР|уключаных у склад СССР]] у [[1939]] годзе. У [[1945]]—[[1975]] гг. Ніжняя Сілезія ўваходзіла ў склад [[Урацлаўскае ваяводства (1945—1975)|Урацлаўскага ваяводства]] Польскай Народнай Рэспублікі, а пасля адміністрацыйнай рэформы 1975 года на яе тэрыторыі было ўтворана чатыры асобныя ваяводствы: [[Урацлаўскае ваяводства (1975—1998)|Урацлаўскае]], [[Еленягурскае ваяводства|Еленягурскае]], [[Лягніцкае ваяводства|Лягніцкае]] і [[Валбжыхскае ваяводства|Валбжыхскае]]. У выніку ўзбуйнення польскіх рэгіёнаў у [[1998]] годзе было ўтворана адзінае [[Ніжнесілезскае ваяводства]] з цэнтрам ва Уроцлаве. Якая знаходзілася заходней рэкі [[Лужыцкая Ніса]] тэрыторыя Ніжняй Сілезіі ўвайшла ў склад ГДР, і цяпер — у склад зямлі [[Свабодная дзяржава Саксонія|Саксонія]] (рэгіён [[Верхняя Лужыца]], з гарадамі — [[Гёрліц]], [[Хоерсверда]], [[Вайсвасер, Верхняя Лужыца|Вайсвасер]], [[Ніскі]]). З [[1945]] па [[1993]] год на тэрыторыі Ніжнесілезскага ваяводства была дыслакавана большая частка [[Паўночная група войскаў|Паўночнай групы войскаў]] Узброеных сіл СССР. {{Правінцыі Прусіі}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльныя ўтварэнні Трэцяга рэйха}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльныя ўтварэнні Трэцяга рэйха]] [[Катэгорыя:Гісторыя Германіі]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Польшчы]] [[Катэгорыя:Правінцыі Прусіі]] [[Катэгорыя:Ніжняя Сілезія| ]] cdfwoxo05u89sbagzrll2ixiny487u4 10 203126 4162266 3890678 2022-07-20T11:02:12Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Англійская Прэм’ер-ліга | title = [[Англійская Прэм’ер-ліга]] | bodyclass = hlist | above = * [[Футбольная асацыяцыя Англіі]] * [[Прафесійная футбольная асацыяцыя]] * [[:en:League Managers Association]] | group1 = [[Спіс сезонаў Англійскай Прэм’ер-лігі|Сезоны]] | list1 = * [[Футбольная ліга Англіі 1991/1992| 1991–92]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 1992/1993|1992–93]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 1993/1994|1993–94]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 1994/1995|1994–95]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 1995/1996|1995–96]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 1996/1997|1996–97]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 1997/1998|1997–98]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 1998/1999|1998–99]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 1999/2000|1999–2000]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2000/2001|2000–01]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2001/2002|2001–02]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2002/2003|2002–03]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2003/2004|2003–04]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2004/2005|2004–05]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2005/2006|2005–06]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2006/2007|2006–07]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2007/2008|2007–08]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2008/2009|2008–09]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2009/2010|2009–10]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2010/2011|2010–11]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2011/2012|2011–12]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2012/2013|2012–13]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2013/2014|2013–14]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2014/2015|2014–15]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2015/2016|2015–16]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2016/2017|2016–17]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2017/2018|2017–18]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2018/2019|2018–19]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2019/2020|2019–20]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2020/2021|2020–21]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2021–22]] * [[Англійская Прэм’ер-ліга 2022/2023|2022–23]] | group2 = Клубы | list2 = {{navbox subgroup|evenodd = swap | group1 = [[Англійская Прэм’ер-ліга 2022/2023|2022–23]] | list1 = * [[ФК Арсенал Лондан|Арсенал]] * [[ФК Астан Віла|Астан Віла]] * [[ФК Борнмут|Борнмут]] * [[ФК Брайтан энд Хоўв Альбіён|Брайтан энд Хоўв Альбіён]] * [[ФК Брэнтфард|Брэнтфард]] * [[ФК Вест Хэм Юнайтэд|Вест Хэм Юнайтэд]] * [[ФК Вулверхэмптан Уондэрэрс|Вулверхэмптан Уондэрэрс]] * [[ФК Крыстал Пэлас|Крыстал Пэлас]] * [[ФК Лестэр Сіці|Лестэр Сіці]] * [[ФК Ліверпул|Ліверпул]] * [[ФК Лідс Юнайтэд|Лідс Юнайтэд]] * [[ФК Манчэстэр Сіці|Манчэстэр Сіці]] * [[ФК Манчэстэр Юнайтэд|Манчэстэр Юнайтэд]] * [[ФК Нотынгем Форэст|Нотынгем Форэст]] * [[ФК Ньюкасл Юнайтэд|Ньюкасл Юнайтэд]] * [[ФК Саўтгемптан|Саўтгемптан]] * [[ФК Тотэнхэм Хотспур|Тотэнхэм Хотспур]] * [[ФК Фулхэм|Фулхэм]] * [[ФК Чэлсі|Чэлсі]] * [[ФК Эвертан|Эвертан]] | group2 = Былыя | list2 = * [[ФК Барнслі|Барнслі]] * [[ФК Бернлі|Бернлі]] * [[ФК Бірмінгем Сіці|Бірмінгем Сіці]] * [[ФК Блэкберн Роверс|Блэкберн Роверс]] * [[ФК Блэкпул|Блэкпул]] * [[ФК Болтан Уондэрэрс|Болтан Уондэрэрс]] * [[ФК Брэдфард Сіці|Брэдфард Сіці]] * [[ФК Вест Бромвіч Альбіён|Вест Бромвіч Альбіён]] * [[ФК Дэрбі Каўнці|Дэрбі Каўнці]] * [[ФК Іпсвіч Таўн|Іпсвіч Таўн]] * [[ФК Кардыф Сіці|Кардыф Сіці]] * [[ФК Ковентры Сіці|Ковентры Сіці]] * [[ФК Куінз Парк Рэйнджэрс|КПР]] * [[ФК Мідлсбра|Мідлсбра]] * [[ФК Норвіч Сіці|Норвіч Сіці]] * [[ФК Олдэм Атлетык|Олдэм Атлетык]] * [[ФК Портсмут|Портсмут]] * [[ФК Рэдынг|Рэдынг]] * [[ФК Сандэрленд|Сандэрленд]] * [[ФК Сток Сіці|Сток Сіці]] * [[ФК Суіндан Таўн|Суіндан Таўн]] * [[ФК Суонсі Сіці|Суонсі Сіці]] * [[ФК Уіган Атлетык|Уіган Атлетык]] * [[ФК Уімблдан|Уімблдан]] * [[ФК Уотфард|Уотфард]] * [[ФК Хадэрсфілд Таўн|Хадэрсфілд Таўн]] * [[ФК Хал Сіці|Хал Сіці]] * [[ФК Чарльтан Атлетык|Чарльтан Атлетык]] * [[ФК Шэфілд Уэнсдэй|Шэфілд Уэнсдэй]] * [[ФК Шэфілд Юнайтэд|Шэфілд Юнайтэд]] }} <!-- group3 deliberately left blank ([[zebra striping]]) --> | group4 = Спісы | list4 = * [[Спіс клубаў англійскай Прэм’ер лігі|Каманды]] **[[Спіс чэмпіёнаў Англіі па футболе|Пераможцы]] * [[Спіс футбалістаў англійскай Прэм’ер лігі|Гульцы]] ** [[Спіс легіянераў англійскай Прэм’ер-лігі|Легіянеры]] ** [[Спіс футбалістаў пераможцаў англійскай Прэм’ер-лігі|Гульцы-чэмпіёны]] * [[Спіс трэнераў англійскай Прэм’ер-лігі|Трэнеры]] ** [[List of current Premier League and English Football League managers|цяперашнія]] * [[Спіс стадыёнаў англійскай Прэм’ер лігі|Стадыёны]] * [[:en:Foundation of the Premier League|Founding]] * [[Спіс вяшчальнікаў англійскай Прэм’ер-лігі|Вяшчальнікі]] * [[Рэферы англійскай Прэм’ер-лігі|Рэферы]] | group5 = Статыстыка і ўзнагароды | list5 = * [[Рэкорды англійскай Прэм’ер-лігі|Рэкорды]] * [[:en:Premier League records and statistics#All-time FA Premier League Table|Табліца за ўвесь час]] * [[Average attendances of European football clubs|Сярэдняя наведвальнасць]] * [[Спіс хет-трыкаў англійскай Прэм’ер-лігі|Хет-трыкі]] * [[Спіс выніковых гульняў англійскай Прэм’ер-лігі|Выніковыя гульні]] * [[Спіс уладальнікаў Залатой Буцы англійскай Прэм’ер-лігі|Залатая Буца]] * [[Спіс уладальнікаў Залатой Пальчаткі англійскай Прэм’ер-лігі|Залатая Пальчатка]] * [[Трэнер сезона англійскай Прэм’ер-лігі|Трэнер сезона]] * [[Гульцы сезона англійскай Прэм’ер-лігі|Гульцы сезона]] * [[Трэнер месяца англійскай Прэм’ер-лігі|Трэнер месяца]] * [[Гульцы месяца англійскай Прэм’ер-лігі|Гульцы месяца]] * [[Спіс гульцоў англійскай Прэм’ер-лігі з 100 і больш галоў|Гульцы 100+ галоў]] * [[Спіс лепшых бамбардзіраў англійскай Прэм’ер-лігі па сезонах|Бамбардзіры па сезонах]] * [[Спіс брамнікаў англійскай Прэм'ер-лігі з 100 і больш сухімі матчамі|Брамнікі 100+ сухіх матчаў]] * [[:en:Premier League 10 Seasons Awards|10 узнагарод сезонаў]] * [[:en:Premier League 20 Seasons Awards|20 узнагарод сезонаў]] | group6 = Фінансы | list6 = * Найбагацейшыя клубы ** [[:en:Deloitte Football Money League|спіс Deloitte]] ** [[:en:Forbes' list of the most valuable football clubs|спіс Forbes]] * [[:en:List of English football club owners#Premier_League|Уладальнікі каманды]] * [[Progression of the British football transfer fee record|Рэкордныя трансферы]] * [[:en:Game 39]] * [[:en:Premier League–Football League gulf]] | group7 = Спадарожныя спаборніцтвы | list7 = * [[:en:Premier League Asia Trophy|Asia Trophy]] * [[Кубак Англіі па футболе|Кубак Англіі]] * [[Кубак Англійскай футбольнай лігі|Кубак лігі]] * [[Суперкубак Англіі па футболе|Суперкубак Англіі]] * [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА]] * [[Ліга Еўропы УЕФА]] * [[:en:FA Women's Premier League|Жаночая ліга]] * [[:en:Premier Reserve League|Reserve League]] * [[:en:Premier Academy League|Academy League]] | below = * [[File:Commons-logo.svg|16x16px|link=|alt=]] '''[[commons:Category:FA Premier League|Commons]]''' }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Футбол у Англіі|Прэм’ер-ліга]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Футбольныя чэмпіянаты]] </noinclude> 0dkxc2otqepmq1tyktberfzusg6dnvv 0 205241 4161845 4161832 2022-07-19T12:44:24Z Artsiom91 31770 /* Склад */ + Іван, Бакаеў, Касьера, Радрыган, Краўцоў, Мантуан, - Крыцюк, Дзюба, Аздоеў wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Зеніт (значэнні)}} {{Картка ФК | Назва = Зеніт Санкт-Пецярбург | Лагатып = FC Zenit 1 star 2015 logo.svg | ПоўнаяНазва = {{lang-ru|Футбольный клуб Зенит Санкт-Петербург}} | Мянушкі = {{lang-ru|Сине-бело-голубые}} (Сіне-бела-блакітныя)<br/>{{lang-ru|Зенитчики}} (Зенітчыкі) | Горад = [[Санкт-Пецярбург]], [[Расія]] | Заснаваны = 25 мая [[1925]] | Стадыён = [[Газпрам Арэна]] | Умяшчальнасць = 64 486 | Прэзідэнт = | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Расійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-ліга]] | Сезон = [[Расійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2021/22]] | Месца = 1 месца | Сайт = http://www.fc-zenit.ru/ |pattern_la1 = _zenit2122h |pattern_b1 = _zenit2122h |pattern_ra1 = _zenit2122h |pattern_sh1 = _nikewhite |pattern_so1 = _nikewhite |leftarm1 = 0080FF |body1 = 0080FF |rightarm1 = 0080FF |shorts1 = 0080FF |socks1 = 0080FF |pattern_la2 = _zenit2122a |pattern_b2 = _zenit2122a |pattern_ra2 = _zenit2122a |pattern_sh2 = _zenit2122a |pattern_so2 = _zenit2122a |leftarm2 = FFFFFF |body2 = FFFFFF |rightarm2 = FFFFFF |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF }} '''«Зеніт» Санкт-Пецярбург''' ({{lang-ru|Футбольный клуб Зенит Санкт-Петербург}}) — [[Расія|расійскі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Санкт-Пецярбург]], які выступае ў [[Чэмпіянат Расіі па футболе|чэмпіянаце Расіі]]. Адзіная каманда, якая выйграла ўсе вышэйшыя футбольныя трафеі [[Расія|Расіі]]: [[Чэмпіянат Расіі па футболе|чэмпіянат]] ([[Чэмпіянат Расіі па футболе 2007|2007]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2010|2010]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2011/2012|2011/12]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2014/2015|2014/15]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2014/2015|2018/19]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2019/2020|2019/20]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2020/2021|2020/21]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2021/2022|2021/22]]), [[Кубак Расіі па футболе|Кубак]] ([[Кубак Расіі па футболе 1998/99|1998/99]], [[Кубак Расіі па футболе 2009/2010|2009/10]], [[Кубак Расіі па футболе 2015/2016|2015/16]], [[Кубак Расіі па футболе 2019/2020|2019/20]]), [[Суперкубак Расіі па футболе|Суперкубак]] ([[Суперкубак Расіі па футболе 2008|2008]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2011|2011]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2015|2015]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2016|2016]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2020|2020]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2021|2021]]) і [[Кубак Прэм’ер-лігі]]. Уладальнік [[Ліга Еўропы УЕФА|Кубка УЕФА]] ([[Кубак УЕФА 2007/2008|2007/08]]), [[Суперкубак УЕФА|Суперкубка УЕФА]] ([[Суперкубак УЕФА 2008|2008]]). == Дасягненні == ===СССР=== * '''[[Чэмпіянат СССР па футболе|Чэмпіянат СССР]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Чэмпіён (1): 1984 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Другое месца (0): ** [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Трэцяе месца (1): 1980 * '''[[Кубак СССР па футболе|Кубак СССР]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 1944 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Фіналіст (2): 1939, 1984 * '''[[Суперкубак СССР па футболе|Суперкубак СССР]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 1985 === Расія === * '''[[Чэмпіянат Расіі па футболе|Чэмпіянат Расіі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Чэмпіён (8): 2007, 2010, 2011/12, 2014/15, 2018/19, 2019/20, 2020/21, 2021/22 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Другое месца (3): 2003, 2012/13, 2013/14 ** [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Трэцяе месца (4): 2001, 2009, 2015/16, 2016/17 * '''[[Кубак Расіі па футболе|Кубак Расіі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (4): 1999, 2010, 2016, 2020 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Фіналіст (1): 2002 * '''[[Суперкубак Расіі па футболе|Суперкубак Расіі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (7): 2008, 2011, 2015, 2016, 2020, 2021, 2022 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Фіналіст (3): 2012, 2013, 2019 * '''[[Кубак Прэм’ер-лігі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 2003 === Еўракубкі === * '''[[Кубак УЕФА]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 2008 * '''[[Суперкубак УЕФА]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 2008 * '''[[Кубак Інтэртота]]:''' ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Фіналіст (1): 2000 == Склад == ''Станам на ліпень 2022 года.'' {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Бразілія}}|Бр|[[Іван Куарэсма да Сілва|Іван]]||1997}} {{Ігрок|2|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Дзмітрый Чысцякоў]]||1994}} {{Ігрок|3|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Доглас Сантус]]||1994}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Даніл Кругавой]]||1998}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Калумбія}}|ПА|[[Вільмар Барыяс]]||1993}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Харватыя}}|Аб|[[Дэян Лоўран]] {{капітан}}||1989}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Зелімхан Бакаеў]]||1996}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Маркус Вендэл Валі да Сілва|Вендэл]]||1997}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Бразілія}}|Нап|[[Юры Алберту]]||2001}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Малкам]]||1997}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Клаўдынью]]||1997}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Далер Кузяеў]]||1993}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Вячаслаў Караваеў]]||1995}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Андрэй Маставой]]||1997}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Аляксей Сутармін]]||1994}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Аляксандр Ярохін]]||1989}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Арсен Адамаў]]||1999}} {{Ігрок|28|{{Сцяг|Казахстан}}|Аб|[[Нуралы Аліп]]||1999}} {{Ігрок|29|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Ілья Скробатаў]]||2000}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Калумбія}}|Нап|[[Матэа Касьера]]||1997}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Іван Сяргееў]]||1995}} {{Ігрок|41|{{Сцяг|Расія}}|Бр|[[Міхаіл Кержакоў]]||1987}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Радрыган (футбаліст, 1995)|Радрыган]]||1995}} {{Ігрок|64|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Кірыл Краўцоў]]||2002}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Расія}}|Бр|[[Данііл Адаеўскі]]||2003}} <!--{{Ігрок|78|{{Сцяг|Расія}}|Бр|[[Аляксандр Васюцін]]||1995}}--> <!--{{Ігрок|92|{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Данііл Шамкін]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|94|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Даніла Хатулёў]]||2002}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Густаву Мантуан]]||2001}} {{Канец складу}} == Спасылкі == * [http://fc-zenit.ru/ Афіцыйны сайт] {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Зеніт Санкт-Пецярбург}} {{Расійская Прэм’ер-ліга}} {{Пераможцы Лігі Еўропы УЕФА}} {{Уладальнікі Кубка Расіі па футболе}} {{Уладальнікі Суперкубка Расіі па футболе}} {{Чэмпіёны СССР па футболе}} {{Уладальнікі Кубка СССР па футболе}} {{Уладальнікі Суперкубка СССР па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Расіі|Зеніт Санкт-Пецярбург]] [[Катэгорыя:ФК Зеніт Санкт-Пецярбург| ]] huiry8vqwq7xifriqzh4f6fn0z7jzu5 4161847 4161845 2022-07-19T12:49:28Z Artsiom91 31770 /* Склад */ - Алберту wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Зеніт (значэнні)}} {{Картка ФК | Назва = Зеніт Санкт-Пецярбург | Лагатып = FC Zenit 1 star 2015 logo.svg | ПоўнаяНазва = {{lang-ru|Футбольный клуб Зенит Санкт-Петербург}} | Мянушкі = {{lang-ru|Сине-бело-голубые}} (Сіне-бела-блакітныя)<br/>{{lang-ru|Зенитчики}} (Зенітчыкі) | Горад = [[Санкт-Пецярбург]], [[Расія]] | Заснаваны = 25 мая [[1925]] | Стадыён = [[Газпрам Арэна]] | Умяшчальнасць = 64 486 | Прэзідэнт = | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Расійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-ліга]] | Сезон = [[Расійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2021/22]] | Месца = 1 месца | Сайт = http://www.fc-zenit.ru/ |pattern_la1 = _zenit2122h |pattern_b1 = _zenit2122h |pattern_ra1 = _zenit2122h |pattern_sh1 = _nikewhite |pattern_so1 = _nikewhite |leftarm1 = 0080FF |body1 = 0080FF |rightarm1 = 0080FF |shorts1 = 0080FF |socks1 = 0080FF |pattern_la2 = _zenit2122a |pattern_b2 = _zenit2122a |pattern_ra2 = _zenit2122a |pattern_sh2 = _zenit2122a |pattern_so2 = _zenit2122a |leftarm2 = FFFFFF |body2 = FFFFFF |rightarm2 = FFFFFF |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF }} '''«Зеніт» Санкт-Пецярбург''' ({{lang-ru|Футбольный клуб Зенит Санкт-Петербург}}) — [[Расія|расійскі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Санкт-Пецярбург]], які выступае ў [[Чэмпіянат Расіі па футболе|чэмпіянаце Расіі]]. Адзіная каманда, якая выйграла ўсе вышэйшыя футбольныя трафеі [[Расія|Расіі]]: [[Чэмпіянат Расіі па футболе|чэмпіянат]] ([[Чэмпіянат Расіі па футболе 2007|2007]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2010|2010]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2011/2012|2011/12]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2014/2015|2014/15]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2014/2015|2018/19]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2019/2020|2019/20]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2020/2021|2020/21]], [[Чэмпіянат Расіі па футболе 2021/2022|2021/22]]), [[Кубак Расіі па футболе|Кубак]] ([[Кубак Расіі па футболе 1998/99|1998/99]], [[Кубак Расіі па футболе 2009/2010|2009/10]], [[Кубак Расіі па футболе 2015/2016|2015/16]], [[Кубак Расіі па футболе 2019/2020|2019/20]]), [[Суперкубак Расіі па футболе|Суперкубак]] ([[Суперкубак Расіі па футболе 2008|2008]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2011|2011]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2015|2015]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2016|2016]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2020|2020]], [[Суперкубак Расіі па футболе 2021|2021]]) і [[Кубак Прэм’ер-лігі]]. Уладальнік [[Ліга Еўропы УЕФА|Кубка УЕФА]] ([[Кубак УЕФА 2007/2008|2007/08]]), [[Суперкубак УЕФА|Суперкубка УЕФА]] ([[Суперкубак УЕФА 2008|2008]]). == Дасягненні == ===СССР=== * '''[[Чэмпіянат СССР па футболе|Чэмпіянат СССР]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Чэмпіён (1): 1984 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Другое месца (0): ** [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Трэцяе месца (1): 1980 * '''[[Кубак СССР па футболе|Кубак СССР]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 1944 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Фіналіст (2): 1939, 1984 * '''[[Суперкубак СССР па футболе|Суперкубак СССР]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 1985 === Расія === * '''[[Чэмпіянат Расіі па футболе|Чэмпіянат Расіі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Чэмпіён (8): 2007, 2010, 2011/12, 2014/15, 2018/19, 2019/20, 2020/21, 2021/22 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Другое месца (3): 2003, 2012/13, 2013/14 ** [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Трэцяе месца (4): 2001, 2009, 2015/16, 2016/17 * '''[[Кубак Расіі па футболе|Кубак Расіі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (4): 1999, 2010, 2016, 2020 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Фіналіст (1): 2002 * '''[[Суперкубак Расіі па футболе|Суперкубак Расіі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (7): 2008, 2011, 2015, 2016, 2020, 2021, 2022 ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Фіналіст (3): 2012, 2013, 2019 * '''[[Кубак Прэм’ер-лігі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 2003 === Еўракубкі === * '''[[Кубак УЕФА]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 2008 * '''[[Суперкубак УЕФА]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] Пераможца (1): 2008 * '''[[Кубак Інтэртота]]:''' ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Фіналіст (1): 2000 == Склад == ''Станам на ліпень 2022 года.'' {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Бразілія}}|Бр|[[Іван Куарэсма да Сілва|Іван]]||1997}} {{Ігрок|2|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Дзмітрый Чысцякоў]]||1994}} {{Ігрок|3|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Доглас Сантус]]||1994}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Даніл Кругавой]]||1998}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Калумбія}}|ПА|[[Вільмар Барыяс]]||1993}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Харватыя}}|Аб|[[Дэян Лоўран]] {{капітан}}||1989}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Зелімхан Бакаеў]]||1996}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Маркус Вендэл Валі да Сілва|Вендэл]]||1997}} <!--{{Ігрок|9|{{Сцяг|Бразілія}}|Нап|[[Юры Алберту]]||2001}}--> {{Ігрок|10|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Малкам]]||1997}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Клаўдынью]]||1997}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Далер Кузяеў]]||1993}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Вячаслаў Караваеў]]||1995}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Андрэй Маставой]]||1997}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Аляксей Сутармін]]||1994}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Аляксандр Ярохін]]||1989}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Арсен Адамаў]]||1999}} {{Ігрок|28|{{Сцяг|Казахстан}}|Аб|[[Нуралы Аліп]]||1999}} {{Ігрок|29|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Ілья Скробатаў]]||2000}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Калумбія}}|Нап|[[Матэа Касьера]]||1997}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Іван Сяргееў]]||1995}} {{Ігрок|41|{{Сцяг|Расія}}|Бр|[[Міхаіл Кержакоў]]||1987}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Радрыган (футбаліст, 1995)|Радрыган]]||1995}} {{Ігрок|64|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Кірыл Краўцоў]]||2002}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Расія}}|Бр|[[Данііл Адаеўскі]]||2003}} <!--{{Ігрок|78|{{Сцяг|Расія}}|Бр|[[Аляксандр Васюцін]]||1995}}--> <!--{{Ігрок|92|{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Данііл Шамкін]]||2002}}--> <!--{{Ігрок|94|{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Даніла Хатулёў]]||2002}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Густаву Мантуан]]||2001}} {{Канец складу}} == Спасылкі == * [http://fc-zenit.ru/ Афіцыйны сайт] {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Зеніт Санкт-Пецярбург}} {{Расійская Прэм’ер-ліга}} {{Пераможцы Лігі Еўропы УЕФА}} {{Уладальнікі Кубка Расіі па футболе}} {{Уладальнікі Суперкубка Расіі па футболе}} {{Чэмпіёны СССР па футболе}} {{Уладальнікі Кубка СССР па футболе}} {{Уладальнікі Суперкубка СССР па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Расіі|Зеніт Санкт-Пецярбург]] [[Катэгорыя:ФК Зеніт Санкт-Пецярбург| ]] nbk4uoumyo1wl1s4c13ofrwc03kdm18 0 210012 4162162 3617585 2022-07-20T06:58:09Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{навуковец}} '''Тадэ́вуш Сільве́стр Ко́рзан''' ({{lang-pl|Tadeusz Korzon}}; {{ДН|28|10|1839}}, {{МН|Мінск||горад Мінск}} — {{ДС|8|3|1918}}, {{МС|Варшава||горад Варшава}}) — польскі гісторык і публіцыст. == Біяграфія == Нарадзіўся ў [[Мінск]]у ў [[1839]] г. Навучаўся ў [[мінская гімназія|мінскай гімназіі]]. * [[1855]]—[[1859]] гг. вучыўся ў [[Маскоўскі ўніверсітэт|Маскоўскім універсітэце]] на юрыдычным факультэце. Ужо тады звярнуў на сябе ўвагу, апублікаваўшы ў 1859 г. артыкул «Параўнанне карных працэдураў: французскай і англійскай». Меў прапановы застацца ў [[Масква|Маскве]], ва ўніверсітэце, але адмовіўся і з’ехаў у [[Коўна]]. * [[1859]]—[[1861]] — выкладае гісторыю ў [[Ковенская гімназія|Ковенскай гімназіі]]. * [[1863]] г. — бярэ ўдзел у [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстанні]]. Быў высланы ў цэнтральную [[Расія|Расію]]. * [[1863]] — 1867 гг. — жыве спачатку ва [[Уфа|Уфе]], а пасля ў [[Арэнбург]]у. * [[1867]] г. — пераяжджае ў [[Пётркаў Трыбунальскі|Пётркаў]] ([[Лодзьскае ваяводства]], [[Польшча]]). * [[1869]] г. — з’яжджае ў [[Варшава|Варшаву]]. Адразу набывае аўтарытэт, як сур’ёзны гісторык і востры публіцыст, друкуючыся ў розных польскіх выданнях таго часу. Працягвае выкладаць. * [[1897]] г. — пераходзіць на пасаду бібліятэкара ў [[бібліятэка Замойскіх|бібліятэцы Замойскіх]]. Тадэвуш Корзан — адзін з выбітнейшых гісторыкаў Польшчы канца ХІХ — пач. ХХ ст. Ён першы, хто ў сваіх працах звярнуў увагу і прааналізаваў адміністрацыйныя, эканамічныя, дэмаграфічныя ўмовы ў якіх развіваўся народ у мінулым. == Творы == * ''Kurs historyi wieków średnich'' (Варшава, [[1871]]), * ''Nowe dzieje starożytnej Mezopotamii i Iranu'' ([[1872]]), * ''Historycy pozytywiści'' i ''Poranek filozofii greckiej'' (Bibl. Warszawska), * ''Ludzie prehistoryczni'' (Tygodn. Illustrow.), * ''Historyja starożytna'' (Warszawa, 1876), * ''Stan ekonomiczny Polski w latach 1782—1792'' (Ateneum, [[1877]]), * ''O życiu umysłowym Grecyi'' (Tygodn. Illustrow.), * ''Historyk wobec swego narodu i wobec ludzkości'' ([[1878]]) * ''Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta, 1764—94, badania historyczne ze stanowiska ekonomicznego i administracyjnego'' (Kraków, tom I, [[1882]]; tom II, [[1883]]; tom III, [[1884]]; tom IV, część 1., [[1885]]; tom IV, część 2. i zamknięcie, [[1886]]; wydanie drugie w 7 tomach z zamknięciem, Warszawa, [[1897]]—[[1899]]), * «Grunwald, ustęp z dziejów wojennych Polski» (Warszawa, [[1910]]) * «Dzieje wojen i wojskowości w Polsce» (Kraków [[1912]]) * «Kościuszko. Bibliografia z dokumentów wysnuta»(Kraków [[1894]]) * «Mój pamiętnik przedhistoryczny» (Kraków [[1912]]). Найважнейшая праца Корзана — «Унутраная гісторыя Польшчы пры Станіславе Аўгусце» («Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława-Augusta, 1764—1794») (1882—1886). У ёй гісторык дэталёва прааналізаваў эканамічныя і статыстычныя фактары развіцця Рэчы Паспалітай перад яе знікненнем. == Цікавыя факты == У 1908 г. Тадэвуш Корзан апублікаваў невялікую брашуру «Mińsk w połowie XIX wieku : ze wspomnień osobistych» у якой апісаў свае дзіцячыя ўспаміны з Мінску. {{зноскі}} == Літаратура == * [http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-i?id=19558 КОРЗАН Тадэвуш Сільвестр] // {{Крыніцы/Даведнік Маракова|РЛ|1|0|РЛ1-3|РЛ1-3}} * Віталь Макарэвіч. Тадэвуш Корзан і яго Мінск у сярэдзіне ХІХ ст. — [https://www.academia.edu/5433340/_XIX_ частка 1], [https://www.academia.edu/5433368/_._XIX_._.1_._ частка 2], [https://www.academia.edu/5433360/_._XIX_._.2_._ частка 3] // ARCHE № 3, 2010 г. {{DEFAULTSORT:Корзан, Тадэвуш}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Польшчы]] [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] 3fhc4idvqptwcfxs5pmn365ooiayin5 0 212214 4162255 4041384 2022-07-20T10:44:21Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак, + Перэйра, Пальінья, - Гектар, Кіна, Серы, Моўсан, Карвалью, Фабры, Уільямс wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Фулхэм |Лагатып = Fulham FC.png |ПоўнаяНазва = Fulham Football Club |Горад = [[Лондан]], [[Англія]] |Мянушкі = Дачнікі, Белыя<br />(''The Cottagers'', ''The Whites'') |Заснаваны = [[1879]] |Стадыён = [[Крэйвен Котэдж]] |Умяшчальнасць = 25 700 |Прэзідэнт = |Трэнер = |Чэмпіянат = [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-ліга]] |Сезон = [[эмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2021/2022|2021/22]] |Месца = {{Рост}} 1 месца ў [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі|Чэмпіёншыпе]] |Сайт = http://www.fulhamfc.com/ | pattern_la1 = _fulham2122h | pattern_b1 = _fulham2122h | pattern_ra1 = _fulham2122h | pattern_sh1 = _adidascondivo20bw | pattern_so1 = _color_3_stripes_black | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = 000000 | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _adidascondivo21bw | pattern_b2 = _adidascondivo21bw | pattern_ra2 = _adidascondivo21bw | pattern_sh2 = _adidascondivo20wb | pattern_so2 = _color_3_stripes_white | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = FFFFFF | socks2 = 000000 | pattern_la3 = _adidasregista20yw | pattern_b3 = _adidasregista20yw | pattern_ra3 = _adidasregista20yw | pattern_sh3 = _adidaswhite | pattern_so3 = _color_3_stripes_white | leftarm3 = FFEE00 | body3 = FFEE00 | rightarm3 = FFEE00 | shorts3 = FFEE00 | socks3 = FFEE00 }} '''«Фу́лхэм»''' ({{lang-en|Fulham F.C.}}) — [[Англія|англійскі]] [[футбольны клуб]] з [[Лондан]]а. Названы па імені лонданскага раёна [[Фулхэм, Лондан|Фулхэм]], які размяшчаецца ў паўднёва-захадняй частцы [[Лондан]]а. Клуб быў заснаваны ў [[1879]] годзе. Клуб правёў 24 сезоны ў вышэйшым дывізіёне англійскага футбола, большасць з якіх прыпадае на 1960-я і 2000-я гады. Апошнія поспехі звязаны са старшынёй клуба [[Махамед аль-Фаед|Махамедам аль-Фаедам]], пасля таго, як клуб падняўся з чацвёртага дывізіёна ў 1990-х гадах. «Фулхэм» ніколі не перамагаў у нацыянальных і міжнародных спаборніцтвах, але ўдзельнічаў у двух фіналах. У 1975 годзе клуб аспрэчваў перамогу ў фінале [[Кубак Англіі па футболе|Кубка Англіі]] адзіны раз у сваёй гісторыі, атрымаўшы паражэнне з лікам 2:0 ад [[ФК Вест Хэм Юнайтэд|«Вест Хэм Юнайтэд»]]. У 2010 годзе «Фулхэм» дасягнуў фіналу [[Ліга Еўропы УЕФА|Лігі Еўропы]], але там атрымаў паражэнне ад іспанскага клуба [[ФК Атлетыка Мадрыд|«Атлетыка»]] з [[Мадрыд]]а з лікам 2:1 у дадатковы час<ref>[http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2010/overview/index.html#200910+atletico+crown+historic+campaign «2009/10: Atlético crown historic campaign»]. Uefa.com.</ref>. За клуб у розныя часы выступалі вядомыя ігракі, як [[Джоні Хейнс]], [[Джордж Коэн]], [[Бобі Робсан]], [[Родні Марш]] і [[Элан Малеры]]. Свае хатнія матчы клуб праводзіць на стадыёне [[Крэйвен Котэдж|«Крэйвен Котэдж»]], які размяшчаецца на беразе ракі [[Рака Тэмза|Тэмзы]]. Пляцоўка з’яўляецца хатняй арэнай клуба з [[1896]] года. Трэнеровачная база клуба знаходзіцца побач з [[Матспурскі парк|Матспурскім паркам]], дзе таксама размяшчаецца і клубная акадэмія. == Гісторыя == === Канец XIX стагоддзя === У пачатку сваёй гісторыі «Фулхэм», як многія іншыя каманды тых гадоў, быў вымушаны здымаць для гульняў чужыя палі, бо не мог забяспечыць сябе ўласным стадыёнам. Свая арэна, якая атрымала назву [[Крэйвен Котэдж|«Крэйвен Котэдж»]], з’явілася ў клуба ў 1894 годзе, аднак як паўнавартасны стадыён яна была дабудавана толькі да 1896 года. У тым жа 1896 годзе «дачнікі» (мянушка клуба сярод заўзятараў) атрымалі статус прафесійнай каманды і пачалі выступаць у другім дывізіёне Лонданскай лігі. У наступным сезоне клуб заявіў пра сябе ўжо ў спаборніцтвах Паўднёвай лігі. === XX стагоддзе === Першым сур’ёзным поспехам клуба прынята лічыць трапленне «Фулхэма» ў паўфінал [[Кубак Англіі па футболе|Кубка Англіі]] ў сезоне 1907/08. Паступова каманда перабралася з Трэцяга ў Другой дывізіён, а потым здолела выйсці ў першы. На працягу першай паловы XX стагоддзя «Фулхэм» не дасягаў якіх-небудзь вышынь, застаючыся тыповым серадняком, часта змагаючыся за выжыванне. На працягу 1950-х і 1960-х гадоў у складзе «дачнікаў» рэгулярна з’яўляліся таленавітыя ігракі, як [[Джоні Хейнс]], сэр [[Бобі Робсан]], [[Элан Малеры]] і многія іншыя. Аднак у Першым дывізіёне (вышэйшай англійскай лізе на той момант), які пасля стаў Прэм’ер-лігай, «Фулхэм» выступаў не вельмі ўдала, застаючыся ў сярэдзіне табліцы і перыядычна вылятаючы з эліты. У канцы 1960-х гадах у клуба пачаўся заняпад. У 1968 годзе «Фулхэм» пакінуў эліту англійскага футбола на доўгія 33 гады. На працягу гэтага перыяду «дачнікі» вагаліся паміж другім і трэцім дывізіёнамі, часам трапляючы ў кубкавыя спаборніцтвы. У 1975 годзе клуб дабіўся найвышэйшага дасягнення ў сваёй кубкавай гісторыі: «дачнікі» дайшлі да фіналу Кубка Англіі, дзе прайгралі [[ФК Вест Хэм Юнайтэд|«Вест Хэму Юнайтэд»]] з лікам 2:0. == Склад == ''Станам на ліпень 2022 года.'' {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Славакія}}|Бр|[[Марак Радак]]||1996}} {{Ігрок|2|{{Сцяг|Нідэрланды}}|Аб|[[Кені Тэтэ]]||1995}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Нідэрланды}}|Аб|[[Тэрэнс Кангало]]||1994}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Гарысан Рыд]]||1995}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|ДР Конга}}|ПА|[[Нескен Кебано]]||1992}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Уэльс}}|ПА|[[Гары Уілсан]]||1997}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Сербія}}|Нап|[[Аляксандар Мітравіч]]||1994}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Шатландыя}}|ПА|[[Том Кэрні]] {{капітан}}||1990}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Францыя}}|Нап|[[Антані Накар]]||1991}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Натаніэл Чалоба]]||1994}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|ЗША}}|Аб|[[Тым Рым]]||1987}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Ямайка}}|Нап|[[Бобі Дэкардова-Рыд]]||1993}} {{Ігрок|16|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Тасін Адарабіёя]]||1997}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Партугалія}}|Нап|[[Іван Кавалейру]]||1993}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Андрэас Перэйра]]||1996}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Бразілія}}|Нап|[[Радрыгу Муніз]]||2001}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Аргенціна}}|Бр|[[Паўла Гасаніга]]||1992}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Джо Браян]]||1993}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Джошуа Анама]]||1997}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Партугалія}}|ПА|[[Жуан Пальінья]]||1995}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|ЗША}}|Аб|[[Энтані Робінсан]]||1997}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Аўстралія}}|ПА|[[Тайрэс Франсуа]]||2000}} <!--{{Ігрок|43|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Стывен Сесеньён]]||2000}}--> {{Канец складу}} {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.fulhamfc.com/ Афіцыйны сайт] * [http://www.premierleague.com/page/fulham-fc «Фулхэм»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111122050926/http://www.premierleague.com/page/fulham-fc |date=22 лістапада 2011 }} на premierleague.com * [http://en.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2012/clubs/club=75386/profile/index.html «Фулхэм»] {{Архівавана|url=https://archive.today/20130205014956/http://en.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2012/clubs/club=75386/profile/index.html |date=5 лютага 2013 }} на uefa.com * [http://www.skysports.com/football/teams/fulham «Фулхэм»] на skysports {{Бібліяінфармацыя}} {{Англійская Прэм’ер-ліга}} {{Чэмпіянат Футбольнай лігі}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Англіі|Фулхэм]] [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Лондана|Фулхэм]] [[Катэгорыя:Клубы англійскай Прэм’ер-лігі|Фулхэм]] [[Катэгорыя:ФК Фулхэм| ]] p1i7jnfj94z6brhu3uvntgixsa15w1l 0 212241 4162234 4061933 2022-07-20T10:01:13Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак; + Хейдэн, Х’юджыл, Кантуэл, Сара, Сінані, Эрнандэс, Мак-Калам, Спрынгет, Гібс, Бардэн, Марцін, Сота, - Руп, Гілмар, Плахета, Кабак, Норман, Уільямс wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Норвіч Сіці |Лагатып = <!--Norwich City.png--> |ПоўнаяНазва = Norwich City Football Club |Горад = [[Норыдж]] |Мянушкі = ''канаркі'' |Заснаваны = [[17 чэрвеня]] [[1902]] |Стадыён = [[Карау Роўд]] |Умяшчальнасць = 27 244 |Прэзідэнт = |Трэнер = |Капітан = |Чэмпіянат = [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі|Чэмпіёншып]] |Сезон = [[Англійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2021/22]] |Месца = {{Падзенне}} 20 месца ў [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-лізе]] | pattern_la1 = _norwich2223h | pattern_b1 = _norwich2223h | pattern_ra1 = _norwich2223h | pattern_sh1 = _norwich2223h | pattern_so1 = _norwich2223h | leftarm1 = FFF200 | body1 = FFF200 | rightarm1 = FFF200 | shorts1 = 009A40 | socks1 = FFF200 | leftarm2 = 550A35 | body2 = 550A35 | rightarm2 = 550A35 | shorts2 = 550A35 | socks2 = 550A35 }} '''«Норвіч Сіці»''' ({{lang-en|Norwich City F.C.}}) — [[Англія|англійскі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Норыдж]], што знаходзіцца ў графстве [[Норфалк (графства)|Норфалк]], які выступае ў [[Чэмпіянат Футбольнай лігі|Чэмпіёншыпе]]. Клуб быў заснаваны ў 1902 годзе. Упершыню клуб патрапіў у вышэйшы англійскі футбольны дывізіён у 1972 годзе, дзе згуляў увогуле 21 сезон. «Норвіч Сіці» двойчы перамог у турніры на [[Кубак Футбольнай лігі|Кубак лігі]] ў 1962 і 1985 гадах. Таксама клуб з’яўляецца адным з заснавальнікаў Прэм’ер-лігі ў [[Англійская Прэм’ер-ліга 1992/1993|1992/93]] гадах, заняўшы ў тым сезоне трэцяе месца. Клуб згуляў першыя тры сезоны ў новай лізе, нават праходзячы ў [[Кубак УЕФА]], дзе каманда дасягнула трэцяга раўнда, а таксама вярнулася на адзін сезон у [[Англійская Прэм’ер-ліга 2004/2005|2004/05]] гадах. З сезона [[Англійская Прэм’ер-ліга 2011/2012|2011/12]] па [[Англійская Прэм’ер-ліга 2013/2014|2013/14]] гады «Норвіч Сіці» выступаў у [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-лізе]] пасля шасцігадовай адсутнасці, скончыўшы на другім месцы [[Чэмпіянат Футбольнай лігі]] ў [[Чэмпіянат Футбольнай лігі 2010/2011|2010/11]] гадах і атрымаўшы, такім чынам, аўтаматычны пераход у вышэйшы дывізіён<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/13185001.stm Portsmouth 0-1 Norwich], BBC Sport website.</ref>. Па выніках сезона 2014/15 «Норвіч Сіці» праз плэй-оф зноў атрымаў месца ў Прэм’ер-лізе, дзе адгуляў адзін сезон. Сезоны 2019/20 і 2021/22 каманда ізноў праводзіла ў Прэм’ер-лізе, але абодва разы займала апошняе месца. З 1935 года «Норвіч Сіці» праводзіць свае хатнія матчы на стадыёне ​​[[Карау Роўд|«Карау Роўд»]], а таксама мае даўніе і жорсткае суперніцтва з суседзямі па [[Усходняя Англія|Усходняй Англіі]] клубам [[ФК Іпсвіч Таўн|«Іпсвіч Таўн»]], з якімі яны правялі ўжо агулам 138 матчаў, гэта дэрбі мае назва — [[Дэрбі Усходняй Англіі]]. Песня заўзятараў «On The Ball, City» разглядаецца як найстарэйшая футбольная песня ў свеце. == Гісторыя == Футбольны клуб «Норвіч Сіці» быў створаны паводле выніках сустрэчы ў кафэ «Крытэрыён» у [[Норыдж]]ы [[17 чэрвеня]] [[1902]] года. Праз некалькі дзён, 2 ліпеня, адбылася яшчэ адна сустрэча з нагоды стварэння клуба, якая была арганізавана трыма былымі ігракамі клуба «Norwich CEYMS», Робертам Уэбстэрам, Джозефам Куперам і Брэдам Скелі<ref>[http://www.4thegame.com/club/norwich-city-fc/history/ «Norwich City History»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090811082705/http://www.4thegame.com/club/norwich-city-fc/history/ |date=11 жніўня 2009 }}. 4thegame.com.</ref><ref>[http://www.canaries.co.uk/page/History/0,,10355~1023784,00.html Club history 1902 to 1940] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20091208052006/http://www.canaries.co.uk/page/History/0%2C%2C10355~1023784%2C00.html |date=8 снежня 2009 }}. Norwich City FC</ref>. Свой першы матч клуб правёў [[6 верасня]] [[1902]] года супраць каманды «Гарыдж і Паркенсан» на пляцоўцы [[Ньюмаркет Роўд|«Ньюмаркет Роўд»]]<ref>Eastwood, John; Mike Davage (1986). «Canary Citizens». Almeida Books. pp. 1, p19. ISBN 0-7117-2020-7.</ref>. Пасля паверкі камісіяй [[Футбольная асацыяцыя Англіі|Футбольнай асацыяцыі]] клуб быў адхілены ад аматарскіх гульняў у 1905 годзе, бо быў характарызаваны як арганізацыя з прафесійнымі прыкметамі. У тым жа годзе «Норвіч Сіці» быў абраны ў якасці члена Паўднёвай лігі, а з павелічэннем колькасці наведвальнікаў матчаў, клуб быў вымушаны з’ехаць з «Ньюмаркет Роўд» у 1908 годзе і пераехаць на [[Нест|«Нест»]], закінуты кар’ер мелу. Арыгінальнай мянушкай клуба была «грамадзяне», аднак з 1907 года стала ўжываць сучасная «канаркі», з-за папулярнай у той час модзе на развядзенне і ўтрыманне птушак. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], калі футбол быў прыпынены, перад клубам паўстала сур’ёзная запазычанасць, такім чынам 10 снежня 1917 года клуб увайшоў у стадыю добраахвотнай [[банкруцтва|ліквідацыі]]. == Тытулы == * '''Уладальнік [[Кубак Футбольнай лігі|Кубка лігі]]''': 2 ** 1962, 1985 == Склад == ''Станам на ліпень 2022 года.'' {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Нідэрланды}}|Бр|[[Тым Крул]]||1988}} {{Ігрок|2|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Макс Ааранс]]||2000}} {{Ігрок|3|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Сэм Байрэм]]||1993}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Бен Гібсан]]||1993}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Шатландыя}}|Аб|[[Грант Хэнлі]] {{капітан}}||1991}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Германія}}|Аб|[[Крыстаф Цымерман]]||1993}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Косава}}|ПА|[[Мілат Рашыца]]||1996}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Айзек Хейдэн]]||1995}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Джордан Х’юджыл]]||1992}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Кіран Даўэл]]||1997}} <!--{{Ігрок|11|{{Сцяг|Польшча}}|ПА|[[Пшэмыслаў Плахета]]||1998}}--> {{Ігрок|14|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Тод Кантуэл]]||1998}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Габрыел Сара]]||1999}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Грэцыя}}|ПА|[[Хрыстас Цоліс]]||2002}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Данія}}|ПА|[[Якаб Сёренсен]]||1998}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Францыя}}|ПА|[[П’ер Ліс-Мелу]]||1993}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Люксембург}}|ПА|[[Данел Сінані]]||1997}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Фінляндыя}}|Нап|[[Тээму Пукі]]||1990}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Шатландыя}}|ПА|[[Кені Мак-Лін]]||1992}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|ЗША}}|Нап|[[Джош Сарджэнт]]||2000}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Куба}}|ПА|[[Онель Эрнандэс]]||1993}} <!--{{Ігрок|26|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Балі Мумба]]||2001}}--> {{Ігрок|27|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Джонатан Роўв]]||2003}} {{Ігрок|28|{{Сцяг|Англія}}|Бр|[[Ангус Ган]]||1996}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Грэцыя}}|Аб|[[Дымітрыс Януліс]]||1995}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Сэм Мак-Калам]]||2000}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Паўночная Ірландыя}}|Бр|[[Майкл Мак-Говерн]]||1984}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Ірландыя}}|Нап|[[Адам Айда]]||2001}} {{Ігрок|42|{{Сцяг|Ірландыя}}|ПА|[[Тоні Спрынгет]]||2002}} {{Ігрок|44|{{Сцяг|Ірландыя}}|Аб|[[Эндру Амабамідэле]]||2001}} {{Ігрок|46|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Лаям Гібс]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Уэльс}}|Бр|[[Даніел Бардэн]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Джош Марцін]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|ЗША}}|Нап|[[Себасцьян Сота]]||2000}} {{Канец складу}} {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.canaries.co.uk/ Афіцыйны сайт «Норвіч Сіці»] {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Чэмпіянат Футбольнай лігі}} {{Англійская Прэм’ер-ліга}} {{Клубы-заснавальнікі Англійскай Прэм’ер-лігі}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Англіі|Норвіч Сіці]] [[Катэгорыя:Клубы англійскай Прэм’ер-лігі|Норвіч Сіці]] [[Катэгорыя:ФК Норвіч Сіці| ]] 8ynqhwtwbt9llk734m1d4i8x47cgkcd 0 213087 4162001 3826387 2022-07-19T19:14:50Z Ілля Касакоў 21245 Ілля Касакоў перанёс старонку [[Іўсцін Мучанік]] у [[Юстын Мучанік]] wikitext text/x-wiki {{Святы |імя = Іўсцін Мучанік |арыгінал імя = |пол = м |тып = хрысціянскі апалагет |выява = Justin Martyr.jpg |шырыня = 250px |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |імя ў міру = |манаскае імя = |шануецца = у [[праваслаўе|Праваслаўнай]], у [[каталіцтва|Рымска-каталіцкай]], [[лютэранства|лютэранскай]], [[англіканства|англіканскай]] цэрквах |услаўлены = |беатыфікаваны = |кананізаваны = |у ліку = мучанік |дзень памяці = {{СС|14 чэрвеня|||1 чэрвеня}} |заступнік = |галоўная святыня = |атрыбуты = |дэкананізаваны = |працы = Дыялог з Трыфанам Іўдзеем, Першая і Другая Апалогіі |падзвіжніцтва = |вікісховішча = Justin the Philosopher }} '''Юстын Мучанік''' (таксама вядомы як святы Юстын; каля 100 — [[165|165 г. н.э.]]) — адзін з першых [[хрысціянскія апалагеты|хрысціянскіх апалагетаў]], і разглядаецца ў якасці галоўнага тлумачальніка тэорыі [[Логас, хрысціянства|Логаса]] ў 2 стагоддзі. Ён быў закатаваны разам з некаторымі з сваіх вучняў, і лічыцца святым [[каталіцтва|Рымска-каталіцкай]], [[англіканства|англіканскай]] і [[Праваслаўе|Усходняй праваслаўнай царквы]]. Большасць яго прац страчаныя, але захаваліся дзве апалогіі і дыялог. '''Першая апалогія''' З захаваных твораў наібольш ранняя праца Юстына — «Першая апалогія» . [[Першая Апалогія Іусціна Мучаніка|Першая Апалогія]], яго самы вядомы тэкст, горача абараняе мараль хрысціянскага жыцця і забяспечвае розныя этычныя і філасофскія аргументы, каб пераканаць рымскага імператара [[Антанін Пій|Антаніна Пія]] адмовіцца ад пераследу маладой царквы. Акрамя таго, ён таксама робіць тэалагічным-інавацыйную здагадку, што «семя хрысціянства» (праява Логаса, якія дзейнічаюць у гісторыі) на самой справе папярэднічала [[увасабленне|ўвасабленню]] Хрыста. Гэта паняцце дазваляе яму сцвярджаць, што многія вядомыя грэчаскія філосафы (у тым ліку [[Сакрат]] і [[Платон]]), чые працы ён быў добра вывучыў, былі [[хрысціянства|хрысціянамі]], хоць самі таго не ведалі. Створана яна, па розных ацэнках, паміж 149 і 155 годам. Юстын бароніць хрысціян ад абвінавачванняў у нешанаванні эллінскіх багоў і іншых злачынствах. У другой частцы апалогіі Юстын выкладае хрысціянскае вучэнне: апісвае старазапаветныя прароцтвы, якія, на яго думку, збыліся, і якія збудуцца, а таксама нагадвае падабенствы  іудзейска-хрысціянскай і эллінскіх релігій. '''Другая апалогія''' складаецца з пятнаццаці глаў і дапаўняе Першую. Юстын выкладае сенату хрысціянскае вучэнне, каб той абнародаваў яго і пазбавіў хрысціян ад лыжывых абвінавачванняў. Прынамсі, Юстын закранае тэму самагубства і дачы лыжывага сведчання, тэодыцэі, эсхаталогіі, ганенняў і смерці. Як і ў Першай апалогіі, Юстын цягам усяго аповяду праводзіць паралелі з грэчаскай літаратурай і філасофіяй. '''Дыялог з іюдзеям Трыфанам''' Дыалог запісаны каля 160 года. Апанентам Юстына з’яўляецца элінізаваны іюдзей Трыфан (існуе мяркаванне, што апанент Юстына – гэта рабі Тарфон).<ref>Philippe Bobichon, ''Dialogue avec Tryphon (Dialogue with Trypho), édition critique. vol. I: Introduction, Texte grec, Traduction'', Editions universitaires de Fribourg, 2003 [https://www.academia.edu/7280008/JUSTIN_MARTYR_Dialogue_avec_Tryphon_Dialogue_with_Trypho_%C3%A9dition_critique_VOLUME_I_Introduction_Texte_grec_Traduction_Coll_Paradosis_%C3%A9ditions_universitaires_de_Fribourg_Suisse_no_47_1_2003_563_pages]</ref> Некаторыя вучоныя лічаць, што на самой справе дыялогу не было, і Трыфан — толькі літаратурны герой Юстына. Верагодны адрасат сачынення — Марк Пампей, які ўспамінаецца ў 141 главе. Кампазіцыйна гэты твор падзяляюць на тры часткі: * У першай (гл. 11 — 31) разглядаецца пытанне аб ролі Закона Майсея. * У другой (гл. 32 — 110) ідзе пра значэнне і прыроду Іісуса Хрыста. * У трэцяй (гл. 111 −142) Юстын дыскутуе аб выратаванні язычнікаў. Упершыню на Беларусі “'''Дыялог з іюдзеям Трыфанам'''” надрукаваны  асобнай кнігай на польскай мове ў Нясвіжскай друкарні ў 1564 г. Назва кнігі раскрывае яе змест: “Святога Юстына філосафа і пакутніка Размова з Трыфанам жыдам, напісаная да Марка Пампея. У якой змяшчаецца навука аб праўдзівым пазнанні адзінага Бога і пасланца яго Іісуса Хрыста, якая раскрывае не толькі жыдоўскую, але і старых і цяперашніх сабіліянаў памылку. Да тае размовы прыдадзены кароткі ліст таго ж Юстына да двух братоў, у якім выпісвае, якое павінна быць жыццё і звычаі сапраўднага хрысціяніна”. Захавалася шмат іншых твораў, якія прыпісваюць Юстыну, але іх атрыбуцыя падлягае сур’ёзнай крытыцы. 1zdqyjgtcl2i9gbwdgahbmoqlfbvesc 0 218445 4161994 4053912 2022-07-19T19:07:24Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Літва і Еўрапейскі Саюз]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Манеты еўра Літвы''' — манеты агульнай афіцыйнай [[валюта|валюты]] некалькіх краін [[Еўрапейскі саюз|Еўрапейскага саюза]], выпуск якіх у абарот прадугледжваецца пры ўступленні [[Літва|Літоўскай Рэспублікі]] ў зону еўра. Першапачаткова меркавалася, што гэта павінна было адбыцца [[1 студзеня]] [[2007]] года. Аднак у адпаведнасці з высновамі [[Еўрапейская камісія|Еўрапейскай камісіі]] ([[2006]]), якія звярнулі ўвагу на ўзровень інфляцыі, якая перавышала ўсталяваную [[Маастрыхцкі дагавор|Маастрыхцкім дагаворам]] мяжу, увядзенне еўра ў якасці плацёжнага сродку ў Літве і далучэнне краіны да зоны еўра адбылося толькі [[1 студзеня]] [[2015]] года. Манеты еўра Літвы, як і іншых краін, васьмі [[Намінальны кошт|наміналаў]]. [[Рэверс, нумізматыка|Рэверсы]] літоўскіх манет еўра з абазначэннем наміналу не адрозніваюцца ад рэверсаў манет еўра іншых краін. На аверсах намаляваны геральдычны вершнік з мячом [[Пагоня, герб|герба Пагоні]] і сучаснага [[Герб Літвы|герба Літвы]] з назвай краіны на [[Літоўская мова|літоўскай мове]] ''Lietuva''. Дызайн манет, які перамог у абвешчаным у [[2004]] годзе конкурсе, распрацаваны скульптарам і медальерам [[Антанас Жукаўскас, скульптар|Антанасам Жукаўскасам]]. {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ '''Манеты еўра Літвы — нацыянальны бок''' |- style="background:#CCCCCC" ! 1 еўрацэнт ! 2 еўрацэнта ! 5 еўрацэнтаў |- | <center>[[Выява:N22978 5+2+1 cnt Lietuva 2015.jpg|106px]]</center> | <center>[[Выява:N22978 5+2+1 cnt Lietuva 2015.jpg|121px]]</center> | <center>[[Выява:N22978 5+2+1 cnt Lietuva 2015.jpg|137px]]</center> |- | colspan=3 | <div align="center"></div> |- style="background:#CCCCCC" ! 10 еўрацэнтаў ! 20 еўрацэнтаў ! 50 еўрацэнтаў |- | <center>[[Выява:N22978 10 cnt Lietuva 2015 (1).jpg|128px]]</center> | <center>[[Выява:N22978 20 cnt Lietuva 2015.jpg|144px]]</center> | <center>[[Выява:N22978 50 cnt Lietuva 2015.jpg|157px]]</center> |- | colspan=3 | <div align="center"></div> |- style="background:#CCCCCC" ! 1 еўра ! 2 еўра ! Гурт манеты ў €2 |- |<center>[[Выява:N22978 1 eur Lietuva 2015.jpg|150px]]</center> |<center>[[Выява:N22978 2 eur aversas.jpg|167px]]</center> | rowspan=2 | <center>[[File:2 euro edge inscription Lithuania.svg|279px]]</center> |- | colspan=2 | <div align="center"></div> |} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.lb.lt/news/pg.dll?f=1&did=893&lng=EN The historical decision regarding the national side of the euro] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070210083258/http://www.lb.lt/news/pg.dll?f=1&did=893&lng=EN |date=10 лютага 2007 }} {{ref-en}} * [http://www.lb.lt/eng/euro/index.htm Adoption of the Euro in Lithuania] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060126233732/http://www.lb.lt/eng/euro/index.htm |date=26 студзеня 2006 }} {{ref-en}} * [http://www.lb.lt/projects_of_lithuanian_euro_coins The national side of the euro] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131104102421/http://www.lb.lt/projects_of_lithuanian_euro_coins |date=4 лістапада 2013 }} {{ref-en}} {{Еўра}} [[Катэгорыя:Манеты еўра|Л]] [[Катэгорыя:Манеты Літвы]] [[Катэгорыя:Літва і Еўрапейскі Саюз]] m6pxhkhia37epxburjkbvw1heb4x2ja 0 220268 4162096 4159874 2022-07-20T02:29:55Z CommonsDelinker 151 Replacing Hrozaŭ._Грозаў_(1917-18).jpg with [[File:Hrozaŭ,_Baharodzickaja._Грозаў,_Багародзіцкая_(1917-18).jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: name unification by uploader). wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Грозава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 10|lat_sec = 16 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 20|lon_sec = 3 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Капыльскі |сельсавет = Грозаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 427 |год перапісу = 2010 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243009358 }} '''Гро́зава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Гро́заў, м.'''</ref> ({{lang-be-trans|Hrozava}}, {{lang-ru|Грозово}}) — [[аграгарадок]] у [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]], каля ракі [[Рака Вужанка|Вужанка]]. Уваходзіць у склад [[Грозаўскі сельсавет|Грозаўскага сельсавета]]. Насельніцтва 427 чал. ([[2010]]). Знаходзіцца за 18 км ад [[Капыль|Капылю]], за 25 км ад чыгуначнай станцыі [[Цімкавічы]]; на аўтамабільнай дарозе [[Узда]] — [[Старыца]]. Грозаў — даўняе [[мястэчка]] [[Слуцкае княства|гістарычнай Случчыны]]. У [[1920]] жыхары Слуцкага павета сфарміравалі [[Грозаўскі полк]] войска [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], які ўдзельнічаў у [[Слуцкі збройны чын|Слуцкім збройным чыне]]. == Назва == Тапонім «Грозаў»<ref>Грозаў // {{Крыніцы/БелЭн|5к}} С. 447.</ref> утварыўся ад імя Гроза<ref name="ReferenceA">Грозава // {{Крыніцы/ГВБ|8-2к}} С. 160.</ref>. Традыцыйная назва за савецкім часам была зменена на ''Грозава''<ref>{{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = | url = http://www.svaboda.org/content/transcript/765654.html | title = Падарожжы Свабоды: Грозаў | format = | work = | publisher = [[Радыё Свабода]] | date = 21 лютага 2014 | language = | postscript = }}</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Упершыню Грозаў упамінаецца ў 1-й пал. [[16 стагоддзе|ХVІ ст.]] як [[вёска]] [[Слуцкае княства|Слуцкага княства]], уладанне [[Алелькавічы|Алелькавічаў]]. У 1538 г. зямля Грозаўская падаравана Жігімонтам Старым П. Корбуту "...за верныя і жыглівыя яго паслугі". У [[1582]] існавалі аднайменныя [[сяло]], [[фальварак]] і шляхецкая ўласнасць. У другой пал. [[16 стагоддзе|ХVІ]] — 1-й пал. [[17 стагоддзе|ХVII ст.]] мясцовасць знаходзілася ва ўладанні [[Валадковічы|Валадковічаў]]. У 1600 г. існаваў старажытны праваслаўны храм - Мікалаеўскі мужчынскі манастыр. У 1639 г. памешчык Навагрудскага павету Р. Валадковіч ахвяраваў манастыру некалькі маёнткаў. Фундушы храму давала і падстоліна Горват (1748). У першай трэцы 17 ст. Валадковічы заснавалі тут яшчэ адзін мужчынскі прыстанак у імя Яна Багаслова (скасаваны ў 1860 г., далучаны да Слуцкага Троіцкага манастыра) Паводле інвентару [[1650]], існавалі аднайменныя двор (4 жылыя дамы і 5 гаспадарчых пабудоў) і фальварак, былі [[бровар]], [[млын]] і [[гумно]]. У другой пал. [[17 стагоддзе|ХVII ст.]] Грозаў перайшоў да [[Радзівілы|Радзівілаў]]. На [[1690]] тут было 66 двароў. У [[18 стагоддзе|ХVIII ст.]] Грозаў знаходзіўся ва ўладанні [[Незабытоўскія|Незабытоўскіх]], за якімі атрымаў статус мястэчка. У [[1791]] мясцовасць увайшла ў склад [[Случарэцкі павет|Случарэцкага павета]]. === Расійская імперыя === [[Выява:Hrozaŭ, Mieržyjeŭski. Грозаў, Мержыеўскі (N. Orda, 8.08.1864-76).jpg|thumb|235px|Сядзіба Мераеўскіх. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], [[1864]]]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Грозаў апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе стаў цэнтрам воласці [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. У пачатку ХІХ стагоддзя Грозавам валодаў Сарвацый Станіслаў Антон Горват, якому належыў родавы маёнтак Бабоўня<ref>Грозов, усадьба Мержеевских // Анатолий Тарасович Федорук: ''Старинные усадьбы Минского края''. Mińsk: Полифакт, 2000. С. 162–163.</ref>. На [[1800]] тут было 30 двароў, дзейнічалі 2 драўляныя манастыры (Яна Багаслова з царквой Успення Багародзіцы і Святога Мікалая з аднайменнай царквой) і капліца, працавалі карчма і млын, праводзіліся рэгулярныя кірмашы і штотыднёвыя таргі. Паводле рэвізіі 1833 г. маёнтак Грозава уласнасць І. Мераеўскага, 37 цяглых двароў, 427 душ. Паводле інвентару Грозава 1845 г., у мястэчку было 19 сялянскіх двароў (52 мужчынскiх, 45 жаночых), якія мелі 4 моргі 140 прэнтаў пляцавай зямлі, памеры надзелаў розніліся: 100, 80, 60 і менш прэнтаў. Грозаўцы паншчыны не выконвалі, а плацілі чынш, неслі натуральную дарожную павіннасць і старажоўшчыну<ref>Соркіна Іна. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII - першай палове ХІХ стагоддзя. - Вільня: Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт, 2010. - С. 172.</ref>. [[Павел Міхайлавіч Шпілеўскі|Павел Шпілеўскі]] у "Падарожжы па Палессі і Беларускаму краю" (1853-55) пакінуў наступнае апісанне Грозава: <blockquote>Грозаў досыць ахайны: тут ёсць некалькі невялікіх лавак, вельмі прыстойных будынкаў і пастаялых двароў... Як і ўсялякае беларускае мястэчка, Грозаў напоўнены жыдамі, якія, праўда, жывуць на асобнай вуліцы і не маюць права сяліцца каля манастыра<ref>Шпилевский П.М. ''Путешествие по Полесью и Белорусскому краю''. Минск: Беларусь, 2004. С. 229.</ref>.</blockquote>У сярэдзіне ХІХ стагоддзя уласнікам быў Севярын Мераеўскі, які служыў міравым пасярэднікам. Падчас паўстання западозраны ў палітычнай недабранадзейнасці і высланы адміністрацыйным парадкам пад нагляд паліцыі ў Пензенскую губернію. Яго маёмасць на падставе ўказа ад 10.12.1865 падлягала абавязковаму продажу<ref>Матвейчык Дзмітрый. ''Удзельнікі паўстання 1863-64 гадоў: біяграфічны слоўнік''. Мінск: Беларусь, 2016. С. 381.</ref>. 10.11.1867 Грозава набывае [[Леў Пятровіч Вітгенштэйн|Людвіг Вітгенштэйн]], муж [[Стэфанія Радзівіл|Стэфаніі Радзівіл]]. Наступным уласнікам становіцца іх зяць Хлодвіг Гагенлоэ-Шылінгфурст. Набыты маёнтак быў аддадзены Вітгенштэйнамі ў арэнду Каралю Каліноўскаму (зяцю Севярына Мераеўскага і брату святога [[Юзаф Каліноўскі|Рафала Каліноўскага]]), які пасяліўся ў суседнім Гразоўку. У Грозаве ж у 1868 годзе ён пасяліў свайго бацьку Андрэя, былога дырэктара Шляхецкага Інстытута ў Вільні, у трэцім шлюбе жанатага на Сафіі Путкамер, дачцы [[Марыля Верашчака|Марыі Верашчакі]]. Доўгі час Грозава было цэнтрам жыцця сям'і Каліноўскіх, крэўных Мераеўскім, хоць фармальна ім не належыла<ref>''Hrozów'', [w:] Roman Aftanazy, ''Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej'', wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 2: ''Województwa brzesko-litewskie, nowogrodzkie'', Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 217–219</ref>. Андрэй (пам. 1878) і Караль (пам. 1886) Каліноўскія пахаваныя на могілках у Грозаве<ref>Gil Czesław. ''Wychwalajcie mężów sławnych. Wspomnienia o św. Rafale Kalinowskim''. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2013.</ref>. У [[1864]] з мэтай [[Русіфікацыя Беларусі|русіфікацыі края]] расійскія ўлады адкрылі ў Грозаве народнае вучылішча. На [[1870]] — 99 двароў, 376 жыхароў, 3 праваслаўныя царквы, касцёл, капліца, 2 яўрэйскія малітоўныя дамы. Гандлёвымі шляхамі Грозаў злучаўся з мястэчкамі [[Капыль]], [[Бабоўня]], [[Новы Свержань]] і горадам [[Нясвіж]]. На [[1886]] — 3 праваслаўныя царквы, валасная ўправа, бровар, 3 заезныя двары, 11 крамаў, народнае вучылішча, 2 яўрэйскія школы. Згодна з вынікамі перапісу ([[1897]]), у Грозаве было 150 двароў, царква, капліца, пошта, народнае вучылішча, 24 крамы, ганчарны завод, 2 карчмы. У пач. [[XX стагоддзе|XX ст.]] 177 двароў. На 1905 год маем наступнае апісанне:<blockquote>Мястэчка Грозаў знаходзіцца пры рацэ Вужанка на даволі высокім месцы і мае некалькі прыстойных будынкаў… У Грозаве дзве праваслаўныя цэрквы, праваслаўны манастыр, касцёл, два яўрэйскія малітоўныя дамы, сельская школа, крамы і бровар. У захаваных актах згадваецца завяшчанне падстоліны Горватавай ад 1748 года, у якім гаворыцца аб двух цэрквах у Грозаве - Мікалаеўскай і Ірынінскай і манастыры. Абедзве гэтыя цэрквы існуюць і ў наш час, а манастыр невялікі, але ўсё ў ім добра і вытанчана…<ref>http://www.kopylmuzey.by/projects.php</ref></blockquote>У [[1912]] працавалі 2-класнае сельскае і 1-класнае народнае вучылішчы. На [[1917]] — 188 двароў, вінакурны і медаварны заводы. === Найноўшы час === У [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] ў лютым — снежні [[1918]] мястэчка занялі нямецкія войскі, у жніўні [[1919]] — ліпені і кастрычніку — лістападзе [[1920]] — польскае войска. [[25 сакавіка]] [[1918]] згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Грозаў абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], а ў [[лістапад]]зе [[1920]] у [[Слуцк]]у і мястэчку [[Семежава]] з беларускай міліцыі Слуцкага павета сфарміраваўся [[Грозаўскі полк]]<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Грозаўскі полк // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} С. 155.</ref>. Да здушэння паўстання бальшавікамі ([[4 снежня]] [[1920]]) улада ў мястэчку кантралявалася сіламі [[БНР]]. На [[1921]] у Грозаве працавалі спажывецкая таварыства, фельчарскі пункт, 2 школы, вінзавод; на [[1923]] — 7-гадовая і яўрэйская школы, хата-чытальня, фельчар, 6 рамеснікаў (шаўцы, краўцы, кавалі). [[20 жніўня]] [[1924]] Грозава стала цэнтрам сельсавета [[Грэскі раён|Грэскага раёна]], на гэты час тут было 182 двары. [[8 ліпеня]] [[1931]] мястэчка ўвайшло ў склад Капыльскага раёна (з [[12 лютага]] [[1935]] да [[17 снежня]] [[1956]] зноў у Грэскім раёне). У [[1930-я]] ў Грозаве працавалі калгас «Інтэрнацыянал», кавальская, шавецкая, шапачная, прамысловая майстэрні, малаказавод, нафтавы млын, сукнавальня, крупадзёрка, салатопня. [[27 верасня]] [[1938]] статус паселішча панізілі да вёскі. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[29 чэрвеня]] [[1941]] да [[1 ліпеня]] [[1944]] Грозава знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. На [[1971]] у Грозаве было 189 двароў, на [[1997]] — 197 гаспадарак, машынны двор, ветэрынарны пункт, сярэдняя школа, дом культуры, бібліятэка, амбулаторыя, пошта, камбінат побытавага абслугоўвання насельніцтва, 5 крамаў. У [[2000-я]] Грозава атрымала афіцыйны статус [[аграгарадок|аграгарадка]]. На [[2007]] — 167 гаспадарак, на [[2010]] — 159. <center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths="150" heights="150" perrow="4"> Выява:Hrozaŭ, Mieržyjeŭski. Грозаў, Мержыеўскі (1901-17).jpg|Палац, да [[1914]] Выява:Hrozaŭ, Baharodzickaja. Грозаў, Багародзіцкая (1917-18).jpg|Царква, [[1917]] Выява:Hrozaŭ, Baharodzickaja. Грозаў, Багародзіцкая (1918).jpg|Царква і местачкоўцы, [[1918]] Выява:Hrozaŭ. Грозаў (1901-41).jpg|Вуліца, да [[1939]] </gallery></center> == Насельніцтва == * '''[[XVIII стагоддзе]]''': [[1763]] — 267 чал.<ref name="ReferenceA"/> * '''[[XIX стагоддзе]]''': [[1800]] — 166 чал.; [[1845]] — 97 чал.; [[1870]] — 376 чал.; [[1886]] — 156 чал.; [[1897]] — 861 чал. у ''мястэчку Грозаў'', 41 чал. у ''маёнтку Грозаў'' * '''[[XX стагоддзе]]''': [[1901]] — 1032 чал.; [[1917]] — 1194 чал.; [[1924]] — 1007 чал.; [[1960]] — 656 чал.; [[1971]] — 587 чал.; [[1992]] — 498 чал.<ref>[[Валерый Шаблюк|Шаблюк В.]] Грозава // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} С. 155.</ref>; [[1997]] — 481 чал.<ref>Грозава // {{Крыніцы/ГВБ|8-2к}} С. 161.</ref> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2007]] — 428 чал.<ref>Грозава // {{Крыніцы/ГВБ|8-2к}} С. 162.</ref>; [[2010]] — 427 чал. === Інфраструктура === У Грозаве працуюць школа, дашкольная ўстанова, бальніца, 2 бібліятэкі, дом культуры, пошта. == Турыстычная інфармацыя == [[Выява:Фото путешествия по Беларуси 157.jpg|140px|thumb|Крыж абаронцам [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]]] У Грозаве на колішняй плошчы Рынак, каля будынка былога касцёла пастаўлены мемарыяльны крыж у гонар [[Слуцкі збройны чын|абаронцаў незалежнасці Беларусі]]. === Славутасці === * Вінакурня (пач. XX ст.) * Гандлёвыя рады (2-я палова XIX ст.) * [[Касцёл у Гонар Зняцця Збаўцы з Крыжа]] (1802; цяпер клуб) * Могілкі яўрэйскія * [[Палаца-паркавы ансамбль, Грозава|Палац Мераеўскіх]] (2-я палова XVIII ст.) * [[Дуб-волат, Грозава|Дуб-волат]] — былы [[батанічны помнік прыроды]] рэспубліканскага значэння. Узрост каля 200 гадоў. === Страчаная спадчына === * Манастыр Святога Яна Багаслова * Царква Святога Мікалая == Вядомыя асобы == * [[Ісак Ісаевіч Рэйнгольд|Ісаак Рэйнгольд]] * [[Барыс Уладзіміравіч Фінкельштэйн]] (нар. 1910) - савецкі матэматык. == Галерэя == <center><gallery widths="150" heights="150" perrow="4" caption="Краявіды Грозава"> Файл:Маёнтак у Грозаве.JPG|[[Палаца-паркавы ансамбль, Грозава|Палац Мераеўскіх]] Файл:Grozovo jewish heritage 01.jpg|[[Касцёл зняцця з крыжа Збавіцеля, Грозава|Былы касцёл]] Файл:Grozovo jewish heritage 03.jpg|Гандлёвыя рады Файл:Jewish cemeteries in Grozovo 1c.jpg|Могілкі яўрэйскія </gallery></center> {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|5}} * {{Крыніцы/ГВБ|8-2}} * {{Крыніцы/ЭГБ|3}} * Hrozów // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/178 178]. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Грозаўскі сельсавет}} {{Капыльскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Капыльскага раёна]] [[Катэгорыя:Грозаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Грозава]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Новагародскага ваяводства]] b79dno5x3ankvwk23k5riqvma2imyid 0 221171 4162315 4120250 2022-07-20T11:54:24Z Artsiom91 31770 /* У міжваеннай Польшчы (1921—1944) */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Леў Лубенскі | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт =Leon Lubienski 1861-1944 - deputat Dumy - 1907 AD.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= Herb Pomian.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[герб «Помян»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =дэпутат [[Дзяржаўная Дума, Расійская імперыя|II Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі]] ад Магілёўскай губерні | парадак = | перыядпачатак = 1907 | перыядканец =1907 | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | тытул_2 =сенатар Польшчы ад Навагрудскага ваяводства | парадак_2 = | перыядпачатак_2 =1922 | перыядканец_2 =1927 | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = | тытул_3 =сенатар Польшчы ад Келецкага ваяводства | парадак_3 = | перыядпачатак_3 =1928 | перыядканец_3 =1930 | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = | пераемнік_3 = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род =[[Род Лубенскіх|Лубенскія]] | бацька = | маці = | муж = | жонка = 1) графіня Гелена [[Род Лубенскіх|Лубенская]] (1859—1902); 2) графіня Леапальдзіна (Леапальдзіна-Эльжбета) [[род Чапскіх|Чапская]] (1887—1969). Шлюб у 1905 г. | дзеці = ''ад Лубенскай'': 1) Сафія (1887—1962), 2) Станіслаў (1889—1903); ''ад Чапскай'': 3) Юзэфа-Яніна (1906—1988), 4) Ежы (1907—1958), 5) Францішак (1909—1939), 6) Людвік (1912—1996). | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Леў Лубенскі''', '''Леў Францавіч Лубенскі''', '''Леў Францішкавіч Лубенскі''', '''Леан Лубеньскі''' ({{lang-pl|Leon Łubieński}}, {{lang-ru|Лев Францевич Лубенский}}; {{ДН|15|3|1861}}, [[горад Казімежа-Велька|вёска Казімежа-Велька]], [[Келецкая губерня]], [[Расійская імперыя]] — {{ДС|9|8|1944}}, [[горад Варшава]], [[Польшча]]) — гаспадарчы і палітычны дзеяч [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], [[Беларусь|Беларусі]] і [[Польшча|Польшчы]]. Належаў да [[граф]]скага роду [[Род Лубенскіх|Лубенскіх (Лубеньскіх)]]. Член [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] і [[Магілёўскае таварыства сельскай гаспадаркі|Магілёўскага таварыства сельскай гаспадаркі]]. Быў дэпутатам II Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі ад [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]], дзе ўваходзіў у дэпутацкую групоўку [[Краёвае кола Літвы і Русі|«Кола польскіх дэпутатаў-канстытуцыяналістаў Літвы і Русі» (1907)]] і належаў да [[Краёўцы|краёўцаў-кансерватараў]]. Дыпламат і сенатар (1922—1930) Польшчы. == Паходжанне роду і сям'я == Нарадзіўся [[15 сакавіка]] [[1861]] г. у родавым маёнтку [[горад Казімежа-Велька|Казімежа-Велька]] ([[Келецкая губерня]] Расійскай імперыі) у сям'і камер-юнкера расійскага двара графа Францішка Лубенскага (1834—1891) і яго жонкі — князёўны Ганны [[род Любамірскіх|Любамірскай]] (1838—1917). Быў ахрышчаны ў каталіцтва. Належаў да [[палякі|польскай]] арыстакратыі. Яго бацька Францішак Лубенскі (1834—1891) быў сынам польскага графа Казіміра Лубенскага (1801—1870) і графіні Марыяны Корвін-Красінскай (1810—1862), валодаў двума цукровымі заводамі ў Келецкай губерні і стаў аўтарам навуковых работ на тэму вырабу цукру<ref name=sejm>[http://bs.sejm.gov.pl/F?func=find-b&request=000000907&find_code=SYS&local_base=ARS10 Leon Łubieński]{{Недаступная спасылка}} // sejm.gov.pl</ref>. Яго маці князёўна Ганна Любамірская (1838—1917) была дачкой князя Канстанціна (Канстанціна-Станіслава-Ксаверыя) Любамірскага (1786—1870) ад яго жонкі — рускай графіні Кацярыны Мікалаеўны [[род Талстых|Талстой]] (1789—1870). Ганна Любамірская (1838—1917) належала да «літоўскай» галіны [[род Любамірскіх|роду Любамірскіх]], якая асела ў 1780-х гг. на Аршаншчыне, купіўшы ў [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін|Рыгора Пацёмкіна]] маёнтак [[Горад Дуброўна|Дуброўна]] ў [[Аршанскі павет, Расійская імперыя|Аршанскім павеце]] [[Магілёўскае намесніцтва|Магілёўскага намесніцтва]] (Расійскай імперыі); прынесла ў пасаг мужу маёнткі ў Аршанскім павеце. Першай жонкай Льва Лубенскага стала графіня Гелена [[Род Лубенскіх|Лубенская]] (1859—1902), якая была дачкой графа Уладзіслава Лубенскага (1817—1880) і яго жонкі-полькі Марыі Арсэці (Orsetti) (1830—1903). Ад першай жонкі меў двух дзяцей: 1) Сафія (1887—1962) — выйшла за Аляксандра Русаноўскага (1883—1925); 2) Станіслаў (1889—1903) — памёр маладым<ref name=sejm/>. Другой жонкай Льва Лубенскага ў [[1905]] г. стала графіня Леапальдзіна (Леапальдзіна-Эльжбета) [[род Чапскіх|Чапская]] (1887—1969), якая была дачкой графа [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Эмерыкавіча Чапскага]] і жыхаркай [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Ад другога шлюбу меў чатырох дзяцей: 1) Юзэфа-Яніна (1906—1988) — стала манашкай-уршулянкай і супрацоўніцай [[Люблінскі каталіцкі ўніверсітэт імя Яна Паўла II|Люблінскага каталіцкага ўніверсітэту (Katolicki Uniwersytet Lubelski)]]; 2) Ежы (1907—1958) — стаў афіцэрам войска міжваеннай Польшчы, байцом [[Змагарная Францыя|французскага руху супраціўлення]] ў час [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], а пасля вайны — эмігрантам і грамадзянінам [[Францыя|Францыі]]; 3) Францішак (1909—1939) — ваяваў у польскім войску з пачатку [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] ў верасні 1939 г. і прапаў без следу; 4) Людвік (1912—1996) — ажаніўся з графіняй Эльжбетай-Марыяй [[род Тышкевічаў|Тышкевіч]] (1921—1996), стаў юрыстам, сакратаром [[Юзаф Бек|Юзафа Бека (Józef Beck)]], афіцэрам II Польскага корпусу генерала Уладзіслава Андэрса, а пасля супрацоўнікам [[Радыё Свабодная Еўропа|Радыё Свабодная Еўропа (RWE)]]<ref name=sejm/>. == Адукацыя == Скончыў Тэхналагічны інстытут у [[горад Грац|Грацы]] ([[Аўстра-Венгрыя]]). == Маёнтак == [[File:Межава. Сядзібна-паркавы ансамбль Любенскіх (01).jpg|thumb|250px|[[Сядзібна-паркавы ансамбль Лубенскіх|Сядзібна-паркавы ансамбль графа Льва Лубенскага]] ў маёнтку [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]] ''(сучасны стан)''.]] Валодаў спадчыннымі маёнткамі Казімежа-Велька (Kazimierza Wielka) і Белзаў (Bełzów) у Піньчаўскім павеце [[Келецкая губерня|Келецкай губерні]], а таксама маёнткам [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]] (каля 700 дзесяцін зямлі) у [[Аршанскі павет, Расійская імперыя|Аршанскім павеце]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. == Гаспадарчая дзейнасць == Пасля сканчэння інстытута пачаў займацца гаспадаркай у родавых маёнтках Казімежа-Велька (Kazimierza Wielka) і Белзаў (Bełzów) у Піньчаўскім павеце [[Келецкая губерня|Келецкай губерні]] (Расійская імперыя)<ref name=sejm/>. У 1903 г. у [[горад Мінск|Мінску]] быў надрукаваны яго «Даклад аб дэнатуралізацыі спірту і аб ужыванні яго для хімічных і тэхнічных мэт». Верагодна, па прычыне знаёмства і шлюбу з графіняй Леапальдзінай [[род Чапскіх|Чапскай]] (1887—1969), якая была жыхаркай [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], Леў Лубенскі пераносіць сваю дзейнасць з польскіх у [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускія губерні]] Расійскай імперыі і кіруе сваімі маёнткамі ў Аршанскім павеце. Будуе ў сваім [[Сядзібна-паркавы ансамбль Любенскіх, Межава|маёнтку Межава]] (Аршанскі павет) сядзібна-паркавы комплекс<ref>[http://www.geocaching.su/?pn=101&cid=12938 Каменные кресты Межево]</ref>. Стаў аўтарытэтам сярод землеўласнікаў-католікаў Магілёўскай губерні, членам [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] і [[Магілёўскае таварыства сельскай гаспадаркі|Магілёўскага таварыства сельскай гаспадаркі]] і хутка стаў адным з уплывовых кіраўнікоў абодвух гэтых сельскагаспадарчых таварыстваў — увайшоў у склад іх Рад<ref name=sejm/><ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 79.</ref>. Прычынай такога павароту падзей, верагодна, стала паразуменне з дваранамі-каталікамі Мінскай і Магілёўскай губерняў і ўсё той жа шлюб Льва Лубенскага з Леапальдзінай Чапскай, якая была дачкой графа [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскага]] — аднаго з лідараў Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі і заможнага маянткоўца Мінскай губерні. Паводле ацэнкі лідара Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]], Лубенскі праяўляў прыкметную актыўнасць у арганізацыі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 64, 79.</ref>. Граф Леў Лубенскі быў членам Рады [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] ў 1903—1917 гг.<ref>Памятная книга Минской губернии на 1903 год / Минский губернский статистический комитет. — Минск : Паровая типо-литография Б.И. Соломонова, 1903. — С. 102; Памятная книга Минской губернии на 1907 год / Минский губернский статистический комитет. — Минск : Губернская типография, 1906. — С. 96; Kalendarz ilustrowany «Kurjera Litewskiego» na rok 1909. — Wilno: Nakładem «Kurjera Litewskiego», 1909; Kalendarz ilustrowany «Kurjera Litewskiego» na rok 1910. — Wilno: Nakładem «Kurjera Litewskiego», 1910. — С. 94; Памятная книга Минской губернии на 1917 год / Минский губернский статистический комитет. — Минск : Типография инвалидов, 1916. — С. 85.</ref> Стаў членам нагляднай камісіі Мінскага таварыства ўзаемнага сельскагаспадарчага страхавання (ад агню). Упамінаецца, што ў 1913 г. ад Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі быў прадстаўніком у Варшаўскім параённым камітэце — па рэгуляванні масавых перавозак грузаў на чыгунцы<ref>Государственный архив Пермского края. Фонд 556. — опись 1. — дело 110. Список членов Варшавского Порайонного Комитета на 1 марта 1913 года. Гл.: http://forum.vgd.ru/post/37/25929/p696552.htm</ref>. == Палітычная дзейнасць == === У Расійскай імперыі (1905—1917) === 6 лютага 1907 г. граф Леў Лубенскі выў выбраны (ад агульнага складу выбаршчыкаў [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]) дэпутатам II Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі — за яго прагаласавалі дваране-католікі, [[яўрэі]] і 26 сялян, але не прагаласаваў ніводны рускі землеўласнік Магілёўскай губерні<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki... С. 196.</ref>. У II Дзяржаўнай Думе ўваходзіў у дэпутацкую групоўку [[Краёвае кола Літвы і Русі|«Кола польскіх дэпутатаў-канстытуцыяналістаў Літвы і Русі» (1907)]] і належаў да [[Краёўцы|краёўцаў-кансерватараў]]<ref>''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй... С. 171, 173; ''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki... С. 467.</ref>. Пасля ўвядзення ў 1911 г. у Магілёўскай губерні [[земства|земскага самакіравання]] быў абраны членам у Магілёўскае губернскае земства ад «польскай» (каталіцкай) курыі. У ходзе [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] ў 1915—1917 гг. як прадстаўнік Магілёўскага губернскага земства арганізаваў санітарную дапамогу для цывільных бежанцаў (грамадзян Расійскай імперыі) у тылах расійскага войска — у Магілёўскай губерні<ref name=sejm/>. === У паслярэвалюцыйнай Беларусі (1917—1918) === Пасля [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|Лютаўскай рэвалюцыі (1917) у Расіі]] ўвайшоў у маі 1917 г. у склад [[Польская рада Мінскай зямлі|Польскай рады Мінскай зямлі]]<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska Ziemi Mińskiej wobec I Korpusu polskiego gen. J. Dowbór-Muśnickiego... С. 73.</ref>, якая спачатку (у перыяд кіравання [[Часовы Урад Расіі|Часовага Урада Расіі]] на чале з [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Аляксандарам Керанскім]]) будзе выступаць за дзяржаўную незалежанасць [[Беларусь|Беларусі]] ад [[Расія|Расіі]] і самастойнасць, а толькі пасля падзення Часовага Урада Расіі і ва ўмовах пагрозы захопу Беларусі [[бальшавікі|бальшавікамі]] ў канцы 1918 г. стане выступаць за раўнапраўны федэрацыйны саюз [[Беларусь|Беларусі]] і [[Польшча|Польшчы]]<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska Ziemi Mińskiej wobec I Korpusu polskiego gen. J. Dowbór-Muśnickiego... С. 67, 72, 79.</ref>. У жніўні 1917 г. таксама стаў яшчэ і паралельна членам і віцэ-старшынёй [[Польская рада міжпартыйнага аб'яднання|Польскай рады міжпартыйнага аб'яднання (Rada Polska Zjednoczenia Międzypartyjnego)]] у [[горад Масква|Маскве]], бо Польская рада Мінскай зямлі, хоць і не далучылася да Польскай рады міжпартыйнага аб'яднання, але дазволіла сваім членам індывідуальнае членства ў той (маскоўскай) арганізацыі<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska Ziemi Mińskiej wobec I Korpusu polskiego gen. J. Dowbór-Muśnickiego... С. 74.</ref>. З-за пагрозы арышту бальшавікамі Леў Любенскі уцёк на захад ад лініі руска-нямецкага фронту і летам [[1918]] г. апынуўся у нямецкім лагеры для ваеннапалонных у [[горад Баранавічы|Баранавічах]]<ref name=sejm/>. === У справе польска-беларускай федэрацыі (1918—1921) === У кастрычніку 1918 г., калі нямецкія войскі пачалі (паводле Брэсцкага мірнага дагавора з бальшавікамі) адходзіць з [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]] на захад, [[Польская рада Беларускіх зямель]], не жадаючы, каб Магілёўшчына была занята бальшавікамі, звярнулася ў сярэдзіне 1918 г. з мемарыялам да кіраўніцтва [[Обер-Ост]]а з просьбай выслаць у Магілёўшчыну польскіх жаўнераў замест нямецкіх<ref name=Gamulka>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 30.</ref>. Мемарыял быў падрыхтаваны прадстаўнікамі маянткоўцаў-католікаў Магілёўскай губерні — графам Львом Лубенскім, [[Міраслаў Яўхімавіч Абязерскі|Міраславам Абязерскім]] і [[Эдмунд Леанардавіч Івашкевіч|Эдмундам Івашкевічам]]<ref name=Gamulka/><ref>Эдмунд Івашкевіч быў скарбнікам Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі.</ref>. Польская рада Беларускіх зямель таксама дамагалася, каб у [[горад Варшава|Варшаве]] быў створаны спецыяльны камітэт па справам беларускіх зямель — і з кастрычніка 1918 г. у Варшаве пачаў дзейнічаць Камітэт па ўсходніх справах (Komitet do Spraw Wschodnich) на чале з прафесарам Вітальдам Камянецкім<ref name=Gamulka/>. У нарадах гэтага Камітэта адразу пачалі актыўна ўдзельнічаць прадстаўнікі [[Польская рада Мінскай зямлі|Польскай рады Мінскай зямлі]] — Міраслаў Абязерскі, граф Леў Лубенскі і Уладзіслаў Рыбінскі, а галоўнай іх мэтай было пагадненне паміж [[Польшча]]й, [[Беларусь|Беларуссю]] і [[Літва|Літвой]] ([[палякі|палякамі]], [[беларусы|беларусамі]] і [[літоўцы|літоўцамі]]) і падрыхтоўка матэрыялаў да мірнай канферэнцыі пасля заканчэння [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]]<ref name=Gamulka/>. Камітэт (з падачы маянткоўцаў-католікаў Беларусі) стаяў на пазіцыях [[Вялікае Княства Літоўска-Беларускае|аднаўлення былога Вялікага Княства Літоўскага (з беларуска-літоўскіх зямель)]] з захаваннем прынцыпаў раўнапраўя ўсіх яго народаў і раўнапраўнай уніі літоўска-беларускай дзяржавы з Польшчай<ref>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 30, 32—33.</ref>. Ад польскага ўраду патрабавалася дапамога ''«пры ўзнаўленні ўсталяванага [[Ягелоны|Ягелонамі]] саюза літоўска-беларускіх зямель з Польшчай»''<ref>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 33.</ref>. Аднак запасным планам дзейнасці Камітэта па ўсходніх справах варшаўскія палітыкі бачылі адмову ад тэрыторый Літвы і Беларусі, адмову ад задавальнення інтарэсаў маянткоўцаў-католікаў Беларусі і стварэнне польскай дзяржавы выключна з этнаграфічных польскіх зямель, што пакідала б маянткоўцаў Беларусі без маёнткаў — апошнія ў такім выпадку аўтаматычна адыходзілі пад уладу бальшавікоў і нацыяналізаваліся<ref>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 31.</ref>. З пачаткам арганізацыі ў Польшчы сойма, лідары Польскай рады Беларускіх зямель звярнуліся з просьбай прызначэння дэпутатамі ў польскі сойм таксама і тых 20 прадстаўнікоў, якіх выбяруць члены Польскай рады Беларускіх зямель, апялюючы, што цяперашні польскі сойм трэба разглядаць нашчадкам [[Сойм Рэчы Паспалітай|соймаў]] [[Рэч Паспалітая|былой польска-літоўскай Рэчы Паспалітай]]<ref name=Gam37>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 37.</ref>. Ад [[Польская рада Беларускіх зямель|Польскай рады Беларускіх зямель]], у склад якой уваходзіла і [[Польская рада Мінскай зямлі]], граф Леў Лубенскі ў лістападзе 1918 г. быў абраны дэлегатам да Уставадаўчага сойма Польшчы і выступаў (як і ўсе дэлегаты ад Польскай рады Беларускіх зямель) за ўнію [[Беларусь|Беларусі]] і [[Польшча|Польшчы]], але катэгарычна супраць інкарпарацыі Беларусі Польшчай<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 340; ''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 37—38.</ref>. Польскай радай Беларускіх зямель удакладняліся справы, якімі павінны займацца яе дэлегаты ў польскім сойме: 1) злучанасць Літвы і Беларусі з Польшчай; 2) падтрымка добрых адносін з дзяржавымі [[Антанта|Антанты]]; 3) пытанне прамысловай мадэрнізацыі літоўска-беларускіх зямель і выдзялення матэрыяльнай дапамогі для іх; 4) не закранаць пытанне аграрнай рэформы<ref name=Gam37/>. Мандаты дэлегатаў Польскай рады Беларускіх зямель у лютым 1919 г. не былі прызнаны польскім соймам і дэлегаты не ўвайшлі дэпутатамі ў склад польскага сойму<ref>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 38.</ref>. У лістападзе 1918 г., калі скончылася [[Першая сусветная вайна]], ад імя арганізацый дваран-каталікоў Беларусі (на чале якіх стаяў [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]]) быў выбраны і адпраўлены з [[горад Варшава|Варшавы]] ў якасці свайго паўнамоцнага прадстаўніка ў [[Францыя|Францыю]] — для супрацоўніцтва з [[Польскі нацыянальны камітэт|Польскім нацыянальным камітэтам (KNP)]] у Парыжы, каб выказваць інтарэсы дваран-каталікоў Беларусі на [[Парыжская мірная канферэнцыя|Парыжскай мірнай канферэнцыі (1919—1920)]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 231.</ref><ref>Прадстаўніком ад арганізацый дваран-каталікоў Украіны ў Парыж быў выбраны граф Юзаф Патоцкі. Гл.: ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 231.</ref>: дваране-каталікі Беларусі выступалі за непадзельнасць тэрыторыі Беларусі і унію [[Беларусь|Беларусі]] з [[Польшча]]й<ref name=Gamulk45>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 45.</ref>. [[File:Mapa 6 gubernij Litwy i Bialej Rusi - Benedykt Hertz.jpg|thumb|300px|«Карта шасці губерняў Літвы і Беларусі» — карта шасці губерняў [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга края]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Надрукавана ў выдавецтве газеты [[краёўцы|«краёўцаў]]» [[Kurier Litewski (1905)|«Kurjer Litewski»]], паміж 1905—1910 гг.]] [[File:Mapa Białoruskiej Republiki Ludowej.jpg|thumb|300px|Межы [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР)]], аб'яўленыя 25 сакавіка 1918 г. на падставе «этнічнага крытэрыя» ''(як гэта разумелася палітыкамі і ідэолагамі БНР)'' — на падставе прац беларускага гісторыка [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафана Доўнар-Запольскага]]]] У [[Парыжская мірная канферэнцыя|Парыжы на мірнай канферэнцыі]] граф Любенскі адхіляў прэтэнзіі [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|польскіх эндэкаў]] непасрэдна ўключыць у склад Польшчы частку беларускіх зямель былой [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]]: ён указваў [[Раман Дмоўскі|Раману Дмоўскаму]], што землі на ўсход ад [[горад Брэст|Брэста]] павінны ўваходзіць не ў склад Польшчы, а ў склад Беларусі, бо яны населены ў сваёй большасці непалякамі<ref>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 41.</ref>. Дэлегацыя ад маянткоўцаў-католікаў Беларусі (граф Л. Лубенскі, Б. Крыжаноўскі і К. Рыбінскі) 21 студзеня 1919 г. у [[горад Парыж|Парыжы]] ў сваім звароце [[Польскі нацыянальны камітэт|Польскаму нацыянальнаму камітэту]] ўказвала, што інкарпарацыйная канцэпцыя (непасэднага ўключэння ў склад Польшчы толькі часткі тэрыторыі Беларусі — каталіцкай) не вырашае справы [[Беларусь|Беларусі]], а толькі яе дзеліць на дзве часткі, што ў будучым можа стаць толькі прычынай міжэтнічных канфліктаў у Польшчы — беларускага [[ірэдэнтызм]]а. Дэлегацыя прапанавала унію Польшчы і літоўска-беларускай дзяржавы, бо: 1) гэта меншае зло, чым падзел Беларусі на дзве часткі; 2) мяжу 1772 г. з [[Расія]]й (да [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзела Рэчы Паспалітай у 1772 г.]]) лягчэй бараніць, бо гэта этнічная мяжа паміж Беларуссю і Расіяй; 3) за унію Польшчы і Беларусі выступаюць усе палякі ў Беларусі; 4) існуюць трывалыя эканамічныя сувязі літоўска-беларускіх зямель з Польшчай; 5) федэрацыя Польшчы і Беларусі (а не інкарпарацыя часткі Беларусі ў склад Польшчы) дазволіць пазбегнуць міжнароднага асуджэння ў польскім імперыялізме<ref name=Gamulk45/>. У той час Дмоўскі згадзіўся з патрабаваннямі Лубенскага<ref name=Gam42>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 42.</ref>. Да звароту дадавалася пастанова, прынятая землеўласнікамі-католікамі Мінскай губерні, аб тым, што землеўласнікі згаджаюцца аддаць часткі сваіх зямельных уладанняў на патрэбы вызвалення края ад бальшавікоў — у першую чаргу, перадаць бясплатна тым жаўнерам-палякам і тым добраахвотнікам, якія будуць змагацца на беларускіх тэрыторыях<ref name=Gamulk96/>. А маянткоўцы [[Пінскі павет, Расійская імперыя|Пінскага]] і [[Мазырскі павет, Расійская імперыя|Мазырскага паветаў]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] згадзіліся перадаць такім жаўнерам аж 1/3 сваёй зямлі<ref name=Gamulk96>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 96.</ref>. Акрамя таго, граф Леў Лубенскі, выказваючы меркаванне суполак каталіцкіх дваран Беларусі на чале з [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвардам Вайніловічам]], не згаджаўся з пазіцыямі [[Дамінік Сямашка|Дамініка Сямашкі]] (прадстаўніка дэлегацыі беларускіх нацыял-дэмакратаў на Парыжскай канферэнцыі) і [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафана Доўнар-Запольскага]] (які падрыхтаваў у 1918 г. [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную карту рассялення беларусаў]]), што ў склад Беларусі павінны таксама ўваходзіць часткі былых [[Смаленская губерня|Смаленскай]], [[Пскоўская губерня|Пскоўскай]], [[Калужская губерня|Калужскай]] і [[Чарнігаўская губерня|Чарнігаўскай губерняў]]<ref name=Gam42/>. На паседжанні Польскага нацыянальнага камітэта (ПНК) у Парыжы граф Лубенскі прадставіў свой даклад «Zagadnienia polityczne na Białej Rusi» («Палітычнае пытанне на Беларусі»), дзе абмяжоўваў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную тэрыторыю беларусаў]] на ўсходзе толькі тэрыторыямі былых Магілёўскай і Віцебскай губерняў уключна — без Смаленшчыны і Браншчыны<ref name=Gam43>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 43.</ref>. Лубенскі лічыў прэзентаваныя ў 1919 г. у Парыжы і іншых сталіцах [[Еўропа|Еўропы]] тэрытарыяльныя жаданні беларускіх нацыял-дэмакратаў ([[Антон Іванавіч Луцкевіч|Антона Луцкевіча]], [[Дамінік Сямашка|Дамініка Сямашкі]], [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафана Доўнар-Запольскага]]) адносна ўсходняй мяжы Беларусі занадта перабольшанымі, бо яны датычылі смаленскіх і бранскіх зямель, дзе [[беларусы]], на думку Лубенскага, былі ў меншасці<ref name=Gam43/>. У дакладзе Лубенскі выказваў неабходнасць уніі Польшчы і Беларусі і паказваў, што гаспадарчыя сувязі (у тым ліку плынь рэк Беларусі) натуральна ''«пхалі Беларусь»'' у заходнім кірунку і што гэта разумелі продкі, прымаючы унію<ref name=Gam43/>. У адказ на тэрытарыяльныя прэтэнзіі польскіх эндэкаў, што на Віленшчыне дамінуе польскае насельніцтва, Лубенскі заявіў у дакладзе, што на Віленшчыне ёсць [[палякі|польскае насельніцтва]], а [[літоўцы|літоўскае (балцкае) насельніцтва]] сканцэнтравана на тэрыторыі былой [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]] і толькі на заходніх частках былой [[Віленская губерня|Віленскай губерні]]<ref name=Gam43/>. ''«Гэтае шасцівяковае сумеснае жыццё палякаў, літоўцаў, беларусаў, агульныя прыродныя ўмовы, глебы, клімат стварылі праблему, якую з чыста этнаграфічнага пункту гледжання немагчыма вырашыць»''. Адсюль найлепшым рашэннем, на думку Лубенскага, ва ўмовах немагчымасці дакладнага вызначэння этнаграфічных межаў паміж народамі і этнічнай стракатасці края будзе адбудова літоўска-беларускай дзяржавы ў межах былога [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] — з шасці былых [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]] ([[Віленская губерня|Віленскай]], [[Гродзенская губерня|Гродзенскай]], [[Ковенская губерня|Ковенскай]], [[Мінская губерня|Мінскай]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]] і [[Віцебская губерня|Віцебскай]]). Існаванне і супольнае жыццё народаў павінна абапірацца на прынцыпы роўнасці і супрацоўніцтва ўсіх народаў літоўска-беларускай дзяржавы (са сваім соймам), звязанай з [[Польшча]]й адпаведнымі гаспадарчымі дамовамі<ref name=Gam43/>. Гэтыя пастулаты Лубенскага былі пастулатамі [[краёўцы|дзеячоў «краёвасці»]]<ref name=Gam43/>. 2 сакавіка 1919 г. на паседжанні ПНК Лубенскі зноў пачаў бараніць для літоўска-беларускай дзяржавы межы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] напярэдадні [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 г.]] — г.зн. межы [[Паўночна-Заходні край|былых шасці губерняў Паўночна-Заходняга края]] Расійскай імперыі<ref name=Gam43/>. Каб схіліць польскіх эндэкаў да польска-беларускай федэрацыі, у сваёй аргументацыі Лубенскі выкарыстоўваў ужо і моманты стратэгічнага характару — указаў на наяўнасць у Беларусі важных транспартных вузлоў ([[горад Віцебск|Віцебск]], [[горад Орша|Орша]], [[горад Жлобін|Жлобін]], [[Горад Гомель|Гомель]]) і шмат каштоўных лясных масіваў, а таксама спецыяльна закрануў чуллівую для [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|польскіх эндэкаў]] тэму — астраўкі [[палякі|польскага насельніцтва]] ў Беларусі<ref name=Gam43/>. Падобныя аргументы Лубенскі зноў паўтарыў у Парыжы ў сваім мемарыяле «Stan economiczny na Litwie i Białej Rusi» («Эканамічнае становішча ў Літве і Беларусі»), пададзеным у сакавіку 1919 г. у ПНК, а таксама выслаў ліст у Генеральны сакратарыят [[Польскі нацыянальны камітэт|Польскага нацыянальнага камітэта]] ў Парыжы аб неабходнасці прыняцця ў ПНК кансультантаў, якія б арыентаваліся ў сітуацыі ў Беларусі і Літве<ref>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 43—44.</ref>. Аднак ідэі польска-беларускай федэрацыі не сустракалі згоды ў многіх членаў ПНК<ref>''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 44.</ref>. Галоўнымі саюзнікамі ў справе федэрацыі Польшчы і Беларусі для маянткоўцаў-католікаў Беларусі бачыліся польскія арыстакраты ў складзе ПНК: 15 сакавіка 1919 г. [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] разам з [[Аляксандр Эдвардавіч Мяйштовіч|Аляксандрам Мяйштовічам]] і [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раманам Скірмунтам]] у [[горад Варшава|Варшаве]] сустрэўся з графам [[Маўрыцы Замойскі|Маўрыцам Замойскім]], віцэ-страшынёй ПНК у Парыжы і адным з лідараў польскай арыстакратыі, адносна ўсходніх межаў будучай федэрацыі<ref name=Gamulk45/>. З [[горад Парыж|Парыжа]] Леў Лубенскі адправіў да арганізацый дваран-каталікоў Беларусі справаздачу, якую дваране (у тым ліку Эдвард Вайніловіч) зачыталі 21 мая 1919 г. у Варшаве і з якой даведаліся, што на Парыжскай мірнай канферэнцыі справа непадзельнасці тэрыторыі Беларусі несуцяшальная, бо польскія эндэкі не жадаюць уніі, а толькі інкарпарацыі часткі Беларусі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 247; ''Гамулка, К.'' Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922)... С. 47—48, 51.</ref>. 11 кастрычніка 1919 г. у занятым польскімі войскамі [[горад Вільнюс|Вільні]] адбылося ўрачыстае адкрыццё [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта Стэфана Баторыя]], які быў створаны па загаду [[Юзаф Пілсудскі|Юзафа Пілсудскага]]. Пад урачыстым мемарыялам у гонар адкрыцця ўніверсітэта значыўся (у спісе ганаровых асоб — Юзафа Пілсудскага (на чале), [[Фердынанд Рушчыц|Фердынанда Рушчыца]] і інш.) і аўтограф графа Льва Лубенскага<ref>''Gierowska-Kałłaur, J.'' Zarząd cywilny Ziem Wschodnich... С. 79.</ref>. У лістападзе 1919 г. у [[горад Варшава|Варшаве]] граф Леў Лубенскі прысутнічаў разам з іншымі кансерватыўнымі маянткоўцамі-католікамі Беларусі, Украіны і Літвы (граф [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі]], [[Станіслаў Ігнатавіч Лапацінскі|Станіслаў Лапацінскі]], [[Аляксандр Эдвардавіч Мяйштовіч|Аляксандр Мяйштовіч]], граф [[Марыян Плятар]], Томаш Зан, [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч (1860)|Станіслаў Ваньковіч]], [[Станіслаў Аляксандравіч Горват|Станіслаў Горват]], Ігнат Шэбека, прафесар [[Шыман Ашкеназы]]) на сустрэчы з адным з лідараў польскіх арыстакратаў князем [[Станіслаў Любамірскі|Станіславам Любамірскім]] у варашаўскім палацы Патоцкіх. Група маянткоўцаў казала князю Любамірскаму, што Польшча мае юрыдычныя і гістарычныя правы на граніцы да [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 г.]], а, каб не дапусціць шкоднага знаходжання на тэрыторыі польскай дзяржавы зашмат няпольскага насельніцтва і тым пагражаць этнічнай гамагеннасці Польшчы, трэба заключыць унію з літоўска-беларускай дзяржавай, падпісаўшы эканамічныя і адміністрацыяйныя дагаворы. У праекце меж плануемай літоўска-беларускай дзяржвы маянткоўцы-католікі (з-за ваенных цяжкасцей на ўсходнім фронце з бальшавікамі) ужо вымушана адмаўляліся ад усходніх частак [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]] (да [[рака Дняпро|Дняпра]]), уключалі ўсю Літву («Ковенскую Літву»), [[Інфлянцкае княства|«Польскія Інфлянты»]], а ўсклад Польшчы прапанавалі ўключыць толькі [[Галіцыя|Галіцыю]] і [[Валынь]] з адмовай ад [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўшчыны]] і [[Падолле|Падолля]]<ref>''Szpoper, D.'' Sukcesorzy Wielkiego Księstwa... С. 220—221.</ref>. Любамірскі прыхільна сустрэў праект федэралізацыі — і адпаведны мемарыял быў накіраваны «Начальніку Дзяржавы» [[Юзаф Пілсудскі|Юзафу Пілсудскаму]]<ref>''Szpoper, D.'' Sukcesorzy Wielkiego Księstwa... С. 221.</ref>. Лубенскі прыняў грамадзянства [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы (Другой Рэчы Паспалітай]]). === У міжваеннай Польшчы (1921—1944) === Па выніках [[Рыжскі мірны дагавор (1921)|Рыжскага мірнага дагавора (1921)]], які падзяляў [[Беларусь]] на часткі, маёнткі Лубенскага на Магілёўшчыне, як і многіх іншых землеўласнікаў, аказаліся на савецкім баку і былі нацыяналізаваны. У Лубенскага захаваліся маёнткі ў Келецкім ваяводстве Польшчы. У 1921—1922 гг. Леў Лубенскі быў ганаровым аташэ польскага пасольства ў [[горад Парыж|Парыжы]] ([[Францыя]]). На міжнародных [[Генуэзская канферэнцыя|Генуэзскай канферэнцыі (1922)]] і [[Гаагская канферэнцыя|Гаагскай канферэнцыі (1922)]] прадстаўляў польскія інтарэсы адносна маёмасці (у тым ліку нерухомасці) польскіх грамадзян, якая засталася на тэрыторыі, падкантрольнай [[СССР]]. У міжваеннай Польшчы стаў сенатарам (1922—1930) першых дзвюх кадэнцый Сената. У Сенат I кадэнцыі (1922—1927) быў абраны ад [[Навагрудскае ваяводства, Польшча|Навагрудскага ваяводства]] — ад спіса №22 «Дзяржаўнае аб'яднанне на Крэсах» (Państwowe Zjednoczenie na Kresach); уваходзіў у групоўку сенатараў (KChN); уваходзіў у склад сенацкіх камісій — па рэгламенту (стаў яе старшынёй), вайсковай і замежных спраў; быў удзельнікам польска-французскай парламенцкай групы (старшыня эканамічнай секцыі) і міжпарламенцкіх кангрэсаў у [[горад Рым|Рыме]] ([[Італія]]), [[горад Лондан|Лондане]] ([[Велікабрытанія]]) і [[горад Рыа-дэ-Жанэйра|Рыа-дэ-Жанэйра]] ([[Бразілія]])<ref name=sejm/>. У Сенат II кадэнцыі (1928—1930) быў абраны ад [[Келецкае ваяводства (1919—1939)|Келецкага ваяводства]] — ад спіса №1 [[Беспартыйны блок супрацоўнiцтва з урадам (BBWR)|«Беспартыйны блок супрацоўнiцтва з урадам» (BBWR, Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem)]], які падтрымліваў палітыку [[Юзаф Пілсудскі|Юзафа Пілсудскага]]; уваходзіў у склад сенацкай камісіі па рэгламенту<ref name=sejm/>. Пасля 1930 г. адышоў ад палітычнай дзейнасці. <gallery perrow=5> File:Doroczne zebranie Towarzystwa Przyjaciol Ligi Narodow w Warszawie - 2 April 1925 AD.jpg|Гадавы сход Таварыства Сяброў Лігі Нацый у Варшаве (Польшча), 2 красавіка 1925 г. Граф Леў Лубенскі сядзіць шостым злева ў першым радзе File:Miedzynarodowa konferencja ekonomiczna w Genewie w sprawie wolnosci handlu, racjonalizacji i kartelizacji zorganizowana pod auspicjami Ligi Narodow - May 1927 AD.jpg|Склад польскай дэлегацыі на Міжнародную эканамічную канферэнцыю ў Жэневе па пытанні свабоды гандлю, рацыяналізацыі і картэлізацыі, арганізаванай пад эгідай [[Ліга Нацый|Лігі Нацый]], май 1927 г. Граф Леў Лубенскі стаіць трэцім справа ў першым радзе File:Wyjazd marszalka senatu Wladyslawa Raczkiewicza do Argentyny i Brazylii - 6 June 1933 AD.jpg|Выезд маршалка Cената Польшчы [[Уладзіслаў Рачкевіч|Уладзіслава Рачкевіча]] (1885—1947) у [[Аргенціна|Аргенціну]] і [[Бразілія|Бразілію]], 6 чэрвеня 1933 г. У пярэднім радзе першы справа — граф Леў Лубенскі </gallery> == Смерць == У часы [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] знаходзіўся ў [[горад Варшава|Варшаве]] (Польшча) — жыхарстваваў на вуліцы Фільтрова ў доме № 69 кватэры №35<ref name=leon>[https://senat.edu.pl/historia/senat-rp-w-latach-1922-1939/senatorowie-ii-rp/senator/leon-lubienski Strona główna ›Historia ›Senat RP w latach 1922-1939 ›Senatorowie II RP Leon Łubieński]</ref>. У пачатку [[Варшаўскае паўстанне|Варшаўскага паўстання (1944)]] быў цяжка хворы — не хадзіў з-за хваробы сэрца і нырак. 8 жніўня 1944 г. быў схоплены ў сваім доме ў [[горад Варшава|Варшаве]] і вывезены на інвалідскім крэсле жаўнерамі арганізацыі пранямецкіх калабарантаў (паводле адной інфармацыі — украінскай, а паводле другой — Расійскай вызваленчай народнай арміяй)<ref name=leon/>. 9 жніўня 1944 г. быў імі застрэлены на Ахоце ў Варшаве — у аколіцах Зяленяка ([[:pl:Zieleniec Wielkopolski w Warszawie|Zieleniec]]) — і там пахаваны ананімна ў агульнай магіле разам з іншымі асобамі. Эксгумацыя рэшткаў расстраляных з магілы адбылася ў лютым-маі 1945 г.<ref name=sejm/> == Творы == * Доклад о денатурализации спирта и о потреблении его для химических и технических целей / Л.Ф. Лубенский. ― Минск, 1903.<ref>[http://unicat.nlb.by/opac/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-SEK-362026&strq=l_siz=20 Лев Францевич Лубенский]</ref> {{зноскі}} == Літаратура == * ''Боиович, М.М.'' [http://dlib.rsl.ru/viewer/01003732207#page540?page=223 Члены Государственной думы (Портреты и биографии). Второй созыв. / М.М. Боиович. — Москва : Тип. И.Д. Сытина, 1907. — 519 с.] * [[Крысціна Гамулка|''Гамулка, К.'']] Паміж Польшчай і Расіяй. Беларусь у канцэпцыях польскіх палітычных фарміраванняў (1918—1922) / К. Гамулка ; пераклад з польскай мовы. — Вільня, 2008. — 256 с. * [http://www.tez-rus.net/ViewGood30987.html Лубенский Лев Францевич] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20151208143620/http://www.tez-rus.net/ViewGood30987.html |date=8 снежня 2015 }} // Государственная дума Российской империи: 1906—1917 : Энциклопедия. / Б.Ю. Иванов, А.А. Комзолова, И.С. Ряховская. — Москва : РОССПЭН, 2008. — С. 334. * Памятная книга Минской губернии на 1903 год / Минский губернский статистический комитет. — Минск : Паровая типо-литография Б.И. Соломонова, 1903. — 220 с. * Памятная книга Минской губернии на 1907 год / Минский губернский статистический комитет. — Минск : Губернская типография, 1906. — 208 с. * Памятная книга Минской губернии на 1917 год / Минский губернский статистический комитет. — Минск : Типография инвалидов, 1916. — 249 с. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.Ф.'']] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. / А.Ф. Смалянчук. — Санкт-Пецярбург : Неўскі прасцяг, 2004. — С. 344. * ''Gierowska-Kałłaur, J.'' Zarząd cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 — 9 września 1920) / J. Gierowska-Kałłaur. — Warszawa : Neriton, 2003. — 455 s. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Rada Polska Ziemi Mińskiej wobec I Korpusu polskiego gen. J. Dowbór-Muśnickiego / R. Jurkowski // Знакамітыя мінчане: Матэрыялы Беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 9 ліст. 2006 г. / Польскі Ін-т у Мінску; рэдкал. А. Вялікі [і інш.]; навук. рэд. А. Вялікі і З. Вінніцкі. — Мінск: Польскі Ін-т у Мінску, 2007. — С. 65—81. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Sukcesy i porażki. Ziemiaństwo polskie Ziem Zabranych w wyborach do Dumy Państwowej i Rady Państwa 1906—1913 / R. Jurkowski. — Olsztyn: WUWM Olsztyn, 2009. — 550 s. * Kalendarz ilustrowany «Kurjera Litewskiego» na rok 1909. — Wilno: Nakładem «Kurjera Litewskiego», 1909. * Kalendarz ilustrowany «Kurjera Litewskiego» na rok 1910. — Wilno: Nakładem «Kurjera Litewskiego», 1910. — 146 s. * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904—1939 / D. Szpoper. — Gdańsk : Arche, 1999. — 357 s. * [[Дарыуш Тарасюк|''Tarasiuk, D.'']] Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905—1918 / D. Tarasiuk. — Lublin : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007. — 211 s. * [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|''Woyniłłowicz, E.'']] Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — cz. 1. — 368 s. == Спасылкі == * [http://www.sejm-wielki.pl/b/16.78.473 Leon Łubieński] // sejm-wielki.pl * [https://www.senat.edu.pl/senat/senatorowie-1922-1939/senatorowie-ii-rp/senator/leon-lubienski Leon Łubieński] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140105051201/http://www.senat.edu.pl/senat/senatorowie-1922-1939/senatorowie-ii-rp/senator/leon-lubienski |date=5 студзеня 2014 }} // senat.edu.pl * [http://bs.sejm.gov.pl/F?func=find-b&request=000000907&find_code=SYS&local_base=ARS10 Leon Łubieński]{{Недаступная спасылка}} // sejm.gov.pl * [http://www.geocaching.su/?pn=101&cid=12938 Каменные кресты Межево] // geocaching.su {{Wikidata/Ancestors}} {{Члены Дзяржаўнай думы Расійскай імперыі ад Магілёўскай губерні}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Лубенскі Леў Францішкавіч}} [[Катэгорыя:Члены Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Катэгорыя:Члены Магілёўскага таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Катэгорыя:Члены Дзяржаўнай думы Расійскай імперыі II склікання]] [[Катэгорыя:Краёўцы]] [[Катэгорыя:Род Лубенскіх|Леў Францішкавіч]] 6hczog69tsioz9nap1mfrngv27pvz65 0 224280 4162230 4040763 2022-07-20T09:43:33Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак; + Пікак-Фарэл, Басцьен, Іган-Райлі, Кален, Мак-Налі, Матсен, Твайн, Філіпс, Харвуд-Беліс, - Поўп, Таркоўскі, Мі, Вегхорст, Хенесі, Стывенс, Ленан, Колінз, Пітэрс, Бардслі wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб | Назва = Бернлі | Лагатып = Logo FC Burnley.png | ПоўнаяНазва = Burnley Football Club | Горад = [[Бернлі]] | Мянушкі = ''The Clarets'' (''Бардовыя'') | Заснаваны = [[1882]] | Стадыён = [[Тэф Мур (стадыён)|Тэф Мур]] | Умяшчальнасць = 21 800 | Прэзідэнт = | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі|Чэмпіёншып]] | Сезон = [[Англійская Прэм’ер-ліга 2021/2021|2021/22]] | Месца = {{Падзенне}} 18 месца ў [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-лізе]] | pattern_la1 = _burnley2122h | pattern_b1 = _burnley2122h | pattern_ra1 = _burnley2122h | pattern_sh1 = _burnley2122h | pattern_so1 = _burnley2122hl | leftarm1 = 80BFFF | body1 = 800000 | rightarm1 = 80BFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = 80BFFF | pattern_la2 = _burnley2122a | pattern_b2 = _burnley2122a | pattern_ra2 = _burnley2122a | pattern_sh2 = _burnley2122a | pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _burnley2122t | pattern_b3 = _burnley2122t | pattern_ra3 = _burnley2122t | pattern_sh3 = _burnley2122t | pattern_so3 = _burnley2122tl | leftarm3 = 000080 | body3 = 000080 | rightarm3 = 000080 | shorts3 = 000080 | socks3 = 000080 }} '''«Бернлі»''' ({{lang-en|Burnley Football Club}}) — прафесійны [[Англія|англійскі]] [[футбольны клуб]] з аднайменнага горада [[Бернлі]], [[Ланкашыр]]. Клуб з’яўляецца адным з заснавальнікаў [[Футбольная ліга Англіі|Футбольнай лігі]]. У дэбютным сезоне каманда заняла 9 месца сярод 12 удзельнікаў. З [[1983]] года базуецца на стадыёне [[Тэф Мур (стадыён)|«Тэф Мур»]]. Мянушка «бардовыя» зачапілася за клубам дзякуючы дамінуючаму колеру хатніх кашуляў каманды. Бардовы колер і сіні былі прыняты ў [[1910]] годзе ў гонар дамінуючага клуба англійскага футбола таго часу клуба [[ФК Астан Віла|«Астан Віла»]]. Лічылася, што гэтыя колеры здольныя падняць маральныя сілы каманды і натхніць «Бернлі» на новыя поспехі. «Бернлі» двойчы быў чэмпіёнам Англіі ў 1921 і 1960 гадах і аднойчы стаў уладальнікам [[Кубак Англіі па футболе|Кубка Англіі]] ў 1914 годзе. У 1961 годзе клуб здолеў дайсці да чвэрцьфіналу [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Кубка еўрапейскіх чэмпіёнаў]]. У пачатку сваёй гісторыі «Бернлі» быў адным з лідараў англійскага футболу, стала выступаючы ў вышэйшым дывізіёне, аднак з 1976 па 2009 гады каманда вагалася па ніжэйшых лігах. У 1987 годзе клуб, нават, здолеў пазбегнуць вылету ў Канферэнцыю. У 2009 годзе «Бернлі» здолеў вярнуцца ў вышэйшы дывізіён, аднак у першым жа сезоне вылецеў з яго. [[Англійская Прэм’ер-ліга 2014/2015|Сезон 2014/15]] клуб зноў пачаў у [[Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-лізе]], заняўшы другі радок у [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі|Чэмпіёншыпе]] пасля [[ФК Лестэр Сіці|«Лестэр Сіці»]]<ref>[http://www.bbc.com/sport/0/football/27016258 Burnley F.C. wins against Wigan; promoted to the Barclay’s PL]. BBC Sport</ref>. Па выніках сезона «Бернлі» ізноў апусціўся ў Чэмпіёншып, аднак на наступны год выйграў яго і ў 2016—2022 гадах гуляў у Прэм’ер-лізе. == Дасягненні == * '''[[Чэмпіянат Англіі па футболе|Чэмпіён Англіі]]''' (2): ** 1921, 1960 * '''Уладальнік [[Кубак Англіі па футболе|Кубка Англіі]]''': ** 1814 * '''Уладальнік [[Суперкубак Англіі па футболе|Суперкубка Англіі]]''': ** 1973 == Склад == ''Станам на ліпень 2022 года.'' {{Склад}} {{Ігрок|2|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Мэцью Лоўтан]]||1989}} {{Ігрок|3|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Чарлі Тэйлар]]||1993}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Джэк Корк]]||1989}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Ісландыя}}|ПА|[[Ёхан Берг Гудмундсан]]||1990}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Джош Браўнхіл]]||1995}} <!--{{Ігрок|9|{{Сцяг|Нідэрланды}}|Нап|[[Ваўт Вегхорст]]||1992}}--> {{Ігрок|10|{{Сцяг|Аўстрыя}}|Нап|[[Эшлі Барнс]]||1989}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Дуайт Мак-Ніл]]||1999}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Уэльс}}|Аб|[[Конар Робертс]]||1995}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Паўночная Ірландыя}}|Бр|[[Бейлі Пікак-Фарэл]]||1996}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Эшлі Уэствуд]]||1990}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Джэй Радрыгес]]||1989}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Кот-д’Івуар}}|ПА|[[Максвел Карнэ]]||1996}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Англія}}|Бр|[[Уіл Норыс]]||1993}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Чэхія}}|Нап|[[Мацей Выдра]]||1992}} {{Ігрок|28|{{Сцяг|Ірландыя}}|Аб|[[Кевін Лонг]]||1990}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Макс Томпсан]]||2002}} <!--{{Ігрок|40|{{Сцяг|Данія}}|Бр|[[Лукас Енсен]]||1999}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|ДР Конга}}|ПА|[[Самюэль Басцьен]]||1996}} {{Ігрок||{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Сі Джэй Іган-Райлі]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Ірландыя}}|ПА|[[Джош Кален]]||1996}} {{Ігрок||{{Сцяг|Ірландыя}}|Аб|[[Люк Мак-Налі]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Нідэрланды}}|Аб|[[Іан Матсен]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Скот Твайн]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Адам Філіпс]]||1998}} {{Ігрок||{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Тэйлар Харвуд-Беліс]]||2002}} {{Канец складу}} {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.burnleyfootballclub.com/ Афіцыйны сайт клуба] {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Чэмпіянат Футбольнай лігі}} {{Англійская Прэм’ер-ліга}} {{Чэмпіёны Англіі па футболе}} {{Клубы-заснавальнікі Футбольнай лігі}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Англіі|Бернлі]] [[Катэгорыя:Клубы англійскай Прэм’ер-лігі|Бернлі]] [[Катэгорыя:ФК Бернлі| ]] qvki80qlq6acbmaki3hozdnzrnwl67k 4162231 4162230 2022-07-20T09:43:46Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб | Назва = Бернлі | Лагатып = Logo FC Burnley.png | ПоўнаяНазва = Burnley Football Club | Горад = [[Бернлі]] | Мянушкі = ''The Clarets'' (''Бардовыя'') | Заснаваны = [[1882]] | Стадыён = [[Тэф Мур (стадыён)|Тэф Мур]] | Умяшчальнасць = 21 800 | Прэзідэнт = | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі|Чэмпіёншып]] | Сезон = [[Англійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2021/22]] | Месца = {{Падзенне}} 18 месца ў [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-лізе]] | pattern_la1 = _burnley2122h | pattern_b1 = _burnley2122h | pattern_ra1 = _burnley2122h | pattern_sh1 = _burnley2122h | pattern_so1 = _burnley2122hl | leftarm1 = 80BFFF | body1 = 800000 | rightarm1 = 80BFFF | shorts1 = FFFFFF | socks1 = 80BFFF | pattern_la2 = _burnley2122a | pattern_b2 = _burnley2122a | pattern_ra2 = _burnley2122a | pattern_sh2 = _burnley2122a | pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _burnley2122t | pattern_b3 = _burnley2122t | pattern_ra3 = _burnley2122t | pattern_sh3 = _burnley2122t | pattern_so3 = _burnley2122tl | leftarm3 = 000080 | body3 = 000080 | rightarm3 = 000080 | shorts3 = 000080 | socks3 = 000080 }} '''«Бернлі»''' ({{lang-en|Burnley Football Club}}) — прафесійны [[Англія|англійскі]] [[футбольны клуб]] з аднайменнага горада [[Бернлі]], [[Ланкашыр]]. Клуб з’яўляецца адным з заснавальнікаў [[Футбольная ліга Англіі|Футбольнай лігі]]. У дэбютным сезоне каманда заняла 9 месца сярод 12 удзельнікаў. З [[1983]] года базуецца на стадыёне [[Тэф Мур (стадыён)|«Тэф Мур»]]. Мянушка «бардовыя» зачапілася за клубам дзякуючы дамінуючаму колеру хатніх кашуляў каманды. Бардовы колер і сіні былі прыняты ў [[1910]] годзе ў гонар дамінуючага клуба англійскага футбола таго часу клуба [[ФК Астан Віла|«Астан Віла»]]. Лічылася, што гэтыя колеры здольныя падняць маральныя сілы каманды і натхніць «Бернлі» на новыя поспехі. «Бернлі» двойчы быў чэмпіёнам Англіі ў 1921 і 1960 гадах і аднойчы стаў уладальнікам [[Кубак Англіі па футболе|Кубка Англіі]] ў 1914 годзе. У 1961 годзе клуб здолеў дайсці да чвэрцьфіналу [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Кубка еўрапейскіх чэмпіёнаў]]. У пачатку сваёй гісторыі «Бернлі» быў адным з лідараў англійскага футболу, стала выступаючы ў вышэйшым дывізіёне, аднак з 1976 па 2009 гады каманда вагалася па ніжэйшых лігах. У 1987 годзе клуб, нават, здолеў пазбегнуць вылету ў Канферэнцыю. У 2009 годзе «Бернлі» здолеў вярнуцца ў вышэйшы дывізіён, аднак у першым жа сезоне вылецеў з яго. [[Англійская Прэм’ер-ліга 2014/2015|Сезон 2014/15]] клуб зноў пачаў у [[Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-лізе]], заняўшы другі радок у [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі|Чэмпіёншыпе]] пасля [[ФК Лестэр Сіці|«Лестэр Сіці»]]<ref>[http://www.bbc.com/sport/0/football/27016258 Burnley F.C. wins against Wigan; promoted to the Barclay’s PL]. BBC Sport</ref>. Па выніках сезона «Бернлі» ізноў апусціўся ў Чэмпіёншып, аднак на наступны год выйграў яго і ў 2016—2022 гадах гуляў у Прэм’ер-лізе. == Дасягненні == * '''[[Чэмпіянат Англіі па футболе|Чэмпіён Англіі]]''' (2): ** 1921, 1960 * '''Уладальнік [[Кубак Англіі па футболе|Кубка Англіі]]''': ** 1814 * '''Уладальнік [[Суперкубак Англіі па футболе|Суперкубка Англіі]]''': ** 1973 == Склад == ''Станам на ліпень 2022 года.'' {{Склад}} {{Ігрок|2|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Мэцью Лоўтан]]||1989}} {{Ігрок|3|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Чарлі Тэйлар]]||1993}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Джэк Корк]]||1989}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Ісландыя}}|ПА|[[Ёхан Берг Гудмундсан]]||1990}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Джош Браўнхіл]]||1995}} <!--{{Ігрок|9|{{Сцяг|Нідэрланды}}|Нап|[[Ваўт Вегхорст]]||1992}}--> {{Ігрок|10|{{Сцяг|Аўстрыя}}|Нап|[[Эшлі Барнс]]||1989}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Дуайт Мак-Ніл]]||1999}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Уэльс}}|Аб|[[Конар Робертс]]||1995}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Паўночная Ірландыя}}|Бр|[[Бейлі Пікак-Фарэл]]||1996}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Эшлі Уэствуд]]||1990}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Джэй Радрыгес]]||1989}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Кот-д’Івуар}}|ПА|[[Максвел Карнэ]]||1996}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Англія}}|Бр|[[Уіл Норыс]]||1993}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Чэхія}}|Нап|[[Мацей Выдра]]||1992}} {{Ігрок|28|{{Сцяг|Ірландыя}}|Аб|[[Кевін Лонг]]||1990}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Макс Томпсан]]||2002}} <!--{{Ігрок|40|{{Сцяг|Данія}}|Бр|[[Лукас Енсен]]||1999}}--> {{Ігрок||{{Сцяг|ДР Конга}}|ПА|[[Самюэль Басцьен]]||1996}} {{Ігрок||{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Сі Джэй Іган-Райлі]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Ірландыя}}|ПА|[[Джош Кален]]||1996}} {{Ігрок||{{Сцяг|Ірландыя}}|Аб|[[Люк Мак-Налі]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Нідэрланды}}|Аб|[[Іан Матсен]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Скот Твайн]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Адам Філіпс]]||1998}} {{Ігрок||{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Тэйлар Харвуд-Беліс]]||2002}} {{Канец складу}} {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.burnleyfootballclub.com/ Афіцыйны сайт клуба] {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Чэмпіянат Футбольнай лігі}} {{Англійская Прэм’ер-ліга}} {{Чэмпіёны Англіі па футболе}} {{Клубы-заснавальнікі Футбольнай лігі}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Англіі|Бернлі]] [[Катэгорыя:Клубы англійскай Прэм’ер-лігі|Бернлі]] [[Катэгорыя:ФК Бернлі| ]] 9j4oiye08bl3qzn9ym4zxq5644rf9sg 10 224283 4162278 3890688 2022-07-20T11:20:24Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |загаловак = [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі]] |стыль_асноўнага_загалоўка = |стыль_загалоўкаў = |клас_спісаў = hlist |загаловак1 = [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2021/2022|Сезон 2021/22]] |спіс1 = * [[ФК Бернлі|Бернлі]] * [[ФК Бірмінгем Сіці|Бірмінгем Сіці]] * [[ФК Блэкберн Роверс|Блэкберн Роверс]] * [[ФК Блэкпул|Блэкпул]] * [[ФК Брысталь Сіці|Брысталь Сіці]] * [[ФК Вест Бромвіч Альбіён|Вест Бромвіч Альбіён]] * [[ФК Кардыф Сіці|Кардыф Сіці]] * [[ФК Ковентры Сіці|Ковентры Сіці]] * [[ФК Куінз Парк Рэйнджэрс|Куінз Парк Рэйнджэрс]] * [[ФК Лутан Таўн|Лутан Таўн]] * [[ФК Мідлсбра|Мідлсбра]] * [[ФК Мілуал|Мілуал]] * [[ФК Норвіч Сіці|Норвіч Сіці]] * [[ФК Прэстан Норт Энд|Прэстан Норт Энд]] * [[ФК Ротэрэм Юнайтэд|Ротэрэм Юнайтэд]] * [[ФК Рэдынг|Рэдынг]] * [[ФК Сандэрленд|Сандэрленд]] * [[ФК Сток Сіці|Сток Сіці]] * [[ФК Суонсі Сіці|Суонсі Сіці]] * [[ФК Уіган Атлетык|Уіган Атлетык]] * [[ФК Уотфард|Уотфард]] * [[ФК Хадэрсфілд Таўн|Хадэрсфілд Таўн]] * [[ФК Хал Сіці|Хал Сіці]] * [[ФК Шэфілд Юнайтэд|Шэфілд Юнайтэд]] |загаловак2 = Былыя ўдзельнікі |спіс2 = * [[ФК Астан Віла|Астан Віла]] * [[ФК Барнслі|Барнслі]] * [[ФК Бертан Альбіён|Бертан Альбіён]] * [[ФК Болтан Уондэрэрс|Болтан Уондэрэрс]] * [[ФК Борнмут|Борнмут]] * [[ФК Брайтан энд Хоўв Альбіён|Брайтан энд Хоўв Альбіён]] * [[ФК Брэнтфард|Брэнтфард]] * [[ФК Вест Хэм Юнайтэд|Вест Хэм Юнайтэд]] * [[ФК Вулверхэмптан Уондэрэрс|Вулверхэмптан Уондэрэрс]] * [[ФК Данкастэр Роверс|Данкастэр Роверс]] * [[ФК Джылінгем|Джылінгем]] * [[ФК Дэрбі Каўнці|Дэрбі Каўнці]] * [[ФК Ёвіл Таўн|Ёвіл Таўн]] * [[ФК Іпсвіч Таўн|Іпсвіч Таўн]] * [[ФК Колчэстэр Юнайтэд|Колчэстэр Юнайтэд]] * [[ФК Кру Александра|Кру Александра]] * [[ФК Крыстал Пэлас|Крыстал Пэлас]] * [[ФК Лестэр Сіці|Лестэр Сіці]] * [[ФК Лідс Юнайтэд|Лідс Юнайтэд]] * [[ФК Мілтан Кінс Донс|МК Донс]] * [[ФК Нотынгем Форэст|Нотынгем Форэст]] * [[ФК Ньюкасл Юнайтэд|Ньюкасл Юнайтэд]] * [[ФК Пітэрбора Юнайтэд|Пітэрбора Юнайтэд]] * [[ФК Плімут Аргайл|Плімут Аргайл]] * [[ФК Портсмут|Портсмут]] * [[ФК Саўтгемптан|Саўтгемптан]] * [[ФК Саўтэнд Юнайтэд|Саўтэнд Юнайтэд]] * [[ФК Скантарп Юнайтэд|Скантарп Юнайтэд]] * [[ФК Уікам Уондэрэрс|Уікам Уондэрэрс]] * [[ФК Фулхэм|Фулхэм]] * [[ФК Чарльтан Атлетык|Чарльтан Атлетык]] * [[ФК Шэфілд Уэнсдэй|Шэфілд Уэнсдэй]] |загаловак3 = Спаборніцтва |спіс3 = * [[Спіс сезонаў Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|Сезоны]] * [[Спіс клубаў Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|Клубы]] ([[Спіс пераможцаў Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі і яго папярэднікаў|чэмпіёны]]) * <!--[[Спіс ігракоў Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|Ігракі]] * ([[Спіс замежных ігракоў Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|легіянеры]]) ([[Спіс ігракоў Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі па колькасці медалёў|чэмпіёны]]) * [[Спіс трэнераў Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|Трэнеры]] * ([[Спіс трэнераў Футбольнай лігі Англіі|бягучыя]]) * -->[[Спіс стадыёнаў Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|Стадыёны]] * [[Абраная група суддзяў|Суддзі]] |загаловак4 = Статыстыка і ўзнагароды |спіс4 = * [[Футбольныя рэкорды ў Англіі|Рэкорды]] * [[Зборная табліца Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|Зборная табліца]] * [[Залаты буц Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|Залаты буц]] * [[Залатая пальчатка Футбольнай лігі Англіі|Залатая пальчатка]] * [[Ігрок месяца Чэмпіянату Футбольнай лігі|Ігрок месяца]] * [[Трэнер месяца Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|Трэнер месяца]] * [[Спіс хет-трыкаў Чэмпіянату Футбольнай лігі Англіі|Хет-трыкі]] |загаловак5 = Фінансы |спіс5 = [[Спіс уладальнікаў англійскіх футбольных клубаў|Уладальнікі клубаў]] |загаловак6 = Фундатары |спіс6 = * [[The Coca-Cola Company]] (2004—2010) * [[Npower (United Kingdom)|Npower]] (2010—2013) * [[Sky Betting & Gaming|Sky Bet]] (2013—2018) |загаловак7 = Турніры |спіс7 = * [[Кубак Англіі па футболе|Кубак Англіі]] * [[Кубак Англійскай футбольнай лігі]] * [[Плэй-оф Чэмпіёншыпа Англійскай футбольнай лігі і яго папярэднікаў|Плэй-оф]] |загаловак8 = Сезоны |спіс8 = * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2004/2005|2004/05]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2005/2006|2005/06]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2006/2007|2006/07]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2007/2008|2007/08]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2008/2009|2008/09]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2009/2010|2009/10]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2010/2011|2010/11]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2011/2012|2011/12]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2012/2013|2012/13]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2013/2014|2013/14]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2014/2015|2014/15]] * [[Чэмпіянат Футбольнай лігі Англіі 2015/2016|2015/16]] * [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2016/2017|2016/17]] * [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2017/2018|2017/18]] * [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2018/2019|2018/19]] * [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2019/2020|2019/20]] * [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2020/2021|2020/21]] * [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2021/2022|2021/22]] * [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2022/2023|2022/23]] |загаловак9 = Перспектывы |спіс9 = * Выхад у [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-лігу]] * Выбыванне ў [[Англійская Ліга 1|Лігу 1]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Футбол у Англіі]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Футбольныя чэмпіянаты|Англія]] </noinclude> 03yp7f9iz6nyx8jbdzrdrnzgs5v0n9c 0 224732 4162161 2820319 2022-07-20T06:57:05Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki '''Адміністрацыйная рэформа ў Польшчы''' — рэформа [[Адміністрацыйны падзел Польшчы|адміністрацыйна тэрытарыяльнага падзелу Польшчы]], якая набыла ў сілу з [[1 студзеня]] [[1999]] года. Сама структура тэрытарыяльнага падзелу [[Ваяводствы Польшчы|ваяводства]]-[[Паветы Польшчы|павет]]-[[гміна]] была захавана, аднак колькасць ваяводстваў паменшана з 49 да 16. Следствам рэформы было таксама памяншэнне ўлады [[Ваявода|ваяводы]], які з гэтага часу з’яўляецца прадстаўніком цэнтральнай улады, і павелічэнне ролі самакіравання на ваяводскім і мясцовым узроўні. Большасць гарадоў, якія страцілі статус цэнтраў ваяводстваў (акрамя гарадоў [[Цяханаў]], [[Серадз]] і [[Піла (горад)|Піла]]), атрымалі статус [[Горад на правах павета|гарадоў на правах павета]]. == Утвораныя ваяводствы == '''[[Вармінска-Мазурскае ваяводства]]''' ўтворана з былога ваяводства * [[Альштынскае ваяводства|Альштынскага]] і частак былых ваяводстваў * [[Сувалкскае ваяводства|Сувалкскага]] * [[Эльблёнгскае ваяводства|Эльблёнгскага]] * [[Цеханаўскае ваяводства|Цеханаўскага]] * [[Торунскае ваяводства|Торунскага]] * [[Астралэнцкае ваяводства|Астралэнцкага]] '''[[Велікапольскае ваяводства]]''' ўтворана з былога ваяводства * [[Пазнаньскае ваяводства, 1975—1998|Пазнаньскага]] і частак былых ваяводстваў * [[Канінскае ваяводства|Канінскага]] * [[Пільскае ваяводства|Пільскага]] * [[Ляшчынскае ваяводства|Ляшчынскага]] * [[Калішскае ваяводства, 1975—1998|Калішскага]] * [[Зяленагурскае ваяводства|Зяленагурскага]] * [[Гожаўскае ваяводства|Гожаўскага]] * [[Быдгашчцкае ваяводства|Быдгашчцкага]] '''[[Заходнепаморскае ваяводства]]''' ўтворана з былых ваяводстваў * [[Шчэцінскае ваяводства, 1975—1998|Шчэцінскага]] * [[Кашалінскае ваяводства, 1975—1998|Кашалінскага]] і частак былых ваяводстваў * [[Гожаўскае ваяводства|Гожаўскага]] * [[Пільскае ваяводства|Пільскага]] * [[Слупскае ваяводства|Слупскага]] '''[[Куяўска-Паморскае ваяводства]]''' ўтворана з былога ваяводства * [[Улацлаўскае ваяводства|Улацлаўскага]] і частак былых ваяводстваў * [[Торунскае ваяводства|Торунскага]] * [[Быдгашчцкае ваяводства|Быдгашчцкага]] '''[[Лодзьскае ваяводства]]''' ўтворана з былых ваяводстваў * [[Лодзьскае гарадское ваяводства|Лодзьскага]] * [[Сярадзкае ваяводства (1975—1998)|Сярадзкага]] і частак былых ваяводстваў * [[Пятркоўскае ваяводства|Пятркоўскага]] * [[Скернявіцкае ваяводства|Скернявіцкага]] * [[Плоцкае ваяводства, 1975—1998|Плоцкага]] * [[Калішскае ваяводства, 1975—1998|Калішскага]] * [[Чэнстахоўскае ваяводства|Чэнстахоўскага]] * [[Канінскае ваяводства|Канінскага]] * [[Радамскае ваяводства|Радамскага]] '''[[Люблінскае ваяводства]]''' ўтворана з былых ваяводстваў * [[Люблінскае ваяводства, 1975—1998|Люблінскага]] * [[Замойскае ваяводства|Замойскага]] * [[Хэлмскае ваяводства|Хэлмскага]] і частак былых ваяводстваў * [[Бяльскападляскае ваяводства|Бяльскападляскага]] * [[Тарнабжэгскае ваяводства|Тарнабжэгскага]] * [[Сядлецкае ваяводства|Сядлецкага]] '''[[Любушскае ваяводства]]''' ўтворана з частак былых ваяводстваў * [[Зяленагурскае ваяводства|Зяленагурскага]] * [[Гожаўскае ваяводства|Гожаўскага]] * [[Ляшчынскае ваяводства|Ляшчынскага]] '''[[Мазавецкае ваяводства]]''' ўтворана з былога ваяводства * [[Варшаўскае сталічнае ваяводства|Варшаўскага]] і частак былых ваяводстваў * [[Астралэнцкае ваяводства|Астралэнцкага]] * [[Радамскае ваяводства|Радамскага]] * [[Цеханаўскае ваяводства|Цеханаўскага]] * [[Сядлецкае ваяводства|Сядлецкага]] * [[Плоцкае ваяводства, 1975—1998|Плоцкага]] * [[Скернявіцкае ваяводства|Скернявіцкага]] * [[Бяльскападляскае ваяводства|Бяльскападляскага]] * [[Ломжынскае ваяводства|Ломжынскага]] '''[[Малапольскае ваяводства]]''' ўтворана з былых ваяводстваў * [[Кракаўскае гарадское ваяводства|Кракаўскага]] * [[Новасандэцкае ваяводства|Новасандэцкага]] і частак былых ваяводстваў * [[Тарноўскае ваяводства|Тарноўскага]] * [[Бельскае ваяводства|Бельскага]] * [[Катавіцкае ваяводства, 1975—1998|Катавіцкага]] * [[Келецкае ваяводства (1975—1998)|Келецкага]] * [[Кросненскае ваяводства|Кросненскага]] '''[[Ніжнесілезскае ваяводства]]''' ўтворана з былых ваяводстваў * [[Валбжыхскае ваяводства|Валбжыхскага]] * [[Уроцлаўскае ваяводства, 1975—1998|Уроцлаўскага]] * [[Еленягурскае ваяводства|Еленягурскага]] * [[Легніцкае ваяводства|Легніцкага]] і частак былых ваяводстваў * [[Ляшчынскае ваяводства|Ляшчынскага]] * [[Калішскае ваяводства, 1975—1998|Калішскага]] '''[[Апольскае ваяводства]]''' ўтворана з былога ваяводства * [[Апольскае ваяводства|Апольскага]] і часткі былога ваяводства * [[Чэнстахоўскае ваяводства|Чэнстахоўскага]] '''[[Падкарпацкае ваяводства]]''' ўтворана з былых ваяводстваў * [[Жэшоўскае ваяводства|Жэшоўскага]] * [[Пшэмысльскае ваяводства|Пшэмысльскага]] і частак былых ваяводстваў * [[Кросненскае ваяводства|Кросненскага]] * [[Тарнабжэгскае ваяводства|Тарнабжэгскага]] * [[Тарноўскае ваяводства|Тарноўскага]] '''[[Падляскае ваяводства]]''' ўтворана з былога ваяводства * [[Беластоцкае ваяводства, 1975—1998|Беластоцкага]] і частак былых ваяводстваў * [[Ломжынскае ваяводства|Ломжынскага]] * [[Сувалкскае ваяводства|Сувалкскага]] '''[[Паморскае ваяводства]]''' ўтворана з былых ваяводстваў * [[Гданьскае ваяводства|Гданьскага]] і частак былых ваяводстваў * [[Слупскае ваяводства|Слупскага]] * [[Эльблёнгскае ваяводства|Эльблёнгскага]] * [[Быдгашчцкае ваяводства|Быдгашчцкага]] '''[[Свентакшыскае ваяводства]]''' ўтворана з частак былых ваяводстваў * [[Келецкае ваяводства (1975—1998)|Келецкага]] * [[Тарнабжэгскае ваяводства|Тарнабжэгскага]] * [[Чэнстахоўскае ваяводства|Чэнстахоўскага]] * [[Пятркоўскае ваяводства|Пятркоўскага]] * [[Радамскае ваяводства|Радамскага]] '''[[Сілезскае ваяводства]]''' ўтворана з частак былых ваяводстваў * [[Катавіцкае ваяводства, 1975—1998|Катавіцкага]] * [[Бельскае ваяводства|Бельскага]] * [[Чэнстахоўскае ваяводства|Чэнстахоўскага]] == Спасылкі == * ''[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19980960603 Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa]'' [[Катэгорыя:Гісторыя адміністрацыйнага падзелу Польшчы]] [[Катэгорыя:1998 год у Польшчы]] 7wnhlwcxhcw8petjz5i8dhogwxdgdny 0 224791 4162111 3409356 2022-07-20T03:35:09Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Востраў |Назва = Беата |Нацыянальная назва = es/Beata |Карта = Carte de ville Santo Domingo (1888).jpg |Архіпелаг = Вялікія Антыльскія астравы |Акваторыя = Карыбскае мора |Краіна = Дамініканская Рэспубліка |Рэгіён = |Раён = |UTC = |lat_dir = N |lat_deg = 17 |lat_min = 34 |lat_sec = 42 |lon_dir = W |lon_deg = 71 |lon_min = 30 |lon_sec = 42 |CoordScale = 500000 |Плошча = 27 |Вышыня = |Насельніцтва = |Год = |Выява = Isla Beata.jpg |Подпіс выявы = Пляж |Катэгорыя на Вікісховішчы = Isla Beata }} '''Беа́та''' ({{lang-es|Beata}}) — [[востраў]] ля паўднёвага ўзбярэжжа [[Дамініканская Рэспубліка|Дамініканскай Рэспублікі]]. Плошча — 27 км². Сталага насельніцтва няма. Востраў Беата сфарміраваны на водмелі, што з'яўляецца падводным працягам суседняга [[востраў Гаіці|вострава Гаіці]]. Аддзелены ад яго [[праліў|пралівам]] (5,15 км). Паверхня нізкая, складзеная пераважна з [[вапняк]]оў. На паўднёвым узбярэжжы [[мангры|мангравыя]] [[балота|балоты]]. Даўжыня — 8,52 км. Найбольшая шырыня — 6,14 км. Востраў пакрыты [[лес|лясной]] расліннасцю. Яго насяляюць некалькі відаў наземных і марскіх [[птушкі|птушак]], [[ігуанавыя|ігуаны]], [[крабы]] і [[марскія чарапахі|чарапахі]]. Уваходзіць у склад запаведніка. Мяркуецца, што ў старажытнасці востраў Беата быў заселены [[індзейцы|індзейцамі]], якія здабывалі тут [[малюскі|малюскаў]]. Захаваліся звалкі [[ракавіна малюскаў|ракавін]]. Аднак у [[1494]] г., калі ён быў адкрыты [[Хрыстафор Калумб|Х. Калумбам]], сталага насельніцтва ўжо не было. [[Іспанія|Іспанскія]] каланісты выкарыстоўвалі яго для часовага ўтрымання статкаў свойскай жывёлы і здабычы [[галіт|солі]]. У нашы дні ненаселены, аднак наведваецца [[рыбалоўства|рыбакамі]] і [[турызм|турыстамі]]. == Спасылкі == * [http://www.sailmagazine.com/cruising-grounds/isla-beata Isla Beata] * [http://www.geographic.org/geographic_names/name.php?uni=-4756746&fid=1553&c=dominican_republic Isla Beata: Dominican Republic] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Астравы Дамініканскай Рэспублікі|Беата]] [[Катэгорыя:Вялікія Антыльскія астравы]] [[Катэгорыя:Астравы Карыбскага мора]] [[Катэгорыя:Астравы Атлантычнага акіяна]] [[Катэгорыя:Незаселеныя астравы]] s8uuv7oygobw50e1wu7qs8tbg4l25ju 10 225397 4162267 3887077 2022-07-20T11:06:03Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Расійская Прэм’ер-ліга | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | клас_спісаў = hlist | загаловак = [[Расійская Прэм’ер-ліга]] | загаловак1 = [[Расійская футбольная Прэме’ер-ліга 2022/2023|Сезон 2022/23]] | спіс1 = * [[ФК Арэнбург|Арэнбург]] * [[ФК Ахмат Грозны|Ахмат (Грозны)]] * [[ФК Дынама Масква|Дынама (Масква)]] * [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]] * [[ФК Краснадар|Краснадар]] * [[ФК Крылы Саветаў Самара|Крылы Саветаў (Самара)]] * [[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] * [[ФК Пары Ніжні Ноўгарад|Пары (Ніжні Ноўгарад)]] * [[ФК Растоў|Растоў (Растоў-на-Доне)]] * [[ФК Сочы|Сочы]] * [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]] * [[ФК Тарпеда Масква|Тарпеда (Масква)]] * [[ФК Урал Екацярынбург|Урал (Екацярынбург)]] * [[ФК Факел Варонеж|Факел (Варонеж)]] * [[ФК Хімкі|Хімкі]] * [[ФК ЦСКА Масква|ЦСКА (Масква)]] | загаловак2 = Былыя ўдзельнікі | спіс2 = * [[ФК Акіян Находка|Акіян (Находка)]] * [[ФК Аланія Уладзікаўказ|Аланія (Уладзікаўказ)]] * [[ФК Амкар|Амкар (Перм)]] * [[ФК Анжы|Анжы (Махачкала)]] * [[ФК Арсенал Тула|Арсенал (Тула)]] * [[ФК Прэсня|Асмарал (Масква)]] * [[ФК Балтыка Калінінград|Балтыка (Калінінград)]] * [[ФК Волга Ніжні Ноўгарад|Волга (Ніжні Ноўгарад)]] * [[ФК Дынама Стаўрапаль|Дынама (Стаўрапаль)]] * [[ФК Енісей Краснаярск|Енісей (Краснаярск)]] * [[ФК Жамчужына-Сочы|Жамчужына (Сочы)]] * [[ФК КАМАЗ|КАМАЗ (Набярэжныя Чоўны)]] * [[ФК Кубань Краснадар|Кубань (Краснадар)]] * [[ФК Лада-Тальяці|Лада (Тальяці)]] * [[ФК Лакаматыў-НН|Лакаматыў (Ніжні Ноўгарад)]] * [[ФК Мардовія Саранск|Мардовія (Саранск)]] * [[ФК Масква|Масква]] * [[ФК Прамень-Энергія Уладзівасток|Прамень-Энергія (Уладзівасток)]] * [[ФК Ротар Валгаград|Ротар (Валгаград)]] * [[ФК Рубін Казань|Рубін (Казань)]] * [[ФК Сатурн Раменскае|Сатурн (Раменскае)]] * [[ФК Сібір Новасібірск|Сібір&nbsp;(Новасібірск)]] * [[ФК СКА-Хабараўск|СКА-Хабараўск]] * [[ФК Сокал Саратаў|Сокал (Саратаў)]] * [[ФК Спартак-Нальчык|Спартак (Нальчык)]] * [[ФК Тамбоў|Тамбоў]] * [[ФК Том Томск|Том (Томск)]] * [[ФК Тосна|Тосна]] * [[ФК Тэкстыльшчык Камышын|Тэкстыльшчык (Камышын)]] * [[ФК Уралан Эліста|Уралан (Эліста)]] * [[ФК Уфа|Уфа]] * [[ФК Цюмень|Цюмень]] * [[ФК Чарнаморац Новарасійск|Чарнаморац (Новарасійск)]] * [[ФК Шыннік Яраслаўль|Шыннік (Яраслаўль)]] | загаловак3 = Статыстыка і ўзнагароды | спіс3 = * [[Рэкорды чэмпіянату Расіі па футболе|Рэкорды]] * [[Зборная табліца расійскай Прэм’ер-лігі|Зборная табліца]] * [[Найлепшыя бамбардзіры чэмпіянату Расіі|Найлепшыя бамбардзіры]] * [[Прыз «Варатар года» імя Льва Яшына|Варатар года]] * [[Спіс хет-трыкаў чэмпіянату Расіі па футболе|Хет-трыкі]] * [[Найлепшы футбаліст месяца чэмпіянату Расіі па футболе|Найлепшы футбаліст месяца]] | стыль_унізе = | унізе = [[Спіс ігракоў чэмпіянату Расіі|Ігракі]]{{т}} [[Спіс стадыёнаў чэмпіянату Расіі|Стадыёны]]{{т}} [[Спіс футбольных суддзяў чэмпіянату Расіі|Суддзі]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Футбольныя чэмпіянаты|Расія]] [[Катэгорыя:Шаблоны:Футбол у Расіі]] </noinclude> fcutg8o4hbxmuuq53049slzz4pk3iu9 0 226368 4161998 4161741 2022-07-19T19:10:06Z Gruszecki 8918 /* XXI стагоддзе */ памылка wikitext text/x-wiki '''Белару́скае фэ́нтэзі''' — [[Мастацкая літаратура|мастацкія]] творы напісаныя [[Беларусь|беларускімі]] аўтарамі ў жанры [[фэнтэзі]]. Фэнтэзі, як асобны жанр пачаў фарміравацца на мяжы XIX—XX ст.. У аснове жанра закладзены [[Казка|казачныя]] і [[Міфалогія|міфалагічныя]] матывы. Сярод асноўных герояў звычайна людзі з чароўнымі здольнасцямі (чараўнікі, [[друіды]], празорцы і г. д.) ці з чароўнымі прадметамі ([[рыцары]] з зачараванай зброяй), міфічныя стварэнні, нярэдка запазычаныя з сярэднявечных бестыярыюмаў ([[цмок]]і, аднарогі, пярэваратні). У беларускай літаратуры элементы фэнтэзі можна знайсці нашмат раней да з’яўлення жанру. Асабліва ярка гэта адлюстравана ў творы [[Ян Баршчэўскі|Яна Баршчэўскага]] — «[[Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях]]» (1844—46). Найбольшае развіццё ў беларускай літаратуры жанр атрымаў у XXI стагоддзі. == XIX стагоддзе. Заснавальнікі жанру ў беларускай літаратуры == Фэнтэзійныя элементы прысутнічалі ў беларускай культуры яшчэ з даўніх часоў, бо жанр цесна звязаны і з фальклорам і з міфалогіяй. Элементы містыцызму і вобразы міфалагічных істот выкарыстоўваў у сваёй творчасці яшчэ [[Адам Міцкевіч]]. Падчас працы над сваімі баладамі ў 1819-21 гадах Міцкевіч звяртаўся да багаццяў беларускага фальклору<ref>{{кніга|аўтар =[[Алег Антонавіч Лойка|Лойка, А.А.]] |частка =Адам Міцкевіч і беларускі фальклор |загаловак = Адам Міцкевіч і Беларусь |арыгінал = |спасылка = http://belkabinet.by/_ld/0/75____.pdf |адказны =Уклад. В. Грышкевіч, навук. рэд. [[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|А. Мальдзіс]], Т. Нягодзіш|выданне = |месца =Мн. |выдавецтва = ННАЦ імя Ф.Скарыны |год =1997 |том = |старонкі =109 |старонак =320 |серыя = |isbn =985-6419-06-9 |тыраж =1000 }}</ref>. Так, да вобразу Свіцязянак (насельніцы возера [[Возера Свіцязь, Навагрудскі раён|Свіцязь]], белатварыя дзяўчыны з даўгімі распушчанымі валасамі, у якіх ператварыліся жанчыны горада Свіцязь, затопленага багамі па іх просьбе вадой, каб пазбегнуць зганьбавання варожым рускім войскам) і легенд, звязаных з імі, паэт звяртаўся ў сваіх баладах «Свіцязь» (1820), «Свіцязянка» (1821), «Рыбка» (1822)<ref>{{кніга|аўтар = Лойка, А.А. |частка = Адам Міцкевіч і беларускі фальклор |загаловак = Адам Міцкевіч і Беларусь |арыгінал = |спасылка = |адказны = Уклад. В. Грышкевіч, навук. рэд. А. Мальдзіс, Т. Нягодзіш |выданне = |месца =Мн. |выдавецтва = ННАЦ імя Ф.Скарыны |год = 1997|том = |старонкі = 110–111|старонак =320 |серыя = |isbn =985-6419-06-9 |тыраж =1000 }}</ref>. [[Файл:Shljahtich Zavalnja.png|thumb|right|220px|Вокладка «Шляхціц Завальня» выдання 1884 года]] Але ж найбольш ярка беларуская міфалогія адлюстравана ў творы [[Ян Баршчэўскі|Яна Баршчэўскага]] — «[[Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях]]» (1844-46), у якім аўтар нас пераносіць у фантастычную, выдуманую Беларусь, у якой чытач спаткаецца з пярэваратнямі і ваўкалакамі, з волатамі і цмокамі, пачварамі, чараўнікамі і чарнакніжнікамі. Яго персанажы прыйшлі ў твор з нацыянальнай міфалогіі, шчодра населенай русалкамі, вадзянікамі, лесунамі, ваўкалакамі, але некаторых персанажаў Баршчэўскі прыдумаў сам — Сына Буры, Белую Сароку, Плачку. Менавіта Ян Баршчэўскі лічыцца заснавальнікам жанру фэнтэзі ў беларускай літаратуры. Ён, як сапраўдны пісьменнік-фантаст, глядзеў наперад, у будучыню, і як бы прадбачыў з’яўленне ― прозы жахаў, фэнтэзі, навуковай фантастыкі<ref>{{кніга|аўтар =Баршчэўскі Л.П., Васючэнка П.В., [[Міхась Тычына|Тычына М.А.]] |частка =Ян Баршчэўскі |загаловак =Словы ў часе. Літаратура ад рамантызму да сімвалізму і нашаніўскага адраджэння |арыгінал = |спасылка =http://www.nastaunik.info/sites/default/files/page/files/slovy_u_casie.pdf |адказны = |выданне = |месца = Санкт-Пецярбург |выдавецтва = |год =2014 |том = |старонкі = 52|старонак = 374|серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. Па міфалагічнай аснове твораў Баршчэўскага, яго творчасць варта аднесці да такога субжанру, як славянскі фэнтэзі, у аснове якога ляжыць спалучэнне славянскага фальклору (паданняў, былінаў, міфаў) і стандартных фэнтэзійных канонаў. На прэзентацыі сваёй фэнтэзійнай аповесці на пытанне пра традыцыі беларускай фантастыкі беларускі паэт і філолаг [[Серж Мінскевіч]] сказаў: «''Мы самыя першыя напісалі фэнтэзі, калі яшчэ і не прыдумалі гэтаму жанру назву. Яшчэ не было Толкіна, а ў нас ужо быў Ян Баршчэўскі…''»<ref>{{cite web| author =Карацупа, В.| date =| url =http://archivsf.narod.ru/1969/sierz_minskievic/index.htm | title =Мінскевіч Серж | work = |publisher =Архив фантастики| accessdate = 10 сакавіка 2015 | lang = ru }}</ref>. У 1852 годзе з-пад пяра беларускага паэта і фалькларыста [[Аляксандр Феліксавіч Рыпінскі|Аляксандра Рыпінскага]] выйшла рамантычная балада «Нячысцік». Пры яе напісанні паэт разумеў, што ў нацыянальнай баладзе не можа быць переайманняў, якія належаць да традыцый жанру ў іншых народаў, як не павінна яна несці і прыкметы чужога фальклору. У гэтым ён цалкам згодны са сваімі папярэднікамі, у першую чаргу — з Янам Баршчэўскім, які лічыў недазваляльным запазычванне мастацкіх формаў, якія выкарыстоўвалі пісьменні Англіі, Германіі ці Францыі. Нават падзагаловак да паэмы быў «балада белару­ская», чым аўтар адзначаў не толькі фальклорную аснову сваёй балады, але і своеасаблівасць твора, яго сугучча з традыцыямі беларускай паэзіі сярэдзіны XIX стагоддзя. У прадмове да «Нячысціка» Аляксандр Рыпінскі напісаў, што ў выніку апрацоўкі народнай песні ў яго атрымалася доўгая гісторыя і ён, «''дабавіўшы да яе тое-сёе дзіўнае і пякельнае, зрабіў з гэтага сялянску­ю баладу''­»<ref>{{артыкул|аўтар= [[Іван Фёдаравіч Штэйнер|Штэйнер І. Ф.]]|загаловак= Балада «Нячысцік» Аляксанлра Рыпінскага |спасылка= |выданне=[[Роднае слова (1988)|Роднае слова]] |тып=часопіс |месца= Мн.|выдавецтва=[[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь|Мінадукацыі Беларусі]] |год=2011 |выпуск= 286|нумар=10 |старонкі=3—5}}</ref>. {|align="center" |-valign="top" {| style="border:1px solid black; border-collapse:collapse;" !colspan="4"|Літаратары XIX стагоддзя |- ||| [[Выява:Wańkowicz Adam Mickiewicz.jpg|міні|none|160px|[[Адам Міцкевіч]]. [[Міцкевіч на скале Аю-Даг|Партрэт]] [[Валянцін Ваньковіч|В. Ваньковіча]], 1828 г.]] ||| [[Выява:Jan Barščeŭski. Ян Баршчэўскі (R. Žukoŭski, 1826).jpg|міні|none|132px|[[Ян Баршчэўскі]]. К. Жукоўскі, XIX ст.]] ||| [[Выява:Al rypinski portrait.jpg|міні|none|128px|[[Аляксандр Феліксавіч Рыпінскі|Аляксандр Рыпінскі]]. 1853 г.]] |} == XX стагоддзе == Выкарыстанне шматлікіх міфалагічных персанажаў прысутнічае ў [[Наша ніва (1906)|нашаніўскай]] паэзіі [[Янка Купала|Янкі Купалы]]. Некаторыя даследчыкі (напр.: канд. філ. навук Г. М. Мятліцкая) нават ужываюць такі тэрмін, як купалаўскі міфалагізм. Пэўны час міфалагічная вобразнасць у творчасці паэта была ледзьве не дамінантнай<ref>''Мятліцкая, Г. М.'' [http://www.bsu.by/Cache/pdf/213273.pdf Сімвалічная функцыя міфалагічных персанажаў у паэзіі Янкі Купалы] / Г. М. Мятліцкая // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Сер.4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. — 2005. — № 3. — С. 13-18.</ref>. «Цемнатворцы» ды такія міфычныя і паганскія істоты, як ведзьмы, ваўкалакі, чэрці, вадзянікі, русалкі ды іншыя, пануюць у яго вершах «Ў вечным боры…» (1912), «Русалка» (1912), «Хохлік» (1911), «Дзе ні вылеці з няволі…» (1906), «Забытая карчма» (1907), «Люлі, люлі, мужычок!» (1905—1907), «Ноч за ночкай» (1909), паэме «[[Сон на кургане]]» (1910). Чаго толькі варты ўрывак з яго верша «Забытая карчма»: «''Жэняць ведзьму з ваўкалакам, сватае шынкар, попам — рабін, ведзьма — дзякам, а чорт — гаспадар. Так гуляюць, покуль недзе ня кігне пятух… Гіне ўсё, і па бяседзе пуста, сумна ўкруг''». [[Файл:Lastouski Vaclau.Labirynty.djvu|thumb|right|150px|«Лабірынты» Вацлава Ластоўскага. Выданне 1944 г., Берлін]] Дапаўняе нацыянальную ўтопію [[Вацлаў Юстынавіч Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]], які ў 1923 годзе выдаў споўненую загадкамі аповесць «Лабірынты», якой напэўна і на сёння няма жанравых аналагаў ні ў [[Беларуская літаратура|беларускай]], ні ў сусветнай літаратурах<ref>{{кніга|аўтар =Васючэнка, П.В. |частка =Першаадкрывальнік з роду Ластаў. Мастацкія адкрыцці Вацлава Ластоўскага |загаловак =Ад тэксту да хранатопа : артыкулы, эсэ, пятрогліфы|арыгінал = |спасылка = |адказны =Пад рэд. [[Міхась Тычына|М. Тычыны]] |выданне = |месца =Мн. |выдавецтва =Галіяфы |год =2009 |том = |старонкі =54 |старонак =200 |серыя = |isbn =978-985-6906-13-1 |тыраж =300 }}</ref>. Жанр твора займае пагранічнае становішча паміж утопіяй і навуковай фантастыкай, у ім назіраецца паяднанне гістарычнага і фантастычнага. У творы мы бачым перапляценне некалькіх свядомых аўтарскіх містыфікацый, галоўная з якіх звязана з існаваннем [[Горад Полацк|Полацкага]] лабірынта. І як у [[Старажытнагрэчаская міфалогія|старажытнагрэчыскай міфалогіі]] існаваў міф пра Лабірынт на [[Востраў Крыт|Крыце]] і пра [[Мінатаўр]]а, які паслужыў тэмай для шэрагу літаратурных твораў, так і Полацкі лабірынт у трактоўцы Ластоўскага стаў для яго адным з цэнтральных артэфактаў, на якім грунтавалася яго крэўская тэорыя<ref>{{кніга|аўтар =Васючэнка, П.В. |частка =Першаадкрывальнік з роду Ластаў. Мастацкія адкрыцці Вацлава Ластоўскага |загаловак =Ад тэксту да хранатопа : артыкулы, эсэ, пятрогліфы|арыгінал = |спасылка = |адказны =Пад рэд. М. Тычыны |выданне = |месца =Мн. |выдавецтва =Галіяфы |год =2009 |том = |старонкі =56 |старонак =200 |серыя = |isbn =978-985-6906-13-1 |тыраж =300 }}</ref>. У беларускай драматургіі фэнтэзійныя элементы прысутнічаюць ў шэрагу п’ес [[Еўсцігней Афінагенавіч Міровіч|Еўсцігнея Міровіча]]. Аднымі з найбольш значнымі ў яго творчасці сталі фальклорна-гістарычныя п’есы: «[[Машэка, п'еса|Машэка]]» (1922 г.), «[[Каваль-ваявода]]» (1924 г.)<ref>{{кніга|аўтар = Березкин Г. С.|частка = Лакшин — Мураново. Мирович, Евстигней Афиногенович |загаловак =Краткая литературная энциклопедия |арыгінал = |спасылка =http://az.lib.ru/m/mirowich_e_a/text_1974_about.shtml |адказны = Гл. ред. А. А. Сурков |месца =М. |выдавецтва = Советская энциклопедия|год =1967 |том = 4|старонкі = |старонак =860}}</ref>. Яго «[[Машэка, п'еса|Машэка]]» стала першай п’есай, пастаўленай на беларускай мове<ref>{{cite web| author =Декола Н.| date =6 жніўня 2003| url = http://www.sb.by/novosti/article/teletayp-82.html| title ="Белпочта" помнит о юбилеях| work = |publisher =[[Советская Белоруссия]]| accessdate = 5 лістапада 2015 | lang =}}</ref>. У кантэксце стварэння новых мастацкіх сусветаў праводзіць асацыяцыю [[Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч|Уладзіміра Караткевіча]] з [[Джон Рональд Руэл Толкін|Толкінам]] даследчык [[Андрэй Валер'евіч Хадановіч|Андрэй Хадановіч]]. Паводле слоў Хадановіча, Беларусь Караткевіча — ідэяльная краіна, населеная [[Шляхта|шляхетнымі]] [[рыцар]]амі, мужнымі патрыётамі і нацыянальна свядомымі [[Арыстакратыя|арыстакратамі]] з паэтычнымі здольнасцямі. І стваральнікам беларускага фэнтэзі Хадановіч лічыць менавіта Караткевіча<ref>{{артыкул|аўтар=[[Андрэй Валер'евіч Хадановіч|Хадановіч, А.В.]] |загаловак=Уладзімер Караткевіч і філязофскі камень |арыгінал= |спасылка= http://pdf.kamunikat.org/9252-13.pdf |аўтар выдання= |выданне= [[ARCHE Пачатак (1998)|ARCHE]] |тып=Часопіс |месца= |выдавецтва= |год=2006 |выпуск=41, 42 |том= |нумар= 1, 2|старонкі=106 |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |мова= |ref= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20150307201711/http://pdf.kamunikat.org/9252-13.pdf|archivedate=7 сакавіка 2015}}</ref>. І насамрэч, для творчасці Караткевіча характэрны не толькі гістарызм, але і наданне ёй асобных міфалагічных рыс. Крытык [[Аляксей Міхайлавіч Ненадавец|Аляксей Ненадавец]] у артыкуле «Міфалогія ў творах Уладзіміра Краткевіча» заўважае «''што ў творах пісьменніка самі паняцці „чарадзейка“, „чараўнік“, „знахар“, „варажбіт“ амаль не адрозніваюцца па сэнсе, хаця тут былі, адпаведна свае тонкасці, выпрацаваныя шматвяковым практычным вопытам народа''»<ref>{{артыкул|аўтар= [[Аляксей Міхайлавіч Ненадавец|Ненадавец, А.М.]] |загаловак= Міфалогія ў творчасці Уладзіміра Караткевіча |спасылка= |мова= |выданне= [[Маладосць (1953)|Маладосць]] |тып=Часопіс |год=2005 |том= |нумар= 11|старонкі= 136|doi= |issn=}}</ref>. {|align="center" |-valign="top" {| style="border:1px solid black; border-collapse:collapse;" !colspan="4"|Літаратары XX стагоддзя |- ||| [[Выява:Kupala Janka.jpg|міні|none|150px|[[Янка Купала]]]] ||| [[Выява:Вацлаў Ластоўскі1.jpg|міні|none|153px|[[Вацлаў Юстынавіч Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]]] ||| [[Выява:Karatkievich student.jpg|міні|none|153px|[[Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч|Уладзімір Караткевіч]]]] |} == XXI стагоддзе == На думку старшыні секцыі «Прыгоды і фантастыка» [[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|СПБ]] [[Уладзімір Уладзіміравіч Кулічэнка|Уладзіміра Кулічэнкі]], [[Беларуская фантастычная проза|беларускія фантасты]] больш атрымалі поспех у жанры «фэнтэзі» чым у жанры «навуковай» фантастыкі, бо «фэнтэзі» і яго паджанры больш даступныя для ўспрымання сучаснага чытача, чым творы «навуковай» фантастыкі, і таму хутчэй знаходзяць водгук<ref>{{cite web |url=https://www.youtube.com/watch?v=6IA8jcI-GvU |title= «Ды@блог. Пра літаратуру». Госць – Уладзімір Кулічэнка. Навуковая фантастыка |author= |date=11 снежня 2014 |work= |publisher=[[Беларусь 3]] |accessdate=10 сакавіка 2015 |lang=}}</ref>. На пачатку стагоддзя ярка ў гэтым жанры вылучылася [[Вольга Мікалаеўна Грамыка|Вольга Грамыка]], чые кнігі (выдаецца з 2003 года, на рускай мове) створаныя часам у жанры гумарыстычнага фэнтэзі, адрознівае іронія, месцамі пераходзячая ў сарказм. Галоўнымі героямі яе кніг з’яўляюцца персанажы, у традыцыйным фэнтэзі якія адносяцца да адмоўных: ведзьмы, вампіры, пярэваратні, цмокі, тролі і іншыя<ref>{{cite web |url=http://fantlab.ru/autor192|title=Ольга Громыко |author= |date= |work= |publisher=Лаборатория Фантастики |accessdate=10 сакавіка 2015 |lang= ru }}</ref>. А фэнтэзійны свет, створаны пісьменніцай, дзесьці нагадвае беларускія землі. Так назва яе выдуманай краіны Белорыя відавочна адпавядае Беларусі, назва сталіцы Белорыі Стармін сугучна Мінску, гораду Віцяга — Віцебску. Яшчэ па адной краіне прыдуманай дзяржавы, на гэты раз заснаванай на легендах і паданнях [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]], мы можам павандраваць у рамане «Ганітва», пісьменніцы [[Ніка Ракіціна|Нікі Ракіцінай]] (сапр. імя — Людміла Багданава). Героі раману — сапраўдныя беларускія персанажы. І таксама пазнаецца тапаніміка беларускіх гарадоў. Прататыпам Омеля з’яўляецца [[Гомель]], родны горад пісьменніцы. Назвы ж вёсак і сяліб напроста пераносіліся з карты Беларусі на старонкі кнігі: Строчыцы, Макееўка, Наўліца. А самі падзеі разгортваюцца ў краіне, якая завецца Лейтавай — як гістарычная Літва, ВКЛ<ref>{{cite web |url= http://www.livelib.ru/author/308481/latest|title=Ника Ракитина — новые книги |author= |date= |publisher= LiveLib.ru |accessdate=10 сакавіка 2015 |lang= ru }}</ref>. На кангрэсе «Еўракон-2008», заснаванага Еўрапейскім саюзам навуковай фантастыкі, эксперты прызналі беларуску Ніку Ракіціну лепшым маладым пісьменнікам-фантастам<ref>{{артыкул|аўтар=Гуляева, М. |загаловак=Я пишу неформат |спасылка=http://www.belgazeta.by/ru/2008_06_02/radosti_zhizni/16663/ |выданне=БелГазета |тып=Газета |месца=Мн. |выдавецтва= |год= 2 ліпеня 2008|выпуск=643 |нумар= 22|старонкі= |мова= ru }}</ref>. На беларускіх землях разгортваюцца прыгоды ў цыкле казак [[Пятро Васючэнка|Пятра Васючэнкі]] «Прыгоды паноў Кублiцкага ды Заблоцкага» («Прыгоды паноў Кубліцкага і Заблоцкага» (1997) і «Жылі-былі паны Кубліцкі ды Заблоцкі» (2003)). Твор часам і абсурдны, і камічны, і філасафічны, дазваляе нам з боку зірнуць на нелагічнасць чалавечых празмерных жаданняў. І ўсё гэта падаецца з народным гумарам. Гэта добра бачна, напрыклад, ва ўрыўку, дзе паны даюць парады Куры-Шчабятуры наконт таго, якое яна павінна прынесці кураняці («[Заблоцкі] ''Каб сала на тым кураняці было з далонь таўшчынёю…'' [Кубліцкі] ''Дый ростам каб яно было з ладнага парсюка…'' [Заблоцкі] ''Не з парсюка, а з быка, каб было велічынёю! Во!''»). Але замест жаданага паны атрымліваюць яйка памерам з бочку, з якога вылупляеццая Страшыдла, што патрабуе есці. У 2003-м за кнігу «Жылі-былі паны Кубліцкі ды Заблоцкі» Пятро Васючэнка ганараваны прэміяй «[[Гліняны Вялес]]» (за лепшую мастацкую беларускамоўную кнігу года)<ref>{{cite web |url=http://nashaniva.by/?c=ar&i=98133 |title= «Вялес» — Васючэнку |author= |date=5 сакавіка 2004 |work= |publisher=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]] |accessdate=10 сакавіка 2015 |lang=}}</ref>. А ў 2013 годзе аўтар звярнуўся і да міфалогіі старажытнай Грэцыі, распавёўшы ва ўласцівай яму манеры, займальна і з гумарам, пра подзвігі вядомага асілка Геракла («Дванаццаць подзвігаў Геракла»)<ref>{{артыкул|аўтар= [[Людміла Рублеўская|Рублевская, Л.И.]] |загаловак= Кисть и меч |спасылка= http://www.sb.by/literatura/article/kist-i-mech.html |мова= ru |выданне= [[Советская Белоруссия]] |тып= Газета|год= 9 студзеня 2014 |нумар= 4 (24387)|старонкі= }}</ref>. [[Файл:ZvalevskiAutograf.jpg|thumb|right|200px|Андрэй Жвалеўскі падчас раздачы аўтографаў]] З 2002 года з-пад пера суаўтараў Андрэя Жвалеўскага і Ігара Мыцько выходзіць цыкл фэнтэзійных раманаў-пародый (на рускай мове) на вядомую ва ўсім свеце серыю гісторый пра [[Гары Потэр]]а — «Поры Гатэр» («Поры Гатэр і Каменны Філосаф»; «Асабістая справа Мергіоны ці чатыры Чортавы тузіны»; «Дзевяць подзвігаў Сэна Аеслі»). Пародыя пабудавана на «перагортванні» сюжэту: амаль кожная рэч, апісаная ў арыгінале, вывернута навыварат. Поры Гатэр тут звычайны хлопчык, які з’явіўся ў вядзьмарскай сям’і, але да засмучэння сваіх бацькоў, зусім не валодае магічнымі здольнасцямі<ref>{{cite web |url= http://fantlab.ru/work21773|title=Порри Гаттер |author= |date= |publisher= Лаборатория Фантастики|accessdate=10 сакавіка 2015 |lang= ru }}</ref>. Напачатку пародыі падабенства з арыгіналам праглядаецца досыць выразна, нават вытрымліваецца адпаведнасць сюжэтных ліній. Але ўжо прыкладна пасля чвэрці кнігі сюжэт пачынае заўважна адхіляцца ад арыгінала. Вельмі плённа творыць для дзяцей у навукова-фэнтэзійным жанры [[Раіса Андрэеўна Баравікова|Раіса Баравікова]]. Напэўна, асабліва вылучаецца яе трылогія для дзяцей сярэдняга школьнага ўзросту «З казак старога астранаўта» (2005). Тут і касмічныя прыгоды і авантурны сюжэт, рэальны светі існуе недзе побач з выдуманым. Кніга адметна тым, што аўтар надае свайму фантастычнаму твору нацыянальны каларыт. Напрыклад, касмадром у творы знаходзіцца пад Раўбічамі, а экіпаж астранаўтаў сумуе не па планеце Зямля, а па беларускай прыродзе<ref>{{cite web| author =[[Аксана Пятроўна Бязлепкіна|Бязлепкіна, А.П.]]| date =1 лютага 2012| url =http://www.veselka.by/?p=2957 | title = Раіса Баравікова. “Казкі астранаўта: касмічныя падарожжы беларусаў”|publisher =[[Вясёлка (1957)|Вясёлка]]| accessdate = 10 сакавіка 2015 | lang =}}</ref>. [[Файл:RublevskajaAvantury.jpg|thumb|left|180px|Людміла Рублеўская з трылогіяй «[[Авантуры Пранціша Вырвіча]]»]] Умоўна да жанру фэнтэзі можна аднесці «аповесць-міф» [[Людміла Рублеўская|Людмілы Рублеўскай]] «Дзеці гамункулуса» (2000), у аснову якой пакладзена легенда пра чарнакніжніка пана Твардоўскага, стваральніка штучнага чалавека — гамункулуса. У той жа час для творчасці Рублеўскай больш характэрны зварот да міфалагічнай спадчыны, як, напрыклад, у яе кнізе «Старасвецкія міфы горад Б.», у якой прагожыя гісторыі старажытнарымскіх і грэчаскіх міфаў нібы пераносяцца і накладаюцца на рэаліі жыхароў звычайнага беларускага мястэчка XIX стагоддзя<ref>{{cite web| author =| date =| url =http://www.livelib.ru/book/1000650844 | title = Жених панны Дануси | work = |publisher = LiveLib.ru | accessdate = 10 сакавіка 2015 | lang = ru }}</ref>. І ў пэўнай ступені аўтару атрымалася стварыць свет гістарычнага беларускага фэнтэзі ў цыкле гісторый пра [[Авантуры Пранціша Вырвіча|Пранціша Вырвіча]]. Нават мова твора месцамі вытрымана на старажытны, напышліва барочны манер. Вельмі гэта адчуваецца ў першай частцы («Авантуры Пранціша Вырвіча, шкаляра і шпега», 2012), насычанай гістарычнымі показкамі. Напрыклад, гісторыя, да якой нельга адносіцца без гумару — гісторыя пра спатканне Караля Радзівіла Пане Каханку з русалкай і што «вынікам шлюбу былі селядцы». На працягу прыгод Вырвіча згадваецца і сусветнае дрэва Ігдрасіль, і лабірынты з Мінатаўрам, і вынаходніцтвы Леанарда да Вінчы<ref>{{cite web| author =[[Ганна Валер'еўна Янкута|Янкута, Г.В.]]| date =21 лютага 2013| url =http://budzma.org/news/hanna-yankuta-yak-napisac-historyyu.html | title =Як напісаць гісторыю |publisher =[[Будзьма беларусамі!|Budzma.org]] | accessdate = 10 сакавіка 2015 }}</ref>. Свет прыгод чакае і ў цыкле фэнтэзійна-прыгодніцкіх рыцарскіх раманаў «Кароль і Суддзя» Інны Сударавай (на рускай мове), які распачынае раман «Суддзя каралеўскага дома» (2006), героі змагаюцца з ляснымі разбойнікамі, і іх чакаюць сутычкі і інтрыгі, здрада сяброў і каханне прыгожых дам, бітвы і слава<ref>{{cite web| author =| date =| url =http://fantlab.ru/work116929 | title = Судья королевского дома |publisher =Лаборатория Фантастики| accessdate = 10 сакавіка 2015 | lang = ru }}</ref>. Блізкі да эпічнага фэнтэзі цыкл раманаў Наталлі Новаш «Здабыццё мінулага» (на рускай мове, 2009), у якім пасля сутыкнення велізарнай каметы з Зямлёй адкрываюцца «дзверы» паміж светам людзей і светам эльфаў<ref>{{cite web| author =| date =| url =http://www.livelib.ru/book/1000748132 | title =Обретение прошлого |publisher = LiveLib.ru | accessdate = 10 сакавіка 2015 | lang = ru }}</ref>. У свет магіі, эльфаў, пярэваратняў, людаедаў, вампіраў, ваяроў і драконаў пераносіць чытача і Святлана Улаcевіч, таксама аўтар цэлага цыклу раманаў, але ўжо пра драконаў — «Сагі аб Драконах» (на рускай мове), які распачынае раман «Паўтара метра непаразуменняў, ці Не будзіце спячага Дракона!» (2009)<ref>{{cite web| author =| date =| url =http://fantlab.ru/work180438| title = Полтора метра недоразумений, или Не будите спящего Дракона! |publisher =Лаборатория Фантастики| accessdate = 10 сакавіка 2015 | lang = ru }}</ref>. Яшчэ адна кніга, героі якой драконы — раман Эльвіры Вашкевіч «Дарога да Срэбных Вадаспадаў» (на рускай мове, 2014), у якім з далёкай планеты, дзе жывуць драконы, на нашу Зямлю накіроўваецца пасланец у пошуках патэнцыйнага кантакцёра з магічнымі здольнасцямі <ref>{{артыкул|аўтар=Малай, Г. |загаловак=Фэнтэзі: ёсць кантакт! |арыгінал= |спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/07/27-2014.indd_.pdf |аўтар выдання= |выданне= [[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]] |тып=Газета |месца=Мн. |выдавецтва=[[Саюз пісьменнікаў Беларусі, 2005|СПБ]], [[Выдавецкі дом «Звязда»|РВУ «Звязда»]] |год=11 ліпеня 2014 |выпуск=4776 |нумар= 27|старонкі=7 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150309083912/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/07/27-2014.indd_.pdf |archivedate=9 сакавіка 2015}}</ref>. Чароўны свет міфалагічных істот сустракае нас і ў рамане-фэнтэзі Генадзя Аўласенка «Палонныя чорнага лесу» (на рускай мове, 2011). У пужалым і таямнічам Чорным лесе жыве мноства самых разнастайных пачвар, а непраходныя Паўночныя скалы засяляюць [[гном]]ы. І паміж лесам і гарамі, на шырокай даліне жывуць варагуючыя паміж сабою чалавечыя плямёны<ref>{{cite web| author =| date =| url =http://fantlab.ru/work341459| title = Пленники чёрного леса| work = |publisher =Лаборатория Фантастики| accessdate = 10 сакавіка 2015 | lang = ru }}</ref>. У 2014 годзе ў выдавецтве «[[Мастацкая літаратура, выдавецтва|Мастацкая літаратура]]» выйшаў зборнік яго містычна-фантастычных апавяданняў «Ключ, які нічога не адмыкае»<ref>{{cite web | author = | date = | url =http://mastlit.by/be/catalog.php?search_author=&search_isbn=&search_title=&start=40 | title =Генадзь Аўласенка. Ключ, які нічога не адмыкае | work =Нашы кнігі | publisher =[[Мастацкая літаратура, выдавецтва|Мастацкая літаратура]] | accessdate =22 сакавіка 2015 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. Кніга [[Серж Мінскевіч|Сержа Мінскевіча]] «Усмешка жалобнай каралевы, альбо Таямніца магнітнага замка» (2013) заснавана ўжо на беларускай міфалогіі. У вобразе героя гэтай казкі, мастаку-вандроўніку Дроздзічы, які ходзіць у ботах з чырвонага саф’яну, з чароўным парасонам-кіёчкам і малюе не ўсмешкі, а «усмуткі», забіраючы сум людзей, лёгка пазнаецца легендарны беларускі мастак [[Язэп Нарцызавіч Драздовіч|Язэп Драздовіч]]. Галоўныя героі аповесці — Алеола, «будучая яснапанна», і Арцін, будучы віцязь са Светлаазёрной краіны. Іх бацькоў разам з усімі жыхарамі мястэчка выкрала «Жалобная Каралева Паляндра», і дзеці адпраўляюцца перамагаць злую чараўніцу<ref>{{артыкул|аўтар= Рублевская, Л.И. |загаловак= Сказки запределья |спасылка= http://www.sb.by/literatura/article/skazki-zapredelya.html |мова= ru |выданне= Советская Белоруссия |тып= Газета|год= 14 ліпеня 2014 |нумар= 108 (24245)|старонкі= }}</ref>. У жанры прыгодніцкага фэнтэзі кніга [[Аляксей Георгіевіч Шэін|Аляксея Шэіна]] «[[Сем камянёў]]» (2015). Хлопчык Ясь, галоўны герой, трапляе ў чароўную краіну Эферыю, дзе становіцца ўдзельнікам барацьбы за свабоду. Галоўнаму герою трэба разгадаць загадку крышталяў, каб выратаваць жыццё сваёй сяброўкі і вызваліць чароўную краіну ад прыгнёту злога самазванца<ref>{{cite web| author =Шэін А.| date =| url =http://shein.by/ | title =Сем камянёў | work = |publisher =| accessdate = 14 красавіка 2015| lang =}}</ref>. Кніга пра веру, свабоду і каханне, за якія часам трэба змагацца з мячом у руках<ref>{{cite web| author =Дорская А.| date =13 сакавіка 2015| url =http://lit-bel.org/by/news/5788.html | title =Стваральнік курсаў «Моваведа» Аляксей Шэін напісаў фэнтэзі для падлеткаў | work = |publisher =[[Саюз беларускіх пісьменнікаў|СБП]]| accessdate =22 сакавіка 2015}}</ref>. Кніга была адзначана Еўрапейскім таварыствам навуковай фантастыкі за лепшы літаратурны дэбют<ref>{{cite web| author =| date =21 чэрвеня 2017| url = https://novychas.by/kultura/aljaksej-szein-atrymau-miznarodnuju-premiju-za-kni | title =Аляксей Шэін атрымаў міжнародную прэмію за кнігу фэнтэзі |publisher =[[Новы Час (газета)|Новы Час]]| accessdate =22 студзеня 2018}}</ref>. У 2017 годзе на [[Нацыянальная літаратурная прэмія (Беларусь)|Нацыянальную літаратурную прэмію]] ў галіне дзіцячай літаратуры было намінавана адразу два фэнтэзійных твора — фэнтэзі [[Кацярына Станіславаўна Хадасевіч-Лісавая|Кацярыны Хадасевіч-Лісавой]] «Канікулы з прыгодамі, альбо Зваротны візіт Зорнічка да хлопчыка Стасіка» і фэнтэзійныя гісторыі Анатоля Караленкі «Дзецям пра нафту»<ref>{{артыкул|аўтар=[[Валерый Мікалаевіч Гапееў|Гапееў В.]] |загаловак= А дзяўчынка малявала караблік...|спасылка= http://zviazda.by/be/news/20171206/1512589155-kazki-ci-realnasc-pra-shto-hochuc-pachytac-u-knigah-nashy-dzeci |выданне=[[Літаратура і мастацтва (газета)|Літаратура і мастацтва]] |тып= газ. |месца=Мн. |выдавецтва= [[Саюз пісьменнікаў Беларусі, 2005|СПБ]]», [[Выдавецкі дом «Звязда»|РВУ «Звязда»]]|год=1 снежня 2017 |выпуск= 4951|нумар=48 |старонкі=7|archiveurl= http://www.peeep.us/ecff3849|archivedate= 30 студзеня 2018}}</ref>. У тым жа годзе ў выдавецтве «[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая лiтаратура]]» выйшаў зборнік казак «[[Нявеста для Базыля]]», у складзе якога было надрукавана некалькі фэнтэзійных апавяданняў: стылізаванае пад фальклор прыгодніцкае фэнтэзі «Жаўнер i вужалка» [[Алег Леанідавіч Грушэцкі|Алега Грушэцкага]], чараўнічае фэнтэзі «Чорная закавыка» [[Серж Мінскевіч|Сержа Мінскевіча]] і фэнтэзійная гісторыя «Нявеста для Базыля» Галіны Пшонік<ref>{{cite web |url=https://www.sb.by/articles/lyusterka-dlya-pesni.html |title= Люстэрка для песнi |author= [[Людміла Рублеўская|Рублеўская Л.]]|date=22 снежня 2017 | publisher=[[Советская Белоруссия]] |accessdate=23 снежня 2017 |archiveurl=http://www.peeep.us/90ec2dd5 |archivedate= 23 снежня 2017 }}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=[[Алег Леанідавіч Грушэцкі|Грушэцкі А.]] |загаловак= Казачная нявеста запрашае ў чароўны свет |спасылка= http://zviazda.by/be/news/20180112/1515745764-kazachnaya-nyavesta-zaprashae-u-charouny-svet |выданне=Літаратура і мастацтва|тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва= СПБ, РВУ «Звязда» |год=2018 |выпуск= 4956 |нумар= 1|старонкі= 7|ref= Грушэцкі|archiveurl=http://www.peeep.us/959f14e3 |archivedate=13 студзеня 2017}}</ref>. [[Файл:RycarJankaGruszecki.jpg|thumb|right|200px|Алег Грушэцкі са сваёй серыяй «[[Рыцар Янка і каралеўна Мілана]]»]] У 2020 годзе выйшла кніга Святланы Аўдзейчык «Кніга Здольных» — першая частка трылогіі пра Наследнікаў Сакрума, якая ўвайшла ў паўфінал міжнароднага конкурсу «Новая дзіцячая кніга — 5» у намінацыі «Фэнтэзі. Фантастыка. Прыгоды»<ref>{{cite web| author =| date =2019-12-06| url = https://novychas.by/kultura/kniha-zdolnyh-pra-padletkau-i-dlja-padletkau| title = «Кніга здольных» — пра падлеткаў і для падлетк|publisher =Новы Час| accessdate = 2021-05-31}}</ref>. Знакавым для беларускамоўнага фэнтэзі стаў 2021 год. На падставе беларускага фальклору выйшла першая кніга трылогіі [[Алег Леанідавіч Грушэцкі|Алега Грушэцкага]] «[[Рыцар Янка і каралеўна Мілана]]. Таямнічае каралеўства», героі якой — міфічныя персанажы беларускіх паданняў, а падзеі разгортваюцца ў свеце, падобным на беларускае Сярэднявечча. Галоўным героям, юным брату і сястры, належыць выратаваць каралеўства ад чарадзея, які падступствам захапіў трон<ref>{{cite web|url= https://novychas.online/kultura/vyjszla-novaja-kniha-aleha-hruszeuskaha-heta-fent|title= Выйшла новая кніга Алега Грушэцкага. Гэта фэнтэзі на аснове беларускага фальклору|author= |date= 2021-05-04|publisher= [[Новы Час (газета)|Новы Час]]|accessdate= 2021-05-31|lang= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20210531175459/https://novychas.by/kultura/vyjszla-novaja-kniha-aleha-hruszeuskaha-heta-fent|archivedate= 31 мая 2021}}</ref>. Кніга ўнікальная тым, што яе можна назваць сапраўдным беларускім фэнтэзі<ref>{{cite web|url= https://www.racyja.com/kultura/rytsar-yanka-i-karaleuna-milana-tayamnich/|title= „Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства”|author= |date= 2021-06-08|publisher= [[Беларускае Радыё Рацыя]]|accessdate= 2021-06-08|archiveurl= https://web.archive.org/web/20210608130541/https://www.racyja.com/kultura/rytsar-yanka-i-karaleuna-milana-tayamnich/|archivedate= 8 чэрвеня 2021}}</ref>. А ўлічваючы, што яна была напісаная яшчэ ў 2012 годзе<ref name="YouTube">{{YouTube|-rPMWCcCljs|«Сямейная праграма» з Алегам Грушэцкім|start=3m19s}}. «Сямейная праграма» // [[Першы Нацыянальны канал Беларускага радыё|1 Нацыянальны канал Белрадыё]], 15 мая 2021</ref><ref>{{cite web|url= https://ok.ru/registr/topic/7202115931593|title= Алег Грушэцкі - урывак з рамана «Рыцар Янка і прынцэса Мілана. Таямніче каралеўства»|author= |date= 2012-12-01|publisher= Кніжнае выдавецтва «Рэгістр»|accessdate= 2022-07-26|lang= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20220714184645/https://ok.ru/registr/topic/7202115931593|archivedate= 14 ліпеня 2022}}</ref>, фактычна робіць раман яшчэ і першым сучасным беларускамоўным сапраўдным фэнтэзі. У маі 2021 года ў Нацыянальнай акадэміі навук прайшоў II Міжнародны форум даследчыкаў беларускай казкі, да якога было падрыхтавана адразу некалькі дакладаў, прысвечаных фэнтэзі ў беларуская літаратуры, сярод якіх, напрыклад, даклад [[Таццяна Пятроўна Барысюк|Таццяны Барысюк]] «Ідэйна-вобразныя пошукі ў кнізе казак Алега Грушэцкага „Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства“». Таксама быў праведзены круглы стол (мадэратарам якога стаў [[Серж Мінскевіч]]), на якім, сярод іншых, была асобна разгледжана тэма «Казка і фэнтэзі»<ref>{{кніга|аўтар = |загаловак =II Міжнародны форум даследчыкаў беларускай казкі |спасылка =http://livingheritage.by/resource/kanferentsyi/2021_Forum_kazki_Pragrama.pdf |месца = Мн.|выдавецтва = [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН РБ]][[Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры|ЦДБКМЛ]]|год = 2021|старонкі =15, 17 |старонак = 20 |isbn = |тыраж = }}</ref>. А ў 2022 годзе выйшаў працяг папулярнага<ref>{{cite web|url= https://novychas.online/kultura/karaleustvu-patrebny-heroi-vyjszau-z-druku-pracja|title= Каралеўству патрэбны героі. Выйшаў з друку працяг дзіцячага беларускага фэнтэзі пра рыцара Янка і каралеўну Мілану|author= |date= 2022-06-24|publisher= Новы Час|accessdate= 2022-06-26|archiveurl= https://web.archive.org/web/20220626161651/https://novychas.online/kultura/karaleustvu-patrebny-heroi-vyjszau-z-druku-pracja|archivedate= 26 чэрвеня 2022}}</ref> прыгодніцкага фэнтэзі Алега Грушэцкага — «Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Каралеўству патрэбны героі», у якім юныя героі перад ад’ездам дадому вырашаюць яшчэ раз наведаць таямнічае каралеўства Сварга, але даведваюцца, што яго захапіў яшчэ больш магутны вядзьмак, якім рухае толькі помста, і яны зноў уступаюць у барацьбу за вызваленне каралеўства, у яшчэ больш цяжкіх умовах<ref>{{cite web|url= https://budzma.org/news/pratsyag-dzitsyachaga-fentezi.html|title= Каралеўству патрэбны героі. Выйшаў з друку працяг дзіцячага беларускага фэнтэзі пра рыцара Янка і каралеўну Мілану|author= |date= 2022-06-24|publisher= [[Будзьма беларусамі!|Budzma.org]]|accessdate= 2022-06-26|archiveurl= https://web.archive.org/web/20220626160341/https://budzma.org/news/pratsyag-dzitsyachaga-fentezi.html|archivedate= 26 чэрвеня 2022}}</ref>. Таксама ў 2022 годзе выйшла і другая частка запланаванай трылогіі Святланы Аўдзейчык «Кніга здольных 2. Нашчадкі агрыяў»<ref>{{cite web| author =| date =2022| url =https://tn.by/product/kniha-zdolnych-2/ | title = Кніга здольных 2. Нашчадкі агрыяў|publisher =НВК “Тэхналогія”| accessdate = 2022-06-26}}</ref>. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{артыкул|аўтар=[[Алег Леанідавіч Грушэцкі|Грушэцкі А.]], [[Анастасія Ігараўна Грышчук|Грышчук Н.]] |загаловак= Фантазёры з краіны азёраў |спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2015/07/29-2015.pdf |выданне=[[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]] |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва=[[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|СПБ]], [[Выдавецкі дом «Звязда»|РВУ «Звязда»]] |год=24 ліпеня 2015 |выпуск= 4829|том= |нумар=29 |старонкі=6 |archiveurl=http://web.archive.org/web/*/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2015/07/29-2015.pdf |archivedate=26 ліпеня 2015 }} * {{артыкул|аўтар=Грушэцкі А. |загаловак= Беларусы — першапраходцы ў фэнтэзі |спасылка=http://www.lim.by/limbyfiles/mal8_2015.pdf |выданне=[[Маладосць (1953)|Маладосць]] |тып=часопіс |месца=Мн. |выдавецтва=[[Выдавецкі дом «Звязда»|РВУ «Звязда»]]|год=2015 |выпуск= 741|том= |нумар=8 |старонкі=125—127 |archiveurl=http://web.archive.org/web/*/http://www.lim.by/limbyfiles/mal8_2015.pdf|archivedate=2 лістапада 2015 }} {{Добры артыкул|Літаратура|Беларусь}} {{Беларуская літаратура}} {{Фэнтэзі}} [[Катэгорыя:Літаратура фэнтэзі|*]] [[Катэгорыя:Беларуская літаратура]] ovhiqhlv1mm0yegsuh1884lsvmp1jd1 0 227096 4162136 4161638 2022-07-20T06:33:46Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Сандамірскае ваяводства}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Сандамірскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo sandomierskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Sandomirensis}} |Герб = POL województwo sandomierskie IRP COA.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = [[Карона Каралеўства Польскага]] |Уключае = [[Вісліцкі павет|Вісліцкі]], [[Апачынскі павет|Апачынскі]], [[Радамскі павет|Радамскі]], [[Пільзнэнскі павет|Пільзнэнскі]], [[Сандамірскі павет|Сандамірскі]], [[Стэнжыцкі павет|Стэнжыцкі]] і [[Хэнцінскі павет|Хэнцінскі]] паветы |Сталіца = [[Сандамір]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = XIV стагоддзе |Глава = ([[Сандамірскія ваяводы|спіс]]) |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = 2 |Назва главы2 = Колькасць [[сенатар]]аў |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = [[польская мова|польская]], [[лацінская мова|лацінская]] |Насельніцтва = |Год перапісу = |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = [[палякі]] |Канфесійны склад = [[Каталіцтва|каталікі]] |Плошча = 23 860 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = SandomierskieIRP.png|thumb|Сандамірскае ваяводства на карце пазначана чырвоным |Памер карты = 400px |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Сандамірскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo sandomierskie}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка Кароны Польскай у складзе Малапольскай правінцыі, утвораная ў XIV стагоддзі. Цэнтр — горад [[Сандамір]]. Сандамірскае ваяводства падзялялася на 7 [[Павет|паветаў]]. Рэзідэнцыяй ваяводы быў горад [[Сандамір]], а земскі [[сеймік]] збіраўся ў [[Апатаў|Апатав]]е. Ваяводства было заснавана на тэрыторыі былога [[Сандамірскае княства|Сандамірскага княства]], знаходзілася ў паўднёва-заходняй часціне Рэчы Паспалітай, на захадзе [[Малая Польшча|Малапольшчы]]. Сандамірскае ваяводства мела 2-х сенатараў у [[Сенат Рэчы Паспалітай|Сенаце]]. У [[1790]] годзе колькасць насельніцтва ваяводства складала 381 623 чалавек, плошча ваяводства — 23 860 км². У [[1795]] годзе пасля [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] Сандамірскае ваяводства было ліквідавана і далучана да [[Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі|Заходняй Галіцыі]] [[Габсбургская манархія|Аўстрыйскай манархіі]]. == Адміністрацыйны падзел == * [[Вісліцкі павет]] — [[Вісліца]] * [[Апачынскі павет|Апачынскі павет]] — [[Апочна]] * [[Радамскі павет|Радамскі павет]] — [[Радам]] * [[Пільзнэнскі павет]] — [[Пільзна]] * [[Сандамірскі павет]] — [[Сандамір]] * [[Стэнжыцкі павет]] — [[Стэнжыца]] * [[Хэнцінскі павет]] — [[Хэнціны]] == Крыніцы == * [[Зыгмунт Глогер|Gloger, Zygmunt]]. [http://literat.ug.edu.pl/glogre/0034.htm Województwo Sandomierskie] // ''Geografia historyczna ziem dawnej Polski''. — Kraków, 1903. {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Сандамірскае ваяводства| ]] 9xienzytt5pbzsng75qlo0e2840ddr2 0 231043 4162106 3994669 2022-07-20T03:19:59Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Вычагда |Арыгінальная назва = ru/Вычегда/kv/Эжва |Выява = VytchegdaRiver.jpg |Подпіс = Каля сяла Ірта |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 1130 |Плошча басейна = 121 000 |Басейн = Паўночная Дзвіна/Белае мора |Басейн рэк = [[Паўночны Ледавіты акіян]] |Расход вады = 1160 |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= [[Ціманскі краж]] |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 62|s_lat_min = 19|s_lat_sec = 45 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 55|s_lon_min = 32|s_lon_sec = 49 |Вусце = [[Паўночная Дзвіна]] |Месцазнаходжанне вусця = [[Котлас]] |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 61|m_lat_min = 17|m_lat_sec = 00 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 46|m_lon_min = 37|m_lon_sec = 10 |Ухіл ракі = |Краіна = Расія |Рэгіён = Рэспубліка Комі/Архангельская вобласць |Раён = |Пазіцыйная карта = Расія Архангельская вобласць |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Вы́чагда''' ({{lang-ru|Вы́чегда}}<ref name="geo">{{кніга|загаловак=Географический энциклопедический словарь: Географические названия|адказны=Гл. ред А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др.|месца=М.|выдавецтва=Сов. энциклопедия|год=1983|старонкі=102|старонак=538|тыраж=100 000}}{{ref-ru}}</ref>, {{lang-kv|Эжва}}) — [[рака]] на поўначы [[Еўрапейская частка Расіі|Еўрапейскай часткі Расіі]] ў [[Рэспубліка Комі|Рэспубліцы Комі]] і [[Архангельская вобласць|Архангельскай вобласці]], правы і самы вялікі [[прыток]] ракі [[Паўночная Дзвіна]]. Даўжыня — 1130 км, плошча [[вадазбор]]нага басейна — 121 тыс. км². Сярэдні расход вады 1160<ref name="geo" /> м³/с. Выток ракі знаходзіцца на паўднёвым ускрайку [[Ціманскі краж|Ціманскага кража]]. Упадае ў Паўночную Дзвіну каля горада [[Котлас]]. Рэльеф басейна ракі склаўся ў выніку неаднаразовых абледзяненняў і асабліва апошняй трансгрэсіі Паўночнага мора. Паверхня раўнінная з сярэдняй вышынёй 120—150 м. Рачныя даліны шырокія, алювіяльныя даліны вузкія, без тэрас. Жыўленне снегавое (43—48 %), вялікая доля падземнага (да 35—40 %). У пойме ракі вялікая колькасць [[Пратока|праток]] і [[Старыца|старыц]]. Замярзае ў [[лістапад]]зе, вызваляецца да лёду ў [[красавік]]у. [[Водны транспарт|Суднаходная]] на 935<ref name="gvr">[http://textual.ru/gvr/index.php?card=159158 Река Вычегда // Государственный водный реестр РФ]{{ref-ru}}</ref> км ад вусця. Асноўны прытокі: [[Вішара]], [[Вым]], [[Ярэнга]], Нем, Паўночная Кельтма, Локчым, [[Сысола]]. Сярод прытокаў: Ікса, Старая Вычагда, Вялікая Ватса, [[Віледзь]], Чакула, Чулега, Вуктыль, Віль, Кензан, Пузла і інш.<ref name="gvr" /> Каля ракі гарады [[Сыктыўкар]], [[Сальвычагодск]], [[Котлас]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Географический энциклопедический словарь: Географические названия|адказны=Гл. ред А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др.|месца=М.|выдавецтва=Сов. энциклопедия|год=1983|старонкі=102|старонак=538|тыраж=100 000}} {{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://textual.ru/gvr/index.php?card=159158 Река Вычегда // Государственный водный реестр РФ] {{ref-ru}} * [http://water-rf.ru/Водные_объекты/328/Вычегда ''Агафонова С. А., Завадский А. С., Рулёва С. Н.'' Вычегда // Научно-популярная энциклопедия «Вода России»] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Рэкі Рэспублікі Комі]] [[Катэгорыя:Рэкі Архангельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Прытокі Паўночнай Дзвіны]] 9cb8rxmjk7ojzfohoqj1mnqgrygvwxi 0 231486 4162003 1969657 2022-07-19T19:15:18Z Ілля Касакоў 21245 Мэта перасылкі зменена з [[Іўсцін Мучанік]] на [[Юстын Мучанік]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Юстын Мучанік]] a7hnkuhvqbhoojgjg1gv9n30mb7azmv 0 233061 4162193 3514982 2022-07-20T07:37:02Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Горад |беларуская назва = Шыдловец |арыгінальная назва = Szydłowiec |падначаленне = |герб = POL Szydłowiec COA.svg |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Panorama of Szydlowiec 1.jpg |lat_dir = |lat_deg =51 |lat_min =13 |lat_sec =26 |lon_dir = |lon_deg =20 |lon_min =51 |lon_sec =26 |CoordAddon = |CoordScale = |Яндэкскарта = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |ваяводства = Мазавецкае |павет = Шыдлавецкі |гміна = Шыдловец (гміна) |гміна_назва = Шыдловец |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = Артур Лудаў |дата ўтварэння = |першае згадванне = 12 ст. |ранейшыя імёны = |статус з = 1427 |плошча = 21,93 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 260 |клімат = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 12087 |год перапісу = 2013 |шчыльнасць = |агламерацыя = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |часавы пояс = +1 |DST = +2 |тэлефонны код = +48 48 |паштовы індэкс = 26-500 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = WSZ |TERC = |катэгорыя ў Commons = Szydłowiec |сайт = www.szydlowiec.pl |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Шыдловец''' ({{lang-pl|Szydłowiec}}) — горад у [[Шыдлавецкі павет|Шыдлавецкім павеце]] [[Мазавецкае ваяводства|Мазавецкага ваяводства]] ў [[Польшча|Польшчы]], з насельніцтвам 12 087 жыхароў (на 31 чэрвеня 2013 года). Цэнтр [[гміна Шыдловец|гміны Шыдловец]]. Раней з 1975 па 1998 год горад знаходзіўся ў [[Радамскае ваяводства|Радамскім ваяводстве]]. Шыдловец гістарычна належыў да [[Малая Польшча|Малой Польшчы]] пачынаючы з [[1795]] года, а да гэтага быў часткай [[Сандамірскае ваяводства (Рэч Паспалітая)|Сандамірскага ваяводства]]. == Гісторыя == З 12 стагоддзя наваколле Шыдлоўца належала да магутнай рыцарскай сям’і [[род Адрованжаў|Адрованжаў]], якія паходзілі да мараўска-чэшскага рыцарскага роду. У 13 стагоддзі на месцы горада была ўзведзена крэпасць на штучным востраве з драўлянымі і землянымі валамі, а таксама вёска з назвай Шыдловец. Веска стала горадам у пачатку 15 стагоддзя, горад быў уласнасцю [[род Шыдлавецкіх|Шыдлавецкіх]] і [[род Радзівілаў|Радзівілаў]] да XIX стагоддзя. Росквіт горада прыпаў да XVI і першую палову XVII стагоддзя. Менавіта тады ён стаў важным цэнтрам гандлю і рамёстваў, галоўным чынам каменнага будаўніцтва з-за здабычы мясцовага [[пясчанік]]у, які было лёгка апрацоўваць. Камень выкарыстоўваўся для выразання архітэктурных элементаў скульптур і для вырабу сельскагаспадарчых прылад. З мясцовага камяню былі збудаваны [[касцёл Св. Жыгімонта, Шыдловец|касцёл Св. Жыгімонта]], [[Шыдлавецкі замак]] і [[Шыдловецкая ратуша|Ратуша]]; акрамя гэтага ён адпраўляўся ў [[Кельцы]], [[Кракаў]] і [[Варшава|Варшаву]]. Войны 1648—1717 гг., а таксама шматлікія эпідэміі і пажары прывялі да заняпаду Шыдлоўца, які працягваўся на працягу стагоддзяў. Горад набыў сучасны характар гарадской архітэктуры і дызайну, якія мелі месца ў другой палове XIX стагоддзя і ў XX стагоддзі. Шыдловец таксама меў моцную яўрэйскую суполку да [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Яўрэйскае насельніцтва было пераважным. У горадзе жыў вялікі равін Натан Дэвід Рабіновіч (памёр 1865), унук вялікага рабіва Якава Іцхака з Першыша, і бацька Бяла-хасідскай дынастыі. == Спасылкі == {{Commons|Szydłowiec}} {{Шыдлавецкі павет}} {{Мазавецкае ваяводства}} srl76tkokgvquoqjkw98yt3gps1200o 0 233369 4162090 2903246 2022-07-20T02:03:01Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Арлоўшчына}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Арлоўшчына |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 32|lat_sec = 33 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 15|lon_sec = 08 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Забалацкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043676 }} '''Арло́ўшчына'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Arloŭščyna}}, {{lang-ru|Орловщина}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)|Забалацкага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Машкоўскі сельсавет|Машкоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Забалацкі сельсавет, Аршанскі раён}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 1vtctfsvozxsmx6irs0bk0jzxlqpymi 0 246256 4162112 3425402 2022-07-20T03:35:47Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Група астравоў |Назва = Марыі |Нацыянальная назва = es/Marías |Карта = Islas Marias Nayarit.png |Подпіс карты = |Пазіцыйная карта = Мексіка |Архіпелаг = |Акваторыя = Ціхі акіян |lat_dir = N |lat_deg = 21|lat_min = 36|lat_sec = 57 |lon_dir = W |lon_deg = 106|lon_min = 34|lon_sec = 42 |CoordScale = |Колькасць астравоў = 9 |Найбуйнейшы востраў = востраў Марыя-Мадрэ |Агульная плошча = 245 |Найвышэйшы пункт = 616 |Краіна = Мексіка |Насельніцтва = 1116 |Год перапісу = 2005 |Выява = Islas Marias MODIS.jpg |Подпіс выявы = Выгляд з космасу |Катэгорыя на Вікісховішчы = Maria Islands }} '''Астравы Марыі''' ({{lang-es|Islas Marías}}) — група [[востраў|астравоў]] у [[Ціхі акіян|Ціхім акіяне]], адміністрацыйна належаць да [[мексіка]]нскага [[Штат Наярыт|штата Наярыт]]. Агульная плошча — 245 км². Насельніцтва ([[2005]] г.) — 1116 чал. == Геаграфія == Архіпелаг Марыі ўключае 9 [[востраў|астравоў]], што знаходзяцца ў 112 км ад [[мацярык|мацерыковай]] часткі [[Мексіка|Мексікі]]. Найбуйнейшы [[востраў Марыя-Мадрэ]] займае плошчу 145,28 км². Паверхня [[горы|гарыстая]]. Узбярэжжа большасці астравоў пакрыта [[скала]]мі і камяністымі [[пляж]]амі. Найвышэйшы пункт — [[мыс]] Ракалоса (616 м). [[Трапічны клімат|Клімат трапічны]], дзякуючы сталаму ўздзеянню [[Ціхі акіян|Ціхага акіяна]] больш мяккі, чым на астатняй тэрыторыі [[штат Наярыт|штата Наярыт]]. == Прырода == На астравах існуе некалькі [[экалогія|экалагічных]] зон. Значная частка сушы пакрыта [[хмызняк]]амі і [[трава]]мі, аднак існуюць невялікія па плошчы горныя [[лес|лясныя]] масівы і прыбярэжныя [[мангры]]. [[Флора]] і [[фаўна]] адрозніваюцца распаўсюджваннем эндэмічных форм, у тым ліку мясцовымі відамі [[яшчаркі|яшчарак]], [[грызуны|грызуноў]], [[казуркі|казурак]] і [[птушкі|птушак]]. Сустракаюцца [[ластаногія]], [[пінгвіны]], [[Ігуанавыя|ігуаны]], [[кажаны]], [[Didelphidae|апосумы]] і інш. Навакольныя воды насяляюць рэдкія віды [[рыбы|рыб]], [[кіты|кітоў]] і [[дэльфіны|дэльфінаў]]. У [[2010]] г. [[ЮНЕСКА]] абвясціла астравы Марыі біясферным рэзерватам. == Гісторыя == Астравы Марыі былі адкрыты [[Іспанія|іспанскімі]] [[канкістадоры|канкістадорамі]] ў [[1532]] г. У [[1857]] г. [[мексіка]]нскі ўрад перадаў іх у арэнду прыватным асобам, аднак ніякай актыўнай [[эканоміка|эканамічнай]] дзейнасці яны не вялі. У [[1879]] г. сталі прыватнай маёмасцю сям'і Карпена, якая распачала здабычу [[галіт|солі]]. У [[1905]] г. архіпелаг зноў выкуплены федэральным урадам Мексікі. На востраве [[Марыя-Мадрэ]] была пабудавана турма, якая дзейнічае да нашых дзён. == Спасылкі == * [http://www.explorandomexico.com/about-mexico/7/336/ The Marías Islands] * [http://fwspubs.org/doi/pdf/10.3996/nafa.14.0003 BIRDS OF THE TRES MARIAS ISLANDS] * [https://sora.unm.edu/sites/default/files/journals/auk/v074n04/p0413-p0432.pdf Avifauna of the Tres Marias Islands] * [http://www.eoearth.org/view/article/153920/ Islands and Protected Areas of the Gulf of California, Mexico] * [http://www.pulitzer.org/archives/6713 Convicts are Condemned to a Paradise in Mexico] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Астравы Мексікі|Марыі]] [[Катэгорыя:Астравы Ціхага акіяна|Марыі]] [[Катэгорыя:Архіпелагі паводле алфавіта|Марыі]] ii6n9s94gxap8ya7czfv2tdz229vudo 10 276985 4161911 4161637 2022-07-19T16:27:52Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай | title = [[Адміністрацыйны падзел Рэчы Паспалітай|Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай]] | image = | state = | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | titlestyle = | groupstyle = | group1 = | list1 = {{navbox subgroup | group1 = | list1 = | group2 = [[Карона Каралеўства Польскага|Карона <br> Каралеўства <br> Польскага]] | list2 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Велікапольская правінцыя|Велікапольская <br> правінцыя]] | list1 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Вялікая Польшча]] | list1 = * [[Бжэсць-Куяўскае ваяводства]] * [[Гнезненскае ваяводства]] * [[Інаўрацлаўскае ваяводства]] * [[Калішскае ваяводства (1314—1793)|Калішскае ваяводства]] * [[Ланчыцкае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Серадзкае ваяводства (1339—1793)|Серадзкае ваяводства]] | group2 = [[Мазовія]] | list2 = * [[Мазавецкае ваяводства (1529—1795)|Мазавецкае ваяводства]] * [[Плоцкае ваяводства (1495—1793)|Плоцкае ваяводства]] * [[Раўскае ваяводства]] | group3 = [[Каралеўская Прусія]] | list3 = * [[Вармінскае княства]] * [[Мальбаркскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1466—1772)|Паморскае ваяводства]] * [[Хэлмінскае ваяводства]] }} | group2 = [[Малапольская правінцыя|Малапольская <br> правінцыя]] | list2 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Малая Польшча]] | list1 = * [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)|Кракаўскае ваяводства]] ** у т. л.: [[Заторскае княства]] ** [[Асвянцімскае княства]] * [[Люблінскае ваяводства (1474—1795)|Люблінскае ваяводства]] * [[Сандамірскае ваяводства (Рэч Паспалітая)|Сандамірскае ваяводства]] | group2 = [[Русь]] | list2 = * [[Бэлзскае ваяводства]] * [[Брацлаўскае ваяводства]] * [[Валынскае ваяводства (1566—1795)|Валынскае ваяводства]] * [[Кіеўскае ваяводства]] * [[Падляшскае ваяводства (1513—1795)|Падляшскае ваяводства]] * [[Падольскае ваяводства]] * [[Рускае ваяводства]] ** у т. л.: [[Галіцкая зямля]] ** [[Львоўская зямля]] ** [[Перамышльская зямля]] ** [[Саноцкая зямля]] ** [[Холмская зямля]] * [[Чарнігаўскае ваяводства]] }} }} | group3 = [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікае <br> Княства <br> Літоўскае]] | list3 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Вялікае Княства Літоўскае|Літва]] | list1 = * [[Берасцейскае ваяводства]] * [[Віленскае ваяводства]] * [[Віцебскае ваяводства]] * [[Менскае ваяводства]] * [[Мсціслаўскае ваяводства]] * [[Новагародскае ваяводства]] * [[Полацкае ваяводства]] * [[Смаленскае ваяводства]] * [[Троцкае ваяводства]] | group2 = [[Жамойць|Жамойць (Жмудзь)]] | list2 = [[Жамойцкае староства]] }} | group4 =Залежныя <br> і іншыя <br> тэрыторыі | list4 = * [[Курляндскае і Земгальскае герцагства|Герцагства Курляндыі і Семігаліі]] * [[Лямборска-Бытоўская зямля]] * [[Інфлянцкае ваяводства|Лівонскае (Інфлянцкае) ваяводства]] ** старыя: [[Вендэнскае ваяводства|Вендэнскае ваяводства (1598)]] ** [[Дорпацкае ваяводства|Дорпацкае ваяводства (1598)]] ** [[Парнаўскае ваяводства|Парнаўскае ваяводства (1598)]] * [[герцагства Прусія|Прускае герцагства]] * [[Сявежскае княства]] * [[Спішскае староства]] }} }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Вялікае Княства Літоўскае]] </noinclude> ngy43b2tu2ftoobsei0n1ql1mhxyek3 10 279389 4162159 4160032 2022-07-20T06:50:50Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Польшчы 1975—1998 |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Адміністрацыйны падзел Польшчы (1975—1998)]] |стыль_загалоўкаў = |выява = [[Выява:POL Voivodships 1975.svg|60px]] |клас_спісаў = hlist |загаловак1 = Гарадскія ваяводствы |спіс1 = * [[Варшаўскае ваяводства (1975—1998)|Варшаўскае]] * [[Кракаўскае ваяводства (1975—1998)|Кракаўскае]] * [[Лодзьскае ваяводства (1975—1998)|Лодзьскае]] |загаловак2 = Ваяводствы |спіс2 = * [[Альштынскае ваяводства|Альштынскае]] * [[Апольскае ваяводства (1975—1998)|Апольскае]] * [[Астралэнцкае ваяводства|Астралэнцкае]] * [[Беластоцкае ваяводства (1975—1998)|Беластоцкае]] * [[Бельскае ваяводства|Бельскае]] * [[Быдгашчскае ваяводства|Быдгашчскае]] * [[Бяльскападляскае ваяводства|Бяльскападляскае]] * [[Валбжыхскае ваяводства|Валбжыхскае]] * [[Гданьскае ваяводства|Гданьскае]] * [[Гожаўскае ваяводства|Гожаўскае]] * [[Еленягурскае ваяводства|Еленягурскае]] * [[Жэшоўскае ваяводства|Жэшоўскае]] * [[Замойскае ваяводства|Замойскае]] * [[Зеленагурскае ваяводства|Зеленагурскае]] * [[Калішскае ваяводства (1975—1998)|Калішскае]] * [[Катавіцкае ваяводства (1975—1998)|Катавіцкае]] * [[Кашалінскае ваяводства (1975—1998)|Кашалінскае]] * [[Келецкае ваяводства (1975—1998)|Келецкае]] * [[Конінскае ваяводства|Конінскае]] * [[Кросненскае ваяводства|Кросненскае]] * [[Ломжынскае ваяводства|Ломжынскае]] * [[Люблінскае ваяводства (1975—1998)|Люблінскае]] * [[Лягніцкае ваяводства|Лягніцкае]] * [[Ляшчынскае ваяводства|Ляшчынскае]] * [[Новасандэцкае ваяводства|Новасандэцкае]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1975—1998)|Пазнаньскае]] * [[Пільскае ваяводства|Пільскае]] * [[Плоцкае ваяводства (1975—1998)|Плоцкае]] * [[Пшэмысльскае ваяводства|Пшэмысльскае]] * [[Пятркоўскае ваяводства|Пятркоўскае]] * [[Радамскае ваяводства|Радамскае]] * [[Скернявіцкае ваяводства|Скернявіцкае]] * [[Слупскае ваяводства|Слупскае]] * [[Сувальскае ваяводства|Сувальскае]] * [[Сядлецкае ваяводства|Сядлецкае]] * [[Сярадзкае ваяводства (1975—1998)|Сярадзкае]] * [[Тарнабжэгскае ваяводства|Тарнабжэгскае]] * [[Тарноўскае ваяводства|Тарноўскае]] * [[Таруньскае ваяводства|Таруньскае]] * [[Улацлаўскае ваяводства|Улацлаўскае]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1975—1998)|Урацлаўскае]] * [[Хэлмскае ваяводства|Хэлмскае]] * [[Цеханоўскае ваяводства|Цеханоўскае]] * [[Чэнстахоўскае ваяводства|Чэнстахоўскае]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1975—1998)|Шчэцінскае]] * [[Эльблёнгскае ваяводства|Эльблёнгскае]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] </noinclude> sugoj69n667frmkuftpudnagc2oo76s 0 280062 4162120 4152970 2022-07-20T04:23:25Z CommonsDelinker 151 Replacing Logo_ACF_Fiorentina.svg with [[File:2022_ACF_Fiorentina_logo.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name)). wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Фіярэнціна |Лагатып = 2022 ACF Fiorentina logo.svg |ПоўнаяНазва = ACF Fiorentina SpA |Заснаваны = [[26 жніўня]] [[1926]] |Горад = [[Фларэнцыя]], [[Італія]] |Стадыён = [[Артэміа Франкі (стадыён)|Артэміа Франкі]] |Умяшчальнасць = 43 147 |Прэзідэнт = |Трэнер = |Чэмпіянат = [[Серыя A]] |Сезон = [[Серыя A 2020/2021|2020/21]] |Месца = 13 месца |Сайт = http://www.violachannel.tv/ |pattern_la1 = _fiorentina2122h |pattern_b1 = _fiorentina2122h |pattern_ra1 = _fiorentina2122h |pattern_sh1 = _fiorentina2122h |pattern_so1 = _fiorentina2122h |leftarm1 = 4C1D84 |body1 = 4C1D84 |rightarm1 = 4C1D84 |shorts1 = 4C1D84 |socks1 = 4C1D84 |pattern_la2 = _fiorentina2122a |pattern_b2 = _fiorentina2122a |pattern_ra2 = _fiorentina2122a |pattern_sh2 = _fiorentina2122a |pattern_so2 = _fiorentina2122a |leftarm2 = FFFFFF |body2 = FFFFFF |rightarm2 = FFFFFF |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF |pattern_la3 = _fiorentina2122t |pattern_b3 = _fiorentina2122t |pattern_ra3 = _fiorentina2122t |pattern_sh3 = _fiorentina2122t |pattern_so3 = _fiorentina2122t |leftarm3 = FFFF00 |body3 = FFFF00 |rightarm3 = FFFF00 |shorts3 = FFFF00 |socks3 = FFFF00 }} '''«Фіярэнціна»''' ({{lang-it|Fiorentina}}) — італьянскі футбольны клуб з горада [[Фларэнцыя]]. Заснаваны ў [[1926]] годзе пры аб’яднанні клуба «Фірэнцэ» і футбольнай секцыі моладзевай каманды «Лібертас», аднак быў перафарміраваны ў 2002 годзе пасля банкруцтва. «Фіярэнціна» большасць часу свайго існавання гуляе ў найвышэйшым дывізіёне італьянскага футбола, і толькі чатыры клубы правялі ў Серыі A больш сезонаў, чым «Фіярэнціна». «Фіярэнціна» двойчы перамагала ў італьянскім чэмпіянаце, у сезоне 1955/56, а затым у сезоне 1968/69. Таксама клуб з’яўляецца 6-разовым уладальнікам [[Кубак Італіі па футболе|Кубка Італіі]], уладальнікам [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЕФА|Кубка кубкаў]] (1961). З 1931 года клуб гуляў на стадыёне [[Артэміа Франкі (стадыён)|«Артэміа Франкі»]], які ў цяперашні час мае магутнасць у 47 282 чалавек. Стадыён выкарыстаў некалькі імёнаў на працягу многіх гадоў і зведаў некалькі рэканструкцый. «Фіярэнціна» шырока вядомая пад мянушкай «фіялкі», якая мае спасылку на іх адметны фіялетавы колер формы. == Гісторыя == === Стварэнне === «Фіярэнціна» была заснавана ў 1926 годзе членам [[Нацыянальная фашысцкая партыя|Нацыянальнай фашысцкай партыі]] маркізам [[Луіджы Рыдольфі]]<ref>Martin Simon. [http://books.google.com/books?id=LSOmTCa8g50C&pg=PA142&lpg=PA142&dq=fiorentina+Luigi+Ridolfi+fascist&source=web&ots=-TY6RPJtWP&sig=plBjFJCYajFpO1RG3DF128PVB7E&hl=en Football and Fascism: The National Game Under Mussolini]. — Berg Publishers. — ISBN 1-85973-705-6</ref>, які ініцыяваў зліццё двух фларэнційскіх клубаў — «Фірэнцэ» ({{lang-it|Club Sportivo Firenze}}) і «Лібертас» ({{lang-it|Palestra Ginnastica Libertas}}). Мэтай гэтага зліцця было з’яўленне ў [[Фларэнцыя|Фларэнцыі]] моцнага клуба, здольнага канкураваць з супернікамі ў паўночна-заходняй [[Італія|Італіі]]. Таксама мела месца культурнае адраджэнне «[[Фларэнційскае кальча|Фларэнційскага кальча]]», продка сучаснага футболу, у які гулялі члены сям’і [[Медычы]]. 22 верасня 1929 года на таварыскі матч з [[ФК Рома|«Ромай»]] футбалісты «Фіярэнціны» ўпершыню выйшлі на поле ў фіялетавых футболках з эмблемай у выглядзе фларэнційскай лілеі, да гэтага моманту каманда выступала ў чырвона-белай форме. Пасля цяжкага старту і трох сезонаў у ніжэйшых лігах, «Фіярэнціна» выйшла ў [[Серыя A|Серыю A]] ў 1931 годзе. У тым жа годзе быў адкрыты новы стадыён у Фларэнцыі, названы «Джавані Берта», у гонар знакамітага фашыста, аднак цяпер ён вядомы як [[Артэміа Франкі, стадыён|«Артэміа Франкі»]]. У той час стадыён быў шэдэўрам інжынернага мастацтва, і цырымонія яго адкрыцця была грандыёзнай. Каб на роўных спаборнічаць з найлепшымі камандамі Італіі, «Фіярэнціна» ўмацавалася новымі ігракамі, у прыватнасці ўругвайцам [[Педра Петронэ]] па мянушцы «бамбардзір» ({{lang-es|El Artillero}}). Нягледзячы на ​​добра праведзены сезон і занятае чацвертае месца, у наступным годзе «Фіярэнціна» вылецела ў [[Серыя B|Серыю B]], аднак хутка вярнулася ў вышэйшы дывізіён. У 1941 годзе клуб атрымаў свой першы [[Кубак Італіі па футболе|Кубак Італіі]], але каманда не здолела дамагчыся значнага поспеху ў 1940-х гадах з-за [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] і іншых праблем. === Першы скудэта === У 1950-х гадах «Фіярэнціна» займала стале месца ў пяцёрцы найлепшых каманд лігі. Каманда складалася з выдатных ігракоў, [[Джуліяна Сарта]], [[Серджыа Чэрвата]], [[Франчэска Разета]], [[Гвіда Гратона]], [[Джузэпэ К’япэла]] і [[Альда Скарамучы]], але найлепшым з усіх быў атакавалы дуэт у асобе бразільца [[Жулінью]] і аргенцінца [[Мігель Мантуоры|Мігеля Мантуоры]]. Гэтая каманда выйграла першае чэмпіёнства для «Фіярэнціны» ў [[Серыя A 1955/1956|сезоне 1955/56]], на 12 ачкоў адарваўшыся ад [[ФК Мілан|«Мілана»]], які фінішаваў другім. «Мілан» абышоў «Фіярэнціну» ў наступным годзе ў барацьбе за чэмпіёнства, але больш значным стала тое, што «Фіярэнціна» стала першай італьянскай камандай, якая згуляла ў фінале [[Кубак еўрапейскіх чэмпіёнаў па футболе|Кубка еўрапейскіх чэмпіёнаў]], дзе прайграла ў асноўны час з лікам 0:2 мадрыдскаму [[ФК Рэал Мадрыд|«Рэалу»]], дзе бліскаў [[Альфрэда Ды Стэфана]]. У наступных трох сезонах «Фіярэнціна» займала другое месца ў Кубку еўрапейскіх чэмпіёнаў. У [[Серыя A 1960/1961|сезоне 1960/61]] клуб зноў перамог у розыгрышы Кубка Італіі і паспяхова выступаў на міжнароднай арэне, выйграўшы [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЕФА|Кубак уладальнікаў кубкаў]] у матчы супраць [[ФК Рэйнджэрс|«Рэйнджэрс»]]. Пасля некалькіх гадоў, на працягу якіх каманда станавілася віцэ-чэмпіёнам, «Фіярэнціна» апусцілася ўніз у 1960-х гадах, займаючы 4—6 месцы, аднак клуб атрымаў перамогі ў Кубку Італіі і [[Кубак Мітропа|Кубку Мітропы]] ў 1966 годзе. == Склад == ''Станам на люты 2022 года.'' {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Італія}}|Бр|[[П’етра Тэрачана]]||1990}} {{Ігрок|2|{{Сцяг|Аргенціна}}|Аб|[[Лукас Марцінес]]||1996}} {{Ігрок|3|{{Сцяг|Італія}}|Аб|[[Крысціяна Бірагі]] {{капітан}}||1992}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Сербія}}|Аб|[[Нікола Міленкавіч]]||1997}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Італія}}|ПА|[[Джакома Банавентура]]||1989}} <!--{{Ігрок|6|{{Сцяг|Італія}}|Аб|[[Крысціян Дале Мура]]||2002}}--> {{Ігрок|7|{{Сцяг|Іспанія}}|Нап|[[Хасэ Кальехон]]||1987}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Італія}}|ПА|[[Рыкарда Сапанара]]||1991}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Бразілія}}|Нап|[[Артур Кабрал]]||1996}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Італія}}|ПА|[[Гаэтана Кастравілі]]||1997}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Францыя}}|Нап|[[Жанатан Іканэ]]||1998}} <!--{{Ігрок|11|{{Сцяг|Кот-д’Івуар}}|Нап|[[Крысціян Куамэ]]||1997}}--> {{Ігрок|14|{{Сцяг|Марока}}|ПА|[[Юсеф Малех]]||1998}} <!--{{Ігрок|15|{{Сцяг|Чылі}}|Аб|[[Эрык Пульгар]]||1994}}--> <!--{{Ігрок|16|{{Сцяг|Італія}}|Аб|[[Габрыэле Ферарыні]]||2000}}--> {{Ігрок|17|{{Сцяг|Сербія}}|Аб|[[Алекса Тэрзіч]]||1999}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Уругвай}}|ПА|[[Лукас Тарэйра]]||1996}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Польшча}}|Нап|[[Кшыштаф Пёнтак]]||1995}} {{Падзел складу}} <!--{{Ігрок|19|{{Сцяг|Іспанія}}|ПА|[[Тофаль Мант’ель]]||2000}}--> {{Ігрок|22|{{Сцяг|Аргенціна}}|Нап|[[Нікалас Гансалес]]||1998}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Італія}}|Аб|[[Ларэнца Венуці]]||1995}} <!--{{Ігрок|24|{{Сцяг|Італія}}|ПА|[[Марка Бенасі]]||1994}}--> {{Ігрок|25|{{Сцяг|Італія}}|Бр|[[Антоніа Разаці]]||1983}} <!--{{Ігрок|25|{{Сцяг|Італія}}|Нап|[[Федэрыка К’еса]]||1997}}--> {{Ігрок|29|{{Сцяг|Іспанія}}|Аб|[[Альвара Адрыясола]]||1995}} <!--{{Ігрок|30|{{Сцяг|Італія}}|Аб|[[Лука Раньеры]]||1999}}--> <!--{{Ігрок|31|{{Сцяг|Італія}}|Бр|[[Мікеле Чэрафаліні]]||1999}}--> {{Ігрок|32|{{Сцяг|Гана}}|ПА|[[Альфрэд Дункан]]||1993}} <!--{{Ігрок|32|{{Сцяг|Данія}}|Аб|[[Якаб Расмусен]]||1997}}--> {{Ігрок|33|{{Сцяг|Італія}}|Нап|[[Рыкарда Саціль]]||1999}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Марока}}|ПА|[[Саф’ян Амбарат]]||1996}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Сербія}}|Аб|[[Мація Настасіч]]||1993}} {{Ігрок|67|{{Сцяг|Румынія}}|ПА|[[Луіс Мунцяну]]||2002}} <!--{{Ігрок|67|{{Сцяг|Італія}}|Бр|[[Сімонэ Гідоці]]||2000}}--> {{Ігрок|69|{{Сцяг|Польшча}}|Бр|[[Бартламей Дрангоўскі]]||1997}} {{Ігрок|91|{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Аляксандр Какорын]]||1991}} {{Ігрок|98|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Ігар Жуліу]]||1998}} {{Ігрок||{{Сцяг|Італія}}|Бр|[[Федэрыка Бранкаліні]]||2001}} <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Італія}}|Нап|[[Габрыэле Горы]]||1999}}--> <!--{{Ігрок||{{Сцяг|Польшча}}|ПА|[[Шыман Журкоўскі]]||1997}}--> {{Канец складу}} {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.violachannel.tv/ Афіцыйны сайт] {{Бібліяінфармацыя}} {{Серыя A}} {{Чэмпіёны Італіі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Італіі|Фіярэнціна]] [[Катэгорыя:ФК Фіярэнціна| ]] 7ik9rdlesg4zebhgpf1chiewpngikl1 0 284025 4162208 4120101 2022-07-20T08:22:29Z Slip1560 46737 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki [[Выява:Археалагічная экспедыцыя ў в. Лаўрышава.JPG|thumb|Археалагічная экспедыцыя ў Лаўрышаве, 2015. <small>[[Праца]] на раскопе.</small>]] '''Ла́ўрышаўскія археалагі́чныя экспеды́цыі, ЛАЭ''' — [[Археалагічная экспедыцыя|археалагічныя экспедыцыі]], якія ў [[2011]] — [[2019]] г. вялі [[Археалогія|археалагічныя]] раскопкі на [[Селішча, археалогія|селішчы]] [[Свята-Елісееўскі Лаўрышаўскі мужчынскі манастыр|Лаўрышаўскага мужчынскага манастыра]] [[XIII стагоддзе|XIII]] — першай паловы [[XIX стагоддзе|XIX]] [[Стагоддзе|ст.]] у [[вёска Лаўрышава|в. Лаўрышава]] ([[Шчорсаўскі сельсавет]], [[Навагрудскі раён]], [[Гродзенская вобласць]]). Абследавалася таксама стаянка перыяду [[Каменны век|каменнага]] і [[Бронзавы век на Беларусі|бронзавага]] вякоў ля в. [[Вёска Гнесічы|Гнесічы]] (Шчорсаўскі сельсавет). Экспедыцыі працягнулі [[Археалогія Беларусі|археалагічнае вывучэнне]] гэтай мясцовасці, якое пачалося ў [[1971]] г. == Асноўныя звесткі == [[Выява:Войшалк засноўвае манастыр.jpg|thumb|Войшалк у манастыры. <small>[[Мініяцюра]] з Астэрманаўскага І-га тому Ліцэвога летапіснага збору, [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] [[Бібліятэка]] [[Расійская акадэмія навук|Расійскай акадэміі навук]], [[Горад|г.]] [[Санкт-Пецярбург]].</small>]] Паводле [[Галіцка-Валынскі летапіс|Галіцка-Валынскага летапісу]], каля [[1260]] года [[сын]] [[Вялікі князь|вялікага князя]] [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] [[Міндоўг]]а — [[Войшалк]] ([[вялікі князь літоўскі]] ў [[1264]]—[[1267]]) — заснаваў [[манастыр]] ''«на [[Рака|рацэ]] на [[Нёман]]е, паміж [[Літва, зямля|Літвой]] і [[Навагрудак|Наваградкам]], і там жыў»''<ref>Пераклад са [[Старажытнаруская мова|старажытнарускай мовы]] паводле артыкула: ''Краўцэвіч, А. К.'' [http://pawet.net/library/history/bel_history/kraucewicz/29/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%88%D0%B0%D0%BB%D0%BA_%281264_-_1267_%D0%B3.%29._%D0%86%D0%BD%D1%82%D1%8D%D0%BB%D1%96%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%82_%D0%BD%D0%B0_%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B5.html Войшалк (1264 — 1267 г.). Інтэлігент на троне] // pawet.net [Электронны рэсурс] — [[2008]]. — [[27 чэрвеня]]. — Дата доступу: [[13 лістапада|13.11.]]2015.</ref>. Згодна [[Беларуская праваслаўная царква|царкоўнаму]] паданню, манастыр быў заснаваны ў сярэдзіне [[XIII стагоддзе|XIII ст.]] [[Святы|прападобным]] [[ігумен]]ам [[Елісей Лаўрышаўскі|Елісеем]]. Мэтай археалагічных даследаванняў было вызначэнне дакладнага месца першапачатковага размяшчэння манастыра, які з'яўляўся адным з важнейшых духоўных цэнтраў беларускіх зямель з часу [[Утварэнне Вялікага Княства Літоўскага|ўтварэння ВКЛ]]. У экспедыцыях удзельнічалі добраахвотнікі, у асноўным моладзь, студэнты і навучэнцы; слоган: «Трымаць [[Гісторыя Беларусі|гісторыю]] ў руках». Навуковы кіраўнік да 2016 г. — [[доктар гістарычных навук]], [[прафесар]] кафедры [[гісторыя Беларусі|гісторыі Беларусі]] і [[Паліталогія|паліталогіі]] [[факультэт]]а [[інфармацыйныя тэхналогіі|інфармацыйных тэхналогій]] [[Беларускі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага тэхналагічнага ўніверсітэта]] [[Сяргей Яўгенавіч Рассадзін|С. Я. Рассадзін]] ([[Горад|г.]] [[Мінск]])<ref>''[[Ігар Аляксандравіч Марзалюк|Марзалюк, І.]]'' Успаміны пра Сяргея Рассадзіна / І. Марзалюк, Т. Маслюкоў // [[Маладосць]]. — 2017. — N 12. — С. 134—135.</ref>. Даследаванні вяліся пры падтрымцы [[Свята-Елісееўскі Лаўрышаўскі мужчынскі манастыр|Свята-Елісееўскага Лаўрышаўскага мужчынскага манастыра]], з дабраславення [[архіепіскап]]а Навагрудскага і Слонімскага Гурыя<ref>''Пракопчык, Б.'' [http://zviazda.by/2015/08/94534.html Загадкі лаўрышаўскага манастыра] // [[Звязда (1917)|Звязда]]. — 2015. — [[4 жніўня]].</ref>, а з 2016 г. — і з дабраславення [[мітрапаліт]]а [[Мінская епархія|Мінскага і Заслаўскага]] [[Павел (Панамароў)|Паўла]], [[Патрыярх Маскоўскі і ўсяе Русі|патрыяршага]] [[экзарх]]а ўсея [[Беларусь|Беларусі]]<ref>''Турчына, І.'' [http://by.belapan.by/archive/2016/08/01/858192/ У Лаўрышаўскім манастыры знойдзеныя невядомыя раней саркафагі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200815145628/https://by.belapan.by/archive/2016/08/01/858192/ |date=15 жніўня 2020 }} // [[БелаПАН]]. — 2016. — [[1 жніўня]].</ref>. [[Выява:Свята-Успенская царква, Лаўрышава.JPG|thumb|Мясцовасць у в. Лаўрышава, дзе вяліся раскопкі. <small>Свята-Успенская царква, пабудавана каля [[1775]] г. як манастырская.</small>]] Экспедыцыі сабралі вялікі археалагічны матэрыял, які ўказвае на тое, што манастыр з часу заснавання размяшчаўся на месцы в. Лаўрышава, ля [[Рака|р.]] [[Валоўка]]. (Сучасны манастыр, які быў адноўлены ў [[1913]] і затым у [[2007]] г., знаходзіцца ля в. Гнесічы.) У ходзе раскопак была выяўлена, у прыватнасці, частка каменна-цаглянага падмурку пабудовы [[XIV стагоддзе|XIV ст.]] Яна суаднесена з царквой [[Святы Мікалай|св. Мікалая]], якая па пісьмовых звестках была пабудавана ў манастыры каля [[1350]] г. на сродкі князя навагрудскага Міхаіла-Карыята [[Гедзімінавічы|Гедзімінавіча]] пасля яго вяртання з [[Залатая Арда|ардынска]]-[[Маскоўскае княства|маскоўскага]] [[палон]]у. Знойдзены шматлікія фрагменты глінянага посуду, кафлі, вырабаў з металу і шкла ХIII — XVIII ст. У [[2015]] г. выяўлена [[Пячатка з раскопак у Лаўрышава|матрыца пячаткі]] XIII — XIV ст. У 2016 г. вялося даследаванне падземнага збудавання<ref>''Сланеўскі, А.'' [http://zviazda.by/be/news/20160811/1470875511-adnamu-z-sarkafagau-lauryshauskaga-manastyra-ne-mensh-za-500-gadou Аднаму з саркафагаў Лаўрышаўскага манастыра не менш за 500 гадоў] // Звязда. — 2016. — [[11 жніўня]].</ref>. У [[2017]] — [[2018]] г. выяўлены фундамент старадаўняга храма<ref>[http://zviazda.by/be/news/20170802/1501669243-padmurak-klyashtarnaga-hrama-xvi-stagoddzya-vyyavili-u-lauryshave Падмурак кляштарнага храма XVI стагоддзя выявілі ў Лаўрышаве] // Звязда. — 2017. — [[3 жніўня]].</ref> і старадаўнія каменныя крыжы. У 2019 і 2021 г. вяліся раскопкі гэтага фундамента<ref>[https://www.belta.by/culture/view/raskopki-tserkvi-lavrishevskogo-monastyrja-pozvoljajut-datirovat-hram-hiii-hiv-vv-ekspert-356915-2019/ Раскопки церкви Лавришевского монастыря позволяют датировать храм ХІІІ — ХIV вв. — эксперт] // [[БЕЛТА|БелТА]]. — 2019. — [[1 жніўня|1 августа]].</ref>. == Гл. таксама == [[Археалагічныя даследаванні ў Гнесічах і Лаўрышаве]] {{зноскі}} == Навуковыя публікацыі == * ''Калбасін, А.'' Археалагічныя раскопкі як сродак [[Выхаванне|выхавання]] асобы / А. Калбасін // От [[Ідэя|идеи]] — к [[Інавацыя|инновации]] : материалы XII [[Рэспубліка Беларусь|респ.]] студ. [[Навука|науч.]]-[[Практыка, філасофія|практ.]] конф. [[Мазыр|Мозырь]], [[23 красавіка|23 апр.]] 2015 г. В 2 ч. Ч. 2 / [[Установа вышэйшай адукацыі|УО]] [[Мазырскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя І. П. Шамякіна|МГПУ им. И. И. Шамякина]] ; редкол.: И. Н. Кралевич (отв. ред.) [и др.]. — Мозырь, 2015. — 310 с. — C. 141—142. ISBN 978-985-477-549-4. * ''[[Сяргей Яўгенавіч Рассадзін|Рассадин, С. Е.]]'' О предполагаемой постройке Михаила-Кориата [[Гедзімінавічы|Гедеминовича]] в [[Свята-Елісееўскі Лаўрышаўскі мужчынскі манастыр|Лавришевском монастыре]] / С. Е. Рассадин {{ref-ru}} // [[Навука|Наукові]] записки [Кіровоградського [[Дзяржава|держ.]] [[Педагогіка|пед.]] [[Універсітэт|у-ту]] ім. В. Винниченка]. — Сер. : [[Гісторыя|Іст.]] науки. — [[Кіраваград|Кіровоград]] : Вид-во ДПУ ім. В. Винниченка, 2015. — Вып. 22. — С. 31—36. * ''Рассадин, С.'' Подземное [[Збудаванне|сооружение]] [[Свята-Успенская царква (Лаўрышава)|Успенской церкви в д. Лавришеве]] на [[Навагрудскі раён|Новогрудчине]] / С. Рассадин, Т. Маслюков {{ref-ru}} // [[Гісторыя|Історія]] та [[Сучаснасць|сучасність]] [[Праваслаўе|православ'я]] на [[Валынь|Волині]]: матеріали VІI [[Навука|наук.]]-[[Практыка (філасофія)|практичної]] конф. ([[Луцк|Луцьк]], [[8 лістапада|8 листопада]] [[2016]] р.). / [[Валынская вобласць|Волинська]] [[Епархія|єпархія]] [[Украінская праваслаўная царква Маскоўскага патрыярхата|УПЦ]], Волинська духовна семінарія, [[Выдавецкая справа|Видавничий]] відділ Волинської єпархії. — Луцьк : Видавничий відділ Волинської єпархії, 2016. — 196 с. — С. 122—124. * ''Калбасіна, І. М.'' Лаўрышаўская археалагічная экспедыцыя як форма супрацоўнiцтва [[Беларуская Праваслаўная Царква|царквы]], [[Адукацыя ў Беларусі|адукацыi]] i [[Навука ў Беларусі|навукi]] / І. М. Калбасіна // [http://oroik.by/wp-content/uploads/2017/12/%D0%A1%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA-%D0%A7%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B9-2016.pdf 1917 — 2017. Православие в истории и культуре Беларуси: итоги столетия : сборник материалов II Белорусских Рождественских чтений, Минск, 1—2 декабря 2016 года / редкол.: священник Алексий Хотеев, М. В. Павлова, А. Д. Фомина. — Минск : Медиал, 2017. — 348 с.] — C. 229—234. ISBN 978-985-6914-51-8. * ''Рассадин, С. Е.'' Каменная [[Пячатка з раскопак у Лаўрышаве|матрица печати из Лавришевского монастыря]] / С. Е. Рассадин {{ref-ru}} // Вялікае Княства Літоўскае: [[палітыка]], [[эканоміка]], [[культура]]: зб. [[Навука|навук.]] арт. У 2 ч. Ч. 2 / [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]], [[Інстытут гісторыі НАН Беларусі|Ін-т гісторыі]]; уклад.: [[Анастасія Анатолеўна Скеп’ян|А. А. Скеп'ян]]; рэдкал.: [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|У. Р. Гусакоў]] [і інш.]. — Мінск: Беларуская навука, 2017. — 498 с.: іл. — С. 210—216. — ISBN 978-985-08-2138-6. * ''Рассадин, С. Е.'' Об объекте прозелетической активности [[летапіс|летописного]] [[Войшалк|Войшелкова]] [[Манастыр|монастыря]] / С. Е. Рассадин {{ref-ru}} // Матэрыялы па археалогіі Беларусі = Materials on the [[Археалогія Беларусі|archaeоlogy of Belarus]] : зб. навук. арт. Вып. 28. Вынікі даследаванняў [[Першабытнае грамадства|першабытных]] і [[Сярэдневякоўе|сярэдневяковых]] старажытнасцей Беларусі (памяці [[Таццяна Мікалаеўна Каробушкіна|Т. М. Каробушкінай]]) / [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]], Ін-т гісторыі; гал. рэд. [[Вольга Мікалаеўна Ляўко|В. М. Ляўко]]; навук. рэд. А. М. Мядзведзеў; рэдкал.: [[Вадзім Леанідавіч Лакіза|В.Л. Лакіза]], А.Г. Калечыц, [[Пётр Фёдаравіч Лысенка|П. Ф. Лысенка]], [[Ігар Аляксандравіч Марзалюк|І. А. Марзалюк]], А. М. Мядзведзеў, [[Сяргей Аркадзьевіч Піваварчык|С. А. Піваварчык]] і інш.; уклад.: А. М. Мядзведзеў, В. У. Мядзведзева. — Мінск : Беларуская навука, 2017. — 291 с. — С. 117—126. — ISBN 978-985-08-2159-1. * ''Маслюкоў, Т. В.'' [[Ганчарства|Раннеганчарны]] посуд з археалагічных даследаванняў Лаўрышаўскага манастыра / Т. В. Маслюкоў // [[Магістр|Магистерский]] вестник : в 3-х ч. / редкол.: М. Г. [[Род Жылінскіх|Жилинский]] [и др.]. — [[Мінск|Минск]] : [[Інфармацыйна-вылічальны цэнтр|ИВЦ]] [[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь|Минфина]], [[2018]]. — [http://ipnk.basnet.by/attachments/623/2018_1.pdf Ч. 1. Гуманитарные науки.]{{Недаступная спасылка}} — С. 58—65. — ISBN 978-985-7205-81-3 (ч. 1). * ''Маслюкоў, Т. В.'' [http://lavra.by/staradauniya-kultavyya-pomniki-u-navakollyah-lauryshauskaga-manastyra?fbclid=IwAR0_kdRugRdHMLi19pZw8vWWkq5WQOFvBnVr7WMS6s_EN8wy1lKo8OvUdMY Старадаўнія культавыя помнікі ў наваколлях Лаўрышаўскага манастыра] / Т. В. Маслюкоў // Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў : зб. навук. арт. Вып. 1 / гал. рэд. А. І. Лакотка; ЦДБКМЛ НАН Беларусі. — Мінск : Права і эканоміка, 2020. — 720 с. — С. 149—151. — ISBN 978-985-552-897-6. * ''Маслюкоў, Т. В.'' [https://lavra.by/vozrozhdenie-obiteli/istoriya/istoriya-monastyrya/inventar-lauryshauskaga-manastyra-1601-goda Інвентар Лаўрышаўскага манастыра 1601 года] / Т. В. Маслюкоў // Гістарычна-археалагічны зборнік / Гал. рэд.: А. А. Каваленя. – Мінск : Беларуская навука, 2020. – Вып. 35. – С. 97–108. * ''Маслюков, Т. В.'' [https://drive.google.com/file/d/1DZjZRGhXCDq4s8vSYlMwEn7-uNZLymhz/view Просторові фактори в питанні локалізації селища літописного Лавришавського монастиря] / Т. В. Маслюков // Простір в історичних дослідженнях : науковий журнал. — 2021. — Вип. 2. — С. 70—77. {{ref-ua}} == Спасылкі == <div class="reflist4" style="height: 300px; overflow: auto; padding: 3px"> * [https://lavra.by/excavations Археологические раскопки] // lavra.by * [https://www.facebook.com/Лаўрышаўскія-археалагічныя-экспедыцыі-225353781311716 Лаўрышаўскія археалагічныя экспедыцыі] // facebook.com === 2021 === * [http://sobor.by/page/Pratsyagvayutstsa_arhealagichniya_dasledavanni_Laurishauskaga_manastira Працягваюцца археалагічныя даследаванні Лаўрышаўскага манастыра] // Сабор.by. — 2021. — 8 верасня. * [https://monasterium.ru/novosti/obshchetserkovnye-novosti/prodolzhayutsya-arkheologicheskie-issledovaniya-lavrishevskogo-monastyrya/ В Лавришевском монастыре Новогрудской епархии продолжаются археологические исследования] // Монастырский вестник. Синодальный отдел по монастырям и монашеству Русской православной церкви. — Москва. — 2021. — 23 сентября. {{ref-ru}} === 2020 === * ''Воцінава, С.'' Гісторыя з працягам // Маладосць. — 2020. — № 4. — С. 98—112. — ISSN 0131-2308. * [http://mininform.gov.by/by/news/stuzhka-navin/galo-ny-redaktar-maladostsi-svyatlana-votsinava-dala-interv-yu-pragrame-navuma-galpyarovicha-surazmo/?fbclid=IwAR1zrXP_SQhFr2vTD40L10CdvgSlvPO7blCHk11gXCDNH_0bhEr9bkhUmj4 Галоўны рэдактар «Маладосці» Святлана Воцінава дала інтэрв'ю ў праграме Навума Гальпяровіча «Суразмоўцы»] // Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь. — 2020. — 8 красавіка. === 2019 === * ''Ючкавіч, А.'' [http://zviazda.by/be/news/20190301/1551446769-unikalnyya-ekspanaty-z-raskopak-lauryshave?fbclid=IwAR2TQYDGekm2RiX-J3JSPBK901LTMk93TCFCf3Pg7vnxr9aWeKPC00xDfV8 Унікальныя экспанаты з раскопак з Лаўрышава] // zviazda.by. — Мінск. — [[2019]]. — [[1 сакавіка]]. * ''Маслюков, Т. В.'' Археологические исследования в с. Лавришево // Новогрудские епархиальные ведомости. — 2019. — [https://www.eparhia.by/fileadmin/assets/gazeta/09_2019.pdf № 9.] — С. 6. {{ref-ru}} === 2018 === * [http://zviazda.by/be/news/20180319/1521470807-u-pyatnicu-u-kalinkavickay-gimnazii У пятніцу ў Калінкавіцкай гімназіі] // zviazda.by. — Мінск. — [[2018]]. — [[19 сакавіка]]. * ''Воцінава, С.'' [http://www.sozvuchie.by/proekty/vyacheslav-ar-sergi/item/3899-la-ryshava-forewer.html Лаўрышава forewer] // sozvuchie.by. — Мінск. — 2018. — [[20 ліпеня]]. * [https://www.tvr.by/bel/news/kultura/kamennye_kresty_xiii_veka_naydeny_na_territorii_odnoy_iz_samykh_drevnikh_khristianskikh_obiteley/ Каменныя крыжы XIII стагоддзя знойдзеныя на тэрыторыі аднаго з самых старажытных хрысціянскіх манастыроў]{{Недаступная спасылка}} // tvr.by. — Мінск. — 2018. — [[30 ліпеня]]. * [https://sptnkne.ws/kbfX Каменныя крыжы эпохі Войшалка знайшлі пад Наваградкам]{{Недаступная спасылка}} // sputnik.by — Мінск. — 2018. — [[19 кастрычніка]]. * [https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/belorusskie_antropologi_vosstanovili_oblik_cheloveka_kotoryy_zhil_neskolko_stoletiy_nazad/?fbclid=IwAR2Ixolnobsfaid2j0lQB7N0vJWR-5qy9aEFQvjmHPfOvxUmFZx4xFzp2K0 Беларускія антраполагі аднавілі аблічча чалавека, які жыў некалькі стагоддзяў таму]{{Недаступная спасылка}} // tvr.by. — Мінск. — 2018. — [[10 лістапада]]. * ''Воцінава, С.'' Лаўрышаўская экспедыцыя. Новыя эпізоды // [[Маладосць]]. — 2018. — № 11. — С. 128—137. — ISSN 0131-2308. === 2017 === * ''Антановіч, К.'' [http://www.kimpress.by/index.phtml?page=2&id=13790&mode=print Старажытнае ў сучасным] // [[Культура (газета)|Культура]]. — 2017. — № 2. * [http://rybeparhia.ru/news-3607.html Завершилась работа секции «Православное краеведение и просвещение»] // Рыбинская епархия. — Рыбинск. — 2017. — [[27 студзеня|27 января]]. {{ref-ru}} * [https://www.tvr.by/bel/news/kultura/eshche_odin_dukhovnyy_obekt_poyavilsya_karte_belarusi/ Яшчэ адзін духоўны аб'ект з'явіўся на карце Беларусі]{{Недаступная спасылка}} // tvr.by. — Мінск. — 2017. — [[31 ліпеня]]. * [http://novcrb.grodno.by/tvorchy-vechar-pismennika/ Творчы вечар пісьменніка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171022021327/http://novcrb.grodno.by/tvorchy-vechar-pismennika/ |date=22 кастрычніка 2017 }} // Сайт ДУК «Навагрудская раённая бібліятэка». — Навагрудак. — 2017. — [[4 жніўня]]. * [https://static.tvr.by/upload/video/b3/sila_very/Sila_Very_04_08_2017.mp4 Сіла веры] [Відэа з 14 хвіліны] // tvr.by. — Мінск. — 2017. — 4 жніўня. * ''Воцінава, С.'' [http://zviazda.by/be/news/20171213/1513182427-padarozhnichaem-razam-sa-svyatlanay-vocinavay#comment-690 Ад запланаванага да неспадзяванага — толькі крок] // Звязда. — 2017. — [[14 снежня]]. Гл. таксама: [http://zviazda.by/sites/default/files/14sne-9_optim.pdf З Богам — сам-насам]. * ''Воцінава, С.'' [https://sozvuchie.zviazda.by/literaturnaya-belarus/drukuetstsa-maladostsi-svyatlana-votsinava-prygody-vyalikaj-pyasochnitsy.html Прыгоды ў вялікай пясочніцы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180506175820/http://sozvuchie.by/component/k2/item/2078-drukuetstsa-maladostsi-svyatlana-votsinava-prygody-vyalikaj-pyasochnitsy.html |date=6 мая 2018 }} // Маладосць. — 2017. — [http://zviazda.by/sites/default/files/maladost_12_2017_3.pdf № 12]. — С. 128—133. ISSN 0131-2308. === 2016 === * [http://www.maladost.lim.by/wp-content/uploads/2016/01/m01_16_actualnaje.pdf Сяргей Рассадзін: «Чалавек мяркуе, вырашае Бог»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181222230950/http://www.maladost.lim.by/wp-content/uploads/2016/01/m01_16_actualnaje.pdf |date=22 снежня 2018 }} // [[Маладосць]]. — [[2016]]. — № 1. — С. 11—13. ISSN 0131-2308. * [http://www.tvr.by/bel/news/glavnyy-efir/nastoyashchaya_arkheologicheskaya_sensatsiya/ Сапраўдная археалагічная сенсацыя]{{Недаступная спасылка}} // tvr.by. — Мінск. — 2016. — [[21 жніўня]]. * http://www.tvr.by/videogallery/publitsisticheskie/spetsialnyy-reportazh/molchanie-podzemeliy-lavrishevo-/ {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161024203025/http://www.tvr.by/videogallery/publitsisticheskie/spetsialnyy-reportazh/molchanie-podzemeliy-lavrishevo-/ |date=24 кастрычніка 2016 }} // tvr.by. — Минск. — 2016. — [[18 кастрычніка|18 октября]]. * ''Захарэвіч, К.'' [http://zviazda.by/be/news/20161024/1477262129-lauryshauski-manastyr Лаўрышаўскі манастыр. Тут малітвы мацнейшыя] // Бярозка. — 2016. — № 10. ISSN 0320-7579. * [[Гісторыя Беларусі|Гісторыя]] праз пралом у скляпенні // Маладосць. — 2016. — [http://zviazda.by/sites/default/files/maladosc_no10_2016.pdf.pdf № 10]. — С. 11—13. ISSN 0131-2308. === 2015 === * ''Маслюкоў, Т.'' [http://www.gomelcivil.org/index.php/36-glavnaya/3881-ad-kamennaga-nazha-da-shakhmatnaj-figury-novyya-raskopki-la-ryshave Ад каменнага нажа да шахматнай фігуры: новыя раскопкі ў Лаўрышаве] // gomelcivil.org. — 2015. — [[15 жніўня]]. * ''Хвойн, В.'' [http://novychas.info/poviaz_casou/tajamnicy_bjelarusi_douhi_shli/ Таямніцы Беларусі: доўгі шлях да разгадак] // [[Новы Час|Новы час]]. — 2015. — [[23 жніўня]]. * ''Захарэвіч, К.'' Ад пясочніцы да раскопак // [http://www.maladost.lim.by/wp-content/uploads/berezka/berezka_9_2015.pdf Бярозка. — 2015. — № 9.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171106112600/http://www.maladost.lim.by/wp-content/uploads/berezka/berezka_9_2015.pdf |date=6 лістапада 2017 }} — С. 21—22. ISSN 0320-7579. * [http://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/pechat_xiii_veka_predstavili_na_podvore_svyato_eliseevskogo_muzhskogo_monastyrya/ Пячатку XIII стагоддзя прэзентавалі на падвор'і Свята-Елісееўскага мужчынскага манастыра] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20151208113922/http://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/pechat_xiii_veka_predstavili_na_podvore_svyato_eliseevskogo_muzhskogo_monastyrya/ |date=8 снежня 2015 }} // tvr.by. — Мінск. — 2015. — [[2 лістапада]]. * ''Матвеева, Е.'' Держать историю в руках // [http://www.baa.by/upload/soviet/2015/38-39.pdf Советский студент. — 2015. — № 38—39.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160626043748/http://baa.by/upload/soviet/2015/38-39.pdf |date=26 чэрвеня 2016 }} — С. 4—5. {{ref-ru}} * ''Хорошилова, Л.'' [http://www.checherskivestnik.by/2015/11/kazhdyj-den-osobennyj/ Каждый день особенный]{{Недаступная спасылка}} {{ref-ru}} // [[Чачэрскі раён|Чачэрскі]] веснік. — 2015. — [[26 лістапада]]. * ''Галоўка, С.'' [http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_258455.pdf Тайны Лаўрышаўскага манастыра: шлях да разгадак] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160127221111/http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_258455.pdf |date=27 студзеня 2016 }} / С. Галоўка // [[Беларуская думка (1991)|Беларуская думка]]. — 2015. — № 11. — С. 50—57. ISSN 0023-3102. * [http://www.church.by/sinod/zhurnaly-zasedanija-sinoda-belorusskoj-pravoslavnoj-cerkvi-ot-1-dekabrja-2015-goda Журналы заседания Синода Белорусской православной церкви от 1 декабря 2015 года. Журнал № 59] {{ref-ru}} // Афіцыйны партал [[Беларуская праваслаўная царква|Беларускай праваслаўнай царквы]]. — Мінск. — 2015. — 24 сьнежня. === 2014 === * [http://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/chto_eli_monakhi_na_obed_v_13_m_veke_16_08_2014_15_15_0027/ Што елі манахі на абед у 13-м стагоддзі?]{{Недаступная спасылка}} // tvr.by. — [[2014]]. — [[16 жніўня]]. === 2013 === * [http://www.tvr.by/bel/news/kultura/sensatsionnymi_otkrytiyami_zavershayutsya_arkheologicheskie_raskopki_v_novogrudskom_rayone_03_08_201/ Сенсацыйнымі адкрыццямі завяршаюцца археалагічныя раскопкі ў Навагрудскім раёне] // tvr.by. — [[2013]]. — [[3 жніўня]]. === 2012 === * ''Пракопчык, Б.'' [http://krytyka.by/by/page/talks/historya-navuka-talks/8955 Лаўрышаўскія тайны] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170911020249/http://krytyka.by/by/page/talks/historya-navuka-talks/8955 |date=11 верасня 2017 }} // krytyka.by. — [[2012]]. — [[3 жніўня]]. </div> [[Катэгорыя:Свята-Елісееўскі Лаўрышаўскі мужчынскі манастыр]] [[Катэгорыя:Лаўрышава]] [[Катэгорыя:Археалогія ў Беларусі]] 6rc7zdnuucwdzht0v5xxww95uofk7ud 0 293661 4161882 4134227 2022-07-19T14:30:12Z Ілля Касакоў 21245 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Усходні фронт |частка = [[Першая сусветная вайна]] |выява = Defenders NGM-v31-p369-A.jpg |загаловак = Руская пяхота |дата = [[1 жніўня]] [[1914]] — [[3 сакавіка]] [[1918]]; [[10 лістапада|10]] — [[11 лістапада]] [[1918]]<ref name=autogenerated1>Румынія паўторна абвясціла вайну Германіі [[10 лістапада]] [[1918]] года</ref> |месца = [[Усходняя Еўропа]] |вынік = Перамога [[Цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]],<br/>[[Брэсцкі мір паміж Украінай і Цэнтральнымі дзяржавамі|Брэсцкі мірны дагавор з Украінай]],<br/>[[Брэсцкі мір|Брэсцкі мірны дагавор з Расіяй]],<br/> [[Бухарэсцкі мірны дагавор, 1918|Бухарэсцкі мірны дагавор з Румыніяй]] |змены = [[Распад Расійскай імперыі]], незалежнасць [[УНР|Украіны]], [[БНР|Беларусі]], [[Літва|Літвы]], [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]], [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшчы]], [[Фінляндыя|Фінляндыі]], [[Балгарыя]] анексіруе [[Дабруджа|Дабруджу]] |праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|Расійская імперыя}}<br /> {{Сцяг|Румынія}} [[Румынія|Каралеўства Румынія]] <small>([[27 жніўня]] [[1916]] — [[7 мая]] [[1918]]; [[10 лістапада|10]] — [[11 лістапада]] [[1918]]<ref name=autogenerated1 />)</small> ---- {{Сцяг|Расія}} [[Расійская рэспубліка]] <small>([[14 верасня]] – [[7 лістапада]] [[1917]])</small> ---- {{Сцяг|РСФСР|1918}} [[Расійская Савецкая Рэспубліка]] <small>([[7 лістапада]] [[1917]] – [[3 сакавіка]] [[1918]])</small> |праціўнік2 = {{Сцягафікацыя|Германская імперыя}} <br /> {{Сцягафікацыя|Аўстра-Венгрыя}} <br /> {{Сцягафікацыя|Трэцяе Балгарскае царства}} <small> (з [[1916]]) </small> <br/> {{Сцягафікацыя|Асманская імперыя}} |камандзір1 = {{сцяг|Расійская імперыя}} [[Мікалай Мікалаевіч Малодшы|Вялікі князь Мікалай Мікалаевіч]] <br/> {{сцяг|Расійская імперыя}} [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалай II]] <br/> {{сцяг|Расійская імперыя}} [[Міхаіл Васільевіч Аляксееў|Міхаіл Аляксееў]] <br/> {{сцяг|Расійская імперыя}} [[Аляксей Аляксеевіч Брусілаў|Аляксей Брусілаў]] <br/> {{сцяг|Расія}} [[Лаўр Георгіевіч Карнілаў|Лаўр Карнілаў]] <br/> {{сцяг|Каралеўства Румынія}} [[Канстанцін Прэзан]] <br/> {{Сцяг|Каралеўства Румынія}} [[Аляксандр Авярэску]] ---- {{Сцяг|Расія}} [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Аляксандр Керанскі]] <br/> {{Сцяг|Расія}} [[Мікалай Мікалаевіч Духонін|Мікалай Духонін]] <br> ---- {{Сцяг|РСФСР|1918}} [[Мікалай Васільевіч Крыленка|Мікалай Крыленка]] <br /> |камандзір2 = {{Сцяг|Германская імперыя}} [[Паўль фон Гіндэнбург]] <br/> {{Сцяг|Германская імперыя}} [[Эрых Людэндорф]] <br /> {{сцяг|Германская імперыя}} [[Леапольд Баварскі]] <br /> {{сцяг|Аўстра-Венгрыя}} [[Фрыдрых Аўстрыйскі, герцаг Цешынскі|эрцгерцаг Фрыдрых]] <br /> {{Сцяг|Аўстра-Венгрыя}} [[Франц Конрад фон Гётцэндорф|Конрад фон Гётцэндорф]] <br /> {{Сцяг|Аўстра-Венгрыя}} [[Артур Арц фон Штраўсенбург|Артур фон Штраўсенбург]] <br / > {{Сцяг|Трэцяе Балгарскае царства}} [[Нікалаус Жэкаў]] <br /> {{Сцяг|Германская імперыя}} + {{Сцяг|Трэцяе Балгарскае царства}} + {{Сцяг|Асманская імперыя}} [[Аўгуст фон Макензен]] |сілы1 = '''2 166 700''' пяхота<br />'''110 600''' кавалерыя<br /> '''1 226''' лёгкіх гармат<br />'''1 139''' цяжкіх гармат<br /> (кастрычнік [[1917]]) |сілы2 = '''1 178 600''' пяхота<br />'''39 000''' кавалерыя<br />'''1 690''' лёгкіх гармат<br />'''2 230''' цяжкіх гармат<br />(кастрычнік [[1917]])<ref>[http://books.google.com.ua/books?id=cjwVAAAAIAAJ&pg=PA307&lpg=PA307&dq=Brusilov+Offensive+1732000&source=bl&ots=7ug7npXBlz&sig=RonVI3CeUHHU5FBfxebrZ1J3-T4&hl=ru&ei=sKouS_zzBpj4mgPXvNz9CA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CAgQ6AEwAA#v=onepage&q=balance%20of%20forces%20on%20the%20eastern%20eoropean%20front&f=false Military effectiveness — Google Кнігі]</ref> |страты1 = '''Расійская імперыя: <br/>'''2,254,369 забітых, памерлых ад ран, атручаных задушлівымі газамі<ref name=TsSU>Кривошеев Г.Ф. Россия и СССР в войнах XX века. М., 2001 – Потери русской армии, табл. 52 Archived 2016-11-18 at the Wayback Machine, Krivosheeva, G.F. (2001). Rossiia i SSSR v voinakh XX veka : poteri vooruzhennykh sil : statisticheskoe issledovanie / pod obshchei redaktsiei. Moscow: OLMA-Press See Tables 52 & 56. This total of 9,347,269 refers to Russian casualties on all fronts including the Balkans Campaign and the Caucasus Campaign; though the overwhelming majority of these would be suffered on the Eastern Front.</ref>,<br/> 3,749,000 параненых<ref name="TsSU"/>,<br/> 126 765 кантужаных<ref name="TsSU" />, палонных: 3,343,900 '''Румынія:''' 659 800<ref>З іх забіта ў баі, прапала без вестак і пасля не былі знойдзеныя, памерла ад ран 116 300, памерла ад хвароб 30 000, у палоне памерла 70 500, няшчасныя выпадкі 3000, паранена 200 000, у палон трапіла 240 000 салдат.</ref> |страты2 = '''Германія:''' <br /> 800 000 забітых і памерлых, усе прычыны, 1 200 000 параненых, <br /> 200 000 палонных <ref name ="TsSU33">Расія ў сусветнай вайне 1914-1918 (у лічбах). ЦСУ. Масква. 1925. Табліца 33. Стар. 41</ref> '''Аўстра-Венгрыя:''' <br /> 730,000 забітых і памерлых, усе прычыны, <br /> 2,172,000 параненых, <br /> 1,479,000 палонных ці зніклых без звестак <ref name=TsSU>Bodart, Gaston: "Erforschung der Menschenverluste Österreich-Ungarns im Weltkriege 1914–1918", Austrian State Archive, War Archive Vienna, Manuscripts, History of the First World War, in general, A 91. Reports that 60% of Austro-Hungarian killed/wounded were incurred on the Eastern Front (including 312,531 out of 521,146 fatalities). While the casualty records are incomplete (Bodart on the same page estimates the missing war losses and gets a total figure of 1,213,368 deaths rather than 521,146), the proportions are accurate. 60% of casualties equates to 726,000 dead and 2,172,000 wounded.</ref> | Commons = Eastern Front theatre of World War I }} {{Тэатры ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны}} {{Усходні фронт Першай сусветнай вайны}} {{значэнні|Усходні фронт}} '''Усхо́дні фронт''' — адзін з [[тэатр ваенных дзеянняў|тэатраў ваенных дзеянняў]] [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] ([[1914]] — [[1918]]). На Усходнім фронце адбываліся баявыя дзеянні паміж [[Расійская імперыя|Расіяй]] ([[Антанта]]) і [[Цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральнымі дзяржавамі]]. На баку Антанты (з [[1916]] года) выступіла [[Румынія]]. Усходні фронт па сваёй працягласці нашмат пераўзыходзіў [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Заходні фронт]]. Паводле гэтай прычыны вайна на Усходнім фронце мела менш пазіцыйны характар у параўнанні з Заходнім фронтам. Пасля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкай рэвалюцыі]], калі ў Расіі была ўсталяваная савецкая ўлада, баявыя дзеянні на Усходнім фронце былі прыпыненыя. Урад Савецкай Расіі заключыў перамір’е з Цэнтральнымі дзяржавамі і пачаў рыхтавацца да падпісання [[Брэсцкі мір|сепаратнай мірнай дамовы]]. [[8 лютага]] [[1918]] года Цэнтральныя дзяржавы падпісалі асобны Брэсцкі мірны дагавор з [[УНР|Украінскай народнай рэспублікай]], а [[3 сакавіка]] 1918 года — з [[Расійская Савецкая Рэспубліка|Савецкай Расіяй]]. Яна пазбаўлялася велізарных тэрыторый і павінна была выплачваць рэпарацыі. [[Каралеўства Румынія|Румынія]], апынуўшыся ў ізаляцыі, таксама была вымушаная [[7 мая]] 1918 года падпісаць мір з Германіяй і яе саюзнікамі. Аж да заканчэння сусветнай вайны Цэнтральныя дзяржавы, нягледзячы на паражэнні на іншых франтах, працягвалі трымаць на занятых па Брэсцкім міры тэрыторыях у якасці акупацыйных войскаў значныя сілы. == Перад вайной == === Асаблівасці тэатра баявых дзеянняў === Усходні фронт сусветнай вайны ахопліваў шырокія тэрыторыі на Усходзе Еўропы: заходнюю памежную вобласць Расіі, [[Усходняя Прусія|Усходнюю Прусію]], усходнюю частку правінцый [[Познань|Познані]] і [[Сілезія|Сілезіі]], а таксама [[Галіцыя|Галіцыю]]. З захаду [[тэатр ваенных дзеянняў]] абмяжоўваўся ракой [[Вісла]]й, [[Крэпасць|крэпасцямі]] [[Данцыг]], [[Торн]], Познань, [[Браслаўль]] і [[Кракаў]]; з поўдня — [[Карпаты|Карпацкімі гарамі]] і румынскай мяжой; з усходу — лініяй [[Пецярбург]] — [[Вялікія Лукі]] — [[Смаленск]] — [[Гомель]] — [[Кіеў]] і [[Дняпро]]м; з поўначы — [[Балтыйскае мора|Балтыйскім морам]]. Працягласць тэатра па фронце ад Балтыйскага мора да руска-румынскай мяжы складала каля 850—900 км (па лініі [[Кёнігсберг]] — [[Горад Чарнаўцы|Чарнаўцы]]), максімальная глыбіня (у [[1915]] годзе) — каля 500 кіламетраў (ад лініі [[Баранавічы]] — [[Роўна]] да мяжы з [[Германская імперыя|Германіяй]] (ледзь на захад ад [[Лодзь|Лодзі]]). [[Рэльеф]] тэатра быў пераважна [[Раўніна|раўнінны]] і зручны для разгортвання і прымянення вялікай колькасці войскаў. У заходняй частцы Расіі была развітая сістэма ўмацаваных крэпасцей, на якую [[Узброеныя сілы Расійскай імперыі|руская армія]] магла абапірацца пры абароне і наступе. Да пачатку вайны былі пабудаваны новыя крэпасці з найноўшым узбраеннем: [[Каўнас|Коўна]], [[Крэпасць Асавец|Асавец]], [[Модлінская крэпасць|Новагеоргіеўск]], [[Брэсцкая крэпасць|Брэст-Літоўск]], — і будавалася крэпасць [[Гродзенская крэпасць|Гродна]]<ref name = "Калян48">''А. Калянкоўскі''. Манеўраны перыяд першай сусветнай імперыялістычнай вайны 1914, стар. 48</ref>. У Германіі ж былі створаны і ўдасканалены вялікая колькасць крэпасцей, якія германскае камандаванне мела намер выкарыстоўваць не толькі для абароны, але і для наступу ўглыб Расіі. Меліся крэпасці [[Кёнігсберг]], [[Данцыг]], [[Торунь|Торн]] і шэраг умацаванняў на [[Вісла|Вісле]]: [[Марыенбург]], [[Горад Грудзёндз|Граўдзенц]], [[Горад Хэлмна|Кульм]], Фардон і ўмацаванне Лётцэн у сістэме Мазурскіх азёр. [[Аўстра-Венгрыя]] таксама мела шэраг першакласных крэпасцей: [[Кракаў]], [[Пшэмысль|Перамышль]] і ўмацаваны лагер каля [[Львоў|Львова]].<ref name = "Калян48"/> === Планы бакоў і разгортванне войскаў === Спачатку [[Германская імперыя|Германія]], рэалізуючы [[план Шліфена]], разгарнула асноўныя сілы (7 армій) на [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Заходнім фронце]], сканцэнтраваўшы на ўсходзе супраць Расіі ўсяго адну армію — 8-ю. У склад [[8-я армія (Германская імперыя)|8-й арміі]] ўвайшлі 4 вайсковых [[Корпус, ваенная справа|корпуса]] <ref name = "Дер1"/>. [[Германская імперская армія|Германскія войскі]], выкарыстоўваючы асаблівасці мясцовасці, не займалі суцэльнага фронту, а размяшчаліся асобнымі ачагамі (па корпусу) ва [[Абарончае збудаванне|ўмацаваных]] раёнах на галоўных напрамках. Усяго германскае камандаванне разгарнула на Усходнім фронце 15 пяхотных і 1 кавалерыйскую [[дывізія|дывізіі]], 1044 [[гармата|гарматы]] (у тым ліку 156 цяжкіх), агульным лікам каля 200 тысяч чалавек, пад камандаваннем [[генерал-палкоўнік]]а [[Максіміліян фон Прытвіц|фон Прытвіца]] <ref name = "Дер1">«Der Weltkrieg 1914 bis 1918», Bd. 2, S. 54-55 {{de icon}}</ref>. Галоўнай задачай германскай арміі была абарона Усходняй Прусіі і дапамога [[Аўстра-Венгерская армія|аўстра-венгерскім войскам]], якія, паводле плана германскага камандавання, павінны былі адыграць галоўную ролю ў барацьбе з Расіяй. Аўстра-Венгрыя разгарнула супраць Расіі 3 арміі (1-ю, 3-ю і 4-ю) і асобную вайсковую групу генерала [[Герман Кёвес фон Кёвесгаза|Германа Кёвеса]]. У раёне Львова разгортвалася [[3-я армія (Аўстра-Венгрыя)|3-я армія]] генерала Брудэрмана, усяго 6 пяхотных і 3 кавалерыйскія дывізіі, 288 гармат. [[4-я армія (Аўстра-Венгрыя)|4-я армія]] генерала [[Морыц Аўфенберг|Аўфенберга]] займала раён Перэмышля. У складзе 4-й арміі было 9 пяхотных і 2 кавалерыйскія дывізіі, 436 гармат. [[1-я армія (Аўстра-Венгрыя)|1-я армія]] пад камандаваннем генерала [[Данкль|Данкля]] разгарнулася на рацэ [[Сан, прыток Віслы|Сан]]. Усяго 9 пяхотных і 2 кавалерыйскія дывізіі, 450 гармат. Група генерала Кёвеса, усяго 10 пяхотных і 3 кавалерыйскія дывізіі, 448 гармат, разгарнулася на правым флангу аўстрыйскіх войскаў у раёне [[Горад Цярнопаль|Цярнопаля]]. 2-я аўстрыйская армія першапачаткова была накіравана на [[Балканы]], [[Балканскі тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны|супраць Сербіі]], аднак пазней была перакінутая ў [[Галіцыя|Галіцыю]] супраць рускіх войскаў <ref name = "другая армія">Першапачаткова асноўныя сілы 2-й арміі былі сканцэнтраваны на Балканах супраць Сербіі, а на рускай мяжы разгортвалася толькі частка яе (вайсковая група Кёвеса). З 18 жніўня пачалася перавозка ў Галіцыю ўсіх сіл 2-й арміі, якія прыбывалі на фронт супраць Расіі аж да 8 верасня.</ref>. Да пачатку баявых дзеянняў аўстра-венгерскае камандаванне разгарнула супраць Расіі 35,5 пяхотных і 11 кавалерыйскіх дывізій, агульным лікам 850 тысяч чалавек, 1728 гармат<ref name = "Аўстра-Венгрыя">«Österreich-Ungarns letzter Krieg 1914-1918», Bd. 1, S. 157 {{de icon}}</ref>. Паводле плана аўстрыйскага камандавання аўстрыйскія войскі хуткімі ўдарамі, пры садзейнічанні германскіх войскаў з поўначы, павінны акружыць і разграміць рускія войскі ў Заходняй [[Царства Польскае|Польшчы]]. [[Расійская імператарская армія|Расійскія войскі]] разгортваліся на двух асноўных напрамках — на [[Паўночна-Заходні фронт (Першая сусветная вайна)|паўночна-заходнім]] (супраць Германіі) і [[Паўднёва-Заходні фронт (Першая сусветная вайна)|паўднёва-заходнім]] (супраць Аўстра-Венгрыі). Таксама былі створаны аператыўныя злучэнні рускіх войскаў — [[Фронт (вайсковае аб’яднанне)|франты]]. На Паўночна-Заходнім фронце пад камандаваннем генерала [[Якаў Рыгоравіч Жылінскі|Жылінскага]] былі разгорнутыя 2 арміі ([[1-я армія (Расійская імперыя)|1-я]] і [[2-я армія (Расійская імперыя)|2-я]]), усяго 17,5 пяхотных і 8,5 кавалерыйскіх дывізій, 1104 гарматы, разам каля 250 тысяч чалавек <ref name = "Расія">''A. M. Заянчкоўскі.'' Падрыхтоўка Расіі да імперыялістычнай вайны, С. 257.</ref>. Супраць Аўстра-Венгрыі, на Паўднёва-Заходнім фронце (камандуючы генерал [[Мікалай Іудавіч Іваноў|Іваноў]]) разгортваліся 4 расійскія арміі ([[3-я армія (Расійская імперыя)|3-я]], [[4-я армія (Расійская імперыя)|4-я]], [[5-я армія (Расійская імперыя)|5-я]] і [[8-я армія (Расійская імперыя)|8-я]]). Усяго да пачатку баявых дзеянняў войскі паўднёва-заходняга фронту мелі 34,5 пяхотных і 12,5 кавалерыйскіх дывізій, усяго каля 600 тысяч чалавек і 2099 гармат. Галоўнакамандуючым расійскай арміі стаў вялікі князь [[Мікалай Мікалаевіч Малодшы|Мікалай Мікалаевіч]]<ref name = "Расія"/>. Рускія мабілізацыйныя расклады № 19 і № 20 прадпісвалі Паўночна-Заходняму і Паўднёва-Заходняму франтам пераход у наступ і перанясенне вайны на тэрыторыю адпаведна Германіі і Аўстра-Венгрыі на працягу двух тыдняў з дня абвяшчэння вайны. 1-й арміі генерала [[Павел Карлавіч Рэненкампф|Рэненкампфа]] прадпісвалася выступіць [[14 жніўня]], перайсці мяжу [[17 жніўня]], абыйсці Мазурскія азёры з поўначы і адрэзаць немцаў ад Кёнігсберга. 2-я армія генерала [[Аляксандр Васільевіч Самсонаў|Самсонава]] павінна была выступіць [[16 жніўня]], перайсці мяжу [[19 жніўня]], абыйсці Мазурскія азёры з захаду і не дапусціць адыходу германскіх войскаў за Віслу. Аўстра-венгерская армія хоць і мела наступальную задачу, але з прычыны распачатай перагрупоўкі войскаў 2-й арміі з сербскага фронту таксама мела патрэбу ў часе для канчатковага разгортвання <ref name = "строкаў279">''А. А. Строкаў.'' Гісторыя ваеннага мастацтва. Т. 3. Капіталістычнае грамадства перыяду імперыялізму. - М .: Ваенвыдат, 1967. - С. 279.</ref>. == Кампанія 1914 года == === Усходне-Пруская аперацыя === {{Асноўны артыкул|Усходне-Пруская аперацыя (1914)}} [[Выява:BattleOfTannenberg1.jpg|thumb|right|300px|Пачатак Усходне-Прускай аперацыі.]] Першай аперацыяй на Усходнім фронце была [[Усходне-Пруская аперацыя (1914)|Усходне-Пруская аперацыя]]. [[Расійская імперыя|Рускія войскі]], якія мелі задачу разбіць [[8-я армія (Германская імперыя)|8-ю германскую армію]] і захапіць [[Усходняя Прусія|Усходнюю Прусію]], перайшлі ў наступ<ref name = "Ус Пру86">«Усходне-Пруская аперацыя». Зборнік дакументаў. - M., 1939. - С. 86.</ref>, каб адцягнуць на сябе буйныя германскія сілы з [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Заходняга фронту]] і не дазволіць Германіі разграміць французскую армію і вывесці Францыю з вайны<ref name = "УсПру146">«Усходне-Пруская аперацыя». Зборнік дакументаў. - M., 1939. - С. 146-147.</ref>. Наступленне ва Усходняй Прусіі рускія войскі правялі дзвюма арміямі: [[1-я армія (Расійская імперыя)|1-й]] і [[2-я армія (Расійская імперыя)|2-й]] пад камандаваннем генералаў [[Павел Карлавіч Рэненкампф|Рэненкампфа]] і [[Аляксандр Васільевіч Самсонаў|Самсонава]]<ref name = "УсПру146"/>. Аперацыя пачалася 17 жніўня, калі часткі 1-й рускай арміі перайшлі руска-германскую дзяржаўную мяжу і з усходу ўварваліся на тэрыторыю Усходняй Прусіі. [[20 жніўня]] на тэрыторыю Усходняй Прусіі з поўдня ўвайшла і 2-я руская армія, наносячы галоўны ўдар у фланг і тыл 8-й германскай арміі. [[Файл:Tannenberg3008.jpg|thumb|left|250px|[[Бітва пад Таненбергам (1914)|Бітва пад Таненбергам]]]] Камандуючы германскімі войскамі генерал [[Максіміліян фон Прытвіц|Прытвіц]] прыняў рашэнне стрымліваць 2-ю армію адным корпусам, а асноўны ўдар трыма карпусамі нанесці па 1-й арміі. Раніцай 20 жніўня ў горада [[Горад Гусеў|Гумбінен]] [[I корпус (Германская імперыя)|1-ы германскі корпус]] пад камандаваннем генерала [[Герман фон Франсуа|Франсуа]] раптам атакаваў надыходзячыя войскі 1-й рускай арміі. Завязаліся жорсткія баі. Абодва бакі панеслі цяжкія страты, але немцы адступілі. [[XVIІ корпус (Германская імперыя)|17-ы корпус]] пад камандаваннем генерала [[Аўгуст фон Макензен|Макензена]], які наступаў на поўдзень ад Гумбінена, у сустрэчным баі быў ушчэнт разбіты і, страціўшы 50% асабістага складу, пад націскам рускіх войскаў вымушаны быў адступіць. Пасля гэтых няўдач падышоўшы пазней [[Рэзервовы І корпус (Германская імперыя)]] генерала [[Ота фон Белаў|фон Бе́лава]] таксама быў вымушаны адысці. Германскія войскі пацярпелі паразу пад Гумбіненам. Гэта паражэнне стварыла рэальную пагрозу акружэння 8-й арміі, і Прытвіц аддаў загад аб агульным адступленні германскіх войскаў з Усходняй Прусіі і адыходзе за [[Вісла|Віслу]]. Але гэта забараніла германская Стаўка і насуперак плану Шліфена, які прадугледжваў пры любым неспрыяльным развіцці падзей на Усходнім фронце ні ў якім разе не здымаць войскаў з Заходняга фронту, каб гарантавана разграміць Францыю і пазбегнуць вайны на два фронты, прыняла рашэнне Усходнюю Прусію не здаваць і перакінуць у дапамогу 8-й арміі войскі з Заходняга фронту (2 корпусы і конную дывізію), што мела самыя сумныя наступствы для Германіі. [[21 жніўня]] Прытвіц быў адпраўлены ў адстаўку. Камандуючым 8-й арміяй быў прызначаны генерал [[Паўль фон Гіндэнбург|Гіндэнбург]], начальнікам штаба генерал [[Эрых Людэндорф|Людэндорф]] <ref name = "УсПру12">«Усходне-Пруская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 12</ref>. [[Файл:Russian Guard in Insterburg.jpg|thumb|right|350px|[[Парад]] Кавалергардам і Коннай гвардыі ў [[Чарняхоўск|Інстэрбургу]].]] Было прынята рашэнне, пакінуўшы 2,5 дывізіі супраць 1-й рускай арміі Рэненкампфа, хутка, па [[Ракадная чыгунка|ракаднай чыгунцы]] праз Кёнігсберг, перакінуць галоўныя сілы 8-й арміі супраць 2-й рускай арміі Самсонава і паспрабаваць разграміць яе да таго, як яна злучыцца з часткамі 1-й арміі. У гэты час рускае камандаванне, выявіўшы перад фронтам 1-й арміі хуткае адступленне нямецкіх войскаў, вырашыла, што немцы адыходзяць за Віслу, і палічыла аперацыю выкананай, і змяніла для яе першапачатковыя задачы. Асноўныя сілы 1-я арміі Раненкампфа была накіраваны не насустрач 2-й арміі Самсонава, а на адсячэнне Кёнігсберга, дзе, па здагадцы камфронту, схавалася частка 8-й арміі, і на праследаванне «адступаючых да Віслы» немцаў. Галоўнакамандуючы 2-й арміі Самсонава, у сваю чаргу, вырашыў перахапіць «адступаючых да Віслы" немцаў і настаяў перад камандаваннем фронту на перанясенні галоўнага ўдару свайго войска з паўночнага напрамку на паўночна-заходняе, што прывяло да таго, што рускія арміі сталі наступаць па разбежных напрамках, і паміж імі ўтварылася вялізная прабоіна ў 125 кіламетраў. Новае камандаванне 8-й германскай арміі вырашыла скарыстацца ўзнікшым разрывам паміж рускімі войскамі, каб нанесці флангавыя ўдары па 2-й арміі Самсонава, акружыць і знішчыць яе. [[26 жніўня]] германскія войскі атакавалі [[6-ы корпус (Расійская імперыя)|6-ы корпус]] [[2-я армія (Расійская імперыя)|2-й арміі]], рускія страцілі 7 500 чалавек і адступілі ў поўным беспарадку, правы фланг арміі апынуўся адкрытым, аднак генерал Самсонаў, не атрымаў пра гэта інфармацыі і працягваў наступ <ref name = "Успрус">«Усходне-Пруская аперацыя». Зборнік дакументаў, С. 559.</ref>. У той жа час германцы атакавалі і левы фланг рускага войска, які таксама адступіў <ref name = "Успрус"/>. У выніку была страчана сувязь з флангавымі карпусамі, а кіраванне арміяй — дэзарганізавана. У гэтых умовах 2-я армія пачала адступаць <ref name = "Успрус"/>. Адступленне пяці перадавых рускіх дывізій праходзіла пад узмацняючымся ціскам прасунуўшыхся на флангах германскіх карпусоў. Рускае адступленне прыняло бязладны характар, а каля 30 000 чалавек пры 200 гарматах былі акружаны. У ноч на [[30 жніўня]] генерал Самсонаў застрэліўся <ref name = "Ус Прус">«Усходне-Пруская аперацыя». Зборнік дакументаў, С. 258.</ref>. Такім чынам, страты 2-й арміі склалі 6 000 забітых, паранена каля 20 000 (амаль усе трапілі ў палон), палонных — 30 000 (разам з трапіўшымі ў палон параненымі — 50 000), захоплена 230 гармат. Забіты 10 генералаў, 13 узяты ў палон. Агульныя страты 2-й арміі забітымі, параненымі і палоннымі — 56 000 чалавек <ref name = "Ус Пру281">«Усходне-Пруская аперацыя». Зборнік дакументаў, С. 281.</ref>. Гэтыя падзеі атрымалі назву [[Бітва пад Таненбергам (1914)|бітва пад Таненбергам]]. Пасля разгрому 2-й арміі германскае камандаванне прыняло рашэнне атакаваць [[1-я армія (Расійская імперыя)|1-ю армію]], блакаваць Кёнігсберг, і выгнаць яе з Усходняй Прусіі. [[Мазурская бітва (1914)|Бітвы разгарнуліся ў раёне Мазурскіх азёр]]. Тут руская армія таксама была вымушаная адступіць. Да [[15 верасня]] рускія арміі была цалкам выцесненыя з тэрыторыі [[Германская імперыя|Германскай імперыі]], [[Усходне-Пруская аперацыя (1914)|Усходне-Пруская аперацыя]] завяршылася. У ходзе гэтай аперацыі руская армія пацярпела цяжкае паражэнне, страціла каля 80 000 забітымі, параненымі і палоннымі. Германскія войскі страцілі каля 60 000 забітымі, параненымі і палоннымі. Выканаць пастаўленую задачу па захопе Усходняй Прусіі рускім войскам не ўдалося <ref name = "Храм81">''Ф. Храмаў.'' Усходне-Пруская аперацыя 1914, С. 81.</ref>. Але рускія войскі змаглі выцягнуць частку германскіх сіл з Заходняга фронту, выканаўшы тым самым свой саюзніцкі абавязак. Шмат у чым гэта дапамагло [[Антанта|саюзным войскам]] атрымаць важную [[Бітва на Марне (1914)|перамогу на Марне]]. === Галіцыйская бітва === {{Асноўны артыкул|Галіцыйская бітва}} Адначасова з наступленнем у [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]], [[Руская імператарская армія|рускія войскі]] распачалі наступ у [[Галіцыя|Галіцыі]] супраць [[Аўстра-Венгерская армія|аўстра-венгерскай арміі]]<ref name = "Белы1">А. Бялой. Галіцыйская бітва. M. - Л., 1929, стар. 80-81</ref>. Рускія войскі ў складзе пяці армій ([[3-я армія (Расійская імперыя)|3-я]], [[4-я армія (Расійская імперыя)|4-я]], [[5-я армія (Расійская імперыя)|5-я]], [[8-я армія (Расійская імперыя)|8-я]], [[9-я армія (Расійская імперыя)|9-я]])<ref name = "Мел">''В. А. Мелік''. Стратэгічнае разгортванне, т. 1. Выд. 2-е. М., 1939, стар. 261</ref> перайшлі ў рашучы наступ супраць чатырох аўстрыйскіх армій<ref name = "Мел" />. Напачатку бітвы стратэгічная абстаноўка складвалася не на карысць рускіх войскаў. [[Выява: Austrianinf.jpg|thumb|right|300px|Аўстра-венгерская пяхота.]] [[23 жніўня]] часткi 4-й рускай арміі атрымалі загад атакаваць суперніка ля горада [[Краснік]].<ref name = "Белы1"/> Але 1-я аўстрыйская армія генерала [[Данкль|Данкля]] раніцай 23 жніўня атакавала рускія войскі, якія былі вымушаныя адступіць. Далей аўстрыйцы паспрабавалі ахапіць правы фланг 4-й арміі, аднак у ходзе ўпартых баёў рускія войскі адступілі да [[Люблін]]у і занялі абарону. [[Бітва пры Красніку|Разлютаваныя баі]] з пераменным поспехам праходзілі тут да [[2 верасня]]<ref name = "Белы1"/>. Ля [[Горад Замасць|Замасці]] 5-я руская армія наступала ў кірунку Камарова, аднак тут 4-й аўстрыйскай арміі атрымалася пацясніць рускія войскі, якія былі вымушаныя адступіць, тут таксама вяліся жорсткія баі з пераменным поспехам. Але [[Бітва пры Камарова|баявыя дзеянні ў раёне Камарова]] не прынеслі рускім вынікаў і камандуючы 5-й арміі генерал [[Павел Адамовіч Плевен|Плевен]] аддаў загад аб адыходзе свайго войска.<ref name = "Вайна1">«Стратэгічны нарыс вайны 1914-1918 гг.», ч. 1. М., 1922, стар. 146-147</ref>. [[Файл:Zayonchkovsky map17.djvu|thumb|left|300px|Разгар [[Галіцыйская бітва|Галіцыйскай бітвы]]. [[23 жніўня]] — [[2 верасня]].]] Адначасова з гэтымі баямі на левым крыле паўднёва-заходняга фронту 3-я руская армія таксама вяла наступ. Аўстрыйскія часткі аказвалі млявы супраціў.<ref name = "Вайна1"/> Працягваючы наступленне, 8-я армія [[23 жніўня]] пераадолела раку [[рака Серат|Серат]], якую аўстра-венгерскае камандаванне вырашыла не абараняць, а затым [[рака Стрыпа|Стрыпу]]. [[Аўстрыйцы]] не меркавалі, што [[рускія]] стварылі магутную групоўку на ўсход ад [[Львоў|Львова]], планавалася, што арміі Брудэрмана і групы Кевеса будзе дастаткова для абароны<ref name = "Вайна1"/>. [[26 жніўня]] на рацэ [[рака Залатая Ліпа|Залатая Ліпа]] адбылася бітва паміж 3-й аўстрыйскай і 3-й рускай арміямі, у гэтых баях рускія войскі атрымалі поспех і прымусілі праціўніка адступаць. Аўстра-венгерскія войскі занялі абарону на рацэ [[рака Гнілая Ліпа|Гнілая Ліпа]], аднак і тут пасля жорсткіх баёў рускія войскі працягвалі наступ. Часці 8-й арміі генерала [[Аляксей Аляксеевіч Брусілаў|Брусілава]] разграмілі 12-ы аўстра-венгерскі корпус і стварылі пагрозу ахопу ўсёй аўстра-венгерскай групоўкі, якая размяшчалася на поўдзень ад Львова<ref name = "Брус">''А. А. Брусілаў''. Мае ўспаміны. Выд. 5-е. М., 1963, стар. 90</ref>. У гэтых умовах аўстрыйцы пачалі агульнае адступленне. Рускія войскі пачалі праследаванне адступаючага праціўніка, [[21 жніўня]] рускія войскі занялі [[Львоў]], [[22 жніўня]] — [[Горад Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]]<ref name = "Калян238">''А. Калянкоўскі''. Манеўраны перыяд першай сусветнай імперыялістычнай вайны 1914 г, стар. 238</ref>. Тым часам абараняўшыяся 4-я і 5-я рускія арміі атрымалі падмацаванні. [[21 жніўня]] генерал [[Мікалай Іудавіч Іваноў|Іваноў]] аддаў загад аб агульным наступе рускіх армій паўднёва-заходняга фронту. [[2 верасня|2]] — [[4 верасня]], 4-я руская армія нанесла паражэнне групе Кумера. У той жа час быў разбіты 10-ы корпус арміі Данкля. Камандуючы аўстрыйскай арміі [[Франц Конрад фон Гётцэндорф|Конрад]] прыняў рашэнне нанесці контрудар у напрамку [[Горад Рава-Руская|Равы-Рускай]], для чаго вылучыў дадатковыя сілы (стварыўшы перавагу над рускімі, тры арміі супраць дзвюх)<ref name = "Вайна2">«Стратэгічны нарыс вайны 1914-1918 гг.», ч. 1, стар. 164-165</ref>. [[Бітва пры Раве-Рускай|Аднак у цяжкіх баях ля Равы-Рускай]] рускія войскі спынілі аўстрыйскі наступ. [[Файл:EasternFront1914a.jpg|thumb|right|250px|Усходні фронт, [[верасень]] [[1914]] года.]] [[11 верасня]] аўстрыйцы спынілі наступ і пачалі адступленне за раку Сан. Да [[8 верасня]] рускія войскі занялі практычна ўсю ўсходнюю частку [[Галіцыя|Заходняй Галіцыі]], амаль усю [[Букавіна|Букавіну]] і аблажылі [[Пшэмысль|Перамышль]]. Руская армія падышла да [[Карпаты|Карпат]], маючы намер пачаць наступ у [[Транслейтанія|Венгрыю]]<ref name = "Вайна3">«Стратэгічны нарыс вайны 1914-1918 гг.», Ч. 1, стар. 207</ref>. У гэтай грандыёзнай бітве аўстрыйскія войскі пацярпелі поўнае паражэнне: іх страты склалі 400 000 чалавек, у тым ліку 100 000 — палоннымі<ref name = "Вайна3"/>; у ходзе баёў рускія войскі захапілі 400 гармат. Руская армія таксама панесла адчувальныя страты — 230 000 чалавек забітымі, параненымі і палоннымі<ref name = "Вайна3"/>. Планы германскага камандавання ўтрымаць увесь Усходні фронт сіламі толькі аўстра-венгерскай арміі пацярпелі крах. === Варшаўска-Івангарадская аперацыя === {{Асноўны артыкул|Варшаўска-Івангарадская аперацыя}} Пасля таго, як [[Аўстра-Венгерская армія|аўстра-венгерская армія]] была разбіта ў [[Галіцыйская бітва|Галіцыйскай бітве]], на Усходнім фронце склалася неспрыяльная сітуацыя для [[Цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральных дзяржаў]]. У гэтых умовах [[Германская імперыя|Германія]] прыйшла на дапамогу [[Аўстра-Венгрыя|Аўстрыі]], перакінуўшы частку сіл на поўдзень у [[Сілезія|Сілезію]]. Была сфармавана новая [[9-я армія (Германская імперыя)|9-я германская армія]] пад камандаваннем генерала [[Аўгуст фон Макензен|Макензена]]<ref name = "Варшава">«Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў. М., 1938, стар. 31</ref>. Каб прадухіліць меркаванае ўварванне рускіх войскаў у Сілезію, германскае камандаванне вырашыла нанесці ўдар з раёнаў [[Кракаў|Кракава]] і [[Чэнстахова]] на [[Івангарадская крэпасць|Івангорад]] і [[Варшава|Варшаву]]<ref name = "Варшава"/>. Падтрымку 9-ай германскай арміі аказвала 1-я аўстра-венгерская армія генерала [[Данкль|Данкля]]. Расійскія войскі мелі на гэтым напрамку чатыры арміі: [[2-я армія (Расійская імперыя)|2-я]], [[4-я армія (Расійская імперыя)|4-я]], [[5-я армія (Расійская імперыя)|5-я]] і [[9-я армія (Расійская імперыя)|9-я]]<ref name = "Варшава"/>. [[28 верасня]] 9-я армія генерала Макензена пачала наступ на Варшаву і Івангарад. [[8 кастрычніка]] немцы выйшлі да [[Вісла|Віслы]]<ref name = "Варшава4">«Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 155</ref>. Да [[12 кастрычніка]] ім удалося заняць увесь левы бераг Віслы да Варшавы. Аднак, падцягнуўшы падмацаванні, рускія здолелі стрымаць напад. Атакі арміі Макензена былі адбіты на лініі варшаўскіх фартоў<ref name = "Варшава5">«Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 153</ref>. Руская армія на левым беразе Віслы ўтрымала перадмаставыя ўмацаванні Івангарада, Варшавы і плацдарм у Казяніцы <ref name = "Варшава1">«Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 108</ref>. [[Файл:Siberian infantrymen 1914.jpg|thumb|right|300px|Рускія войскі ў Варшаве.]] У той час як немцы ўвязлі ў жорсткіх баях у прадмесцях Варшавы, [[9 кастрычніка]], атрымаўшы падмацаванні, генерал [[Мікалай Іудавіч Іваноў|Іваноў]] аддаў загад аб пачатку наступу. 4-я і 5-я рускія арміі прыступілі да фарсіравання Віслы: 5-я армія на поўдзень ад Варшавы, а 4-я армія з раёна Івангарада на Казяніцкі плацдарм, каб ударыць у фланг і тыл наступаючай германскай групоўкі. Каб ліквідаваць Казяніцкі плацдарм і не даць рускім пераправіцца праз Віслу камандуючы германскімі войскамі на Усходнім фронце генерал Гіндэнбург увёў у бой рэзервовы корпус<ref name = "Варашва6"/>, аднак рускія на казяніцкіх пазіцыях адбілі ўсе атакі і да [[20 кастрычніка]] пераправілі на плацдарм 2 армейскія корпусы<ref name = "Варшава3">«Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 40</ref>. Не здолеўшы скінуць рускія войскі з плацдарму ў Віслу, Гіндэнбург перадаў казяніцкі кірунак 1-й аўстрыйскай арміі і кінуў усё германскія часткі пад Варшаву, дзе перайшла ў наступ 2-я руская армія. Аўстрыйцы паспрабавалі ліквідаваць Казяніцкі плацдарм, але былі разгромленыя ў сустрэчнай бітве і сталі адступаць. Нясучы вялікія страты, 1-я аўстра-венгерская армія адышла на захад, з-за чаго паміж ёй і галоўнымі сіламі аўстрыйцаў утварыўся шырокі разрыў. У гэты пралом аўстрыйскага фронту накіраваліся войскі 9-й рускай арміі, выходзячы ў фланг і тыл 1-й аўстрыйскай і 9-й германскай арміям. Германцам і [[Аўстрыйцы|аўстрыйцам]] пагражаў поўны разгром<ref name = "Варашва6">«Варшаўска-Івангарадская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 186-188</ref>. [[27 кастрычніка]] германскае камандаванне аддало загад спыніць атакі на Варшаву і адысці на зыходныя пазіцыі. Аўстра-германскія войскі пачалі паспешны адыход.<ref name = "людэн">''Э. Людэндорф''. Мае ўспаміны пра вайну 1914-1918 гг., Т. 1, стар. 78</ref>. === Лодзінская аперацыя === {{Асноўны артыкул|Лодзінская аперацыя}} Адразу ж пасля завяршэння [[Варшаўска-Івангарадская аперацыя|Варшаўска-Івангарадскай бітвы]] на Усходнім фронце пачалася аперацыя ў [[Лодзь|Лодзі]]. [[Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага|Рускае камандаванне]] мела намер сіламі трох армій ([[1-я армія (Расійская імперыя)|1-я]], [[2-я армія (Расійская імперыя)|2-я]] і [[5-я армія (Расійская імперыя)|5-я]]) уварвацца на тэрыторыю [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] і павесці наступленне углыб краіны<ref name = "Лодзь">«Лодзінская аперацыя». Зборнік дакументаў. М. - Л., 1936, стар. 58</ref>. Жадаючы пераламаць сітуацыю на Усходнім фронце ў сваю карысць, а таксама сарваць рускае наступленне, германскае камандаванне прымае рашэнне нанесці апярэджваючы ўдар<ref name = "Лодзь"/>. 9-я германская армія з раёна [[Торунь|Торна]] павінна была нанесці ўдар у стык паміж 1-й і 2-й рускімі арміямі, прарваць фронт, выйсці ў тыл рускім войскам і акружыць 2-ю і 5-ю рускія арміі<ref name = "Лодзь"/>. [[Файл:Battle of Lodz.jpg|thumb|right|300px|[[Лодзінская аперацыя]]]] Апрача 9-й германскай арміі, у наступленні павінны былі прыняць удзел іншыя фармаванні германскай арміі: 3-й германскі кавалерыйскі корпус, карпусы «Брэслаў» і «Позен», група войскаў генерала [[Рэмус фон Войрш|Войрша]] (гвардзейскі рэзервовы корпус і 2 пяхотныя дывізіі), а таксама 2-я аўстра-венгерская армія, якія павінны былі скаваць і стрымаць наступленне рускіх войскаў<ref name = "Фальк">''Э. Фалькенгайн''. «Вярхоўнае камандаванне 1915-1916 гг. у яго найважнейшых рашэннях», стар. 38</ref>. [[11 лістапада]] часткі 9-й арміі нанеслі ўдар у стык 1-й і 2-й рускіх армій, [[12 лістапада]] вялікімі сіламі германцы атакавалі пазіцыі рускіх, якія былі вымушаныя адступіць<ref name = "Рыбін">''Д. Рыбін''. «Лодзінская аперацыя ў 1914 г.» М., 1938, стар. 14</ref>. Затым да [[15 лістапада]] ішлі жорсткія баі паміж двума рускімі карпусамі і часткамі 9-й германскай арміі, падчас гэтых баёў рускім войскам удалося адстаяць свае пазіцыі<ref name = "Рыбін"/> 15 — [[19 лістапада]] ішла ўпартая бітва па ўсім фронце, адначасова рускае і германскае камандаванне перагрупоўвалі свае войскі, спрабуючы намацаць слабыя месцы ў абароне праціўніка<ref name = "Рыбін"/>. У ходзе гэтых баёў [[немцы]], нарэшце, знайшлі непрыкрытую прабоіну ў рускай абароне на паўночны ўсход ад [[Лодзь|Лодзі]], і сфармаваўшы ўдарную групоўку пад кіраўніцтвам Шэфера (3 пяхотныя і 2 кавалерыйскія дывізіі), нанеслі туды магутны ўдар, у выніку чаго абкружылі горад з захаду, поўначы і ўсходу. Аднак, каб цалкам блакаваць Лодзь, у немцаў не хапіла сіл, і неўзабаве сама ўдарная германская групоўка Шэфера апынулася пад пагрозай акружэння<ref name = "Рыбін"/>. [[22 лістапада]] група Шэфера, атрымаўшы загад аб адступленні, пачала адыход. Да [[24 лістапада]], страціўшы 70% асабістага складу забітымі і палоннымі, германскія войскі з практычна поўнага акружэння прарваліся на поўнач<ref name = "Рыбін"/>. Лодзінская аперацыя мела нявызначаны зыход. Германскі план акружэння 2-й і 5-й рускіх армій праваліўся, аднак і рускі наступ на тэрыторыю Германскай імперыі быў таксама сарваны<ref name = "Лодзь2">«Лодзінская аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 151</ref>. Пасля завяршэння аперацыі былі знятыя са сваіх пастоў камандуючыя рускіх 1-й арміі [[Павел Карлавіч Рэненкампф|Рэненкампф]] і камандуючы 2-й арміі Шэйдэман<ref name = "Лодзь"/>. === Вынікі кампаніі 1914 года === Галоўным вынікам кампаніі [[1914]] года стаў крах [[План Шліфена|германскага плана]] [[бліцкрыг]]у. [[Германская імперская армія|Германская армія]] не змагла разграміць ні рускую армію на Усходзе, ні [[Антанта|саюзныя]] арміі на [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Захадзе]]. Актыўныя дзеянні рускай арміі перашкодзілі гэтым планам. У сувязі з гэтым германскае камандаванне прымае рашэнне ўжо ў канцы 1914 года перакінуць на Усход дадатковыя сілы<ref name = "гісторыя385">«Гісторыя першай сусветнай вайны 1914-1918 гг.» - М .: Навука, 1975., стар 383-385</ref>. За 1914 год руская армія была вымушаная пакінуць [[Царства Польскае|заходнюю частку Польшчы]], аднак заняла значную частку [[Галіцыя|Галіцыі]] і [[Букавіна|Букавіны]], дзе было створана [[Галіцыйскае генерал-губернатарства]]<ref name = "гісторыя385"/>. Рускае камандаванне мела намер зімой захапіць перавалы ў [[Карпаты|Карпатах]], каб вясной ўварвацца ў [[Сярэднедунайская нізіна|раўнінную частку]] [[Транслейтанія|Венгрыі]]. З канца 1914 года на Усходнім фронце усталёўваецца пазіцыйная лінія фронту.<ref name = "гісторыя385"/> == Кампанія 1915 года == {|class="graytable" style="text-align:center" |+ Руская артылерыя на Усходнім фронце |width="25%"|[[Файл:RussischeHaubizeWeltkrieg1.jpg|200px]] |width="25%"|[[Файл:Artillerie russe en action.jpg|200px]] |width="25%"|[[Файл:Russian heavy artillery near Kurtengof.jpg|200px]] |[[Файл:Russian 8-inch Guns NGM-v31-p374.jpg|200px]] |- |42-лінейная гаўбіца ўзору 1909 года ў баі, 1915 год. |42-лінейная хуткастрэльная гармата ўзору 1910 года ў дзеянні. |Цяжкая пазіцыйная артылерыя (6-цалевая асаднай гармата ўзору 1877 года вагай у 190 пудоў на берагавым лафеце Дурляхера) у Куртэнгофа на фронце 12-й арміі, верасень 1915 года. |Цяжкая артылерыя (на фота 8-цалевая палегчаная гармата ўзору 1877 года на аблогавым лафеце) высоўваецца на пазіцыі. |} Не дабіўшыся выканання [[План Шліфена|намечаных планаў]] на [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Захадзе]] ў [[1914]] годзе, германскае камандаванне прымае рашэнне перакінуць галоўныя сілы на Усходні фронт і нанесці магутны ўдар па [[Расійская імперыя|Расіі]], з мэтай вывесці яе з [[вайна|вайны]]. Германскае камандаванне запланавала ўзяць рускую армію ў гіганцкія «клешчы». === Бітвы ў Карпатах === {{Асноўны артыкул|Карпацкая аперацыя}} [[Файл:Zayonchkovsky map33.djvu|thumb|250px|right|[[Карпацкая аперацыя]]. [[Студзень]]—[[сакавік]] [[1915]] года.]] Яшчэ ў канцы 1914 года рускае камандаванне прыняло рашэнне сіламі [[Паўднёва-Заходні фронт (Першая сусветная вайна)|Паўднёва-Заходняга фронту]] (3 арміі: 3-я, 8-я і 9-я) фарсіраваць [[Карпаты]] і ўварвацца на раўнінную тэрыторыю [[Венгрыя|Венгрыі]]. Галоўную ролю ў маючым адбыцца наступленні іграла 8-я армія генерала [[Аляксей Аляксеевіч Брусілаў|Брусілава]]. Аднак аўстрыйскае камандаванне таксама планавала наступленне ў Карпатах з мэтай дэблакаваць [[Перамышльская аблога|асаджанай рускімі войскамі крэпасць Перамышль]]<ref name = "Зай">''А. М. Заянчкоўскі''. «Сусветная вайна. Манеўраны перыяд 1911-1915 гадоў на рускім (еўрапейскім) тэатры», стар. 252-256</ref>. У канцы студзеня аўстра-германскія войскі (3 аўстра-венгерскія арміі і паўднёвая нямецкая армія) пачалі наступленне наносячы два ўдары: адзін ад [[Ужгарад]]а на [[Самбар]], іншы ад [[Мукачава]] на [[Горад Стрый|Стрый]].<ref name = "Зай"/> Распачатае адначасова наступленне 8-й арміі Брусілава прывяло да шэрагу цяжкіх сустрэчных баёў на горных перавалах. Рускія войскі, сутыкнуўшыся з колькасна праўзыходным праціўнікам, занялі абарону на горных перавалах. У лютым рускае камандаванне перакідвае дадатковыя рэзервы ў [[Карпаты]] і фармуе 9-ю армію [[Платон Аляксеевіч Лячыцкі|генерала Лячыцкага]]. Увесь сакавік прайшоў у бесперапынных баях на левым флангу рускай 3-й арміі і на ўсім фронце 8-й арміі.<ref name = "Зай"/> Тут, на найкароткім накірунку з Венгрыі да Перамышля, з мэтай яго вызвалення, настойліва наступалі аўстра -германцы. Салдаты ваявалі па пояс у снезе, абодва бакі штодня неслі буйныя страты.<ref name = "Зай"/> Аднак пасля таго, як Перемышль здаўся расійскім войскам, вызваліўшаяся 11-я армія, якая вяла аблогу ўзмацніла расійскія войскі ў Карпатах. [[Аўстрыйцы|Аўстра]] — [[Немцы|германцы]] спынілі наступленне.<ref name = "Зай"/> === Аблога Перамышля === {{Асноўны артыкул|Перамышльская аблога}} [[Файл:Nicolas II et grand duc.jpg|thumb|right|250px|Імператар [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалай II]] і Вялікі Князь [[Мікалай Мікалаевіч Малодшы|Мікалай Мікалаевіч]] у [[Пшэмысль|Перамышлі]]. [[11 красавіка]] [[1915]] года.]] Пасля завяршэння [[Галіцыйская бітва|Галіцыйскай бітвы]] [[17 верасня]] [[1914]] года, рускія войскі падышлі да найбуйнейшай аўстрыйскай крэпасці ў [[Галіцыя|Галіцыі]] — [[Пшэмысль|Перамышля]]. Перамышль быў першакласнай крэпасцю з шматлікім гарнізонам пад камандаваннем генерала [[Герман Кусманек|Кусманека]]. [[5 кастрычніка|5]] — [[7 кастрычніка]] рускія войскі распачалі штурм крэпасці, аднак усе атакі былі адбітыя з вялікімі стратамі. Акрамя гэтага [[8 кастрычнікa]] да крэпасці падышлі [[Аўстра-Венгерская армія|аўстра-венгерскія войскі]] і рускія войскі былі вымушаныя зняць аблогу<ref name = "Перамышль">''А. М. Заянчкоўскі''. «Сусветная вайна. Манеўраны перыяд 1914-1915 гг. на рускім (еўрапейскім) тэатры», стар. 245</ref>. Аднак пасля паражэння аўстра-германскіх войскаў у [[Варшаўска-Івангарадская аперацыя|Варшаўска-Івангарадскай бітве]] [[Аўстрыйцы|аўстра]]-[[венгры]] зноў адступілі, і крэпасць зноў акружылі рускія войскі. Крэпасць асаджала [[11-я армія (Расійская імперыя)|11-я руская армія]] генерала [[Андрэй Мікалаевіч Селіванаў|Селіванава]], не маючы дастатковых сіл і сродкаў, рускае камандаванне не рабіла бессэнсоўных спроб штурму, а вяло аблогу крэпасці<ref name = "Перамышль"/>. Пасля працяглай аблогі, калі ў горадзе скончыліся запасы харчавання, генерал Кусманек распачаў спробу зняць асаду, аднак усе атакі аўстрыйскіх войскаў былі адбітыя. Пасля гэтага камандаванне крэпасці прыняло рашэнне капітуляваць. Перад гэтым артылерыя крэпасці расстраляла ўвесь боезапас, а ўмацавання крэпасці былі ўзарваны. [[23 сакавіка]] [[1915]] годаа [[Пшэмысль|Перамышль]] капітуляваў. У рускі палон здаліся 9 генералаў (у тым ліку і Кусманек), 93 штаб-афіцэры, 2 204 обер-афіцэры, 113 890 салдат, таксама рускія войскі захапілі каля 900 гармат<ref name = "Перамышль"/>. === Мазурская і Праснышская бітвы === {{Асноўны артыкул|Мазурская бітва|Праснышская аперацыя}} [[Выява:Ostfront 18021915.jpg|thumb|250px|right|[[Мазурская бітва]]]] Першай аперацыяй стратэгічнага германскага плана на 1915 год стала [[Мазурская бітва|Аўгустоўская аперацыя]]. Германскае камандаванне планавала ударам з [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] прарваць рускі фронт. Галоўныя ўдары наносілі [[10-я армія (Германская імперыя)|10-я армія]] генерала [[Герман фон Айхгорн|Айхгорна]] з поўначы, і 8-й арміі генерала [[Ота фон Белаў|Бе́лава]] з захаду (усяго 15 пяхотных і 2,5 кавалерыйскіх дывізій) па сыходным напрамкам у бок горада [[Аўгустоў]], каб акружыць і знішчыць [[10-я армія (Расійская імперыя)|10-ю рускую армію]] генерала [[Тадэй Васільевіч Сіверс|Сіверса]], якая абаранялася ўва Усходняй Прусіі<ref name = "Калян31">''А. Калянкоўскі''. «Зімовая аперацыя ва Усходняй Прусіі ў 1915 г.» М. - Л., 1927, стар. 30-31</ref>. Яшчэ ў канцы 1914 года на Усходні фронт былі перакінутыя з [[Францыя|Францыі]] 7 германскіх карпусоў і 6 кавалерыйскіх дывізій. Да гэтага часу і ў Германіі атрымалася стварыць рэзервы — 4 корпусы. Іх таксама перакінулі на Усходні фронт. Гэтыя войскі сфармавалі новую 10-ю армію генерала Айхгорна.<ref name = "Калян31"/> [[7 лютага]] 1915 года 8-я германская армія атакавала левы фланг 10-й арміі, на наступны дзень часткі 10-й германскай арміі атакавалі правы фланг рускіх войскаў. Германцам ўдалося прарваць фронт<ref name = "Калян32">''А. Калянкоўскі''. «Зімовая аперацыя ва Усходняй Прусіі ў 1915 г.», стар. 32</ref>. Левафланговыя корпусы рускай арміі ўстойліва стрымлівалі 8-ю нямецкую армію, не даўшы ёй выйсці ў раён [[Аўгустоў|Аўгустова]]. Аднак на правым флангу германскія войскі здолелі прасунуцца наперад, адступіўшыя правафланговыя карпусы агалілі фланг [[20-ы корпус (Расійская імперыя)|20-га корпуса]] генерала [[Павел Ільіч Булгакаў|Булгакава]], які трапіў пад магутны ўдар немцаў і быў акружаны ў раёне [[Аўгустоў|Аўгустова]]<ref name = "Зая">''А. М. Заянчкоўскі''. «Сусветная вайна. Манеўраны перыяд 1914-1915 гадоў на рускім (еўрапейскім) тэатры». М. - Л., 1929, стар. 249</ref>. 10 дзён часткі 20-га корпуса спрабавалі вырвацца з акружэння, прыкаваўшы да сябе значныя сілы нямецкіх войскаў<ref name = "камень">''М. П. Каменскі''. «Гібель 20-га корпуса 8 (21) лютага 1915» Пг., 1921, стар. 135; ''В. Белаліпецкі''. «Зімовыя дзеянні пяхотнага палка ў Аўгустоўскіх лясах». М., 1940, стар. 62</ref>. Пасля жорсткіх баёў ля заснежаных [[Мазурскія азёры|Мазурскіх]] лясах астаткі 20-га корпуса, выдаткаваўшы ўсе боепрыпасы, вымушаныя былі здацца<ref name="Ротэр">''А. Ротэрмель''. «Спроба выхаду з акружэння і гібель 20-га армейскага рускага корпуса 21 лютага 1915» - « Вайна і рэвалюцыя ». 1935, № 1-2, стр. 97 - 107</ref>. Дзякуючы мужнасці байцоў 20-га корпуса тры корпусы 10-й арміі змаглі пазбегнуць акружэння і адступілі. [[Немцы|Германцы]] атрымалі тактычную перамогу, але акружыць 10-ю армію ім не ўдалося<ref name = "камень"/>. Пасля гэтага ў канцы лютага германскае камандаванне аднавіла наступленне ва Усходняй Прусіі, 8-я і 12-я германскія арміі атакавалі пазіцыі 1-й і 12-й рускіх армій<ref name = "Калян32"/>. Пасля цяжкіх баёў [[24 лютага]] два германскія корпусы занялі горад [[Пшасныш|Прасныш]]. Аднак рускія войскі, атрымаўшы рэзервы (2 корпуса), атакавалі і выбілі немцаў з Прасныша. [[2 сакавіка]] рускія войскі аднавілі наступ у раёне [[Сувалкі|Сувалак]] і нанеслі паражэнне часцям 8-й і 12-й армій<ref name = "Калян32"/>. Да [[30 сакавіка]] [[Германская імперская армія|германскія войскі]] былі канчаткова выцеснены на тэрыторыю [[Германская імперыя|Германскай імперыі]]<ref name = "Калян83">''А. Калянкоўскі''. «Зімовая аперацыя ва Усходняй Прусіі ў 1915 г»., стар. 83</ref>. === Горліцкі прарыў === {{Асноўны артыкул|Горліцкі прарыў}} [[Файл:EasternFront1915b.jpg|thumb|250px|right|Усходні фронт. Лета [[1915]] года.]] Пасля флангавых удараў супраць рускага войска з [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]], аўстра-германскае камандаванне рыхтавалася нанесці флангавы ўдар і з [[Галіцыя|Галіцыі]]<ref name = "Горліцэ">«Горліцкая аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 45-64</ref>. Прарыў рускага фронту ў Галіцыі планавалася ажыццявіць паміж [[Вісла]]й і [[Карпаты|Карпатамі]], у раёне Горліцы. Месца прарыву было абрана не выпадкова. Тут руская армія не мела вялікіх сілаў, не было буйных натуральных перашкод, і ў выпадку прарыву фронту адразалісь шляхі адыходу рускай групоўкі ў Карпатах і стваралася пагроза акружэння ўсяго левага флангу Паўднёва-Заходняга фронту<ref name = "Горліцэ"/>. Для ажыццяўлення аперацыі ў [[Горліцы]] аўстра-германскае камандаванне засяродзіла [[11-я армія (Германская імперыя)|11-ю германскую армію]] (была перакінутая з [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Заходняга фронту]])<ref name = "Горліцэ"/> і 4-я аўстра-венгерскую армію, таксама ў аперацыі ўдзельнічалі іншыя аўстра-германскія злучэнні<ref name = "Горліцэ"/>. Задачай аўстра-германцаў быў прарыў рускага фронту, акружэнне [[3-я армія (Расійская імперыя)|3-й рускай арміі]], якая абаранялася тут, і далейшае наступленне на [[Пшэмысль|Перамышль]] і [[Львоў]]. На 35-м кіламетры ўчастку прарыву германа-аўстрыйскія войскі засяродзілі 10 пяхотных і 1 кавалерыйскую дывізію (126 тысяч чалавек, 457 лёгкіх і 159 цяжкіх гармат, 96 мінамётаў і 260 кулямётаў)<ref name = "Горлдзіцы">«Горліцкая аперацыя». Зборнік дакументаў, стар 80-91</ref>. Рускае камандаванне не надавала належнай увагі небяспекі аўстра-германскага наступу ў раёне Горліцы. Уся ўвага рускага камандавання было засяроджана на завяршэнні [[Карпацкая аперацыя|Карпацкай аперацыі]]. У 3-й рускай арміі (звыш 18 пяхотных і 6 кавалерыйскіх дывізій) на кірунку прарыву знаходзілася толькі 5 пяхотных дывізій (60 тысяч чалавек, 141 лёгкіх і 4 цяжкіх гармат, 100 [[кулямёт]]аў)<ref name = "Горлдзіцы"/>. Такім чынам на ўчастку прарыву [[Цэнтральныя дзяржавы]] стварылі шматразовую перавагу ў жывой сіле і тэхніцы. Акрамя гэтага ў гэты час у рускай арміі востра стаяла пытанне з боепрыпасамі, часта рускай артылерыі няма чым было адказваць на абстрэлы праціўніка<ref name = "Горлдзіцы"/>. Наступленне пачалося [[2 мая]] [[1915]] года пасля магутнай артылерыйскай падрыхтоўкі. Рускія войскі адчайна абараняліся, аднак усё ж адступілі на 2-5 кіламетраў. Рускае камандаванне лічыла, што асноўны ўдар аўстра-германцы нанясуць у Карпатах, а ў раёне Горліцы яны праводзяць адцягваючы манеўр, таму рэзерваў 3-й арміі прадастаўлена не было<ref name = "Горліцы2"/>. Пасля 6-х дзённых жорсткіх баёў аўстра-германцы здолелі прарваць рускі фронт і прасунуцца на глыбіню да 40 кіламетраў. Панесшы вялікія страты 3-я армія, да [[15 мая]] адступіла на лінію Нова-Мяста, [[Сандамір]], [[Пшэмысль|Перамышль]], [[Горад Стрый|Стрый]]<ref name = "Горліцы2">«Горліцкая аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 372-374</ref>. === Вялікае адступленне === {{Асноўны артыкул|Вялікае адступленне}} [[Файл:Zayonchkovsky map40.djvu|thumb|250px|right|Адыход рускіх армій з Польшчы.]] [[24 мая]], падцягнуўшы цяжкую артылерыю, [[Аўгуст фон Макензен|Макензен]] аднавіў наступленне. [[3 чэрвеня]] аўстра-германскія войскі авалодалі [[Пшэмысль|Перамышлем]],<ref name = "Горліцэ2">«Горліцкая аперацыя». Зборнік дакументаў, стар. 365</ref> а [[22 чэрвеня]] ўзялі [[Львоў]] <ref name = "Горліцэ2"/>. Пасля чаго аўстра-германскія войскі працягвалі развіваць наступленне, выходзячы ў глыбокі тыл рускай арміі. Руская Стаўка, каб пазбегнуць акружэння рускіх армій у Польшчы, пачала стратэгічнае адступленне на Ўсход.<ref name = "Горліцэ2"/> Баі ў Галіцыі аднавіліся з новай сілай [[15 ліпеня]], пасля цяжкіх баёў рускія войскі адступілі на лінію [[Івангарадская крэпасць|Івангорад]] — [[Люблін]] — [[Холм]]. [[22 ліпеня]] германскія войскі фарсіравалі [[Вісла|Віслу]] <ref name = "Вісла256">«Der Weltkrieg 1914 bis 1918», Bd. 8. Berlin, 1932, S. 256 {{de icon}}</ref>. 22 ліпеня ([[4 жніўня]]) рускія войскі пакінулі Варшаву і Івангорад, 7 (20) жніўня пала крэпасць [[Модлінская крэпасць|Навагеоргіеўск]]. У сувязі з ударам германскіх войскаў на [[Рака Нараў|нараўскім]] кірунку рускія войскі адышлі на лінію [[Асавец]] — [[Влодава]]. [[22 жніўня]] пасля [[Крэпасць Асавец|складанай абароны рускія войскі пакінулі Асавец]], [[26 жніўня]] рускія адступілі з [[Брэст-Літоўск]]а, [[2 верасня]] з баямі быў пакінуты [[Гродна]].<ref name = "Бончаў"/>. Да восені фронт стабілізаваўся на лініі [[Рыга]] — [[Даўгаўпілс|Дзвінск]] — [[Баранавічы]] — [[Пінск]] — [[Горад Дубна, Украіна|Дубна]] — [[Горад Цярнопаль|Тарнополь]].<ref name = "Фальк1">''Э. Фалькенгайн''. «Вярхоўнае камандаванне 1914-1916 у яго найважнейшых рашэннях», стар. 105-106</ref> [[Файл:Friedrich Austria przemysl 1915.jpg|thumb|200px|left|Камандуючы [[Аўстра-Венгерская армія|аўстра-венгерскай арміяй]] [[Фрыдрых Аўстрыйскі, герцаг Цешынскі|эрцгерцаг Фрыдрых]] у [[Пшэмысль|Перамышлі]]. Лета [[1915]] года.]] У гэты час Вярхоўны Галоўнакамандуючы [[Мікалай Мікалаевіч Малодшы|Мікалай Мікалаевіч]] быў адпраўлены камандуючым на [[Каўказскі фронт (Першая сусветная вайна)|Каўказскі фронт]], а камандаванне арміяй прыняў на сябе імператар [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалай II]], начальнікам штаба стаў генерал [[Міхаіл Васільевіч Аляксееў|Аляксееў]].<ref name = "Бончаў">''M. Д. Бонч-Бруевіч''. «Страта намі Галіцыі ў 1915 г.», ч. 1. M., 1920</ref> На працягу лета 1915 Руская армія пад націскам пераўзыходзячых аўстра-германскіх сіл у ходзе стратэгічнага адступлення пакінула аўстрыйскую Галіцыю, частка [[Прыбалтыка|Прыбалтыкі]], рускую [[Царства Польскае|Польшчу]]. Аднак дзякуючы адступлення рускія арміі пазбеглі акружэння і разгрому. План германскага камандавання па разгрому Рускай арміі і вываду Расіі з вайны праваліўся. Вялікае адступленне стала цяжкім маральным узрушэннем для салдат і афіцэраў рускай арміі. Рускі генерал [[Антон Іванавіч Дзянікін|Антон Дзянікін]] пазней пісаў: {{Цытата|Вясна 1915 застанецца ў мяне назаўжды ў памяці. Вялікая трагедыя рускай арміі — адступленне з Галіцыі. Ні патронаў, ні снарадаў. З дня ў дзень крывавыя баі, з дня ў дзень цяжкія пераходы, бясконцая стомленасць — фізічная і маральная; то нясмелыя надзеі, то беспрасветная жудасць ...}} === Віленская аперацыя === {{Асноўны артыкул|Віленская аперацыя}} [[Файл:Zayonchkovsky map41.djvu|thumb|220px|left|[[Вялікае адступленне 1915 года|Адыход рускіх армій]] і [[Віленская аперацыя]]]] Пасля таго, як [[22 жніўня]] германскія войскі ўзялі рускую крэпасць [[Каўнас|Коўна]], 10-я германская армія працягвала наступаць з мэтай абысці [[Вільнюс|Вільню]] і акружыць 10-ю рускую армію. Тут завязаліся жорсткія сустрэчныя баі, у якіх рускія войскі здолелі ўтрымаць свае пазіцыі. Наступленне немцаў было спынута.<ref name = "Свянцяны">''М. Яўсееў''. «Свянцянскі прарыў (1915 г.).» М., 1936, стар. 16</ref> Пасля гэтага германцы, змяніўшы план, [[8 верасня]] пачалі наступ у стык паміж 10-й і 5-й рускімі арміямі. [[9 верасня]] германцам удалося прарваць рускую абарону паўночней [[Вількамір]]а.<ref name = "Свянцяны" /> Гэты прарыў атрымаў назву ''Свянцянскі''. У прарыў германскае камандаванне кінула значныя кавалерыйскія злучэнні. Германская кавалерыйская група (4 кавалерыйскія дывізіі) <ref name = "Свянцяны"/> накіравалася па рускіх тылах. [[14 верасня]] германскія войскі занялі [[Вілейка|Вілейку]] і падышлі да [[Маладзечна]]. Германскія кавалерысты дайшлі да [[Мінск]]а і нават перарэзалі шашу [[Смаленск]] — [[Мінск]].<ref name = "Яўсееў">''М. Яўсееў''. «Свянцянскі прарыў (1915 г.)». М., 1936, стр.17-18</ref> Аднак да гэтага часу націск германскай конніцы, пазбаўленай падтрымкі пяхоты і артылерыі, аслабеў. [[15 верасня|15]] — [[16 верасня]] рускія войскі нанеслі контрудар па германскай конніцы і адкінулі яе да [[возера Нарач]].<ref name = "Яўсееў"/> Да [[19 верасня]] (2 кастрычніка) Свянцянскі прарыў быў ліквідаваны, і фронт стабілізаваўся на лініі [[возера Дрысвяты]] — [[возера Нарач]] — [[Смаргонь]] — [[Пінск]] — [[Горад Дубна, Украіна|Дубна]] — [[Цярнопаль]]. === Вынікі кампаніі 1915 года === Кампанія [[1915]] года была цяжкай для рускай арміі. Сотні тысяч салдат і афіцэраў былі забітыя, параненыя і ўзяты ў палон. Руская армія пакінула шырокія тэрыторыі: [[Галіцыя|Галіцыю]], [[Букавіна|Букавіну]], [[Царства Польскае|Польшчу]], часткі [[Прыбалтыка|Прыбалтыкі]], [[Беларусь|Беларусі]]. Аднак выканаць галоўную задачу разгрому рускай арміі і вываду Расіі з вайны аўстра-германцам не ўдалося.<ref name = "Кароль">''Г. Каралькоў''. «Не спраўдзіліся Каны», стар. 29</ref> Расійская армія, хоць і панесла цяжкія страты але пазбегла акружэння і захавала баяздольнасць. Германскае камандаванне, у сваю чаргу, палічыла, што руская армія панесла вялікія страты і ўжо не здольная на актыўныя дзеянні. Ужо восенню германскае камандаванне пачынае перакідку войскаў з Усходу на [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Захад]], плануючы нанесці вырашальны ўдар па [[Францыя|Францыі]] і завяршыць вайну. На Усходнім фронце ўсталявалася пазіцыйнае зацішша. На захопленай расійскай тэрыторыі была створана [[Обер-Ост|германская акупацыйная адміністрацыя]]. {|class="graytable" style="text-align:center" |+ |width="25%"|[[Файл:Bundesarchiv Bild 104-0190, Ostfront, russische Kriegsgefangene.jpg|200px]] |width="25%"|[[Файл:Самокиш Н. Убитый конь.JPG|200px]] |width="25%"|[[Файл:Registration of German POWs.jpg|200px]] |width="25%"|[[Файл:Austro-Hungarian POWs Nevskii.jpg|200px]] |- |Рускія ваеннапалонныя на палявых працах. Ліпень 1915. |''Мікалай Самакіш.'' «Забіты конь». |Перапіс германскіх палонных. |Праходжанне па [[Неўскі праспект|Неўскаму праспекце]] палонных аўстрыйскай арміі, захопленых пры [[Перамышльская аблога|ўзяцці Перамышля]]. Петраград, 23 сакавіка 1915. |} == Кампанія 1916 года == [[Файл:EasternFront1916b.jpg|thumb|250px|right|Усходні фронт. [[1916]] год.]] Не дабіўшыся рашучага поспеху на Усходнім фронце, германскі Генеральны штаб прыняў рашэнне перанесці асноўны ўдар на [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Заходні фронт]], для канчатковага разгрому [[Францыя|Францыі]]. [[Аўстрыйцы]] [[Італьянскі фронт Першай сусветнай вайны|паспрабавалі вывесці з вайны]] [[Італія|Італію]]. Супраць Расіі [[Цэнтральныя дзяржавы]] актыўных дзеянняў у [[1916]] годзе не планавалі. У сваю чаргу, саюзнікі па [[Антанта|Антанце]] рыхтавалі скаардынаваны наступ і на Захадзе і на Усходзе. Руская армія адыходзіла ад наступстваў адступлення [[1915]] года, а краіна пераводзіла прамысловасць на ваенныя «рэйкі». === Нарачанская аперацыя === {{Асноўны артыкул|Нарачанская аперацыя}} Пасля пачатку [[Вердэнская аперацыя|германскага наступлення]] на Захадзе галоўнакамандуючы французскай арміі [[Жазэф Жофр|Жофр]] звярнуўся да рускага камандавання з просьбай правесці наступленне ў сакавіку з мэтай адцягнуць частку германскіх сіл на сябе. Рускае камандаванне пайшло насустрач саюзніку і прыняло рашэнне правесці наступальную аперацыю ў Беларусі супраць нямецкіх войскаў у сакавіку. [[24 лютага]] камандуючаму заходнім рускім фронтам генералу [[Аляксей Ермалаявіч Эвэрт|Эвэрту]] была пастаўлена задача нанесці моцны ўдар па германскім войскам сіламі 1-й, 2-й і 10-й арміямі.<ref name = "Падарож">''М. Е. Падарожны''. «Нарачанская аперацыя ў сакавіку 1916 на рускім фронце сусветнай вайны». М., 1938, стар. 11-15</ref> [[16 сакавіка]] генерал Аляксееў аддаў загад аб пераходзе ў наступленне рускіх армій ля [[возера Нарач]] у [[Беларусь|Беларусі]]. Тут абарону займала 10-я германская армія. Пасля працяглай [[Артылерыйская падрыхтоўка|артылерыйскай падрыхтоўкі]] рускія войскі перайшлі ў наступ. На поўдзень ад возера Нарач <ref name = "Падарож"/> 2-я руская армія уклінілася ў абарону 10-й арміі на 2-9 кіламетра. Разгарнуліся жорсткія баі. Германскія войскі з цяжкасцю стрымлівалі шматлікія атакі рускіх войскаў. Германскае камандаванне, разумеючы небяспеку, якая склалася ў сітуацыі каля Нарачы, прыняло рашэнне сцягваць рэзервы да небяспечнага ўчастку. Германскаму камандаванню было таксама вядома, што ў маі саюзныя войскі пачнуць усеагульнае наступленне на трох франтах: Заходнім, Усходнім і [[Італьянскі фронт Першай сусветнай вайны|Італьянскім]]. Аднак германцы памылкова прынялі наступ рускіх у Нарачы за генеральнае наступленне. [[Немцы|Германцы]] былі вымушаныя спыніць атакі на французскую крэпасць [[Вердэн]] і перакінуць у раён Нарачы 4 дывізіі з Захаду. Гэта ў канчатковым выніку дапамагло немцам утрымаць пазіцыі, і рускія войскі не змаглі прарваць абарону<ref name = "Падарож"/>. Па сутнасці гэтая аперацыя была адцягваючай, летам нямецкае камандаванне чакала асноўны ўдар на сваім фронце, а рускае правяло г. зв. [[Брусілаўскі прарыў]] на аўстрыйскім фронце, што прынесла каласальны поспех, і паставіла Аўстра-Венгрыю на мяжу ваеннага паражэння <ref>[http://militera.lib.ru/h/kersnovsky1/15.html Кярсноўскі Гісторыя Рускай арміі]</ref>. === Брусілаўскі прарыў === {{Асноўны артыкул|Брусілаўскі прарыў}} ==== Луцкі прарыў ==== Краіны [[Антанта|Антанты]] запланавалі на лета [[1916]] года агульнае наступленне на трох асноўных тэатрах баявых дзеянняў супраць аўстра-германскіх войскаў. У рамках гэтага плана [[Брытанская армія часоў Першай сусветнай вайны|англійскія войскі]] праводзілі [[Бітва на Соме|аперацыі ў Сомы]], [[Узброеныя сілы Францыі часоў Першай сусветнай вайны|французскія войскі]] [[Бітва пры Вердэне|змагаліся ў раёне Вердэна]], [[Узброеныя сілы Італіі часоў Першай сусветнай вайны|італьянская армія]] рыхтавала [[Шостая бітва пры Ізонцы|новае наступленне ў раёне Ізонцы]]<ref name = "Прарыў">. «Наступ Паўднёва-Заходняга фронту ў маі-чэрвені 1916 г.». Зборнік дакументаў, стар. 45-51</ref>. Рускія войскі павінны былі перайсці ў рашучае наступленне на ўсім працягу фронту. У наступе рускае камандаванне планавала задзейнічаць усе тры франты ([[Паўночны фронт (Першая сусветная вайна)|Паўночны]], [[Заходні фронт (Першая сусветная вайна, Расійская імперыя)|Заходні]] і [[Паўднёва-Заходні фронт (Першая сусветная вайна)|Паўднёва-заходні]]). Асноўны ўдар наносіўся сіламі Заходняга фронту (камандуючы — генерал А. Я. Эверт) з раёна [[Маладзечна]] на [[Вільня|Вільню]]. Эверту перадавалася вялікая частка рэзерваў і цяжкай артылерыі. Паўночны фронт (камандуючы генерал — А. М. Курапаткін) наносіў дапаможны ўдар ад [[Дзвінск]]а — таксама на Вільню. Паўднёва-Заходняму фронту (камандуючы генерал — А. А. Брусілаў) прадпісвалася наступаць на [[Луцк]]-[[Ковель]], у фланг германскай групоўкі, насустрач галоўнаму ўдару Заходняга фронту. [[Файл:Brusilov offensive.jpg|thumb|300px|right|[[Брусілаўскі прарыў]]]] Апасаючыся, што аўстра-германскія войскі пяройдуць у наступ раней, з мэтай апярэдзіць ўдары рускіх войскаў, Стаўка загадала войскам быць гатовымі да наступу раней намечаных тэрмінаў. Аднак аўстра-германцы не планавалі ніякіх актыўных дзеянняў супраць рускіх войскаў. [[15 мая]] [[1916]] года [[Аўстра-Венгерская армія|аўстрыйская армія]] пачала [[Бітва пад Асьягай|буйное наступленне]] супраць італьянскай арміі ў [[Трэнціна|Трэнціне]]<ref name = "Прарыў"/>. Італьянская армія, нясучы цяжкія страты, адыходзіла. У сувязі з гэтым [[Італія]] звярнулася да [[Расійская імперыя|Расіі]] з просьбай дапамагчы наступленнем армій Паўднёва-Заходняга фронту, каб адцягнуць аўстра-венгерскія часткі з [[Італьянскі фронт Першай сусветнай вайны|італьянскага фронту]]. Пайшоўшы насустрач саюзніку, рускае камандаванне пераносіць тэрмін пачатку наступу. [[31 мая]] Паўднёва-заходні фронт павінен быў перайсці ў наступленне супраць аўстра-венгерскай арміі, аднак галоўны ўдар па-ранейшаму наносілі войскі Заходняга фронту супраць [[Немцы|германцаў]]<ref name = "Прарыў"/>. Пры падрыхтоўцы аперацыі камандуючы Паўднёва-заходнім фронтам генерал [[Аляксей Аляксеевіч Брусілаў|Брусілаў]] вырашыў зрабіць па адным прарыве на фронце кожнай з чатырох сваіх армій. З-за гэтага праціўнік пазбаўляўся магчымасці своечасова перакінуць рэзервы на кірунак галоўнага ўдару. Галоўны ўдар на [[Луцк]] і [[Ковель]] наносіла 8-я армія генерала [[Аляксей Максімавіч Каледзін|Каледзіна]], дапаможныя ўдары наносілі 7-я, 9-я і 11-я арміі<ref name = "Прарыў"/>. Супраць гэтых армій знаходзіліся 4 аўстра-венгерскія і 1 германская арміі. Рускім удалося стварыць перавагу над праціўнікам у некалькі разоў у жывой сіле і тэхніцы. Наступу папярэднічалі дакладная выведка, трэніроўка войскаў, абсталяванне інжынерных плацдармаў, якія наблізілі рускія пазіцыі да аўстрыйскіх<ref name = "Прарыў"/>. [[3 чэрвеня]] 1916 года пачалася магутная [[артылерыйская падрыхтоўка]], якая прывяла да моцнага разбурэння першай паласы абароны<ref name = "Прарыў2">«Наступ Паўднёва-Заходняга фронту ў маі-чэрвені 1916 г.». Зборнік дакументаў, стар. 74-81</ref>. [[5 чэрвеня]] часткi 7-й, 8-й, 9-й і 11-й рускіх армій (усяго 594 000 чалавек і 1 938 гармат) перайшлі ў наступ супраць аўстра -венгерских войскаў (усяго 486 000 чалавек і 1 846 гармат). Рускім войскам удалося прарваць фронт у 13-ці месцах<ref name = "Прарыў2"/>. [[7 чэрвеня]] часткі 8-й арміі занялі [[Луцк]], а да [[15 чэрвеня]] 4-я аўстра-венгерская армія ўжо фактычна была разбіта. [[Рускія]] захапілі 45 000 палонных, 66 гармат і іншыя трафеі. Прарыў на ўчастку 8-й арміі дасягнуў 80 кіламетраў па фронце і 65 у глыбіню. 11-я і 7-я арміі прарвалі фронт, але з-за контрудараў не змаглі развіць наступленне. 9-я армія таксама прарвала фронт, нанёсшы паражэнні 7-й аўстрыйскай арміі, захапіўшы амаль 50 000 палонных<ref name = "армія дзявятая"/>. [[15 чэрвеня]] часткі 9-й арміі штурмам узялі ўмацаваную аўстрыйскую крэпасць [[Горад Чарнаўцы|Чарнавіцы]]. 9-я армія, пераследуючы адступаючага праціўніка, заняла большую частку [[Букавіна|Букавіны]]<ref name = "армія дзявятая"/>. ==== Наступ на Ковель ==== {{Асноўны артыкул|Бітва пры Ковелі}} Пагроза ўзяцця рускімі войскамі [[Ковель|Ковеля]] (які быў найважнейшым цэнтрам камунікацый) прымусіла аўстра-германскае камандаванне спешна перакідваць на гэты кірунак дадатковыя сілы. З [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны|Заходняга фронту]] прыбылі 2 германскія дывізіі, а з [[Італьянскі фронт Першай сусветнай вайны|Італьянскага]] 2 аўстра-венгерскія. [[16 чэрвеня]] аўстра-германцы нанеслі контрудар па 8-й арміі Каледзіна, аднак пацярпелі паразу і былі адкінутыя за раку [[Стыр]]<ref name = "Прарыў3">«Наступ Паўднёва-Заходняга фронту ў мае-чэрвені 1916 г.». Зборнік дакументаў, стар. 114-118</ref>. [[Файл:Russian Infantry LOC 17301u.jpg|thumb|250px|right|Руская пяхота.]] У гэты час рускі Заходні фронт генерала [[Аляксей Ермалаявіч Эверт|Эверта]] адкладваў пачатак наступу. Толькі [[15 чэрвеня]] часткі рускага Заходняга фронту перайшлі ў наступ абмежаванымі сіламі, аднак, пацярпеўшы няўдачу, вярнуліся на зыходныя пазіцыі. Генерал Эверт прыступіў да новай перагрупоўкі сіл, з-за чаго наступленне рускіх войскаў у [[Беларусь|Беларусі]] было перанесена ўжо на пачатак ліпеня. Згодна з увесь час зменлівымі тэрмінамі наступлення Заходняга фронту, Брусілаў даваў 8-й арміі ўсё новыя дырэктывы — то наступальнага, то абарончага характару, развіваць удар то на Ковель, то на Львоў. Нарэшце, Стаўка вызначылася з кірункам галоўнага ўдару Паўднёва-Заходняга фронту і паставіла яму задачу: кірунак галоўнага ўдару на Львоў не змяняць, а па ранейшаму наступаць на паўночны захад, на Ковель, насустрач войскам Эвэрта, нацэленымі на [[Баранавічы]] і [[Брэст]]. 24 чэрвеня англа-французскія саюзнікі пачалі на Соме сваю [[Бітва на Соме|аперацыю па прарыву германскага фронту]]. [[3 ліпеня]] перайшоў у наступленне рускі Заходні фронт, [[4 ліпеня]] аднавіў наступленне Паўднёва-Заходні фронт, маючы задачу захапіць Ковель. Войскі Брусілава здолелі прарваць нямецкі фронт, заняць шэраг населеных пунктаў і выйсці да ракі [[Стаход]]<ref name = "Прарыў3"/>. У асобных месцах рускім войскам удалося фарсіраваць раку, аднак пераадолець гэтую перашкоду рускія войскі не здолелі. Падцягнуўшы значныя сілы, аўстра-германцы стварылі тут моцны абарончы рубеж. [[Аляксей Аляксеевіч Брусілаў|Брусілаў]] быў вымушаны спыніць наступ і перагрупаваць сілы<ref name = "АА">''А. А. Брусілаў''. «Мае ўспаміны». M., 1963, стар. 211-212</ref>. Наступленне Паўночнага і Заходняга рускіх франтоў скончылася няўдачай. Рускія атакі былі адбітыя з вялікімі стратамі, гэта дазволіла германскаму камандаванню перакідваць усе рэзервы ў Галіцыю, супраць Брусілава. У ліпені рускае камандаванне перакідвае на Паўднёва-заходні фронт рэзервы і стварае [[Асобная армія (Першая сусветная вайна)|Асобную армію]] генерала [[Уладзімір Міхайлавіч Безабразаў|Безабразава]]<ref name = "прарыў4"/>. 3-я, 8-я і Асобная армія атрымалі загад разграміць праціўніка ў раёне Ковеля і заняць горад. [[28 ліпеня]] наступленне аднавілася, рускія часткі павялі рашучае наступленне, атрымаўшы шэраг перамог ў сустрэчных баях, аднак і аўстра-германцам удалося нанесці шэраг адчувальных контратак. У ходзе гэтых баёў рускім войскам удалося захапіць 17 000 палонных і 86 гармат. У выніку гэтых баёў рускія войскі прасунуліся на 10 кіламетраў. Аднак прарваць магутную абарону суперніка на рацэ [[Стаход]] і ўзяць [[Ковель]] рускім войскам не ўдалося<ref name = "прарыў4">«Наступ Паўднёва-Заходняга фронту ў мае - чэрвені 1916 г.». Зборнік дакументаў, стар. 290-291</ref>. У гэты ж час 7-я і 11-я армія на львоўскім кірунку прарвалі абарону праціўніка. Аўстра-германскаму камандаванню даводзілася перакідваць ў Галіцыю ўсе рэзервы. Аднак рускія войскі працягвалі наступленне, [[11-я армія (Расійская імперыя)|11-я армія]] заняла [[Горад Броды|Броды]], і выйшла на подступы да [[Львоў|Львова]]. 7-й арміі ўдалося ўзяць [[Горад Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]], а 9-я армія, якая дзейнічала ў [[Букавіна|Букавіне]], таксама атрымала шэраг перамог і ўзяла [[Івана-Франкоўск|Станіслаў]]<ref name = "армія дзявятая">''А. І. Літвінаў''. «Майскі прарыў 9-й арміі ў 1916 г». Пг., 1923, стар. 65; '''Базарэўскі'''. «Наступальная аперацыя 9-й рускай арміі Чэрвень 1916 г.» М. , 1937, стар. 83</ref>. ==== Вынікі Брусілаўскага прарыву ==== Да канца жніўня наступленне рускіх армій спынілася з прычыны ўзмацняючагася супраціўлення аўстра-германскіх войскаў, узрослых страт і стомы асабістага складу. Наступствы Брусілаўскага прарыву перасягнулі чаканні камандавання [[Антанта|Антанты]]. Рускія войскі нанеслі сакрушальнае паражэнне аўстра-германскім войскам. Рускім удалося прасунуцца на 80-120 кіламетраў. Арміі Брусілава вызвалілі [[Валынь]], занялі Букавіну і значную частку Галіцыі. [[Аўстра-Венгрыя]] і [[Германія]] страцілі больш за 1 500 000 чалавек забітымі, параненымі і палоннымі. Расійскія войскі захапілі 581 гармату, 1795 кулямётаў, 448 бамбамётаў і мінамётаў<ref name = "Поўдзень"/>. Аўстра-венгерская армія панесла вялікія страты, што моцна падарвала яе баяздольнасць. Для адбіцця рускага наступу [[Цэнтральныя дзяржавы]] перакінулі ў Галіцыю 31 пяхотную і 3 кавалерыйскія дывізіі з Заходняга, Італьянскага і [[Салоніцкі фронт|Салоніцкага франтоў]]. Гэта прымусіла германскае камандаванне спыніць [[Вердэнская аперацыя|атакі на Вердэн]], а [[аўстрыйцы]] спынілі [[Бітва пад Асьягай|наступ у Трэнціна]], што выратавала італьянскае войска ад разгрому. Пад уплывам перамогі рускіх армій у Галіцыі ў вайну на баку Антанты ўступіла [[Румынія]]. Рускія войскі страцілі каля 500 000 забітымі, параненымі і палоннымі<ref name = "Поўдзень">«Наступ Паўднёва-Заходняга фронту ў маі-чэрвені 1916 г.». Зборнік дакументаў, стар. 485</ref>. З пункту гледжання ваеннага мастацтва наступленне рускіх войскаў летам 1916 года азнаменавала сабой з’яўленне новай формы прарыву фронту (адначасова на некалькіх участках), высунутай Брусілавым, якая атрымала развіццё ў апошнія гады [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]]. === Уступленне ў вайну Румыніі === [[Файл:WWI Poster Rumania.jpg|thumb|right|200px|[[Вільгельм II, германскі імператар|Кайзер]]: «Такім чынам, вы таксама супраць мяне! Памятайце, што [[Паўль фон Гіндэнбург|Гіндэнбург]] на маім баку»<br/> [[Фердынанд I, кароль Румыніі|Кароль Румыніі]]: «Так, затое свабода і справядлівасць на маім»<br/>Брытанскі плакат.]] Абедзве кааліцыі спрабавалі ўцягнуць у вайну на сваім баку новыя краіны. У 1915 годзе на баку Цэнтральных дзяржаў выступіла [[Балгарыя]], на баку Антанты [[Італія]]. Доўгі час кааліцыі спрабавалі ўцягнуць у вайну на сваім баку Румынію. Аднак румынскі ўрад не спяшаўся і чакаў найбольш выгадных умоў для ўступлення ў сусветную вайну. [[Румынія]] схілялася на бок Антанты, таму што была ў стане канфлікту з Аўстра-Венгрыяй, жадаючы далучыць этнічныя румынскія землі, якія ўваходзілі ў склад [[Аўстра-Венгрыя|Аўстра-Венгерскай імперыі]]<ref name = "Румынія"/>. Пасля [[Брусілаўскі прарыў|Брусілаўскага прарыву]], калі рускае войска дамаглося буйнога поспеху, а [[Аўстра-Венгерская армія|аўстра-венгерская армія]] пацярпела поўнае паражэнне, румынскі ўрад прыняў канчатковае рашэнне ўступіць у вайну на баку Антанты. Краіны Антанты запэўнілі Румынію, што пасля вайны [[Бухарэст]] зможа далучыць не толькі землі, населеныя [[Румыны|румынамі]], але і іншыя тэрыторыі, з [[Сербы|сербскім]] ([[Банат]]), [[Украінцы|украінскім]] ([[Букавіна]]) і [[Венгры|венгерскім]] ([[Трансільванія]]) насельніцтвам<ref name = "Румынія"/>. [[Файл:Romania-WW1-1.jpg|thumb|200px|left|Пачатак [[Румынская кампанія Першай сусветнай вайны|румынскай кампаніі]]]] [[27 жніўня]] [[Румынія]] абвясціла вайну Аўстра-Венгрыі і ўступіла ў Першую сусветную вайну на баку Антанты. У станах Антанты былі вельмі задаволеныя набыццём новага саюзніка. Аднак аптымістычны настрой многіх палітычных і ваенных дзеячаў адносна ўступлення ў вайну Румыніі на фоне рэальнага стану румынскай арміі быў нічым не апраўданы. === Румынская кампанія === {{Асноўны артыкул|Румынская кампанія, 1916-1917}} [[Файл:Romanianinf.jpg|thumb|left|250px|Вучэнні [[Узброеныя сілы Румыніі Першай сусветнай вайны|румынскай арміі]].]] У жніўні румынская армія (каля 400 000 чалавек) уварвалася на тэрыторыю Аўстра-Венгрыі, у [[Трансільванія|Трансільванію]], і прасунулася на 80 кіламетраў. Аднак ужо першы буйны горад на шляху румынскай арміі, [[Горад Сібіу|Сібіу]], высвяціў слабасці румынскіх войскаў. З-за праблем з тылавым забеспячэннем румынская армія спыніла сваё наступленне<ref name = "Румынія"/>, чым скарысталася 1-я аўстра-венгерская армія, кінутая супраць румынскіх войскаў. [[Стратэгічная ініцыятыва]] перайшла да аўстрыйскіх войскаў, да якіх далучылася 9-я германская армія<ref name = "Румынія">{{Крыніцы/История первой мировой войны 1914—1918 гг.|2|204-206}}</ref>. Аўстра-германскія войскі даволі хутка выцеснілі румынскія часткі з Трансільваніі, у той час як аўстра-германа-балгарскія войскі пад камандаваннем генерала [[Аўгуст фон Макензен|Макензена]] пачалі наступ супраць румынскай арміі і з боку Балгарыі. Таксама ў [[Дабруджа|Дабруджы]] пачала наступ 3-я балгарская армія. У дапамогу румынскім войскам рускае камандаванне выдзеліла 50 000 чалавек пад камандаваннем генерала [[Андрэй Медардавіч Заянчкоўскі|Заянчкоўскага]]<ref name = "Румынія1"/>. Румынскае камандаванне разлічвала, што рускія войскі адлюструюць балгарскае ўварванне ў Дабруджу і пяройдуць у контр-наступ. [[15 верасня]] руска-румынскія арміі нанеслі контрудар. Аднак руска-румынскае контрнаступленне скончылася правалам. Руска-румынскія войскі былі адкінутыя на 100 кіламетраў на поўнач, а да канца кастрычніка балгары здолелі авалодаць [[горад Канстанца|Канстанцай]]. [[23 кастрычніка]] войскі Макензена фарсіравалі [[рака Дунай|Дунай]], аўстра-германа-балгарскія войскі вялі наступленне на [[горад Бухарэст|Бухарэст]] на трох напрамках<ref name = "Румынія1">{{Крыніцы/История первой мировой войны 1914—1918 гг.|2|208-210}}</ref>. [[Файл:Romania-WW1-2.jpg|thumb|right|200px|Аўстра-германскае контрнаступленне.]] [[29 лістапада]] пачалося наступленне на [[Бухарэст]]. Румыны, сабраўшы апошнія рэзервы, паспрабавалі нанесці контрудар, аднак не змаглі дамагчыся якіх-небудзь вынікаў. [[7 снежня]] войскі Макензена ўвайшлі ў Бухарэст. [[Узброеныя сілы Румыніі Першай сусветнай вайны|Румынскія войскі]] адступілі на поўнач краіны, страціўшы пры гэтым яшчэ 8 дывізій<ref name = "Румынія1"/>. Перад тварам татальнай катастрофы рускае камандаванне накіравала падмацаванні, каб перашкодзіць наступу Макензена на поўдзень [[Расія|Расіі]]. У снежні 1916 года ў рускай арміі быў створаны [[Румынскі фронт]]. У яго ўвайшлі астаткі румынскіх войскаў, а таксама рускія арміі: Дунайская, 6-я, 4-я і 9-я<ref name = "Румынія1"/>. Такім чынам румынская армія была разбіта, тэрыторыя краіны акупавана, а рускай арміі давялося выдзяляць дадатковыя сродкі для таго, каб закрыць ўчастак новаўтворанага [[Румынскі фронт|Румынскага фронту]]. Рускія войскі прыйшлі на дапамогу румынскай арміі і спынілі ў снежні 1916 — студзені 1917 аўстра-германскія войскі на рэчцы [[Сірэт]]. Фронт стабілізаваўся. Уступленне Румыніі ў вайну не палепшыла сітуацыю для [[Антанта|Антанты]]. === Вынікі кампаніі 1916 года === Кампанія [[1916]] года стала для рускай арміі паспяховай. У ходзе [[Брусілаўскі прарыў|летняга наступу]] [[Узброеныя сілы Расійскай імперыі|руская армія]] нанесла цяжкае паражэнне аўстра-германскім войскам і паставіла [[Аўстра-Венгрыя|Аўстра-Венгрыю]] на мяжу ваеннага паражэння <ref>[http://militera.lib.ru/h/kersnovsky1/15a.html Кярсноўскі А. А.: Гісторыя Рускай арміі]</ref>. [[Германія]] не змагла выканаць свой стратэгічны план разгрому [[Францыя|Францыі]] шмат у чым дзякуючы рускай арміі. Таксама ў вайну на Усходнім фронце ўступіла [[Румынія]], аднак яе войска было разбіта, большая частка тэрыторыі акупавана, і рускаму камандаванню тэрмінова прыйшлося фармаваць новы [[Румынскі фронт]] для абароны сваіх паўднёвых межаў. Рускія войскі прыйшлі на дапамогу румынскай арміі і спынілі ў снежні 1916 — студзені 1917 аўстра-германскія войскі на рацэ [[Сірэт]]. На [[Каўказскі фронт (Першая сусветная вайна)|Каўказскім фронце]] рускія войскі прасунуліся ўглыб Турцыі, авалодаўшы найважнейшымі і найбуйнейшымі гарадамі — [[Горад Эрзурум|Эрзэрум]], [[Трапезунд]]ам, [[Эрзінджан]]ам і [[Бітліс]]ам<ref name = "Кярсноўскі А.А. Гісторыя Рускай арміі. Барацьба на Каўказе.">[http://militera.lib.ru/h/kersnovsky1/16.html Кярсноўскі А. А. Гісторыя рускай арміі. Барацьба на Каўказе.]</ref>. У ходзе кампаніі 1916 года ў вайне адбыўся карэнны пералом на карысць краін Антанты, ініцыятыва цалкам перайшла ў іх рукі. Паражэнне Германіі і яе саюзнікаў, панесшых велізарныя незваротныя страты, стала толькі справай часу. == Кампанія 1917 года == === Лютаўская рэвалюцыя === {{Асноўны артыкул|Лютаўская рэвалюцыя, 1917|Дэмакратызацыя арміі ў Расіі, 1917}} [[Файл:Карикатура 1917.jpg|thumb|left|200px|Нямецкая [[карыкатура]] на [[Міхаіл Аляксандравіч, сын Аляксандра III|Міхаіла Аляксандравіча]] і разлажэнне рускай арміі. [[1917]] год.]] У канцы лютага (ст. стыль) — пачатку сакавіка 1917 года ў Расіі адбылася [[Лютаўская рэвалюцыя, 1917|рэвалюцыя]]. 2 (15) сакавіка 1917 года [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалай II]] адрокся ад пасады на карысць свайго брата [[Міхаіл Аляксандравіч, сын Аляксандра III|Міхаіла Аляксандравіча]]. Аднак і той 3 (16) сакавіка 1917 года адрокся ад расійскай кароны, пакінуўшы вызначыць форму праўлення ў Расіі Устаноўчаму сходу. Пасля гэтага ў Расіі быў створан [[Часовы ўрад Расіі|Часовы ўрад]] на чале з князем [[Георгій Яўгенавіч Львоў|Г. Я. Львовым]]. Часовы ўрад адразу [[Нота Мілюкова|заявіў]], што Расія будзе працягваць вайну «да пераможнага канца» і не плануе заключаць сепаратную мірную дамову з [[Германская імперыя|Германіяй]]. Замест Мікалая II Вярхоўным галоўнакамандуючым Рускай арміі быў прызначаны [[Міхаіл Васільевіч Аляксееў|М. В. Аляксееў]]. Яшчэ 1 (14) сакавіка Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў выпусціў знакаміты «[[Загад №1]]», які ствараў салдацкія камітэты. Камітэты падрывалі ўладу афіцэраў у арміі і тым самым разбуралі дысцыпліну. Часовы ўрад прызнаў Загад № 1 і стаў садзіць яго ў вайсковых частках. Пачалося разлажэнне рускага войска <ref name = "разл">«Разлажэнне арміі ў 1917 г.". М. - Л., 1925, стар. 7</ref>, якое стала імкліва губляць сваю баяздольнасць. Паводле дадзеных, прыведзеных [[Мікалай Мікалаевіч Галавін|М. М. Галавіным]] у сваёй кнізе<ref>[http://militera.lib.ru/research/golovnin_nn/index.html Ваенныя намаганні Расіі ў сусветнай вайне.]</ref>, «у арміі сярэдняя захворвальнасць ў месяц з пачаткам рэвалюцыі павялічылася на 120%, хоць ніякіх эпідэмічных хвароб у войску не было і санітарны стан заставаўся добрым, сярэдняя колькасць зарэгістраваных дэзерціраў у месяц з пачаткам рэвалюцыі павялічыўся на 400%. Акрамя таго, з сакавіка 1917г. пачалася велізарная „ўцечка“ жаўнераў з фронту і адмова ісці на фронт з тылу пад самымі рознымі падставамі». Вялікае распаўсюджванне атрымалі «братанні» з жаўнерамі суперніка. У войску свабодна распаўсюджваліся антываенныя бальшавіцкія і анархісцкія газеты і нават нямецкія прапагандысцкія выданні. Падзенне дысцыпліны сярод жаўнераў суправаджалася рэзкімі паслярэвалюцыйнымі пераменамі ў вышэйшым камандаванні арміяй. Генералы, якія ўдзельнічалі ў змове супраць Мікалая II, прасоўваліся на вышэйшыя пасады, а лаяльныя цару - здымаліся са сваіх пасадаў і звальняліся з войска. [[4 чэрвеня]] па патрабаванні ваеннага і марскога міністра [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Керанскага]], [[Часовы ўрад Расіі|Часовы ўрад]] выдаліў з пасады Вярхоўнага галоўнакамандуючага генерала Аляксеева, замяніўшы яго генералам [[Аляксей Аляксеевіч Брусілаў|Брусілавым]]. === Чэрвеньскае наступленне === {{Асноўны артыкул|Чэрвеньскае наступленне}} Пасля таго, як [[Часовы ўрад Расіі|Часовы ўрад]] заявіў аб працягу ўдзелу Расіі ў вайне, рускае камандаванне пачало рыхтавацца да наступу, які па дамоўленасці з [[Антанта|саюзнікамі]] варта было пачаць увесну 1917г. Аднак той хаос, што панаваў у рускіх войсках, зрабілі немагчымым правядзенне наступу ў запланаваныя тэрміны<ref name = "разл"/>. Ён быў адкладзены на канец чэрвеня. [[Файл:Братание на Восточном фронте (1917).jpg|thumb|250 px|right|[[Братанне]] на Усходнім фронце. [[1917]] год.]] Па планах рускага камандавання асноўную ролю ў наступленні мусілі адыграць войскі паўднёва-заходняга фронту. 11-я і 7-я арміі наступалі ў кірунку [[горад Львоў|Львова]], а 8-я армія — на [[Калуш]]. Войскі паўночнага, румынскага і заходняга франтоў ажыццяўлялі дапаможныя ўдары.<ref name = "чэрвень">''А. М. Заянчкоўскі''. «Стратэгічны нарыс вайны 1914-1918 гг.», Ч. 7, стар. 130</ref> [[29 чэрвеня]] 1917 пачалася артылерыйская падрыхтоўка на ўчастку паўднёва-заходняга фронту. 1 ліпеня ў наступ перайшлі 7-я і 11-я арміі. На некаторых участках рускім войскам удалося захапіць першыя лініі акопаў і прасунуцца наперад. Але хутка наступленне спынілася. Войскі сталі абмяркоўваць загады і мітынгаваць, адмаўляючыся працягваць наступ. У выніку [[3 ліпеня]] наступленне было спынена<ref name = "чэрвень"/>. [[Файл:EasternFront1917.jpg|thumb|250px|left|Усходні фронт. 1917 год.]] [[6 ліпеня]] пачалося наступленне 8-й арміі на ўчастку [[горад Галіч, Івана-Франкоўская вобласць|Галіч]] — [[горад Івана-Франкоўск|Станіслаў]] ў напрамку Калуша. Прарваўшы абарону, руская армія захапіла звыш 7 000 палонных і 48 гармат. Затым яна заняла Станіслаў, Галіч і Калуш. Аднак неўзабаве аўстра-германскае камандаванне падрыхтавала і нанесла контрудар па правым флангу паўднёва-заходняга фронту. [[19 ліпеня]] прарваўшы фронт 11-й арміі, аўстра-германцы працягнулі наступленне, што пацягнула адыход частак 7-й і 8-й армій. Падчас гэтых баёў выявілася глыбіня дэградацыі рускага войска. Цэлыя часткі без загаду адыходзілі з фронту. Аўстра-германскія войскі, сустракаючы нязначны супраціў, прасунуліся праз Галічыну і [[28 ліпеня]] рускія войскі спыніліся на лініі [[Горад Броды|Броды]], [[горад Збараж|Збараж]], рака [[рака Збруч|Збруч]]<ref name = "чэрвень"/>. Таксама распачаўся наступ і руска-румынскіх войскаў на румынскім фронце. Першапачаткова яны здолелі прарваць фронт і [[Бітва пры Мерэшці|атрымаць шэраг перамог]]<ref name = "Чэрв24">«Стратэгічны нарыс вайны 1914-1918 гг. Румынскі фронт ». М., 1922, стар. 122-123</ref>. Аднак неўзабаве пасля няўдач рускіх войскаў на іншых франтах наступ быў прыпынены. [[6 жніўня]] аўстра-германцы зладзілі контрудар, завязаліся жорсткія баі. Аднак руска-румынскія войскі [[Бітва пры Мярэшашці|ўтрымалі пазіцыі]], і [[13 жніўня]] баі спыніліся<ref name = "Віно">''У. М. Вінаградаў''. «Румынія ў гады першай сусветнай вайны». М., 1969, стар. 216-217</ref> - фронт стабілізаваўся, баявыя дзеянні тут спыніліся да канца вайны. У гэтай бітве рускае войска страціла каля 130 000 забітымі, параненымі і палоннымі. Дзякуючы чэрвеньскаму наступу адбыўся рэзкі ўзлёт генерала [[Лаўр Георгіевіч Карнілаў|Л. Г. Карнілава]], які ўжо [[18 ліпеня]] быў прызначаны Вярхоўным Галоўнакамандуючым рускай арміі. === Аперацыі 1917 года і Карнілаўскі мяцеж === {{Асноўны артыкул|Аперацыя «Альбіён»|Карнілаўскае выступленне}} [[Файл:General Kornilov.JPG|thumb|200px|right|Генерал [[Лаўр Георгіевіч Карнілаў|Карнілаў]] перад войскамі. 1917 год.]] Акрамя чэрвеньскага наступлення ў 1917 годзе на Усходнім фронце адбываліся і іншыя аперацыі. Германскім войскам удалося правесці ўдалую дэсантную аперацыю і захапіць [[Маанзундскі архіпелаг]]<ref name = "Ам96">''А. М. Заянчкоўскі''. «Стратэгічны нарыс вайны 1914-1918 гг.», Ч. 7, стар. 102</ref>. Таксама пасля няўдалай для рускай арміі Рыжскай аперацыі германскія войскі занялі [[Рыга|Рыгу]]<ref name="Кават">''А. Каўтарадзе''. «Рыжская аперацыя 1917 года». - «Ваенна-гістарычны часопіс», 1967, № 9, стар. 123</ref>. Галоўнакамандуючы рускай арміі [[Лаўр Георгіевіч Карнілаў|Карнілаў]] быў незадаволены дэмакратызацыяй войска, якая падрывала баяздольнасць. Пасля паразы пад Рыгай ён вырашыў адкрыта выступіць супраць палітыкі Часовага ўрада<ref name = "Ам96"/>. Адразу пасля падзення Рыгі ён зрушыў з фронту 3-і конны корпус на [[Петраград]]. Аднак план Карнілава праваліўся, [[Карнілаўскі мяцеж|мяцеж]] генерала быў задушаны, а сам ён арыштаваны. Новым галоўнакамандуючым рускай арміі быў прызначаны [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Керанскі]]<ref name = "Ам96"/>. Спроба Карнілава спыніць разлажэнне арміі скончылася няўдачай, Часовы ўрад працягнуў ранейшы курс унутранай палітыкі. Аднак неўзабаве ўладу ў краіне захапілі бальшавікі, якія адкрыта заяўлялі аб спыненні вайны і падпісанні мірнай дамовы з [[Германская імперыя|Германіяй]]. === Кастрычніцкая рэвалюцыя === {{Асноўны артыкул|Кастрычніцкая рэвалюцыя}} [[Файл:German officers riga ww1.jpg|thumb|200px|right|[[Германская імперская армія|Германскія войскі]] у [[Рыга|Рызе]], [[верасень]] [[1917]] года.]] 25 кастрычнікa ([[7 лістапада]]) 1917 года ў Расіі адбыўся [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|бальшавіцкі пераварот]]. [[Часовы ўрад Расіі|Часовы ўрад]] быў звергнуты, улада ў краіне перайшла да бальшавікоў. Падкантрольны бальшавікам [[II Усерасійскі з’езд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў]] абвясціў [[Дэкрэт аб міры]] і заявіў аб выхадзе [[Расійская Савецкая Рэспубліка|Савецкай Расіі]] з вайны<ref name = "Дэкрэт">«Дэкрэты Савецкай улады», т. 1. М., 1957, стар. 12, 15</ref>. Савецкі ўрад звярнуўся да ўсіх ваюючых дзяржаў з заклікам заключыць дэмакратычны мір без [[анексія|анексій]] і [[Кантрыбуцыя|кантрыбуцый]], аднак гэту прапанову краіны Антанты пакінулі без увагі. Тады бальшавіцкі ўрад даручыў камандуючаму арміяй [[Мікалай Мікалаевіч Духонін|Духоніну]] спыніць баявыя дзеянні на Усходнім фронце ў аднабаковым парадку і накіраваць прапановы аб перамір’і краінам [[Цэнтральныя дзяржавы|Чацвярнога саюза]]<ref name = "Брэст">«Савецка-германскія адносіны. Ад перамоў у Брэст-Літоўску да падпісання Рапальскай дамовы». Зборнік дакументаў, т. 1. M., 1968, стар. 13</ref>. Аднак той адмовіўся гэта зрабіць. Пасля гэтага Духонін быў адхілены ад камандавання. Галоўнакамандуючым быў прызначаны камісар па ваенных справах [[прапаршчык]] [[Мікалай Васільевіч Крыленка|Крыленка]]. Прыбыўшы ў Стаўку, у Магілёў, Крыленка адхіліў Духоніна ад камандавання і арыштаваў яго. Духонін быў заколаты аховай Крыленкі непасрэдна на пероне вакзала Магілёва. [[15 снежня]] у [[Брэст-Літоўск]]у паміж германскай і савецкай дэлегацыямі было падпісана сепаратнае пагадненне аб перамір’і. [[22 снежня]] паміж дэлегацыямі пачаліся перамовы<ref name = "Брэст"/>. === Вынікі кампаніі 1917 года === [[Файл:Iyul'skaya 1917 demonstraciya v Petrograde.jpg|thumb|200px|left|Дэманстрацыя ў Петраградзе. Ліпень 1917 года.]] У 1917 годзе ў Расіі адбыліся дзве рэвалюцыі, якія змянілі гісторыю краіны. [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалай II]] адрокся ад трона, і манархія пала. Пасля пачатку дэмакратызацыі арміі ў пачатку 1917 года пачаўся яе фактычны распад. Нягледзячы на тое, што руская армія яшчэ праводзіла маштабныя аперацыі ў 1917 годзе, да канца года яна перастала існаваць. Таксама развал арміі суправаджаўся [[Распад Расійскай імперыі|развалам дзяржавы]]. [[Расійская імперыя]] перастала існаваць. [[Бальшавік]]і, [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|якія прыйшлі да ўлады ў кастрычніку]], абвясцілі [[дэкрэт аб міры]] і пачалі сепаратныя перамовы аб міры. Гэта азначала выхад Расіі з вайны ў аднабаковым парадку. {{-}} == 1918 год == {{Асноўны артыкул|Брэсцкі мір}} [[Файл:Brest-litovsk-feb-9-1918a.jpg|thumb|300px|left|Падпісанне мірнага пагаднення паміж [[УНР]] і [[Цэнтральныя дзяржавы|Цэнтральнымі дзяржавамі]] ў Брэст-Літоўску. [[9 лютага]] [[1918]] года]] [[Файл:Немцы в Киеве март 1918.jpg|thumb|200px|Нямецкія салдаты ў [[Кіеў|Кіеве]]. сакавік [[1918]] года.]] [[Файл:Trotzki Deutsche Brest-Litowsk1917.jpg|thumb|150px|Леў Троцкі і германская дэлегацыя]] [[15 снежня]] [[1917]] года у [[Брэст-Літоўск]]у савецкім урадам было заключана сепаратнае пагадненне аб перамір’і з [[Германія]]й і яе саюзнікамі. [[22 снежня]] пачаліся перамовы аб міры. [[9 студзеня]] савецкай дэлегацыі былі перададзеныя прапановы, якія прадугледжвалі значныя тэрытарыяльныя саступкі. Паводле некаторых версій, Германія тым самым, запатрабавала ад бальшавікоў выканання раней узятых на сябе абавязацельстваў за сваю падтрымку ў захопе імі ўлады ў Расіі. У бальшавіцкім кіраўніцтве адбыўся раскол. Ленін катэгарычна выступаў за задавальненне ўсіх патрабаванняў Германіі. Троцкі прапаноўваў зацягваць перамовы. Левыя эсэры і некаторыя бальшавікі прапаноўвалі не заключаць мір і працягваць вайну з немцамі, што не толькі вяло да канфрантацыі з Германіяй, але і падрывала пазіцыі бальшавікоў унутры Расіі, паколькі іх папулярнасць у арміі грунтавалася на абяцанні выхаду з вайны. [[28 студзеня]] [[1918]] года савецкая дэлегацыя з лозунгам «вайну спыняем, але міру не падпісваем» перапыніла перамовы. У адказ [[18 лютага]] германскія войскі пачалі наступленне па ўсёй лініі фронту. Адначасова германа-аўстрыйскі бок зрабіў больш жорсткімі ўмовы міру. [[3 сакавіка]] быў падпісаны [[Брэсцкі мір|Брэсцкі мірны дагавор]], паводле якога Расія губляла каля 1 мільёна квадратных кіламетраў (уключаючы Украіну) і абавязвалася дэмабілізаваць армію і флот, перадаць Германіі караблі і інфраструктуру [[Чарнаморскі флот Расійскай імперыі|Чарнаморскага флоту]], выплаціць кантрыбуцыю ў памеры 6 мільярдаў марак, прызнаць незалежнасць [[Украіна|Украіны]], [[Беларусь|Беларусі]], [[Літва|Літвы]], [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] і [[Фінляндыя|Фінляндыі]]. Чацвёрты Надзвычайны з’езд Саветаў, кантралюемы бальшавікамі, нягледзячы на супраціўленне «[[левыя камуністы|левых камуністаў]]» і [[левыя эсэры|левых эсэраў]], якія расцэньвалі заключэнне міру як здраду інтарэсаў «сусветнай рэвалюцыі» і нацыянальных інтарэсаў, з прычыны поўнай няздольнасці Чырвонай Арміі супрацьстаяць нават абмежаванаму наступу германскіх войскаў і неабходнасці ў перадышцы для ўмацавання бальшавіцкага рэжыму [[15 сакавіка]] [[1918]] года ратыфікаваў [[Брэсцкі мір|Брэсцкі мірны дагавор]]. Нямецкая армія бесперашкодна заняла Прыбалтыку, Беларусь і Украіну. На тэрыторыі гэтых краін былі створаны ўрады, якія знаходзіліся ў залежнасці ад Германіі. Урад [[Цэнтральная рада Украінскай народнай рэспублікі|Цэнтральнай рады]] ва Украіне не апраўдаў надзей акупантаў і быў разагнаны, на яго месцы 29 красавіка быў сфармаваны новы ўрад на чале з гетманам [[Павел Пятровіч Скарападскі|Скарападскім]]. Акупацыйныя сілы Германіі на ўсходзе, уключаючы тэрыторыю Румыніі, ацэньваюцца ў 1 045 000 штыкоў <ref>''Куль і Г.Дельбрюк''. «Крушэнне германскіх наступальных аперацый 1918 г.» М., 1935, стар. 24 [http://militera.lib.ru/science/strokov_aa/08.html]</ref>, Турцыі (група «Усход») — каля 30 тысяч штыкоў. === Бухарэсцкі мірны дагавор === {{Асноўны артыкул|Бухарэсцкі мірны дагавор (1918)}} Пасля [[Брэсцкі мір|вываду з вайны Расіі]] [[Румынія|румынскі]] ўрад прыняў рашэнне таксама падпісаць мірны дагавор з Цэнтральнымі дзяржавамі. Умовы дагавора былі цяжкімі для Румыніі. [[7 мая]] ў [[Бухарэст|Бухарэсце]] быў падпісаны мірны дагавор<ref name = "Бухарэст"/>. [[Румынія]] пазбаўлялася на карысць пераможцаў стратэгічна важных памежных абласцей, багатых [[лес]]ам і [[нафта]]й. Паўднёвая [[Дабруджа]] перадавалася [[Балгарыя|Балгарыі]]. Над Паўночнай Дабруджай, якая з'яўлялася прадметам спрэчак паміж Турцыяй і Балгарыяй, устанаўлівалася сумеснае кіраванне дзяржаў [[Цэнтральныя дзяржавы|Чатвярнога саюзу]]. Таксама Румынія абавязвалася прапускаць праз сваю тэрыторыю ўсе войскі Цэнтральных дзяржаў<ref name = "Бухарэст">''Ю. В. Ключнік, А. Сабанін''. «Міжнародная палітыка найноўшага часу ў дагаворах, нотах і дэкларацыях», ч. 2, стар. 139—141; ''Ф. І. Натовіч''. «Бухарэсцкі мір 1918» М., 1959</ref>. == Гл. таксама == * [[Заходні фронт Першай сусветнай вайны]] * [[Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага]] * [[Стратэгічны план Аўстра-Венгрыі напярэдадні Першай сусветнай вайны]] * [[Брэсцкі мір]] == Спасылкі == * [http://www.grwar.ru/library/index.html Літаратура аб першай сусветнай] у бібліятэцы сайта grwar.ru * [http://scepsis.ru/library/id_2307.html Урланіс Б. Ц. Вайны і народанасельніцтва Еўропы. Першая сусветная вайна (1914-1918 гг.)] * [http://regiment.ru/Lib/A/28/1.htm Растуноў І. І. Рускі фронт першай сусветнай вайны. М .: «Навука», 1976] * [http://www.observer.materik.ru/observer/N09_00/9_20.HTM І.Мартыненка. Служба ваенных паведамленняў напярэдадні і ў гады Першай сусветнай вайны] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170822153911/http://www.observer.materik.ru/observer/N09_00/9_20.HTM |date=22 жніўня 2017 }} == Літаратура == {{Commonscat|Eastern Front theatre of World War I}} * {{Кніга:Заянчкоўскі А.М.:ПСВ}} * {{Кніга:Бэзіл Лідл Гарт:1914}} * {{Крыніцы/История первой мировой войны 1914—1918 гг.}} * ''Маниковский А. А.'' Боевое снабжение русской армии в войну 1914—1918 гг. * ''Барсуков Е. З.'' [http://militera.lib.ru/h/barsukov_ez2/index.html Артиллерия русской армии (1900—1917 гг.)] * ''Де-Лазари А. Н.'' [http://supotnitskiy.ru/book/book5.htm Химическое оружие на фронтах мировой войны 1914-1918 гг.] == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} {{Першая сусветная вайна}} {{Удзельнікі Першай сусветнай вайны}} [[Катэгорыя:Кампаніі і тэатры ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Бітвы Аўстра-Венгрыі]] [[Катэгорыя:Бітвы Германіі]] [[Катэгорыя:Бітвы Румыніі]] [[Катэгорыя:Бітвы Балгарыі]] [[Катэгорыя:Бітвы Асманскай імперыі]] [[Катэгорыя:Бітвы Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Аўстра-Венгрыя ў Першай сусветнай вайне]] [[Катэгорыя:Германія ў Першай сусветнай вайне]] [[Катэгорыя:Расійская імперыя ў Першай сусветнай вайне]] [[Катэгорыя:Асманская імперыя ў Першай сусветнай вайне]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1914 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1915 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1916 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1917 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1918 года]] mtbb5abt74qu9v7gxe5aqkfv93vrszb 0 295413 4162242 2195145 2022-07-20T10:18:56Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Населеныя пункты */ wikitext text/x-wiki Назву '''Кру́шын''' маюць: == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Брэсцкая вобласць]] ** [[Вёска Крушын, Відзіборскі сельсавет|Крушын]] — вёска ў [[Відзіборскі сельсавет|Відзіборскім сельсавеце]] [[Столінскі раён|Столінскага раёна]] ** [[Вёска Крушын, Рухчанскі сельсавет|Крушын]] — вёска ў [[Рухчанскі сельсавет|Рухчанскім сельсавеце]] [[Столінскі раён|Столінскага раёна]] == [[Польшча]] == * [[Куяўска-Паморскае ваяводства]] ** [[Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)|Крушын]] — вёска ў [[Таруньскі павет|Таруньскім павеце]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. {{Неадназначнасць}} p2upsez8035e14d5df30jqityrydatx 4162243 4162242 2022-07-20T10:20:27Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Польшча */ wikitext text/x-wiki Назву '''Кру́шын''' маюць: == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Брэсцкая вобласць]] ** [[Вёска Крушын, Відзіборскі сельсавет|Крушын]] — вёска ў [[Відзіборскі сельсавет|Відзіборскім сельсавеце]] [[Столінскі раён|Столінскага раёна]] ** [[Вёска Крушын, Рухчанскі сельсавет|Крушын]] — вёска ў [[Рухчанскі сельсавет|Рухчанскім сельсавеце]] [[Столінскі раён|Столінскага раёна]] == [[Польшча]] == * [[Куяўска-Паморскае ваяводства]] ** [[Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)|Крушын]] — вёска ў [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскім павеце]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. {{Неадназначнасць}} e4y0yrv6op27snke2r4t6rfny7ey74i 0 323397 4162081 3923627 2022-07-20T00:51:56Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Велімір Сомбалац |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|СФРЮ}}<br/>{{Сцягафікацыя|Боснія і Герцагавіна}} |пазіцыя = [[Абаронца (футбол)|абаронца]] |клубы = {{футбольная кар’ера |1957—1959|{{Сцяг|СФРЮ||20px}} [[ФК Борац Баня-Лука|Борац (Баня-Лука)]]| |1959—1965|{{Сцяг|СФРЮ||20px}} [[ФК Партызан Бялград|Партызан]]|88 (0) |1965—1970|{{Сцяг|СФРЮ||20px}} [[ФК Алімпія Любляна|Алімпія (Любляна)]]| 70 (0) |1970—1971|{{Сцяг|СФРЮ||20px}} [[ФК Орыент|Орыент]]| |1971—1973|{{Сцяг|СФРЮ||20px}} [[ФК Борац Баня-Лука|Борац (Баня-Лука)]]|}} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |1960|{{Сцяг|СФРЮ||20px}} [[Зборная Югаславіі па футболе|Югаславія]]|3 (0)}} |медалі = {{турнір|[[Летнія Алімпійскія гульні|Алімпійскія гульні]]}} {{медаль|Золата|[[Летнія Алімпійскія гульні 1960|Рым 1960]]|[[Футбол на летніх Алімпійскіх гульнях 1960|футбол]]}} }} '''Велімір Сомбалац''' ({{lang-sr|Beлимиp Coмбoлaц}}; {{ДН|27|2|1939}}, [[Баня-Лука]] — {{ДС|22|5|2016}}, [[Градзішка]]) — [[Югаславія|югаслаўскі]] [[футбаліст]], [[Абаронца (футбол)|абаронца]]. [[Летнія Алімпійскія гульні 1960|Алімпійскі чэмпіён 1960 года]]. Чатырохразовы [[Чэмпіянат Югаславіі па футболе|чэмпіён Югаславіі]] у складзе клуба [[ФК Партызан Бялград|«Партызан»]]. Па завяршэнні кар’еры іграка — футбольны трэнер і функцыянер. == Клубная кар’ера == Пачаў гуляць у клубе роднага горада [[ФК Борац Баня-Лука|«Борац» (Баня-Лука)]], дзе ён, разам са сваёй камандай, нечакана заняў трэцяе месца ў югаслаўскім чэмпіянаце моладзевай першасці. Пасля гэтага поспеху галоўны трэнер моладзевай каманды Аца Мастала атрымаў прапанову ўзначаліць асноўную каманду «Борац», пасля пераходу ў якую ён падцягнуў у асноўны склад і некалькіх сваіх былых падапечных, сярод якіх быў і Велімір. Паспяховы выступ у невялікім, па югаслаўскіх мерках, клубе на фоне выкліку ў юнацкую зборную Югаславіі, прыцягнулі ўвагу да маладога футбаліста з боку шматразовага [[Першая ліга, Югаславія|чэмпіёна Югаславіі]] клуба [[ФК Партызан Бялград|«Партызан»]] у які Велімір перайшоў у 1959 годзе. У «Партызане» малады футбаліст выходзіў на поле разам з такімі прызнанымі майстрамі як [[Мілуцін Шошкіч]], [[Фахрудзін Юсуфі]], [[Мілан Галіч]] і іншымі, у выніку правядучы за бялградцаў 6 сезонаў і адыграўшы ў агульнай складанасці 260 матчаў, ён чатыры разы ставаў чэмпіёнам Югаславіі. У 1965 годзе ва ўзросце 26 гадоў ён перайшоў у клуб [[ФК Алімпія Любляна|«Алімпія» (Любляна)]] дзе правёў наступныя 5 сезонаў, выходзячы на поле разам з такім майстрам як [[Міша Смайлавіч]]. Клуб са Славеніі стабільна займаў месцы ў сярэдзіне турнірнай табліцы чэмпіянату Югаславіі, найвышэйшым дасягненнем за гэтыя пяць сезонаў стала восьмае месца [[Чэмпіянат Югаславіі па футболе 1965/1966|сезона 1965/66]]<ref>[http://www.rsssf.com/tablesj/joeghist.html Yugoslavia — List of Final Tables]</ref>. У 1970 годзе, пойдучы з «Алімпіі» ў 31-гадовым узросце, ён правёў адзін сезон у складзе клуба другой па значнасці югаслаўскай лігі [[ФК Орыент|«Орыент»]], пасля чаго вярнуўся ў свой першы клуб «Борац», у якім у 1973 годзе і завяршыў гульнявую кар’еру. == Міжнародная кар’ера == Падчас выступу за клуб «Борац» у канцы 1950-х прыцягваўся да матчаў моладзевай зборнай Югаславіі, у складзе якой у выніку адыграў 10 матчаў, пасля гэтага згуляў 5 матчаў за нацыянальную зборную «Б» (якая з’яўлялася другой нацыянальнай зборнай краіны). У 1960 годзе быў улучаны ў склад алімпійскай нацыянальнай зборнай на [[Летнія Алімпійскія гульні 1960|гульні 1960 года ў Рыме]], на Алімпіядзе ўзяў удзел у двух матчах і заваяваў званне алімпійскага чэмпіёна. Пазней згуляў яшчэ 3 матчы ў складзе нацыянальнай зборнай. == Трэнерская кар’ера == У 1973 годзе, адразу пасля завяршэння кар’еры іграка, заняўся трэнерскай дзейнасцю ўзначаліўшы клуб рэгіянальнай югаслаўскай лігі «FK Sloga Gornji Podgradc». У 1974 годзе ўвайшоў у склад трэнерскага штаба клуба «Борац», у якім прапрацаваў 3 гады. У 1976 годзе прымае запрашэнне ўзначаліць клуб [[ФК Казара|«Казара»]] з горада [[Градзішка, Боснія і Герцагавіна|Градзішка]] ў [[Рэспубліка Сербская|Рэспубліцы Сербскай]], праз тры гады сыходзіць з пасады галоўнага трэнера і засяроджваецца на працы з моладзевым складам клуба. Пасля [[Распад Югаславіі|распаду Югаславіі]] ён пераходзіць на працу ў Федэрацыю футбола Рэспублікі Сербскай, дзе выбудоўвае сістэму юнацкіх і моладзевых зборных рэспублікі<ref>{{cite web |url=http://www.glassrpske.com/sport/republika_srpska/Velimir-Sombolac-Reprezentacija-nije-nista-novo/lat/11780.html |author=Дубравко Цураћ |title=Велимир Сомболац: Репрезентација није ништа ново |language= |publisher=Глас Српске, Glassrpske.com |date=23. 9. 2008 |accessdate=22. 1. 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140201201928/http://www.glassrpske.com/sport/republika_srpska/Velimir-Sombolac-Reprezentacija-nije-nista-novo/lat/11780.html |archivedate=1 лютага 2014 |deadurl=yes }}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{SportsReference|so/velimir-sombolac-1|NAME=Велімір Сомбалац}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сомбалац Велімір}} [[Катэгорыя:Футбалісты Югаславіі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Югаславіі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Борац Баня-Лука]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Орыент]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Алімпія Любляна]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Партызан Бялград]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны па футболе]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 1960 года]] [[Катэгорыя:Футбалісты на летніх Алімпійскіх гульнях 1960 года]] 0ipy4pvdsl5whfg5ovqid65fkn8frov 0 326119 4162181 3532777 2022-07-20T07:22:47Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = |Беларуская назва = {{PAGENAME}} |Арыгінальная назва = |Выява = Sekowa drewniany kosciol.jpg |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = Польшча |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg + |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Благачынне = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Архітэктар = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Храмавае свята = |Асноўныя даты = |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Канец будаўніцтва = |Прыдзелы = |Рэліквіі = |Стан = |Сайт = |Commons = |Устаўка = {{ЮНЕСКА |Афіцыйная назва = Wooden Churches of Southern Little Poland |Назва = Драўляныя цэрквы на поўдні Малай Польшчы |Тып = Культурны |Крытэрыі = iii, iv |ID = 1053 |Рэгіён = Еўропа і Паўночная Амерыка |Уключэнні = 2003 |Пашырэнні = |У небяспецы = }} }} '''Драўляныя касцёлы поўдня Малай Польшчы''' — група гістарычна каштоўных і цікавых з архітэктурнай кропкі гледжання драўляных касцёлаў на поўдні і ўсходзе [[Малапольскае ваяводства|Малапольскага ваяводства]] (у раёне гарадоў [[Гарліцы]], [[Новы Тарг]] і [[Бохня]]) і ў [[Падкарпацкае ваяводства|Падкарпацкім ваяводстве]] (раён [[Бжозаў|Бжозава]]). Большасць касцёлаў пабудавана ў выглядзе зруба і ў розных [[архітэктурны стыль|архітэктурных стылях]], ад [[гатычны стыль|готыкі]] да [[рэнесанс]]у, [[барока]] і больш сучасных стыляў. На стыль асобных збудаванняў паўплывала блізасць [[уніяцтва|уніяцкай]] і [[праваслаўе|праваслаўнай]] культурнай прасторы — шмат якія з ніх маюць характэрныя купалы і пабудаваны ў выглядзе грэчаскага крыжа. Самыя раннія аб’екты былі пабудаваны ў [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзі]] (найстарэйшым лічыцца касцёл у [[Хачаў|Хачаве]], пабудаваны ў [[1388]] годзе). Касцёлы захавалісь да нашага часу ў добрым стане і лічацца другім па ўзросту зборам драўляных храмаў у Еўропе пасля [[Нарвегія|нарвежскіх]] [[Каркасная царква|каркасных цэркваў]]. Паколькі касцёлы з’яўляюцца вельмі каштоўнымі ў гістарычным плане, частка з ніх была ўключана ў [[Спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА]]. Большасць з касцёлаў уваходзіць у турыстычны маршрут [[Шлях драўлянай архітэктуры, Малапольскае ваяводства|маршрут малапольскай драўлянай архітэктуры]]. == Цэрквы, якія ўваходзяць у Спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА == {| class="wikitable" |- ! Гміна !! Фота !! Назва !! Гады пабудовы |- | Бінарова || [[Файл:Kosciol Binarowa po remoncie.JPG|250px]] || [[Царква Святога Міхаіла Арханёла ў Бінарова]] || каля 1500 г. |- | Блізне || [[Файл:Blizne-kosciol.jpg|250px]] || Касцёл Усіх святых у Блізне || да 1470 г. |- | Дэмбна Падхаляньске || [[Файл:Church of St. Michael in Dębno 2009 (5).jpg|250px]] || [[Касцёл Святога Міхаіла Арханёла, Дэмбна|Касцёл Св. Міхаіла Арханёла ў Дэмбне]]|| XV стагоддзе |- | Хачаў || [[Файл:Kosciol Haczow.JPG|250px]] || Касцёл Узнясення Прасвятой Дзевы Марыі ў Хачаве || 1388 г. |- | Ліпніца Дольна || [[Файл:Lipnica leonard1.jpg|250px]] || Касцёл св. Леанарда ў Ліпніцы || канец XV стагоддзя |- | Сенкава || [[Файл:Koscioł Sekowa calosc.jpg|250px]] || Касцёл св. Філіпа і св. Якава ў Сенкаве || 1520 г. |} == Касцёлы прапанаваныя да ўнясення ў Спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА == На бягучы момант у спісе ЮНЕСКА знаходзіцца 6 з 9 касцёлаў, на якія была падана заяўка — былі абраны найстарэйшыя (гатычныя) касцёлы. У спіс не ўвайшлі наступныя аб’екты: {| class="wikitable" |- ! Гміна !! Фота !! Назва !! Час будаўніцтва |- | Ляхавіцэ || [[Файл:Lachowice kosciol pw sw Apostolow Piotra i Pawla.jpg|250px]] || Касцёл Св. Апрсталаў Пятра і Паўла х Ляхавіцах || Пабудаваны ў [[1750]] годзе, тыповы прадстаўнік позднягатычнага стыля паўднёвапольскага драўлянага касцёла || |- | Араўка || [[Файл:Orawka Kosciol 20070828.JPG|250px]] ||250px || Касцёл св. Іаана Хрысціцеля ў Араўке || [[XVII стагоддзе]], каштоўны паліхромны жывапіс і ўнутранае убранне |- | Шалёва || [[Файл:Kosciol Szalowa.jpg|250px]] || || [[XVII стагоддзе]], найбольш каштоўны драўляны касцёл || |} == Іншыя аб’екты == Шэраг іншых аб’ектаў, якія не ўваходзяць у Спіс Сусветнай спадчыны: {| class="wikitable" |- ! Гміна !! Фота !! Назва !! Час будаўніцтва |- | Грывалд || [[Файл:Kosciol Grywald.JPG|250px]] || Касцёл св. Марціна ў Грывалдзе || |- | Банчал Дольны || [[Файл:Sanok skansen kościół Bączal Dolny 20.08.08 p.jpg|250px]] ||Касцёл у Банчале Дольным || [[1667]] |- | Тшчыніца || [[Файл:kosciol sw. Doroty Trzcinica.JPG|250px]] || Касцёл св. Дароты ў Тшцыніцы || |- | Осек Ясельскі || || Касцёл Прэабражэння Гасподня ў Осеке Ясельскім || |- | Любля || [[Файл:Kosciol Lubla.jpg|250px]] || Касцёл св. Мікалая ў Люблі || |- | Славенцын || [[Файл:Drewniany kosciol Slawecin.JPG|250px]] || Касцёл св. Кацярыны ў Славенцыне || |- | Іўкава || [[Файл:Kościół w Iwkowej.jpg|250px]] || Касцёл Благавешчання Прасвятой Дзевы Марыі ў Іўкаве || |- | Гаголаў || [[Файл:Gogolow.JPG|250px]] || Касцёл св. Кацярыны ў Гаголаве || |- | Жэпеннік Біскупі || [[Файл:Kościół w Rzepienniku z zewnątrz.jpg|250px]] || Касцёл св. Іаана Хрысціцеля ў Жэпенніку Біскупім || |} == Спасылкі == * [http://www.kosciolydrewniane.pl Каталог драўляных касцёлаў, якія знаходзяцца на тэрыторыі Польшчы] == Гл. таксама == * [[Драўляныя цэрквы славацкіх Карпат]] * [[Русінскія цэрквы Славакіі]] {{Сусветная спадчына ў Польшчы}} {{DEFAULTSORT:Малая Польшча}} [[Катэгорыя:Драўляныя храмы]] [[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Малапольскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Падкарпацкага ваяводства]] slv11pbpecxwrthuvy0kzw0ijd2q9dt 0 327861 4162224 4115244 2022-07-20T09:06:03Z Gustamons 120599 Калі гэтая крыніца надзейная, гэта выдатны матэрыял wikitext text/x-wiki {{ДД}} {{цёзкі2|Марковіч}} '''Васіль Міхайлавіч Марковіч''' (нар. {{ДН|13|10|1955}}, [[Кажан-Гарадок]], [[Лунінецкі раён]], [[Брэсцкая вобласць]], [[БССР]]) — беларускі дыпламат. == Біяграфія == Скончыў [[юрыдычны факультэт БДУ]]. Валодае нямецкай і чэшскім мовамі. 1981—1991 гг. — Праца ў Гандлёва-прамысловай палаце БССР. 1991—1992 гг. — Трэці сакратар Пасольства СССР, Расійскай Федэрацыі ў Федэратыўнай Рэспубліцы Германія. 1992 г. (ліпень — снежань) — трэці сакратар [[Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь]]. 1992—1995 гг. — Другі сакратар Пасольства Рэспублікі Беларусь у Федэратыўнай Рэспубліцы Германія. 1995—1998 гг. — Першы сакратар, намеснік начальніка Консульскага Упраўлення Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь. 1998—2002 гг. — Генеральны консул Рэспублікі Беларусь у Латвійскай Рэспубліцы ў г. Даўгаўпілс. 2002 г. (чэрвень — лістапад) — начальнік аддзела Упраўлення кадраў Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь. 2002—2006 гг. — Начальнік Службы Дзяржаўнага Пратакола Міністэрства Рэспублікі Беларусь. 2006—2010 гг. — Саветнік-пасланнік Пасольства Рэспублікі Беларусь у Чэшскай Рэспубліцы. У 2010—2015 гадах — Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Чэшскай Рэспубліцы<ref> [http://pravo.by/webnpa/text.asp?start=1&RN=P31000462 Указ Президента Республики Беларусь от 3 сентября 2010 г. № 462 «О назначении В. М. Марковича»] {{ref-ru}} </ref><ref>[https://pravo.by/upload/docs/op/P31500275_1435352400.pdf Указ Президента Республики Беларусь от 25 июня 2015 г. № 462 «Об освобождении от должности»]{{Недаступная спасылка}}</ref>. У 2018<ref>{{cite web|url=https://naviny.by/new/20180918/1537263579-lukashenko-naznachil-poslov-belarusi-v-latvii-finlyandii-danii-i-kot-divuare|title=Лукашенко назначил послов Беларуси в Латвии, Финляндии, Дании и Кот-д'Ивуаре|lang=ru|publisher=[[naviny.by]]|date=2018-09-18|accessdate=2020-09-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180919120309/https://naviny.by/new/20180918/1537263579-lukashenko-naznachil-poslov-belarusi-v-latvii-finlyandii-danii-i-kot-divuare|archivedate=19 верасня 2018|deadurl=yes}}</ref>—2020 гадах — Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Латвійскай Рэспубліцы. У час [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў]] беларускае пасольства не стала хаваць, што на ўчастку ў Рызе перамагла [[Святлана Ціханоўская]]. Васіль Марковіч быў звольнены з пасады пасла і пазбаўлены дыпламатычнага рангу загадам [[Аляксандр Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] 16 верасня 2020 года з фармулёўкай «за неналежнае выкананне службовых абавязкаў»<ref>{{cite web|url=https://people.onliner.by/2020/09/16/latushko-i-leshhenya-lisheny-diplomaticheskogo-ranga |title=Латушко и Лещеня лишены дипломатического ранга|lang=ru|publisher=[[Onliner.by]]|date=2020-09-16|accessdate=2020-09-28}}</ref>. Жанаты, мае дачку і сына.<ref>https://web.archive.org/web/20161018120231/https://czech.mfa.gov.by/ru/embassy/history/</ref> {{зноскі}} {{Паслы Беларусі ў Чэхіі}} {{Паслы Беларусі ў Латвіі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Марковіч}} [[Катэгорыя:Дыпламаты Беларусі]] [[Катэгорыя:Паслы Беларусі ў Чэхіі]] [[Катэгорыя:Паслы Беларусі ў Латвіі]] [[Катэгорыя:Консулы Беларусі ў Латвіі]] edafomir33ira2o9j59d6zv1x6iytin 0 332955 4162098 4150970 2022-07-20T02:40:12Z CommonsDelinker 151 Replacing POL_gmina_Łagów_COA.svg with [[File:POL_gmina_Łagów_COA_(do_2019_r.).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)). wikitext text/x-wiki {{Гміна Польшчы |Беларуская назва = Лагаў, Свебадзінскі павет |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Łagów}} |Герб = POL gmina Łagów COA (do 2019 r.).svg |Сцяг = POL gmina Łagów flag (do 2019 r.).svg |Статус = [[вясковая гміна]] |Павет = Свебадзінскі |Салецтвы = |Цэнтр = [[Лагаў, Свебадзінскі павет|Лагаў]] |Заснавана = |Глава = Чэслаў Кальбарчык |Від главы = [[Войт]] |Мовы = |Насельніцтва = 5437 |Год = 2010 |Шчыльнасць = 27,29 |Плошча = 199,19 |Карта = Swiebodzinski-lagow.gif |Памер карты = |Карта гміны = |Памер карты гміны = |TERYT = 808022 |Тэлефонны код = 68 |Паштовы код = |Аўтамабільны код = FSW |Сайт = http://www.lagow.pl |Заўвагі = }} '''Ла́гаў'''<ref>{{ТКП-Польшча}}</ref> ({{lang-pl|Łagów}}) — [[вясковая гміна]] ў [[Польшча|Польшчы]], уваходзіць у склад [[Свебадзінскі павет|Свебадзінскага павета]] [[Любушскае ваяводства|Любушскага ваяводства]]. Сядзіба размешчана ў [[Лагаў, Свебадзінскі павет|Лагаве]]. Плошча гміны складае 199,19 км². Станам на [[2010]] год у гміне Лагаў, Свебадзінскі пражывалі 5437 павет чалавек, шчыльнасць — 27,29 чал./км².<!-- Адміністрацыйна падзелена на [[салецтва]]ў.--> <!-- == Населеныя пункты == На тэрыторыі гміны размешчаны ? населеных пунктаў. --> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.lagow.pl Афіцыйная старонка] {{Свебадзінскі павет}} {{Заліўка гмін Польшчы}} [[Катэгорыя:Гміны Свебадзінскага павета]] sjxudp6dhpkbhesrm1ivdkh8juaehbs 0 333017 4162084 3269021 2022-07-20T01:36:52Z CommonsDelinker 151 Replacing Świecie_flaga.svg with [[File:POL_Świecie_flag_old.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)). wikitext text/x-wiki {{Гміна Польшчы |Беларуская назва = Свецце |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Świecie}} |Герб = POL Świecie COA.svg |Сцяг = POL Świecie flag old.svg |Статус = [[вяскова-гарадская гміна]] |Павет = Свецкі |Салецтвы = |Цэнтр = [[Свецце]] |Заснавана = |Глава = Тадэвуш Гжэгаж Пагода |Від главы = [[Бурмістр]] |Мовы = |Насельніцтва = 33269 |Год = 2006 |Шчыльнасць = 190,3 |Плошча = 174,81 |Карта = |Памер карты = |Карта гміны = |Памер карты гміны = |TERYT = 414093 |Тэлефонны код = 52 |Паштовы код = |Аўтамабільны код = CSW |Сайт = http://www.swiecie.eu |Заўвагі = }} '''Све́цце'''<ref>{{ТКП-Польшча}}</ref> ({{lang-pl|Świecie}}) — [[вяскова-гарадская гміна]] ў [[Польшча|Польшчы]], уваходзіць у склад [[Свецкі павет|Свецкага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. Сядзіба размешчана ў [[Свецце|Свецці]]. Плошча гміны складае 174,81 км². Станам на [[2006]] год у гміне Свецце пражывалі 33269 чалавек, шчыльнасць — 190,3 чал./км².<!-- Адміністрацыйна падзелена на [[салецтва]]ў.--> <!-- == Населеныя пункты == На тэрыторыі гміны размешчаны ? населеных пунктаў. --> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.swiecie.eu Афіцыйная старонка] {{Свецкі павет}} {{Заліўка гмін Польшчы}} [[Катэгорыя:Гміны Свецкага павета]] 7g90ym5upqjcvc3amtj1q0mtwgm59dq 10 333743 4162077 3749610 2022-07-19T23:37:08Z CommonsDelinker 151 Replacing POL_powiat_będziński_COA.svg with [[File:POL_powiat_będziński_COA_old.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: new version adopted). wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Бэндзінскі павет |navbar = |state = |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Бэндзінскі павет]] |выява = [[Выява:POL powiat będziński COA old.svg|80px]] |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = [[Гарады Польшчы|Гарады]] | спіс1 = [[Бэндзін]] • [[Вайкавіцы]] • [[Севеж]] • [[Слаўкаў]] • [[Чэлядзь (горад)|Чэлядзь]] | загаловак2 = [[Гарадская гміна|Гарадскія гміны]] | спіс2 = [[Бэндзін]] • [[Вайкавіцы]] • [[Слаўкаў]] • [[Чэлядзь (горад)|Чэлядзь]] | загаловак3 = [[Вяскова-гарадская гміна|Вяскова-гарадскія гміны]] | спіс3 = [[Севеж (гміна)|Севеж]] | загаловак4 = [[Вясковая гміна|Вясковыя гміны]] | спіс4 = [[Бабраўнікі (гміна, Сілезскае ваяводства)|Бабраўнікі]] • [[Межэнціцы (гміна)|Межэнціцы]] • [[Псары (гміна)|Псары]] |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Паветы Польшчы]] </noinclude> 8uzuwy6f475q86z7bwlfmn56ibp2vi2 0 334335 4161884 4023782 2022-07-19T14:53:22Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Ходжсан}} {{Футбаліст |імя = Рой Ходжсан |выява = Roy Hodgson Euro 2012 vs Italy (cropped).jpg |шырыня = 220px |апісанне выявы = Рой Ходжсан падчас матча супраць Італіі на чэмпіянаце Еўропы 2012 |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Англія}} |рост = |вага = |пазіцыя = |цяперашні клуб = |пасада = |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |1963—1965|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Крыстал Пэлас|Крыстал Пэлас]]|}} |клубы = {{футбольная кар’ера |1965—1966|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Крыстал Пэлас|Крыстал Пэлас]]|0 (0) |1966—1969|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Тонбрыдж Эйнджэлс]]| |1969—1971|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Эбсфліт Юнайтэд]]|59 (1) |1971—1972|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Мэйдстан Юнайтэд]]| |1972—1973|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Эшфард Юнайтэд]]| |1973—1974|{{Сцяг|ПАР|1928|20px}} [[Берса Парк]]| |1974—1976|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Каршолтан Атлетык]]| }} |трэнерскія клубы = {{футбольная кар’ера |1976—1980|{{Сцяг|Швецыя||20px}} [[ФК Хальмстад|Хальмстад]]| |1980—1982|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Брысталь Сіці]]|{{comment|трэнер|асістэнт галоўнага трэнера}} |1982|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Брысталь Сіці]]| |1982|{{Сцяг|Швецыя||20px}} [[Адэвольд]]| |1983—1985|{{Сцяг|Швецыя||20px}} [[ФК Эрэбру|Эрэбру]]| |1985—1990|{{Сцяг|Швецыя||20px}} [[ФК Мальмё|Мальмё]]| |1990—1992|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Неўшатэль Ксамакс|Неўшатэль Ксамакс]]| |1992—1995|{{Футбол|Швейцарыя|||15px}}| |1995—1997|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Інтэрнацыянале Мілан|Інтэрнацыянале]]| |1997—1998|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Блэкберн Роверс]]| |1999|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Інтэрнацыянале Мілан|Інтэрнацыянале]]|{{comment|в.а.|выканаўца абавязкаў галоўнага трэнера}} |1999—2000|{{Сцяг|Швейцарыя||15px}} [[ФК Грасхопер Цюрых|Грасхопер]]| |2000—2001|{{Сцяг|Данія||20px}} [[ФК Капенгаген|Капенгаген]]| |2001|{{Сцяг|Італія||20px}} [[ФК Удзінезэ|Удзінезэ]]| |2002—2004|{{Футбол|ААЭ|||20px}}| |2004—2005|{{Сцяг|Нарвегія||20px}} [[ФК Вікінг|Вікінг]]| |2006—2007|{{Футбол|Фінляндыя|||20px}}| |2007—2010|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Фулхэм|Фулхэм]]| |2010—2011|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Ліверпул|Ліверпул]]| |2011—2012|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Вест Бромвіч Альбіён|Вест Бромвіч Альбіён]]| |2012—2016|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Зборная Англіі па футболе|Англія]]| |2013|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Моладзевая зборная Англіі па футболе|Англія (да 21)]]|{{comment|в.а.|выканаўца абавязкаў галоўнага трэнера}} |2017—2021|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Крыстал Пэлас|Крыстал Пэлас]]| |2022|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Уотфард|Уотфард]]| }} <!--{{турнір|Дзяржаўныя ўзнагароды}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Кавалер 1 класа ордэна Льва Фінляндыі}} {{!}}}--> }} '''Рой Ходжсан''' ({{lang-en|Roy Hodgson}}; нар. {{ДН|9|8|1947}}, {{МН|Кройдан}}, [[Лондан]], [[Англія]]) — англійскі [[футбол|футбаліст]] і трэнер. Найбольшай слыннасці Ходжсан дасягнуў падчас кіраўніцтва [[Зборная Швейцарыі па футболе|зборнай Швейцарыі]], ён вывеў швейцарцаў у фінальную частку [[Чэмпіянат свету па футболе 1994|чэмпіянат свету 1994]], упершыню за 28 гадоў і вывеў яе на [[Чэмпіянат Еўропы па футболе 1996|Еўра-96]], упершыню за 36 гадоў. Ён таксама трэнаваў многія клубы з розных краін, у тым ліку [[ФК Мальмё|«Мальмё»]], [[ФК Інтэрнацыянале Мілан|«Інтэр»]], [[Блэкберн Роверс|«Блэкберн Роверс»]], [[ФК Удзінезэ|«Удзінезэ»]], [[ФК Фулхэм|«Фулхэм»]] і [[ФК Ліверпул|«Ліверпул»]]. Ходжсан працаваў некалькі разоў у якасці члена групы тэхнічных даследаванняў [[УЕФА]] на [[Чэмпіянат Еўропы па футболе|чэмпіянаце Еўропы]], а таксама [[Чэмпіянат свету па футболе|чэмпіянаце свету]] у [[Чэмпіянат свету па футболе 2006|2006 годзе]]<ref name="King Roy">{{cite web|url=http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-1166866/Its-new-ball-game-Fulham-sagacious-King-Roy.html|title=It's a whole new ball game at Fulham under sagacious King Roy|publisher=The Daily Mail|date=3 красавіка 2009|accessdate=|archiveurl=https://www.webcitation.org/66fkUCqjL?url=http://www.dailymail.co.uk/sport/football/article-1166866/Its-new-ball-game-Fulham-sagacious-King-Roy.html|archivedate=4 красавіка 2012|deadurl=no}}</ref>. Ходжсан таксама працаваў у якасці тэлевізійнага эксперта ў шэрагу краін, у якіх ён працаваў трэнерам, валодае [[Паліглот|пяццю мовамі]]<ref name="Art of being a manager">{{cite news| url = http://www.independent.co.uk/sport/football/news-and-comment/art-of-being-a-good-manager-doesnt-just-disappear-655164.html| title = Art of being a good manager doesn't just disappear| publisher = The Independent| date = 24 сакавіка 2002| accessdate = | location = London| archiveurl = https://web.archive.org/web/20090803235118/http://www.independent.co.uk/sport/football/news-and-comment/art-of-being-a-good-manager-doesnt-just-disappear-655164.html| archivedate = 3 жніўня 2009| deadlink = 404| deadurl = no}}</ref>. У верасні 2017 года ўзначаліў [[ФК Крыстал Пэлас|«Крыстал Пэлас»]]<ref>{{cite web|url=https://by.tribuna.com/football/1055593296.html|title=Ходжсон возглавил «Кристал Пэлас»|publisher=by.tribuna.com|date=12 верасня 2017|accessdate=|lang=ru}}</ref>. Працаваў у клубе да мая 2021 года. Са студзеня па май 2022 года быў галоўным трэнерам [[ФК Уотфард|«Уотфарда»]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.liverbird.ru/manager/roy_hodgson Профіль трэнера на Liverbird.ru] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Навігацыйны блок2 |state = collapsed |загаловак = Трэнерскія навігацыйныя шаблоны |Склад зборнай Англіі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2012 |Склад зборнай Англіі па футболе на чэмпіянаце свету 2014 |Склад зборнай Англіі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016 }} {{DEFAULTSORT:Ходжсан Рой}} [[Катэгорыя:Футбалісты Англіі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Крыстал Пэлас]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тонбрыдж Эйнджэлс]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Эбсфліт Юнайтэд]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мэйдстан Юнайтэд]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Эшфард Юнайтэд]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Берэа Парк]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Каршалтан Атлетык]] [[Катэгорыя:Футбольныя трэнеры Англіі]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Хальмстад]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Брысталь Сіці]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Адэвольд]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Эрэбру]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Мальмё]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Неўшатэль Ксамакс]] [[Катэгорыя:Трэнеры зборнай Швейцарыі па футболе]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Інтэрнацыянале Мілан]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Блэкберн Роверс]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Грасхопер]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Капенгаген]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Удзінезэ]] [[Катэгорыя:Трэнеры зборнай ААЭ па футболе]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Вікінг]] [[Катэгорыя:Трэнеры зборнай Фінляндыі па футболе]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Фулхэм]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Ліверпул]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Вест Бромвіч Альбіён]] [[Катэгорыя:Трэнеры зборнай Англіі па футболе]] [[Катэгорыя:Трэнеры моладзевай зборнай Англіі па футболе]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Крыстал Пэлас]] [[Катэгорыя:Трэнеры ФК Уотфард]] mm3rnktaocn7oibc9wxe050w51omp3w 0 335077 4161885 3890736 2022-07-19T14:57:35Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Уотфард |Лагатып = |ПоўнаяНазва = Watford Football Club |Заснаваны = [[1881]] |Горад = [[Уотфард]], [[Англія]] |Стадыён = [[Вікарыдж Роўд]] |Умяшчальнасць = 21 438 |Прэзідэнт = Скот Даксберы |Трэнер = |Чэмпіянат = [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі|Чэмпіёншып]] |Сезон = [[Англійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2021/22]] |Месца = {{Падзенне}} 19 месца ў [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-лізе]] |Сайт = http://www.watfordfc.com/ | pattern_la1 = _watford2122h | pattern_b1 = _watford2122h | pattern_ra1 = _watford2122h | pattern_sh1 = _watford2122h | pattern_so1 = _watford2122h | leftarm1 = fe0e00 | body1 = FFFF00 | rightarm1 = fe0e00 | shorts1 = 000000 | socks1 = fee319 | pattern_la2 = _watford2122a | pattern_b2 = _watford2122a | pattern_ra2 = _watford2122a | pattern_sh2 = _watford2122a | pattern_so2 = _watford2122a | leftarm2 = FF0000 | body2 = FF0000 | rightarm2 = FF0000 | shorts2 = FF0000 | socks2 = FF0000 | pattern_la3 = _watford2122t | pattern_b3 = _watford2122t | pattern_ra3 = _watford2122t | pattern_sh3 = _watford2122t | pattern_so3 = _kelme yellow | leftarm3 = 005562 | body3 = 005562 | rightarm3 = 005562 | shorts3 = 005562 | socks3 = 005562 }} '''«Уотфард»''' ({{lang-en|Watford}}) — англійскі футбольны клуб з горада [[Уотфард]]. Заснаваны ў [[1881]] годзе. == Спасылкі == * [http://www.watfordfc.com/ Афіцыйны сайт] {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Чэмпіянат Футбольнай лігі}} {{Англійская Прэм’ер-ліга}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Англіі|Уотфард]] [[Катэгорыя:Клубы англійскай Прэм’ер-лігі|Уотфард]] [[Катэгорыя:ФК Уотфард| ]] pz77vdtb0br95r5canml5kt6w3jvxjq 0 335078 4162236 4028274 2022-07-20T10:07:04Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Борнмут |Лагатып = |Заснаваны = [[1890]] |Горад = [[Борнмут]], [[Англія]] |Стадыён = [[Дын Корт (стадыён)|Дын Корт]] |Умяшчальнасць = 11 464 |Прэзідэнт = |Трэнер = |Чэмпіянат = [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-ліга]] |Сезон = [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2021/2022|2021/22]] |Месца = {{Рост}} 2 месца ў [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі|Чэмпіёншыпе]] |Сайт = http://www.afcb.premiumtv.co.uk/ | pattern_la1 = _bournemouth2223h | pattern_b1 = _bournemouth2223h | pattern_ra1 = _bournemouth2223h | pattern_sh1 = _bournemouth2223h | pattern_so1 = _bournemouth2223hl | leftarm1 = FF0000 | body1 = FF0000 | rightarm1 = FF0000 | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = | pattern_b2 = | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = | body2 = | rightarm2 = | shorts2 = | socks2 = | pattern_la3 = _bournemouth2223t | pattern_b3 = _bournemouth2223t | pattern_ra3 = _bournemouth2223t | pattern_sh3 = | pattern_so3 = _bournemouth2223tl | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 }} '''«Борнмут»''' ({{lang-en|Bournemouth}}) — англійскі футбольны клуб з горада [[Борнмут]]. Заснаваны ў [[1899]] годзе. Мянушка клуба — «[[Вішня|Вішні]]». Колеры формы — чырвоныя, чорныя і белыя. Хатнія матчы праводзіць на стыдыёне [[Дын Корт (стадыён)|«Дын Корт»]]. [[Файл:DeanCourtPanorama.jpg|цэнтр|міні|550пкс|Стадыён «Дын Корт»]] == Спасылкі == * [http://www.afcb.premiumtv.co.uk/ Афіцыйны сайт] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20021205084731/http://www.afcb.premiumtv.co.uk/ |date=5 снежня 2002 }} {{Бібліяінфармацыя}} {{Англійская Прэм’ер-ліга}} {{Чэмпіянат Футбольнай лігі}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Англіі|Борнмут]] [[Катэгорыя:Клубы англійскай Прэм’ер-лігі|Борнмут]] [[Катэгорыя:ФК Борнмут| ]] af4t9p8jy4dx7sev13fk2iyp5mxd7je 0 344031 4161947 3946095 2022-07-19T17:41:35Z Kazman322 113902 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва =Бухарскае ханства |саманазва = {{lang-uz|Buxoro xonligi}} |статус =незалежнае ханства |герб = |сцяг = - |апісанне =Бухарскае ханства ў [[1600]] годзе |карта =Bukhara1600.png |p1 = Дзяржава Цімурыдаў |flag_p1 =Fictional flag of the Mughal Empire.svg |s1 = Бухарскі эмірат |flag_s1 = Flag of the Emirate of Bukhara.svg |s2 = Какандскае ханства |flag_s2 = Turkistan temsili.png |s3 = Дуранійская імперыя |flag_s3 = Flag of the Emirate of Herat.svg |сталіца =[[Бухара]] |мова = [[узбекская мова|узбекская]], [[персідская мова|персідская]] |форма_кіраванні =[[Тэакратыя|тэакратычная]] [[Абсалютная манархія|абсалютная]] [[манархія]]|утворана = [[1500]] |ліквідавана = [[1785]] |плошча = |насельніцтва = 3 млн.(1600), 5 млн.(1897); [[таджыкі]], [[фарсіваны]], [[узбекі]], [[туркмены]], [[Бухарскія яўрэі|бюхары]], [[казахі]] |да = Дзяржава Цімурыдаў |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |пасля = Бухарскі эмірат |п2 = Какандскае ханства |п3 = Дуранійская імперыя }} '''Бухарскае ханства''' — [[дзяржава]] ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] ў 16-18 стагоддзях. Заснавана ўзбекскім ханам [[Мухамед Шэйбані|Мухамедам Шэйбані]] на месцы былой [[Дзяржава Цімурыдаў|дзяржавы Цімурыдаў]]. Названа Бухарскім ханствам у канцы [[16 стагоддзе|16 стагод]]дзя, калі сталіцу з [[Самарканд]]а перанеслі ў [[горад Бухара|Бухару]]. Значна ўзмацнілася пры [[Абдула-хан II|Абдуле-хане II]], заваявала [[Ташкент]], [[горад Фергана|Фергану]], [[Харэзм]], [[Горад Герат|Герат]]. У час [[дынастыя Аштарханідаў|дынастыі Аштарханідаў]] (1599—1753) прыйшло ў заняпад, выкліканы войнамі з Іранам і [[Хівінскае ханства|Хівінскім ханствам]]. У [[1740]] годзе Бухарскае ханства заваяваў іранскі шах [[Надзір-шах|Надзір]]. Пасля яго смерці да ўлады прыйшлі прадстаўнікі [[дынастыя Мангытаў|дынастыі Мангыт]]. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|3}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Узбекістана]] [[Катэгорыя:Бухарскае ханства| ]] 8zhplswwtasmu9nag42plrtyv5mcedz 0 347892 4161905 2952526 2022-07-19T16:01:10Z Ілля Касакоў 21245 wikitext text/x-wiki [[Файл:De_Soto_De_Luxe_Business_Coupe_1948.jpg|міні|250x250пкс|Першапачатковы тып двухдзвернага, двухмеснага купэ.]] [[Файл:Ferrari_white.JPG|міні|250x250пкс|Аўтамабіль «[[Ferrari|Ферары]]» — класічнае спорткупэ «2+2».]] [[Файл:Lincoln_Continental_MK4_1972.JPG|міні|250x250пкс|Lincoln Mark IV — прадстаўніцкае купэ.]] '''Купэ''' (ад '''{{Lang-fr|coupé}}''') — тып закрытага кузава [[Легкавы аўтамабіль|легкавога аўтамабіля]]. Адрозніваецца дзвюма дзвярыма, адным або двума радамі сядзенняў і структурна асобным [[багажнік]]ам, без пад’ёмных дзверцаў у задняй сценцы.<ref name="peskov"><span class="citation">''Пяскоў, В. І.''&#x20;Асновы эрганомікі і дызайну аўтамабіля. Вучэбны дапаможнік.&#x20;— Н.&#x20;Ноўгарад: Ніжагародскі Дзяржаўны Тэхнічны Ўніверсітэт, 2004.&#x20;— С.&#x20;64-65.&#x20;— 225&#x20;с.&#x20;</span></ref> Першапачатковы варыянт кузава «купэ» меў адзін рад сядзенняў і быў двух-трохмесным. Як правіла, купэ мае скарочаную адносна іншых тыпаў кузаваў колавую базу; калі яно і мае задні рад сядзенняў, прастора і камфартабельнасць пасадкі на ім звычайна абмежаваныя — так званая пасадачная формула «2+2», два поўнапамерныя пасадачныя месцы і два абмежаванай ёмістасці або «дзіцячыя».<ref name="peskov"><span class="citation">''Пяскоў, В. І.''&#x20;Асновы эрганомікі і дызайну аўтамабіля. Вучэбны дапаможнік.&#x20;— Н.&#x20;Ноўгарад: Ніжагародскі Дзяржаўны Тэхнічны Ўніверсітэт, 2004.&#x20;— С.&#x20;64-65.&#x20;— 225&#x20;с.&#x20;</span></ref> Згодна стандарту SAE (Супольнасць Аўтамабільных Інжынераў ЗША) J1100, купэ можа лічыцца аўтамабіль, аб’ём задняга пасажырскага аддзялення якога не перавышае 33 куб. фута (0,93 м3). Тым не менш, у цяперашні час «купэ» — хутчэй маркетынгавы тэрмін, закліканы адлюстраваць акцэнт на «спартыўнасці», ён пазначае ў большай ступені не сукупнасць тэхнічных рашэнняў або характарыстык аўтамабіля, а яго месца на рынку і набор спажывецкіх якасцяў. Гэта адлюстроўвае, напрыклад, класіфікацыя аўтамабіляў Еўрапейскай эканамічнай камісіі, у якой аўтамабілі з кузавам «купэ» вылучаныя ў асобны рынкавы сегмент S. У прыватнасці, тэрмін «купэ» часта выкарыстоўваецца ў якасці камерцыйнага, «маркетынгавага», «фірмовага» абазначэння аўтамабіляў з іншымі тыпамі кузаваў — з дзвюма (двухдзверны седан) ці трыма (трохдзверны [[хэтчбэк]]) дзвярыма, або нават чатырохдзверных — каб падкрэсліць іх спартыўную накіраванасць, паступова губляючы сваё першапачатковае значэнне. Раней «купэ» называлі двухмесную карэту. == Тэрміналогія == === Сучасныя падтыпы === Часам аўтамабілі з гэтым тыпам кузава падзяляюцца на падтыпы: * '''Спартыўнае купэ / спорткупэ''' (прыклад — [[Porsche 911]]) Такія аўтамабілі маюць высокія дынамічныя якасці, устойлівасць і кіравальнасць, платай за дасягненне якіх і з’яўляецца абмежаваная ўмяшчальнасць салона. * '''Прадстаўнічае купэ''' (прыклад — [[Cadillac Eldorado]]) Такія аўтамабілі разлічаны не на спартыўныя дасягненні, а хутчэй на забеспячэнне максімальнага камфорту, але толькі для дваіх — кіроўцы і пярэдняга пасажыра, а задняе сядзенне можа альбо наогул не быць (рэдка), альбо быць сціснутым, напрыклад з-за паляпшаючага знешні выгляд нізкага даху. Часам да купэ ''ўмоўна'' адносяць: * '''2+2 Coupé''' або '''Quad аўтамабіль''' — сучасны тып купэ з невялікімі секцыямі ззаду асноўных дзвярэй, што дадаткова адкрываюцца па ходу руху і служаць для палягчэння пасадкі на задняе сядзенне, але не з’яўляюцца самастойнымі дзвярмі (гэта значыць, іх можна адкрыць толькі калі адкрыты асноўныя дзверы). Прадстаўніком гэтага тыпу з’яўляецца [[Mazda RX-8]]. * '''Coupé utility''' або '''Ute''' (прыклад — [[Holden Ute]]) — у Аўстраліі так называюць папулярныя там нізкія двухдзверныя пікапы са спартыўным іміджам на базе седанаў; * '''Sport Utility Coupé''' (прыклад — трохдзверны варыянт [[Suzuki Grand Vitara]]) — у [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] часам так называюць двух/ трохдзверны [[пазадарожнік]] з скарочанай колавай базай; === Гістарычныя падтыпы === [[Файл:De_Soto_Club_Coupe_1947.jpg|злева|міні|220x220пкс|Аўтамабіль De Soto канца 1940-х гадоў з кузавам Club Coupe (пяціакеннае).]] [[Файл:De_Soto_De_Luxe_Business_Coupe_1948.jpg|злева|міні|220x220пкс|Звычайнае купэ De Soto тых жа гадоў (трохакеннае).]] Існавалі таксама такія гістарычныя разнавіднасці кузава «купэ», як: * '''Club coupé '''— купэ з поўнапамерным заднім сядзеннем; нягледзячы на назву, дэ-факта гэта двухдзверны седан, хоць і з трохі «зрэзаным» заднім пасажырскім аддзяленнем, а «сапраўдныя» кузавы «купэ» ў тыя гады мелі толькі адзін рад сядзенняў. Некаторыя фірмы для абазначэння такіх кузаваў выкарыстоўвалі тэрмін ''Sedan Coupe'' (даслоўна — ''«седаннае купэ»''), падкрэсліваючы яго прамежкавы паміж купэ і двухдзверным седанам характар. Ад звычайнага двухдзвернага седана такія аўтамабілі адрозніваліся дэталямі дызайну — звычайна больш спусцістым дахам над заднім сядзеннем, нахіленай наперад цэнтральнай стойкай, не было паваротных фортачак або апускнога шкла ў задніх вокнах. Гэты тып праіснаваў да 1950-х гадоў. * '''Business coupé''' — двухдзверны кузаў з пустой пляцоўкай для грузаў замест задняга сядзення, або з лёгказдымным заднім сядзеннем, прызначаны для вандроўных коміваяжораў. Такія аўтамабілі выпускаліся для найбольш эканомных пакупнікоў і коміваяжораў, якія выкарыстоўвалі іх у якасці грузапасажырскага аўтамабіля, яны мелі самую нізкую камплектацыю з даступных і паніжаны ўзровень аздаблення (абіўка салона з таннай тканіны, афарбоўка замест храміроўкі, і г. д.) Так як такія кузавы ствараліся на аснове кузава ''club coupe'', па сутнасці гэта таксама быў двухдзверны седан. Гэты тып праіснаваў да 1950-х гадоў. * '''Opéra coupé''' — са складнымі сядзеннямі, замацаванымі па баках кузава. * '''Sports coupé''' або '''berlinetta''' — іншая назва купэ-фастбэка з пакатай задняй сценкай кузава і адсутным альбо невыразна вылучаным трэцім візуальным аб’ёмам. * '''Combi coupé''' — камерцыйная (маркетынгавая) назва трохдзвернага [[Хэтчбэк|хэтчбэка]], з трэцімі дзверцамі ззаду. * '''Convertible аўтамабіль''' — купэ з мяккім складаным верхам, гэта значыць, па сучаснай тэрміналогіі — двухдзверны кабрыялет; гэты тэрмін выкарыстоўваўся для размежавання кабрыялетаў, якія мелі паўнавартаснае шкленне бакавых дзвярэй, і класічных родстэраў, якія такога не мелі (замест пад’ёмных шклоў на іх выкарыстоўваліся прысцяжныя брызентавыя шторкі з цэлулоідавымі або плёнкавымі акенцамі). * Таксама, па аналогіі з кузавам «[[седан]]», у мінулым вылучалі тыпы купэ па ліку вокнаў. У адрозненне ад седанаў, для якіх улічвалі толькі бакавыя вокны, у гэтым выпадку ўлічваліся бакавыя вокны ''і'' задняе. Адпаведна, вылучалі купэ '''трохваконнае''' — '''Three Window''' (два бакавыя вакны ў дзвярах, адно задняе) і '''пяціваконнае''' — '''Five Window''' (два бакавыя шклы ў дзвярах, два невялікіч шкельцы за імі і адно задняе). Гэтая класіфікацыя праіснавала да пасляваеннага часу, пасля чаго практычна перастала выкарыстоўвацца. === Лінгвістычныя асаблівасці ўжывання тэрміна === Аналаг французскага паходжаннем тэрміна «купэ» выкарыстоўваецца ў розных мовах свету, але існуюць некаторыя адмены ў тым, якія менавіта аўтамабілі ім пазначаюць, а таксама ў вымаўленні. У прыватнасці, у Паўночнай Амерыцы слова ''coupé'' звычайна вымаўляюць як [kup] (''«куп»'') — у той час, як у французскім арыгінале і Брытанскім англійскай яно вымаўляецца як [kuˈpeɪ] (''«купей»'')<ref>[http://dictionary.reference.com/browse/coupe DICTIONARY.]</ref>. == Маркетынгавыя назвы тыпаў кузаваў, якія змяшчаюць тэрмін «купэ» == === Coupé — двухдзверныя хардтопы === [[Файл:1956_Cadillac_Coupe_De_Ville_white.jpg|злева|міні|210x210пкс|Cadillac Аўтамабіль De Ville — [[De facto|дэ-факта]] двухдзверны [[хардтоп]].]] У [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] і [[Канада|Канадзе]] з распаўсюджваннем у 1950-я — 1960-я гады бясстоечных кузаваў тыпу [[хардтоп]] многія вытворцы аўтамабіляў сталі называць ''Coupé'' двухдзверныя хардтопы незалежна ад канфігурацыі кузава (які часта па сутнасці адпавядаў двухдзвернаму седану), а тэрмін '''Sedan''' выкарыстоўвалі толькі для двухдзверных мадэляў з цэнтральнай стойкай. Гэта працягвалася да самага знікнення хардтопаў у сярэдзіне 1970-х гадоў. === «Купэ» — двухдзверныя седаны === [[Файл:78capricecoupe.JPG|справа|міні|200x200пкс|1978 Chevrolet Caprice Coupé, па сутнасці звычайны двухдзверны седан.]] Нярэдка двухдзверны седан з цалкам поўнапамерным заднім сядзеннем у маркетынгавых мэтах пераймяноўваюць у «купэ». Так, двухдзверная версія мадэлі [[Ford Falcon]] выпуску 1966—1970 гадоў насіла назву «купэ» (дакладней, «club coupé» або «sports coupé», у залежнасці ад мадыфікацыі), хоць гэта быў самы сапраўдны двухдзверны седан, з цэнтральнай стойкай кузава і адзінай з чатырохдзвернай мадэллю колавай базай. Перайменаванне павінна было падкрэсліць спартыўнасць гэтай мадэлі, на фоне заняпаду цікавасці публікі да двухдзвернага седана як тыпу кузава ў выніку масавага распаўсюджвання двухдзверных хардтопаў. У наш час назіраецца падобная тэндэнцыя па перайменаванні двухдзверных седанаў у «купэ», як прыклад можна назваць двухдзверную мадыфікацыю амерыканскага варыянту [[Ford Focus]]. === Комбі-купэ, Combi coupé === Маркетынгавая назва трох — і пяцідзверных [[Хэтчбэк|ліфтбэкаў]] [[Saab Automobile AB|Saab]] мадэляў [[Saab 99]] і [[Saab 900]]. Гэтак жа нярэдка называюць трохдзверныя [[Хэтчбэк|хэтчбэкі]] са спартыўным ухілам. ==== «Чатырохдзвернае купэ», Four-door coupé ==== [[Файл:Rover_3.5_coupe_P5B_ca_1967_profile_shot_showing_lowered_roofline.jpg|міні|Rover P5 — гістарычнае чатырохдзвернае «купэ».]] [[Файл:2006-Mercedes-Benz-CLS55-AMG-2.jpg|міні|Mercedes-Benz CLS — сучасны чатырохдзверны седан у стылі «купэ».]] [[Файл:2012-03-07_Motorshow_Geneva_4430.JPG|справа|міні|[[BMW F13|BMW 6 серыі Гран Купэ]]]] Так часам пазначалі і абазначаюць чатырохдзверны седан або хардтоп з блізкімі да купэ прапорцыямі. Гэта ўмоўная, камерцыйная назва. Вядомы гістарычны выпадак выкарыстання гэтай назвы — [[Rover Company|Rover]] P5 мадэлі 1962—1973 гадоў у варыянце з нізкім узроўнем даху. У апошні час фірмы, якія спецыялізуюцца на выпуску спартыўных і напаўспартыўных аўтамабіляў прэміум класа, стварылі на рынку новы падклас аўтамабіляў, якія з’яўляюцца «падоўжаным» купэ або сінтэзам спартыўнага 2-дзвернага купэ і люкс-седана — чатырохдзвернае купэ. Яны могуць мець як 4 дзвярэй, так і 5-ю «дзверцу», якую некаторыя вытворцы кваліфікуюць як «вечка» (некаторыя каментатары часам блытаюць аўтамабілі гэтага класа з малымі [[SUV]]). Гэты клас прадстаўлены наступнымі мадэлямі: * [[Aston Martin Rapide]] — 5-дзверны ліфтбэк * [[Audi A7]] * [[Fisker Karma]] * [[Maserati Quattroporte]] — 4‑дзвернае купэ * [[Mercedes-Benz CLS]] * [[Porsche Panamera]] — 5‑дзверны фастбэк * [[Volkswagen Passat CC]] — 4-дзвернае купэ * [[BMW F13|BMW 6 серыі]] Гран Купэ * [http://en.wikipedia.org/wiki/Honda_Vigor Honda Vigor] — 4‑дзвярное купэ ==== Sport Activity Coupé ==== [[Файл:BMW_X6_front_20081002.jpg|злева|міні|200x200пкс|BMW X6]] Прыклад — [[BMW X6]]. Гэта [[пазадарожнік]] з лініяй даху тыпу «фастбэк», г. зн. плаўна спадальнай па меры набліжэння да задняй навісі, што, па заявах вытворцы, надае аўтамабілю вялікую візуальную спартыўнасць. Фактычна гэта звычайны «ліфтбэк», стараннямі маркетолагаў узведзены ў ранг «купэ». == Прыклады аўтамабіляў з кузавам купэ == * [[Aston Martin DB9]]; * [[Audi A5]]; * [[Bentley Continental]]; * [[Chevrolet Camaro]]; * [[Dodge Challenger]] ; * [[Ford Mustang]]; * [[Lotus Esprit]]; * [[Maserati GranTurismo]]; * [[Subaru BRZ]]; == Гл. таксама == * [[Тарга (кузаў)]] * [[Кабрыялет]] * [[Родстэр]] * [[Развіццё формы кузава легкавога аўтамабіля]] {{зноскі}} {{Тыпы аўтамабільных кузаваў}} [[Катэгорыя:Купэ (кузаў)]] [[Катэгорыя:Тыпы аўтамабільных кузаваў]] 6pn4j8xku2btq16xencju4cabojvdrl 0 351775 4162000 4057676 2022-07-19T19:13:43Z Ілля Касакоў 21245 wikitext text/x-wiki [[Файл:Nativity Church15.jpg|thumb|260px|Святая Пячора Каляд, праваслаўны прастол над месцам нараджэння [[Ісус Хрыстос|Збаўцы]]. [[Базіліка Нараджэння Хрыстова]] ў [[Віфлеем]]е.]] '''Пячора Раства''', '''Грот Нараджэння''', '''Святая Пячора''' — найвялікшая хрысціянская святыня, пячора ў скале, дзе [[Нараджэнне Хрыстова|нарадзіўся]] [[Ісус Хрыстос]] ад [[Багародзіца|Дзевы Марыі]]. Знаходзіцца пад [[амбон]]ам [[Базіліка Нараджэння Хрыстова|Базілікі Нараджэння Хрыстова]] ў [[Віфлеем]]е. У захаваўшыхся пісьмовых крыніцах упершыню згадана каля [[150]] года. Падземны храм размешчаны тут з часоў святой [[Святая Алена|Алены]]. Належыць [[Іерусалімская Праваслаўная Царква|Іерусалімскай Праваслаўнай Царкве]]. == Места Раства == [[Файл:Jesus birthplace in Bethlehem.jpg|thumb|200px|Срэбная зорка]] [[Файл:The Birth Place of Jesus.jpg|thumb|left|260px|Срэбная зорка пад прастолам адзначае месца, дзе нарадзіўся Хрыстос.]] Месца нараджэння Хрыста адзначана срэбнай зоркай, якая ўроблена ў падлогу і ўпрыгожана каштоўнымі камянямі. Зорка мае 14 прамянёў і сімвалізуе [[Віфліемская зорка|Віфліемскую зорку]]<ref name="бибиков">Святая земля. Исторический путеводитель по памятным местам Израиля, иордании и Ливана / Ред. М. В. Бибиков. М., 2000. С.96</ref>, унутры па кругу ідзе надпіс на латыні: «''Hic de virgine Maria Iesus Christus Natus est''» («Тут нарадзіўся Ісус Хрыстос ад Дзевы Марыі»). Над гэтай зоркай, у паўкруглай нішы, вісяць 16 [[лампада|лампад]], з якіх 6 належаць [[Іерусалімская Праваслаўная Царква|праваслаўным]], 6 [[Армянская апостальская царква|армянам]] і 4 [[Каталіцызм|каталікам]]. За гэтымі лампадамі, паўкругам на сцяне нішы, размешчаны невялікія праваслаўныя іконы. Яшчэ дзве невялікія шкляныя лампады проста стаяць на падлозе, адразу за зоркай, каля сцяны. Непасрэдна над месцам Нараджэння знаходзіцца праваслаўны мармуровы прастол. На гэтым прастоле маюць права здзяйсняць [[літургія|літургію]] толькі праваслаўныя і армяне. Спераду прастол абапіраецца на дзве маленькія мармуровыя калоны, а ў нішы над ім захаваліся невялікія фрагменты візантыйскай [[мазаіка|мазаікі]]<ref name="кавелин"/>. У той час, калі няма багаслужэння, прастол закрыты спецыяльнмі здымнымі кратамі. За прастолам, на сцяне ўмацаваны шэсць невялікіх праваслаўных іконаў. == Прыдзел Ясляў == [[Файл:Bethlehem BW 5.JPG|thumb|right|200px|[[Яслі Хрыстовы]].]] У паўднёвай частцы пячоры, злева ад увахода, знаходзіцца [[прыдзел]] [[Яслі Хрыстовы|Ясляў]]. Гэта адзіная частка пячоры, якая знаходзіцца ў распараджэнні каталікоў. Яна нагадвае маленькую капліцу памерам прыкладна 2×2 м, ці трохі болей, узровень падлогі там на дзве прыступкі ніжэй, чым у астатняй частцы пячоры. У гэтым прыдзеле, у правым баку ад увахода, знаходзіцца месца Ясляў, дзе быў пакладзены Хрыстос пасля нараджэння. Уласна Яслі — гэта кармушка для дамовых жывёл, якая была ў пячоры, іх Прасвятая Багародзіца з-за неабходнасці выкарыстоўвала як калыску. Унутраная частка Ясляў была вывязена як вялікая святыня ў [[Рым]] у царкву [[Санта-Марыя-Маджорэ]], там яна вядома пад назвай Sacra culla, Cunambulum ці Praesepe. Гэта было зроблена ў сярэдзіне [[VII стагоддзе|VII стагоддзя]], пры папу [[Тэадор I (Папа Рымскі)|Тэадоры I]], праз некалькі год пасля захопу [[Святая зямля|Святой зямлі]] мусульманамі, магчыма, для таго, каб не дапусціць ганьбавання святыні. Тая ж частка Ясляў, што засталася ў Віфляеме, была абкладзена мармурам і цяпер выглядае як паглыбленне ў падлозе, зробленае ў выглядзе калыскі, над якім гараць пяць незгасальных лампад. За гэтымі лампадамі, каля сцяны, пастаўлена невялікая ікона, на якой відаць [[Пакланенне пастухоў|пакланенне віфлеемскіх пастухоў]]<ref name="кавелин"/>. У прыдзеле Ясляў, злева ад увахода ў яго, усталяваны каталіцкі прастол [[Пакланенне вешчуноў|пакланення вешчуноў]]<ref name="тимаев">''Тимаев Н''. Иерусалим и Палестина. Гл. 85.</ref>. Размешчаны тут запрастольны абраз паказвае пакланенне вешчуноў Хрысту<ref name="кавелин"/>. == Апісанне пячоры == [[Файл:Grotto of the Nativity South Entrance.jpg|thumb|left|180px|Паўднёвая лесвіца ў Пячору Раства. Парфіравыя прыступкі VI стагоддзя, партал XII стагоддзя.]] Пячора мае памеры 12,3×3,5 м і 3 м у вышыню, гэта значыць што яна даволі вузкая і доўгая, арыентавана па лініі захад-усход. Месца Раства знаходзіцца ля яе ўсходняга канца. У пячору вядуць дзве лесвіцы часоў [[Юстыніян I|Юстыніяна Вялікага]]<ref name="бибиков"/>, паўночная і паўднёвая, кожная складаецца з 15 парфіравых прыступак. Паўночная лесвіца належыць каталікам, паўднёвая — праваслаўным і армянам, размешчаны яны ва ўсходняй частцы пячоры, сіметрычна, з абох бакоў яе. Звычайна паломнікі спускаюцца па паўднёвай лесвіцы, а паднімаюцца па паўночнай. Гэтыя ўваходы набылі свой цяперашні выгляд у [[XII стагоддзе|XII стагоддзі]], калі бронзавыя дзверы V—VI стагоддзяў былі заключаны ў мармуровыя [[партал]]ы, а [[Люнет (архітэктура)|люнеты]] над дзвярамі былі ўпрыгожаны разьбой па камені. Падлога і ніжняя частка пячоры ўпрыгожаны светлым мармурам, астатняе задрапіравана тканінай ці закрыта [[Габелен|шпалерамі]] [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]], па сценах развешаны іконы. Столь вельмі закурана, на ёй падвешаны 32 лампады, а ўсяго іх у пячоры 53, і гэтая лічба нязменная з даўніх часоў<ref name="кавелин">Архимандрит Леонид Кавелин. Старый Иерусалим и его окрестности. Из записок инока-паломника. М.:Индрик, 2008. С. 269—276</ref>. Пячора не мае прыроднага асвятлення, цяпер асвятляецца электрычнасцю і, часткова, лампадамі і свечкамі. У заходняй частцы пячоры ёсць дзверы, вядучыя ў паўночны бок сістэмы гротаў, размешчаных пад базілікай, у тым ліку ў грот, у якім жыў святы [[Еранім Стрыдонскі]]. Звычайна дзверы замкнёныя. Старажытная, срэбная з пазалотай, зорка была скрадзена ў [[1847]] годзе (невядома кім, хучэй за ўсё туркамі). Гэты крадзеж стаў новай падставай для ўзаемных крыўдаў праваслаўных грэкаў і каталікоў і нават часткова абудзіў у [[1948]] годзе «пытанне аб Святых мясцінах» (гл. [[Крымская вайна]]). Зорка, якую магчыма убачыць цяпер, была выраблена па дакладнаму ўзору старажытнай і замацавана ў [[1847]] годзе па загаду султана [[Абдул-Меджыд I|Абдул-Меджыда I]] і на яго сродкі<ref name="кавелин"/>. == Першыя згадванні аб пячоры == Кананічныя тэксты не кажуць аб пячоры напрамую. Аб тым, што Хрыстос нарадзіўся ў Віфлееме, паведамляюць евангелісты [[Лука, евангеліст|Лука]] і [[Матфей, евангеліст|Мацвей]], але ніводны з іх не згадвае пячору, толькі Лука ўскосна называе яе, кажучы, што Багародзіца ''«паклала Яго ў яслі, таму што не было ім месца ў гасцініцы»''. Найстаражытнейшы, верагодна, пісьмовы доказ аб пячоры як аб месцы Раства, які дайшоў да нас, належыць святому [[Юстын Мучанік|Юстыну Філосафу]]. У творы ''«Дыялог з Трыфанам Іудзеям»'', напісаным у [[150]]—[[155]] годзе, ён сцвяржае, што [[Святая Сям'я]] знайшла сховішча ў пячоры каля Віфлеема<ref>Калі ж немаўляці прыйшоў час нарадзіцца ў Віфлееме, то Іосіф, з-за недахопу ў тым паселішчы месца, дзе спыніцца, прыйшоў у адну пячору паблізу ад паселішча. І калі яны былі там, Марыя нарадзіла Хрыста і паклала Яго ў яслях, дзе і знайшлі Яго вяшчуны, якія прыйшлі з Аравіі. (Юстын Філосаф, [http://www.pages.ru/lsn/0502.php Дыялог з Трыфанам іудзеям]{{Недаступная спасылка}}, глава LXXVIII</ref>. Пячора, як месца Раства шматразова згадваецца ў [[апокрыф|апакрыфічным]] {{нп3|Протаевангелле Якава|Протаевангеллі Якава|ru|Протоевангелии Иакова}} (главы 18-21), напісаным, верагодна, каля [[150]] года. [[Арыген]] наведаў Віфлеем амаль за стагоддзе да будаўніцтва базілікі Раства, прыкладна ў [[238]] годзе<ref>Мортон Генри В. Святая земля. Путешествие по библейским местам. М.:Эксмо; СПб.:Мидгард, 2007. С.909</ref>. Пазней, у творы «{{нп3|Супраць Цэльса||ru|Против Цельса}}», напісаным каля [[247]] года, ён згадвае пячору ў Віфлееме, якую мясцовыя жыхары лічылі месцам Раства Хрыстова<ref>Дапусцім, што адносна нараджэння Ісуса ў Віфлееме нехта пажадае атрымаць пацверджанне яшчэ якім-небудзь іншым спосабам, незалежна ад прароцтва Міхея і сказання, запісанага вучнямі Ісуса ў Евангеллях: такі чалавек можа звярнуць увагу на тое, што згодна з Евангельскім сказаннем аб Яго нараджэнні сама пячора Віфлеемская паказвае на тое, дзе ён нарадзіўся, а таксама яслі пячорныя сведчаць аб тым, дзе Ён быў спавіты пялёнкамі. У тых месцах жывое яшчэ паданне аб гэтай падзеі, вядома таксама і ворагам веры, што ў той пячоры нарадзіўся Ісус, Якога шануюць і якому дзівяцца Хрысціяне<br />(Арыген, [http://www.biblicalstudies.ru/Lib?Father3/Origen7.html Супраць Цэльса]{{Недаступная спасылка}}, кніга I, глава LI).</ref>. == Паходжанне пячоры == [[Файл:Bethlehem woman in courtyard 1898.jpg|thumb|right|200px|Старажытны дом у Віфлееме,<br />фота 1898 года.]] Што гэта была за пячора і каму яна належала, невядома. Хучэй за ўсё, яна была натуральнага паходжання, а потым яе прыстасвалі для гаспадарчых патрэб, у тым ліку для ўтрымання свойскай жывёлы. У Віфлееме шмат якія са старых дамоў узведзены над пячорамі ў вапняковх скалах. Часта, у дамах, якія стаяць на схіле, першы паверх — гэта пячора, уваход у якую знаходзіцца на ўзроўні вуліцы. Гэты паверх выкарыстоўваўся як хлеў, а сям’я жыла на другім паверсе. Шмат якія з такіх памяшканняў мелі каменныя кармушкі ці яслі, выразаныя ў скале, а таксама жалезныя кольцы, каб было магчыма прывязаць жывёлу на ноч. Гэтыя пячоры, дакладна такія ж, як і грот Раства, выкарыстоўваліся для ўтрымання жывёлы аж да сярэдзіны [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]]. Магчыма, у адной з такіх пячор і нарадзіўся Хрыстос<ref>Мортон Генри В. Святая земля. Путешествие по библейским местам. М.:Эксмо; СПб.:Мидгард, 2007 °C. 174—176</ref>. == Галерэя == <center> <gallery mode="packed" perrow="4" heights="150px"> Файл:Cave of Nativity Entrance.jpg|<small>Паўночны ўваход у пячору Раства, унізе ідзе багаслужэнне</small> Файл:Grotto of the Nativity Orthodox Altar.jpg|<small>Праваслаўны алтар над месцам Раства ў пячоры</small> Файл:Grotto of the Nativity West Part.jpg|<small>Заходняя частка пячоры. Можна ўбачыць дзверы ў іншыя пячоры, размешчаныя пад царквой</small> Файл:Grotto of the Nativity South Entrance Lunette.jpg|Люнет паўднёвага ўвахода ў пячору Раства, XII стагоддзе, спадчына крыжакаў </gallery> </center> === Прыдзел Ясляў === <center> <gallery mode="packed" perrow="4" heights="150px"> Файл:Manger in Grotto of the Nativity.jpg|<small>Прыдзел Ясляў</small> Файл:Grotto of the Nativity Manger.jpg|<small>Немаўля Хрыстос на троне ў Яслях Хрыстовых. Каталіцкі прыдзел Ясляў у Калядныя дні</small> Файл:Grotto of the Nativity Catholic Altar.jpg|<small>Каталіцкі прыдзел Пакланення вешчуноў у прыдзеле Ясляў</small> Файл:Grotto of the Nativity Icon Above Manger.jpg|<small>Ікона непасрэдна над Яслямі</small> </gallery> </center> == Гл. таксама == * [[Нараджэнне Хрыстова]] * [[Базіліка Нараджэння Хрыстова]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Grotto of the Nativity|Пячора Раства}} {{Нараджэнне Хрыстова}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Нараджэнне Хрыстова]] [[Катэгорыя:Іерусалімская Праваслаўная Царква]] [[Катэгорыя:Геаграфія Евангелляў]] [[Катэгорыя:Месцы паломніцтва]] 1a0i265vobo4qzc8zakpu2c86e8dn8p 0 353827 4162110 3565642 2022-07-20T03:33:23Z VladimirZhV 9113 /* Спасылка */ wikitext text/x-wiki {{Музей |назва = Азербайджанская дзяржаўны музей музычнай культуры |sort = |арыгінал = {{lang-az|Azərbacan Musiqi Mədəniyyət Dövlət Muzeyi}} |выява = |памер = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 40|lat_min = 22|lat_sec = 22 |lon_dir = E|lon_deg = 49|lon_min = 50|lon_sec = 50 |region = |CoordScale = |профіль = |дата=<!--11 верасня--> |заснаваны = 1967 |падпарадкаваны = |месцазнаходжанне= [[Азербайджан]], [[Баку]], AZ 1001, Вул. Рашыда Бейбутова, 5 |наведвальнікі = |фонд = |агульная плошча = |выставачная плошча= |плошча запаснікаў = |дырэктар = |праезд = Ст. метро «Сахил» |тэлефон = (+99 412) 598-44-79; (+99 412) 498-81-84 |адкрыты = Аўторак - Нядзелю, 10.00 - 18.00 |білет = |спасылка = [http://www.musicmuseum.az Афіцыйны сайт] {{ref-az}} {{ref-ru}} {{ref-en}} |Commons = }} '''Азербайджанская дзяржаўны музей музычнай культуры''' ({{lang-az|Azərbacan Musiqi Mədəniyyət Dövlət Muzeyi}}) — створаны ў [[Баку]] [[1967]] годзе. Асноўныя мэты і задачы музея: збіранне, захоўванне, вывучэнне і папулярызацыя матэрыялаў, звязаных з музычнай гісторыяй Азербайджана. == Экспанаты == У фондзе музея сабрана звыш 20.000 экспанатаў.<ref>[http://uzeyirbook.musigi-dunya.az/ru/data.pl?id=56&lang=RU У музеі захоўваюцца больш за 20000 экспанатаў] {{ref-az}} {{ref-ru}}</ref> Сярод іх такія нацыянальныя музычныя інструменты як [[тар]], [[кяманча]], [[саз]], [[гаван]], [[гошанагара]], [[зурна]], ёй, а таксама незвычайныя інструменты накшталт аса — тар, аса-саз, а таксама [[грамафон]]ы, [[патэфон]]ы і [[грамплатівка|грампласцінкі]]. Тут захоўваюцца архівы оперных спевакоў — [[Сарабский Гусейн Кулі Мелік аглы|Г. Сарабского]], [[Мухтарова Фатьма Саттаривна|Ф. Мухтарава]], [[Багіраў Мамед Тагі Абас аглы|М. Багірава]] і інш. У музеі захоўваюцца аўтарскія нотныя рукапісы, асабістыя рэчы, запісы, афішы, праграмы, фотаздымкі, творы выяўленчага мастацтва, ноты, кнігі і іншыя экспанаты. {{Зноскі}} == Спасылка == * [http://www.musicmuseum.az Афіцыйны сайт] {{ref-az}} {{ref-ru}} {{ref-en}} * [http://uzeyirbook.musigi-dunya.az/ru/data.pl?id=56&lang=RU У музеі захоўваюцца больш за 20000 экспанатаў] {{ref-az}} {{ref-ru}} {{Баку ў тэмах}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Нацыянальныя музеі Азербайджана]] [[Катэгорыя:Музеі Баку]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1967 годзе]] [[Катэгорыя:1967 год у Азіі]] 6omgqoif96yko2vbjrau1yfbr7ch2ts 0 461481 4161981 4032683 2022-07-19T18:47:53Z Ілля Касакоў 21245 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Броз}} {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Ёванка Броз |арыгінал імя = {{lang-sr|Jованка Броз}} |выява = Fotografija Jovanke Broz crnaobela 6.jpg |апісанне выявы = |пасада = 1-я Лэдзі Югаславіі |перыядпачатак = [[14 студзеня]] [[1953]] |перыядканец = [[4 мая]] [[1980]] |сцяг = Flag of Yugoslavia (1946–1992).svg |сцяг2 = Emblem of SFR Yugoslavia.svg |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |пахавана = |імя пры нараджэнні = Ёванка Будзісаўлевіч |бацька = Мічэ Будзісаўлевіч |маці = Міліца Будзісаўлевіч |муж = |дзеці = няма |партыя = [[Саюз камуністаў Югаславіі]] |дзейнасць = грамадскі дзеяч |званне = [[падпалкоўнік]] |гады службы = 1941—1952 |прыналежнасць = {{Сцягафікацыя|СФРЮ}} ({{нп3|Народна-вызваленчая армія Югаславіі||ru|Народно-освободительная армия Югославии}}, [[Югаслаўская народная армія]] |род войскаў = сухапутныя войскі |веравызнанне = адсутнічае ([[Атэізм|атэіст]]) |узнагароды = |манаграма = |аўтограф = }} [[Файл:Jovanka_Broz.jpg|справа|міні|327x327пкс|Ёванка Броз у гады вайны]] [[Файл:Nixontito19712.jpg|справа|міні|250x250пкс|Лідары і першыя лэдзі Югаславіі і ЗША]] [[Файл:Jovanka_Broz_2009.jpg|справа|міні|250x250пкс|У 2009 годзе Ёванка Броз атрымала пашпарт Сербіі]] '''Ёванка Будзісаўлевіч-Броз''' ({{Lang-sr|Јованка Будисављевић Броз}}; [[7 снежня]] [[1924]], Печане — [[20 кастрычніка]] [[2013]] года, [[Бялград]]<ref>[http://www.blic.rs/Vesti/Drustvo/413957/Umrla-Jovanka-Broz Умрла Јованка Броз] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131109064625/http://www.blic.rs/Vesti/Drustvo/413957/Umrla-Jovanka-Broz |date=9 лістапада 2013 }}, ''Блиц''(серб.)</ref>) — першая лэдзі Сацыялістычнай Федэратыўнай Рэспублікі Югаславіі, удава першага і адзінага прэзідэнта Югаславіі [[Іосіп Броз Ціта|Іосіпа Броза Ціта]]. Была з ім у шлюбе з 1952 па 1980 гады (яго пятая жонка). Удзельніца Народна-вызваленчай вайны ў Югаславіі, падпалкоўнік Югаслаўскай народнай арміі. З’яўлялася адной з самых супярэчлівых жанчын Югаславіі і ўсяго XX стагоддзя, паколькі рэдка давала інтэрв’ю, а 25 гадоў свайго жыцця правяла пад хатнім арыштам (вызвалілася толькі ў 2000 годзе). == Біяграфія == === Раннія гады === Ёванка Будзісаўлевіч нарадзілася 7 снежня 1924 года ў вёсцы Печане ў [[Ліка|Ліцы]] (цяпер тэрыторыя [[Харватыя|Харватыі]]) у сям’і Мічэ і Міліце Будзісаўлевічаў (другое дзіця ў сям’і). Ва ўзросце 17 гадоў уступіла ў Саюз камуністаў Югаславіі, у тым жа ўзросце ўступіла ў партызанскі рух. У 1943 годзе былі забітыя яе брат Максім і бацька, а сама Ёванка ў адным з баёў была параненая ў нагу і захварэла на {{нп3|тыф||ru|тиф}}. Ва ўзросце 21 года яна атрымала два Ордэны «За адвагу» і памятны Партызанскі медаль 1941 года. Пазнаёмілася з Іосіпам Бамроз падчас {{нп3|Аперацыя «Ход канём»|дэсанту эсэсаўцаў на Дрвары|ru|Операция «Ход конём»}} ў 1944 годзе.<ref>{{Cite news|title=Јованка Броз поново у центру пажње|url=http://www.srpskadijaspora.info/vest.asp?id=7680|publisher=Srpskadijaspora.info|date=23. 9. 2006.|accessdate=9. 10. 2013.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203182441/http://www.srpskadijaspora.info/vest.asp?id=7680|archivedate=3 снежня 2013|deadurl=yes}}</ref> Падчас вайны Ёванка служыла ў {{нп3|1-я асобная югаслащская пяхотная брыгада|1-й югаслаўскай брыгадзе|ru|1-я отдельная югославская пехотная бригада}} савецкай арміі. === Знаёмства з Ціта === Якім чынам юная партызанка з Лікі стала жонкай лідара камуністаў Югаславіі, да гэтага часу невядома. Паводле афіцыйнай версіі, пасля завяршэння Другой сусветнай вайны міністр унутраных спраў [[Аляксандар Ранкавіч|Аляксандр Ранкавіч]] асабіста выбіраў сакратара Іосіпа Броза. З 50 кандыдатак Ранкавіч выбраў пяць дзяўчат і прадставіў іх Брозу, які і абраў Ёванку Будзісавлевіч (ёй было 24 гады). Гэтую версію пацвердзіў генерал {{нп3|Джока Ёваніч||ru|джоко Йованич}}, кіраўнік югаслаўскай контрразведкі, які сам прапаноўваў Ёванку на месца сакратара Ціта<ref name="vreme">-{http://www.vreme.com/cms/view.php?id}-=451714 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210423090028/https://www.vreme.com/cms/view.php?id%7D-=451714 |date=23 красавіка 2021 }}</ref>. Па іншай версіі, Ёванку прапанаваў {{нп3|Іван Краячыч||ru|Иван Краячич}}, прадстаўнік [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] у Югаславіі ў той час: па некаторых звестках, Ёванка таксама была завербаваная НКУС<ref name="vreme"/>. Па трэцяй версіі генерала {{нп3|Мар'ян Краньц|Мар'яна Краньца|ru|Марьян Краньц}}, Ёванка першапачаткова ўладкавалася медыцынскім работнікам у Іосіпа Броза, адказваючы за чысціню пакояў і медыцынскую дапамогу. Пасля таго, як у 1946 годзе памерла {{нп3|Давранака Пауновіч|Даворанка Пауновіч|ru|Паунович, Даворянка}}, трэцяя жонка Іосіпа Броза, Ёванка стала асабістым сакратаром Ціта па рэкамендацыі таго ж Краньца. === Першыя гады сямейнага жыцця === Да 1952 года Ёванка знаходзілася ў атачэнні Ціта і была фактычна яго палюбоўніцай. Па сведчанні {{нп3|Мілаван Джылас|Мілавана Джыласа|ru|Милован Джилас}}, аднаго з ідэолагаў рэвалюцыйнага руху ў Югаславіі, з кнігі «Зносіны з Ціта» ({{Lang-sr|Дружење са Титом}}) вынікае, што адносіны Ёванкі і Іосіпа былі даволі няпростымі. Яны фактычна былі адкрытыя ў 1951 годзе, калі Ціта лячыўся пасля запалення жоўцевага пузыра. Справа пахілілася да вяселля. Дакладная дата да гэтага часу застаецца прадметам дыскусій: вядома, што таемнае вянчанне адбылося [[15 красавіка]] [[1952]] года на віле Дунаўка ў [[Ілак|Ілку]]. Сведкамі на вяселлі былі [[Аляксандар Ранкавіч|Аляксандр Ранкавіч]] і {{нп3|Іван Гошняк|Іван Гошняк|ru|Иван Гошняк}}. Афіцыйна Ёванка Броз была прадстаўлена як першая лэдзі Югаславіі пасля сустрэчы з міністрам замежных спраў Вялікабрытаніі [[Энтані Ідэн]]ам. Паводле Джыласа, Ёванка не аказвала ніякага ўплыву на Ціта падчас прыняцця рашэнняў, праводзячы значную частку часу дома. Паводле Краньца, Ёванка даволі хутка пасля вяселля стала ўплываць на рашэнні мужа і нават спрабавала прысвоіць уладу<ref name="vreme"/>, хаця доказаў таго не было. Джылас таксама крытыкаваў Ёванку, але пераважна праз яе паводзіны. У 1968 годзе разам з мужам наведала СССР<ref>[http://soran1957.ru/?id=w20071030_1_26314 Визит Тито]</ref>. === Праблемы ў асабістым жыцці === Адносіны ў сям’і пачалі пагаршацца ў пачатку 1970-х гадоў, стаўшы прадметам вострых палітычных дыскусій. Ёванка сцвярджала, што спрабавала проста абараніць свайго састарэлага мужа ад розных агентаў, выправадзіўшы 10 з 11 міністраў СФРЮ як шпіёнаў. Праціўнікі Ёванкі сцвярджалі, што яна сама была шпіёнкай. У 1988 годзе, паводле заявы кіраўніцтва краіны, з 1974 па 1988 гады было праведзена 59 нарад, прысвечаных паводзінам жонкі Ціта. [[21 студзеня]] [[1974]] Ціта сам аддаў распараджэнне стварыць спецыяльную камісію па расследаванні «справы таварыша Ёванкі». Камісію ўзначаліў [[Рата Дуганіч]], туды ж увайшлі {{нп3|Стэван Дароньскій||ru|Стеван Дороньский}}, [[Тода Куртавіч]], {{нп3|Фадыль Ходжа||ru|Фадиль Ходжа}}, [[Мілаш Шумоня]], [[Джэміль Шарац]] і [[Іван Кукач]]. Ёванку абвінавачвалі ў шпіянажы на карысць СССР, раскрыцці дзяржаўнай таямніцы, змове з сербскім генералітэтам, перавышэнні паўнамоцтваў (незаконным прызначэнні і адхіленні ад працы вышэйшых службовых асоб), удзеле ў змове супраць [[Аляксандар Ранкавіч|Аляксандра Ранкавіча]], змове з генералам Джокам Ёванічам і спробе падрыхтоўкі дзяржаўнага перавароту і звяржэння Ціта. Аднак доказаў ніхто не мог прад’явіць: на думку большасці людзей, Ёванка не была ўблытана ні ў якія злачынствы, а яе падстаўлялі палітыкі, якія ўмелі маніпуляваць маршалам Ціта. Па словах Іва Этэравіча, асабістага фатографа Іосіпа Броза, галоўнымі правакатарамі ў Югаславіі былі {{нп3|Стане Доланц||ru|Стане Доланц}} і {{нп3|Нікола Любічыч||ru|Никола Любичич}}<ref name="vreme"/>. === Канчатковы разрыў === Да сярэдзіны 1970-х гадоў Ёванка амаль цалкам адышла ад свайго мужа, які апынуўся пад уплывам Доланца і Любічыча. У 1975 годзе яна не наведала з афіцыйным візітам некалькі краін, і па краіне пракаціліся чуткі аб сварцы і разрыве адносін. У красавіку таго ж года Ціта пакінуў сваю рэзідэнцыю на Вужыцкай вуліцы ў доме 15 і пераехаў у Белы двор. [[14 чэрвеня]] [[1977]] Ёванка апошні раз з’явілася на людзях падчас сустрэчы з прэм’ер-міністрам Нарвегіі {{нп3|Одвар Нурдлі|Одварам Нурдлі|ru|Одвар Нурдли}}. У канцы лета яе арыштавалі і пасадзілі пад хатні арышт без афіцыйнай аб’явы. Афіцыйна аб разводзе ніхто не паведамляў. === Смерць мужа і ізаляцыя === [[4 мая]] [[1980]] года ў [[Горад Любляна|Любляне]] пасля доўгай хваробы і стаднеўнай комы памёр Іосіп Броз Ціта, і ўся краіна пагрузілася ў жалобу. На {{нп3|Смерць і пахаванне Іосіпа Броз Ціта|пахаванні маршала|ru|Смерть и похороны Иосипа Броз Тито}} з’явілася і яго ўдава Ёванка. [[27 ліпеня]] [[1980]], праз тры месяцы пасля смерці кіраўніка дзяржавы, таемная паліцыя абшукала дом на Вужыцкай вуліцы, дзе жыла пара Броз, канфіскавала ўсю маёмасць (па новым законе яе абвясцілі дзяржаўнай)<ref>[http://ria.ru/world/20131026/972782942.html Вдова Тито Йованка Броз похоронена в Белграде с воинскими почестями](руск.)</ref> і выправадзіла Ёванку з кватэры, адправіўшы яе на Бульвар свету ў дом 75 пад хатні арышт. Малодшай сястры Надзе забаранілі казаць аб тым, што адбылося, пагражаючы смерцю. Становішча Ёванкі было вельм благім: запасы ежы ў доме папаўняліся толькі раз у тыдзень. Ацяплення і гарачай вады ў доме не было<ref>[http://lenta.ru/news/2013/10/20/tito/ Скончалась вдова Иосипа Броз Тито](руск.)</ref>. У снежні 1985 года Ёванка звярнулася да дэпутатаў Саюзнай Скупшчыны ў адкрытым лісце з просьбай дапамагчы: {{пачатак цытаты}} Гэтая пакутлівая мітусня працягвалася з 11 гадзін раніцы і да глыбокай ночы. Раніцай яны некуды дзеліся. Нішто не дапамагло мне быць упэўненай, што гэта былі мае асабістыя лісты, рахункі і дакументы. Я была адна ў доме, а ўсе людзі, якія там працавалі, таксама некуды зніклі. Я была з дзесяццю незнаёмцамі і панічна іх баялася. Калі яны пачалі стукаць у дзверы, я папрасіла прыехаць сваю сястру Наду. Яна была прысутнай пры гэтай пакутлівай цырымоніі вобыску. Перад ад’ездам да мяне падышоў той Ніколіч і забараніў Надзе казаць аб тым, што яна бачыла, інакш яна заплаціць галавой. {{канец цытаты}} З тых часоў Ёванку больш ніхто не турбаваў. Рашэнне аб вызваленні Ёванкі не прыняў нават прыйшоўшы да ўлады [[Слабадан Мілошавіч]], і толькі ў 2000 годзе Ёванка пакінула сваю «турму» пасля распараджэння [[Воіслаў Каштуніца|Ваіслава Каштуніцы]]<ref>[http://lenta.ru/world/2001/02/17/tito/ Вдова Броз Тито освобождена из-под ареста спустя 25 лет] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131024033845/http://lenta.ru/world/2001/02/17/tito/ |date=24 кастрычніка 2013 }}(руск.)</ref>. У 2003 годзе ў гутарцы Ёванка заявіла, што яе муж не быў ні з чым звязаным і стараўся выратаваць яе жыццё. Яна паўтарала да канца дзён, што Доланц і Любічыч былі асноўнымі віноўнікамі таго, што адбылося. Нажаль, адсудзіць у дзяржавы канфіскаваную маёмасць Ёванка не змагла нават пасля адмены закона аб канфіскацыі, паколькі суд страціў адпаведныя дакументы. === Дакументы === У 2006 годзе міністр [[Расім Льяіч]] асабіста сустрэўся з Ёванкай<ref>{{Cite news|title={Titova udovica živi u bedi}|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4630978.stm|publisher=BBC News|date=20. 1. 2006.|accessdate=9. 10. 2013.}}</ref> і дапамог ёй атрымаць дакументы на жыллё, якіх у яе не было з моманту хатняга арышту. [[6 ліпеня]] [[2009]] года Ёванка Броз ўрачыста атрымала пашпарт грамадзяніна Сербіі з рук міністра ўнутраных спраў [[Івіца Дачыч|Івіцы Дачыча]] (там жа быў прысутны і Расім Льяіч, ужо міністр унутраных спраў)<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=trX-IfvENpA Jutjub MUP Srbije: Dačić uručio lična dokumenta Jovanki Broz], 06 July 2009</ref>. Ёванка падзякавала міністрам і пажартавала, што цяпер зноў пачне падарожнічаць за мяжу. === Хвароба і смерць === [[23 жніўня]] [[2013]] года Ёванка была тэрмінова шпіталізавана ў Клінічны цэнтр Бялграда ў цяжкім стане здароўя<ref>{{Cite news|title=Јованка Броз у тешком стању|author=E. V. N.|url=http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/drustvo/aktuelno.290.html:450445-Jovanka-Broz-u-teskom-stanju|publisher=[[Вечерње новости]]|accessdate=9. 10. 2013.}}</ref>: па паведамленнях цэнтра, быў выяўлены пачатковы сепсіс арганізма, у Ёванкі таксама выявілі пролежні і раны невядомага паходжання (як мяркуецца, ад анкалагічнага захворвання). Неўзабаве клініка па просьбе грамадства перастала паведамляць інфармацыю аб стане здароўя Ёванкі, спаслаўшыся на медычную таямніцу<ref>[http://www.inosmi.ru/world/20130907/212711907.html Грустная судьба вдовы Тито](руск.)</ref>. Урачы змагаліся за яе жыццё, аднак [[20 кастрычніка]] [[2013|2013 года]] Ёванка Броз памерла на 89-м годзе жыцця<ref>{{Cite news|title=Преминула Јованка Броз|author=РТС|url=http://www.rts.rs/page/stories/ci/story/124/%D0%94%D1%80%D1%83%D1%88%D1%82%D0%B2%D0%BE/1383170/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D1%83%D0%BB%D0%B0+%D0%88%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0+%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%B7.html|publisher=Радио Телевизија Србије|accessdate=20. 10. 2013.}}</ref>. Ёванка Броз была пахавана [[26 кастрычніка]] [[2013]] года ў «{{нп3|Дом кветак|Доме кветак|ru|Дом цветов}}» побач з мужам, згодна з яе апошняй воляй. Пахаванне адбылося з воінскімі ўшанаваннямі<ref>{{Cite news|title=Jovanka Broz sahranjena uz taktove pesme „Bela ćao“ haos na ulazu u Kuću cveća|url=http://www.blic.rs/Vesti/Tema-Dana/415378/Jovanka-Broz-sahranjena-uz-taktove-pesme-Bela-cao-haos-na-ulazu-u-Kucu-cveca|publisher=Blic|accessdate=26. 10. 2013.}}</ref>. == Узнагароды == Акрамя двух ордэнаў «За адвагу» і медаля Партызанскай памяці, Ёванка была ўзнагароджана Ордэнам Югаслаўскай зоркі з залатым вянком, Залатой зоркай ордэна братэрства і адзінства і Вялікім крыжам Ордэна «За заслугі» Францыі: указ аб гэтым падпісаў [[6 снежня]] [[1976]] года прэзідэнт Францыі [[Валеры Жыскар д'Эстэн]], узнагародзіўшы тым жа ордэнам і яе мужа<ref>{{Cite news|title=Povodom smrti Jovanke Broz: Nepravda ostaje|url=http://www.slobodnaevropa.org/content/jovanka-broz-povodom-njenen-smrti-nepravda-ostaje/25142483.html?fromExternalWidget=true|publisher=Radio Slobodna Evropa|accessdate=20. 10. 2013.}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonsCat}} * [https://web.archive.org/web/20080531040448/http://www.politika.co.yu/ilustro/2406/2.htm -{Ilustrovana Politika: Stalno me lažu}-], -{Mart}- 2005.(серб.) * [https://web.archive.org/web/20080531040654/http://www.politika.co.yu/ilustro/2407/2.htm -{Ilustrovana Politika: Dosta mi je komisija}-!], -{Mart}- 2005.(серб.) * [https://web.archive.org/web/20080620165701/http://www.politika.co.yu/ilustro/2408/3.htm -{Ilustrovana Politika: Nisam mogla mužu na grob da odem}-!], -{Mart}- 2005.(серб.) * [http://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/feljtoni.120.html?item_id=558 Јованка Броз — Цітова сувладарка («Вечерње навіны», сакавік 2007, фељтон)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200603181247/https://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/feljtoni.120.html?item_id=558 |date=3 чэрвеня 2020 }}(серб.) * [http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/reportaze/aktuelno.293.html:238533-Nikada-se-nisu--ni-rastajali Никада се нису ні растајали («Вечерње навіны», 27. април 2009)](серб.) * [http://www.blic.rs/drustvo.php?id=124213 Ставілі су ме ван закона («Бліц», 7. децембар 2009)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100122222625/http://www.blic.rs/drustvo.php?id=124213 |date=22 студзеня 2010 }}(серб.) * [http://www.youtube.com/watch?v=xP5rFI08lK0 Jutjub MUP Сербіі: U domu Jovanke Broz], 06 Ліпеня 2009(серб.) * [http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/aktuelno.293.html:354896-Nestale-Titove-najvrednije-stvari Нестале Титове највредније ствари («Вечерње навіны», 24. новембар 2011)](серб.) * [http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/teme/teme.97.html:tema-177-Jovanka-Broz Јованак Броз — сви чланци («Вечерње навіны»)](серб.) * [http://www.blic.rs/Vesti/Tema-Dana/413957/Srce-Jovanke-Broz-prestalo-da-kuca-u-1145-sati -{Srce Jovanke Broz prestalo da kuca u 11:45 sati}-](серб.) {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Броз Ёванка}} [[Катэгорыя:Жанчыны ў войнах]] [[Катэгорыя:Югаслаўскія партызаны]] [[Катэгорыя:Мужы і жонкі прэзідэнтаў]] lbcltm86tg6o6tn9hpriwxw7p4r6wg9 0 468477 4161854 2857968 2022-07-19T13:04:05Z 91.184.106.200 wikitext text/x-wiki {{Возера2 | Назва = Тбіліскае вадасховішча | Нацыянальная назва = | Выява = | Подпіс = | Упадаюць = | Выцякаюць = | Краіна = | Даўжыня = | Шырыня = 9 | Плошча = 2,85 | Вышыня над узроўнем мора = | Сярэдняя глыбіня = |lat_dir=N|lat_deg=41|lat_min=44|lat_sec=58 |lon_dir=E|lon_deg=44|lon_min=50|lon_sec=44 |region = |CoordScale = | Плошча вадазбору = | Пазіцыйная карта 1 = Грузія | Пазіцыйная карта 2 = | Катэгорыя на Вікісховішчы = Tbilisi sea }} '''Тбіліскае вадасховішча''' ({{lang-ka|თბილისის წყალსაცავი}}; неафіцыйна — ''Тбіліскае мора'') — вадасховішча, размешчанае ў паўночна-ўсходняй частцы [[Тбілісі]]. Створана ў 1952 годзе шляхам затаплення водамі ракі [[Рака Іоры|Іоры]] трох горка-салёных азёр. Даўжыня дасягае 9 км, а шырыня — 3 км. Максімальная глыбіня 45 м, сярэдняя глыбіня 26,6 м. Напаўненне вадасховішча адбываецца вясной, летам і восенню вада з вадасховішча інтэнсіўна выкарыстоўваецца, за-за чаго сезоннае ваганне глыбіні складае 7—10 м. Вадасховішча ўваходзіць у Самгорскую арашальную сістэму. Берагі вадаёма шырока выкарыстоўваюцца ў рэкрэацыйных мэтах. Да паўночна-заходняй часткі вадасховішча прылягае раён Тэвз, побач размяшчаецца нацыянальны парк Тбілісі. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Тбілісі]] cqnvoqzil9aeg6mkhy48l1iknav45vw 0 469015 4161886 4150098 2022-07-19T14:59:01Z Aliaksandr y 31970 /* Спіс пераможцаў агульнай класіфікацыі */ wikitext text/x-wiki {{Велагонка |назва=Тур Польшчы |бягучае_спаборніцтва = Тур Польшчы 2020 |выява=[[Файл:Zdjęcie zrobione podczas III etapu 70, Jubileuszowego Tour de Pologne w Krakowie.jpg|200x200пкс]] |дата=[[жнівень]] |рэгіён={{POL}} |беларуская_назва= |мясцовыя_назвы={{lang-pl|Wyścig Dookoła Polski}} |іншыя_назвы={{lang-fr|Tour de Pologne}} |дысцыпліна=[[Шашэйны веласпорт]] |спаборніцтва=[[UCI World Tour]] |тып=Шматдзённая велагонка |арганізатар=Lang Team |першая=1928 |нумар=74 |першы_пераможца={{s|{{Сцяг Польшчы}} Фелікс Венцэк}} |рэкорд_перамог=3 перамогі: <br> {{s|{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі}}<br> {{s|{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Вянцкоўскі}}<br> {{s|{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі}} |апошні_пераможца={{s|{{Сцяг Расіі}} Павел Сівакоў}} }} '''Тур Польшчы''' — штогадовая [[Шашэйны веласпорт|шашэйная]] шматдзённая велагонка па дарогах [[Польшча|Польшчы]]. Першая гонка адбылася ў [[1928|1928 годзе]]. Уваходзіць у лік велагонак UCI World Tour. == Гісторыя == Першы Тур Польшчы адбыўся ў верасні [[1928]] года, яго арганізатарамі былі Таварыства веласіпедыстаў [[Горад Варшава|Варшавы]] і [[Горад Кракаў|кракаўская]] [[газета]] «Спартыўны агляд». У ім прыняў удзел 71 веласіпедыст. Да [[1992|1992 года]] ў спаборніцтвах прымалі ўдзел аматары. У [[1993|1993 годзе]] арганізацыяй тура заняўся срэбны прызёр [[Летнія Алімпійскія гульні 1980|маскоўскай Алімпіяды]] Чэслаў Ланг. Пад яго кіраўніцтвам велагонка хутка набрала папулярнасць. У прафесійныя склады каманд-удзельніц тура сталі заяўляцца першыя велічыні сусветнага веласпорту. У [[2004|2004 годзе]] UCI прысвоіў туру катэгорыю 2.2, а ў [[2005|2005 годзе]] ўключыў у склад UCI ProTour<ref>[http://tourdepologne.pl/t/historia,content/ Historia Tour de Pologne] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120104010917/http://tourdepologne.pl/t/historia,content/ |date=4 студзеня 2012 }}</ref>. Тур Польшчы [[2008]] і [[2009]] гг. трансліраваліся тэлеканалам Eurosport 2 на дзевяці мовах у 40 краінах свету. == Класіфікацыі тура == * [[Файл:Jersey_yellow.svg|20x20пкс]] Генеральная — залік па лепшага часу праходжання этапаў. * [[Файл:Jersey_white.svg|20x20пкс]] Ачковая — залік па колькасці ачкоў на горных, спрынтарскіх адсечках і фінішах. * [[Файл:Jersey_violet.svg|20x20пкс]] Горная — залік па колькасці ачкоў на горных адсечках. * [[Файл:Jersey_red.svg|20x20пкс]] (па 2013 год)/[[Файл:Jersey_blue.svg|20x20пкс]] Спрынтарская — залік па колькасці ачкоў на спрынтэрскіх адсечках і фінішах. * Камандная — залік па лепшым часе праходжання этапаў некалькімі гоншчыкамі каманды. == Спіс пераможцаў агульнай класіфікацыі == {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! № ! Год ! Пераможца |- | 78 | 2021 |{{Сцяг Партугаліі}} Жуан Педру Алмейда |- | 77 | 2020 |{{Сцяг Бельгіі}} Рэмка Эвенепул |- | 76 | 2019 |{{Сцяг Расіі}} Павел Сівакоў |- | 75 | 2018 |{{Сцяг Польшчы}} Міхал Квяткоўскі |- | 74 | 2017 |{{Сцяг Бельгіі}} Дзілан Цёнс |- | 73 | 2016 |{{Сцяг Бельгіі}} Цім Веленс |- | 72 | 2015 |{{Сцяг Іспаніі}} Іён Ісагірэ |- | 71 | 2014 |{{Сцяг Польшчы}} Рафал Майка |- | 70 | 2013 |{{Сцяг Нідэрландаў}} Пітэр Венінг |- | 69 | 2012 |{{Сцяг ITA}} Марэно Мозэр |- | 68 | 2011 |{{Сцяг Славакіі}} Петэр Саган |- | 67 | 2010 |{{Сцяг Ірландыі}} Дэніэл Мартын |- | 66 | 2009 |{{Сцяг ITA}} Алясандра Балан |- | 65 | 2008 |{{Сцяг Германіі}} Енс Фойт |- | 64 | 2007 |{{Сцяг Бельгіі}} Ёхан Ван Зумерэн |- | 63 | 2006 |{{Сцяг Германіі}} Штэфан Шумахер |- | 62 | 2005 |{{Сцяг Люксембурга}} Кім Кірхен |- | 61 | 2004 |{{Сцяг Чэхіі}} Ондржэй Сосенка (2) |- | 60 | 2003 |{{Сцяг Польшчы}} Цэзары Замана |- | 59 | 2002 |{{Сцяг Францыі}} Ларэн Брашар |- | 58 | 2001 |{{Сцяг Чэхіі}} Ондржэй Сосенка |- | 57 | 2000 |{{Сцяг Польшчы}} Пётр Пжыдзял |- | 56 | 1999 |{{Сцяг Польшчы}} Томаш Бражына |- | 55 | 1998 |{{Сцяг Расіі}} Сяргей Іваноў |- | 54 | 1997 |{{Сцяг Швейцарыі}} Рольф Ярман |- | 53 | 1996 |{{Сцяг Расіі}} Вячаслаў Джаванян |- | 52 | 1995 |{{Сцяг Польшчы}} Збігнеў Спрух |- | 51 | 1994 |{{Сцяг ITA}} Маурыцыа Фандрыест |- | 50 | 1993 |{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі (3) |- | 49 | 1992 |{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі (2) |- | 48 | 1991 |{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі |- | 47 | 1990 |{{Сцяг Польшчы}} Мечыслаў Карловіч |- | 46 | 1989 |{{Сцяг Польшчы}} Марэк Врона |- | 45 | 1988 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі (3) |- | 44 | 1987 |{{Сцяг Польшчы}} Збігнеў Пёнтэк |- | 43 | 1986 |{{Сцяг Польшчы}} Марэк Кулас |- | 42 | 1985 |{{Сцяг Польшчы}} Марэк Лясьнеўскі |- | 41 | 1984 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі (2) |- | 40 | 1983 |{{Сцяг Польшчы}} Тадэвуш Краўчык |- | 39 | 1982 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі |- | 38 | 1981 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Бжэзны (2) |- | 37 | 1980 |{{Сцяг Польшчы}} Часлаў Ланг |- | 36 | 1979 |{{Сцяг Польшчы}} Хенрык Харуцкі |- | 35 | 1978 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Бжезны |- | 34 | 1977 |{{Сцяг Польшчы}} Лехаслаў Міхалак |- | 33 | 1976 |{{Сцяг Польшчы}} Януш Кавальскі |- | 32 | 1975 |{{Сцяг Польшчы}} Тадэвуш Мытнік |- | 31 | 1974 |{{Сцяг Бельгіі}} Андрэ Дэлкраа |- | 30 | 1973 |{{Сцяг Польшчы}} Люцьян Ліс |- | 29 | 1972 |{{Сцяг Іспаніі}} Хасэ Луіс Уеха |- | 28 | 1971 |{{Сцяг Польшчы}} Станіслаў Шозда |- | 27 | 1970 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Стахура |- | 26 | 1969 |{{Сцяг Польшчы}} Войцех Матусяк |- | 25 | 1968 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Кудра (2) |- | 24 | 1967 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Блаўдзін |- | 23 | 1966 |{{Сцяг Польшчы}} Юзэф Гаўлічэк |- | 22 | 1965 |{{Сцяг Польшчы}} Юзэф Бекер |- | 21 | 1964 |{{Сцяг Польшчы}} Раймунд Зяліньскі |- | 20 | 1963 |{{Сцяг Польшчы}} Станіслаў Газда |- | 19 | 1962 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Кудра |- | 18 | 1961 |{{Сцяг Польшчы}} Хенрык Кавальскі (2) |- | 17 | 1960 |{{Сцяг Бельгіі}} Ражэ Дзіркен |- | 16 | 1959 |{{Сцяг Польшчы}} Веслаў Падабас |- | 15 | 1958 |{{Сцяг Польшчы}} Багуслаў Фарнальчык |- | 14 | 1957 |{{Сцяг Польшчы}} Хенрык Кавальскі |- | 13 | 1956 |{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Венцкоўскі (3) |- | 12 | 1955 |{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Венцкоўскі (2) |- | 11 | 1954 |{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Венцкоўскі |- | 10 | 1953 |{{Сцяг Польшчы}} Мечыслаў Вільчэўскі |- | 9 | 1952 |{{Сцяг Польшчы}} Вацлаў Войцык (2) |- | 8 | 1949 |{{Сцяг ITA}} Франчэска Лакатэлі |- | 7 | 1948 |{{Сцяг Польшчы}} Вацлаў Войцык |- | 6 | 1947 |{{Сцяг Польшчы}} Станіслаў Гжэлак |- | 5 | 1939 |{{Сцяг Польшчы}} Балеслаў Напірала (2) |- | 4 | 1937 |{{Сцяг Польшчы}} Балеслаў Напірала |- | 3 | 1933 |{{Сцяг Польшчы}} Ежы Ліпіньскі |- | 2 | 1929 |{{Сцяг Польшчы}} Юзэф Стэфаньскі |- | 1 | [[1928]] |{{Сцяг Польшчы}} Фелікс Венцэк |} {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.tourdepologne.pl/# Афіцыйны сайт](польск.)&nbsp; {{Шашэйныя велагонкі}} [[Катэгорыя:Спаборніцтвы па веласіпедным спорце]] [[Катэгорыя:Велагонкі ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Тур Польшчы|*]] tu0leem2kpitgispzqkuwce6wir3jjh 4161887 4161886 2022-07-19T14:59:50Z Aliaksandr y 31970 wikitext text/x-wiki {{Велагонка |назва=Тур Польшчы |бягучае_спаборніцтва = Тур Польшчы 2020 |выява=[[Файл:Zdjęcie zrobione podczas III etapu 70, Jubileuszowego Tour de Pologne w Krakowie.jpg|200x200пкс]] |дата=[[жнівень]] |рэгіён={{POL}} |беларуская_назва= |мясцовыя_назвы={{lang-pl|Wyścig Dookoła Polski}} |іншыя_назвы={{lang-fr|Tour de Pologne}} |дысцыпліна=[[Шашэйны веласпорт]] |спаборніцтва=[[UCI World Tour]] |тып=Шматдзённая велагонка |арганізатар=Lang Team |першая=1928 |нумар=76 |першы_пераможца={{s|{{Сцяг Польшчы}} Фелікс Венцэк}} |рэкорд_перамог=3 перамогі: <br> {{s|{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі}}<br> {{s|{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Вянцкоўскі}}<br> {{s|{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі}} |апошні_пераможца={{s|{{Сцяг Партугаліі}} Жуан Педру Алмейда}} }} '''Тур Польшчы''' — штогадовая [[Шашэйны веласпорт|шашэйная]] шматдзённая велагонка па дарогах [[Польшча|Польшчы]]. Першая гонка адбылася ў [[1928|1928 годзе]]. Уваходзіць у лік велагонак UCI World Tour. == Гісторыя == Першы Тур Польшчы адбыўся ў верасні [[1928]] года, яго арганізатарамі былі Таварыства веласіпедыстаў [[Горад Варшава|Варшавы]] і [[Горад Кракаў|кракаўская]] [[газета]] «Спартыўны агляд». У ім прыняў удзел 71 веласіпедыст. Да [[1992|1992 года]] ў спаборніцтвах прымалі ўдзел аматары. У [[1993|1993 годзе]] арганізацыяй тура заняўся срэбны прызёр [[Летнія Алімпійскія гульні 1980|маскоўскай Алімпіяды]] Чэслаў Ланг. Пад яго кіраўніцтвам велагонка хутка набрала папулярнасць. У прафесійныя склады каманд-удзельніц тура сталі заяўляцца першыя велічыні сусветнага веласпорту. У [[2004|2004 годзе]] UCI прысвоіў туру катэгорыю 2.2, а ў [[2005|2005 годзе]] ўключыў у склад UCI ProTour<ref>[http://tourdepologne.pl/t/historia,content/ Historia Tour de Pologne] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120104010917/http://tourdepologne.pl/t/historia,content/ |date=4 студзеня 2012 }}</ref>. Тур Польшчы [[2008]] і [[2009]] гг. трансліраваліся тэлеканалам Eurosport 2 на дзевяці мовах у 40 краінах свету. == Класіфікацыі тура == * [[Файл:Jersey_yellow.svg|20x20пкс]] Генеральная — залік па лепшага часу праходжання этапаў. * [[Файл:Jersey_white.svg|20x20пкс]] Ачковая — залік па колькасці ачкоў на горных, спрынтарскіх адсечках і фінішах. * [[Файл:Jersey_violet.svg|20x20пкс]] Горная — залік па колькасці ачкоў на горных адсечках. * [[Файл:Jersey_red.svg|20x20пкс]] (па 2013 год)/[[Файл:Jersey_blue.svg|20x20пкс]] Спрынтарская — залік па колькасці ачкоў на спрынтэрскіх адсечках і фінішах. * Камандная — залік па лепшым часе праходжання этапаў некалькімі гоншчыкамі каманды. == Спіс пераможцаў агульнай класіфікацыі == {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! № ! Год ! Пераможца |- | 78 | 2021 |{{Сцяг Партугаліі}} Жуан Педру Алмейда |- | 77 | 2020 |{{Сцяг Бельгіі}} Рэмка Эвенепул |- | 76 | 2019 |{{Сцяг Расіі}} Павел Сівакоў |- | 75 | 2018 |{{Сцяг Польшчы}} Міхал Квяткоўскі |- | 74 | 2017 |{{Сцяг Бельгіі}} Дзілан Цёнс |- | 73 | 2016 |{{Сцяг Бельгіі}} Цім Веленс |- | 72 | 2015 |{{Сцяг Іспаніі}} Іён Ісагірэ |- | 71 | 2014 |{{Сцяг Польшчы}} Рафал Майка |- | 70 | 2013 |{{Сцяг Нідэрландаў}} Пітэр Венінг |- | 69 | 2012 |{{Сцяг ITA}} Марэно Мозэр |- | 68 | 2011 |{{Сцяг Славакіі}} Петэр Саган |- | 67 | 2010 |{{Сцяг Ірландыі}} Дэніэл Мартын |- | 66 | 2009 |{{Сцяг ITA}} Алясандра Балан |- | 65 | 2008 |{{Сцяг Германіі}} Енс Фойт |- | 64 | 2007 |{{Сцяг Бельгіі}} Ёхан Ван Зумерэн |- | 63 | 2006 |{{Сцяг Германіі}} Штэфан Шумахер |- | 62 | 2005 |{{Сцяг Люксембурга}} Кім Кірхен |- | 61 | 2004 |{{Сцяг Чэхіі}} Ондржэй Сосенка (2) |- | 60 | 2003 |{{Сцяг Польшчы}} Цэзары Замана |- | 59 | 2002 |{{Сцяг Францыі}} Ларэн Брашар |- | 58 | 2001 |{{Сцяг Чэхіі}} Ондржэй Сосенка |- | 57 | 2000 |{{Сцяг Польшчы}} Пётр Пжыдзял |- | 56 | 1999 |{{Сцяг Польшчы}} Томаш Бражына |- | 55 | 1998 |{{Сцяг Расіі}} Сяргей Іваноў |- | 54 | 1997 |{{Сцяг Швейцарыі}} Рольф Ярман |- | 53 | 1996 |{{Сцяг Расіі}} Вячаслаў Джаванян |- | 52 | 1995 |{{Сцяг Польшчы}} Збігнеў Спрух |- | 51 | 1994 |{{Сцяг ITA}} Маурыцыа Фандрыест |- | 50 | 1993 |{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі (3) |- | 49 | 1992 |{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі (2) |- | 48 | 1991 |{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі |- | 47 | 1990 |{{Сцяг Польшчы}} Мечыслаў Карловіч |- | 46 | 1989 |{{Сцяг Польшчы}} Марэк Врона |- | 45 | 1988 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі (3) |- | 44 | 1987 |{{Сцяг Польшчы}} Збігнеў Пёнтэк |- | 43 | 1986 |{{Сцяг Польшчы}} Марэк Кулас |- | 42 | 1985 |{{Сцяг Польшчы}} Марэк Лясьнеўскі |- | 41 | 1984 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі (2) |- | 40 | 1983 |{{Сцяг Польшчы}} Тадэвуш Краўчык |- | 39 | 1982 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі |- | 38 | 1981 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Бжэзны (2) |- | 37 | 1980 |{{Сцяг Польшчы}} Часлаў Ланг |- | 36 | 1979 |{{Сцяг Польшчы}} Хенрык Харуцкі |- | 35 | 1978 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Бжезны |- | 34 | 1977 |{{Сцяг Польшчы}} Лехаслаў Міхалак |- | 33 | 1976 |{{Сцяг Польшчы}} Януш Кавальскі |- | 32 | 1975 |{{Сцяг Польшчы}} Тадэвуш Мытнік |- | 31 | 1974 |{{Сцяг Бельгіі}} Андрэ Дэлкраа |- | 30 | 1973 |{{Сцяг Польшчы}} Люцьян Ліс |- | 29 | 1972 |{{Сцяг Іспаніі}} Хасэ Луіс Уеха |- | 28 | 1971 |{{Сцяг Польшчы}} Станіслаў Шозда |- | 27 | 1970 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Стахура |- | 26 | 1969 |{{Сцяг Польшчы}} Войцех Матусяк |- | 25 | 1968 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Кудра (2) |- | 24 | 1967 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Блаўдзін |- | 23 | 1966 |{{Сцяг Польшчы}} Юзэф Гаўлічэк |- | 22 | 1965 |{{Сцяг Польшчы}} Юзэф Бекер |- | 21 | 1964 |{{Сцяг Польшчы}} Раймунд Зяліньскі |- | 20 | 1963 |{{Сцяг Польшчы}} Станіслаў Газда |- | 19 | 1962 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Кудра |- | 18 | 1961 |{{Сцяг Польшчы}} Хенрык Кавальскі (2) |- | 17 | 1960 |{{Сцяг Бельгіі}} Ражэ Дзіркен |- | 16 | 1959 |{{Сцяг Польшчы}} Веслаў Падабас |- | 15 | 1958 |{{Сцяг Польшчы}} Багуслаў Фарнальчык |- | 14 | 1957 |{{Сцяг Польшчы}} Хенрык Кавальскі |- | 13 | 1956 |{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Венцкоўскі (3) |- | 12 | 1955 |{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Венцкоўскі (2) |- | 11 | 1954 |{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Венцкоўскі |- | 10 | 1953 |{{Сцяг Польшчы}} Мечыслаў Вільчэўскі |- | 9 | 1952 |{{Сцяг Польшчы}} Вацлаў Войцык (2) |- | 8 | 1949 |{{Сцяг ITA}} Франчэска Лакатэлі |- | 7 | 1948 |{{Сцяг Польшчы}} Вацлаў Войцык |- | 6 | 1947 |{{Сцяг Польшчы}} Станіслаў Гжэлак |- | 5 | 1939 |{{Сцяг Польшчы}} Балеслаў Напірала (2) |- | 4 | 1937 |{{Сцяг Польшчы}} Балеслаў Напірала |- | 3 | 1933 |{{Сцяг Польшчы}} Ежы Ліпіньскі |- | 2 | 1929 |{{Сцяг Польшчы}} Юзэф Стэфаньскі |- | 1 | [[1928]] |{{Сцяг Польшчы}} Фелікс Венцэк |} {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.tourdepologne.pl/# Афіцыйны сайт](польск.)&nbsp; {{Шашэйныя велагонкі}} [[Катэгорыя:Спаборніцтвы па веласіпедным спорце]] [[Катэгорыя:Велагонкі ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Тур Польшчы|*]] ll2456dlo1mc4e33pcdosjkc6gbs9h3 4161888 4161887 2022-07-19T15:00:04Z Aliaksandr y 31970 wikitext text/x-wiki {{Велагонка |назва=Тур Польшчы |бягучае_спаборніцтва = Тур Польшчы 2020 |выява=[[Файл:Zdjęcie zrobione podczas III etapu 70, Jubileuszowego Tour de Pologne w Krakowie.jpg|200x200пкс]] |дата=[[жнівень]] |рэгіён={{POL}} |беларуская_назва= |мясцовыя_назвы={{lang-pl|Wyścig Dookoła Polski}} |іншыя_назвы={{lang-fr|Tour de Pologne}} |дысцыпліна=[[Шашэйны веласпорт]] |спаборніцтва=[[UCI World Tour]] |тып=Шматдзённая велагонка |арганізатар=Lang Team |першая=1928 |нумар=78 |першы_пераможца={{s|{{Сцяг Польшчы}} Фелікс Венцэк}} |рэкорд_перамог=3 перамогі: <br> {{s|{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі}}<br> {{s|{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Вянцкоўскі}}<br> {{s|{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі}} |апошні_пераможца={{s|{{Сцяг Партугаліі}} Жуан Педру Алмейда}} }} '''Тур Польшчы''' — штогадовая [[Шашэйны веласпорт|шашэйная]] шматдзённая велагонка па дарогах [[Польшча|Польшчы]]. Першая гонка адбылася ў [[1928|1928 годзе]]. Уваходзіць у лік велагонак UCI World Tour. == Гісторыя == Першы Тур Польшчы адбыўся ў верасні [[1928]] года, яго арганізатарамі былі Таварыства веласіпедыстаў [[Горад Варшава|Варшавы]] і [[Горад Кракаў|кракаўская]] [[газета]] «Спартыўны агляд». У ім прыняў удзел 71 веласіпедыст. Да [[1992|1992 года]] ў спаборніцтвах прымалі ўдзел аматары. У [[1993|1993 годзе]] арганізацыяй тура заняўся срэбны прызёр [[Летнія Алімпійскія гульні 1980|маскоўскай Алімпіяды]] Чэслаў Ланг. Пад яго кіраўніцтвам велагонка хутка набрала папулярнасць. У прафесійныя склады каманд-удзельніц тура сталі заяўляцца першыя велічыні сусветнага веласпорту. У [[2004|2004 годзе]] UCI прысвоіў туру катэгорыю 2.2, а ў [[2005|2005 годзе]] ўключыў у склад UCI ProTour<ref>[http://tourdepologne.pl/t/historia,content/ Historia Tour de Pologne] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120104010917/http://tourdepologne.pl/t/historia,content/ |date=4 студзеня 2012 }}</ref>. Тур Польшчы [[2008]] і [[2009]] гг. трансліраваліся тэлеканалам Eurosport 2 на дзевяці мовах у 40 краінах свету. == Класіфікацыі тура == * [[Файл:Jersey_yellow.svg|20x20пкс]] Генеральная — залік па лепшага часу праходжання этапаў. * [[Файл:Jersey_white.svg|20x20пкс]] Ачковая — залік па колькасці ачкоў на горных, спрынтарскіх адсечках і фінішах. * [[Файл:Jersey_violet.svg|20x20пкс]] Горная — залік па колькасці ачкоў на горных адсечках. * [[Файл:Jersey_red.svg|20x20пкс]] (па 2013 год)/[[Файл:Jersey_blue.svg|20x20пкс]] Спрынтарская — залік па колькасці ачкоў на спрынтэрскіх адсечках і фінішах. * Камандная — залік па лепшым часе праходжання этапаў некалькімі гоншчыкамі каманды. == Спіс пераможцаў агульнай класіфікацыі == {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! № ! Год ! Пераможца |- | 78 | 2021 |{{Сцяг Партугаліі}} Жуан Педру Алмейда |- | 77 | 2020 |{{Сцяг Бельгіі}} Рэмка Эвенепул |- | 76 | 2019 |{{Сцяг Расіі}} Павел Сівакоў |- | 75 | 2018 |{{Сцяг Польшчы}} Міхал Квяткоўскі |- | 74 | 2017 |{{Сцяг Бельгіі}} Дзілан Цёнс |- | 73 | 2016 |{{Сцяг Бельгіі}} Цім Веленс |- | 72 | 2015 |{{Сцяг Іспаніі}} Іён Ісагірэ |- | 71 | 2014 |{{Сцяг Польшчы}} Рафал Майка |- | 70 | 2013 |{{Сцяг Нідэрландаў}} Пітэр Венінг |- | 69 | 2012 |{{Сцяг ITA}} Марэно Мозэр |- | 68 | 2011 |{{Сцяг Славакіі}} Петэр Саган |- | 67 | 2010 |{{Сцяг Ірландыі}} Дэніэл Мартын |- | 66 | 2009 |{{Сцяг ITA}} Алясандра Балан |- | 65 | 2008 |{{Сцяг Германіі}} Енс Фойт |- | 64 | 2007 |{{Сцяг Бельгіі}} Ёхан Ван Зумерэн |- | 63 | 2006 |{{Сцяг Германіі}} Штэфан Шумахер |- | 62 | 2005 |{{Сцяг Люксембурга}} Кім Кірхен |- | 61 | 2004 |{{Сцяг Чэхіі}} Ондржэй Сосенка (2) |- | 60 | 2003 |{{Сцяг Польшчы}} Цэзары Замана |- | 59 | 2002 |{{Сцяг Францыі}} Ларэн Брашар |- | 58 | 2001 |{{Сцяг Чэхіі}} Ондржэй Сосенка |- | 57 | 2000 |{{Сцяг Польшчы}} Пётр Пжыдзял |- | 56 | 1999 |{{Сцяг Польшчы}} Томаш Бражына |- | 55 | 1998 |{{Сцяг Расіі}} Сяргей Іваноў |- | 54 | 1997 |{{Сцяг Швейцарыі}} Рольф Ярман |- | 53 | 1996 |{{Сцяг Расіі}} Вячаслаў Джаванян |- | 52 | 1995 |{{Сцяг Польшчы}} Збігнеў Спрух |- | 51 | 1994 |{{Сцяг ITA}} Маурыцыа Фандрыест |- | 50 | 1993 |{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі (3) |- | 49 | 1992 |{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі (2) |- | 48 | 1991 |{{Сцяг Польшчы}} Дарыюш Бараноўскі |- | 47 | 1990 |{{Сцяг Польшчы}} Мечыслаў Карловіч |- | 46 | 1989 |{{Сцяг Польшчы}} Марэк Врона |- | 45 | 1988 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі (3) |- | 44 | 1987 |{{Сцяг Польшчы}} Збігнеў Пёнтэк |- | 43 | 1986 |{{Сцяг Польшчы}} Марэк Кулас |- | 42 | 1985 |{{Сцяг Польшчы}} Марэк Лясьнеўскі |- | 41 | 1984 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі (2) |- | 40 | 1983 |{{Сцяг Польшчы}} Тадэвуш Краўчык |- | 39 | 1982 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Мяжэеўскі |- | 38 | 1981 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Бжэзны (2) |- | 37 | 1980 |{{Сцяг Польшчы}} Часлаў Ланг |- | 36 | 1979 |{{Сцяг Польшчы}} Хенрык Харуцкі |- | 35 | 1978 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Бжезны |- | 34 | 1977 |{{Сцяг Польшчы}} Лехаслаў Міхалак |- | 33 | 1976 |{{Сцяг Польшчы}} Януш Кавальскі |- | 32 | 1975 |{{Сцяг Польшчы}} Тадэвуш Мытнік |- | 31 | 1974 |{{Сцяг Бельгіі}} Андрэ Дэлкраа |- | 30 | 1973 |{{Сцяг Польшчы}} Люцьян Ліс |- | 29 | 1972 |{{Сцяг Іспаніі}} Хасэ Луіс Уеха |- | 28 | 1971 |{{Сцяг Польшчы}} Станіслаў Шозда |- | 27 | 1970 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Стахура |- | 26 | 1969 |{{Сцяг Польшчы}} Войцех Матусяк |- | 25 | 1968 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Кудра (2) |- | 24 | 1967 |{{Сцяг Польшчы}} Анджэй Блаўдзін |- | 23 | 1966 |{{Сцяг Польшчы}} Юзэф Гаўлічэк |- | 22 | 1965 |{{Сцяг Польшчы}} Юзэф Бекер |- | 21 | 1964 |{{Сцяг Польшчы}} Раймунд Зяліньскі |- | 20 | 1963 |{{Сцяг Польшчы}} Станіслаў Газда |- | 19 | 1962 |{{Сцяг Польшчы}} Ян Кудра |- | 18 | 1961 |{{Сцяг Польшчы}} Хенрык Кавальскі (2) |- | 17 | 1960 |{{Сцяг Бельгіі}} Ражэ Дзіркен |- | 16 | 1959 |{{Сцяг Польшчы}} Веслаў Падабас |- | 15 | 1958 |{{Сцяг Польшчы}} Багуслаў Фарнальчык |- | 14 | 1957 |{{Сцяг Польшчы}} Хенрык Кавальскі |- | 13 | 1956 |{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Венцкоўскі (3) |- | 12 | 1955 |{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Венцкоўскі (2) |- | 11 | 1954 |{{Сцяг Польшчы}} Мар’ян Венцкоўскі |- | 10 | 1953 |{{Сцяг Польшчы}} Мечыслаў Вільчэўскі |- | 9 | 1952 |{{Сцяг Польшчы}} Вацлаў Войцык (2) |- | 8 | 1949 |{{Сцяг ITA}} Франчэска Лакатэлі |- | 7 | 1948 |{{Сцяг Польшчы}} Вацлаў Войцык |- | 6 | 1947 |{{Сцяг Польшчы}} Станіслаў Гжэлак |- | 5 | 1939 |{{Сцяг Польшчы}} Балеслаў Напірала (2) |- | 4 | 1937 |{{Сцяг Польшчы}} Балеслаў Напірала |- | 3 | 1933 |{{Сцяг Польшчы}} Ежы Ліпіньскі |- | 2 | 1929 |{{Сцяг Польшчы}} Юзэф Стэфаньскі |- | 1 | [[1928]] |{{Сцяг Польшчы}} Фелікс Венцэк |} {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.tourdepologne.pl/# Афіцыйны сайт](польск.)&nbsp; {{Шашэйныя велагонкі}} [[Катэгорыя:Спаборніцтвы па веласіпедным спорце]] [[Катэгорыя:Велагонкі ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Тур Польшчы|*]] 8fx3p7jh8n627ld3nhm6ds9oqoi95g1 0 469460 4161857 3713037 2022-07-19T13:09:51Z Хомелка 6638 /* Сям’я */ удакладненне wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Залман Ліф ''' ({{ДН|||1900}} [[Мар’іна Горка]], [[Ігуменскі павет]], [[Мінская губерня]] — {{ДС|7|10|1950}}, [[Іерусалім]]) — ізраільскі картограф-фатограф беларускага яўрэйскага пахождання. Адзін з заснавальнікаў ізраільскай картаграфіі і [[фотаграмметрыя|фотаграмметрыі]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў г. Мар’іна Горка. У маладосці быў актывістам сіянісцкага руху. Вывучаў агратэхніку ў [[Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М. В. Ламаносава|Маскоўскім універсітэце]]. У 1924 годзе эміграваў у Эрэц-Ісраэль. Некалькі гадоў пазней быў прызначаны галоўным інжынерам Палестынскай землеўпарадкавальнай кампаніі. Быў дарадцам [[Д. Бэн-Гурыён]]а і кансультантам у міністэрстве замежных спраў [[Ізраіль|Ізраіля]] па пытаннях дзяржаўных меж. Быў чальцом дэлегацый Ізраіля на паседжаннях [[Генеральная Асамблея ААН|Генеральнай Асамблеі]] [[ААН]], а таксама на Лазанскай канферэнцыі 1949 года. У 1948 заснаваў Інстытут фотаметрыі ў Ерусаліме. Ім былі падрыхтаваны карты Эрэц-Ісраэль. == Сям’я == Яго ўнук {{нп3|Інам Ліф||da|Yinam Leef}} — вядомы ізраільскі кампазітар і дырыжор, а праўнучка {{нп3|Дафні Ліф|||Daphni Leef}} — ізраільская артыстка і палітычная актывістка. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.rujen.ru/index.php/%D0%9B%D0%98%D0%A4 ЛИФ] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ліф Залман}} [[Катэгорыя:Картографы]] [[Катэгорыя:Фатографы Ізраіля]] 03428sbw10hligej8vyz1x8qrjadhrj 0 471418 4162065 4124870 2022-07-19T21:54:56Z wikitext text/x-wiki {{ДД | імя = Анатоль Міхайлавіч Ісачэнка | тытул = [[Старшыня Магілёўскага абласнога выканаўчага камітэта]] | сцяг = Escut Oblast Mohilev.png | перыядпачатак = [[13 снежня]] [[2021]] | папярэднік = [[Леанід Канстанцінавіч Заяц|Леанід Заяц]] | прэзідэнт = [[Аляксандр Лукашэнка]] | тытул_2 = [[Старшыня Мінскага абласнога выканаўчага камітэта|Старшыня Мінскага аблвыканкама]] | сцяг_2 = Coat of Arms of Minsk province.svg | перыядпачатак_2 = [[4 ліпеня]] [[2017]] | перыядканец_2 = [[29 лістапада]] [[2019]] | папярэднік_2 = [[Сямён Барысавіч Шапіра|Сямён Шапіра]] | пераемнік_2 = [[Аляксандр Генрыхавіч Турчын|Аляксандр Турчын]] | прэзідэнт_2 = [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]] | узнагароды = {{Медаль За працоўныя заслугі, Беларусь}} }} '''Анато́ль Міха́йлавіч Іса́чанка''' ({{comment|нар.|нарадзіўся}} {{ДН|||1966}}) — [[Беларусь|беларускі]] [[дзяржаўны дзеяч]]. [[Старшыня Магілёўскага абласнога выканаўчага камітэта]] (з 2021 года). == Бiяграфiя == Нарадзіўся ў [[1966]] годзе ў вёсцы Кузнец [[Клінцоўскі раён|Клінцоўскага раёна]] [[Бранская вобласць|Бранскай вобласці]]. У [[1988]] годзе скончыў [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія|Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію]], у [[2005]] годзе — [[Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь|Акадэмію кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь]]. Працоўную дзейнасць пачаў старшым інжынерам калгаса «Савецкая Беларусь» у [[Горацкі раён|Горацкім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]]. Пасля займаў розныя кіруючыя пасады, з 2000 года — старшыня калгаса «Гарадзец» [[Шклоўскі раён|Шклоўскага раёна]]. У 2002—2004 гадах — намеснік, першы намеснік старшыні Шклоўскага райвыканкама, у 2004—2008 гадах — старшыня Кіраўскага райвыканкама, а з [[2008]] па [[2014]] год быў намеснікам [[Старшыня Магілёўскага абласнога выканаўчага камітэта|старшыні Магілёўскага аблвыканкама]] па сельскай гаспадарцы. У [[2014]]—[[2016]] гадах — старшыня Магілёўскага абласнога Савета дэпутатаў. [[16 снежня]] 2016 года быў прызначаны памочнікам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь па Мінскай вобласці<ref>{{cite web|url = http://mogilev-region.gov.by/news/anatoliy-isachenko-naznachen-pomoshchnikom-prezidenta-belarusi-glavnymi-inspektorom-po-minskoy|title = АНАТОЛИЙ ИСАЧЕНКО НАЗНАЧЕН ПОМОЩНИКОМ ПРЕЗИДЕНТА БЕЛАРУСИ - ГЛАВНЫМИ ИНСПЕКТОРОМ ПО МИНСКОЙ ОБЛАСТИ|first = |last = |author = |authorlink = |coauthors = |date = 15.12.2016|month = |year = |work = |publisher = Афіцыйны партал Магілёўскага аблвыканкама|location = |page = |pages = |at = |language = ru|trans_title = |format = |doi = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = |quote = |ref = |separator = |postscript = }}</ref>. З [[4 ліпеня]] [[2017]] года — [[старшыня Мінскага абласнога выканаўчага камітэта]]<ref>{{cite web|url = https://news.tut.by/economics/549856.html|title = Лукашенко назначил Исаченко губернатором Минской области|first = |last = |author = |authorlink = |coauthors = |date = 4.7.2017|month = |year = |work = |publisher = TUT.BY|location = |page = |pages = |at = |language = ru|trans_title = |format = |doi = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20180223232331/https://news.tut.by/economics/549856.html|archivedate = 23 лютага 2018|accessdate = |quote = |ref = |separator = |postscript = |deadurl = yes}}</ref>. Быў адстаўлены з пасады 29 лістапада 2019 года і неўзабаве прызначаны Прэзідэнтам у склад Савета Рэспублікі 7-га склікання, 8 снежня 2019 года быў абраны намеснікам старшыні Савета Рэспублікі. 13 снежня 2021 года прызначаны старшынёй Магілёўскага аблвыканкама<ref>[https://euroradio.fm/u-belarusi-pryznachany-novy-kiraunik-centrvybarkama] У Беларусі прызначаны новы кіраўнік Цэнтрвыбаркама</ref>. У эфіры «[[Беларусь 1]]» ад [[19 ліпеня]] [[2022]] года заявіў, што заробак у Магілёўскай вобласці нізкі і «абсалютна не дастатковы», але сітуацыя на рынку працы стабільная, бо «ёсць рабочыя месцы і чалавек пры жаданні можа заўсёды ўладкавацца». {{зноскі}} == Спасылкі == * {{cite web|url = https://mpravda.by/materialy/item/9091-rabotat-v-odnoy-svyazke.html|title = Работать в одной связке|first = |last = |author = |authorlink = |coauthors = |date = 19.12.2016|month = |year = |work = |publisher = Мінская праўда|location = |page = |pages = |at = |language = ru|trans_title = |format = |doi = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = |quote = |ref = |separator = |postscript = }} {{Старшыні Магілёўскага аблвыканкама}} {{Старшыні Мінскага аблвыканкама}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ісачанка Анатоль Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Старшыні калгасаў]] [[Катэгорыя:Памочнікі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь — інспектары па Мінскай вобласці]] [[Катэгорыя:Старшыні Кіраўскага раённага выканаўчага камітэта]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Магілёўскага абласнога Савета дэпутатаў 27-га склікання]] [[Катэгорыя:Намеснікі старшыні Магілёўскага абласнога выканаўчага камітэта]] [[Катэгорыя:Члены Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь 7-га склікання]] [[Катэгорыя:Старшыні Мінскага абласнога выканаўчага камітэта]] [[Катэгорыя:Старшыні мясцовых саветаў Беларусі]] 90329vabevsx17izy5ehcr93mkw3lwt 0 472062 4162097 3988899 2022-07-20T02:35:10Z CommonsDelinker 151 Replacing Hrozaŭ._Грозаў_(1917-18).jpg with [[File:Hrozaŭ,_Baharodzickaja._Грозаў,_Багародзіцкая_(1917-18).jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: name unification by uploader). wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = Касцёл |Беларуская назва = Касцёл у Гонар Зняцця Збаўцы з Крыжа |Арыгінальная назва = |Выява =Hrozaŭ, Baharodzickaja. Грозаў, Багародзіцкая (1917-18).jpg |Подпіс выявы =Былы касцёл у 1917 годзе |Шырыня выявы = |Сучасны статус = Зачынены |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = Грозава, Капыльскі раён |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 10|lat_sec = 10.85 |lon_dir = E|lon_deg = 27|lon_min = 19|lon_sec = 54.80 |region = BY |CoordScale = |На карце = Беларусь Мінская вобласць |Канфесія = Каталіцтва |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = Класіцызм з элементамі барока |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = 1968 |Пачатак будаўніцтва = 1801 |Заканчэнне будаўніцтва = 1805 |Рэліквіі = |Сучасны стан = Перабудаваны |Commons = Catholic church in Hrozaŭ }} '''Грозаўскі касцёл зняцця з крыжа Збавіцеля''' — былы каталіцкі касцёл у аграгарадку [[Грозава]] [[Капыльскі раён|Капыльскага раёна]]. == Гісторыя == [[Выява:Grozovo jewish heritage 01.jpg|250px|thumb|злева|Сучасны стан будынка былога касцёла]] Касцёл пабудаваны ў [[1802]] годзе з цэглы на месцы драўлянага касцёла на сродкі прадвадзіцеля дваранства [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] М. Барновіча. У [[1866]] закрыты «за возмутительное пение польских гимнов» і «согласно Высочайшему указу от 1 февраля 1800 г. о том, что римско-католическмй приход может существовать лишь там, где не менее 100 дворов прихожан». У [[1877]] годзе перабудаваны пад царкву. Дзвярныя і аконныя праёмы былі закладзены, прабіты новыя. [[Рызніца|Сакрысцію]] разабралі, зрабіўшы рызніцу пры дапамозе перагародкі, якая падзяліла апсіду на дзве часткі. Над цэнтральнай часткай паставілі пяцікупалле, над уваходам — высокую гранёную [[Званіца|званіцу]] з [[Шацёр, архітэктура|шатром]] і галоўкай. Новую царкву асвяцілі ў імя святога Мікалая і перанеслі з былой Мікалаеўскай царквы ўнікальны цудадзейны абраз [[Святы Мікалай|свяціцеля Мікалая]] (быў чаканены з суцэльнага сярэбранага ліста), падараваны раней існаваўшаму праваслаўнаму манастыру расійскім фельдмаршалам Б. П. Шарамецьевым у 1711 годзе. У [[1962]] царква зачынена. У [[1968]] годзе перабудавана пад клуб і праўленне калгаса. Па стане на 2017 год у будынку дзейнічае клуб.<ref>Кулагін А. М. Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; фатограф А. Л. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2008. — 488 с.: іл.</ref> У старажытнасці тут стаяў праваслаўны мужчынскі Мікалаеўскі манастыр, апякунамі якога былі слуцкія князі [[Алелькавічы]], якія заснавалі яго ў пачатку XVI ст. і надзялілі зямлёй і ўгоддзямі. У 1600 г. мясцовы праваслаўны памешчык М. Валадковіч, жадаючы абмежаваць уплыў каталіцызму, заснаваў у 100 сажнях ад ужо існуючага манастыра яшчэ адзін мужчынскі прыстанак у імя Іаана Багаслова. [[Выява:Фото путешествия по Беларуси 157.jpg|140px|thumb|злева|Крыж абаронцам [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]]]] Перад касцёлам стаіць крыж у памяць аб Другім грозаўскім палку [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]], які ўдзельнічаў у [[Слуцкае паўстанне|Слуцкім паўстанні]] ў лістападзе-снежні 1920 г. == Архітэктура == Касцёл (да перабудовы) уяўляў сабой твор архітэктуры [[класіцызм]]у з рудыментамі [[барока]]. Трохнефавы бязвежавы з прамавугольнай [[апсіда]]й аб’ём пад двухсхільным гонтавым дахам. Галоўны фасад завяршае вялікі трохвугольны [[франтон]]. Плоскасныя фасады крапаваны вуглавымі [[пілястра]]мі. Прастора інтэр’ера была размежавана шасцю магутнымі чатырохграннымі пілонамі на тры [[неф]]ы, кожны з якіх заканчваўся [[алтар]]ом. Малітоўная зала перакрывалася драўлянай столлю. На хорах знаходзіўся арган «о семи голосах». Справа ад апсіды — сакрысція, пад храмам [[крыпта]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commonscat|Catholic church in Hrozaŭ}} * {{radzima|2839}} * {{ГБ|http://globustut.by/grozov/index.htm#kostel}} * [http://old.catholic.by/2/belarus/sanctuarium/100362.html Старонка парафіі на] [[Catholic.by]] [[Катэгорыя:Грозава]] [[Катэгорыя:Збудаванні Беларусі ў стылі класіцызм]] [[Катэгорыя:Колішнія касцёлы Мінскай вобласці]] [[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Мінскай вобласці]] [[Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Капыльскага раёна]] [[Катэгорыя:1805 год у Беларусі]] ndwnbco79q7b4nc8h07zysrrd4exq2c 0 473796 4162109 4022134 2022-07-20T03:31:28Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Перасопенка |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 18 |Плошча басейна = 90 |Басейн = Суша (рака)/Ольса/Бярэзіна/Дняпро/Чорнае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = |Месцазнаходжанне вытоку= за 2 км на ўсход ад вёскі [[Убалацце (Клічаўскі раён)|Убалацце]] |Вышыня вытоку = |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 53|s_lat_min = 29|s_lat_sec = 00 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 29|s_lon_min = 31|s_lon_sec = 33 |Вусце = Суша (рака) |Месцазнаходжанне вусця = на паўднёвы захад ад вёскі [[Перасопня]] |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 53|m_lat_min = 23|m_lat_sec = 47.7 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 29|m_lon_min = 21|m_lon_sec = 23.8 |Ухіл ракі = 0,9 |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Магілёўская вобласць |Раён = Клічаўскі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Перасо́пенка, Перасопня''' — [[рака]] ў [[Клічаўскі раён|Клічаўскім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], правы [[прыток]] ракі [[Суша (рака)|Суша]] (басейн [[Дняпро|Дняпра]]). Даўжыня ракі 18 км. Плошча [[вадазбор]]у 60 км². Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 0,9 м/км. Пачынаецца за 2 км у напрамку на ўсход ад вёскі [[Убалацце (Клічаўскі раён)|Убалацце]]. Упадае ў Сушу за 0,7 км на паўднёвы захад ад вёскі [[Перасопня]]. Вадазбор у межах [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай раўніны]]. Асноўны прыток — рака [[Перасека (рака)|Перасека]] (справа). == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|4|||172}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2012|старонкі=24|старонак=64|isbn=978-985-508-173-0|тыраж=10&nbsp;000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-35-95. Выданне 1981 г.{{ref-ru}} * Ліст карты N-35-96. Выданне 1981 г.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Mogilev/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Могилёвской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»] {{ref-ru}} [[Катэгорыя:Рэкі Клічаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Басейн Ольсы]] 7r3c3xzphpcqq6qfuz1unoe7zgm40da 1 516656 4162082 2820888 2022-07-20T01:02:44Z Xqbot 3088 Робат: Выпраўленьне перанакіраваньня на старонку, перанесеную ў [[Размовы:Наўгародская разня]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Размовы:Наўгародская разня]] 0d87aun1zktavfo5x5p8nvibkfix7yu 0 518920 4161892 2827768 2022-07-19T15:20:48Z Ілля Касакоў 21245 wikitext text/x-wiki [[Выява:Audi 100 c3 avant h sst.jpg|thumb||300px|Універсал Audi 100.]] '''Універса́л''' (ад {{lang-la|universalis}} — ''«агульны»'') — тып закрытага двухаб’ёмнага грузапасажырскага [[кузаў|кузава]] легкавога [[аўтамабіль|аўтамабіля]]. Уяўляе сабой варыянт [[седан]]а з павялічаным багажным аддзяленнем і дадатковымі пад’ёмнымі дзверцамі ззаду<ref name="peskov">{{кніга |аўтар = Песков В. И. |частка = |загалавок = Основы эргономики и дизайна автомобиля. Учебное пособие |назва= |спасылка = |выданне = |месца = Н. Н. |выдавецтва = Нижегородский государственный технический университет |год = 2004 |том = |старонкі = 63-64 |старонак = 225 |isbn = 5-93272-232-0 }}</ref>. {{зноскі}} {{Commonscat|Category:Station wagons}} {{Тыпы аўтамабільных кузаваў}} [[Катэгорыя:Тыпы аўтамабільных кузаваў]] i3a2qr04t4t1b1xzhl8bv5md75q5gad 4162277 4161892 2022-07-20T11:19:45Z Baranov107 93355 wikitext text/x-wiki [[Выява:Audi 100 c3 avant h sst.jpg|thumb||300px|Універсал Audi 100.]] '''Універса́л''' (ад {{lang-la|universalis}} — ''«агульны»'') — тып закрытага двухаб’ёмнага грузапасажырскага [[кузаў|кузава]] легкавога [[аўтамабіль|аўтамабіля]]. Уяўляе сабой варыянт [[седан]]а з павялічаным багажным аддзяленнем і дадатковымі пад’ёмнымі дзверцамі ззаду<ref name="peskov">{{кніга |аўтар = Песков В. И. |частка = |загалавок = Основы эргономики и дизайна автомобиля. Учебное пособие |назва= |спасылка = |выданне = |месца = Н. Н. |выдавецтва = Нижегородский государственный технический университет |год = 2004 |том = |старонкі = 63-64 |старонак = 225 |isbn = 5-93272-232-0 }}</ref>. Яго дах пашыраўся назад над агульным пасажырскім/грузавым аб'ёмам з доступам ззаду праз трэцюю ці пятую дзверы замест вечка багажніка. Універсалы могуць гнутка пераналаджваць свой унутраны аб'ём з дапамогай адкідных задніх сядзенняў, каб расставіць прыярытэт аб'ёму пасажыра або грузу. Ён развіўся з ранняга выкарыстання ў якасці спецыялізаванага транспартнага сродку для перавозкі людзей і багажу на вакзал і з яго.<ref>{{cite web |url=https://www.clearvin.com/blog/car-body-styles/ |title=Car body styles |author= |website=clearvin.com |date=May 19, 2021}}</ref> {{зноскі}} {{Commonscat|Category:Station wagons}} {{Тыпы аўтамабільных кузаваў}} [[Катэгорыя:Тыпы аўтамабільных кузаваў]] d3gzyh3fagd3na0c8jc65o876ci9wd6 4162286 4162277 2022-07-20T11:34:52Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki [[Выява:Audi 100 c3 avant h sst.jpg|thumb||300px|Універсал Audi 100.]] '''Універса́л''' (ад {{lang-la|universalis}} — ''«агульны»'') — тып закрытага двухаб’ёмнага грузапасажырскага [[кузаў|кузава]] легкавога [[аўтамабіль|аўтамабіля]]. Уяўляе сабой варыянт [[седан]]а з павялічаным багажным аддзяленнем і дадатковымі пад’ёмнымі дзверцамі ззаду<ref name="peskov">{{кніга |аўтар = Песков В. И. |частка = |загалавок = Основы эргономики и дизайна автомобиля. Учебное пособие |назва= |спасылка = |выданне = |месца = Н. Н. |выдавецтва = Нижегородский государственный технический университет |год = 2004 |том = |старонкі = 63-64 |старонак = 225 |isbn = 5-93272-232-0 }}</ref>. У параўнанні са звычайным седанам, дах пашыраны назад над агульным грузапасажырскім аб'ёмам з доступам ззаду праз трэція або пятыя дзверы замест вечка багажніка. Ва ўніверсалах гнутка пераналаджвальны ўнутраны аб'ём з дапамогай адкідных задніх сядзенняў, каб змяніць прыярытэт аб'ёму на карысць пасажыраў або грузу. Развіўся з ранняга выкарыстання як спецыялізаванага транспартнага сродку для перавозкі людзей і багажу на вакзал і з яго.<ref>{{cite web |url=https://www.clearvin.com/blog/car-body-styles/ |title=Car body styles |author= |website=clearvin.com |date=May 19, 2021}}</ref> {{зноскі}} {{Commonscat|Category:Station wagons}} {{Тыпы аўтамабільных кузаваў}} [[Катэгорыя:Тыпы аўтамабільных кузаваў]] bmw3ru5r7wx2waxxumple6i9tulxdci 4162288 4162286 2022-07-20T11:35:36Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki [[Выява:Audi 100 c3 avant h sst.jpg|thumb||300px|Універсал Audi 100.]] '''Універса́л''' (ад {{lang-la|universalis}} — ''«агульны»'') — тып закрытага двухаб’ёмнага грузапасажырскага [[кузаў|кузава]] легкавога [[аўтамабіль|аўтамабіля]]. Уяўляе сабой варыянт [[седан]]а з павялічаным багажным аддзяленнем і дадатковымі пад’ёмнымі дзверцамі ззаду<ref name="peskov">{{кніга |аўтар = Песков В. И. |частка = |загалавок = Основы эргономики и дизайна автомобиля. Учебное пособие |назва= |спасылка = |выданне = |месца = Н. Н. |выдавецтва = Нижегородский государственный технический университет |год = 2004 |том = |старонкі = 63-64 |старонак = 225 |isbn = 5-93272-232-0 }}</ref>. У параўнанні са звычайным седанам, дах пашыраны назад над агульным грузапасажырскім аб’ёмам з доступам ззаду праз трэція або пятыя дзверы замест вечка багажніка. Ва ўніверсалах гнутка пераналаджвальны ўнутраны аб’ём з дапамогай адкідных задніх сядзенняў, каб змяніць прыярытэт аб’ёму на карысць пасажыраў або грузу. Развіўся з ранняга выкарыстання як спецыялізаванага транспартнага сродку для перавозкі людзей і багажу на вакзал і з яго.<ref>{{cite web |url=https://www.clearvin.com/blog/car-body-styles/ |title=Car body styles |author= |website=clearvin.com |date=May 19, 2021}}</ref> {{зноскі}} {{Commonscat|Category:Station wagons}} {{Тыпы аўтамабільных кузаваў}} [[Катэгорыя:Тыпы аўтамабільных кузаваў]] kjmq8qq1e3mcrnj48kt17usvbsrwfsl 0 533912 4162061 2916836 2022-07-19T21:37:53Z EmausBot 10096 Робат: выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Бярэзінскае]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Бярэзінскае]] osmjce7x2ycly9cgk91r7vwyzejpckb 0 550626 4162182 4112440 2022-07-20T07:27:36Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Дынама» Мінск wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Канцавы}} {{футбаліст | імя = Арцём Канцавы | поўнае імя = Арцём Аляксандравіч Канцавы | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2017—2019|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро (Магілёў)]]|26 (4) |2019|{{Арэнда}} {{Сцяг|Венгрыя||20px}} [[ФК Мезёкёвешд|Мезёкёвешд]]|0 (0) |2020—2022|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Рух Брэст|Рух (Брэст)]]|54 (12) |2022|{{Арэнда}} {{Сцяг|Чэхія||20px}} [[ФК Банік Острава|Банік (Острава)]]|7 (0) |2022—|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]| }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2018—2020|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Зборная Беларусі па футболе U-21|Беларусь (да 21)]]|7 (0) |2021—| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Зборная Беларусі па футболе|Беларусь]]|3 (1) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 20 ліпеня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 18 лістапада 2021 }} '''Арцём Канцавы''' (нар. {{ДН|26|8|1999}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] мінскага [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]] і [[Зборная Беларусі па футболе|нацыянальнай зборнай Беларусі]]. == Клубная кар’ера == З 2017 года, пасля выхаду магілёўскага [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпра»]] ў Вышэйшую лігу, пачаў гуляць за дубліруючы склад клуба. У жніўні 2017 года разам з іншымі маладымі ігракамі падпісаў паўнавартасны трохгадовы кантракт з магіляўчанамі<ref>[https://by.tribuna.com/football/1055196235.html Шесть футболистов подписали контракты с могилевским «Днепром»]</ref>. Неўзабаве стаў прыцягвацца і да асноўнага складу, дэбютаваў у Вышэйшай лізе 23 кастрычніка 2017 года ў хатнім матчы супраць [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] (0:2), выйшаўшы на замену ў другім тайме. Сезон 2018 пачынаў у дублі, а з лета замацаваўся ў стартавым складзе асноўнай каманды. У кастрычніку ў трох матчах забіў 4 галы — усе галы сваёй каманды. У лютым 2019 года, пасля таго як стала вядома пра аб’яднанне «Дняпра» з мінскім [[ФК Прамень Мінск|«Промнем»]], накіраваўся на прагляд у аб’яднаную каманду. У сакавіку 2019 года афіцыйна стаў іграком аб’яднанай каманды, якая атрымала назву «Дняпро»<ref>[http://football.by/news/124243.html Четыре игрока "Днепра" будут выступать в объединенной команде]</ref>. У жніўні 2019 года быў аддадзены ў арэнду ў венгерскі клуб [[ФК Мезёкёвешд|«Мезёкёвешд»]]<ref>[http://football.by/news/129701.html Артем Концевой стал одноклубником Александра Карницкого в венгерском "Мезёкёвешде"]</ref>. У складзе каманды толькі зрэдку з’яўляўся на лаўцы запасных і ў чэмпіянаце не дэбютаваў, аднак згуляў у трох матчах Кубка Венгрыі. У студзені 2020 года, пакінуўшы «Мезёкёвешд» па заканчэнні арэнды<ref>[http://football.by/news/135779.html Аренда Артема Концевого в венгерский "Мезекевешд" закончилась]</ref>, падпісаў кантракт з брэсцкім [[ФК Рух Брэст|«Рухам»]]<ref>[http://football.by/news/135967.html Артем Концевой подписал трехлетний контракт с "Рухом"]</ref>. Замацаваўся ў стартавым складзе каманды, у сезоне 2021 з 7 галамі стаў другім бамбардзірам «Руха» пасля [[Дзяніс Лапцеў|Дзяніса Лапцева]]. У снежні 2021 года перайшоў у остраўскі [[ФК Банік Острава|«Банік»]]<ref>[https://football.by/news/159761.html Артем Концевой продолжит карьеру в чешском "Банике"]</ref>. Пакінуў клуб у маі 2022 года<ref>[https://football.by/news/163698.html Концевому не продлили рабочую визу, форвард покинул "Баник"]</ref>. У ліпені 2022 года трэніраваўся з падмаскоўнымі [[ФК Хімкі|«Хімкамі»]], аднак бакі не дамовіліся аб пераходзе, і хутка футбаліст падпісаў кантракт з мінскім [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]] да канца сезона 2022<ref>[https://football.by/news/166019.html Артем Концевой стал игроком минского "Динамо"]</ref>. == Міжнародная кар’ера == 14 лістапада 2018 года дэбютаваў у [[Моладзевая зборная Беларусі па футболе|моладзевай зборнай Беларусі]], выйшаўшы на замену ў другім тайме ў таварыскім матчы супраць Харватыі (1:3). 2 верасня 2021 года дэбютаваў у [[Зборная Беларусі па футболе|нацыянальнай зборнай Беларусі]], выйшаўшы на замену ў канцы адборачнага матча [[Чэмпіянат свету па футболе 2022|чэмпіянату свету 2022]] супраць [[Зборная Чэхіі па футболе|Чэхіі]] (0:1). == Дасягненні == * {{Сцяг|Беларусь||20px}} У спісе 22 найлепшых футбалістаў чэмпіянату Беларусі: 2021 == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=70 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=100 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|2017]] || Д1 || [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 2 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|2018]] || Д1 || [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 19 || 4 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] (1) || Д1 || [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 5 || 0 |- align="center" | [[Венгерскі нацыянальны чэмпіянат I 2019/2020|2019/20]] (1) || Д1 || [[ФК Мезёкёвешд|Мезёкёвешд]] || {{Сцяг|Венгрыя}} || 0 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] || Д1 || [[ФК Рух Брэст|Рух]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 25 || 5 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] || Д1 || [[ФК Рух Брэст|Рух]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 29 || 7 |- align="center" | [[Першая чэшская футбольная ліга 2021/2022|2021/22]] (2) || Д1 || [[ФК Банік Острава|Банік]] || {{Сцяг|Чэхія}} || 7 || 0 |- align="center" |} {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Дынама Мінск}} {{DEFAULTSORT:Канцавы Арцём Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Беларусі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дняпро Магілёў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мезёкёвешд]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Рух Брэст]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Банік Острава]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Мінск]] 3xmn9hxbaj4gtca3dmqnaaiiqu1764z 0 561104 4161952 3661595 2022-07-19T18:06:17Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{навуковец}} '''Рычард Пайпс''' ({{lang-en|Richard Pipes}}; {{ДН|11|7|1923}} — {{ДС|17|5|2018}}) — польскі і амерыканскі [[гісторык]], спецыялізаваўся на [[Гісторыя Расіі|гісторыі Расіі]]<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=209787 nashaniva.by]</ref>. == Біяграфія == Нарадзіўся ў 1923 годзе ў [[Цешын]]е ([[Польшча]]) у яўрэйскай сям’і. У 1939 сям’я збегла ад нацыстаў спачатку ў [[Італія|Італію]], а затым у [[ЗША]]. Рычард Пайпс займаўся гісторыяй Расіі і быў адным з самых вядомых замежных спецыялістаў па гісторыі Расіі пачатку XX стагоддзя. Ён напісаў, у прыватнасці, класічную кнігу «Руская рэвалюцыя». Акрамя акадэмічнай працы і адукацыі, Пайпс быў членам ''Team B'', створанай уладамі ЗША ў 1976 годзе для ацэнкі пагрозы з боку [[СССР|Савецкага Саюза]] адначасова з [[ЦРУ]]. У пачатку 1980-х ён быў дарадцам [[Прэзідэнт ЗША|прэзідэнта ЗША]] [[Рональд Рэйган|Рональда Рэйгана]]. Памёр у ЗША ва ўзросце 94 гадоў. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Пайпс Рычард}} [[Катэгорыя:Гісторыкі ЗША]] gist13oehcbllhfsnzb7ykwrycol79v 0 562347 4161883 4112246 2022-07-19T14:48:10Z Artsiom91 31770 пакінуў «Зеніт» Санкт-Пецярбург wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Дзюба (значэнні)|Дзюба}} {{Футбаліст |імя = Арцём Дзюба |поўнае імя = Арцём Сяргеевіч Дзюба |выява = |апісанне выявы = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Расія}} |рост = |вага = |пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] |цяперашні клуб = ''няма'' |пасада = |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |1997—2002|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]]| |2002—2003|{{Сцяг|Расія||20px}} ДЮСШ Футбольная Справа| |2003—2008|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]]|}} |клубы = {{футбольная кар’ера |2006—2015|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Спартак Масква|Спартак (Масква)]]|126 (26) |2009|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Том Томск|Том (Томск)]]|10 (3) |2010|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Том Томск|Том (Томск)]]|24 (1) |2013—2014|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Растоў|Растоў]]|28 (17) |2015|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Растоў|Растоў]]|11 (1) |2015—2022|{{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|Зеніт (Санкт-Пецярбург)]]|181 (85) |2018|{{Арэнда}} {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Арсенал Тула|Арсенал (Тула)]]|10 (6) }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2009|{{Сцяг|Расія||20px}} [[Моладзевая зборная Расіі па футболе|Расія (да 21)]]|9 (4) |2011|{{Сцяг|Расія||20px}} [[Другая зборная Расіі па футболе|Расія Б]]|1 (0) |2011—2021|{{Сцяг|Расія||20px}} [[Зборная Расіі па футболе|Расія]]|55 (30) }} |абнаўленне даных пра клуб = 19 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 19 ліпеня 2022 }} '''Арцё́м Сярге́евіч Дзю́ба''' ({{lang-ru|Артём Сергеевич Дзюба}}, нар. {{ДН|22|8|1988}}, {{МН|Масква||}}, [[СССР]]) — расійскі футбаліст, нападнік [[Зборная Расіі па футболе|нацыянальнай зборнай Расіі]] (2011—2021). Майстар спорту Расіі (2015). Чатырохразовы чэмпіён Расіі (2019, 2020, 2021, 2022), трохразовы ўладальнік Кубка Расіі (2014, 2016, 2020), чатырохразовы ўладальнік Суперкубка Расіі (2015, 2016, 2020, 2021). == Клубная кар’ера == Нарадзіўся [[22 жніўня]] [[1988]] года ў горадзе [[Масква]]. Бацька украінец, з [[Палтаўская вобласць|Палтаўскай вобласці]], працаваў міліцыянерам, маці з горада [[Цывільск]], [[Чувашыя]], працавала ў краме.<ref>[http://www.rusteam.permian.ru/players/dzuba.html Дзюба Арцём Сяргеевіч. Зборная Расіі па футболе] — ''rusteam.permian.ru''. {{ref-ru}}</ref> Выхаванец футбольнай школы клуба [[ФК Спартак Масква|«Спартак» (Масква)]]. Дарослую футбольную кар’еру пачаў у 2006 годзе ў асноўнай камандзе таго ж клуба, у якім правёў тры сезоны, прыняўшы ўдзел у 47 матчах чэмпіянату. На працягу 2009—2010 гадоў на правах арэнды гуляў за клуб [[ФК Том Томск|«Том»]]. Пасля вяртання з арэнды далучыўся да [[ФК Спартак Масква|Спартака]] 2011 годзе. На гэты раз згуляў за маскоўскіх спартакаўцаў наступныя два сезоны сваёй гульнявой кар’еры. Большасць часу, праведзенага ў складзе маскоўскага «Спартака», быў асноўным іграком атакавалага звяна каманды. На працягу 2013—2014 гадоў абараняў колеры каманды клуба [[ФК Растоў|«Растоў»]], гуляючы на правах арэнды. У склад клуба [[ФК Спартак Масква|«Спартак» (Масква)]] вярнуўся ў 2014 годзе. З тых часоў паспеў адыграць за маскоўскіх спартакаўцаў 13 матчаў у нацыянальным чэмпіянаце. 6 лютага 2015 года было абвешчана, што Дзюба падпісаў кантракт з [[ФК Зеніт Санкт-Пецярбург|пецярбургскім «Зенітам»]]. Па яго ўмовах ігрок павінен быў далучыцца да каманды з 1 ліпеня 2015 года, калі яго кантракт з масквічамі павінен быў скончыцца, а зарплата Дзюбы склала 3,3&nbsp;млн еўра ў год<ref>[http://www.sport-express.ru/money/news/782206/ «Зеніт» абвясціў аб падпісанні Дзюбы] {{Архівавана|url=https://archive.today/20150211021459/http://www.sport-express.ru/money/news/782206/ |date=11 лютага 2015 }}</ref>. Да пераходу Дзюбы з «Спартака» у «Зеніт» ігрок быў пераведзены ў дубль<ref>[http://sport.rbc.ru/article/250802/ Савет дырэктараў «Спартака» перавёў Дзюбу ў дубль]</ref>. 9 красавіка 2016 года забіў 100-ы гол у кар’еры, паразіўшы вароты «[[Амкар]]а»<ref>[http://tass.ru/sport/3190581 Арцём Дзюба забіў 100-ы гол у кар’еры]</ref>. У пачатку 2017 года быў абраны віцэ-капітанам «Зеніта»<ref>[https://www.sports.ru/football/1048082421.html Дзюба стаў капітанам «Зеніта»]</ref>. 19 лістапада 2017 года адыграў у матчы з «Тосна», правёўшы 100-ы матч у складзе пецярбургскай каманды<ref>[http://fc-zenit.ru/news/2017-11-19-artem-dzyuba-provodit-sotyy-match-za-zenit.htm Арцём Дзюба праводзіць соты матч за «Зеніт»]</ref>. У далейшым быў выведзены са складу каманды і не ўдзельнічаў у яе першым зборы ў студзені 2018 года. Па выніках сезона прыняў удзел у 24 матчах і забіў два мячы. Па ходзе сезона Дзюба канчаткова страціў месца ў стартавым складзе «Зеніта». У выніку 31 студзеня 2018 года быў аддадзены ў арэнду да канца сезона ў [[ФК Арсенал Тула|тульскі «Арсенал»]]<ref name="NW">[http://www.newsru.com/sport/31jan2018/artem.html Футбаліст зборнай Расіі Арцём Дзюба перайшоў з «Зеніта» ў тульскі «Арсенал»] «NEWSru.com», 31.08.2018</ref>. 9 сакавіка Арцём забіў першы гол за «кананіраў», паразіўшы вароты «[[Амкар]]а». Будучы ў арэндзе, Дзюба 22 красавіка прыняў удзел у матчы супраць свайго дзеючага клуба «Зеніта», у якім адзначыўся галявой перадачай, а на апошніх хвілінах вызначыўся забітым голам, прынёс сваёй камандзе нічыю, матч скончыўся з лікам 3:3. У маі 2022 года абвсяціў аб сыходзе з «Зеніта». == Міжнародная кар’ера == На працягу 2009—2011 гадоў прыцягваўся ў склад [[Моладзевая зборная Расіі па футболе|моладзевай зборнай Расіі]]. На маладзёжным узроўні адыграў у 9 афіцыйных матчах, забіў 4 галы. У 2011 годзе дэбютаваў у афіцыйных матчах у складзе [[Зборная Расіі па футболе|зборнай Расіі]]. Правёў у форме галоўнай каманды краіны 23 матчаў, забіўшы 11 галы. У складзе зборнай быў удзельнікам [[Чэмпіянат Еўропы па футболе 2016|чэмпіянату Еўропы 2016 года]] ў [[Францыя|Францыі]], [[Чэмпіянат свету па футболе 2018|чэмпіянату свету 2018 года]] ў [[Расія|Расіі]]. На хатнім мундыялі ў матчы-адкрыцці супраць [[Зборная Саудаўскай Аравіі па футболе|Саудаўскай Аравіі]] выйшаў на поле на 70-й хвіліне замест [[Фёдар Міхайлавіч Смолаў|Фёдара Смолава]], а на 71-й забіў гол, зрабіўшы лік 4:0 у карысць Расіі. == Дасягненні == * [[Расійская Прэм’ер-ліга|Чэмпіён Расіі]] (4): 2019, 2020, 2021, 2022 * Уладальнік [[Кубак Расіі па футболе|Кубка Расіі]] (3): 2014, 2016, 2020 * Уладальнік [[Суперкубак Расіі па футболе|Суперкубка Расіі]] (4): 2015, 2016, 2020, 2021 {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Навігацыйны блок2 |стыль_загалоўка = background:#D52B1E;color:white;border: 1px #0039A6 solid |state = collapsed |загаловак = Склады зборнай Расіі |Склад зборнай Расіі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016 |Склад зборнай Расіі па футболе на чэмпіянаце свету 2018 |Склад зборнай Расіі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2020 }} {{DEFAULTSORT:Дзюба Арцём Сяргеевіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Расіі]] [[Катэгорыя:Майстры спорту Расіі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Расіі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Спартак Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Том Томск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Растоў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Зеніт Санкт-Пецярбург]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арсенал Тула]] 0ln0i5nk5itnelb91po0ju0xsqdz4et 10 564330 4162232 4158568 2022-07-20T09:54:36Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki '''[[20 ліпеня]]''' * [[514]]: Пачатак [[пантыфікат]]а Папы Рымскага [[Гармізд (Папа Рымскі)|Гармізда]]. * [[1304]]: Нарадзіўся [[Франчэска Петрарка]], італьянскі [[паэт]], мысліцель, [[навуковец]]. * [[1653]]: Рускае пасольства прыбыла ў Чыгірын з паведамленнем пра згоду цара ўзяць пад свае заступніцтва запарожскае казацтва. * [[1701]]: Шведская армія пад кіраўніцтвам [[Карл XII|Карла XII]] разбіла каля Рыгі ўдвая большую саксонскую армію. * [[1759]]: Падчас [[Сямігадовая вайна|Сямігадовай вайны]] расійскае войска ўзяло [[Франкфурт-на-Одэры]]. * [[1797]]: Упершыню выканана кампазіцыя «Mazurek Dąbrowskiego», якая стала [[гімн Польшчы|гімнам Польшчы]]. * [[1944]]: Савецкая армія выйшла на [[Заходні Буг|Буг]]. * [[1958]]: У [[Мадрыд]]зе выйшаў першы нумар «Эвангелісцкага прапаведніка» пад рэдакцыяй [[Уладзіслаў Рыжы-Рыжскі|Уладзіслава Рыжы-Рыжскага]]. <noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі паводле дат|720]] </noinclude> p3rpnvafvapku1ejdl8ao29irdc7ytd 0 566662 4162022 4161759 2022-07-19T20:05:45Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Шадыра}} '''Алег Іосіфавіч Шадыра''' ({{ДН|31|3|1948}}, в. {{МН|Даўгінава|ў Даўгінаве|Даўгінава (Вілейскі раён)}}, [[Вілейскі раён]], [[Мінская вобласць]] — {{ДС|23|4|2022}}) — беларускі [[хімік]], загадчык кафедры радыяцыйнай хіміі і хіміка-фармацэўтычных тэхналогій БДУ, [[прафесар]], [[Доктар навук|доктар хімічных навук]]. == Біяграфія == Нарадзіўся [[31 сакавіка]] [[1948]] года ў вёсцы [[Даўгінава (Вілейскі раён)|Даўгінава]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Пасля заканчэння СШ № 2 горада [[Маладзечна]] ў [[1966]] годзе паступіў на [[хімічны факультэт БДУ]], які скончыў у [[1971]] годзе, і быў рэкамендаваны для навучання ў аспірантуры. З [[1971]] года працаваў малодшым навуковым супрацоўнікам на кафедры радыяцыйнай хіміі і хімічнай тэхналогіі БДУ, а з [[1974]] года — старэйшым навуковым супрацоўнікам і адначасова завочна навучаўся ў [[Аспірантура|аспірантуры]]. Кандыдацкую дысертацыю на тэму «Радыяцыйна-хімічныя ператварэння альдэгідаў ў растворах» выканаў пад кіраўніцтвам [[Яўген Пятровіч Пятраеў|Я. П. Пятраева]] і Я. П. Калязіна і абараніў у [[1975]] годзе. У наступным навуковыя інтарэсы А. І. Шадыра звязаны з вывучэннем радыяцыйна-індукаваных свабоднарадыкальных ператварэнняў бі- і паліфункцыянальных арганічных злучэнняў у водных растворах. Пры правядзенні гэтых работ, вынікі якіх абагульнены ў манаграфіі (Я. П. Пятраеў, А. І. Шадыра «Радыяцыйная хімія біфункцыянальных арганічных злучэнняў» [[1986]]) упершыню была паказана магчымасць праходжання ўзгодненых рэакцый фрагментацыі арганічных радыкалаў. Заканамернасці працякання такога тыпу рэакцый і іх ролю ў радыяцыйным пашкоджанні біялагічна важных малекул сталі асновай доктарскай дысертацыі А. І. Шадыра на тэму «Рэакцыі фрагментацыі свабодных радыкалаў гідраксілзмешчаных біфункцыянальных арганічных злучэнняў», якую ён абараніў у [[1988]] годзе. Падыходы, якія выкарыстоўваюцца пры вывучэнні уласцівасцяў свабодных арганічных радыкалаў рознай будовы, а таксама метады ацэнкі магчымасці рэалізацыі розных гамалітычных працэсаў з удзелам біямакрамалекул выкладзены А. І. Шадыра ў [[Манаграфія|манаграфіі]] «Гамалагічныя шэрагі зменлівасці ў хіміі і біялогіі», якая была прысвечана 100-годдзю з дня нараджэння [[Мікалай Іванавіч Вавілаў|М. І. Вавілава]]. У [[1991]] годзе стварыў і ўзначаліў [[Лабараторыя|лабараторыю]] хіміі свабоднарадыкальных працэсаў, дзе асноўная ўвага сканцэнтравана на даследаванні свабоднарадыкальных рэакцый фрагментацыі арганічных рэчываў, якія граюць важную ролю пры функцыянаванні біясістэм, а таксама на распрацоўцы метадаў пошуку фармакалагічна актыўных рэгулятараў свободнарадыкальных працэсаў. З [[1994]] года ўзначальваў кафедру радыяцыйнай хіміі і хіміка-фармацэўтычных тэхналогій БДУ. З [[Май|мая]] [[1994]] года па [[чэрвень]] [[1995]] года выконваў абавязкі дэкана [[Хімічны факультэт БДУ|хімічнага факультэта БДУ]]. У гэты перыяд на [[Хімічны факультэт БДУ|хімічным факультэце]] былі адкрыты новыя спецыяльнасці: «Хімічная [[экалогія]]» і «[[Хімія]] лекавых злучэнняў». У [[1997]] годзе прысвоена вучонае званне прафесара. Памёр 23 красавіка 2022 года<ref>[http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-BSU-ar334144259&strq=l_siz=20 Шадыро, Олег Иосифович (доктор химических наук; радиационная химия; органическая химия ; 1948—2022)]</ref>. == Навуковая дзейнасць == Галіна навуковых інтарэсаў — вывучэнне кінэтыкі і механізму радыяцыйна-індукаваных свабоднарадыкальных ператварэнняў прыродных злучэнняў і стварэнне на гэтай аснове новых лекавых прэпаратаў. Працуючы ў гэтым напрамку, Шадыра А. І. стаў прызнаным у свеце спецыялістам у радыяцыйнай і свабоднарадыкальнай біяарганічнай хіміі. Пад яго кіраўніцтвам былі адкрыты новыя рэакцыі фрагментацыі [[Арганічныя рэчывы|арганічных злучэнняў]], рэалізацыя якіх у біяаб’ектах прыводзіць да дэструкцыі фізіялагічна важных рэчываў і спрыяе ўзнікненню і развіццю шматлікіх [[Хвароба|захворванняў]]. Распрацаваў новыя падыходы да стварэння [[Лекі|лекавых сродкаў]] на аснове сінтэтычных і прыродных рэгулятараў свабоднарадыкальных працэсаў у біясістэмах. Пад яго кіраўніцтвам былі створаны арыгінальныя антывірусныя прэпараты «Бутамінафен» (Залаты медаль на V Маскоўскім міжнародным салоне інавацый і інвестыцый, 2005 год) і «Актавір», серыйная вытворчасць якіх арганізавана на РУП «Белмедпрэпараты». Адкрыты новы клас антывірусных рэчываў, які ўключае злучэння, якія валодаюць здольнасцю эфектыўна інгібіраваць размнажэнне [[Вірус імунадэфіцыту чалавека|ВІЧ]] і [[Грып|вірусаў грыпу]]. На аснове прыроднай сыравіны створаны эфектыўныя стабілізатары [[Лён|льнянога]] [[Алеі|алею]] (Залаты медаль на Міжнароднай выставе-кангрэсе «Высокія тэхналогіі. [[Інавацыя|Інавацыі]]. [[Інвестыцыя|Інвестыцыі]]», г. [[Санкт-Пецярбург]], [[2008]] год, Дыплом VII Маскоўскага міжнароднага салона інавацый і інвестыцый, [[2007]] год). Распрацавана тэхналогія і наладжана серыйная вытворчасць (ТАА «Клуб» фарм-Эка ") стабілізаванага харчовага льнянога алею і БАД на яго аснове, якія валодаюць эфектыўнымі лячэбна-прафілактычнымі ўласцівасцямі. У [[1992]]—[[1993]] гадах працаваў у якасці запрошанага [[прафесар]]а ў [[Базельскі ўніверсітэт|Базельскім універсітэта]] ([[Швейцарыя]]), дзе сумесна з [[прафесар]]ам Б. Гійзэ і яго супрацоўнікамі былі праведзены даследаванні уласцівасцяў радыкалаў розных гліцэрыдаў. У гэтых працах атрыманы надзейныя доказы магчымасці пашкоджання [[Ліпіды|ліпідаў]] клеткавых мембран за кошт узгодненага распаду іх радыкалаў. У [[1995]] годзе працаваў у Ілінойскім універсітэце ([[ЗША]]), праводзячы даследаванні па тэме «Уплыў [[Магнітнае поле|магнітных палёў]] на свабоднарадыкальные рэакцыі ў біясістэмах». З [[1996]] па [[2008]] год выступаў як запрошаны лектар на міжнародных сімпозіумах і семінарах у [[Германія|Германіі]], [[ЗША]], [[Італія|Італіі]], [[Польшча|Польшчы]], [[Японія|Японіі]] і іншых краінах. З [[2001]] года пад кіраўніцтвам Шадыра А. І. выконваліся 3 праекты Міжнароднага навукова-тэхнічнага Цэнтра (МНТЦ) з агульным аб’ёмам фінансавання ~ за 1 млн. [[Долар ЗША|долараў]] [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], асноўнай мэтай якіх было стварэнне новых антывірусных прэпаратаў. Наладжана ўзаемадзеянне з буйнымі навуковымі цэнтрамі [[Еўропа|Еўропы]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], [[Канада|Канады]] і [[Японія|Японіі]]. Быў членам экспертнага Савета ВАК і Нацыянальнай камісіі па радыяцыйнай абароне Рэспублікі Беларусь. З’яўляўся членам навукова-тэхнічных Саветаў Фонду фундаментальных даследаванняў і шэрагу навукова-тэхнічных праграм. == Вучэбная праца == Кафедра, якой кіраваў А. І. Шадыра, рыхтуе спецыялістаў для прадпрыемстваў фармацэўтычнай прамысловасці і атамнай энергетыкі, забяспечвае выкладанне дысцыплін хімічнага і медыка-біялагічнага профілю па спецыяльнасцях «[[Фармацэўтыка|Фармацэўтычная]] дзейнасць», «Хімічная [[экалогія]]», «Радыяцыйная хімія». Кіраваў працай 4 [[Аспірантура|аспірантаў]] і чытаў студэнтам лекцыйныя курсы «Свабодныя радыкалы ў хіміі, біялогіі і медыцыне», «Хімічныя асновы радыяцыйнай біялогіі», «Радыяцыйная хімія вады і водных раствораў». Пад яго кіраўніцтвам абаронена 15 кандыдацкіх і 2 доктарскія дысертацыі. == Узнагароды і навуковыя званні == У [[2010]] годзе Шадыру А. І. прысвоена ганаровае званне «Заслужаны дзеяч [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|БДУ]]», ён узнагароджаны прэміяй імя А. М. Сеўчанкі ў галіне прыродазнаўчых і тэхнічных навук за цыкл работ «Распрацоўка інавацыйных антывірусных сродкаў і арганізацыя вытворчасці супрацьвіруснага прэпарата „Бутамінафен“». У [[2011]] годзе ўзнагароджаны Ганаровай граматай [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]] за вялікія дасягненні ў галіне навуковых даследаванняў і асабісты ўклад у практычную рэалізацыю іх вынікаў у народнай гаспадарцы [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], а таксама ганаровай граматай [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН РБ]] за шматгадовую плённую дзейнасць у галіне радыяцыйнай хіміі, распрацоўку новых [[Лекі|лекавых сродкаў]], падрыхтоўку навуковых кадраў вышэйшай кваліфікацыі. У [[2013]] годзе Шадыра А. І. узнагароджаны Дыпломам II ступені Сцепанаўскіх чытанняў за працу «Оптыка-фізічныя тэхналогіі дыягностыкі біялагічнай актыўнасці кіслародзмяшчальных араматычных злучэнняў» і ганаровай граматай [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]] за шматгадовую навукова-педагагічную дзейнасць, дасягнутыя поспехі ў падрыхтоўцы высокакваліфікаваных спецыялістаў. У [[2014]] годзе ўзнагароджаны [[Падзяка Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|Падзякай Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]] за шматгадовую плённую навукова-педагагічную дзейнасць і асабісты ўклад у падрыхтоўку высокакваліфікаваных спецыялістаў. У [[2021]] годзе ўзнагароджаны [[медаль Францыска Скарыны|медалём Францыска Скарыны]]. == Навуковыя працы == Шадыра А. І. — аўтар больш за 250 навуковых прац, у тым ліку 4 манаграфій, а таксама 20 аўтарскіх пасведчанняў на вынаходніцтвы і патэнтаў. === Манаграфіі === * Е. П. Петряев, О. И. Шадыро. Радиационная химия бифункциональных органических соединений. Минск: Университетское, 1986. — 167 с. * О. И. Шадыро. Гомологические ряды изменчивости в биологии и химии. Минск: Университетское, 1987. — 75 c. * Shadyro O.I. Radiation-induced free radical fragmentation of cell membrane components and the respective model compounds. In: Free Radicals in Biology and Environment. (ed. F.Minisci), Kluwer Academic Publishers, Netherlands, 1997. === Навуковыя артыкулы === # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/13417/1/pages%20from%20NII%2520FHP_2008_204-446_2.pdf Синтез и исследование антирадикальных и противовирусных свойств производных аминокислот // Химические проблемы создания новых материалов и технологий : сб. ст./под ред. О. А. Ивашкевича. — Минск, 2008. — Вып.3.] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/13443/1/pages%20from%20NII%2520FHP_2008_204-446_5.pdf Металлокомплексы производных пространственно экранированных дифенолов и аминофенолов: новое направление разработки средств для комбинированной химиотерапии инфекций // Химические проблемы создания новых материалов и технологий : сб. ст./под ред. О. А. Ивашкевича. — Минск, 2008. — Вып.3.] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/16852/1/pages%20from%20svirid_chteniya%5b18%d0%b0%5d.pdf Влияние аскорбиновой кислоты и ее производных на радиационно-индуцированные превращения оксигенированного этанола и его водных растворов // Свиридовские чтения: сб.ст. Вып.5/отв. ред. Т. Н. Воробьева] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/23912/1/pages%20from%20svirid_chteniya_6_11.pdf Новые механизмы радиационно-индуцированных преаращений сфинголипидов // Свиридовские чтения: сб.ст. Вып.6/отв. ред. Т. Н. Воробьева] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/42822/1/pages%20from%20%d0%a1%d0%b2%d0%b8%d1%80%d0%b8%d0%b4%20%d1%87%d1%82%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d1%8f%20%d0%b2%d1%8b%d0%bf%208%20%d0%ba.pdf Свободнорадикальная фрагментация сфинголипидов при действии хлорноватистой кислоты // Свиридовские чтения: сб. ст. Вып. 8. Минск, 2012. Sviridov readings. Iss. 8. Minsk, 2012] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/42839/1/pages%20from%20%d0%a1%d0%b2%d0%b8%d1%80%d0%b8%d0%b4%20%d1%87%d1%82%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d1%8f%20%d0%b2%d1%8b%d0%bf%208%20%d0%bb.pdf Антирадикальные и антиоксидантные свойства ароматических спиртов, альдегидов и кислот//Свиридовские чтения: сб. ст. Вып. 8. Минск, 2012. Sviridov readings. Iss. 8. Minsk, 2012] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/42840/1/pages%20from%20%d0%a1%d0%b2%d0%b8%d1%80%d0%b8%d0%b4%20%d1%87%d1%82%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d1%8f%20%d0%b2%d1%8b%d0%bf%208%20%d0%bc.pdf Радиационно- и фотоиндуцированная свободнорадикальная деструкция гидроксилсодержащих дипептидов // Свиридовские чтения: сб. ст. Вып. 8. Минск, 2012. Sviridov readings. Iss. 8. Minsk, 2012] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/117862/1/%d0%a0%d0%b5%d0%b0%d0%ba%d1%86%d0%b8%d0%b8%20%d0%b4%d0%b5%d1%81%d1%82%d1%80%d1%83%d0%ba%d1%86%d0%b8%d0%b8%20%d1%81%d1%84%d0%b8%d0%bd%d0%b3%d0%be%d0%bb%d0%b8%d0%bf%d0%b8%d0%b4%d0%be%d0%b2%20%d0%b8%20%d0%b0%d0%bc%d0%b8%d0%bd%d0%be%d0%ba%d0%b8%d1%81%d0%bb%d0%be%d1%82.pdf Новые реакции деструкции сфинголипидов и аминокислот при окислительном стрессе // Свиридовские чтения : сб. ст. Вып. 10. — Минск, 2014. — С. 235—246] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/118105/1/%d0%93%d0%b5%d1%82%d0%b5%d1%80%d0%be%d1%86%d0%b8%d0%ba%d0%b4%d0%bb%d0%b8%d1%87%d0%b5%d1%81%d0%ba%d0%b8%d0%b5%20%d1%81%d0%be%d0%b5%d0%b4%d0%b8%d0%bd%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d1%8f.pdf Антирадикальные и антиоксидантные свойства природных фенолов и азотсодержащих гетероциклических соединений // Свиридовские чтения : сб. ст. Вып. 10. — Минск, 2014. — С. 262—276] === Навуковыя артыкулы, апублікаваныя ў замежных перыядычных выданнях === === Навуковыя артыкулы, апублікаваныя ў замежных перыядычных выданнях === # Shadyro O.I., Edimecheva I.P., Kisel M.A., Vlasov A.P., Yurkova I.L. The damage to phospholipids caused by free radical attack on glycerol and sphingosine backbone // Int. J. Radiat. Biol., 1997, vol. 71, p. 718—722. # Shadyro O.I., Kisel M.A., Yurkova I.L. Radical-induced peroxidation and fragmentation of lipids in model membranes // Current Topics inBiophysics, 2000, vol. 24, p. 41-46. # Shadyro O.I., Glushonok G.K., Glushonok T.G., Edimecheva I.P., Moroz A.G., Sosnovskaya A.A., Yurkova I.L., Рolozov G.I. Quinones as free-radical fragmentation inhibitors in biologically important molecules // Free Radical Research, 2002, vol. 36, p. 859—867. # Shadyro O.I., Sosnovskaya A.A., Vrublevskaya O.N. C-N bond cleavage reactions on radiolysis of amino containing organic compounds and their derivatives in aqueous solutions // Int. J. Radiat. Biol, 2003, vol. 79, p. 269—279. # Shadyro O.I., Edimecheva I.P., Glushonok G.K., Ostrovskaya N.I., Polozov G.I., Murase H., Kagiya T. Effects of phenolic compounds on reactions involving various organic radicals // Free Radical Research, 2003, vol. 37, p. 1087—1097. # Shadyro O.I., Lodyato V.I., Yurkova I.L., Sorokin V.L., Dolgopalets V.I., Kisel M.A. Novel (3,5-Di-tert-2-hydroxy-phenylcarbamoyl)-alkanoic Acids as Potent Antioxidants // Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 2004, vol. 14, p. 4253-4256. # Shadyro O.I., Yurkova I.L., Kisel M.A., Brede O., Arnhold J. Formation of phosphatidic acid, ceramide and diglyceride on radiolysis of lipids: identification by MALDI-TOF mass spectrometry // Free Radical Biology & Medicine, 2004, vol. 36, p. 1612—1624. # Shadyro O.I., Yurkova I.L., Kisel M.A., Arnhold J. Free-radical fragmentation of galactocerebrosides: a MALDI-TOF mass-spectrometry study // Chemistry and Physics of Lipids, 2004, vol. 134, p. 41-49. # Shadyro O.I., Yurkova I.L., Kisel M.A., Brede O., Arnhold J. Radiation-induced free radical transformation of phospholipids: MALDI-TOF MS study // Chemistry and Physics of Lipids, 2004, vol. 132, p. 235—246. # Shadyro O.I., Sosnovskaya A.A., Edimecheva I.P., Grintsevich I.B., Lagutin P.Yu., Alekseev A.V., Kazem K. Effects of various vitamins and coenzymes Q on reactions involving a-hydroxyl-containing radicals // Free Radical Research, 2005, vol. 39, p. 713—718. # Shadyro O., Yurkova I., Kisel M., Arnhold J. Free-radical Fragmentation of Galactocerebrosides: a MALDI-TOF Mass Spectrometry Study //Chemistry and Physics of Lipids, 2005, vol. 134, p. 41-49. # Shadyro O.I., Yurkova I.L., Kisel M.A., Arnhold J. Iron-mediated free-radical formation of signaling lipids in a model system // Chemistry and Physics of Lipids, 2005, vol. 137, p. 29-37. # Shadyro O.I., Edimecheva I.P., Kisel R.M., Kazem K., Murase H., Kagiya T. Homolytic cleavage of the O-glycoside bond in carbohydrates: a steady-state radiolysis study // J. of Radiation Research, 2005, vol. 46, p. 1765—1770. # Shadyro O.I., Sosnovskaya A.A., Edimecheva I.P., Ostrovskaya N.I., Kazem K.M., Hryntsevich I.B., Alekseev A.V. Effects of quinones on free-radical processes of oxidation and fragmentation of hydroxyl-containing organic compounds // Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 2007, vol. 17, p. 6383-6386. # Shadyro O.I., Ksendzova G.A., Polozov G.I., Sorokin V.L., Boreko E.I., Savinova O.V., Dubovik B.V., Bizunok N.A. Synthesis and study of anti-radical and antiviral properties of aminophenol derivatives // Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 2008, vol. 18,2420-2423. {{зноскі}} == Літаратура == # <nowiki>Химический факультет / ред. совет : Ф. Н. Капуцкий (пред.) [и др.]. — Минск : БГУ, 2011. — 158 с. : ил.</nowiki> # <nowiki>Химический факультет : 1931-2006 гг. Научно-исследовательский институт физико-химических проблем / редкол. : Т. П. Каратаева (отв. ред.) [и др.]. — Минск : БГУ, 2006. — 110 с. : ил.</nowiki> # Прафесары і дактары навук Беларускага Дзяржаўнага Універсітэта / Склад. А. А. Яноўскі. — Мн. : БДУ, 2001. — 339 с. # Республика Беларусь: Энциклопедия: В 6 т. Т. 7 / Редкол.: Г. П. Пашков и др. — Минск : Беларус. Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2008. — 744 с.: илл. # <nowiki> Шадыра Алег Іосіфавіч / П. М. Бараноўскі // Беларуская энцыклапедыя : [у 18 т.]. — Мінск, 2003. — Т. 17. — С. 359.</nowiki> # <nowiki>Шадыро Олег Иосифович // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2008. — Т. 7. — С. 561.</nowiki> == Спасылкі == # [https://www.bsu.by/?guid=25781 Персанальная старонка на сайце БДУ] # [https://www.bsu.by/?guid=25781 Поўны спіс публікацый А. І. Шадыра] # [http://www.fhp.bsu.by/personalnye-stranitsy?id=248 Біяграфія на сайце НДІ ФХП БДУ] # [http://bypatents.com/patents/shadyro-oleg-iosifovich Патэнты А. І. Шадыра ў Базе патэнтаў Рэспублікі Беларусь] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Шадыра Алег Іосіфавіч}} [[Катэгорыя:Хімікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДУ]] [[Катэгорыя:Дактары хімічных навук]] [[Катэгорыя:Фармацэўты]] l8p4h56f790wbq73hwzf9rhm1jeystp 4162063 4162022 2022-07-19T21:43:02Z DobryBrat 5701 афармленне wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Шадыра}} '''Алег Іосіфавіч Шадыра''' ({{ДН|31|3|1948}}, в. {{МН|Даўгінава|ў Даўгінаве|Даўгінава (Вілейскі раён)}}, [[Вілейскі раён]], [[Мінская вобласць]] — {{ДС|23|4|2022}}) — беларускі [[хімік]], загадчык кафедры радыяцыйнай хіміі і хіміка-фармацэўтычных тэхналогій БДУ, [[прафесар]], [[Доктар навук|доктар хімічных навук]]. == Біяграфія == Нарадзіўся [[31 сакавіка]] [[1948]] года ў вёсцы [[Даўгінава (Вілейскі раён)|Даўгінава]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Пасля заканчэння СШ № 2 горада [[Маладзечна]] ў [[1966]] годзе паступіў на [[хімічны факультэт БДУ]], які скончыў у [[1971]] годзе, і быў рэкамендаваны для навучання ў аспірантуры. З [[1971]] года працаваў малодшым навуковым супрацоўнікам на кафедры радыяцыйнай хіміі і хімічнай тэхналогіі БДУ, а з [[1974]] года — старэйшым навуковым супрацоўнікам і адначасова завочна навучаўся ў [[Аспірантура|аспірантуры]]. Кандыдацкую дысертацыю на тэму «Радыяцыйна-хімічныя ператварэння альдэгідаў ў растворах» выканаў пад кіраўніцтвам [[Яўген Пятровіч Пятраеў|Я. П. Пятраева]] і Я. П. Калязіна і абараніў у [[1975]] годзе. У наступным навуковыя інтарэсы А. І. Шадыра звязаны з вывучэннем радыяцыйна-індукаваных свабоднарадыкальных ператварэнняў бі- і паліфункцыянальных арганічных злучэнняў у водных растворах. Пры правядзенні гэтых работ, вынікі якіх абагульнены ў манаграфіі (Я. П. Пятраеў, А. І. Шадыра «Радыяцыйная хімія біфункцыянальных арганічных злучэнняў» [[1986]]) упершыню была паказана магчымасць праходжання ўзгодненых рэакцый фрагментацыі арганічных радыкалаў. Заканамернасці працякання такога тыпу рэакцый і іх ролю ў радыяцыйным пашкоджанні біялагічна важных малекул сталі асновай доктарскай дысертацыі А. І. Шадыра на тэму «Рэакцыі фрагментацыі свабодных радыкалаў гідраксілзмешчаных біфункцыянальных арганічных злучэнняў», якую ён абараніў у [[1988]] годзе. Падыходы, якія выкарыстоўваюцца пры вывучэнні уласцівасцяў свабодных арганічных радыкалаў рознай будовы, а таксама метады ацэнкі магчымасці рэалізацыі розных гамалітычных працэсаў з удзелам біямакрамалекул выкладзены А. І. Шадыра ў [[Манаграфія|манаграфіі]] «Гамалагічныя шэрагі зменлівасці ў хіміі і біялогіі», якая была прысвечана 100-годдзю з дня нараджэння [[Мікалай Іванавіч Вавілаў|М. І. Вавілава]]. У [[1991]] годзе стварыў і ўзначаліў [[Лабараторыя|лабараторыю]] хіміі свабоднарадыкальных працэсаў, дзе асноўная ўвага сканцэнтравана на даследаванні свабоднарадыкальных рэакцый фрагментацыі арганічных рэчываў, якія граюць важную ролю пры функцыянаванні біясістэм, а таксама на распрацоўцы метадаў пошуку фармакалагічна актыўных рэгулятараў свободнарадыкальных працэсаў. З [[1994]] года ўзначальваў кафедру радыяцыйнай хіміі і хіміка-фармацэўтычных тэхналогій БДУ. З [[Май|мая]] [[1994]] года па [[чэрвень]] [[1995]] года выконваў абавязкі дэкана [[Хімічны факультэт БДУ|хімічнага факультэта БДУ]]. У гэты перыяд на [[Хімічны факультэт БДУ|хімічным факультэце]] былі адкрыты новыя спецыяльнасці: «Хімічная [[экалогія]]» і «[[Хімія]] лекавых злучэнняў». У [[1997]] годзе прысвоена вучонае званне прафесара. Памёр 23 красавіка 2022 года<ref>[http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_all&a001=BY-BSU-ar334144259&strq=l_siz=20 Шадыро, Олег Иосифович (доктор химических наук; радиационная химия; органическая химия ; 1948—2022)]</ref>. == Навуковая дзейнасць == Галіна навуковых інтарэсаў — вывучэнне кінэтыкі і механізму радыяцыйна-індукаваных свабоднарадыкальных ператварэнняў прыродных злучэнняў і стварэнне на гэтай аснове новых лекавых прэпаратаў. Працуючы ў гэтым напрамку, Шадыра А. І. стаў прызнаным у свеце спецыялістам у радыяцыйнай і свабоднарадыкальнай біяарганічнай хіміі. Пад яго кіраўніцтвам былі адкрыты новыя рэакцыі фрагментацыі [[Арганічныя рэчывы|арганічных злучэнняў]], рэалізацыя якіх у біяаб’ектах прыводзіць да дэструкцыі фізіялагічна важных рэчываў і спрыяе ўзнікненню і развіццю шматлікіх [[Хвароба|захворванняў]]. Распрацаваў новыя падыходы да стварэння [[Лекі|лекавых сродкаў]] на аснове сінтэтычных і прыродных рэгулятараў свабоднарадыкальных працэсаў у біясістэмах. Пад яго кіраўніцтвам былі створаны арыгінальныя антывірусныя прэпараты «Бутамінафен» (Залаты медаль на V Маскоўскім міжнародным салоне інавацый і інвестыцый, 2005 год) і «Актавір», серыйная вытворчасць якіх арганізавана на РУП «Белмедпрэпараты». Адкрыты новы клас антывірусных рэчываў, які ўключае злучэння, якія валодаюць здольнасцю эфектыўна інгібіраваць размнажэнне [[Вірус імунадэфіцыту чалавека|ВІЧ]] і [[Грып|вірусаў грыпу]]. На аснове прыроднай сыравіны створаны эфектыўныя стабілізатары [[Лён|льнянога]] [[Алеі|алею]] (Залаты медаль на Міжнароднай выставе-кангрэсе «Высокія тэхналогіі. [[Інавацыя|Інавацыі]]. [[Інвестыцыя|Інвестыцыі]]», г. [[Санкт-Пецярбург]], [[2008]] год, Дыплом VII Маскоўскага міжнароднага салона інавацый і інвестыцый, [[2007]] год). Распрацавана тэхналогія і наладжана серыйная вытворчасць (ТАА «Клуб» фарм-Эка ") стабілізаванага харчовага льнянога алею і БАД на яго аснове, якія валодаюць эфектыўнымі лячэбна-прафілактычнымі ўласцівасцямі. У [[1992]]—[[1993]] гадах працаваў у якасці запрошанага [[прафесар]]а ў [[Базельскі ўніверсітэт|Базельскім універсітэта]] ([[Швейцарыя]]), дзе сумесна з [[прафесар]]ам Б. Гійзэ і яго супрацоўнікамі былі праведзены даследаванні уласцівасцяў радыкалаў розных гліцэрыдаў. У гэтых працах атрыманы надзейныя доказы магчымасці пашкоджання [[Ліпіды|ліпідаў]] клеткавых мембран за кошт узгодненага распаду іх радыкалаў. У [[1995]] годзе працаваў у Ілінойскім універсітэце ([[ЗША]]), праводзячы даследаванні па тэме «Уплыў [[Магнітнае поле|магнітных палёў]] на свабоднарадыкальные рэакцыі ў біясістэмах». З [[1996]] па [[2008]] год выступаў як запрошаны лектар на міжнародных сімпозіумах і семінарах у [[Германія|Германіі]], [[ЗША]], [[Італія|Італіі]], [[Польшча|Польшчы]], [[Японія|Японіі]] і іншых краінах. З [[2001]] года пад кіраўніцтвам Шадыра А. І. выконваліся 3 праекты Міжнароднага навукова-тэхнічнага Цэнтра (МНТЦ) з агульным аб’ёмам фінансавання ~ за 1 млн. [[Долар ЗША|долараў]] [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], асноўнай мэтай якіх было стварэнне новых антывірусных прэпаратаў. Наладжана ўзаемадзеянне з буйнымі навуковымі цэнтрамі [[Еўропа|Еўропы]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], [[Канада|Канады]] і [[Японія|Японіі]]. Быў членам экспертнага Савета ВАК і Нацыянальнай камісіі па радыяцыйнай абароне Рэспублікі Беларусь. З’яўляўся членам навукова-тэхнічных Саветаў Фонду фундаментальных даследаванняў і шэрагу навукова-тэхнічных праграм. == Вучэбная праца == Кафедра, якой кіраваў А. І. Шадыра, рыхтуе спецыялістаў для прадпрыемстваў фармацэўтычнай прамысловасці і атамнай энергетыкі, забяспечвае выкладанне дысцыплін хімічнага і медыка-біялагічнага профілю па спецыяльнасцях «[[Фармацэўтыка|Фармацэўтычная]] дзейнасць», «Хімічная [[экалогія]]», «Радыяцыйная хімія». Кіраваў працай 4 [[Аспірантура|аспірантаў]] і чытаў студэнтам лекцыйныя курсы «Свабодныя радыкалы ў хіміі, біялогіі і медыцыне», «Хімічныя асновы радыяцыйнай біялогіі», «Радыяцыйная хімія вады і водных раствораў». Пад яго кіраўніцтвам абаронена 15 кандыдацкіх і 2 доктарскія дысертацыі. == Узнагароды і навуковыя званні == У [[2010]] годзе Шадыру А. І. прысвоена ганаровае званне «Заслужаны дзеяч [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|БДУ]]», ён узнагароджаны прэміяй імя А. М. Сеўчанкі ў галіне прыродазнаўчых і тэхнічных навук за цыкл работ «Распрацоўка інавацыйных антывірусных сродкаў і арганізацыя вытворчасці супрацьвіруснага прэпарата „Бутамінафен“». У [[2011]] годзе ўзнагароджаны Ганаровай граматай [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]] за вялікія дасягненні ў галіне навуковых даследаванняў і асабісты ўклад у практычную рэалізацыю іх вынікаў у народнай гаспадарцы [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]], а таксама ганаровай граматай [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН РБ]] за шматгадовую плённую дзейнасць у галіне радыяцыйнай хіміі, распрацоўку новых [[Лекі|лекавых сродкаў]], падрыхтоўку навуковых кадраў вышэйшай кваліфікацыі. У [[2013]] годзе Шадыра А. І. узнагароджаны Дыпломам II ступені Сцепанаўскіх чытанняў за працу «Оптыка-фізічныя тэхналогіі дыягностыкі біялагічнай актыўнасці кіслародзмяшчальных араматычных злучэнняў» і ганаровай граматай [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]] за шматгадовую навукова-педагагічную дзейнасць, дасягнутыя поспехі ў падрыхтоўцы высокакваліфікаваных спецыялістаў. У [[2014]] годзе ўзнагароджаны [[Падзяка Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|Падзякай Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]] за шматгадовую плённую навукова-педагагічную дзейнасць і асабісты ўклад у падрыхтоўку высокакваліфікаваных спецыялістаў. У [[2021]] годзе ўзнагароджаны [[медаль Францыска Скарыны|медалём Францыска Скарыны]]. == Навуковыя працы == Шадыра А. І. — аўтар больш за 250 навуковых прац, у тым ліку 4 манаграфій, а таксама 20 аўтарскіх пасведчанняў на вынаходніцтвы і патэнтаў. === Манаграфіі === * Е. П. Петряев, О. И. Шадыро. Радиационная химия бифункциональных органических соединений. Минск: Университетское, 1986. — 167 с. * О. И. Шадыро. Гомологические ряды изменчивости в биологии и химии. Минск: Университетское, 1987. — 75 c. * Shadyro O.I. Radiation-induced free radical fragmentation of cell membrane components and the respective model compounds. In: Free Radicals in Biology and Environment. (ed. F.Minisci), Kluwer Academic Publishers, Netherlands, 1997. === Навуковыя артыкулы === # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/13417/1/pages%20from%20NII%2520FHP_2008_204-446_2.pdf Синтез и исследование антирадикальных и противовирусных свойств производных аминокислот // Химические проблемы создания новых материалов и технологий : сб. ст./под ред. О. А. Ивашкевича. — Минск, 2008. — Вып.3.] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/13443/1/pages%20from%20NII%2520FHP_2008_204-446_5.pdf Металлокомплексы производных пространственно экранированных дифенолов и аминофенолов: новое направление разработки средств для комбинированной химиотерапии инфекций // Химические проблемы создания новых материалов и технологий : сб. ст./под ред. О. А. Ивашкевича. — Минск, 2008. — Вып.3.] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/16852/1/pages%20from%20svirid_chteniya%5b18%d0%b0%5d.pdf Влияние аскорбиновой кислоты и ее производных на радиационно-индуцированные превращения оксигенированного этанола и его водных растворов // Свиридовские чтения: сб.ст. Вып.5/отв. ред. Т. Н. Воробьева] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/23912/1/pages%20from%20svirid_chteniya_6_11.pdf Новые механизмы радиационно-индуцированных преаращений сфинголипидов // Свиридовские чтения: сб.ст. Вып.6/отв. ред. Т. Н. Воробьева] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/42822/1/pages%20from%20%d0%a1%d0%b2%d0%b8%d1%80%d0%b8%d0%b4%20%d1%87%d1%82%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d1%8f%20%d0%b2%d1%8b%d0%bf%208%20%d0%ba.pdf Свободнорадикальная фрагментация сфинголипидов при действии хлорноватистой кислоты // Свиридовские чтения: сб. ст. Вып. 8. Минск, 2012. Sviridov readings. Iss. 8. Minsk, 2012] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/42839/1/pages%20from%20%d0%a1%d0%b2%d0%b8%d1%80%d0%b8%d0%b4%20%d1%87%d1%82%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d1%8f%20%d0%b2%d1%8b%d0%bf%208%20%d0%bb.pdf Антирадикальные и антиоксидантные свойства ароматических спиртов, альдегидов и кислот//Свиридовские чтения: сб. ст. Вып. 8. Минск, 2012. Sviridov readings. Iss. 8. Minsk, 2012] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/42840/1/pages%20from%20%d0%a1%d0%b2%d0%b8%d1%80%d0%b8%d0%b4%20%d1%87%d1%82%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d1%8f%20%d0%b2%d1%8b%d0%bf%208%20%d0%bc.pdf Радиационно- и фотоиндуцированная свободнорадикальная деструкция гидроксилсодержащих дипептидов // Свиридовские чтения: сб. ст. Вып. 8. Минск, 2012. Sviridov readings. Iss. 8. Minsk, 2012] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/117862/1/%d0%a0%d0%b5%d0%b0%d0%ba%d1%86%d0%b8%d0%b8%20%d0%b4%d0%b5%d1%81%d1%82%d1%80%d1%83%d0%ba%d1%86%d0%b8%d0%b8%20%d1%81%d1%84%d0%b8%d0%bd%d0%b3%d0%be%d0%bb%d0%b8%d0%bf%d0%b8%d0%b4%d0%be%d0%b2%20%d0%b8%20%d0%b0%d0%bc%d0%b8%d0%bd%d0%be%d0%ba%d0%b8%d1%81%d0%bb%d0%be%d1%82.pdf Новые реакции деструкции сфинголипидов и аминокислот при окислительном стрессе // Свиридовские чтения : сб. ст. Вып. 10. — Минск, 2014. — С. 235—246] # [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/118105/1/%d0%93%d0%b5%d1%82%d0%b5%d1%80%d0%be%d1%86%d0%b8%d0%ba%d0%b4%d0%bb%d0%b8%d1%87%d0%b5%d1%81%d0%ba%d0%b8%d0%b5%20%d1%81%d0%be%d0%b5%d0%b4%d0%b8%d0%bd%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d1%8f.pdf Антирадикальные и антиоксидантные свойства природных фенолов и азотсодержащих гетероциклических соединений // Свиридовские чтения : сб. ст. Вып. 10. — Минск, 2014. — С. 262—276] === Навуковыя артыкулы, апублікаваныя ў замежных перыядычных выданнях === # Shadyro O.I., Edimecheva I.P., Kisel M.A., Vlasov A.P., Yurkova I.L. The damage to phospholipids caused by free radical attack on glycerol and sphingosine backbone // Int. J. Radiat. Biol., 1997, vol. 71, p. 718—722. # Shadyro O.I., Kisel M.A., Yurkova I.L. Radical-induced peroxidation and fragmentation of lipids in model membranes // Current Topics inBiophysics, 2000, vol. 24, p. 41-46. # Shadyro O.I., Glushonok G.K., Glushonok T.G., Edimecheva I.P., Moroz A.G., Sosnovskaya A.A., Yurkova I.L., Рolozov G.I. Quinones as free-radical fragmentation inhibitors in biologically important molecules // Free Radical Research, 2002, vol. 36, p. 859—867. # Shadyro O.I., Sosnovskaya A.A., Vrublevskaya O.N. C-N bond cleavage reactions on radiolysis of amino containing organic compounds and their derivatives in aqueous solutions // Int. J. Radiat. Biol, 2003, vol. 79, p. 269—279. # Shadyro O.I., Edimecheva I.P., Glushonok G.K., Ostrovskaya N.I., Polozov G.I., Murase H., Kagiya T. Effects of phenolic compounds on reactions involving various organic radicals // Free Radical Research, 2003, vol. 37, p. 1087—1097. # Shadyro O.I., Lodyato V.I., Yurkova I.L., Sorokin V.L., Dolgopalets V.I., Kisel M.A. Novel (3,5-Di-tert-2-hydroxy-phenylcarbamoyl)-alkanoic Acids as Potent Antioxidants // Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 2004, vol. 14, p. 4253-4256. # Shadyro O.I., Yurkova I.L., Kisel M.A., Brede O., Arnhold J. Formation of phosphatidic acid, ceramide and diglyceride on radiolysis of lipids: identification by MALDI-TOF mass spectrometry // Free Radical Biology & Medicine, 2004, vol. 36, p. 1612—1624. # Shadyro O.I., Yurkova I.L., Kisel M.A., Arnhold J. Free-radical fragmentation of galactocerebrosides: a MALDI-TOF mass-spectrometry study // Chemistry and Physics of Lipids, 2004, vol. 134, p. 41-49. # Shadyro O.I., Yurkova I.L., Kisel M.A., Brede O., Arnhold J. Radiation-induced free radical transformation of phospholipids: MALDI-TOF MS study // Chemistry and Physics of Lipids, 2004, vol. 132, p. 235—246. # Shadyro O.I., Sosnovskaya A.A., Edimecheva I.P., Grintsevich I.B., Lagutin P.Yu., Alekseev A.V., Kazem K. Effects of various vitamins and coenzymes Q on reactions involving a-hydroxyl-containing radicals // Free Radical Research, 2005, vol. 39, p. 713—718. # Shadyro O., Yurkova I., Kisel M., Arnhold J. Free-radical Fragmentation of Galactocerebrosides: a MALDI-TOF Mass Spectrometry Study //Chemistry and Physics of Lipids, 2005, vol. 134, p. 41-49. # Shadyro O.I., Yurkova I.L., Kisel M.A., Arnhold J. Iron-mediated free-radical formation of signaling lipids in a model system // Chemistry and Physics of Lipids, 2005, vol. 137, p. 29-37. # Shadyro O.I., Edimecheva I.P., Kisel R.M., Kazem K., Murase H., Kagiya T. Homolytic cleavage of the O-glycoside bond in carbohydrates: a steady-state radiolysis study // J. of Radiation Research, 2005, vol. 46, p. 1765—1770. # Shadyro O.I., Sosnovskaya A.A., Edimecheva I.P., Ostrovskaya N.I., Kazem K.M., Hryntsevich I.B., Alekseev A.V. Effects of quinones on free-radical processes of oxidation and fragmentation of hydroxyl-containing organic compounds // Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 2007, vol. 17, p. 6383-6386. # Shadyro O.I., Ksendzova G.A., Polozov G.I., Sorokin V.L., Boreko E.I., Savinova O.V., Dubovik B.V., Bizunok N.A. Synthesis and study of anti-radical and antiviral properties of aminophenol derivatives // Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 2008, vol. 18,2420-2423. {{зноскі}} == Літаратура == # <nowiki>Химический факультет / ред. совет : Ф. Н. Капуцкий (пред.) [и др.]. — Минск : БГУ, 2011. — 158 с. : ил.</nowiki> # <nowiki>Химический факультет : 1931-2006 гг. Научно-исследовательский институт физико-химических проблем / редкол. : Т. П. Каратаева (отв. ред.) [и др.]. — Минск : БГУ, 2006. — 110 с. : ил.</nowiki> # Прафесары і дактары навук Беларускага Дзяржаўнага Універсітэта / Склад. А. А. Яноўскі. — Мн. : БДУ, 2001. — 339 с. # Республика Беларусь: Энциклопедия: В 6 т. Т. 7 / Редкол.: Г. П. Пашков и др. — Минск : Беларус. Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2008. — 744 с.: илл. # <nowiki> Шадыра Алег Іосіфавіч / П. М. Бараноўскі // Беларуская энцыклапедыя : [у 18 т.]. — Мінск, 2003. — Т. 17. — С. 359.</nowiki> # <nowiki>Шадыро Олег Иосифович // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2008. — Т. 7. — С. 561.</nowiki> == Спасылкі == # [https://www.bsu.by/?guid=25781 Персанальная старонка на сайце БДУ] # [https://www.bsu.by/?guid=25781 Поўны спіс публікацый А. І. Шадыра] # [http://www.fhp.bsu.by/personalnye-stranitsy?id=248 Біяграфія на сайце НДІ ФХП БДУ] # [http://bypatents.com/patents/shadyro-oleg-iosifovich Патэнты А. І. Шадыра ў Базе патэнтаў Рэспублікі Беларусь] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Шадыра Алег Іосіфавіч}} [[Катэгорыя:Хімікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДУ]] [[Катэгорыя:Дактары хімічных навук]] [[Катэгорыя:Фармацэўты]] ed55jz8aonmw9qcbefh0qxf5blo6m1j 0 566958 4162235 4117815 2022-07-20T10:04:43Z Artsiom91 31770 абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Картка:ФК |Назва = Нотынгем Форэст |Лагатып = Nottingham Forest.png |ШырыняЛагатыпа = 140px |ПоўнаяНазва = Nottingham Forest Football Club |Заснаваны = 1865 |Горад = [[Нотынгем]], [[Англія]] |Стадыён = [[Сіці Граўнд]] |Умяшчальнасць = 30 445 |Прэзідэнт = |Трэнер = |Чэмпіянат = [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-ліга]] |Сезон = [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі 2021/2022|2021/22]] |Месца = {{Рост}} 4 месца ў [[Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі|Чэмпіёншыпе]], перамога ў плэй-оф |Сайт = http://www.nottinghamforest.co.uk/ | pattern_la1 = _nottingham2223h | pattern_b1 = _nottingham2223h | pattern_ra1 = _nottingham2223h | pattern_sh1 = _nottingham2223h | pattern_so1 = _nottingham2223h | leftarm1 = FF0000 | body1 = FF0000 | rightarm1 = FF0000 | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FF0000 | pattern_la2 = _nottingham2223a | pattern_b2 = _nottingham2223a | pattern_ra2 = _nottingham2223a | pattern_sh2 = _nottingham2223a | pattern_so2 = _nottingham2223a | leftarm2 = FFFF00 | body2 = FFFF00 | rightarm2 = FFFF00 | shorts2 = 0033FF | socks2 = FFFF00 }} '''«Нотынгем Форэст»''' ({{lang-en|Nottingham Forest}}) — англійскі футбольны клуб з горада [[Нотынгем]]. Заснаваны ў 1865 годзе. [[Чэмпіянат Англіі па футболе|Чэмпіён Англіі]] (1978) і двухразовы ўладальнік [[Кубак Англіі па футболе|Кубка Англіі]] (1898, 1959). Двухразовы ўладальнік [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Кубка чэмпіёнаў]] (1979, 1980). == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.nottinghamforest.co.uk/ Афіцыйны сайт] {{Бібліяінфармацыя}} {{Англійская Прэм’ер-ліга}} {{Чэмпіёншып Англійскай футбольнай лігі}} {{Чэмпіёны Англіі па футболе}} {{Пераможцы Лігі чэмпіёнаў УЕФА}} {{Клубы-заснавальнікі Англійскай Прэм’ер-лігі}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Англіі|Нотынгем Форэст]] [[Катэгорыя:Клубы англійскай Прэм’ер-лігі|Нотынгем Форэст]] [[Катэгорыя:ФК Нотынгем Форэст| ]] amewixzmjgwljokes4i28958wxax89u 10 567993 4161846 4074333 2022-07-19T12:49:10Z Artsiom91 31770 + Іван, Бакаеў, Касьера, Радрыган, Краўцоў, Мантуан, - Крыцюк, Алберту, Дзюба, Аздоеў wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Зеніт Санкт-Пецярбург | колер фону = #26A4EE | колер тэксту = white | колер рамкі = #00008B | клуб = Зеніт Санкт-Пецярбург | клуб_спасылка = ФК Зеніт Санкт-Пецярбург | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Іван Куарэсма да Сілва|Іван]]&nbsp;<small>[[брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|2|[[Дзмітрый Юр’евіч Чысцякоў|Чысцякоў]]}} {{ССК-ігрок|3|[[Доглас Сантус|Сантус]]}} {{ССК-ігрок|4|[[Даніл Уладзіслававіч Кругавой|Кругавой]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Вільмар Барыяс|Барыяс]]}} {{ССК-ігрок|6|[[Дэян Лоўран|Лоўран]]&nbsp;<small>[[капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|7|[[Зелімхан Джабраілавіч Бакаеў|Бакаеў]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Маркус Вендэл Валі да Сілва|Вендэл]]}} <!--{{ССК-ігрок|9|[[Юры Алберту|Алберту]]}}--> {{ССК-ігрок|10|[[Малкам]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Клаўдынью]]}} {{ССК-ігрок|14|[[Далер Адзьямавіч Кузяеў|Кузяеў]]}} {{ССК-ігрок|15|[[Вячаслаў Сяргеевіч Караваеў|Караваеў]]}} {{ССК-ігрок|17|[[Андрэй Андрэевіч Маставой|Маставой]]}} {{ССК-ігрок|19|[[Аляксей Сяргеевіч Сутармін|Сутармін]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Аляксандр Юр’евіч Ярохін|Ярохін]]}} {{ССК-ігрок|23|[[Арсен Русланавіч Адамаў|Адамаў]]}} {{ССК-ігрок|28|[[Нуралы Аліп|Аліп]]}} {{ССК-ігрок|29|[[Ілья Валянцінавіч Скробатаў|Скробатаў]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Матэа Касьера|Касьера]]}} {{ССК-ігрок|33|[[Іван Уладзіміравіч Сяргееў|Сяргееў]]}} {{ССК-ігрок|41|[[Міхаіл Анатолевіч Кержакоў|Кержакоў]]&nbsp;<small>[[брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|55|[[Радрыган (футбаліст, 1995)|Радрыган]]}} {{ССК-ігрок|64|[[Кірыл Сяргеевіч Краўцоў|Краўцоў]]}} {{ССК-ігрок|71|[[Данііл Сяргеевіч Адаеўскі|Адаеўскі]]&nbsp;<small>[[брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} <!--{{ССК-ігрок|78|[[Аляксандр Юр’евіч Васюцін|Васюцін]]&nbsp;<small>[[брамнік (футбол)|(б)]]</small>}}--> <!--{{ССК-ігрок|92|[[Данііл Дзмітрыевіч Шамкін|Шамкін]]}}--> <!--{{ССК-ігрок|94|[[Даніла Дзмітрыевіч Хатулёў|Хатулёў]]}}--> {{ССК-ігрок||[[Густаву Мантуан|Мантуан]]}} |трэнер = [[Сяргей Багданавіч Сямак|Сяргей Сямак]] }}<noinclude> Звесткі станам на ліпень 2022 года [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Расіі|Зеніт]] </noinclude> 9727d6svzx0bvtvuup7amu8euka7f7q 0 572336 4162265 3813490 2022-07-20T10:58:58Z Artsiom91 31770 пакінуў «Нёман» Гродна wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Седрык Куад’ё | поўнае імя = Седрык Халеб Куад’ё | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Кот-д’Івуар}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = ''няма'' | нумар = | пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2013—2017| {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[ФК Біржэнвіль|Біржэнвіль]]| |2017| {{Сцяг|Чэхія||20px}} [[ФК Слован Ліберац|Слован (Ліберац)]]|0 (0) |2018| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]]|3 (0) |2018—2019| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Тарпеда Мінск|Тарпеда (Мінск)]]|11 (5) |2019|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Слуцк|Слуцк]]|8 (1) |2020| {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Шахцёр Караганда|Шахцёр (Караганда)]]|1 (0) |2021—2022| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нёман Гродна|Нёман (Гродна)]]|25 (5) }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2013| {{Сцяг|Кот-д’Івуар||20px}} [[Юнацкая зборная Кот-д’Івуара па футболе|Кот-д’Івуар (да 17)]]| }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 20 ліпеня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 22 верасня 2018 }} '''Седрык Куад’ё''' (нар. {{ДН|25|7|1997}}, [[Абіджан]], [[Кот-д’Івуар]]) — івуарыйскі [[футбол|футбаліст]], [[нападнік (футбол)|нападнік]]. == Клубная кар’ера == На радзіме выступаў за клуб [[ФК Біржэнвіль|«Біржэнвіль»]]. У пачатку 2017 года стаў іграком ліберацкага [[ФК Слован Ліберац|«Слована»]], дзе выступаў за моладзевую каманду. Пакінуў чэшскі клуб улетку таго ж года. У лютым 2018 года накіраваўся на прагляд у беларускі клуб [[ФК Крумкачы Мінск|«Крумкачы»]]<ref>[https://by.tribuna.com/football/1060708076.html На просмотр в «Крумкачы» прибыли два ивуарийца и россиянин]</ref>, аднак ён не быў дапушчаны да ўдзелу ў Вышэйшай лізе, і ў красавіку 2018 года нападнік стаў іграком іншага беларускага клуба [[ФК Слуцк|«Слуцка»]]<ref>[http://football.by/news/112163.html Ивуариец Седрик Халеб Куаджа стал игроком "Слуцка"]</ref>. У складзе слуцкай каманды не здолеў замацавацца ў аснове, часцей гуляў за дубль. У жніўні 2018 года, пакінуўшы «Слуцк», перайшоў у мінскае [[ФК Тарпеда Мінск|«Тарпеда»]]<ref>[http://www.football.by/news/116701.html Нападающий "Слуцка" перейдет в "Торпедо"]</ref>. У сваім першым матчы за новую каманду 20 жніўня 2018 года супраць [[ФК Гомель|«Гомеля»]] (1:2) адзначыўся голам. Здолеў стаць асноўным нападнікам сталічнай каманды, з 5 галамі стаў найлепшым яе бамбардзірам у сезоне 2018. У ліпені 2019 года вярнуўся ў [[ФК Слуцк|«Слуцк»]]<ref>[http://football.by/news/129126.html Куаджа вернулся в "Слуцк"]</ref>. 19 ліпеня, у першым матчы пасля вяртання, прынёс сваім голам перамогу над [[ФК Энергетык-БДУ|«Энергетыкам-БДУ»]] (1:0). У жніўні і верасні не гуляў з-за траўмы, пазней вярнуўся ў склад. У снежні 2019 года кантракт са слуцкім клубам быў разарваны<ref>[http://football.by/news/134399.html Двое легионеров покинули "Слуцк"]</ref>. У студзені 2020 года папоўніў склад карагандзінскага [[ФК Шахцёр Караганда|«Шахцёра»]]<ref>[https://prosports.kz/news/435180-shahter-podpisal-pobeditelya-yunosheskogo-chempionata-mira «Шахтер» подписал победителя юношеского чемпионата мира]</ref>, аднак звычайна заставаўся на лаўцы запасных, на полі правёў усяго 14 хвілін. Са студзеня 2021 года праходзіў прагляд у гродзенскім [[ФК Нёман Гродна|«Нёмане»]] і ў лютым падпісаў кантракт<ref>[https://football.by/news/148971.html Седрик Куадио подписал 2-летнее соглашение с "Неманом"]</ref>. У гродзенскай камандзе рэгулярна з’яўляўся на полі. У ліпені 2022 года па пагадненні бакоў пакінуў клуб<ref>[https://football.by/news/166028.html "Неман" расстался с Седриком Куадио]</ref>. == Міжнародная кар’ера == Выступаў за юнацкую зборную Кот-д’Івуара. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Куад’ё Седрык}} [[Катэгорыя:Футбалісты Кот-д’Івуара]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Біржэнвіль]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Слован Ліберац]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Слуцк]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шахцёр Караганда]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Нёман Гродна]] 8d6wprmmdggwhma6nuo9b6w933ls72w 0 577505 4162028 4161836 2022-07-19T20:11:43Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Славутасць}} [[Файл:Jardín de Fin, Kashan, Irán, 2016-09-19, DD 13.jpg|thumb]] [[Файл:Jardín de Fin, Kashan, Irán, 2016-09-19, DD 15.jpg|thumb|''Кушак'' рзмешчаны ў цэнтральнай частцы сада.]] [[Файл:Jardín de Fin, Kashan, Irán, 2016-09-19, DD 16.jpg|thumb|Дэталь столі ''Кушак''.]] '''Сад Фін''' ({{lang-fa|باغ فین}}) — назва старажытнага сада, які знаходзіцца за 9 км ад цэнтра іранскага горада [[Кашан (Іран)|Кашан]], у канцы вуліцы Амір-Кабір. У параўнанні з іншымі шматлікімі іранскімі садамі Сад Фін арашаецца вельмі вялікай колькасцю вады<ref>Rafie Hamidpour. «Fin Garden». در Land of Lion, Land of Sun. چاپ اول. بلومینگتون؛ ایندیانا، ایالات متحده آمریکا: Author House، ۲۰۱۰. ۵۱. شابک</ref>. Плошча сада складае 23 тысячы квадратных метраў. У гісторыі [[Іран|Ірана]] сад вядомы тым, што ў лазні Фін, якая знаходзіцца на яго тэрыторыі, у 1852 годзе па загаду [[Насер ад-Дзін Шах]]а быў забіты яго візир [[Амір-Кабір]]. Сад Фін [[7 снежня]] [[1935]] года пад нумарам 238 быў унесены ў Спіс нацыянальных помнікаў Ірана. А ў 2012 годзе — у Спіс [[Сусветная спадчына|сусветнай культурнай спадчыны]] [[ЮНЕСКА]]<ref>[http://whc.unesco.org/en/list/1372/multiple=1&unique_number=1768]</ref>. == Гісторыя == [[Файл:Residence Royal Bagh Shah Fin by Pascal Coste.jpg|thumb|left|Малюнак [[Паскаль Кост|Паскаля Коста]]]] Паводле некаторых звестак сад з'явіўся яшчэ ў час, калі Ірана знаходзіўся ў складзе [[Дзяржава Хулагуідаў|дзяржавы Ільханаў]] (Хулагуідаў) (1256—1343) на месцы падземнай крыніцы Фін<ref name="ReferenceA">سارا تریوه. بررسی تاریخی و کالبدی باغ فین. . نشریه تخصصی معماری منظر چهارم، ش. ۶۷ (۱۵ خرداد ۱۳۸۹)</ref>. Паводле ўжо гістарычных крыніц, у 1573 годзе сур'ёзную шкоду саду нанёс моцны [[землятрус]]<ref>http://tourism.isfahancht.ir/Isfahan_Virtual_Tour/Fa/Fa_index.php?f=1017%20Fin%20Garden {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170804182056/http://tourism.isfahancht.ir/Isfahan_Virtual_Tour/Fa/Fa_index.php?f=1017%20Fin%20Garden |date=4 жніўня 2017 }}</ref>. А у перыяд уладарства дынастыі [[Дынастыя Сефевіды|Сефевідаў]] (XVI—XVIII стагоддзі) пачалося будаўніцтва асноўных будынкаў і помнікаў на тэрыторыі Сада Фін. Праект будаўніцтва сада па загадзе шаха [[Абас I Вялікі|Абаса I Вялікага]] (1587—1629)<ref>Holly Kerr Forsyth. «LESSONS IN GARDEN HISTORY». Gardens of Eden: Among the World’s Most Beautiful Gardens. ۸۷</ref> распрацаваў выдатны матэматык і астраном таго часу Гіяс Алдзін Джамшыд Кашані, і ў 1591 годзе па гэтым праекце ўзведзены першыя будынкі ў садзе. План сада таксама вывучаў і вялікі іранскі вучоны Шэйх Бахаі. Будаўніцтва і добраўпарадкаванне саду вялося і далей і дасягнула свайго піку ва уладарства шаха [[Абас II (шах Ірана)|Абаса II]] (1633—1666). У гэты перыяд былі ўзведзены будынкі цэнтральнага ўваходу, палац Сефевідаў і адзін з будынкаў лазні. Вядома, што шах [[Салейман Сефі]] з дынастыі Сефевідаў змяніў назву крыніцы Фін, якая цячэ ў гэтым месцы на крыніцу Салейманіе. З канца праўлення дынастыі Сефевідаў да перыяду праўлення дынастыі [[Дынастыя Зенды|Зендаў]] саду не ўдзялялі ўвагі. У час праўлення Керым-хана Зенда (1705—1779), у час якога адбылося некалькі землятрусаў запар, сад і яго будынкі падвергліся рэканструкцыі і быў узведзены новы будынак<ref>سارا تریوه. بررسی تاریخی و کالبدی باغ فین. . نشریه تخصصی معماری منظر چهارم، ش. ۶۷ (۱۵ خرداد ۱۳۸۹).</ref>. У час праўлення [[Фетх Алі-шах|Фатх Флі Шаха]] (1797—1837) з дынастыі [[Дынастыя Каджараў|Каджараў]] была дададзена большая частка будынкаў. Але пасля смерці Фатх Алі Шаха праца па добраўпарадкаванні сада была спынена і без неабходнага догляду сад прыйшоў у заняпад<ref>http://jamejamonline.ir/Online/670726208765493227/باغ-فين؛-قرباني-رفتار-غيرکارشناسانه</ref>. Асобныя дрэвы і расліны ў ім загінулі. У перыяд праўлення дынастыі [[Дынастыя Пехлеві|Пехлеві]] былі ўзведзены будынкі Нацыянальнага кашанскага музея і бібліятэкі. Таксама з 1956 года была праведзена рэканструкцыя іншых будынкаў<ref name="ReferenceA"/>. == Архітэктура сада == Сад Фін з'яўляецца наглядным прыкладам старажытных Іранскіх садоў. Элементамі архітэктурнага ансамбля сада з'яўляюцца таксама вада і дрэвы, якія дапаўняюць будынкі. Нягледзячы на старажытнасць, ён з'яўляецца добра распрацаваным культурным ландшафтам, які складаецца з наступных элементаў: === Вада === У планіроўцы сада вада з'яўляецца ключавым элементам. Яна напаўняе басейны (басейн перад палацам Сефевідаў і інш.), цячэ ў ручаях, бруіцца ў фантанах. === Дрэвы === У садзе растуць 579 кіпарысаў і 11 платанаў<ref>سارا تریوه. بررسی تاریخی و کالبدی باغ فین. . نشریه تخصصی معماری منظر چهارم، ش. ۶۸ (۱ تیر ۱۳۸۹)</ref>. Узрост дрэў — ад 100 да 470 гадоў. На жаль, за апошнія гады і асабліва пасля засухі 2007 года, шмат якія дрэвы захварэлі і загінулі. === Будынкі === У першапачатковым плане будаўніцтва сада асаблівая ўвага надавалася сіметрыі. Але з цягам часу пасля праўлення дынастыі Сефевідаў, у будаўніцтве адбываецца адхіленне ад восей сіметрыі. У цэнтры сада размешчаны палац Сефевідаў. Малое памяшканне лазні і іншыя будынкі, якія належаць таксама часу праўлення Сефевідаў, размешчаны па таму ж прынцыпу. А палац Каджараў з прыгожымі карцінамі на столі і сценах размешчаны ўжо за межамі восі сіметрыі. == Вольны час == Цяпер шмат якія будынкі сада выкарыстоўваюцца як рэстараны (чайханы). Нацыянальны музей Кашана, размешчаны ў гэтым садзе, быў закрыты ў 2006 годзе і аднавіў працу ў 2010<ref>http://www.farsnews.ir/newstext.php?nn=8911171111 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170804173811/http://www.farsnews.ir/newstext.php?nn=8911171111 |date=4 жніўня 2017 }}</ref>. Наведвальнікі могуць прайсці ва ўсе часткі сада<ref>http://afarineshdaily.ir/afarinesh/News.aspx?NID=18809 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171023141934/http://afarineshdaily.ir/afarinesh/News.aspx?NID=18809 |date=23 кастрычніка 2017 }}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * http://www.aparat.com/v/UaSEC/باغ_فین_کاشان [[Катэгорыя:Персідскія сады]] [[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Іране]] hwiyh6bh34z0ukvfy1062utdeg5lapo 0 579755 4162092 4161161 2022-07-20T02:05:07Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|Забалацкі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Забалацкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 17 населеных пунктаў |Сталіца = [[Заслонаўка (Аршанскі раён)|Заслонаўка]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 2848 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''За́балацкі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — вёска [[Заслонаўка (Аршанскі раён)|Заслонаўка]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Веравайшанскі (Забалацкі) сельсавет''' у складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Горная Веравойша|Веравойша (Горная Веравойша)]]. У 1928 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Забалацце (Аршанскі раён)|Забалацце]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. 16 верасня 1960 года ў склад сельсавета з [[Машкоўскі сельсавет|Машкоўскага сельсавета]] перададзена вёска [[Арлоўшчына (Аршанскі раён)|Арлоўшчына]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. 29 снежня 1961 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Машкоўскі сельсавет|Машкоўскага сельсавета]] (3 населеныя пункты: [[Даўжаніцы]], [[Падгайшчына]] і [[Стар (Аршанскі раён)|Стар]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 29 снежня 1961 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1962, № 12 (971).</ref>. 15 мая 1981 года ў склад сельсавета перададзены: з [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]] — вёска [[Грабянёва]], з [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскага сельсавета]] — вёска [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. 2 лютага 1982 года сельсавет перайменаваны ў Забалацкі<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 2 лютага 1982 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1982, № 10 (1708).</ref>. 16 лютага 1996 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Заслонаўка. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 2848 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 91,8 % — [[беларусы]], 6,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,9 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|121315}} {{Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] 8hfi9xutr52baefl9udxlreajtpq4ow 14 590979 4162223 3337202 2022-07-20T09:01:45Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Шэфілд]]; дададзена [[Катэгорыя:Спорт у Шэфілдзе]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} {{Commonscat}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Англіі|Шэфілд Юнайтэд]] [[Катэгорыя:Спорт у Шэфілдзе]] [[Катэгорыя:Клубы англійскай Прэм’ер-лігі|Шэфілд Юнайтэд]] oe08zu2mbk213qw20rx2z8kb7p6bjhc 0 596935 4161977 4161824 2022-07-19T18:42:40Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ - Малашчыцкі, Суша, Васькоў https://football.by/news/166011.html wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Арсенал Дзяржынск |Лагатып = ФК Арсенал Дзяржынск.gif |ШырыняЛагатыпа = 185px |ПоўнаяНазва = |Мянушкі = |Горад = [[Дзяржынск]], [[Беларусь]] |Заснаваны = 2019 |Расфармаваны = |Стадыён = [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]], [[Гарадзея]] |Умяшчальнасць = 1500 |Прэзідэнт = |Трэнер = [[Павел Кірыльчык]] |Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] |Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = {{Рост}} 1 месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] |Сайт = | pattern_la1 = _jomaessential2rw | pattern_b1 = _jomaessential2rw | pattern_ra1 = _jomaessential2rw | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _kappalipeno1wr | leftarm1 = FFFFFF | body1 = FFFFFF | rightarm1 = FFFFFF | shorts1 = FF0000 | socks1 = FF0000 | pattern_la2 = _jomaessential2wnr | pattern_b2 = _jomaessential2wnr | pattern_ra2 = _jomaessential2wnr | pattern_sh2 = | pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _jomaessential1819bbw | pattern_b3 = _jomaessential1819bbw | pattern_ra3 = _jomaessential1819bbw | pattern_sh3 = _jomamaxi20bw | pattern_so3 = | leftarm3 = | body3 = | rightarm3 = | shorts3 = 000000 | socks3 = FFFFFF }} '''«Арсенал»''' — [[Беларусь|беларускі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Дзяржынск]], заснаваны ў 2019 годзе. У цяперашні час выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == Аб стварэнні новага клуба пад назвай «Арсенал» стала вядома ў студзені 2019 года<ref>[https://by.tribuna.com/football/1070914703.html В Беларуси появится новый футбольный клуб – «Арсенал» из Дзержинска. С командой уже тренируются Вячеслав Глеб и Осипенко]</ref>. Фундатарамі новага клуба сталі беларускі прадпрымальнік [[Аляксей Меляшкевіч]] і шведскі бізнесмен [[Алекс Русхольм]], прэзідэнт шведскага футбольнага клуба [[ФК АФК Эскільстуна|«АФК Эскільстуна»]]<ref>[https://by.tribuna.com/tribuna/blogs/footboll/2359781.html «Арсенал» из Дзержинска – очень амбициозный проект. Клуб заинтересовал даже младшего Глеба]</ref>. Каманда, складзеная ў асноўным з нядаўніх дублёраў клубаў Вышэйшай лігі, а таксама з некалькіх вопытных ветэранаў і мясцовых ігракоў, адразу заявілася ў [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу чэмпіянату Беларусі]]. Каманда паспяхова прайшла дыстанцыю, выйграла барацьбу з [[ФК Ашмяны-БДУФК|«Ашмянамі-БДУФК»]] за першы радок і стала чэмпіёнам Другой лігі. У 2020 годзе каманда працягвала камплектавацца маладымі ігракамі, а таксама некалькімі вопытнымі выканаўцамі. З-за неадпаведнасці стадыёна ў Дзяржынску патрабаванням хатнія матчы «Арсенал» праводзіў на стадыёне РЦАР-БДУ ў Мінску. Каманда добра пачала выступленне ў Першай лізе, доўгі час вёў барацьбу за высокія месцы і магчымы выхад у Вышэйшую лігу, але пазней стаў саступаць канкурэнтам і ў выніку стаў чацвёртым. У верасні пасаду галоўнага трэнера пакінуў [[Сяргей Ясковіч]], замест яго кіраваць камандай стаў абаронца [[Павел Кірыльчык]]. У сезоне 2021 камандай працягваў кіраваць Павел Кірыльчык. Хатнія матчы «Арсенал» стаў праводзіць на стадыёне [[Гарадзея (стадыён)|«Гарадзея»]]. Каманда хутка захапіла лідарства ў табліцы і, нягледзячы на шэраг няўдалых адрэзкаў, захавала першы радок да канца турніру і выйшла ў Вышэйшую лігу. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года''<ref>[https://www.pressball.by/articles/football/belarus/112027 32-й чемпионат. Заявки команд высшей лиги]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Яўген Абрамовіч]]||1995}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Арцём Сарока]]||1992}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Яўген Гулецкі]]||2001}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Раман Вягера]]||2000}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзмітрый Каплуноў]]||1994}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Антон Дзмітрыевіч Абрамовіч|Антон Абрамовіч]]||1999}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Лях]]||1999}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Сяргей Канцавы]]||1986}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ягор Хвалько]]||1997}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|6|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Гаявой]]||2002}} <!--{{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Кавалевіч]]||2000}}--> {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Павел Селязнёў]]||2000}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Валерый Сянько]]||1998}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Пацко]]||1995}} {{Ігрок|51|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксандр Скшынецкі]]||1990}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Асіпенка]] {{капітан}}||1982}} {{Ігрок|79|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Станіслаў Сазановіч]]||1992}} {{Ігрок|91|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Арцём Міраеўскі]]||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Руслан Мялкоўскі]]||2006}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Арцём Кійко]]||1996}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Мацяш]]||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Нігерыя}}|Нап|[[Нурадзін Ідрыс]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Мікіта Мельнікаў]]||1997}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Яраслаў Ключнік||1999}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Антон Анцыпяровіч||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Сяргей Волкаў||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Вадзім Гарошка||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Мікіта Каладзінскі||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксей Арловіч]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Гузач||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Даніла Дзьячэнка||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Ерамінок]]||2002}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Яўген Ляўданскі||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Узбекістан}}|ПА|Асадбек Мірзажонаў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Павел Міхайлаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Даніла Скачко||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Андрэй Сямашка||2004}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Ілья Краўцоў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Фёдар Лебедзеў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Андрэй Новік||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Дзмітрый Шунейка||2004}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Кірыльчык]] (нар. 1981) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Тарасевіч]] (нар. 1988) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Ражкоў]] (нар. 1981) — трэнер * {{Сцяг|Украіна}} [[Ігар Варанкоў]] (нар. 1981) — трэнер * {{Сцяг|Украіна}} [[Ігар Куцепаў]] (нар. 1965) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Ігар Кандрацьеў]] (нар. 1987) — трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Стомаль]] (нар. 1993) — трэнер дубля == Дасягненні == * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] * Пераможца [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=55|Сезон !width=200|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !Заўвагі |- | [[Сезон 2019 ФК Арсенал Дзяржынск|2019]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Другая]] (Д3) ||style="background:gold"|'''1''' || 28 || 25 || 1 || 2 || 119–14 || '''76''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2020 ФК Арсенал Дзяржынск|2020]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Першая]] (Д2) || '''4''' || 26 || 13 || 7 || 6 || 41–28 || '''46''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|Чвэрцьфінал]] || | |- | [[Сезон 2021 ФК Арсенал Дзяржынск|2021]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая]] (Д2) ||style="background:gold"|'''1''' || 33 || 20 || 8 || 5 || 59–22 || '''68''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2022 ФК Арсенал Дзяржынск|2022]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшая]] (Д1) || || || || || || || || || |- |} {{Зноскі}} == Галоўныя трэнеры == * [[Сяргей Ясковіч]] (студзень 2019 — верасень 2020) * [[Павел Кірыльчык]] (в.а. у верасні — снежні 2020; са студзеня 2021) == Спасылкі == * {{globalsportsarchive|fk-arsenal-dziarzynsk/40621}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Арсенал Дзяржынск}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Арсенал Дзяржынск]] [[Катэгорыя:ФК Арсенал Дзяржынск| ]] 2fquaq1y0xl3yq97jglscv4nh0chax9 0 604321 4161984 4095693 2022-07-19T18:58:42Z Artsiom91 31770 пакінуў «Арсенал» Дзяржынск wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Суша (значэнні)|Суша}} {{футбаліст | імя = Антон Суша | поўнае імя = Антон Мікалаевіч Суша | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2017—| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]|1 (0) |2020| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гомель|Гомель]]|16 (0) |2021| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гомель|Гомель]]|7 (0) |2022| {{Арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал (Дзяржынск)]]|3 (0) }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2019—|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Моладзевая зборная Беларусі па футболе|Беларусь (да 21)]]|3 (0) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 19 ліпеня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 1 красавіка 2021 }} '''Антон Суша''' (нар. {{ДН|25|1|2000}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] мінскага [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]] і [[Моладзевая зборная Беларусі па футболе|моладзевай зборнай Беларусі]]. == Клубная кар’ера == Выхаванец СДЮШАР горада Чэрвень, з 2017 года пачаў выступаць за дубль [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]], пазней зрэдку стаў прыцягвацца да асноўнай каманды. 22 чэрвеня 2019 года дэбютаваў у Вышэйшай лізе, калі выйшаў у стартавым складзе ў матчы супраць жодзінскага [[ФК Тарпеда-БелАЗ|«Тарпеда-БелАЗ»]] (0:3) і быў заменены на 31-й хвіліне пры ліку 0:2. У студзені 2020 года праходзіў прагляд у мазырскай [[ФК Славія Мазыр|«Славіі»]], але беспаспяхова. Пазней далучыўся да [[ФК Гомель|«Гомеля»]] і ў лютым 2020 года быў арандаваны гэтым клубам на сезон 2020<ref>[http://football.by/news/137051.html "Гомель" арендовал Сушу и Зайца]</ref>. У складзе гомельскай каманды пераважна выхадзіў на замену. У снежні 2020 года вярнуўся ў «Дынама»<ref>[https://www.pressball.by/articles/football/off-season/109029 Возвращение Янсане: Беларусь или Казахстан?]</ref>. У пачатку 2021 года трэніраваўся разам з асноўнай камандай дынамаўцаў, у выніку пачаў у яе складзе сезон 2021. Заставаўся на лаўцы запасных, гуляў за дубль, за асноўную каманду толькі аднойчы выйшаў на замену 23 чэрвеня ў кубкавым матчы супраць [[ФК Ліда|«Ліды»]] (3:0). У ліпені 2021 года зноў быў аддадзены ў арэнду ў [[ФК Гомель|«Гомель»]]<ref>[https://football.by/news/153491.html Минское "Динамо" отправило трех игроков в аренду]</ref>, дзе 7 разоў выйшаў на замену ў Вышэйшай лізе і аднойчы ў Кубку Беларусі. У лістападзе 2021 года па заканчэнні арэнды вярнуўся ў «Дынама»<ref>[https://www.fcgomel.by/press-center/9498-arendovannye-igroki-g1omelya-vernulis-v-raspolozhenie-svoikh-klubov.html Арендованные игроки «Гомеля» вернулись в расположение своих клубов]</ref>. У лютым 2022 года знаходзіўся разам з асноўным складам дынамаўцаў на міжсезоннным зборы ў Сочы, пасля вяртання праходзіў прагляд у бабруйскай [[ФК Белшына|«Белшыне»]], а ў сакавіку на правах арэнды далучыўся да дзяржынскага [[ФК Арсенал Дзяржынск|«Арсенала»]]<ref>[https://football.by/news/162671.html Минское "Динамо" отдало Антона Сушу в аренду дзержинскому "Арсеналу"]</ref>. Не замацаваўся ў камандзе, звычайна заставаўся на лаўцы запасных, зрэдку выходзячы на замену. У ліпені 2022 года арэнда была датэрмінова спынена<ref>[https://football.by/news/166011.html Васьков, Суша и Малащицкий покинул "Арсенал"]</ref>. == Міжнародная кар’ера == 10 верасня 2019 года дэбютаваў у [[Моладзевая зборная Беларусі па футболе|моладзевай зборнай Беларусі]], выйшаўшы на замену ў другім тайме ў адборачным матчы чэмпіянату Еўропы супраць Партугаліі (0:2). == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=50 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=100 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | 2017 || дубль || [[ФК Дынама Мінск|Дынама]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 3 || 0 |- align="center" | 2018 || дубль || [[ФК Дынама Мінск|Дынама]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 19 || 2 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] || Д1 || [[ФК Дынама Мінск|Дынама]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 1 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] || Д2 || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 16 || 0 |- align="center" | 2021 (1) || дубль || [[ФК Дынама Мінск|Дынама]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 11 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] (2) || Д1 || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 7 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|2022]] (1) || Д1 || [[ФК Арсенал Дзяржынск|Арсенал]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 3 || 0 |- align="center" |} {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Суша Антон Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гомель]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арсенал Дзяржынск]] heylktz3jyr9diukyw9n0ea31todz6u 14 606921 4161868 3402456 2022-07-19T13:34:49Z Хомелка 6638 дададзена [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Ізраілі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Пахаваныя паводле гарадоў|Іерусалім]] [[Катэгорыя:Постаці Іерусаліма]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Ізраілі]] 13cnpuwiro0kkeyx3lzhcfmjzgaxosr 0 609255 4161985 4161672 2022-07-19T19:01:06Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыю |частка = [[Грамадзянская вайна ў Сірыі]], [[Ваенная аперацыя супраць Ісламскай дзяржавы]] |выява = [[Выява:Tomahawk Missile fired from US Destroyers.jpg|300px]] |загаловак = Запуск ракет «Тамагаўк» па цэлях у Сірыі. |дата = з [[22 верасня]] [[2014]] гoдa — па цяперашні час |месца = {{Сцягафікацыя|Сірыя}} |прычына = |вынік = канфлiкт працягваецца |праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|ЗША}}<br>{{Сцягафікацыя|Вялікабрытанія}}<br>{{Сцягафікацыя|Ізраіль}}<br>{{Сцягафікацыя|Аўстралія}}<br>{{Сцягафікацыя|Канада}}<br>{{Сцягафікацыя|Францыя}}<br>{{Сцягафікацыя|ФРГ}}<br>{{Сцягафікацыя|Данія}} <br>{{Сцягафікацыя|Саудаўская Аравія}}<br>{{Сцягафікацыя|Марока}}<br>{{Сцягафікацыя|ААЭ}}<br>{{Сцягафікацыя|Катар}}<br>{{Сцягафікацыя|Іарданія}}<br>{{Сцягафікацыя|Бахрэйн}}<br>{{Сцягафікацыя|Турцыя}} |праціўнік2 = [[Выява:Flag_of_the_Islamic_State_of_Iraq_and_the_Levant2.svg|border|22px]] [[Ісламская дзяржава Ірака і Леванта|IДIЛ]]<br>{{Сцяг|Джыхад}} [[Фронт аль-Нусра]] |праціўнік3 = {{Сцягафікацыя|Сірыя}}<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2018/apr/14/theresa-may-britain-air-strikes-syria-chemical-weapons-raf|title='No alternative': Theresa May sends British jets to join airstrikes on Syria|author=Jessica Elgot|date=2018-04-14|publisher=the Guardian|lang=en|accessdate=2018-04-16}}</ref><br>{{Сцягафікацыя|Іран}}<br>[[File:InfoboxHez.PNG|22px]] [[Хезбала]] |камандзір1 = {{Сцяг|ЗША}} [[Барак Абама]]<br>{{Сцяг|ЗША}} [[Дональд Трамп]]<br>{{Сцяг|ЗША}} [[:en:Stephen J. Townsend|Сцівен Таўнсенд]]<br>{{Сцяг|ЗША}} [[:en:Sean MacFarland|Шон МакФарленд]]<br>{{Сцяг|ЗША}} [[:en:Gary J. Volesky|Гэры Волескі]] |камандзір2 = [[Выява:Flag_of_the_Islamic_State_of_Iraq_and_the_Levant2.svg|border|22px]] [[Абу Бакр аль-Багдадзі]] †<br>[[Выява:Flag_of_the_Islamic_State_of_Iraq_and_the_Levant2.svg|border|22px]] [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы]] †<br>{{Сцяг|Джыхад}} [[Абу Махамад аль-Галані]] |камандзір3 = {{Сцяг|Сірыя}} [[Башар Асад]] |сілы1 = 6350 <small>(на базах у Кувейце)</small> i некалькi сотняў <small>(знаходзяцца ў краiне на пачатак 2019 года)</small> салдат арміі ЗША, 6 400 турэцкix ваеннаслужачых <small>([[Аперацыя «Аліўкавая галіна»]])</small> |сілы2 = IД: 31 000<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.com/news/world-middle-east-29169914|title=Islamic State fighter estimate triples - CIA|publisher=BBC|date=12 September 2014}}</ref>–50 000<ref>{{cite web|url=https://now.mmedia.me/lb/en/nowsyrialatestnews/560782-ngo-jihadist-islamic-state-has-50000-members-in-syria|title=NGO: Islamic State has 50,000 members in Syria|publisher=NOW News|date=19 August 2014|accessdate=22 September 2014}}</ref> <small>(на ўсходзе)</small><br>Фронт ан-Нусра: 5000–6000<ref>{{cite news|title=Why Is Jabhat al-Nusra No Longer Useful to Turkey?|url=https://www.usnews.com/news/articles/2014/06/11/why-is-jabhat-al-nusra-no-longer-useful-to-turkey|publisher=U.S News|date=11 June 2014}}</ref> <small>(на захадзе)</small> |страты1 = {{Сцяг|ЗША}} 1 БПЛА збiты, 1 верталёт разбіўся<ref>{{cite web|url=https://news.usni.org/2017/09/29/v-22-osprey-suffers-hard-landing-syria-two-service-member-injured|title=V-22 Osprey Suffers ‘Hard Landing’ in Syria, Two Service Members Injured|author=Sam LaGrone|work=USNI News|date= 2017-09-29|accessdate=2018-04-15|lang=en}}</ref>, 29—31 ваеннаслужачых загiнулi (1 з небаявых прычын)<ref>''Anna news''. Теракт в Манбидже: что известно на данный момент. 16 января 2019; [https://vpk.name/news/215172_siriya__mesto_gibeli_soten_soldat_ssha_20_amerikanskih_voennyih_ubityi_pri_napadenii_ig_v_hasake.html]</ref><br>{{Сцяг|Іарданія}} 1 знішчальнік ВПС Іарданіі разбіўся, пілот узяты ў палон (пакараны смерцю)<ref>[http://www.vesti.ru/doc.html?id=2326626 Исламисты сожгли заживо иорданского пилота]</ref><br>{{Сцяг|Турцыя}} 124—154 забітых<ref>[https://www.dailysabah.com/war-on-terror/2018/04/21/37-terrorists-killed-during-anti-terror-operations-last-week-military-says 37 terrorists killed during anti-terror operations last week, military says - Daily Sabah]</ref><ref>[http://af.reuters.com/article/worldNews/idAFKBN13L0B6 Warplanes hit Islamic State targets in northern Syria - Turkish army] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190709165438/https://af.reuters.com/article/worldNews/idAFKBN13L0B6 |date=9 ліпеня 2019 }}</ref><ref>[http://abcnews.go.com/International/wireStory/latest-french-fm-calls-summit-aleppo-fighting-43839128 The Latest: Turkey Says 2 Soldiers Missing in Syria]</ref> |страты2 = 5700 баевікоў ІД<ref name="6900persons">{{cite web|url=http://www.syriahr.com/en/?p=59675|title=28 months of bombing by the international coalition kills more than 6900 persons in Syria, including 820 Syrian civilians|work=SOHR|date=23 January 2017|accessdate=24 January 2017}}</ref> i 286 баевікоў Фронту ан-Нусра |агульныя страты = 1144—2286 цывільных асоб сталі ахвярамі авіяналётаў<ref name="мирные"/> }} '''Інтэрвенцыя ў Сірыі''' — ваеннае ўмяшанне [[ЗША]] і шэрагу іншых заходніх і блізкаўсходніх дзяржаў у [[Грамадзянская вайна ў Сірыі|грамадзянскую вайну ў Сірыі]] з афіцыйна заяўленай мэтай барацьбы супраць тэрарыстычнай арганізацыі «[[Ісламская дзяржава]]», а таксама звязанай з «[[Аль-Каіда]]й» групоўкай «[[Фронт аль-Нусра]]». Пачалася [[22 верасня]] [[2014]] года з нанясення авіяўдараў па аб’ектах на сірыйскай тэрыторыі ў рамках [[Ваенная аперацыя супраць Ісламскай дзяржавы|ваеннай аперацыі супраць «Ісламскага дзяржавы»]]. Каардынацыю авіяўдараў ажыццяўляла Цэнтральнае камандаванне [[Узброеныя Сілы ЗША|Узброеных сіл ЗША]]. Акрамя нанясення авіяўдараў па тэрарыстах, амерыканцы дапамаглі [[Курды|курдам]] на поўначы Сірыі стварыць баяздольныя войскі, якія правялі наступ на тэрыторыі, падкантрольныя IДIЛ, і атрымалі над ім перамогу. Амерыканскае камандаванне таксама не хавала, што адна з мэтаў прысутнасці амерыканскіх войскаў у Сірыі — процівага [[іран]]скаму ўплыву, «[[Хезбала|Хезбале]]», праiранскiм шыіцкім групоўкам, якія падтрымліваюць урад [[Башар Асад|Асада]]<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/3835730?from=doc_vrez «Скорее всего это решение останется на уровне декларации». Максим Юсин — о заявлении Дональда Трампа о выводе войск из Сирии // «Коммерсантъ FM» от 19.12.2018]</ref>. Група з 60 краін, якая дзейнічае пад кіраўніцтвам ЗША, аформілася як міжнародная кааліцыя ({{lang-en|Global Coalition to Counter the Islamic State of Iraq and the Levant (ISIL)}}) на сустрэчы ў [[Брусель|Брусэлі]] [[3 снежня]] 2014 года<ref name=USstate,3Dec>[https://2009-2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2014/12/234627.htm ‘Joint Statement Issued by Partners at the Counter-ISIL Coalition Ministerial Meeting’]. ''Государственный департамент США'', 3 декабря 2014.</ref>. Аперацыі, якія ажыццяўляюцца гэтай групай у Сірыі, праводзяцца без згоды законнага міжнародна прызнанага [[Урад Сірыі|ўрада Сірыі]], якi неаднаразова патрабаваў «неадкладна распусціць незаконную міжнародную кааліцыю», створаную без дазволу ўрада [[Сірыя|САР]] і па-за рамкамі [[ААН]]<ref>[http://www.sana.sy/ru/?p=116317 МИД САР: Сирия вновь требует немедленно распустить незаконную «международную коалицию»] sana.sy, 6 августа 2017.</ref>. Урад Сірыі неаднаразова звяртаўся ў [[Савет Бяспекі ААН]] з заклікам прыцягнуць да адказнасці ЗША, якія ўзначальваюць кааліцыю, «якая здзяйсняе наўмысныя злачынствы супраць мiрнага насельніцтва, разбурае бальніцы, школы, масты і плаціны, што стала дадаткам да злачынстваў тэрарыстычных арганізацый»<ref>[http://www.sana.sy/ru/?p=115976 МИД САР призвал Совет Безопасности привлечь к ответственности США за преступления «коалиции»] sana.sy, 3 августа 2017.</ref><ref>[https://tvzvezda.ru/news/vstrane_i_mire/content/201708171756-5jng.htm Дамаск потребовал от ООН остановить преступления международной коалиции в Сирии] tvzvezda.ru, 17.08.2017.</ref><ref>[http://www.sana.sy/ru/?p=117280 «Международная коалиция» продолжает обстрелы жилых кварталов города Ракка] sana.sy, 17 августа 2017.</ref><ref>[http://sana.sy/ru/?p=121237 Сирия призывает распустить «международную коалицию» и пресечь её преступления против мирных граждан] sana.sy, 28 сентября 2017.</ref>. За першыя 13 месяцаў аперацыі ў выніку авіяўдараў, па даных ЗША, былі забітыя каля 3700 тэрарыстаў, у тым ліку 3276 баевікоў ІД і 374 члены «Аль-Каіды». З кастрычніка [[2015]] года, пасля [[Ваенная аперацыя Расіі ў Сірыі|ўступлення Расіі ў вайну з ІД у Сірыі]], масавыя авiярэйды міжнароднай кааліцыі змяніліся адзінкавымі палётамі. Акрамя ваенных цэляў, удары таксама наносіліся па аб’ектах нафтавай прамысловасці, электрастанцыях і ваенных базах, якія надалей маглі выкарыстоўваць наступаючыя [[Узброеныя сілы Сірыі|сірыйскія ўрадавыя войскі]]<ref name="итог">[https://www.kommersant.ru/doc/3835683?from=doc_vrez Итоги военной операции США в Сирии // «Коммерсантъ» от 19.12.2018]</ref>. У выніку ўдараў міжнароднай кааліцыі, паводле заявы аб’яднанай аператыўнай групы, у Сірыі і [[Ірак]]у за перыяд са жніўня 2014 года загінулі 1144 мірныя жыхары. Са жніўня 2014 г. па лістапад [[2017]] года кааліцыя правяла ў Сірыі і Іраку 28 562 авіяналётаў. Паводле сірыйскай праваабарончай арганізацыі SNHR, з пачатку аперацыі кааліцыі на чале з ЗША ў Сірыі былі забітыя 2286 мірных жыхароў, сярод якіх 674 дзіцяці і 504 жанчыны<ref name="мирные">[https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5bace9529a79470ce80d89ea Международная коалиция признала гибель 1114 гражданских в Сирии и Ираке // РБК, 27.09.2018]</ref>. [[17 верасня]] [[2016]] года авіяцыя міжнароднай кааліцыі нанесла ўдар па пазіцыях сірыйскіх урадавых сілаў у раёне горада Дэйр-эз-Зор, забіўшы 62 вайскоўцаў і параніўшы больш за сто чалавек, пасля чаго ІД адразу ж атакавала пазіцыі ўрадавых войскаў. Сірыйскія ўлады расцанілі авіяналёт як «небяспечную і непрыкрытую агрэсію»<ref name="итог" />. [[7 красавіка]] [[2017]] года амерыканскія ВМС нанеслі [[Бамбардзіроўка авіябазы Эш-Шайрат|ўдар крылатымі ракетамі «Тамагаўк» па базе сірыйскіх ВПС Эш-Шайрат]] у правінцыі Хомс у адплату за [[Хімічная атака на Хан-Шэйхун|хімічную атаку у горадзе Хан-Шэйхун]]<ref name="итог" />. Кульмінацыяй удзелу авіяцыі кааліцыі ў сірыйскай кампаніі сталі [[Бітва за Эр-Раку (2017)|баі за Раку]] (сталіцу «Ісламскай дзяржавы» ў Сірыі) у 2017 годзе. Толькі ў лютым 2017 года ў горадзе і яго наваколлях было нанесена больш за 300 авіяўдараў. Па даных [[ААН]], у выніку Рака была на 80 % разбурана<ref name="итог" />. [[14 красавіка]] [[2018]] года ЗША, [[Вялікабрытанія]] і [[Францыя]] нанеслі [[Ракетны ўдар па Сірыі ў красавіку 2018 года|серыю ўдараў па аб’ектах у Сірыі]], звязаных з хімічнай зброяй, пасля таго, як сірыйскія войскі былі абвінавачаныя ў выкарыстанні хімічнай зброі ў горадзе Дума. Сірыя і [[Расія]] прадставілі «доказы» таго, што інцыдэнт з хімічнай зброяй быў інсцэніраваны, каб справакаваць кааліцыю на ўдар па Сірыі<ref name="итог" />. [[19 снежня]] [[2018]] года ў ЗША было абвешчана пра пачатак вываду амерыканскіх войскаў з Сірыі — па словах прэзідэнта [[Дональд Трамп|Трампа]], у сувязі з выкананнем асноўнай задачы — знішчэння тэрарыстычнай групоўкі «Ісламская дзяржава». У той жа час, па словах прэс-сакратара адміністрацыі ЗША Сары Сандэрс, ЗША і іх саюзнікі працягнуць сумесную працу з мэтай «пазбавіць радыкальных ісламскіх тэрарыстаў тэрыторыі, фінансавання, падтрымкі і любых спосабаў пранікнення праз межы»<ref name="автоссылка1">[https://www.kommersant.ru/doc/3835831 Кому это выходно. Дональд Трамп выводит американские войска из Сирии // Газета «Коммерсантъ» № 235 от 20.12.2018]</ref>. На момант гэтай заявы на тэрыторыі Сірыі знаходзілася, па розных звестках, ад 2 да 2,2 тыс. вайскоўцаў арміі ЗША. Па даных СМІ, у Сірыі за 2015—2018 гг. былі створаны 12 амерыканскіх ваенных баз і два аванпасты: чатыры ваенныя аб’екты ў правінцыі Хасеке, шэсць — у правінцыі Алепа, адзін — у Дэйр-эз-Зоре, два — у Рацы, а таксама база Гэт-Танф на поўдні правінцыі Хомс<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/3836535 Вывод, с которым многие не согласятся. Решение президента США вывести войска из Сирии вызвало критику союзников и одобрение Владимира Путина // Газета «Коммерсантъ» № 236 от 21.12.2018]</ref>. [[22 лютага]] 2019 года афіцыйны прадстаўнік Белага дома Сара Сандэрс паведаміла, што пасля вываду амерыканскіх войскаў з Сірыі там застанецца невялікі «міратворчы кантынгент» колькасцю каля 200 чалавек<ref>[https://www.rbc.ru/politics/22/02/2019/5c6f57aa9a79477304ef67c5 США сообщили о решении оставить в Сирии «миротворческий контингент» // РБК, 22.02.2019]</ref>. Аднак скарачэння кантынгенту не было. Пачатак турэцкай [[Аперацыя «Крыніца міру»|аперацыі «Крынiцы мiру»]] прывёў да паспяховага вываду амерыкана-французскага кантынгенту з Сірыі. Тым не менш, прэс-служба [[Пентагон]]а заявіла аб тым, што [[Міністэрства абароны ЗША]] накіроўвае дадатковыя сілы і сродкі на паўночны ўсход Сірыі для абароны нафтавых радовішчаў ад баевікоў тэрарыстычнай групоўкі «Ісламская дзяржава» або «іншых суб’ектаў-дэстабілізатараў» сумесна з «Сірыйскімі дэмакратычнымі сіламі, таксама: «Адным з самых значных дасягненняў ЗША і нашых партнёраў у барацьбе з IДIЛ стала атрыманне кантролю над нафтавымі радовішчамі ва Усходняй Сірыі — найважнайшай крыніцай даходаў ІД». Раней Дональд Трамп заявіў, што ўлады ЗША не дазволяць баевікам аднавіць кантроль над нафтавымі радовішчамі на паўночным усходзе Сірыі і маюць намер пакінуць іх пад сваім кантролем, потым вырашыць, што з імі рабіць<ref name="tass25.10.19">[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/7043532 США направляют дополнительные ВС на северо-восток Сирии для защиты нефтяных месторождений // ТАСС, 25.10.2019]</ref>. Па звестках газеты The Wall Street Journal, гаворка ідзе аб захаванні на паўночным усходзе Сірыі ваеннага кантынгенту ЗША колькасцю 500 чалавек, а таксама аб адпраўцы туды некалькіх дзясяткаў танкаў і іншай тэхнікі<ref>[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/7043624 WSJ: США намерены оставить в Сирии 500 военных и направить туда танки для их поддержки // ТАСС, 25.10.2019]</ref>. == Гл. таксама == * [[Ваенная аперацыя Расіі ў Сірыі]] {{Зноскі}} {{Вайна ў Сірыі}} [[Катэгорыя:Замежны ўдзел у грамадзянскай вайне ў Сірыі]] [[Катэгорыя:Войны ЗША]] [[Катэгорыя:Войны Аўстраліі]] [[Катэгорыя:Войны Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Войны Германіі]] [[Катэгорыя:Войны Даніі]] [[Катэгорыя:Войны Іарданіі]] [[Катэгорыя:Войны Ізраіля]] [[Катэгорыя:Войны Канады]] [[Катэгорыя:Войны Саудаўскай Аравіі]] [[Катэгорыя:Войны Турцыі]] [[Катэгорыя:Войны Францыі]] [[Катэгорыя:Войны XXI стагоддзя]] mcjxk3l6n44fxc782aalg5f6qmz75xz 10 609260 4162057 3750927 2022-07-19T21:22:39Z Dzianis Niadbajla 5766 wikitext text/x-wiki {{навігацыйная табліца | імя = Лятучая Рыба (сузор’е) | загаловак = [[Лятучая Рыба (сузор’е)|Сузор’е Лятучая Рыба]] | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_цела = | стыль_загалоўкаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = [[Зорка|Зоркі]] ([[Спіс зорак сузор’я Лятучай Рыбы|спіс]]) | спіс1 = {{Падгрупы навігацыйнай табліцы | стыль_загалоўкаў = | загаловак1 = [[Абазначэнне Баера|Баер]] | спіс1 = * [[Альфа Лятучай Рыбы|α]] * [[Бэта Лятучай Рыбы|β]] * [[Гама Лятучай Рыбы|γ]] ([[Гама¹ Лятучай Рыбы|γ¹]], [[Гама² Лятучай Рыбы|γ²]]) * [[Дэльта Лятучай Рыбы|δ]] * [[Эпсілон Лятучай Рыбы|ε]] * [[Дзэта Лятучай Рыбы|ζ]] * [[Эта Лятучай Рыбы|η]] * [[Тэта Лятучай Рыбы|θ]] * [[Ёта Лятучай Рыбы|ι]] * [[Капа Лятучай Рыбы|κ]] ([[Капа¹ Лятучай Рыбы|κ¹]], [[Капа² Лятучай Рыбы|κ²]]) | загаловак2 = [[Абазначэнні пераменных зорак|Пераменныя]] | спіс2 = * [[R Лятучай Рыбы|R]] * [[S Лятучай Рыбы|S]] * [[T Лятучай Рыбы|T]] * [[W Лятучай Рыбы|W]] * [[Z Лятучай Рыбы|Z]] * [[RR Лятучай Рыбы|RR]] * [[RV Лятучай Рыбы|RV]] * [[ST Лятучай Рыбы|ST]] * [[TY Лятучай Рыбы|TY]] * [[UV Лятучай Рыбы|UV]] * [[UY Лятучай Рыбы|UY]] * [[VV Лятучай Рыбы|VV]] * [[VY Лятучай Рыбы|VY]] * [[AA Лятучай Рыбы|АА]] | загаловак3 = [[Гарвардская фотаметрыя|HR]] | спіс3 = * [[HD 49268|2505]] * [[HD 49947|2531]] * [[HD 50002|2536]] * [[HD 53501|2662]] * [[HD 55151|2712]] * [[HD 60150|2888]] * [[CD-73°375|2979]] * [[CD-73°375|2980]] * [[HD 63513|3036]] * [[HD 63584|3038]] * [[HD 64484|3081]] * [[HD 66920|3171]] * [[HD 70514|3280]] * [[HD 71863|3346]] * [[HD 72337|3370]] * [[HD 73468|3417]] * [[HD 75116|3491]] * [[HD 75171|3495]] * [[HD 76143|3537]] * [[HD 76270|3544]] * [[HD 77887|3610]] | загаловак4 = [[Каталог Генры Дрэйпера|HD]] | спіс4 = * [[HD 49306|49306]] * 59640 * [[HD 61312|61312]] * [[HD 61950|61950]] * [[HD 66659|66659]] * [[HD 67199|67199]] * [[HD 68402|68402]] * [[HD 74423|74423]] * [[HD 76700|76700]] * [[HD 76920|76920]] | загаловак5 = Іншыя | спіс5 = * [[L 98-59]] * [[L 97-12]] * [[WD 0806−661]] * [[WISE 0734−7157]] }} | загаловак2 = [[Экзапланета|Экзапланеты]] | спіс2 = * [[HD 68402 b]] * [[HD 76700 b]] * [[HD 76920 b]] | загаловак3 = [[Галактыка|Галактыкі]] | спіс3 = {{Падгрупы навігацыйнай табліцы | стыль_загалоўкаў = | загаловак1 = [[NGC]] | спіс1 = * [[NGC 2397|2397]] * [[NGC 2434|2434]] * [[NGC 2442 and NGC 2443|2442/2443]] | загаловак2 = Іншыя | спіс2 = * [[AM 0644-741]] | загаловак2 = [[Скопішча галактык]] | спіс2 = * [[SMACS J0723.3-7327]] }}}}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Сузор’і|Лятучая Рыба]] </noinclude> s00ekx0gdepdatqizlr9ejbz78avy68 4162211 4162057 2022-07-20T08:35:41Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{навігацыйная табліца | імя = Лятучая Рыба (сузор’е) | загаловак = [[Лятучая Рыба (сузор’е)|Сузор’е Лятучая Рыба]] | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_цела = | стыль_загалоўкаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = [[Зорка|Зоркі]] ([[Спіс зорак сузор’я Лятучай Рыбы|спіс]]) | спіс1 = {{Падгрупы навігацыйнай табліцы | стыль_загалоўкаў = | загаловак1 = [[Абазначэнне Баера|Баер]] | спіс1 = * [[Альфа Лятучай Рыбы|α]] * [[Бэта Лятучай Рыбы|β]] * [[Гама Лятучай Рыбы|γ]] ([[Гама¹ Лятучай Рыбы|γ¹]], [[Гама² Лятучай Рыбы|γ²]]) * [[Дэльта Лятучай Рыбы|δ]] * [[Эпсілон Лятучай Рыбы|ε]] * [[Дзэта Лятучай Рыбы|ζ]] * [[Эта Лятучай Рыбы|η]] * [[Тэта Лятучай Рыбы|θ]] * [[Ёта Лятучай Рыбы|ι]] * [[Капа Лятучай Рыбы|κ]] ([[Капа¹ Лятучай Рыбы|κ¹]], [[Капа² Лятучай Рыбы|κ²]]) | загаловак2 = [[Абазначэнні пераменных зорак|Пераменныя]] | спіс2 = * [[R Лятучай Рыбы|R]] * [[S Лятучай Рыбы|S]] * [[T Лятучай Рыбы|T]] * [[W Лятучай Рыбы|W]] * [[Z Лятучай Рыбы|Z]] * [[RR Лятучай Рыбы|RR]] * [[RV Лятучай Рыбы|RV]] * [[ST Лятучай Рыбы|ST]] * [[TY Лятучай Рыбы|TY]] * [[UV Лятучай Рыбы|UV]] * [[UY Лятучай Рыбы|UY]] * [[VV Лятучай Рыбы|VV]] * [[VY Лятучай Рыбы|VY]] * [[AA Лятучай Рыбы|АА]] | загаловак3 = [[Гарвардская фотаметрыя|HR]] | спіс3 = * [[HD 49268|2505]] * [[HD 49947|2531]] * [[HD 50002|2536]] * [[HD 53501|2662]] * [[HD 55151|2712]] * [[HD 60150|2888]] * [[CD-73°375|2979]] * [[CD-73°375|2980]] * [[HD 63513|3036]] * [[HD 63584|3038]] * [[HD 64484|3081]] * [[HD 66920|3171]] * [[HD 70514|3280]] * [[HD 71863|3346]] * [[HD 72337|3370]] * [[HD 73468|3417]] * [[HD 75116|3491]] * [[HD 75171|3495]] * [[HD 76143|3537]] * [[HD 76270|3544]] * [[HD 77887|3610]] | загаловак4 = [[Каталог Генры Дрэйпера|HD]] | спіс4 = * [[HD 49306|49306]] * 59640 * [[HD 61312|61312]] * [[HD 61950|61950]] * [[HD 66659|66659]] * [[HD 67199|67199]] * [[HD 68402|68402]] * [[HD 74423|74423]] * [[HD 76700|76700]] * [[HD 76920|76920]] | загаловак5 = Іншыя | спіс5 = * [[L 98-59]] * [[L 97-12]] * [[WD 0806−661]] * [[WISE 0734−7157]] }} | загаловак2 = [[Экзапланета|Экзапланеты]] | спіс2 = * [[HD 68402 b]] * [[HD 76700 b]] * [[HD 76920 b]] | загаловак3 = [[Галактыка|Галактыкі]] | спіс3 = {{Падгрупы навігацыйнай табліцы | стыль_загалоўкаў = | загаловак1 = [[Новы агульны каталог|NGC]] | спіс1 = * [[NGC 2397|2397]] * [[NGC 2434|2434]] * [[NGC 2442 and NGC 2443|2442/2443]] | загаловак2 = Іншыя | спіс2 = * [[AM 0644-741]] | загаловак3 = [[Скопішча галактык|Скопішчы галактык]] | спіс3 = * [[SMACS J0723.3-7327]] }}}}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Сузор’і|Лятучая Рыба]] </noinclude> tav7hv2udpdv720e1vqty6yep851379 0 609893 4161986 4161674 2022-07-19T19:02:20Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Групоўка |назва = Джабхат аль-Акрад |арыгінал = {{lang-ku|Enîya Kurdan}} |эмблема = |шырыня = 200px |подпіс = |іншыя назвы = Брыгады курдскага фронту |частка = |нацыянальнасць = [[курды]] |рэлігія = |ідэалогія = |дэвіз = |лідары = Ала Джаба † |штаб-кватэра = |рэгіён = {{Сцягафікацыя|Сірыя}} |сфарміравана = [[2013]] |заснавана = |перш = |стала = |саюзнікі = {{Сцяг|Сірыя}} [[Урад Сірыі]]<br>[[Выява:Flag_of_the_Islamic_State_of_Iraq_and_the_Levant2.svg|border|22px]] [[Ісламская дзяржава]] |праціўнікі = [[File:Flag of Syria (1932–1958, 1961–1963).svg|22px]] [[Свабодная армія Сірыі]] |колькасць = |канфлікты = [[Грамадзянская вайна ў Сірыі]] |акцыі = |сайт = |заўвагі = }} '''Джабхат аль-Акрад''' ('''«Брыгады курдскага фронту»'''; {{lang-ku|Enîya Kurdan}}) — арганізацыя курдскіх паўстанцаў, якая адносіцца да [[Сірыйская апазіцыя|сірыйскай апазіцыі]] і прымае актыўны ўдзел у [[Грамадзянская вайна ў Сірыі|грамадзянскай вайне ў Сірыі]] ў баях супраць баевікоў [[Ісламская дзяржава|IДIЛ]]. Уваходзіць у [[Джэйш-ат-Тувар]] і [[Дэмакратычныя сілы Сірыі]]. == Месца дыслакацыі == Ваенізаваная арганізацыя дзейнічае пераважна ў раёнах тых мухафаз, дзе пераважае [[курды|курдскі народ]], альбо ў раёнах, якія адрозніваюцца мяшаным этнічным складам, у асноўным, у мухафазах Алепа і Рака. Баявыя брыгады гэтай арганізацыі кантралююць асобныя вобласці пераважна па-за межамі квазi-аўтaномных курдскіх анклаваў у курдскix гарах, а таксама ў кантонах Джазіра і Кобань ў самаабвешчанай [[Сірыйскі Курдыстан|Федэрацыі Паўночнай Сірыі — Рожава]], якія кантралююць [[Атрады народнай самаабароны]] (YPG) і іншыя ірэгулярныя вайсковыя атрады, падпарадкаваныя [[Вышэйшы курдскі савет|Вышэйшаму курдскаму савету]]. Вобласці пад кантролем Джабхат аль-Акрад уключаюць у сябе сельскія раёны ў асноўным на поўнач і ўсход ад Алепа, асобныя раёны ў самім [[Халеб|Алепа]], вобласць Гэт-Тэль-эль-Аб’яд у паўночнай частцы мухафаз Рака і некаторыя кварталы ў самой [[Рака (горад)|Эр-Рацы]]. == Стварэнне == Гэтая баявая група сфармавалася ў [[2013]] годзе як брыгада [[Сірыйская свабодная армія|Сірыйскай свабоднай арміі]]<ref>[http://www.undpi.org/Syria-2011/Kurdish-Jabhat-al-Akrad-s-commander-Islamic-Jihadist-groups-in-Syria-have-hijacked-FSA.html Kurdish Jabhat al-Akrad’s commander: Islamic-Jihadist groups in Syria have hijacked FSA] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140201222705/http://www.undpi.org/Syria-2011/Kurdish-Jabhat-al-Akrad-s-commander-Islamic-Jihadist-groups-in-Syria-have-hijacked-FSA.html |date=1 лютага 2014 }} undpi.org (english)</ref><ref>[http://en.firatnews.com/news/news/al-qaeda-brutality-kurdish-fighter-beheaded.htm Al-Qaeda brutality, Kurdish fighter beheaded] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130822200126/http://en.firatnews.com/news/news/al-qaeda-brutality-kurdish-fighter-beheaded.htm |date=22 жніўня 2013 }} firatnews.com (english)</ref>, супраціўніцы [[Сухапутныя войскі Сірыі|Сірыйскай Арабскай арміі]], якая абараняе легітымны [[Урад Сірыі|ўрад Сірыі]]. Яе касцяк складалі атрады курдскіх і арабскіх перабежчыкаў, якiя дэзерціравалi з шэрагаў сухапутных сіл Сірыі на пачатковым этапе грамадзянскай вайны. З моманту стварэння гэтая арганізацыя курдскага апалчэння захоўвала цесныя сувязі з [[Дэмакратычны саюз (Сірыя)|Дэмакратычным саюзам (PYD)]], у тым ліку ўзгадняючы баявыя дзеянні з ваенізаваным крылом гэтай партыі. == Выключэнне з ССА == Па некаторых звестках, Джабхат аль-Акрад была выключаная з Ваеннага савета Алепа, якім кіравалі прадстаўнікі Сірыйскай свабоднай армii [[16 жніўня]] [[2013]] года ў сувязі з тым, што арганізацыя падтрымлівала цесныя кантакты з Дэмакратычным саюзам<ref>{{cite web|url=http://vvanwilgenburg.blogspot.com/2013/08/fsa-removes-jabhat-al-akrad-from-council.html|title=FSA Removes Jabhat al-Akrad From Council|last=van Wilgenburg|first=Wladimir|date=16 August 2013|publisher=Transnational Middle-East Observer|accessedate=16 May 2014}}</ref>. Нагодай для варожага стаўлення да брыгады курдскага фронту сталі няспынныя сутыкненнi ў паўночнай частцы Сірыі паміж групоўкамі [[суніты|суніцкіх]] мяцежнікаў і атрадамі курдскага ваенізаванага апалчэння (YPG). == Дзейнасць з 2014 па 2016 год == У пачатку [[2014]] г. пасля некалькіх месяцаў бяздзейнасці Джабхат аль-Акрад паспрабаваў наладзіць узаемадзеянне з падраздзяленнямі Сірыйскай свабоднай арміі і іншым фракцыямі мяцежнікаў, наступаючы на ​​пазіцыі [[Ісламская дзяржава|IДIЛ]]. [[17 лютага]] стала вядома, што падчас [[Бітва за Алепа (2012—2016)|бітвы ў Алепа]] ў раёне Ашраф загінуў камандзір Джабхат-аль-Акрад, Ала Джаба, чые перадавыя атрады ўтрымлівалі кварталы, дзе жывуць сотні тысяч курдаў пераважна з правінцыі Афрын. [[28 лютага]] 2014 года IДIЛ адступіў ад межаў Аазаза, які быў узяты сіламі Джабхат аль-Акрад, а таксама Паўночнай Штармавой брыгадай (курд. Liwa Asifat al-Shamal) і Брыгадай Аль-Таўхід<ref name=am27march>{{cite web|url=http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2014/03/syria-kurds-pyd-ypg-isis-rebels-kobani-afrin.html|title=Syrian Kurds, rebels find common enemy in ISIS|last=van Wilgenburg|first=Wladimir|date=27 March 2014|work=Al Monitor|accessdate=16 May 2014|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140328011258/http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2014/03/syria-kurds-pyd-ypg-isis-rebels-kobani-afrin.html|archivedate=2014-03-28}}</ref>. Атрады Джабхат-аль-Акрад публічна пагражалі пакінуць Алепа і Эр-Раку ў выпадку, калі іншыя атрады мяцежнікаў не акажуць ім падтрымку<ref name=tds3july>{{cite news|url=http://www.dailystar.com.lb/News/Middle-East/2014/Jul-03/262470-rebels-demand-help-as-fighting-rages-against-isis-in-ghouta.ashx#axzz36RKqcC3t|title=Rebels demand help as fighting rages against ISIS in Ghouta|date=3 July 2014|publisher=The Daily Star|accessdate=9 July 2014}}</ref>. У красавіку [[2015]] года Брыгады курдскага фронту налічвалі ў сваім складзе каля 7 000 байцоў. [[3 мая]] 2015 года яны аб’ядналіся з групоўкамі руху Хазм, звязанага з Сірыйскім рэвалюцыйным фронтам, а таксама батальёнам «Паўночнае сонца» і драбнейшымі групоўкамі Сірыйскай свабоднай арміі, сфармаваўшы Армію рэвалюцыянераў<ref>{{cite web |author=Hasan Mustafa |title=An Analysis of Jaish al-Thuwar (The Army of Revolutionaries) – A Component of the Syrian Democratic Forces |url=https://hasanmustafas.wordpress.com/2015/11/16/an-analysis-of-jaish-al-thuwar-the-army-of-revolutionaries-a-component-of-the-syrian-democratic-forces/ |date=16 November 2015 |accessdate=4 December 2015}}</ref>. [[8 чэрвеня]] [[2016]] года Джабхат аль-Акрад сфармавалі батальён пакутнікаў Джыа Ахрас, які складаецца выключна з жанчын<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vpjoLI11uz0 ‫عفرين- اختتام دورة عسكرية لنساء مناطق الشهباء (كتيبة الشهيدة جيان احرص)‬ — YouTube]</ref>. == Гл. таксама == * [[Канфлікт у Сірыйскім Курдыстане]] {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Антыўрадавыя баявыя фракцыі сірыйскага канфлікту]] [[Катэгорыя:Курдыстан]] [[Катэгорыя:Ірэгулярныя войскі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] l3iwbnxywtpcx255f1l04cpm1eknebq 0 610317 4161855 4051229 2022-07-19T13:06:48Z Ілля Касакоў 21245 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Канфлікт у Сірыйскай Курдыстане |частка = [[грамадзянская вайна ў Сірыі]] |выява = PYD checkpoint Afrin Syria.png |шырыня = 300px |подпіс = Сцяг Заходняга Курдыстана на блокпастце ў Афрыне |дата = з [[19 ліпеня]] [[2012]] года |месца = {{Сцяг|Сірыя}} правінцыі Хасеке, Рака і Халеб |праціўнік1 = '''{{Сцягафікацыя|Сірыя}}''' ** [[Узброеныя сілы Сірыі|Узброеныя сілы]] ** Паліцыя ---- [[Выява:Flag of Rojava.svg|border|22px]] '''[[Вышэйшы курдскі савет]]''' <small>(з 28 чэрвеня 2015 у саюзе з Сірыяй) </small> |праціўнік2 = {{Сцяг|Сірыя|1961}} '''[[Нацыянальная кааліцыя сірыйскіх рэвалюцыйных і апазіцыйных сіл|НКСРАС]]''' <small>(перамір’е з курдскімі паўстанцамі з лютага 2014 году)</small> ** [[Сірыйская свабодная армія|ССА]] ---- {{Сцяг|Джыхад}} '''Радыкальныя ісламісты''' ** [[Выява:Flag of the Al-Nusra Front.svg|border |22px]] [[Фронт аль-Нусра]] ** {{Flagicon image|Flag of Ahrar ash-Sham.svg}} [[Ахрар аш-Шам]] ** {{Сцяг|Джыхад}} Гураба аль-Шам ---- [[File:Flag of the Islamic State of Iraq and the Levant2.svg|22px]] '''[[Ісламская дзяржава]]'''<br> ---- {{Сцяг|Турцыя}} '''[[Узброеныя сілы Турцыі]]''' |камандзір1 = {{Сцяг|Сірыя}} [[Башар Асад]]<br> ---- [[Выява:Flag of Rojava.svg|border|22px]] [[Саліх Муслім Мухамад]] |камандзір2 = {{Сцяг|Турцыя}} [[Зэкай Аксакалы]] }} '''Канфлікт у [[Сірыйскі Курдыстан|Сірыйскім Курдыстане]]''' ({{lang-ku|Serhildana Rojavayê Kurdistanê}}) — частка [[Грамадзянская вайна ў Сірыі|грамадзянскай вайны ў Сірыі]], звязаная з узброеным супрацівам [[курды|сірыйскіх курдаў]] як [[Урад Сірыі|урадавым войскам]], так і [[Сірыйская апазіцыя|ўзброенай апазіцыі]] з [[ісламізм|ісламістамі]]. Актыўная фаза канфлікту пачалася ў ліпені 2012 года з утварэння [[Вышэйшы курдскі савет|Вышэйшага курдскага савета]], які стаў фактычным органам кіравання [[Курдыстан|курдскімі тэрыторыямі]], і штурму горада [[Айн-эль-Араб]] (Кобань) курдскімі [[Атрады народнай самаабароны|атрадамі народнай самаабароны]]. У цяперашні час [[Сірыйскі Курдыстан]] уяўляе сабой фактычна аўтаномны рэгіён са сваімі ўзброенымі сіламі і праваахоўнымі органамі, урадам і школамі з навучаннем на курдскай мове. Найбольш уплывовая палітычная сіла ў рэгіёне — партыя «[[Дэмакратычны саюз]]» (PYD), якая стаіць на пазіцыях [[рэгіяналізм]]у і [[дэмакратычны сацыялізм|дэмакратычнага сацыялізму]]. == Пачатак канфлікту == На пачатку канфлікта паміж уладай і апазіцыяй у Сірыі курды ў асноўным заставаліся лаяльнымі да ўладаў з-за падтрымкі апазіцыі [[Турцыя]]й, а таксама боязі рэзкага пагаршэння стану нацыянальных і рэлігійных меншасцяў у Сірыі пасля прыходу апазыцыі да ўлады<ref>Ariel Zirulnick «Who backs Syria’s Assad? Top 4 sources of support». ''Christian Science Monitor'', 10/05/2011.{{ref-en}}</ref>. У прыватнасці, блок 12 курдскіх партый байкатаваў канферэнцыю сірыйскай апазіцыі ў [[Анталія|Антальі]] 31 мая 2011 года. Паводле заявы Салеха, прадстаўніка Курдскай левай партыі: «Мы, сірыйскія курды, не давяраем Турцыі і яе палітыцы, і таму мы прынялі рашэнне байкатаваць гэты саміт»<ref>[http://mrzine.monthlyreview.org/2011/kb010611.html Syrian Kurdish Parties Boycott Syrian Opposition Conference in Antalya, Turkey]. ''Monthly Review'', 01/06/2011.{{ref-en}}</ref>. У наступнай канферэнцыі, якая адбылася ў жніўні 2011 года ў [[Стамбул]]е (тут быў сфармаваны апазіцыйны Сірыйскі нацыянальны пераходны савет), прынялі ўдзел толькі дзве курдскія партыі. На думку Саліх Мусліма, рашэнне курдскіх лідараў дыстанцыявацца ад канфлікту паміж уладамі і апазіцыяй было прынята з тактычнымі мэтамі, каб выйграць час на стварэнне структур самакіравання, у той час як улада і апазіцыя аслаблялі адзін аднаго сваім супрацьстаяннем<ref name="rudaw">Eric Bruneau «[https://web.archive.org/web/20120319104840/http://www.rudaw.net/english/news/syria/4142.html Kurdish Leader: We Oppose Foreign Intervention in Syria]». ''Rudaw'', 13/11/2011.{{ref-en}}</ref>. [[7 кастрычніка]] 2011 году быў застрэлены вядомы курдскі актывіст Машал Там. На яго пахаванне ў Эль-Камышля прыйшло каля 50 тысяч чалавек. Неўзабаве пахаванне пачало ператварацца ў беспарадкі, і паліцыя, адкрыўшы агонь па натоўпе, забіла як мінімум 14 чалавек<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-15227172 Syria security forces open fire at Kurd’s funeral]. BBC News, 8 октября 2011 года.{{ref-en}}</ref>. Праз 2 тыдні іншы курдскі актывіст, Махмуд Валі, быў застрэлены пры аналагічных абставінах у Рас-эль-Айн<ref>[http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/prominent-kurdish-activist-mahmoud-wali-known-abu-ghandi-gunned-down-northeast-syria Prominent Kurdish activist Mahmoud Wali, known as Abu Ghandi, gunned down in northeast Syria, activists say] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160303232510/http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/prominent-kurdish-activist-mahmoud-wali-known-abu-ghandi-gunned-down-northeast-syria |date=3 сакавіка 2016 }}. ''Al Jazeera'', 21 сентября 2011 года.</ref>. Поўнамаштабны канфлікт паміж урадам [[Башар Асад|Башара Асада]] і курдамі пачаўся пасля падпісання [[12 ліпеня]] [[2012]] года ў Арбілі ([[Іракскі Курдыстан]]) пагаднення паміж дзвюма вядучымі палітычнымі сіламі сірыйскіх курдаў — «Дэмакратычным саюзам» і курдскім нацыянальным саветам, якім фактычна быў абвешчаны суверэнітэт Сірыйскага Курдыстана пад кіраваннем Вышэйшага курдскага савета. [[19 ліпеня]] атрады YPG узялі штурмам горад Айн-эль-Араб, неўзабаве пасля чаго ўрадавыя войскі пакінулі гарады Амуда, Афрын і Рас-эль-Айн без сур’ёзнага супраціўлення. [[22 ліпеня]] пачаліся баі паміж YPG і ўрадавымі войскамі ў Эль-Камышлы. [[2 жніўня]] 2012 года [[Нацыянальны каардынацыйны камітэт за дэмакратычныя перамены]] абвясціў, што рэжым Асада скінуты ва ўсім Сірыйскім Курдыстане і што ўвесь рэгіён з гэтага часу знаходзіцца пад кантролем курдаў (акрамя горада Эль-Камышлы, дзе ўсё яшчэ заставалася нейкая колькасць урадавых войскаў, што не ўступалі ў канфлікт з курдамі і дазволілі ім падняць курдскі сцяг над горадам)<ref>[http://syrianncb.org/2012/08/02/pyd-press-release-a-call-for-support-and-protection-of-the-peaceful-establishment-the-self-governed-syrian-kurdish-region/ PYD Press Release: A call for support and protection of the peaceful establishment, the self-governed Syrian Kurdish region] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120915073042/http://syrianncb.org/2012/08/02/pyd-press-release-a-call-for-support-and-protection-of-the-peaceful-establishment-the-self-governed-syrian-kurdish-region/ |date=2012-09-15 }}{{ref-en}}</ref><ref>[http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/kurds-take-control-syrias-northeast Kurds take control in Syria’s northeast]{{Недаступная спасылка}}. ''Al Jazeera'', 12 августа 2012 года.{{ref-en}}</ref>. [[19 жніўня]] баевікамі Свабоднай сірыйскай арміі быў узарваны ўрадавы выведвальны цэнтр у Эль-Камышлы, што выклікала негатыўную рэакцыю курдаў<ref>Naila Bozo «[http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/8/syriakurd594.htm Explosion at intelligence center in Qamishli, Syrian Kurdistan] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180922121904/https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/8/syriakurd594.htm |date=22 верасня 2018 }}». ''Kurd Net'', 19 августа 2012 года.{{ref-en}}</ref>. == Другая палова 2012 года == {{Main|Бітва за Алепа (2012—2016)}} У [[Халеб|Алепа]] курды жывуць у асноўным у паўночных раёнах Ашраф і Шэйх-Масуд. На пачатку баёў за Алепа жыхары гэтых раёнаў захоўвалі нейтралітэт, але [[25 кастрычніка]] 2012 года туды ўвайшоў атрад баевікоў «[[Брыгада аль-Таўхід|Ліва аль-Таўхід]]» колькасцю каля 200 чалавек з намерам узяць пад свой кантроль магістраль, якая злучае цэнтр горада з яго паўночнымі кварталамі<ref>[http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2012/10/201210258572215445.html Syria violence flares ahead of possible truce]. ''Al Jazeera'', 25 октября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. На наступны дзень у сутыкненні з курдамі было забіта як мінімум 16 паўстанцаў і 5 курдаў. Абодва бакі абвінавацілі адзін аднаго ў правакацыі канфлікту і парушэнні пагадненняў аб ненападзе паміж курдамі і Свабоднай сірыйскай арміяй (ССА)<ref>Ivan Watson, Shiyar Sayed Mohammed, Ammar Cheikh Omar [http://edition.cnn.com/2012/10/29/world/meast/syria-kurdish-militia/ Syria rebels, Kurdish militia discuss cease-fire]. ''CNN'', 30 октября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. 28-30 кастрычніка адбыліся ўзброеныя сутыкненні паміж курдамі і ССА за горад Эль-Кастана ў ваколіцах Алепа, падчас якіх быў забіты адзін з камандзіраў ССА, вядомы як Абу Ібрагім, і яшчэ 4 баевікі з яго атрада. Абу Ібрагім быў вядомы тым, што ў маi таго ж года захапіў у закладнікі 11 паломнікаў-[[шыіты|шыітаў]], якія вярталіся ў [[Ліван]] з [[Іран]]а<ref>[http://www.chinadaily.com.cn/world/2012-10/30/content_15856996.htm Abductor of Lebanese pilgrims in Syria killed]. ''Xinhua'', 30 октября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. У пачатку лістапада 2012 года YPG і ССА падпісалі мірнае пагадненне<ref>Wladimir van Wilgenburg [https://web.archive.org/web/20121106075312/http://www.rudaw.net/english/news/syria/5383.html Syrian Rebels and Kurdish Group Sign Truce]. ''Rudaw'', 5 ноября 2012 года.{{ref-en}}</ref>, у той час як баевікі [[Рабочая партыя Курдыстана|Рабочай партыі Курдыстана]] заявілі, што гатовыя ўмяшацца ў канфлікт на баку курдаў і ў далейшым выкарыстоўваць Сірыйскі Курдыстан як плацдарм для аперацый супраць Турцыі<ref>Daniel Brode [http://www.hurriyetdailynews.com/will-syrias-rebels-face-a-kurdish-front.aspx?pageID=238&nID=34504&NewsCatID=396 Will Syria’s rebels face a Kurdish front?]. ''Hurriyet'', 13 ноября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. [[8 лістапада]] аб’яднаныя сілы курдаў і ССА пачалі наступ на горад Рас-эль-Айн паблізу турэцка-сірыйскай мяжы, 15 лістапада было абвешчана аб узяцці горада<ref>David Enders [http://www.mcclatchydc.com/2012/11/15/174806/rebels-capture-ras-al-ayn-1st.html Rebels capture Ras al Ayn, 1st town to fall in Syria’s Kurdish region]. ''McClatchy Newspapers'', 15 ноября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. 19 лістапада баевікі ісламісцкага «[[Фронт аль-Нусра|Фронту аль-Нусра]]» атакавалі блакпост YPG ў Рас-эль-Айн, што прывяло да маштабных сутыкненняў паміж паўстанцамі і курдамі, якія працягваліся да 22 лістапада. У сітуацыю быў вымушаны ўмяшацца [[Рыяд аль-Асад]], пасля чаго бакам удалося дамовіцца аб спыненні агню<ref>Wladimir van Wilgenburg, Adib Abdulmajid «Syrian Rebel Commanders Killed in Clashes with Kurdish Fighters». ''Rudaw'', 20 ноября 2012 года.</ref>. У сутыкненнях было забіта як мінімум 4 курдаў і 14 паўстанцаў; па іншых звестках, страты маглі дасягаць 20-25 чалавек з кожнага боку<ref>Ivan Watson, Ammar Cheikh Omar «Dozens dead after clashes in Syrian border town». ''CNN'', 21 ноября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. 3 снежня 2012 года, па звестках ад Rudaw, ВПС Сірыі нанеслі ўдар па раёне Махата ў Рас-эль-Айн, у выніку якога загінула 12 чалавек, з іх 6 курдаў (у тым ліку трое дзяцей). [[22 студзеня]] [[2013]] года новыя сутыкненні паміж курдамі і ўзброенай апазіцыяй у ваколіцах Рас-эль-Айн забралі жыцці як мінімум 56 чалавек, 42 з якіх (у тым ліку жанчыны і дзеці) загінулі ў выніку выбуху бомбы ў горадзе Салам<ref>Alexander Dziadosz, Kevin Liffey «[https://www.reuters.com/article/2013/01/22/us-syria-crisis-idUSBRE90L0DJ20130122 Syrian rebels clash with Kurds in northeast] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150924173436/http://www.reuters.com/article/2013/01/22/us-syria-crisis-idUSBRE90L0DJ20130122 |date=24 верасня 2015 }}». ''Reuters'', 22 января 2013 года.{{ref-en}}</ref>. == 2013—2015 гады == {{Main|Баі за Кабані|Другая бітва за Кабані}} [[2013]] год у Сірыйскай Курдыстане пачаўся з узброеных сутыкненняў арабаў і курдаў у Хасеке. Падставай паслужыў расстрэл урадавымі войскамі дэманстрацыі арабаў у падтрымку ССА 28 снежня 2012 года, пасля чаго курды з ліку прыхільнікаў PYD былі абвінавачаныя ў супрацоўніцтве з урадам. У ходзе сутыкненняў былі забітыя тры арабы<ref>«[http://www.kurdwatch.org/index.php?aid=2728&z=en&cure=1009 Al-Hasakah: Deadly clashes between Arab tribes and PYD]». ''KurdWatch'', 9 января 2013 года.{{ref-en}}</ref>. 4 студзеня 2013 года ў многіх гарадах на паўночным усходзе Сірыі прайшлі шматтысячныя антыўрадавыя дэманстрацыі, арганізаваныя PYD, курдскім нацыянальным саветам і іншымі курдскімі партыямі. Мэтай PYD было сабраць да 100 тысяч дэманстрантаў, але гэта ім не ўдалося<ref>«[http://www.kurdwatch.org/index.php?aid=2728&z=en&cure=1009 Al-Qamishli: PYD fails in attempt to mobilize one hundred thousand demonstrators]». ''KurdWatch'', 10 января 2013 года.{{ref-en}}</ref>. У той жа час пачаўся канфлікт паміж PYD і іншымі курдскімі партыямі — у прыватнасці, з партыяй Yekîtî Kurdistan і яе толькі ўтвораным баявым крылом Jiwan Qatna, якое PYD западозрыла ў падтрымцы ісламістаў<ref>«[http://www.kurdwatch.org/index.php?aid=2734&z=en&cure=1009 Ad-Darbasiyah: YPG abducts armed Yekîtî members]». ''KurdWatch'', 15 января 2013 года.{{ref-en}}</ref><ref>«[http://www.kurdwatch.org/index.php?aid=2738&z=en&cure=1009 Al-Qamishli: YPG storms Yekîtî military drill ground]». ''KurdWatch'', 20 января 2013 года.{{ref-en}}</ref>. У пачатку лютага 2013 гады адбылося яшчэ адно сутыкненне падобнага роду, у гэты раз паміж YPG і прыхільнікамі ўрада [[Іракскі Курдыстан|Іракскага Курдыстана]] [[Масуд Барзані|Масуда Барзані]], з якім прыхільнікі PYD [[Адносіны паміж Іракскім Курдыстанам і Сірыйскім Курдыстанам|знаходзяцца не ў лепшых адносінах]]<ref>«[http://www.kurdwatch.org/?aid=2754&z=en&cure=1009 Al-Malikiyah: YPG ends siege of Kahf al‑Assad]». ''KurdWatch'', 11 февраля 2013 года.{{ref-en}}</ref>. У сувязі з распачатым у студзеня [[2014]] года такім чынам паўнавартасным канфліктам паміж IДIЛ і больш памяркоўнымі паўстанцкімі групоўкамі, колькасць ахвяр якога ўжо да сярэдзіны месяца перавысіла 1000 чалавек<ref>[http://lenta.ru/news/2014/01/16/thousend/ Потери сирийских повстанцев от междоусобицы превысили тысячу человек]</ref>, атрады YPG у мухафазе Рака (у асноўным кантраляванай IДIЛ) прынялі рашэнне прыпыніць наступ на [[Эт-Тэль-эль-Аб’яд]]. У мухафазе Хасеке атрады IДIЛ па-ранейшаму дзейнічалі ў саюзе з больш памяркоўнымі ісламістамі; іх аб’яднаныя сілы прымусілі YPG адступіць з Тэль-Брак і Тэль-Хаміс (наваколлі Эль-Камышлы). Страты YPG у гэтым рэгіёне за перыяд з канца снежня 2013 года па 7 студзеня 2014 года склалі 39 чалавек (SOHR). 15 студзеня YPG абвінавацілі НКСРАС у падтрымцы IДIЛ супраць курдаў у Хасеке. У сувязі з [[Наступ ІДІЛ на поўначы Ірака (чэрвень 2014)|маштабным наступам ІДІЛ ў Паўночным Іраку ў чэрвені 2014 года]] абвастрылася сітуацыя і на поўначы Сірыі. SOHR паведамляў пра сутыкненні паміж YPG і ІДІЛ ў мухафазах Рака і Алепа, у тым ліку ў ваколіцах горада Айэ-эль-Араб<ref>https://www.facebook.com/syriahroe/posts/551464934961849</ref><ref>https://www.facebook.com/syriahroe/posts/551464578295218</ref>. У сеціве з’явіліся фатаграфіі, з якіх відаць, што як мінімум 2 палонныя курды былі пакараныя ІДІЛ праз распяцце<ref>https://www.facebook.com/syriahroe/posts/551286444979698</ref><ref>[https://twitter.com/AbuHamzaDK/status/485859123838603264 Twitter / Account Suspended<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Да 20 верасня 2014 года «[[Ісламская дзяржава]]» настолькі ўзмацнілася ў Рацы, што заняла практычна ўсю тэрыторыю мухафазы, у тым ліку каля 60 вёсак у ваколіцах горада Айн-эль-Араб (Кабані)<ref>[http://lenta.ru/news/2014/09/19/islamicstate/ Исламисты захватили 60 деревень на севере Сирии]</ref>. На дапамогу заблакаванай у гэтым горадзе малой групоўцы YPG накіравалася некалькі сотняў курдскіх баевікоў з [[Турцыя|Турцыі]]. Тым часам ля турэцкай граніцы ў гэтым рэгіёне сабралася да 4 тысяч курдскіх бежанцаў<ref>[http://ru.euronews.com/2014/09/19/thousands-of-syrians-seek-refuge-from-isil-in-turkey/ Сирийские курды бегут в Турцию] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200626181220/https://ru.euronews.com/2014/09/19/thousands-of-syrians-seek-refuge-from-isil-in-turkey |date=26 чэрвеня 2020 }}</ref>. [[6 кастрычніка]] 2014 гады тры замініраваныя аўтамабілі падарваліся ля блокпастоў YPG у мухафазе Хасеке, у выніку чаго загінула не менш за 30 чалавек, яшчэ некалькі дзясяткаў атрымалі раненні. У той жа час у 260 кіламетрах адтуль прадоўжыўся штурм Айн-эль-Араб, баевікі IДIЛ паспрабавалі ўвайсці ў горад з трох бакоў. На адным з будынкаў на ўсходняй ўскраіне горада быў заўважаны чорны сцяг, які нагадвае сцяг ІД<ref>[http://ria.ru/arab_sy/20141006/1027172000.html Около 30 человек погибли в результате теракта в городе аль-Хасака]</ref>. Хоць асноўныя падзеі другой паловы 2014 года ў Сірыйским Курдыстане разгортваліся ў горадзе [[Кабані (Айн-эль-Араб)]] і яго ваколіцах, сутыкненні працягваліся і ў іншых рэгіёнах, населеных курдамі. У прыватнасці, [[25 снежня]] ў ходзе баёў за вёску Кас на паўночным усходзе Сірыі курдамі было знішчана не менш за 30 ісламістаў. У той жа дзень у ходзе контрнаступлення курдаў на пазіцыі ІД у Кабанi было ліквідавана яшчэ 14 баевікоў<ref>[http://ria.ru/world/20141225/1040156400.html СМИ: курды ликвидировали 30 боевиков ИГ на северо-востоке Сирии]</ref>. [[20 сакавіка]] [[2015]] года ў выніку падвойнага тэракту ў горадзе Хасеке на ўсходзе Сірыйскага Курдыстана загінула 20 чалавек<ref>[http://lenta.ru/news/2015/03/20/siria/ В Сирии при теракте погибли 20 человек]</ref>. Пасля паспяховага адбіцця нападу на Кaбанi курды пачалі далейшае наступленне на тэрыторыі, захопленай ІД, пры падтрымцы сіл антыiдiлaўскай кааліцыі ў рамках аперацыі «Буркан аль-Фірат». У сярэдзіне чэрвеня 2015 года яны дайшлі яшчэ адной буйной перамогі — усталявалі кантроль над стратэгічна важным горадам Гэт-Тэль-эль-Аб’яд на турэцка-сірыйскай мяжы<ref>[http://ria.ru/arab_sy/20150615/1071061168.html Курды заявили, что полностью отбили у боевиков ИГ сирийский Тель-Абьяд]</ref>. У выніку гэтай аперацыі была ўзятая пад кантроль важная для ІД траса Гэт-Тэль-эль-Абьяд — Рaка, а таксама нарэшце былі аб’яднаны тэрыторыі двух з трох курдскіх анклаваў у Сірыі. У далейшым працягнуўся наступ у кірунку Ракi — «сталіцы» ІД. Так, [[23 чэрвеня]] 2015 года курдамі было абвешчана аб узяцці пад свой кантроль горада Айн-Іса, які знаходзіцца ўсяго за 50 км ад Ракi<ref>[http://lenta.ru/news/2015/06/23/march_for_victory/ Курды захватили город в 50 километрах от столицы ИГ]</ref><ref>[http://warsonline.info/siriya/kurdi-vzyali-tel-abyad-i-ayn-issa-v-siriyskoy-provintsii-rakka.html Курды взяли Тель-Абьяд и Айн-Исса в сирийской провинции Ракка]</ref>. [[25 чэрвеня]] 2015 атрад баевікоў ІД прарваўся ў Кабанi з боку турэцка-сірыйскай мяжы, з прычыны чаго ў горадзе зноў пачаліся вулічныя баі<ref>[http://lenta.ru/news/2015/06/25/kobane/ СМИ сообщили о прорыве боевиков «Исламского государства» в Кобани]</ref>. У той жа дзень стала вядома, што ісламісты захапілі два жылыя кварталы ў горадзе Хасеке ва ўсходняй частцы Сірыйскага Курдыстана, выцесніўшы адтуль сірыйскія войскі, лaяльныя Башару Асаду<ref>[http://9tv.co.il/news/2015/06/25/207317.html Ещё одно достижение «Исламского государства» в Сирии: Хасеке может пасть]</ref>. == 2016 год == {{main|Аперацыя «Шчыт Еўфрата»}} 16 сакавіка партыя «[[Дэмакратычны саюз]]» абвясціла аб стварэнні на кантраляванай тэрыторыі федэратыўнай рэгіёну — [[Сірыйскі Курдыстан|Федэрацыі Паўночная Сірыя (Рожава)]])<ref>[http://www.interfax.ru/world/498901 Курды в Сирии объявили о создании федеративного региона // Интерфакс, 17 марта 2016]</ref><ref>[https://www.gazeta.ru/politics/2016/03/17_a_8128751.shtml Курды делят Сирию // Газета.ru, 17 марта 2016]</ref>. 24 мая «[[Дэмакратычныя сілы Сірыі|Сірыйскія дэмакратычныя сілы]]», у якія ўваходзяць курдскія атрады народнай самаабароны (YPG), сірыйскія апазіцыйныя групоўкі, а таксама асірыйскія, армянскія і туркменскія атрады, абвясцілі пра пачатак наступу на Раку — «сталіцу» ІД. Аперацыя СДС пачалася праз тры дні пасля таго, як кіраўнік Цэнтральнага камандавання ўзброеных сіл ЗША генерал Джозэф Вотэл 21 мая таемна пабываў на поўначы Сірыі, у раёнах, якія кантралююцца «Дэмакратычным саюзам». Гэты візіт быў выстаўлены амерыканскай адміністрацыяй як пачатак наступу на Раку, якое ажыццяўляецца курдамі пры падтрымцы амерыканскага спецпрызну<ref name="гонка" />. 30 мая турэцкія ўлады, раней аказаўшы падтрымку ІД дзеля ліквідацыі курдскага руху, прапанавалі ЗША правесці сумесную аперацыю супраць ІД на поўначы Сірыі — пры ўмове, што ў ёй не будуць удзельнічаць курды. Гэтая прапанова не прывяла да якіх-небудзь вынікаў<ref name="гонка"/> У ноч на 3 чэрвеня наступ на Раку разгарнула і [[Сухапутныя войскі Сірыі|Сірыйская арабская армія]], прасунуўшыся на некалькі км углыб аднайменнай правінцыі<ref name="гонка">[http://ru.valdaiclub.com/a/highlights/nastuplenie-na-rakku-chem-zavershitsya-gonka/?sphrase_id=27039 Наступление на Ракку: чем завершится гонка за овладение городом? // Международный дискуссионный клуб «Валдай», 08.06.2016]</ref>. 24 жніўня Турцыя абвясціла аб пачатку на сірыйскай тэрыторыі сумеснай з фарміраваннямі Свабоднай сірыйскай арміі аперацыі «Шчыт Еўфрата» супраць баевікоў ІД з мэтай зачысткі тэрыторыі 5 тыс. км², вызвалення ад тэрарыстаў гарадоў Джэраблус і Эль-Баб і стварэння на гэтай тэрыторыі зоны бяспекі для размяшчэння бежанцаў. Акрамя таго, Турцыя мела на мэце не дапусціць аб’яднання курдскіх кантонаў Афрын і Манбідж на поўначы Сірыі<ref name="автоссылка1">[https://www.kommersant.ru/doc/3337920 Турция готова провести военную операцию в Сирии. Анкара обвиняет сирийских курдов в новых артиллерийских обстрелах // «Коммерсантъ», 28.06.2017]</ref><ref>[https://www.kommersant.ru/doc/3071717 Турция предъявила Сирии «Щит». Военная операция Анкары нашла понимание в Вашингтоне и не нашла — в Москве // «Коммерсантъ», 25.08.2016]</ref>. У сакавіку 2017 года турэцкае кіраўніцтва заявіла пра дасягненне пастаўленых мэтаў у Сірыі і пачало выводзіць свае войскі. Акрамя гэтага, Турцыя інфармавала сваіх саюзнікаў па міжнароднай антытэрарыстычнай кааліцыі, якую ўзначальвае ЗША, пра намеры прыняць удзел у вызваленні гарадоў Манбiдж і Рак ад баевікоў «Ісламскай дзяржавы». Аднак прыцягненне ЗША да аперацыі атрадаў курдскага апалчэння, якія склалі аснову Сірыйскіх дэмакратычных сіл, выклікала рэзка негатыўную рэакцыю ў Анкары, і Турцыя адмовілася адпраўляць свае войскі, заявіўшы, што «ніколі не будзе праводзіць сумесных аперацый з тэрарыстамі»<ref name="автоссылка1"/> == 2017 год == {{У планах}} == 2018 год == {{Main|Аперацыя «Аліўкавая галіна»}} [[20 студзеня]] генштаб УС Турцыі абвясціў пра пачатак ваеннай аперацыі «Аліўкавая галіна» ў сірыйскім раёне Афрын «у мэтах забеспячэння стабільнасці і бяспекі на паўночным захадзе Сірыі». Ваенныя дзеянні пачаліся а 17:00. У гэты дзень над прыгранічнай з Сірыяй турэцкай правінцыяй [[Хатай (правінцыя)|Хатай]] з’явіліся самалёты ВПС Турцыі, якія перасеклі мяжу і нанеслі ўдары па пазіцыях курдскіх атрадаў народнай самаабароны (YPG) — узброенага фарміравання Вышэйшага курдскага савета. ВПС Турцыі атакавалі апорныя пункты YPG і склады зброі ў ваколіцах прыгранічных населеных пунктаў і аэрадрома «Менах»<ref>{{Cite web|url=https://www.vesti.ru/doc.html?id=2978337&tid=95994|title=Турецкие самолеты нанесли удары по 108 целям в Африне|accessdate=2018-01-20}}</ref>. Па заяве генштаба УС Турцыі, за першы дзень у авіаналётах былі задзейнічаны 72 самалёты, якія паразілі 108 з 113 намечаных цэляў<ref name="DW">''Керстен Книпп'', ''Ирина Филатова''. [http://p.dw.com/p/2rKot Зачем Турции «Оливковая ветвь»? // ''Deutsche Welle'', 22.01.2018]</ref>. У гэты ж дзень наступ на курдаў пачала «[[Сірыйская свабодная армія|Свабодная сірыйская армія]]» (ССА), скаардынаваўшы свае дзеянні з Анкарой<ref>[https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5a635abf9a7947490f125e62?from=newsfeed Турция нанесла авиаудары по объектам курдов в сирийском Африне // РБК, 20.01.2018]</ref>. Турэцкія СМІ паведамілі, што ССА захапіла паселішча Маарназ. Баі паміж пратурэцкiмi групоўкамі і байцамі курдскіх атрадаў ішлі таксама ў раёне горада Аазаз<ref>[https://riafan.ru/1017776-siriya-itogi-za-sutki-na-21-yanvarya-06-00-saa-pri-podderzhke-vks-rf-vzyali-pod-kontrol-aviabazu-abu-dukhur-turciya-nachala-operaciyu-protiv-ypg-v-aleppo Сирия итоги за сутки на 21 января 06.00 // ФАН (Федеральное агентство новостей)]</ref>. Паведамлялася, што да аперацыі супраць курдскіх узброеных фармаванняў далучылася яшчэ адна сірыйская апазіцыйная ўзброеная групоўка —"Файлак аш-Шам", баевікі якой прыбылі ў раён баявых дзеянняў вечарам 20 студзеня<ref>[https://riafan.ru/1017781-siriya-novosti-21-yanvarya-07-00-saa-razvivaet-nastuplenie-v-idlibe-turciya-prodolzhaet-operaciyu-protiv-kurdov-v-afrine Сирия новости 21 января 07.00 // Федеральное агентство новостей]</ref>. [[24 сакавіка]] Генштаб Турцыі заявіў, што раён Афрын цалкам ачышчаны ад членаў груповак YPG/PПK. == Гл. таксама == * [[Адносіны паміж Іракскім Курдыстанам і Сірыйскім Курдыстанам]] {{Зноскі}} == Спасылкi == * [http://tev-dem.com/ TEV-DEM Rojava]{{ref-ar}} https://web.archive.org/web/20130803163236/http://pydinfo.com/news-feed Лента новостей от PYD]{{ref-en}} * [http://www.kurdishcenter.ru/index.php?option=com_content&view=category&id=91&Itemid=143 Лента новостей от Курдского центра] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131016125145/http://kurdishcenter.ru/index.php?option=com_content&view=category&id=91&Itemid=143 |date=16 кастрычніка 2013 }} * {{cite web|url=http://lenta.ru/articles/2015/03/17/teltamar/|title=На северном фронте Сирии|subtitle=Курдские ополченцы против исламистов|author=Александр Рыбин|date=2015-03-18 |publisher=Lenta.ru|accessdate=2015-03-20|lang=}} * [http://hevale.nihilist.li Hevale: революция в Курдистане] {{Вайна ў Сірыі}} [[Катэгорыя:Курдыстан]] [[Катэгорыя:Грамадзянская вайна ў Сірыі]] [[Катэгорыя:Войны Турцыі]] [[Катэгорыя:Войны Сірыі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2012 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2013 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2014 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2015 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2016 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2017 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2018 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2019 года]] 2cj22dokxrysxzlba9do26e3w0za5ws 4161918 4161855 2022-07-19T16:39:16Z Ілля Касакоў 21245 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Канфлікт у Сірыйскай Курдыстане |частка = [[грамадзянская вайна ў Сірыі]] |выява = PYD checkpoint Afrin Syria.png |шырыня = 300px |подпіс = Сцяг Заходняга Курдыстана на блокпасце ў Афрыне |дата = з [[19 ліпеня]] [[2012]] года |месца = {{Сцяг|Сірыя}} правінцыі Хасеке, Рака і Халеб |праціўнік1 = '''{{Сцягафікацыя|Сірыя}}''' ** [[Узброеныя сілы Сірыі|Узброеныя сілы]] ** Паліцыя ---- [[Выява:Flag of Rojava.svg|border|22px]] '''[[Вышэйшы курдскі савет]]''' <small>(з 28 чэрвеня 2015 у саюзе з Сірыяй) </small> |праціўнік2 = {{Сцяг|Сірыя|1961}} '''[[Нацыянальная кааліцыя сірыйскіх рэвалюцыйных і апазіцыйных сіл|НКСРАС]]''' <small>(перамір’е з курдскімі паўстанцамі з лютага 2014 года)</small> ** [[Сірыйская свабодная армія|ССА]] ---- {{Сцяг|Джыхад}} '''Радыкальныя ісламісты''' ** [[Выява:Flag of the Al-Nusra Front.svg|border |22px]] [[Фронт аль-Нусра]] ** {{Flagicon image|Flag of Ahrar ash-Sham.svg}} [[Ахрар аш-Шам]] ** {{Сцяг|Джыхад}} Гураба аль-Шам ---- [[File:Flag of the Islamic State of Iraq and the Levant2.svg|22px]] '''[[Ісламская дзяржава]]'''<br> ---- {{Сцяг|Турцыя}} '''[[Узброеныя сілы Турцыі]]''' |камандзір1 = {{Сцяг|Сірыя}} [[Башар Асад]]<br> ---- [[Выява:Flag of Rojava.svg|border|22px]] [[Саліх Муслім Мухамад]] |камандзір2 = {{Сцяг|Турцыя}} [[Зэкай Аксакалы]] }} '''Канфлікт у [[Сірыйскі Курдыстан|Сірыйскім Курдыстане]]''' ({{lang-ku|Serhildana Rojavayê Kurdistanê}}) — частка [[Грамадзянская вайна ў Сірыі|грамадзянскай вайны ў Сірыі]], звязаная з узброеным супрацівам [[курды|сірыйскіх курдаў]] як [[Урад Сірыі|урадавым войскам]], так і [[Сірыйская апазіцыя|ўзброенай апазіцыі]] з [[ісламізм|ісламістамі]]. Актыўная фаза канфлікту пачалася ў ліпені 2012 года з утварэння [[Вышэйшы курдскі савет|Вышэйшага курдскага савета]], які стаў фактычным органам кіравання [[Курдыстан|курдскімі тэрыторыямі]], і штурму горада [[Айн-эль-Араб]] (Кобань) курдскімі [[Атрады народнай самаабароны|атрадамі народнай самаабароны]]. У цяперашні час [[Сірыйскі Курдыстан]] уяўляе сабой фактычна аўтаномны рэгіён са сваімі ўзброенымі сіламі і праваахоўнымі органамі, урадам і школамі з навучаннем на курдскай мове. Найбольш уплывовая палітычная сіла ў рэгіёне — партыя «[[Дэмакратычны саюз]]» (PYD), якая стаіць на пазіцыях [[рэгіяналізм]]у і [[дэмакратычны сацыялізм|дэмакратычнага сацыялізму]]. == Пачатак канфлікту == На пачатку канфлікта паміж уладай і апазіцыяй у Сірыі курды ў асноўным заставаліся лаяльнымі да ўладаў з-за падтрымкі апазіцыі [[Турцыя]]й, а таксама боязі рэзкага пагаршэння стану нацыянальных і рэлігійных меншасцяў у Сірыі пасля прыходу апазыцыі да ўлады<ref>Ariel Zirulnick «Who backs Syria’s Assad? Top 4 sources of support». ''Christian Science Monitor'', 10/05/2011.{{ref-en}}</ref>. У прыватнасці, блок 12 курдскіх партый байкатаваў канферэнцыю сірыйскай апазіцыі ў [[Анталія|Антальі]] 31 мая 2011 года. Паводле заявы Салеха, прадстаўніка Курдскай левай партыі: «Мы, сірыйскія курды, не давяраем Турцыі і яе палітыцы, і таму мы прынялі рашэнне байкатаваць гэты саміт»<ref>[http://mrzine.monthlyreview.org/2011/kb010611.html Syrian Kurdish Parties Boycott Syrian Opposition Conference in Antalya, Turkey]. ''Monthly Review'', 01/06/2011.{{ref-en}}</ref>. У наступнай канферэнцыі, якая адбылася ў жніўні 2011 года ў [[Стамбул]]е (тут быў сфармаваны апазіцыйны Сірыйскі нацыянальны пераходны савет), прынялі ўдзел толькі дзве курдскія партыі. На думку Саліх Мусліма, рашэнне курдскіх лідараў дыстанцыявацца ад канфлікту паміж уладамі і апазіцыяй было прынята з тактычнымі мэтамі, каб выйграць час на стварэнне структур самакіравання, у той час як улада і апазіцыя аслаблялі адзін аднаго сваім супрацьстаяннем<ref name="rudaw">Eric Bruneau «[https://web.archive.org/web/20120319104840/http://www.rudaw.net/english/news/syria/4142.html Kurdish Leader: We Oppose Foreign Intervention in Syria]». ''Rudaw'', 13/11/2011.{{ref-en}}</ref>. [[7 кастрычніка]] 2011 году быў застрэлены вядомы курдскі актывіст Машал Там. На яго пахаванне ў Эль-Камышля прыйшло каля 50 тысяч чалавек. Неўзабаве пахаванне пачало ператварацца ў беспарадкі, і паліцыя, адкрыўшы агонь па натоўпе, забіла як мінімум 14 чалавек<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-15227172 Syria security forces open fire at Kurd’s funeral]. BBC News, 8 октября 2011 года.{{ref-en}}</ref>. Праз 2 тыдні іншы курдскі актывіст, Махмуд Валі, быў застрэлены пры аналагічных абставінах у Рас-эль-Айн<ref>[http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/prominent-kurdish-activist-mahmoud-wali-known-abu-ghandi-gunned-down-northeast-syria Prominent Kurdish activist Mahmoud Wali, known as Abu Ghandi, gunned down in northeast Syria, activists say] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160303232510/http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/prominent-kurdish-activist-mahmoud-wali-known-abu-ghandi-gunned-down-northeast-syria |date=3 сакавіка 2016 }}. ''Al Jazeera'', 21 сентября 2011 года.</ref>. Поўнамаштабны канфлікт паміж урадам [[Башар Асад|Башара Асада]] і курдамі пачаўся пасля падпісання [[12 ліпеня]] [[2012]] года ў Арбілі ([[Іракскі Курдыстан]]) пагаднення паміж дзвюма вядучымі палітычнымі сіламі сірыйскіх курдаў — «Дэмакратычным саюзам» і курдскім нацыянальным саветам, якім фактычна быў абвешчаны суверэнітэт Сірыйскага Курдыстана пад кіраваннем Вышэйшага курдскага савета. [[19 ліпеня]] атрады YPG узялі штурмам горад Айн-эль-Араб, неўзабаве пасля чаго ўрадавыя войскі пакінулі гарады Амуда, Афрын і Рас-эль-Айн без сур’ёзнага супраціўлення. [[22 ліпеня]] пачаліся баі паміж YPG і ўрадавымі войскамі ў Эль-Камышлы. [[2 жніўня]] 2012 года [[Нацыянальны каардынацыйны камітэт за дэмакратычныя перамены]] абвясціў, што рэжым Асада скінуты ва ўсім Сірыйскім Курдыстане і што ўвесь рэгіён з гэтага часу знаходзіцца пад кантролем курдаў (акрамя горада Эль-Камышлы, дзе ўсё яшчэ заставалася нейкая колькасць урадавых войскаў, што не ўступалі ў канфлікт з курдамі і дазволілі ім падняць курдскі сцяг над горадам)<ref>[http://syrianncb.org/2012/08/02/pyd-press-release-a-call-for-support-and-protection-of-the-peaceful-establishment-the-self-governed-syrian-kurdish-region/ PYD Press Release: A call for support and protection of the peaceful establishment, the self-governed Syrian Kurdish region] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120915073042/http://syrianncb.org/2012/08/02/pyd-press-release-a-call-for-support-and-protection-of-the-peaceful-establishment-the-self-governed-syrian-kurdish-region/ |date=2012-09-15 }}{{ref-en}}</ref><ref>[http://blogs.aljazeera.com/topic/syria/kurds-take-control-syrias-northeast Kurds take control in Syria’s northeast]{{Недаступная спасылка}}. ''Al Jazeera'', 12 августа 2012 года.{{ref-en}}</ref>. [[19 жніўня]] баевікамі Свабоднай сірыйскай арміі быў узарваны ўрадавы выведвальны цэнтр у Эль-Камышлы, што выклікала негатыўную рэакцыю курдаў<ref>Naila Bozo «[http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/8/syriakurd594.htm Explosion at intelligence center in Qamishli, Syrian Kurdistan] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180922121904/https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/8/syriakurd594.htm |date=22 верасня 2018 }}». ''Kurd Net'', 19 августа 2012 года.{{ref-en}}</ref>. == Другая палова 2012 года == {{Main|Бітва за Алепа (2012—2016)}} У [[Халеб|Алепа]] курды жывуць у асноўным у паўночных раёнах Ашраф і Шэйх-Масуд. На пачатку баёў за Алепа жыхары гэтых раёнаў захоўвалі нейтралітэт, але [[25 кастрычніка]] 2012 года туды ўвайшоў атрад баевікоў «[[Брыгада аль-Таўхід|Ліва аль-Таўхід]]» колькасцю каля 200 чалавек з намерам узяць пад свой кантроль магістраль, якая злучае цэнтр горада з яго паўночнымі кварталамі<ref>[http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2012/10/201210258572215445.html Syria violence flares ahead of possible truce]. ''Al Jazeera'', 25 октября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. На наступны дзень у сутыкненні з курдамі было забіта як мінімум 16 паўстанцаў і 5 курдаў. Абодва бакі абвінавацілі адзін аднаго ў правакацыі канфлікту і парушэнні пагадненняў аб ненападзе паміж курдамі і Свабоднай сірыйскай арміяй (ССА)<ref>Ivan Watson, Shiyar Sayed Mohammed, Ammar Cheikh Omar [http://edition.cnn.com/2012/10/29/world/meast/syria-kurdish-militia/ Syria rebels, Kurdish militia discuss cease-fire]. ''CNN'', 30 октября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. 28-30 кастрычніка адбыліся ўзброеныя сутыкненні паміж курдамі і ССА за горад Эль-Кастана ў ваколіцах Алепа, падчас якіх быў забіты адзін з камандзіраў ССА, вядомы як Абу Ібрагім, і яшчэ 4 баевікі з яго атрада. Абу Ібрагім быў вядомы тым, што ў маi таго ж года захапіў у закладнікі 11 паломнікаў-[[шыіты|шыітаў]], якія вярталіся ў [[Ліван]] з [[Іран]]а<ref>[http://www.chinadaily.com.cn/world/2012-10/30/content_15856996.htm Abductor of Lebanese pilgrims in Syria killed]. ''Xinhua'', 30 октября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. У пачатку лістапада 2012 года YPG і ССА падпісалі мірнае пагадненне<ref>Wladimir van Wilgenburg [https://web.archive.org/web/20121106075312/http://www.rudaw.net/english/news/syria/5383.html Syrian Rebels and Kurdish Group Sign Truce]. ''Rudaw'', 5 ноября 2012 года.{{ref-en}}</ref>, у той час як баевікі [[Рабочая партыя Курдыстана|Рабочай партыі Курдыстана]] заявілі, што гатовыя ўмяшацца ў канфлікт на баку курдаў і ў далейшым выкарыстоўваць Сірыйскі Курдыстан як плацдарм для аперацый супраць Турцыі<ref>Daniel Brode [http://www.hurriyetdailynews.com/will-syrias-rebels-face-a-kurdish-front.aspx?pageID=238&nID=34504&NewsCatID=396 Will Syria’s rebels face a Kurdish front?]. ''Hurriyet'', 13 ноября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. [[8 лістапада]] аб’яднаныя сілы курдаў і ССА пачалі наступ на горад Рас-эль-Айн паблізу турэцка-сірыйскай мяжы, 15 лістапада было абвешчана аб узяцці горада<ref>David Enders [http://www.mcclatchydc.com/2012/11/15/174806/rebels-capture-ras-al-ayn-1st.html Rebels capture Ras al Ayn, 1st town to fall in Syria’s Kurdish region]. ''McClatchy Newspapers'', 15 ноября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. 19 лістапада баевікі ісламісцкага «[[Фронт аль-Нусра|Фронту аль-Нусра]]» атакавалі блакпост YPG ў Рас-эль-Айн, што прывяло да маштабных сутыкненняў паміж паўстанцамі і курдамі, якія працягваліся да 22 лістапада. У сітуацыю быў вымушаны ўмяшацца [[Рыяд аль-Асад]], пасля чаго бакам удалося дамовіцца аб спыненні агню<ref>Wladimir van Wilgenburg, Adib Abdulmajid «Syrian Rebel Commanders Killed in Clashes with Kurdish Fighters». ''Rudaw'', 20 ноября 2012 года.</ref>. У сутыкненнях было забіта як мінімум 4 курдаў і 14 паўстанцаў; па іншых звестках, страты маглі дасягаць 20-25 чалавек з кожнага боку<ref>Ivan Watson, Ammar Cheikh Omar «Dozens dead after clashes in Syrian border town». ''CNN'', 21 ноября 2012 года.{{ref-en}}</ref>. 3 снежня 2012 года, па звестках ад Rudaw, ВПС Сірыі нанеслі ўдар па раёне Махата ў Рас-эль-Айн, у выніку якога загінула 12 чалавек, з іх 6 курдаў (у тым ліку трое дзяцей). [[22 студзеня]] [[2013]] года новыя сутыкненні паміж курдамі і ўзброенай апазіцыяй у ваколіцах Рас-эль-Айн забралі жыцці як мінімум 56 чалавек, 42 з якіх (у тым ліку жанчыны і дзеці) загінулі ў выніку выбуху бомбы ў горадзе Салам<ref>Alexander Dziadosz, Kevin Liffey «[https://www.reuters.com/article/2013/01/22/us-syria-crisis-idUSBRE90L0DJ20130122 Syrian rebels clash with Kurds in northeast] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150924173436/http://www.reuters.com/article/2013/01/22/us-syria-crisis-idUSBRE90L0DJ20130122 |date=24 верасня 2015 }}». ''Reuters'', 22 января 2013 года.{{ref-en}}</ref>. == 2013—2015 гады == {{Main|Баі за Кабані|Другая бітва за Кабані}} [[2013]] год у Сірыйскай Курдыстане пачаўся з узброеных сутыкненняў арабаў і курдаў у Хасеке. Падставай паслужыў расстрэл урадавымі войскамі дэманстрацыі арабаў у падтрымку ССА 28 снежня 2012 года, пасля чаго курды з ліку прыхільнікаў PYD былі абвінавачаныя ў супрацоўніцтве з урадам. У ходзе сутыкненняў былі забітыя тры арабы<ref>«[http://www.kurdwatch.org/index.php?aid=2728&z=en&cure=1009 Al-Hasakah: Deadly clashes between Arab tribes and PYD]». ''KurdWatch'', 9 января 2013 года.{{ref-en}}</ref>. 4 студзеня 2013 года ў многіх гарадах на паўночным усходзе Сірыі прайшлі шматтысячныя антыўрадавыя дэманстрацыі, арганізаваныя PYD, курдскім нацыянальным саветам і іншымі курдскімі партыямі. Мэтай PYD было сабраць да 100 тысяч дэманстрантаў, але гэта ім не ўдалося<ref>«[http://www.kurdwatch.org/index.php?aid=2728&z=en&cure=1009 Al-Qamishli: PYD fails in attempt to mobilize one hundred thousand demonstrators]». ''KurdWatch'', 10 января 2013 года.{{ref-en}}</ref>. У той жа час пачаўся канфлікт паміж PYD і іншымі курдскімі партыямі — у прыватнасці, з партыяй Yekîtî Kurdistan і яе толькі ўтвораным баявым крылом Jiwan Qatna, якое PYD западозрыла ў падтрымцы ісламістаў<ref>«[http://www.kurdwatch.org/index.php?aid=2734&z=en&cure=1009 Ad-Darbasiyah: YPG abducts armed Yekîtî members]». ''KurdWatch'', 15 января 2013 года.{{ref-en}}</ref><ref>«[http://www.kurdwatch.org/index.php?aid=2738&z=en&cure=1009 Al-Qamishli: YPG storms Yekîtî military drill ground]». ''KurdWatch'', 20 января 2013 года.{{ref-en}}</ref>. У пачатку лютага 2013 гады адбылося яшчэ адно сутыкненне падобнага роду, у гэты раз паміж YPG і прыхільнікамі ўрада [[Іракскі Курдыстан|Іракскага Курдыстана]] [[Масуд Барзані|Масуда Барзані]], з якім прыхільнікі PYD [[Адносіны паміж Іракскім Курдыстанам і Сірыйскім Курдыстанам|знаходзяцца не ў лепшых адносінах]]<ref>«[http://www.kurdwatch.org/?aid=2754&z=en&cure=1009 Al-Malikiyah: YPG ends siege of Kahf al‑Assad]». ''KurdWatch'', 11 февраля 2013 года.{{ref-en}}</ref>. У сувязі з распачатым у студзеня [[2014]] года такім чынам паўнавартасным канфліктам паміж IДIЛ і больш памяркоўнымі паўстанцкімі групоўкамі, колькасць ахвяр якога ўжо да сярэдзіны месяца перавысіла 1000 чалавек<ref>[http://lenta.ru/news/2014/01/16/thousend/ Потери сирийских повстанцев от междоусобицы превысили тысячу человек]</ref>, атрады YPG у мухафазе Рака (у асноўным кантраляванай IДIЛ) прынялі рашэнне прыпыніць наступ на [[Эт-Тэль-эль-Аб’яд]]. У мухафазе Хасеке атрады IДIЛ па-ранейшаму дзейнічалі ў саюзе з больш памяркоўнымі ісламістамі; іх аб’яднаныя сілы прымусілі YPG адступіць з Тэль-Брак і Тэль-Хаміс (наваколлі Эль-Камышлы). Страты YPG у гэтым рэгіёне за перыяд з канца снежня 2013 года па 7 студзеня 2014 года склалі 39 чалавек (SOHR). 15 студзеня YPG абвінавацілі НКСРАС у падтрымцы IДIЛ супраць курдаў у Хасеке. У сувязі з [[Наступ ІДІЛ на поўначы Ірака (чэрвень 2014)|маштабным наступам ІДІЛ ў Паўночным Іраку ў чэрвені 2014 года]] абвастрылася сітуацыя і на поўначы Сірыі. SOHR паведамляў пра сутыкненні паміж YPG і ІДІЛ ў мухафазах Рака і Алепа, у тым ліку ў ваколіцах горада Айэ-эль-Араб<ref>https://www.facebook.com/syriahroe/posts/551464934961849</ref><ref>https://www.facebook.com/syriahroe/posts/551464578295218</ref>. У сеціве з’явіліся фатаграфіі, з якіх відаць, што як мінімум 2 палонныя курды былі пакараныя ІДІЛ праз распяцце<ref>https://www.facebook.com/syriahroe/posts/551286444979698</ref><ref>[https://twitter.com/AbuHamzaDK/status/485859123838603264 Twitter / Account Suspended<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Да 20 верасня 2014 года «[[Ісламская дзяржава]]» настолькі ўзмацнілася ў Рацы, што заняла практычна ўсю тэрыторыю мухафазы, у тым ліку каля 60 вёсак у ваколіцах горада Айн-эль-Араб (Кабані)<ref>[http://lenta.ru/news/2014/09/19/islamicstate/ Исламисты захватили 60 деревень на севере Сирии]</ref>. На дапамогу заблакаванай у гэтым горадзе малой групоўцы YPG накіравалася некалькі сотняў курдскіх баевікоў з [[Турцыя|Турцыі]]. Тым часам ля турэцкай граніцы ў гэтым рэгіёне сабралася да 4 тысяч курдскіх бежанцаў<ref>[http://ru.euronews.com/2014/09/19/thousands-of-syrians-seek-refuge-from-isil-in-turkey/ Сирийские курды бегут в Турцию] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200626181220/https://ru.euronews.com/2014/09/19/thousands-of-syrians-seek-refuge-from-isil-in-turkey |date=26 чэрвеня 2020 }}</ref>. [[6 кастрычніка]] 2014 гады тры замініраваныя аўтамабілі падарваліся ля блокпастоў YPG у мухафазе Хасеке, у выніку чаго загінула не менш за 30 чалавек, яшчэ некалькі дзясяткаў атрымалі раненні. У той жа час у 260 кіламетрах адтуль прадоўжыўся штурм Айн-эль-Араб, баевікі IДIЛ паспрабавалі ўвайсці ў горад з трох бакоў. На адным з будынкаў на ўсходняй ўскраіне горада быў заўважаны чорны сцяг, які нагадвае сцяг ІД<ref>[http://ria.ru/arab_sy/20141006/1027172000.html Около 30 человек погибли в результате теракта в городе аль-Хасака]</ref>. Хоць асноўныя падзеі другой паловы 2014 года ў Сірыйским Курдыстане разгортваліся ў горадзе [[Кабані (Айн-эль-Араб)]] і яго ваколіцах, сутыкненні працягваліся і ў іншых рэгіёнах, населеных курдамі. У прыватнасці, [[25 снежня]] ў ходзе баёў за вёску Кас на паўночным усходзе Сірыі курдамі было знішчана не менш за 30 ісламістаў. У той жа дзень у ходзе контрнаступлення курдаў на пазіцыі ІД у Кабанi было ліквідавана яшчэ 14 баевікоў<ref>[http://ria.ru/world/20141225/1040156400.html СМИ: курды ликвидировали 30 боевиков ИГ на северо-востоке Сирии]</ref>. [[20 сакавіка]] [[2015]] года ў выніку падвойнага тэракту ў горадзе Хасеке на ўсходзе Сірыйскага Курдыстана загінула 20 чалавек<ref>[http://lenta.ru/news/2015/03/20/siria/ В Сирии при теракте погибли 20 человек]</ref>. Пасля паспяховага адбіцця нападу на Кaбанi курды пачалі далейшае наступленне на тэрыторыі, захопленай ІД, пры падтрымцы сіл антыiдiлaўскай кааліцыі ў рамках аперацыі «Буркан аль-Фірат». У сярэдзіне чэрвеня 2015 года яны дайшлі яшчэ адной буйной перамогі — усталявалі кантроль над стратэгічна важным горадам Гэт-Тэль-эль-Аб’яд на турэцка-сірыйскай мяжы<ref>[http://ria.ru/arab_sy/20150615/1071061168.html Курды заявили, что полностью отбили у боевиков ИГ сирийский Тель-Абьяд]</ref>. У выніку гэтай аперацыі была ўзятая пад кантроль важная для ІД траса Гэт-Тэль-эль-Абьяд — Рaка, а таксама нарэшце былі аб’яднаны тэрыторыі двух з трох курдскіх анклаваў у Сірыі. У далейшым працягнуўся наступ у кірунку Ракi — «сталіцы» ІД. Так, [[23 чэрвеня]] 2015 года курдамі было абвешчана аб узяцці пад свой кантроль горада Айн-Іса, які знаходзіцца ўсяго за 50 км ад Ракi<ref>[http://lenta.ru/news/2015/06/23/march_for_victory/ Курды захватили город в 50 километрах от столицы ИГ]</ref><ref>[http://warsonline.info/siriya/kurdi-vzyali-tel-abyad-i-ayn-issa-v-siriyskoy-provintsii-rakka.html Курды взяли Тель-Абьяд и Айн-Исса в сирийской провинции Ракка]</ref>. [[25 чэрвеня]] 2015 атрад баевікоў ІД прарваўся ў Кабанi з боку турэцка-сірыйскай мяжы, з прычыны чаго ў горадзе зноў пачаліся вулічныя баі<ref>[http://lenta.ru/news/2015/06/25/kobane/ СМИ сообщили о прорыве боевиков «Исламского государства» в Кобани]</ref>. У той жа дзень стала вядома, што ісламісты захапілі два жылыя кварталы ў горадзе Хасеке ва ўсходняй частцы Сірыйскага Курдыстана, выцесніўшы адтуль сірыйскія войскі, лaяльныя Башару Асаду<ref>[http://9tv.co.il/news/2015/06/25/207317.html Ещё одно достижение «Исламского государства» в Сирии: Хасеке может пасть]</ref>. == 2016 год == {{main|Аперацыя «Шчыт Еўфрата»}} 16 сакавіка партыя «[[Дэмакратычны саюз]]» абвясціла аб стварэнні на кантраляванай тэрыторыі федэратыўнай рэгіёну — [[Сірыйскі Курдыстан|Федэрацыі Паўночная Сірыя (Рожава)]])<ref>[http://www.interfax.ru/world/498901 Курды в Сирии объявили о создании федеративного региона // Интерфакс, 17 марта 2016]</ref><ref>[https://www.gazeta.ru/politics/2016/03/17_a_8128751.shtml Курды делят Сирию // Газета.ru, 17 марта 2016]</ref>. 24 мая «[[Дэмакратычныя сілы Сірыі|Сірыйскія дэмакратычныя сілы]]», у якія ўваходзяць курдскія атрады народнай самаабароны (YPG), сірыйскія апазіцыйныя групоўкі, а таксама асірыйскія, армянскія і туркменскія атрады, абвясцілі пра пачатак наступу на Раку — «сталіцу» ІД. Аперацыя СДС пачалася праз тры дні пасля таго, як кіраўнік Цэнтральнага камандавання ўзброеных сіл ЗША генерал Джозэф Вотэл 21 мая таемна пабываў на поўначы Сірыі, у раёнах, якія кантралююцца «Дэмакратычным саюзам». Гэты візіт быў выстаўлены амерыканскай адміністрацыяй як пачатак наступу на Раку, якое ажыццяўляецца курдамі пры падтрымцы амерыканскага спецпрызну<ref name="гонка" />. 30 мая турэцкія ўлады, раней аказаўшы падтрымку ІД дзеля ліквідацыі курдскага руху, прапанавалі ЗША правесці сумесную аперацыю супраць ІД на поўначы Сірыі — пры ўмове, што ў ёй не будуць удзельнічаць курды. Гэтая прапанова не прывяла да якіх-небудзь вынікаў<ref name="гонка"/> У ноч на 3 чэрвеня наступ на Раку разгарнула і [[Сухапутныя войскі Сірыі|Сірыйская арабская армія]], прасунуўшыся на некалькі км углыб аднайменнай правінцыі<ref name="гонка">[http://ru.valdaiclub.com/a/highlights/nastuplenie-na-rakku-chem-zavershitsya-gonka/?sphrase_id=27039 Наступление на Ракку: чем завершится гонка за овладение городом? // Международный дискуссионный клуб «Валдай», 08.06.2016]</ref>. 24 жніўня Турцыя абвясціла аб пачатку на сірыйскай тэрыторыі сумеснай з фарміраваннямі Свабоднай сірыйскай арміі аперацыі «Шчыт Еўфрата» супраць баевікоў ІД з мэтай зачысткі тэрыторыі 5 тыс. км², вызвалення ад тэрарыстаў гарадоў Джэраблус і Эль-Баб і стварэння на гэтай тэрыторыі зоны бяспекі для размяшчэння бежанцаў. Акрамя таго, Турцыя мела на мэце не дапусціць аб’яднання курдскіх кантонаў Афрын і Манбідж на поўначы Сірыі<ref name="автоссылка1">[https://www.kommersant.ru/doc/3337920 Турция готова провести военную операцию в Сирии. Анкара обвиняет сирийских курдов в новых артиллерийских обстрелах // «Коммерсантъ», 28.06.2017]</ref><ref>[https://www.kommersant.ru/doc/3071717 Турция предъявила Сирии «Щит». Военная операция Анкары нашла понимание в Вашингтоне и не нашла — в Москве // «Коммерсантъ», 25.08.2016]</ref>. У сакавіку 2017 года турэцкае кіраўніцтва заявіла пра дасягненне пастаўленых мэтаў у Сірыі і пачало выводзіць свае войскі. Акрамя гэтага, Турцыя інфармавала сваіх саюзнікаў па міжнароднай антытэрарыстычнай кааліцыі, якую ўзначальвае ЗША, пра намеры прыняць удзел у вызваленні гарадоў Манбiдж і Рак ад баевікоў «Ісламскай дзяржавы». Аднак прыцягненне ЗША да аперацыі атрадаў курдскага апалчэння, якія склалі аснову Сірыйскіх дэмакратычных сіл, выклікала рэзка негатыўную рэакцыю ў Анкары, і Турцыя адмовілася адпраўляць свае войскі, заявіўшы, што «ніколі не будзе праводзіць сумесных аперацый з тэрарыстамі»<ref name="автоссылка1"/> == 2017 год == {{У планах}} == 2018 год == {{Main|Аперацыя «Аліўкавая галіна»}} [[20 студзеня]] генштаб УС Турцыі абвясціў пра пачатак ваеннай аперацыі «Аліўкавая галіна» ў сірыйскім раёне Афрын «у мэтах забеспячэння стабільнасці і бяспекі на паўночным захадзе Сірыі». Ваенныя дзеянні пачаліся а 17:00. У гэты дзень над прыгранічнай з Сірыяй турэцкай правінцыяй [[Хатай (правінцыя)|Хатай]] з’явіліся самалёты ВПС Турцыі, якія перасеклі мяжу і нанеслі ўдары па пазіцыях курдскіх атрадаў народнай самаабароны (YPG) — узброенага фарміравання Вышэйшага курдскага савета. ВПС Турцыі атакавалі апорныя пункты YPG і склады зброі ў ваколіцах прыгранічных населеных пунктаў і аэрадрома «Менах»<ref>{{Cite web|url=https://www.vesti.ru/doc.html?id=2978337&tid=95994|title=Турецкие самолеты нанесли удары по 108 целям в Африне|accessdate=2018-01-20}}</ref>. Па заяве генштаба УС Турцыі, за першы дзень у авіаналётах былі задзейнічаны 72 самалёты, якія паразілі 108 з 113 намечаных цэляў<ref name="DW">''Керстен Книпп'', ''Ирина Филатова''. [http://p.dw.com/p/2rKot Зачем Турции «Оливковая ветвь»? // ''Deutsche Welle'', 22.01.2018]</ref>. У гэты ж дзень наступ на курдаў пачала «[[Сірыйская свабодная армія|Свабодная сірыйская армія]]» (ССА), скаардынаваўшы свае дзеянні з Анкарой<ref>[https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5a635abf9a7947490f125e62?from=newsfeed Турция нанесла авиаудары по объектам курдов в сирийском Африне // РБК, 20.01.2018]</ref>. Турэцкія СМІ паведамілі, што ССА захапіла паселішча Маарназ. Баі паміж пратурэцкiмi групоўкамі і байцамі курдскіх атрадаў ішлі таксама ў раёне горада Аазаз<ref>[https://riafan.ru/1017776-siriya-itogi-za-sutki-na-21-yanvarya-06-00-saa-pri-podderzhke-vks-rf-vzyali-pod-kontrol-aviabazu-abu-dukhur-turciya-nachala-operaciyu-protiv-ypg-v-aleppo Сирия итоги за сутки на 21 января 06.00 // ФАН (Федеральное агентство новостей)]</ref>. Паведамлялася, што да аперацыі супраць курдскіх узброеных фармаванняў далучылася яшчэ адна сірыйская апазіцыйная ўзброеная групоўка —"Файлак аш-Шам", баевікі якой прыбылі ў раён баявых дзеянняў вечарам 20 студзеня<ref>[https://riafan.ru/1017781-siriya-novosti-21-yanvarya-07-00-saa-razvivaet-nastuplenie-v-idlibe-turciya-prodolzhaet-operaciyu-protiv-kurdov-v-afrine Сирия новости 21 января 07.00 // Федеральное агентство новостей]</ref>. [[24 сакавіка]] Генштаб Турцыі заявіў, што раён Афрын цалкам ачышчаны ад членаў груповак YPG/PПK. == Гл. таксама == * [[Адносіны паміж Іракскім Курдыстанам і Сірыйскім Курдыстанам]] {{Зноскі}} == Спасылкi == * [http://tev-dem.com/ TEV-DEM Rojava]{{ref-ar}} https://web.archive.org/web/20130803163236/http://pydinfo.com/news-feed Лента новостей от PYD]{{ref-en}} * [http://www.kurdishcenter.ru/index.php?option=com_content&view=category&id=91&Itemid=143 Лента новостей от Курдского центра] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131016125145/http://kurdishcenter.ru/index.php?option=com_content&view=category&id=91&Itemid=143 |date=16 кастрычніка 2013 }} * {{cite web|url=http://lenta.ru/articles/2015/03/17/teltamar/|title=На северном фронте Сирии|subtitle=Курдские ополченцы против исламистов|author=Александр Рыбин|date=2015-03-18 |publisher=Lenta.ru|accessdate=2015-03-20|lang=}} * [http://hevale.nihilist.li Hevale: революция в Курдистане] {{Вайна ў Сірыі}} [[Катэгорыя:Курдыстан]] [[Катэгорыя:Грамадзянская вайна ў Сірыі]] [[Катэгорыя:Войны Турцыі]] [[Катэгорыя:Войны Сірыі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2012 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2013 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2014 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2015 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2016 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2017 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2018 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2019 года]] 0u22zux13e27wphuk49dut97i5q9np9 0 625741 4161898 4156950 2022-07-19T15:42:19Z wikitext text/x-wiki 4162074 4161898 2022-07-19T22:19:06Z wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў |альтэрнатыўная = БКДП |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = каля 10 тыс. |тып_цэнтра = |цэнтр = |тып = асацыяцыя прафсаюзаў, прафсаюзны цэнтр |мовы = |мова = |пасада_кіраўніка1 = |імя_кіраўніка1 = |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = [[1993]] |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = |сайт = http://www.bkdp.org/ |вікісховішча = }} '''Асацыяцыя прафсаюзаў «Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў»''' ({{Comment|скар.|скарочана}}: '''БКДП''') — беларуская асацыяцыя [[Прафесійны саюз|прафесійных саюзаў]]. Кангрэс быў створаны на ўстаноўчым з'ездзе ў [[1993]] годзе. У БКДП уваходзяць [[Беларускі Незалежны прафсаюз|Беларускі незалежны прафсаюз]], [[Свабодны прафсаюз Беларускі]], [[Свабодны прафсаюз металістаў]] і [[Беларускі прафсаюз работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці]]. [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместа»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канад Генеральной прокуратуры Беларусі|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.bkdp.org/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў|*]] [[Катэгорыя:1993 год у Беларусі]] abue8f9zvuv2yg9hhsyjdve74rw3ffa 4162218 4162074 2022-07-20T08:40:25Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў |альтэрнатыўная = БКДП |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = каля 10 тыс. |тып_цэнтра = |цэнтр = |тып = асацыяцыя прафсаюзаў, прафсаюзны цэнтр |мовы = |мова = |пасада_кіраўніка1 = |імя_кіраўніка1 = |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = [[1993]] |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = |сайт = http://www.bkdp.org/ |вікісховішча = }} '''Асацыяцыя прафсаюзаў «Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў»''' ({{Comment|скар.|скарочана}}: '''БКДП''') — беларуская асацыяцыя [[Прафесійны саюз|прафесійных саюзаў]]. Кангрэс быў створаны на ўстаноўчым з’ездзе ў [[1993]] годзе. У БКДП уваходзяць [[Беларускі Незалежны прафсаюз|Беларускі незалежны прафсаюз]], [[Свабодны прафсаюз Беларускі]], [[Свабодны прафсаюз металістаў]] і [[Беларускі прафсаюз работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці]]. [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместу»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канал Генеральной прокуратуры Беларуси|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.bkdp.org/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў| ]] [[Катэгорыя:1993 год у Беларусі]] 3ozeqsd3stkp61acjoli0ffzh1a3tsz 0 625746 4162073 4156955 2022-07-19T22:17:29Z wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Беларускі прафсаюз работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці |альтэрнатыўная = РЭП |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = |тып_цэнтра = |цэнтр = |тып = [[прафсаюз]] |мовы = |мова = [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада_кіраўніка1 = Старшыня |імя_кіраўніка1 = [[Генадзь Фёдаравіч Фядыніч|Генадзь Фядыніч]] |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = [[Мінск]], |сайт = http://rewu.do.am |вікісховішча = }} '''Беларускі прафсаюз работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці''' (''РЭП'') — беларускі [[прафесійны саюз]]. Нягледзячы на тое, што прафсаюз у назве ўказвае прыналежнасць да яго толькі работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці, ён абараняе таксама і супрацоўнікаў гандлёвай, адукацыйнай, вытворчай і іншых сфераў. Заснаваны ў 1990-х гадах. Адзін з самых масавых незалежных прафсаюзаў Беларусі. У прафсаюз звяртаюцца супрацоўнікі [[Мінскі метрапалітэн|Мінскага метрапалітэну]], [[Барысаўскі завод аўтатрактарнага электраабсталявання|ААТ «БАТЭ»]] ([[Барысаў]]), [[Граніт (прадпрыемства)|РУВП «Граніт»]] ([[Мікашэвічы]]) і г.д. У 2000-х гадах пры прафсаюзе РЭП працавала ініцыятывай групы студэнтаў разнастайных навучальных установаў [[Мінск]]а. [[21 жніўня]] [[2008]] г. пасля арганізацыйнага сходу членаў прафсаюза была створана прафсаюзная група «[[Студэнцкая Рада]]». У красавіку 2022 года МУС прызнала прафсаюз РЭП экстрэмісцкім фарміраваннем<ref>{{cite web|title=Прафсаюз РЭП прызналі «экстрэмісцкім фарміраваннем»|url=https://novychas.online/hramadstva/prafsajuz-rep-pryznali-ekstremisckim-farmiravanne|work=[[Новы Час (газета)|Новы Час]]|date=2022-04-11|accessdate=2022-04-11|lang=be}}</ref>. Стварэнне такога фарміравання або ўдзел у ім з’яўляецца ў Беларусі крымінальным злачынствам<ref>{{cite web|title=БАЖ: Патрабуем спыніць практыку выкарыстання антыэкстрэмісцкага заканадаўства для абмежавання свабоды слова|url=https://baj.by/be/content/bazh-patrabuem-spynic-praktyku-vykarystannya-antyekstremisckaga-zakanadaustva-dlya|website=[[Беларуская асацыяцыя журналістаў]]|date=2021-11-17|accessdate=2021-12-22}}</ref>. [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместа»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канад Генеральной прокуратуры Беларусі|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] bq5xlvbfz8a3za0weso5m7i90ia7ub4 4162217 4162073 2022-07-20T08:39:49Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Беларускі прафсаюз работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці |альтэрнатыўная = РЭП |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = |тып_цэнтра = |цэнтр = |тып = [[прафсаюз]] |мовы = |мова = [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада_кіраўніка1 = Старшыня |імя_кіраўніка1 = [[Генадзь Фёдаравіч Фядыніч|Генадзь Фядыніч]] |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = [[Мінск]], |сайт = http://rewu.do.am |вікісховішча = }} '''Беларускі прафсаюз работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці''' (''РЭП'') — беларускі [[прафесійны саюз]]. Нягледзячы на тое, што прафсаюз у назве ўказвае прыналежнасць да яго толькі работнікаў радыёэлектроннай прамысловасці, ён абараняе таксама і супрацоўнікаў гандлёвай, адукацыйнай, вытворчай і іншых сфераў. Заснаваны ў 1990-х гадах. Адзін з самых масавых незалежных прафсаюзаў Беларусі. У прафсаюз звяртаюцца супрацоўнікі [[Мінскі метрапалітэн|Мінскага метрапалітэну]], [[Барысаўскі завод аўтатрактарнага электраабсталявання|ААТ «БАТЭ»]] ([[Барысаў]]), [[Граніт (прадпрыемства)|РУВП «Граніт»]] ([[Мікашэвічы]]) і г.д. У 2000-х гадах пры прафсаюзе РЭП працавала ініцыятывай групы студэнтаў разнастайных навучальных установаў [[Мінск]]а. [[21 жніўня]] [[2008]] г. пасля арганізацыйнага сходу членаў прафсаюза была створана прафсаюзная група «[[Студэнцкая Рада]]». У красавіку 2022 года МУС прызнала прафсаюз РЭП экстрэмісцкім фарміраваннем<ref>{{cite web|title=Прафсаюз РЭП прызналі «экстрэмісцкім фарміраваннем»|url=https://novychas.online/hramadstva/prafsajuz-rep-pryznali-ekstremisckim-farmiravanne|work=[[Новы Час (газета)|Новы Час]]|date=2022-04-11|accessdate=2022-04-11|lang=be}}</ref>. Стварэнне такога фарміравання або ўдзел у ім з’яўляецца ў Беларусі крымінальным злачынствам<ref>{{cite web|title=БАЖ: Патрабуем спыніць практыку выкарыстання антыэкстрэмісцкага заканадаўства для абмежавання свабоды слова|url=https://baj.by/be/content/bazh-patrabuem-spynic-praktyku-vykarystannya-antyekstremisckaga-zakanadaustva-dlya|website=[[Беларуская асацыяцыя журналістаў]]|date=2021-11-17|accessdate=2021-12-22}}</ref>. [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместу»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канал Генеральной прокуратуры Беларуси|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] hb0d1x7uengf5al3rx8tegnn3ngbufr 0 626137 4162076 4046057 2022-07-19T23:11:11Z CommonsDelinker 151 Replacing Flag_of_the_Caucasian_Emirate.svg with [[File:Flag_of_the_Islamic_Jamaat_of_Ichkeria.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · This is not the flag wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} {{Узброены канфлікт |канфлікт = Барацьба з тэрарызмам на Паўночным Каўказе |частка = [[Вайна супраць тэрарызму]], [[Ваенная аперацыя супраць Ісламскай дзяржавы]] |выява = RIAN archive 835340 Antiterrorist operation in Makhachkala.jpg |подпіс = Супрацоўнікі [[Цэнтр спецыяльнага прызначэння ФСБ|ЦСП ФСБ]] падчас спецаперацыі ў [[Махачкала|Махачкале]], [[Рэспубліка Дагестан]], [[29 снежня]] [[2010]] года. |дата = [[16 красавіка]] [[2009]] — [[19 снежня]] [[2017]]<ref>Нечаев А., Зайнашев Ю. [https://vz.ru/politics/2017/12/19/900398.html Россия выиграла еще одну важнейшую битву] // Взгляд.ру, 19.12.2017</ref> |месца = '''{{Сцягафікацыя|Расія}}''': ** {{Сцягафікацыя|Чачня}} ** [[File:Flag of Dagestan.svg|22px]] [[Дагестан]] ** [[File:Flag of Ingushetia.svg|22px]] [[Інгушэція]] ** {{Сцягафікацыя|Кабардзіна-Балкарыя}} ** {{Сцягафікацыя|Паўночная Асеція}} ** {{Сцягафікацыя|Карачаева-Чаркесія}} ** {{Сцягафікацыя|Стаўрапольскі край}} |прычына = Перамога [[Расія|Расійскай Федэрацыі]] ў [[Другая чачэнская вайна|Другой чачэнскай вайне]]; Эскалацыя канфлікту і працяг тэрарыстычных актаў пасля адмены рэжыму КТА. |вынік = Перамога федэральных сіл, разгром бандыцкага падполля, стабілізацыя абстаноўкі на Паўночным Каўказе<ref name="Ласнов">Ласнов А. [https://vz.ru/news/2017/12/19/900385.html Глава ФСБ объявил о ликвидации бандподполья на Северном Кавказе] // Взгляд.ру, 19.12.2017</ref>. |праціўнік1 = [[File:Flag of Caucasian Emirate.svg|22px]] [[Каўказскі эмірат]]<br>'''ваенная падтрымка''':<br>{{Сцяг|Джыхад}} [[Аль-Каіда]]<ref>[http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/264497/ "Исламское государство" приняло присягу боевиков Северного Кавказа] //Кавказский узел, 24.06.2015 </ref> ---- [[Файл:Flag of the Islamic Jamaat of Ichkeria.svg|border|22px]] [[Джамаат Нахчыйчо]] <small>(з 2 жніўня 2010 па 25 ліпеня 2011)</small><ref name=autogenerated1>[http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/158730/ Имарат Кавказ (Кавказский эмират)] // Кавказский узел, 27.12.2015 </ref> ---- {{Сцягафікацыя|Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя}} <small>(дэ-юрэ да 1 жніўня 2009<ref>[http://www.dw-world.de/dw/article/0,,4520217,00.html?maca=rus-Rambler-2009-3821-xml-atom Закаев объявил о прекращении сопротивления боевиков] // Deutsche Welle, 27.07.2009</ref><ref>Мурадов М. К. [https://web.archive.org/web/20090930054608/http://www.kommersant.ru/doc-rm.aspx?DocsID=1210942 Ахмед Закаев прекращает сопротивление] // Газета «Коммерсантъ» № 134/П (4189) от 27.07.2009</ref><ref>{{cite web|date=27 июля 2009|url=http://www.regnum.ru/news/1190052.html|title=Ахмед Закаев идет на перемирие с властями Чечни|publisher=REGNUM|accessdate=2010-08-13|archiveurl=https://www.webcitation.org/687WxyOv4?url=http://www.regnum.ru/news/1190052.html|archivedate=2012-06-02}}</ref><ref>[http://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/07/27/n_1386858.shtml «Ъ»: Закаев обещал прекратить вооружённое сопротивлениея] //Газета.Ru, 27.07.2009</ref>, дэ-факта да 4 лютага 2010)</small> |праціўнік2 = {{Сцягафікацыя|Расія}} |праціўнік3 = [[File:Flag of the Islamic State of Iraq and the Levant2.svg|22px]] [[ісламская дзяржава|IДIЛ]] ** Вілаят Каўказ <small>(з 23 чэрвеня 2015)</small> |камандзір1 = [[File:Flag of Caucasian Emirate.svg|22px]] [[Доку Хаматавіч Умараў|Доку Умараў]] †<br>[[File:Flag of Caucasian Emirate.svg|22px]] [[Алясхаб Алібулатавіч Кебекаў|Алясхаб Кебекаў]] †<br>[[File:Flag of Caucasian Emirate.svg|22px]] [[Магамед Аліевіч Сулеймана|Магамед Сулейманаў]] †<br>[[File:Flag of Caucasian Emirate.svg|22px]] [[Магамед Гаджыевіч Абдулаеў|Магамед Абдулаеў]] † ----- [[File:Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg|22px]] [[Ахмед Халідавіч Закаеў|Ахмед Закаеў]] |камандзір2 = {{Сцяг|Расія}} [[Уладзімір Пуцін]]<br>{{Сцяг|Расія}} [[Дзмітрый Мядзведзеў]]<br>{{Сцяг|Расія}}[[Выява:Flag of MVD of Russia.png|22px]] [[Рашыд Гумаравіч Нургаліеў|Рашыд Нургаліеў]]<br>{{Сцяг|Расія}}[[Выява:Flag of MVD of Russia.png|22px]] [[Уладзімір Аляксандравіч Калакольцаў|Уладзімір Калакольцаў]]<br>{{Сцяг|Расія}}[[Файл:Flag of FSB.svg|22px]] [[Аляксандр Васілевіч Бортнікаў|Аляксандр Бортнікаў]]<br>{{Сцяг|Расія}}{{Сцяг|Чачня}} [[Рамзан Ахматавіч Кадыраў|Рамзан Кадыраў]]<br>{{Сцяг|Расія}}[[File:Flag of Ingushetia.svg|22px]] [[Юнус-бек Баматгірэевіч Еўкураў|Юнус-бек Еўкураў]]<br>{{Сцяг|Расія}}[[Файл:Flag of MVD of Russia.png|border|22px]] [[Руслан Шахаевіч Алханаў|Руслан Алханаў]]<br>{{Сцяг|Расія}}[[Файл:Flag of MVD of Russia.png|border|22px]] [[Абдурашыд Магамедавіч Магамедаў|Абдурашыд Магамедаў]]<br>{{Сцяг|Расія}}[[Файл:Flag of Dagestan.svg|border|22px]] [[Адзільгерэй Магамедавіч Магамедтагіраў|Адзільгерэй Магамедтагіраў]] |камандзір3 = [[File:Flag of the Islamic State of Iraq and the Levant2.svg|22px]] [[Рустам Магамедавіч Асельдэраў|Рустам Асельдэраў]] |сілы1 = невядома |сілы2 = мясцовыя праваахоўныя органы і сілавікі, вайскоўцы Расгвардзіі, прыкамандзіраваныя з іншых рэгіёнаў РФ атрады сілавікоў |страты1 = 2537 забiтых i 4715 затрыманых |страты2 = 1114 забiтых i 2579 параненых }} '''Барацьба з тэрарызмам на Паўночным Каўказе (2009—2017)''' — баявыя дзеянні паміж баевікамі розных [[ісламізм|ісламісцкіх]] груповак і супрацоўнікамі праваахоўных органаў [[Расія|Расіі]] на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]], пасля афіцыйнай адмены рэжыму контртэрарыстычнай аперацыі ў [[Чачэнская Рэспубліка|Чачэнскай Рэспубліцы]]. Таксама выкарыстоўваецца назва «ўзброены канфлікт на Паўночным Каўказе»<ref>[http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/255123/ Жертвами вооруженного конфликта на Северном Кавказе с 29 декабря по 4 января стали не менее шести человек] // Кавказский узел, 05.01.2015</ref>. З 00:00 [[16 красавіка]] [[2009]] года на тэрыторыі Чачні рэжым контртэрарыстычнай аперацыі афіцыйна быў адменены, што лічыцца заканчэннем [[Другая чачэнская вайна|Другой чачэнскай вайны]]<ref>[http://top.rbc.ru/politics/16/04/2009/294758.shtml В Чечне снят режим контртеррористической операции] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090419152604/http://top.rbc.ru/politics/16/04/2009/294758.shtml |date=19 красавіка 2009 }} // РБК, 16.04.2009</ref>. Тым не менш канфлікт не спыніўся, больш за тое — меліся прыкметы яго эскалацыі і распаўсюджвання на ўсю тэрыторыю Паўночнага Каўказа. Да канца [[2014]] года [[Нацыянальны антытэрарыстычны камітэт (Расія)|Нацыянальны антытэрарыстычны камітэт]] паведамляў аб практычна поўнай ліквідацыі тэрарыстычнага падполля. «Гаворка аб нейкім сістэмна арганізаваным супраціве даўно ўжо не ішла. Структуры кіравання былі страчаныя, калі раней былі ліквідаваныя большасць лідараў і актыўных удзельнікаў. І аб’яўлены ў [[Дагестан]]е філіял [[ісламская дзяржава|ІД]] і [[Імарат Каўказ]] не праяўлялі сябе якімі-небудзь акцыямі або зваротамі ў апошні час». Па словах кіраўніка Дагестана [[Рамазан Гаджымурадавіч Абдулатыпаў|Рамазана Абдулатыпава]], «усе дыверсійна-тэрарыстычныя групы, якія дзейнічалі ў Дагестане, ліквідаваныя». Акрамя таго, аналагічныя заявы ў свой час былі зробленыя кіраўніком Інгушэціі [[Юнус-бек Баматгірэевіч Еўкураў|Юнус-бекам Еўкуравым]], а таксама МУС [[Кабардзіна-Балкарыя|Кабардзіна-Балкарыі]]. [[19 снежня]] [[2017]] года дырэктар ФСБ [[Аляксандр Васілевіч Бортнікаў|Аляксандр Бортнікаў]] афіцыйна заявіў аб канчатковым разгроме тэрарыстычнага падполля на Паўночным Каўказе<ref name="Ласнов"/>. == Храналогiя == У 2000-я гады ісламісты стварылі ў шэрагу рэспублік Паўночнага Каўказа ўзброенае падполле з мясцовых жыхароў. Яно пры пагрозай расправы імкнулася навязаць грамадству свае ўяўленні аб нормах паводзін. На сайтах падпольных арганізацый публікаваліся пагрозы смерцю ў адрас дырэктараў школ і настаўнікаў за «антыісламскую прапаганду і дзеянні»: забарона нашэння хіджаба ў школе, размяшчэнне хлопчыкаў і дзяўчынак за адной партай і т. п. Рэгулярна прадстаўнікі афіцыйнага ісламскага духавенства ў Дагестане, Інгушэціі і Кабардзіна-Балкарыi станавіліся аб’ектамі нападу з боку баевікоў. Некаторыя сацыяльныя пласты насельніцтва (варажбіткі, прадпрымальнікі, якiя гандлююць спіртам, жанчыны лёгкіх паводзінаў) падвяргаліся сістэматычным нападам з боку баевікоў (перш за ўсё ў Інгушэціі і Дагестане). Калі праваахоўным органам патрабавалася раскрыць ўчыненыя злачынствы тэрарыстычнага характару, то яны ў першую чаргу «адпрацоўвалі» спісы [[Ісламскі фундаменталізм|ісламскіх фундаменталістаў]] ([[Салафізм|салафітаў]]), якіх, па азначэнні, ўспрымалі як падазроных. Менавіта прадстаўнікі гэтай групы ў першую чаргу траплялі ў аператыўную распрацоўку супрацоўнікаў праваахоўных органаў. У выніку найважнейшай заахвочвальнай прычынай сыходу салафітаў у падполле з’яўлялася жаданне адпомсціць праваахоўным органам. Па ацэнцы [[Мемарыял (арганізацыя)|Таварыства «Мемарыял»]] з восені [[2008]] года ў Інгушэціі і з вясны [[2010]] года ў Дагестане выявілася тэндэнцыя пошуку новага курсу, які абапіраецца на дыялог улады з грамадствам, строгае захаванне законнасці пры правядзенні контртэрарыстычных аперацый і барацьбу з карупцыяй. Аднак падполле кампраметавала гэты курс, актывізуючы сваю тэрарыстычную дзейнасць, а супрацоўнікі праваахоўных органаў працягвалі незаконныя дзеянні. Мірнае насельніцтва пакутавала ад дзеянняў як тых, так і іншых<ref>[http://www.memo.ru/2010/09/24/2409103.htm Ситуация на Северном Кавказе 2009—2010 гг.: нарушения прав человека в ходе борьбы с терроризмом продолжаются] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120117182234/http://www.memo.ru/2010/09/24/2409103.htm |date=17 студзеня 2012 }} // Общество «Мемориал», 24.09.2010</ref>. Нягледзячы на ​​афіцыйную адмену контртэрарыстычнай аперацыі, становішча ў рэгіёне спакайней не стала. Баевікі, вядучыя партызанскую вайну, актывізаваліся, пачасціліся выпадкі тэрарыстычных актаў. Пачынаючы з восені [[2009]] быў праведзены шэраг буйных спецаперацый па ліквідацыі бандфармаванняў і лідараў баевікоў. У адказ была здзейснена серыя тэрактаў, у тым ліку, упершыню за доўгі час, [[Выбухі ў маскоўскім метрапалітэне (2010)|у Маскве]]. Баявыя сутыкненні, тэракты і паліцэйскія аперацыі адбывалiся не толькі на тэрыторыі Чачні, але і на тэрыторыі Інгушэціі, Дагестана, і Кабардзіна-Балкарыі. На асобных тэрыторыях неаднаразова часова ўводзіўся рэжым контртэрарыстычнай аперацыі. Палітык [[Віктар Імантавіч Алксніс|Віктар Алксніс]] лічыў, што абвастрэнне можа перарасці ў «трэцюю чачэнскую вайну»<ref>[http://pravoslavnye.ru/news_rl/2009/04/21/viktor_alksnis_tret_ya_chechenskaya_vojna_neizbezhna/ Виктор Алкснис: Третья чеченская война неизбежна] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20191230090502/http://pravoslavnye.ru/news_rl/2009/04/21/viktor_alksnis_tret_ya_chechenskaya_vojna_neizbezhna/ |date=30 снежня 2019 }} // Русская народная линия, 21.04.2009</ref>. У верасні 2009 года кіраўнік [[Міністэрства ўнутраных спраў Расійскай Федэрацыі|МУС РФ]] [[Рашыд Гумаравіч Нургаліеў|Рашыд Нургаліеў]] заявіў што за 2009 год на Паўночным Каўказе было нейтралізаваны больш за 700 баевікоў<ref>[http://www.kavkaz-uzel.ru/articles/159998 Нургалиев: с начала года на Северном Кавказе нейтрализовано более 700 боевиков] // Кавказский узел, 29.09.2009 </ref>. Кіраўнік [[Федэральная служба бяспекі Расіі|ФСБ]] Аляксандр Бортнікаў заявіў, што на Паўночным Каўказе ў 2009 годзе затрыманыя амаль 800 баевікоў і іх памагатых<ref>[http://kabardino-balkaria.kavkaz-uzel.ru/articles/162853/ Бортников: на Северном Кавказе предотвращено 80 терактов] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141216173921/http://kabardino-balkaria.kavkaz-uzel.ru/articles/162853/ |date=16 снежня 2014 }}// Кавказский узел, 08.12.2009</ref>. Пачынаючы з [[15 мая]] 2009 года расiйскія сілавыя структуры ўзмацнілі аперацыі супраць атрадаў баевікоў у горных раёнах Інгушэціі, Чачні і Дагестана, што выклікала актывізацыю тэрарыстычнай дзейнасці з боку баевікоў. Да ўдзелу ў контртэрарыстычных аперацыях перыядычна прыцягвалася артылерыя і авіяцыя. Як адзначаецца ў тэматычным дакладзе амерыканскіх ваенных даследчыкаў ([[2012]]), «Паўночны Каўказ знаходзіцца ў глыбокім хваравітым стане». У дакладзе рэзюмуецца: «Паўночны Каўказ больш не з’яўляецца сцэнай буйнамаштабных ваенных дзеянняў, якія сканцэнтраваныя ў Чачні, як гэта было ў [[1994]]—[[1996]] гг. і ў [[1999]]—[[2002]] гг. Замест гэтага, супраціў перайшоў у паўстанцкую дзейнасць, ад нізкага да сярэдняга ўзроўню, якая ахоплівае ўвесь рэгіён»<ref>[http://kavpolit.com/severnyj-kavkaz-segodnya/ США рассматривают Северный Кавказ в лупу] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130715213501/http://kavpolit.com/severnyj-kavkaz-segodnya/ |date=15 ліпеня 2013 }} // Кавказская политика</ref>. Агульнае зніжэнне колькасці ахвяр канфлікту ў [[2013]]—[[2014]] гадах прайшло адначасова з эскалацыяй [[Грамадзянская вайна ў Сірыі|канфлікту ў Сірыі]] і адтокам часткі радыкальна настроенай моладзі ў гэтую краіну. 18 сакавіка 2014 года сайт Каўказ Цэнтр афіцыйна паведаміў аб смерцi аміра Імарата Каўказа [[Доку Хаматавіч Умараў|Доку Умарава]]. Новым кіраўніком арганізацыі быў абраны [[Алясхаб Алібулатавіч Кебекаў|Алясхаб Кебекаў]]. Да канца 2014 года Нацыянальны антытэрарыстычны камітэт паведамляў аб практычна поўнай ліквідацыі тэрарыстычнага падполля<ref>[http://www.ekhokavkaza.com/a/26746422.html Террористическое бандподполье в России практически разгромлено — НАК] // Эхо Кавказа, 16.12.2014</ref>. У той жа час шоў працэс прысягі часткі баевікоў «[[ісламская дзяржава|Iсламскай дзяржаве]]». Са снежня 2014 года прысягу прыносілі асобныя лідары падполля. [[21 чэрвеня]] [[2015]] года на сэрвісе [[YouTube]] з’явілася паведамленне аб тым, што баевікі чатырох вілаятаў «Імарата Каўказ» прысягнулі лідару ІД, якая, у сваю чаргу, прыняла гэтую клятву ў вернасці і заявіла аб стварэнні свайго аддзялення ў рэгіёне. Заканамерна, што са з’яўленнем вочак ІД і ўзмацненнем яе актыўнасці на Каўказе сілавікі сталі часцей паведамляць аб забойствах паслядоўнікаў «Ісламскай дзяржавы». Абагульняючы шматлікія паведамленні ў снежні 2015 года кіраўнік ФСБ Аляксандр Бортнікаў заявіў, што з 26 лідараў груповак, які прысягне «ісламскай дзяржаве» на Паўночным Каўказе, у 2015 годзе былі забітыя 20. Стаўшы супернікам ІД ў барацьбе за прыхільнасць узброенага падполля «Імарат Каўказ» прыкметна знізіў актыўнасць — апошняя буйная атака, за якую ўзяла адказнасць арганізацыя, была праведзена баевікамі ў снежні 2014 года. У ходзе спецаперацыі сілавікоў 19—20 красавіка 2015 года ў прыгарадзе [[Буйнакск]]е быў забіты яго лідар Алясхаб Кебекаў. Пасля смерці Кебекава IК стаў імкліва губляць свае пазіцыі ў Дагестане. У канцы мая дасведчаныя крыніцы паведамілі, што новым лідарам «Імарата Каўказ» стаў шарыяцкі суддзя баевікоў і лідар падполля ў Дагестане Магамед Сулейманаў. Аднак ён прабыў лідарам «Імарата» усяго 1,5 месяца і быў забіты ў жніўні таго года. Адсутнасць інфармацыі аб абранні лідара і суперніцтва з «Ісламскай дзяржавай» дазваляюць казаць пра паслабленне «Імарата Каўказ» і, магчыма, спыненні яго існавання як адзінага цэлага<ref>[http://www.kavkaz-uzel.eu/articles/277423/ 2015 год отмечен убийствами лидеров «Имарата Кавказ» и подразделений ИГ на Северном Кавказе] // Кавказский узел, 10.02.2016</ref><ref>[http://www.kavkaz-uzel.eu/articles/293704/ Значение смерти Рустама Асильдерова для вооруженного подполья вызвало дискуссию среди экспертов] // Кавказский узел, 05.12.2016</ref>. У [[2017]] годзе, па словах кіраўніка Дагестана Рамазана Абдулатыпава, «усё дыверсійна-тэрарыстычныя групы, якія дзейнічалі ў Дагестане, ліквідаваныя»<ref>[https://ria.ru/defense_safety/20170207/1487310587.html Абдулатипов заявил об уничтожении всех террористических групп в Дагестане] // РИА Новости, 07.02.2017</ref>. Акрамя таго, аналагічныя заявы ў свой час былі зробленыя кіраўніком Інгушэціі Юнус-бекам Еўкурава<ref>[http://www.tvc.ru/news/show/id/68439 Евкуров: терроризм в Ингушетии побеждён] // ТВЦ, 17.05.2015</ref>, а таксама МУС Кабардзіна-Балкарыі<ref>Маратова Л. [http://www.kavkaz-uzel.eu/articles/288638/ МВД объявило об отсутствии боевиков в Кабардино-Балкарии] // Кавказский узел, 02.09.2016</ref>. == Зноскі == {{reflist|2}} == Спасылкі == * Ахметова М. [http://www.rusrep.ru/article/2011/01/26/report Понять дракона] // Эксперт. 26.01.2011, № 03 (181) * Кузнецов А. [http://lenta.ru/articles/2010/01/03/finalkavkaz/ Кавказ: Война без запаха. Окончание Второй чеченской не принесло мир на Кавказ] // Лента.ру, 03.01.2010 — статья, посвящённая обзору ситуации на конец 2009 года * [http://www.memo.ru/hr/hotpoints/caucas1/rubr/2/index.htm Хроника насилия] // Общество «Мемориал» [[Катэгорыя:Войны Расіі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2009 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2010 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2011 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2012 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2013 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2014 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2015 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2016 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2017 года]] [[Катэгорыя:Вайна супраць тэрарызму]] [[Катэгорыя:Войны XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Контртэрарыстычныя аперацыі]] [[Катэгорыя:Партызанскія войны]] [[Катэгорыя:Тэрарызм у Расіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Каўказа]] 1zbfsh2g61okzcfouhz4gcehj0n00q7 828 634872 4162078 4161711 2022-07-20T00:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114260, admins = 1032, articles = 6546227, edits = 1101333958, files = 897711, pages = 56493363, users = 44102907, depth = 1134.908 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877008, files = 0, pages = 11232103, users = 92461, depth = 2.15741 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17412, admins = 193, articles = 2707761, edits = 223136896, files = 128400, pages = 7478696, users = 3962167, depth = 92.62578 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551275, edits = 50774903, files = 0, pages = 6114720, users = 828674, depth = 16.19937 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16990, admins = 159, articles = 2439125, edits = 194984380, files = 68925, pages = 12112363, users = 4425512, depth = 253.19 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095596, edits = 62309986, files = 20, pages = 4459977, users = 1219913, depth = 17.78463 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837951, edits = 123873018, files = 237295, pages = 7412416, users = 3217832, depth = 153.7289 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13511, admins = 63, articles = 1790062, edits = 144403064, files = 0, pages = 7694248, users = 6595540, depth = 204.1711 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763436, edits = 128137164, files = 140075, pages = 7472766, users = 2274129, depth = 179.7399 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590490, edits = 7085928, files = 1472, pages = 1992884, users = 186643, depth = 0.2275914 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529440, edits = 67418802, files = 262, pages = 3548626, users = 1181994, depth = 33.11376 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334442, edits = 90363442, files = 33124, pages = 3944657, users = 1957170, depth = 87.64692 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291313, edits = 72468742, files = 60393, pages = 7094176, users = 3243158, depth = 206.2863 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274360, edits = 68823791, files = 24405, pages = 19370650, users = 873200, depth = 716.4555 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284874, files = 42, pages = 2881699, users = 52676, depth = 3.553545 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175411, edits = 58652810, files = 49539, pages = 7772701, users = 2279244, depth = 237.7215 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1174330, edits = 36516003, files = 110445, pages = 4089721, users = 634791, depth = 55.03043 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 55, articles = 1093710, edits = 63850519, files = 58316, pages = 5387444, users = 2781169, depth = 182.6617 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5306, admins = 34, articles = 920233, edits = 35100625, files = 81485, pages = 5323021, users = 1135696, depth = 150.9443 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704723, edits = 30405562, files = 15420, pages = 1758768, users = 424078, depth = 38.67461 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660756, edits = 25082043, files = 36019, pages = 3980246, users = 309201, depth = 159.0426 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625156, edits = 21368963, files = 47184, pages = 3259826, users = 1339930, depth = 116.43 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596111, edits = 32945103, files = 12654, pages = 2718473, users = 745094, depth = 153.621 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594224, edits = 22698204, files = 5, pages = 1693837, users = 557055, depth = 45.88801 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1579, admins = 30, articles = 534409, edits = 20554755, files = 69434, pages = 1405121, users = 518472, depth = 38.83293 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508364, edits = 25053292, files = 8366, pages = 1445372, users = 508364, depth = 58.88737 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2079, admins = 32, articles = 506914, edits = 21443676, files = 1, pages = 1396401, users = 583597, depth = 47.28242 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501712, edits = 28077139, files = 37431, pages = 2353957, users = 1412810, depth = 162.5707 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 477977, edits = 8660040, files = 314, pages = 904536, users = 30467, depth = 7.624972 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456764, edits = 41239219, files = 10239, pages = 4644042, users = 175535, depth = 746.2669 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432046, edits = 14971665, files = 116376, pages = 2616100, users = 589814, depth = 146.2455 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3126974, files = 362, pages = 1062409, users = 53623, depth = 6.301024 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417444, edits = 3521532, files = 6061, pages = 564283, users = 42841, depth = 0.7721844 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 311, admins = 12, articles = 396239, edits = 8978966, files = 0, pages = 822640, users = 137984, depth = 12.63975 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359209, edits = 5605676, files = 19613, pages = 1040052, users = 297188, depth = 19.36299 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 349, admins = 16, articles = 322003, edits = 7640996, files = 10703, pages = 709871, users = 198617, depth = 15.61775 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3099, admins = 32, articles = 319107, edits = 34263721, files = 73539, pages = 1334085, users = 989715, depth = 259.8314 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292784, edits = 8462220, files = 11300, pages = 987235, users = 123252, depth = 48.22279 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283055, edits = 11440400, files = 549, pages = 630846, users = 310280, depth = 27.3787 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 712, admins = 25, articles = 282731, edits = 11178513, files = 0, pages = 906117, users = 433788, depth = 59.97454 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519948, files = 244, pages = 570434, users = 37538, depth = 4.914309 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241314, edits = 7389390, files = 0, pages = 548046, users = 220641, depth = 21.78435 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231848, edits = 3049688, files = 10536, pages = 587090, users = 120370, depth = 12.1953 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 433, admins = 33, articles = 229020, edits = 6155494, files = 756, pages = 540914, users = 167424, depth = 21.1058 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225468, edits = 2443031, files = 177, pages = 384921, users = 16035, depth = 3.174336 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220276, edits = 4153406, files = 3233, pages = 644685, users = 120014, depth = 23.91617 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214204, edits = 8327565, files = 36, pages = 696560, users = 1217739, depth = 60.62332 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212566, edits = 6414785, files = 20929, pages = 444483, users = 276683, depth = 17.17926 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1047, admins = 22, articles = 211752, edits = 9558547, files = 18489, pages = 628601, users = 367096, depth = 58.92768 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203533, edits = 6625621, files = 23834, pages = 499022, users = 165779, depth = 27.98465 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 233, admins = 8, articles = 186596, edits = 6126987, files = 1334, pages = 470760, users = 127717, depth = 30.18428 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185420, edits = 6527898, files = 23712, pages = 508494, users = 250337, depth = 38.97431 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177050, edits = 5709569, files = 8334, pages = 438704, users = 213042, depth = 28.42462 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173289, edits = 4972334, files = 12434, pages = 987450, users = 148314, depth = 111.1537 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385734, files = 16, pages = 372194, users = 121314, depth = 15.12892 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161819, edits = 4383965, files = 14830, pages = 459417, users = 142506, depth = 32.27461 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152692, edits = 2702998, files = 2077, pages = 665121, users = 75444, depth = 45.76989 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152025, edits = 5580240, files = 3577, pages = 1184957, users = 705017, depth = 217.4021 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149090, edits = 10186134, files = 27278, pages = 969288, users = 427954, depth = 318.0511 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147453, edits = 3452861, files = 8060, pages = 464447, users = 206639, depth = 34.35879 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684423, files = 0, pages = 275590, users = 157399, depth = 13.65357 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090960, files = 11264, pages = 274060, users = 73334, depth = 43.01513 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692922, files = 0, pages = 228260, users = 106123, depth = 9.303843 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129485, edits = 4781331, files = 8676, pages = 523539, users = 102848, depth = 84.58091 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125698, edits = 1847980, files = 2623, pages = 283078, users = 242564, depth = 10.23372 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125253, edits = 5986802, files = 15211, pages = 984179, users = 381482, depth = 286.0593 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269807, files = 0, pages = 254383, users = 32235, depth = 14.97885 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114622, edits = 3649384, files = 25463, pages = 465668, users = 107499, depth = 73.50811 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107560, edits = 1306111, files = 485, pages = 262349, users = 35926, depth = 10.31049 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103968, edits = 2508833, files = 9610, pages = 372108, users = 151233, depth = 44.84629 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751344, files = 2978, pages = 215799, users = 102375, depth = 4.091537 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045295, files = 3, pages = 245049, users = 28688, depth = 10.69659 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412699, files = 5456, pages = 367526, users = 143954, depth = 87.62444 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87477, edits = 2306559, files = 924, pages = 156221, users = 48167, depth = 9.118155 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85901, edits = 2459925, files = 4725, pages = 262760, users = 143231, depth = 39.68446 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85146, edits = 2134248, files = 19140, pages = 283442, users = 145081, depth = 40.83947 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989567, files = 0, pages = 162043, users = 48804, depth = 5.312975 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81474, edits = 422144, files = 2688, pages = 111133, users = 32968, depth = 0.503376 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78810, edits = 3698659, files = 6953, pages = 487055, users = 162481, depth = 203.7724 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78573, edits = 2321200, files = 1884, pages = 225844, users = 75893, depth = 36.10704 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77425, edits = 3585611, files = 13186, pages = 304990, users = 113889, depth = 101.5608 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230375, files = 2269, pages = 146658, users = 54627, depth = 8.077307 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848674, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77716 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72165, edits = 1999384, files = 5401, pages = 141263, users = 69815, depth = 12.97614 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69540, edits = 1591667, files = 5430, pages = 177297, users = 53655, depth = 21.55621 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099613, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.38815 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802833, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.4270724 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855175, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361591 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605748, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.838254 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627928, files = 545, pages = 97366, users = 28280, depth = 2.238137 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389806, files = 2366, pages = 131354, users = 54921, depth = 24.2665 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145963, files = 1454, pages = 169529, users = 35261, depth = 22.30403 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93854, files = 0, pages = 63092, users = 2160, depth = 0.004656826 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56962, edits = 1060029, files = 1115, pages = 95500, users = 52287, depth = 5.080685 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55826, edits = 347373, files = 0, pages = 69091, users = 21650, depth = 0.2838678 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54599, edits = 1756516, files = 3218, pages = 141176, users = 86344, depth = 31.28433 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53820, edits = 1090898, files = 565, pages = 109063, users = 51546, depth = 10.53838 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52759, edits = 1108714, files = 4437, pages = 121549, users = 37521, depth = 15.50692 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 57, admins = 2, articles = 49514, edits = 748784, files = 537, pages = 97583, users = 31079, depth = 7.231968 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 82, admins = 8, articles = 49026, edits = 1081341, files = 7556, pages = 149654, users = 43268, depth = 30.44102 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951215, files = 1897, pages = 233385, users = 123033, depth = 164.6147 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294169, files = 136, pages = 55366, users = 78428, depth = 0.4818182 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42067, edits = 957778, files = 1599, pages = 183936, users = 50998, depth = 59.22296 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42023, edits = 1833396, files = 1499, pages = 128152, users = 68027, depth = 60.09739 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40553, edits = 861417, files = 690, pages = 146709, users = 94697, depth = 40.23461 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 27, admins = 3, articles = 40159, edits = 487060, files = 209, pages = 60541, users = 24839, depth = 2.072338 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38231, edits = 606788, files = 1570, pages = 133846, users = 42073, depth = 28.35648 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551589, files = 168, pages = 59134, users = 24747, depth = 4.917622 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990323, files = 0, pages = 48797, users = 33534, depth = 4.43453 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065502, files = 1258, pages = 103296, users = 58371, depth = 50.20013 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829966, files = 1320, pages = 116387, users = 63236, depth = 51.21345 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 76, admins = 3, articles = 29935, edits = 823716, files = 0, pages = 117158, users = 68653, depth = 59.69102 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28948, edits = 1013569, files = 571, pages = 69605, users = 92114, depth = 28.7241 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103374, files = 2592, pages = 129708, users = 75707, depth = 108.9701 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41225, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23448, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641591, files = 4, pages = 37686, users = 44554, depth = 5.88716 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23506, edits = 109748, files = 0, pages = 28539, users = 2994, depth = 0.1763008 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21293, edits = 704532, files = 1475, pages = 97635, users = 77598, depth = 92.75739 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15056, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19570, edits = 184772, files = 0, pages = 36456, users = 17019, depth = 3.773454 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176745, files = 0, pages = 39302, users = 17752, depth = 4.622394 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17978, edits = 507894, files = 3129, pages = 79487, users = 58062, depth = 74.79483 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24103, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 96, admins = 4, articles = 16860, edits = 159661, files = 0, pages = 30133, users = 18188, depth = 3.283821 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16025, edits = 230616, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71699 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15995, edits = 522225, files = 165, pages = 59520, users = 22514, depth = 64.96864 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15894, edits = 566588, files = 347, pages = 32186, users = 25539, depth = 18.49621 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15742, edits = 460250, files = 125, pages = 71384, users = 30968, depth = 80.55241 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89121, files = 0, pages = 31314, users = 18902, depth = 2.938399 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200519, files = 0, pages = 19593, users = 12224, depth = 0.7582271 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15385, edits = 578040, files = 1062, pages = 44145, users = 45271, depth = 45.75717 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15360, edits = 391696, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01472 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239810, files = 145, pages = 56212, users = 15699, depth = 30.8738 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371377, files = 1765, pages = 45895, users = 39027, depth = 34.0906 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15030, edits = 282493, files = 1715, pages = 53748, users = 27681, depth = 34.87814 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27632, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14526, edits = 119212, files = 112, pages = 29516, users = 5265, depth = 4.301042 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380923, files = 1765, pages = 47586, users = 22116, depth = 44.07244 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 39, admins = 3, articles = 13767, edits = 368546, files = 0, pages = 40243, users = 26817, depth = 33.87096 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213119, files = 462, pages = 30199, users = 14886, depth = 10.09688 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229347, files = 115, pages = 39200, users = 11700, depth = 20.17891 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453985, files = 623, pages = 65469, users = 26456, depth = 100.0463 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165614, files = 263, pages = 30392, users = 30003, depth = 8.697043 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 28, admins = 2, articles = 13122, edits = 50343, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.773599 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152029, files = 2739, pages = 35036, users = 23297, depth = 12.43737 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137191, files = 0, pages = 26463, users = 24044, depth = 6.381149 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232506, files = 865, pages = 32683, users = 19598, depth = 19.82371 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469103, files = 445, pages = 69992, users = 35263, depth = 163.999 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388009, files = 618, pages = 27203, users = 22171, depth = 26.3396 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54546, files = 60, pages = 26980, users = 3245, depth = 3.692247 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379211, files = 0, pages = 96571, users = 94287, depth = 219.7514 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230879, files = 6, pages = 26592, users = 14416, depth = 17.43882 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10562, edits = 96412, files = 0, pages = 23946, users = 17406, depth = 6.465136 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10523, edits = 328092, files = 1705, pages = 72625, users = 34313, depth = 157.3409 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100435, files = 0, pages = 18603, users = 9923, depth = 3.319443 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184711, files = 0, pages = 27146, users = 13063, depth = 17.59784 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271938, files = 192, pages = 42036, users = 29441, depth = 61.93961 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10210, edits = 194683, files = 0, pages = 21521, users = 7232, depth = 11.10238 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149642, files = 0, pages = 13882, users = 16805, depth = 1.479876 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2120, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30297, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9443, edits = 281228, files = 1101, pages = 33298, users = 36124, depth = 53.89882 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10786, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295687, files = 403, pages = 21414, users = 19348, depth = 27.88305 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8548, edits = 83701, files = 0, pages = 14811, users = 13707, depth = 3.033766 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8371, edits = 130668, files = 87, pages = 17597, users = 25241, depth = 9.019922 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8348, edits = 237942, files = 0, pages = 25561, users = 32005, depth = 39.57687 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96659, files = 0, pages = 16558, users = 15398, depth = 5.756379 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722905, files = 54, pages = 68829, users = 29494, depth = 606.0263 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139352, files = 0, pages = 26033, users = 11748, depth = 30.34413 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24586, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320577, files = 571, pages = 20397, users = 25778, depth = 44.61715 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153223, files = 0, pages = 13440, users = 16550, depth = 7.499781 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95950, files = 0, pages = 16874, users = 5381, depth = 9.446836 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496459, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20109 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150874, files = 0, pages = 30954, users = 14410, depth = 63.94568 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38486, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 19, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14231, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229034, files = 319, pages = 15594, users = 24664, depth = 32.1523 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 21, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13167, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 34, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26363, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182122, files = 38, pages = 43301, users = 6169, depth = 186.1689 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14657, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5518, edits = 308142, files = 185, pages = 20351, users = 17996, depth = 109.4107 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5497, edits = 199382, files = 6, pages = 11732, users = 13669, depth = 21.86429 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138398, files = 0, pages = 16616, users = 13196, depth = 34.39542 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185883, files = 0, pages = 8721, users = 15387, depth = 7.814148 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5405, edits = 68729, files = 49, pages = 10532, users = 15730, depth = 5.871707 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153623, files = 282, pages = 14872, users = 19710, depth = 33.75238 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5177, edits = 26780, files = 0, pages = 5717, users = 1272, depth = 0.05096519 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120680, files = 9, pages = 17058, users = 13759, depth = 37.90854 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5029, edits = 117738, files = 1, pages = 9543, users = 12015, depth = 9.940119 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95534, files = 0, pages = 8627, users = 15291, depth = 5.673765 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 36, admins = 2, articles = 4838, edits = 120422, files = 0, pages = 11142, users = 16367, depth = 18.35031 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12306, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277536, files = 1146, pages = 18910, users = 20122, depth = 132.5755 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76996, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51614 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65478, files = 0, pages = 14068, users = 2257, depth = 21.38877 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4306, edits = 86534, files = 10, pages = 12987, users = 9754, depth = 27.08129 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4175, edits = 37929, files = 0, pages = 6664, users = 9101, depth = 2.022895 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12497, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94788, files = 0, pages = 12329, users = 15353, depth = 31.91526 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12184, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32034, files = 0, pages = 10574, users = 5980, depth = 9.135718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13161, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18471, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117552, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8588, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7157, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59676, files = 0, pages = 10942, users = 7862, depth = 25.89428 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3366, edits = 115732, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.51261 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43348, files = 0, pages = 11148, users = 8056, depth = 20.89034 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 25, admins = 1, articles = 3325, edits = 142744, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43317 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85747, files = 0, pages = 9331, users = 11087, depth = 30.43538 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237335, files = 3, pages = 19154, users = 5471, depth = 284.53 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11752, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110056, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63054 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23283, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2973, edits = 82144, files = 0, pages = 14298, users = 13273, depth = 83.36565 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2792, edits = 67712, files = 0, pages = 6573, users = 12614, depth = 18.89229 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13771, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2588, edits = 88817, files = 0, pages = 5922, users = 13328, depth = 24.89031 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73032, files = 0, pages = 8812, users = 7548, depth = 48.51575 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 21, admins = 1, articles = 2454, edits = 96418, files = 0, pages = 5520, users = 14979, depth = 27.26554 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1875, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2080, edits = 89378, files = 0, pages = 4945, users = 13720, depth = 34.29153 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54077, files = 34, pages = 11554, users = 3253, depth = 97.67178 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106181, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6274 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84849, files = 0, pages = 11790, users = 9239, depth = 163.2286 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9700, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45520, files = 3, pages = 5067, users = 10179, depth = 23.69403 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30237, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 56, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1902, edits = 41546, files = 12, pages = 5319, users = 9190, depth = 25.20973 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1865, edits = 64070, files = 0, pages = 11515, users = 8483, depth = 148.9662 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18709, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7167, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89505, files = 4, pages = 4879, users = 11449, depth = 68.85719 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104408, files = 0, pages = 5366, users = 13866, depth = 98.51595 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1626, edits = 99935, files = 1, pages = 8576, users = 4875, depth = 212.893 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10792, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17393, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.061406 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7929, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66390, files = 0, pages = 3906, users = 8883, depth = 43.54111 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26717, files = 0, pages = 4805, users = 7125, depth = 31.72285 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12103, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86593, files = 0, pages = 5675, users = 12304, depth = 156.3067 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111630, files = 0, pages = 5711, users = 14936, depth = 222.8111 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1275, edits = 35379, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21252 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50175, files = 0, pages = 14614, users = 7767, depth = 382.9893 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1263, edits = 9792, files = 0, pages = 2550, users = 2821, depth = 3.987324 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33442, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.44595 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53057, files = 0, pages = 3008, users = 6823, depth = 38.09573 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1165, edits = 82547, files = 0, pages = 5560, users = 22940, depth = 211.2965 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61193, files = 9, pages = 7678, users = 9267, depth = 250.613 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85060, files = 0, pages = 2055, users = 1159, depth = 30.00069 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37881, files = 0, pages = 3726, users = 9384, depth = 59.92365 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42498, files = 0, pages = 3261, users = 9582, depth = 55.40937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35691, files = 0, pages = 3575, users = 1586, depth = 58.67674 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21675, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35304, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.89233 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 27, admins = 2, articles = 942, edits = 26580, files = 0, pages = 1304, users = 446, depth = 3.010182 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9307, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10413, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 21, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17632, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8659, files = 0, pages = 1623, users = 1523, depth = 4.241286 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28346, files = 0, pages = 4236, users = 9377, depth = 110.683 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 862, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9173, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16914, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12336, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14346, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9410, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 21, admins = 0, articles = 462, edits = 24133, files = 0, pages = 2405, users = 7817, depth = 177.4835 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11996, files = 0, pages = 3067, users = 5933, depth = 131.5967 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 377, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7901, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13184, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 10, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12232, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9149, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282647, admins = 3755, articles = 59170970, edits = 3197649459, files = 2762647, pages = 244363477, users = 103224726, depth = 128.1811, date = '@1658275240' }, } return info kkbb06fgayx4jte4rpdtm3qlcandx60 0 635167 4162205 4145171 2022-07-20T08:18:35Z CommonsDelinker 151 Removing [[:c:File:Памятник_Карбышеву_Д._М._(Ульяновск).jpg|Памятник_Карбышеву_Д._М._(Ульяновск).jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Fitindia|Fitindia]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by Олег - 73|]]. wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч}} {{цёзкі2|Карбышаў}} '''Дзмітрый Міхайлавіч Карбышаў''' ({{ДН|26|10|1880|14}}, [[Омск]], [[Расійская імперыя]] — {{ДС|18|2|1945}}, канцлагер {{нп3|Маўтгаўзен (канцэнтрацыйны лагер)|Маўтгаўзен|ru|Маутхаузен (концентрационный лагерь)}}, [[Трэці рэйх]], цяпер [[Аўстрыя]]) — рускі і савецкі [[Фартыфікацыя|фартыфікатар]], найбуйнейшы савецкі [[вучоны]] — {{нп3|ваенны інжынер||ru|Военный инженер}}{{sfn|Корышко|2009|с=110}}. [[Генерал-лейтэнант|Генерал-лейтэнант інжынерных войскаў]] (04.06.1940). [[Доктар ваенных навук]] (1941), [[прафесар]] (1938) [[Ваенная акадэмія Генеральнага штаба Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі|Акадэміі Генеральнага штаба РСЧА]]. Член [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|ВКП(б)]] (1940). Герой Савецкага Саюза (1946, пасмяротна){{sfn|Корышко|2009|с=110}}. == Біяграфія == === Дзяцінства, юнацтва, пачатак ваеннай службы === Дзмітрый Міхайлавіч Карбышаў быў нарадзіўся {{СС3|14.10.1880}} года ў [[Омск]]у ў сям’і {{нп3|Крашаны|крашанаў|ru|Кряшены}}<ref>«Кряшенами были генерал Карбышев, герой Бреста Гаврилов, летчица Санфирова.» — {{кніга |аўтар= |загаловак=Татарский век глазами национальной элиты. 100 выдающихся татар |арыгінал= |спасылка= |вікікрыніцы= |адказны=А. Б. Абсалямова, М. А. Абсолямова, А. М. Ахунов и др.; под ред. С. Н. Бессчетновой, Р. З. Галямова |выданне= |месца=Казань |выдавецтва=Парадигма |год=2005 |том= |старонкі=219|слупкі= |старонак=656 |серыя= |isbn=5-85247-081-3|тыраж=3000|ref= }}</ref><ref>''Сидорова Т.'' [http://www.kazan.aif.ru/culture/details/85855 Кряшены в Татарстане: быть ли им отдельной нацией] // {{нп3|Аргументы и факты||ru|Аргументы и факты}}, № 49 04.12.2012</ref><ref>[http://www.diletant.ru/blogs/6663/6274/ Православные татары — особый народ?]</ref>: выпускніка {{нп3|Омскі кадэцкі корпус|Сібірскага кадэцкага корпуса|ru|Омский кадетский корпус}}, ветэрана [[Крымская вайна|Крымскай вайны]], ваеннага службоўца Міхаіла Ільіча Карбышава (1829—1892) і яго жонкі Аляксандры, дачкі [[Калежскі саветнік|калежскага саветніка]] з багатых омскіх купцоў другой гільдыі Лузгіных<ref>[http://ru.rodovid.org/wk/Запись:680272 Лузгина Александра Ефимовна]</ref><ref>[http://ka-z-ak.ru/index/biografii/8396-karbyshev-ivan-semjonovich-karbyshevy?start=40 «Иван Карбышев в сибирской истории»] (изд. Сытина Н. И., Павлодар, 2015 г., 180с.)</ref>, быў шостым, апошнім дзіцем. Бацька з радавых {{нп3|Сібірскія казакі|сібірскіх казакоў|ru|Сибирские казаки}} — {{нп3|Данское дваранства|патомных дваран|ru|Донское дворянство}}<ref>Гэта значыць, з’яўляючыся прадстаўнікамі ваеннага саслоўя казакоў, належалі не да грамадзянскага саслоўя сельскіх абывацеляў, як большасць казакоў, ці іншых ніжэйшых саслоўяў, а да грамадзянскага саслоўя расійскага дваранства, хоць [[Маніфест аб вольнасці дваранства 1762|Маніфест аб вольнасці дваранства]], які прадугледжвае права не служыць, на казакоў-дваран не распаўсюджваўся.</ref> Карбышавых {{нп3|Станіца|станіцы|ru|Станица}} [[Омск]]ай<ref>[http://www.centrasia.ru/person2.php?&st=1296814026 Карбышев Михаил Ильич]</ref><ref>''Миркискин В.'' [http://nvo.ng.ru/history/2003-11-14/5_karbyshev.html Несломленный генерал.] // {{нп3|Независимое военное обозрение||ru|Независимое военное обозрение}}, 14.11.2003</ref><ref name="Карбышев">{{cite web|title=Карбышев Дмитрий Михайлович|url=http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=413|publisher=Интернет проект "Герои Страны"|accessdate=2013-01-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Da3Pm2gK?url=http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=413|archivedate=2013-01-11|deadlink=no}}</ref>{{sfn|Решин|1987|с=}}<ref>Сифоров В. [http://www.ruvek.ru/?module=articlesp&action=view&id=10090 Неприступная крепость генерала Карбышева.] // Русский век. 2015</ref>. За ваенную службу бацька быў узнагароджаны {{нп3|Ордэн Святога Станіслава (Расійская імперыя)|ордэнамі Станіслава|ru|Орден Святого Станислава (Российская империя)}}, [[Ордэн Святой Ганны|Ганны]] III ступені, медалямі. Калі старэйшы сын дасягнуў школьнага ўзросту, Міхаіл Ільіч па хваробе звольніўся з сапраўднай ваеннай службы і перабраўся з сям’ёй у Омск служыць ваенным чыноўнікам. [[Сібірскія казакі|Сібірскага казачага войска]]. У яго было чацвёра сыноў і дзве дачкі (Дзмітрый — самы малодшы з дзяцей). Міхаіл Ільіч быў спачатку памочнікам бухгалтара ў Омску, а затым стаў наглядчыкам [[Карасуцкі раён|Карасуцкіх саляных азёр]]: займаўся промыслам у стэпах, здабываў соль, вёў {{нп3|Геалагічная служба|геалагічную разведку|ru|Геологическая служба}}. Захапіўся [[фатаграфія]]й. Старэйшыя дзеці вучыліся: Уладзімір — у {{нп3|Омская мужчынская класічная гімназія|Омскай мужчынскай гімназіі|ru|Омская мужская классическая гимназия}}, дочкі Соф’я і Яўгенія — у жаночай, а Міхаіл і Сяргей — у {{нп3|Омскі кадэцкі корпус|Сібірскім кадэцкім корпусе|ru|Омский кадетский корпус}}. Малодшаму Дзмітрыю было 4 гады, калі старэйшы брат скончыў з адзнакай гімназію. Уладзімір марыў быць урачом. Калі Міця цяжка захварэў на [[натуральная воспа|воспу]], брат выхадзіў яго.<ref>[http://biofile.ru/his/28677.html Дмитрий Михайлович Карбышев]</ref>. Дзякуючы высокаадукаванай маці Міця з маленства аднолькава добра гаварыў без акцэнту і думаў на літаратурных [[Руская мова|рускай]], [[Татарская мова|татарскай]], [[Французская мова|французскай]] і [[Нямецкая мова|нямецкай]] мовах. Дванаццацігадовым застаўся без бацькі, які памёр у 1892 годзе. Дзяцей выхоўвала хваравітая маці, якая амаль не выходзіла з дому. Дзмітрый жа знікаў на вуліцы, дзе выявіў якасці лідара: пад яго кіраўніцтвам казацкія дзеці будавалі крэпасці (узімку са снегу, у іншы час з зямлі) і штурмавалі іх. Раней старэйшага з братоў Карбышавых, Уладзіміра, накіравалі па стыпендыі праўлення Сібірскага казацкага войска вучыцца на {{нп5|Медыцынскі факультэт Казанскага ўніверсітэта|медыцынскім факультэце Казанскага ўніверсітэта|ru|Q107028082}}. У 1887 годзе яго арыштавалі за ўдзел у студэнцкім рэвалюцыйным руху (яго рукой быў напісаны заклік з нагоды спробы замаху {{нп3|Аляксандр Ільіч Ульянаў|А. І. Ульянава|ru|Ульянов, Александр Ильич}} і яго групы на цара). За гэтым рушыла заключэнне ў турму і выключэнне з універсітэта. Недавучанага лекара вызначылі радавым казаком у {{нп3|Сібірскі 3-і казацкі полк|трэці конны полк|ru|Сибирский 3-й казачий полк}} Сібірскага казацкага войска. Але праз два гады як цяжка хворы на [[туберкулёз]] быў вызвалены, вярнуўся дадому. Памёр у прафілактычным зняволенні да суда падчас візіту ў Омск спадкаемца на пачатку 90-х гадоў XIX стагоддзя. Стрыечны брат будучага генерала (сын сястры бацькі - цёткі Веры) Аляксандр Дзмітрыевіч Шайтанаў таксама раней актыўна ўдзельнічаў у рэвалюцыйным руху, быў асуджаны, адбываў сcылку ў [[Архангельская губерня|Архангельскай губерні]]. У сувязі з тым, што сям'я Карбышавых была пад наглядам {{нп3|Дэпартамент паліцыі|Дэпартамента паліцыі|ru|Департамент полиции}}{{sfn|Сидорчик}}<ref>Пры арышце Уладзіміра Карбышава была захоплена яго перапіска, з якой высветлілася, што многія пакаленні сям'і Карбышавых не выкарыстоўвалі свой дваранскі (обер-афіцэраў і патомных дваран) прывілей і не прыватызавалі свой зямельны надзел не толькі з-за занятасці па службе і нежадання прычыняць нязручнасці іншым станічнікам, але і таму, што былі праціўнікамі прыватнай уласнасці на святую рускую зямлю. З перапіскі вынікала таксама, што ўсе Карбышавы і Лузгіны нягледзячы на ​​адданасць праваслаўю і прыналежнасць да вышэйшага слоя грамадства былі ультралевымі, і сімпатыі Уладзіміра Карбышава да {{нп3|Пралетарыят (партыя)|партыі «Пралетарыят»|ru|Пролетариат (партия)}} і нават «Народнай волі» {{нп3|Аляксандр Ільіч Ульянаў|А. І. Ульянава|ru|Ульянов, Александр Ильич}} за прапаганду ідэй марксізму ў Расіі былі не выпадковымі. Паколькі сям'я Уладзіміра Ільіча Ульянава, які быў членам у той жа арганізацыі, лічылася добранадзейнай, нягледзячы на пакаранне старэйшага брата Аляксандра, дзейнасць якога паліцыянты разглядалі як зусім выпадковы эксцэс, то сам У. І. Ульянаў быў толькі сасланы ў сямейны маёнтак {{нп3|Леніна-Какушкіна|Какушкіна|ru|Ленино-Кокушкино}}. Уладзімір Карбышаў жа вярнуўся ў Омск дадому хворым на туберкулёз і памёр у турме, куды быў без суда і следства прафілактычна зняволены на некалькі дзён падчас візіту ў Омск [[Мікалай II (імператар расійскі)|спадкаемца прастолу]]. Д. М. Карбышаў усё жыццё быў верны поглядам і ідэалам сваёй сям'і, і нават у ВКП(б) уступіў толькі пасля далучэння [[Уз’яднанне Заходняй Беларусі з БССР|Заходняй Беларусі]] і {{нп3|Уз’яднанне Заходняй Украіны з УССР|Заходняй Украіны|uk|Радянська анексія західноукраїнських земель}} і звязанай з гэтым зменай стаўлення ВКП(б) да праваслаўных, бо менавіта праваслаўе звязвала заходнерускія зямлі з СССР.</ref>, Дзмітрыя не прынялі ў {{нп3|Омскі кадэцкі корпус|Сібірскі кадэцкі корпус|ru|Омский кадетский корпус}} на навучанне за дзяржаўны рахунак. Яго 6 верасня 1891 года залічылі "як прыходзячым па плаце". Гэта пагаршала і без таго нялёгкае фінансавае становішча сям'і: маці не хацела прымаць дапамогу сваіх багатых крэўных сваякоў, паколькі лічыла, што яны здрадзілі яе старэйшага сына, не паспрабаваўшы ўзяць яго на парукі (хоць фактычна тыя і не мелі такой магчымасці з-за ўласнай нядобранадзейнасці, якая выявілася пасля захопу паліцыяй перапіскі Уладзіміра, а таксама з асцярог пашкодзіць свайму бізнэсу, распачаўшы загадзя асуджаную на няўдачу спробу ўзяць арыштаванага на парукі). Як бы там ні было, Дзмітрый Карбышаў рэгулярна наведваў заняткі, стаў выдатнікам і праз два гады быў залічаны паўнапраўным кадэтам. {{нп3|Омскі кадэцкі корпус|Сібірскі кадэцкі корпус|ru|Омский кадетский корпус}} скончыў у 1898 годзе з адзнакай, першым сярод выпускнікоў, і быў рэкамендаваны для паступлення ў {{нп3|Паўлаўскае ваеннае вучылішча|Паўлаўскае вучылішча|ru|Павловское военное училище}}, {{нп3|Міхайлаўскае артылерыйскае вучылішча||ru|Михайловское артиллерийское училище}} або {{нп3|Мікалаеўскае інжынернае вучылішча||ru|Николаевское инженерное училище}}. Сам Дзмітрый хацеў паступіць у {{нп3|Акадэмія мастацтваў|Акадэмію мастацтваў|ru|Академия художеств}} ці ў [[Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны архітэктурна-будаўнічы ўніверсітэт|Інстытут грамадзянскіх інжынераў]], але ў сям'і не было сродкаў. Дапамогу сваякоў яны па-ранейшаму не прымалі, а ўдовінай пенсіі маці ледзь хапала на выдаткі па хаце. Сямейны савет вырашыў, што Дзмітрый пойдзе па шляху бацькі, стане ваенным, прычым па інжынернай прафесіі. [[File:Кадет Сибирского кадетского корпуса (Омск) Дмитрий Карбышев (стоит крайний слева) с родственниками. 1897.jpg|thumb|250px|Кадэт Сібірскага кадэцкага корпуса Дзмітрый Карбышаў (стаіць крайні злева) са сваякамі. 1897]] У 1898 годзе быў прыняты ў {{нп3|Мікалаеўскае інжынернае вучылішча||ru|Николаевское инженерное училище}}. Па выніках уступных іспытаў апынуўся 78-м з 94, а па выпускных іспытах — ужо 9-м. У 1900 годзе, па заканчэнні вучылішча, накіраваны служыць у 1-ы Усходне-Сібірскі [[сапёр]]ны [[батальён]], начальнікам кабельнага аддзялення тэлеграфнай роты. Батальён дыслакаваўся ў [[Маньчжурыя|Маньчжурыі]], а затым у пасёлку [[Славянка (Прыморскі край)|Славянка]] пад [[Уладзівасток]]ам. У 1903 годзе выраблены ў [[паручнік]]і. Адпачынак 1903 года правёў у горадзе [[Нагасакі]]<ref>[https://books.google.ru/books?id=Dd9aONENAxgC&pg=PA632&lpg=PA632&dq=Лузгины+и+Карбышевы&source=bl&ots=C-ju6GzWF8&sig=ACfU3U3NyKCHpDmAM34DlUt2wqDgSH_CeA&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjh8On3v6ngAhWqiqYKHQ3UBagQ6AEwD3oECAoQAQ#v=onepage&q= Карбышев, Дмитрий Михайлович] // Кто есть кто в мире. — М.: [[Олма медиа групп]], 2003. — С. 632.</ref><ref>[https://glory.rin.ru/cgi-bin/person.pl?act=more&id=458&start=21&page=21 Карбышев Дмитрий Михайлович — Омск].</ref><ref>Решин Е. Г. [http://www.molodguard.ru/heroes19.htm Генерал Карбышев. Документальная повесть.] — М.: [[Добраахвотнае таварыства садзейнічання арміі, авіяцыі і флоту|Издательство ДОСААФ]], 1987</ref>. === Руска-японская і Першая сусветная вайна === У ходзе [[Руска-японская вайна|Руска-японскай вайны]] ў складзе батальёна ўмацоўваў пазіцыі, усталёўваў сродкі сувязі, наводзіў масты, вёў разведку боем. Здзейсніў подзвіг у {{нп3|Мукдэнская бітва|Мукдэнскай бітве|ru|Мукденское сражение}}. Але першая баявая ўзнагарода афіцэра Карбышава — [[ордэн Святога Уладзіміра]] IV ступені з мячамі і бантамі — была ўручана за {{нп3|бой ля Вафангоу||ru|Бой у Вафангоу}}. Камандуючы кабельным аддзяленнем 4-й тэлеграфнай роты 1-га Усходне-Сібірскага сапёрнага батальёна (перадача сігналаў з дапамогай {{нп3|Геліёграф (тэлеграф)|геліяграфічных установак|ru|Гелиограф (телеграф)}}), ён вывеў з акружэння 60 вайскоўцаў з тэхнікай і зброяй<ref>{{артыкул |аўтар = Анна Кривошеина |загаловак = Первая награда Карбышева |мова = ru |выданне = Москва. Северо-Запад |тып = газета |год = 2017 |месяц =2 |нумар = 7 (330) |старонкі = 14 }}</ref>. Вайну скончыў з пяццю баявымі ордэнамі і трыма медалямі ў чыне [[паручнік]]а<ref>[http://топвор.ru/20450-d-m-karbyshev-geroy-ne-slomlennyy-nemeckimi-konclageryami.html Дмитрий Карбышев — герой, не сломленный концлагерями.//Военное обозрение]</ref><ref>''Решин Л. Е.'' Первый подвиг. // {{нп3|Военно-исторический журнал||ru|Военно-исторический журнал}}. — 1989. — № 4. — С.77-78.</ref>. У 1906 годзе па абвінавачанні ў агітацыі сярод салдат (так дакументавана, але, мабыць, толькі за неданосніцтва — ён за ўсё жыццё ніколі ні на каго не даносіў) яму пагражалі ваенна-палявы суд і расстрэл, у лепшым выпадку — турма. Але {{нп3|Ваенны суд гонару|афіцэрскі суд гонару|ru|Военный суд чести}} не дазволіў аддаць адважнага баявога афіцэра катам. Па рашэнні суда гонару ён сышоў з вайсковай службы ў запас. Жыў ва [[Уладзівасток]]у, займаўся чарцёжнай працай. 27 кастрычніка 1906 года Аліса Карлаўна Траяновіч-Піятроўская і Дзмітрый Міхайлавіч Карбышаў абвянчаліся ў {{нп3|Свята-Пакроўская царква (Усурыйск)|Мікольскім храме|ru|Храм Покрова Пресвятой Богородицы (Уссурийск)}} ў г. [[Усурыйск|Нікольску-Усурыйскім]]. У 1907 годзе вярнуўся на ваенную службу, служыў ва Уладзівастоку ў зноў сфарміраваным крапасным сапёрным батальёне, дзе камандаваў ротай. Увосень 1908 года паступіў у {{нп3|Мікалаеўская інжынерная акадэмія|Мікалаеўскую інжынерную акадэмію|ru|Николаевская инженерная академия}} ў Санкт-Пецярбургу. У 1911 годзе з адзнакай скончыў Мікалаеўскую ваенна-інжынерную акадэмію. Па размеркаванні [[штабс-капітан]] Карбышаў быў накіраваны ў 1-ю Севастопальскую крапасную мінную роту, якая займалася тады ўмацаваннем заходніх межаў імперыі, а ў кастрычніку 1912 года быў пераведзены ў распараджэнне начальніка інжынераў [[Варшаўская ваенная акруга|Варшаўскай ваеннай акругі]] ў [[Брэст|Брэст-Літоўск]] на пасаду камандзіра міннай роты<ref>[http://топвар.ru/69384-neslomlennyy-dmitriy-mihaylovich-karbyshev.html Непокорённый]</ref>. На абедзвюх пасадах ён быў вытворцам прац пры будаўніцтве {{нп3|Фарты і абарончая лінія Брэсцкай крэпасці|фартоў|ru|Форты и оборонительная линия Брестской крепости}} [[Брэсцкая крэпасць|Брэсцкай крэпасці]]. [[Файл:Dmitry Karbyshev 1914.jpg|250px|міні|Д. М. Карбышаў у 1914]] Удзельнік [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] з першага дня. Ваяваў у [[Карпаты|Карпатах]] у складзе [[8-я армія (Расійская імперыя)|8-й арміі]] генерала [[Аляксей Аляксеевіч Брусілаў|А. А. Брусілава]] ([[Паўднёва-Заходні фронт (Першая сусветная вайна)|Паўднёва-Заходні фронт]]). Быў дывізіённым інжынерам {{нп3|78-я пяхотная дывізія (Расійская імперыя)|78-й|ru|78-я пехотная дивизия (Российская империя)}} і {{нп3|69-я пяхотная дывізія (Расійская імперыя)|69-й|ru|69-я пехотная дивизия (Российская империя)}} пяхотных дывізій, затым начальнікам інжынернай службы {{нп3|22-і армейскі корпус (Расійская імперыя)|22-га фінляндскага вайсковага корпуса|ru|22-й армейский корпус (Российская империя)}}. У пачатку 1915 года ўдзельнічаў у [[Перамышльская аблога|штурме крэпасці Перамышль]]. Быў паранены ў нагу. За смеласць і адвагу ўзнагароджаны [[Ордэн Святой Ганны|ордэнам Св. Ганны]] і выраблены ў [[падпалкоўнік]]і (1916). У 1916 годзе быў удзельнікам знакамітага [[Брусілаўскі прарыў|Брусілаўскага прарыву]]. У 1917 годзе - вытворца работ [[8-я армія (Расійская імперыя)|8-й арміі]] па ўмацаванні пазіцый на мяжы з Румыніяй.<ref>Автобиография комдива Д. М. Карбышева от 1 декабря 1938 года. // {{нп3|Военно-исторический журнал||ru|Военно-исторический журнал}}. — 1988. — № 12. — С.80-85.</ref> === Уступленне ў шэрагі РСЧА === У снежні 1917 года падпалкоўнік Д. М. Карбышаў уступіў у [[Чырвоная гвардыя (Расія)|Чырвоную гвардыю]] ў [[Магілёў-Падольскі|Магілёве-Падольскім]]<ref>{{cite web |url = http://www.hrono.ru/biograf/karbyshev.html |title = Карбышев Дмитрий Михайлович |author = |publisher = «{{нп5|Хронос (сайт)|Хронос|ru|Хронос (сайт)}}» |date = |archiveurl = https://www.webcitation.org/65OTOuMEn?url=http://www.hrono.ru/biograf/karbyshev.html |archivedate = 2012-02-12 |access-date = 2010-01-25 |deadlink = no }}</ref>. У сакавіку 1918 года з групай афіцэраў штаба былой 8-й арміі з вялікай цяжкасцю дабраўся да [[Варонеж]]а, дзе ўступіў у [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвоную Армію]]. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Расіі|Грамадзянскай вайны]]. У красавіку 1918 года Д. М. Карбышаў прызначаецца ў Калегію па абароне краіны пры Галоўным ваенна-тэхнічным упраўленні РСЧА<ref>[https://karbyshev.3dn.ru/index/0-2 Юные Карбышевцы — Биография].</ref>. У ліпені 1918 года Д. М. Карбышаў прызначаны начальнікам асобнага інжынернага ўпраўлення [[Паўночна-Каўказская ваенная акруга|Паўночна-Каўказскай ваеннай акругі]]. Аднак дабрацца да месца службы не змог, быў змушаны застацца ў [[Валгаград|Царыцыне]] і ўдзельнічаў у {{нп3|Абарона Царыцына|яго абароне|ru|Оборона Царицына}}, будуючы ўмацаванні вакол горада. З восені 1918 года — памочнік начальніка 1-га ваенна-палявога будаўніцтва на [[Усходні фронт РСЧА|Усходнім фронце]]. Вясной 1919 года Д. М. Карбышаў прызначаны галоўным кіраўніком усіх абарончых работ Усходняга фронту, удзельнічаў у будаўніцтве Сімбірскага, Самарскага, Саратаўскага, Чалябінскага, Залатавустаўскага, Траецкага, Курганскага ўмацаваных раёнаў; забяспечваў фарсіраванне рэк [[Уфа (рака)|Уфы]] і [[Белая (прыток Камы)|Белай]], пачатак наступу на Сібір, праектаваў абарончыя збудаванні {{нп3|Уральская абарона|Уральска|ru|Уральская оборона}}. Са студзеня 1920 года Д. М. Карбышаў — начальнік Упраўлення ваенна-палявых будаўніцтваў. Кіраваў працамі па аднаўленні чыгуначнага маста цераз [[Іртыш]] у [[Омск]]у, умацоўваў Забайкальскі плацдарм. У лютым 1920 года быў прызначаны начальнікам інжынераў {{нп3|5-я армія (РСЧА)|5-й арміі|ru|5-я армия (РККА)}} [[Усходні фронт РСЧА|Усходняга фронта]]. Удзельнічаў у баявых дзеяннях у [[Забайкалле|Забайкалля]] супраць войскаў атамана [[Рыгор Міхайлавіч Сямёнаў|Р. М. Сямёнава]]. У жніўні 1920 года выкліканы [[Міхаіл Васільевіч Фрунзэ|М. В. Фрунзэ]] на пасаду намесніка начальніка інжынераў {{нп3|Паўднёвы фронт (Грамадзянская вайна)|Паўднёвага фронта|ru|Южный фронт (Гражданская война)}}, аднак да моманту яго прыбыцця ў [[Харкаў]] у кастрычніку гэтага года пасада ўжо была занятая, тады яго прызначылі намеснікам начальніка інжынераў фронта. Кіраваў будаўніцтвам умацаванняў на {{нп3|Баі на Кахоўскім плацдарме (1920)|Кахоўскім плацдарме|ru|Бои на Каховском плацдарме (1920)}}. У лістападзе 1920 года кіраваў інжынерным забеспячэннем {{нп3|Перакопска-Чангарская аперацыя|штурма|ru|Перекопско-Чонгарская операция}} {{нп3|Чангарскія ўмацаванні|Чангарскіх умацаванняў|ru|Чонгарские укрепления}} і {{нп3|Перакоп (горад)|Перакопа|ru|Перекоп}}. У 1921—1923 гадах — памочнік, намеснік, а затым начальнік інжынераў {{нп3|Узброеныя сілы Украіны і Крыма|Узброеных сіл Украіны і Крыма|ru|Вооружённые силы Украины и Крыма}}. === Акадэмія імя Фрунзэ, Акадэмія Генштаба === У сакавіку 1923—1926 гадах — старшыня Інжынернага камітэта Галоўнага ваенна-інжынернага ўпраўлення [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|РСЧА]] (затым пасада перайменавана ў «старшыню Ваенна-тэхнічнага камітэта Ваенна-тэхнічнага ўпраўлення РСЧА»), адначасова выкладаў інжынерную справу ў [[Ваенная акадэмія імя М. В. Фрунзэ|Ваеннай акадэміі РСЧА імя М. В. Фрунзэ]] и в {{нп3|Ваенна-паветраная інжынерная акадэмія імя М. Я. Жукоўскага|Ваенна-паветранай акадэміі РСЧА|ru|Военно-воздушная инженерная академия имени Н. Е. Жуковского}}. [[Дацэнт]] (1924). З 1926 года — галоўны кіраўнік па ваенна-інжынернай справе ў Ваеннай акадэміі РСЧА імя М. В. Фрунзэ. У 1929 годзе ўдзельнічаў у праектаванні [[Лінія Сталіна|ўмацаваных раёнаў]] уздоўж заходніх рубяжоў Савецкага Саюза. У лютым 1934 года назначаны начальнікам кафедры ваенна-інжынернай справы [[Ваенная акадэмія Генеральнага штаба Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі|Ваеннай акадэміі Генеральнага штаба]]. З’яўляўся ваенна-тэхнічным кансультантам пры стварэнні дыярамы «Узяцце Растова»<ref>[[Яўген Іванавіч Вастокаў|Востоков Е. И.]] Грековцы. — 2-е изд, доп. — М.: {{нп3|Воениздат||ru|Воениздат}}, 1983. — С. 23</ref>. 5 снежня 1935 года прысвоена званне {{нп3|дывізійны інжынер||ru|Дивинженер}}<ref>{{cite web | url = http://rkka.ru/ihandbook.htm | title = Приказ Народного комиссара обороны Союза ССР по личному составу армии № 2514 | author = | publisher = | date = | archiveurl =| archivedate =}}</ref>. Панарама «{{нп3|Штурм Перакопа (панарама)|Штурм Перакопа|ru|Штурм Перекопа (панорама)}}» была створана ў 1934—1940 гадах калектывам мастакоў пад кіраўніцтвам {{нп3|Мітрафан Барысавіч Грэкаў|М. Б. Грэкава|ru|Греков, Митрофан Борисович}}, пасля яго смерці — {{нп3|Георгій Канстанцінавіч Савіцкі|Г. К. Савіцкага|ru|Савицкий, Георгий Константинович}}. У якасці кансультанта быў прыцягнуты акадэмік АМ [[Мікалай Сямёнавіч Самокіш|М. С. Самокіш]]. Кансультантам ад {{нп3|Галоўнае палітычнае кіраванне Савецкай арміі і Ваенна-марскога флота|Галоўнага палітычнага кіравання|ru|Главное политическое управление Советской армии и Военно-морского флота}} быў прызначаны ўдзельнік {{нп3|Перакопска-Чангарская аперацыя|штурма Перакопа|ru|Перекопско-Чонгарская операция}} генерал Д. М. Карбышаў<ref>''Андреева Л. Ю.'' [https://web.archive.org/web/20140329003326/http://repository.crimea.edu/jspui/bitstream/123456789/8018/1/%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B0.pdf К истории создания панорамы «Штурм Перекопа»] // Учёные записки Таврического нац. ун-та им. В. И. Вернадского. Сер. «Ист. науки». 2012. Т. 25 (64). № 2. С. 30—42.</ref>. З 1936 года быў памочнікам начальніка кафедры тактыкі вышэйшых злучэнняў па інжынерных войсках. [[Ваенная акадэмія Генеральнага штаба Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі|Акадэміі Генеральнага штаба РСЧА]]. У 1937 годзе загадам наркама абароны быў прызначаны старшынёй Дзяржаўнай камісіі па абароне дыпломных праектаў Ваенна-інжынернай акадэміі РСЧА. У 1938 годзе скончыў Вышэйшую ваенную акадэмію (Ваенную акадэмію Генеральнага штаба). 23 кастрычніка 1938 года зацверджаны ва вучоным званні [[прафесар]]а. Да канца 1930-х гадоў Дзмітрый Карбышаў ужо лічыўся адным з найвыдатнейшых адмыслоўцаў у вобласці ваенна-інжынернага мастацтва не толькі ў [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкім Саюзе]], але і ў свеце{{sfn|Сидорчик}}. У 1940 годзе яму прысвоена званне [[генерал-лейтэнант]]а інжынерных войскаў. У 1941 годзе — вучоная ступень [[доктар ваенных навук|доктара ваенных навук]]. Перад пачаткам [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] займаў пасаду старшага выкладчыка кафедры тактыкі вышэйшых злучэнняў Вышэйшай ваеннай акадэміі імя К. Я. Варашылава<ref>{{Cite web|url=https://pamyat-naroda.ru/heroes/memorial-chelovek_prikaz9205481/|title=Донесение о безвозвратных потерях :: Карбышев Дмитрий Михайлович, __.07.1941, пропал без вести,|publisher=[[Память народа]]|accessdate=2016-10-20}}</ref>. Карбышаву належаць найбольш поўнае даследаванне і распрацоўка пытанняў прымянення разбурэнняў і загарод. Значны яго ўклад у навуковую распрацоўку пытанняў фарсіравання рэк і іншых водных перашкод. Ён апублікаваў больш за 100 навуковых прац па ваенна-інжынерным мастацтве і ваеннай гісторыі. Яго артыкулы і дапаможнікі па пытаннях тэорыі інжынернага забеспячэння бою і аперацыі, тактыцы інжынерных войскаў былі асноўнымі матэрыяламі па падрыхтоўцы камандзіраў Чырвонай арміі ў перадваенныя гады. Акрамя гэтага, Карбышаў быў буйным спецыялістам у галіне будаўніцтва, эксплуатацыі і аднаўлення чыгунак, мастоў, тунэляў, рэстаўрацыі старажытных крэпасцей і храмаў, кансультантам Вучонага савета па рэстаўрацыйных работах [[Троіца-Сергіева лаўра|Троіца-Сергіевай лаўры]], навуковым кіраўніком і галоўным архітэктарам якіх быў прызначаны {{нп3|Ігнацій Вікенцьевіч Трафімаў|І. В. Трафімаў|ru|Трофимов, Игнатий Викентьевич}}. 6 мільёнаў рублёў было выдзелена на рэстаўрацыю пасля экспертнага заключэння Д. М. Карбышава пра Лаўру як пра крэпасць<ref>{{Cite web|url=https://www.брендомска.рф/karbyshev|title=Карбышев Д.М.|author=|website=Бренд Омска|date=|publisher=}}</ref>. === Савецка-фінская вайна і мірны перыяд === Удзельнік [[Савецка-фінляндская вайна (1939—1940)|савецка-фінскай вайны 1939—1940 гадоў]]. У складзе групы намесніка начальніка Галоўнага ваенна-інжынернага ўпраўлення па абарончым будаўніцтве выпрацоўваў рэкамендацыі войскам па інжынерным забеспячэнні {{нп3|Прарыў лініі Манэргейма|прарыва лініі Манэргейма|ru|Прорыв линии Маннергейма}}. З 1940 года — член [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|ВКП(б)]]<ref>[https://nsportal.ru/ap/drugoe/muzei-dmitriya-mikhailovicha-karbysheva Музей Дмитрия Михайловича Карбышева].</ref>. У 1940 году ажыццяўляў кіраўніцтва фартыфікацыйнымі працамі па ўдасканаленні {{нп3|цытадэль|цытадэлі|ru|Цитадель}} [[Брэсцкая крэпасць|Брэсцкай крэпасці]]. === Вялікая Айчынная вайна === [[Файл:Okn-167-1.jpg|thumb|Помнік Д. М. Карбышаву ў [[Курган (горад)|Кургане]]. Скульптар {{нп3|Анатоль Іванавіч Козыраў|А. І. Козыраў|ru|Козырев, Анатолий Иванович}}, архітэктар Б. А. Воропай]] У пачатку чэрвеня 1941 года Д. М. Карбышаў быў камандзіраваны ў Заходнюю асобую ваенную акругу, дзе інспектаваў ход будаўніцтва фартыфікацыйных збудаванняў 68-га Гродзенскага ўмацаванага раёна. [[Вялікая Айчынная вайна]] заспела яго ў штабе [[3-я армія (СССР)|3-й арміі]] ў [[Гродна|Гродне]]. Праз два дні ён перайшоў у штаб [[10-я армія (СССР)|10-й арміі]]. 27 чэрвеня штаб войска апынуўся ў акружэнні. У чэрвені 1942 года начальнік штаба інжынерных войскаў Чырвонай арміі дакладваў у Галоўнае ўпраўленне фарміравання і ўкамплектавання Чырвонай арміі, што Д. М. Карбышаў «у сярэдзіне ліпеня 1941 года, апрануты ў грамадзянскае адзенне, за тыдзень да выхаду атрада. {{нп3|Канстанцін Дзмітрыевіч Голубеў|Голубева|ru|Голубев, Константин Дмитриевич}} (камандуючы [[10-я армія (СССР)|10-й арміяй]]) з акружэння, сышоў з атрада ў напрамку на Смаленск»<ref>{{Cite web|url=https://pamyat-naroda.ru/heroes/memorial-chelovek_donesenie50825927/|title=Донесение о безвозвратных потерях :: Карбышев Дмитрий Михайлович, в середине июля 1941 г., пропал без вести, Смоленская обл., г. Смоленск|publisher={{нп3|Подвиг народа|Память народа|ru|Подвиг народа}}|accessdate=2016-10-20}}</ref>. 8 жніўня 1941 года пры спробе выйсці з акружэння генерал Карбышаў быў цяжка {{нп3|Кантузія|кантужаны|ru|Контузия}} ў баі каля ракі [[Дняпро]] каля вёскі [[Дабрэйка (Шклоўскі раён)|Дабрэйка]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]]. У непрытомным стане быў захоплены ў палон. === Шлях па канцлагерах і гібель === Карбышаў утрымліваўся ў лагеры для ваеннапалонных {{нп3|Шталаг-324||pl|Stalag 324 w Grądach}} каля горада [[Остраў Мазавецка|Острава Мазавецкага]] (філіял якога быў у Гродне), у турме гестапа ў Берліне, у лагеры на перасыльным пункце [[Руская вызваленчая армія|РВА]] ў [[Уроцлаў|Брэслау]]<ref>[http://russian7.ru/post/general-karbyshev-podvig-generala-v-ne/ Я. Рыбаков. Генерал Карбышев: подвиг генерала в немецком плену.] // Русская семёрка.</ref>, у нямецкіх [[Канцэнтрацыйны лагер|канцэнтрацыйных лагерах]]: {{нп3|Шталаг 325|Замасць|ru|Шталаг 325}}, {{нп3|Хамельбург (канцэнтрацыйны лагер)|Хамельбург|ru|Хаммельбург (концентрационный лагерь)}}, {{нп3|Флосенбюрг (канцэнтрацыйны лагер)|Флосенбюрг|ru|Флоссенбюрг (концентрационный лагерь)}}, {{нп3|Майданек||ru|Майданек}}, [[Асвенцім|Асвенцім (Аушвіц)]], {{нп3|Заксенхаузен (канцэнтрацыйны лагер)|Заксенхаузен |ru|Заксенхаузен (концентрационный лагерь)}}, {{нп3|Маўтгаўзен (канцэнтрацыйны лагер)|Маўтгаўзен|ru|Маутхаузен (концентрационный лагерь)}}. Неаднаразова ад адміністрацыі лагераў атрымліваў прапановы супрацоўнічаць. Па сведчанні супрацоўніка асабістай аховы Уласава, які наглядаў за [[Андрэй Андрэевіч Уласаў|Уласавым]], афіцэра [[Служба бяспекі (Трэці рэйх)|СД]] Хмырова-Далгарукага, гітлераўцы першапачаткова ўгаворвалі не Уласава, а менавіта Дзмітрыя Карбышава, праваслаўнага былога падпалкоўніка царскай арміі, для якога нямецкая мова была як родная, першая жонка якой была немкай, заняць пасаду камандуючага «Рускай вызваленчай арміяй»<ref>[http://panteon-istorii.narod.ru/polk/karb.htm Дмитрий Карбышев.] // Пантеон истории</ref>. Але гітлераўцы запісалі ў сваіх архівах<ref>{{нп3|Агитатор армии и флота||ru|Агитатор армии и флота}}. — 1980. — [https://books.google.ru/books?hl=ru&id=83Z61EoEa44C&dq=Этот+крупнейший+советский+фортификатор%2C+кадровый+офицер+старой+русской+армии%2C+человек%2C+которому+перевалило+за+шестьдесят+лет%2C+оказался+фанатически+преданным+идее+верности+воинскому+долгу+и+патриотизму&focus=searchwithinvolume&q=перевалило С. 28]</ref><ref>[[Знамя (журнал)|Знамя]]. — Вып. 1-3. {{нп3|Гослитиздат||ru|Гослитиздат}}, 1982. — [https://books.google.ru/books?hl=ru&id=eSE0AAAAIAAJ&dq=Этот+крупнейший+советский+фортификатор%2C+кадровый+офицер+старой+русской+армии%2C+человек%2C+которому+перевалило+за+шестьдесят+лет%2C+оказался+фанатически+преданным+идее+верности+воинскому+долгу+и+патриотизму&focus=searchwithinvolume&q=фортификатор С. 192]</ref>{{sfn|Давыдов|1984|с=24}}: «… Гэты найбуйнейшы савецкі фартыфікатар, кадравы афіцэр старой рускай арміі, чалавек, якому пераваліла за шэсцьдзесят гадоў, аказаўся фанатычна адданым ідэі вернасці воінскаму абавязку і патрыятызму… Карбышава можна лічыць безнадзейным у сэнсе выкарыстання ў нас у якасці спецыяліста ваенна-інжынернай справы». І вердыкт нацыстаў у 1943 годзе пасля двух гадоў угавораў{{sfn|Давыдов|1984|с=24}}{{sfn|Солдат, герой, учёный.|1961|с=6}}<ref>[[Агитатор армии и флота]]. — 1980. — [https://books.google.ru/books?hl=ru&id=83Z61EoEa44C&dq=никаких+скидок+на+звание+и+возраст&focus=searchwithinvolume&q=скидок С. 28]</ref>: «Накіраваць у канцлагер Флосенбург на катаржныя работы, ніякіх скідак на званне і ўзрост». Нягледзячы на свой узрост, быў адным з актыўных кіраўнікоў лагернага руху супраціву. Ён заклікаў не толькі савецкіх, але ўсіх ваеннапалонных антыгітлераўскай кааліцыі памятаць аб сваёй Айчыне і не ісці на супрацоўніцтва з ворагам. Апошнім месцам зняволення стаў {{нп3|Маўтгаўзен (канцэнтрацыйны лагер)|канцлагер Маўтгаўзен|ru|Маутхаузен (концентрационный лагерь)}}, размешчаны ў камуне {{нп3|Маўтгаўзен (камуна)|Маўтгаўзен|ru|Маутхаузен (коммуна)}} зямельнага раёна {{нп3|Перг (акруга)|Перг|ru|Перг (округ)}} {{нп3|Рэйхсгау Верхні Дунай|рэйхсгау Верхні Дунай|de|Reichsgau Oberdonau}} [[Трэці рэйх|Вялікагерманскай імперыі]] (цяпер акруга Перг уваходзіць у федэральную зямлю [[Верхняя Аўстрыя]] [[Аўстрыя|Аўстрыйскай Рэспублікі]]). У ноч на 18 лютага 1945 года ў канцлагеры Маўтгаўзен, у ліку каля пяцісот іншых зняволеных, пасля зверскіх катаванняў [[Гіпатэрмія|абліты вадой на марозе]] (тэмпература паветра каля -12°C) і забіты{{sfn|Корышко|2009|с=110}}<ref name="Карбышев" /><ref>[https://rusplt.ru/articles/greatpeoples/Ne_slomlennyi_general.html Юлия Авдеева. Несломленный генерал.] // Русская планета</ref>{{sfn|Сидорчик}}. Цела Д. М. Карбышава было спалена ў печах Маўтгаўзена. {{цытата|аўтар=маёр канадскай арміі Сэдан дэ Сэнт-Клер, 13 лютага 1946 г.|«Як толькі мы ўступілі на тэрыторыю лагера, немцы загналі нас у душавую, загадалі распрануцца і пусцілі на нас зверху бруі ледзяной вады. Гэта працягвалася доўга. Усе пасінелі. Многія падалі на падлогу і тут жа паміралі: сэрца не вытрымлівала. Потым нам загадалі надзець толькі ніжнюю бялізну і драўляныя калодкі на ногі і выгналі на двор. Генерал Карбышаў стаяў у групе рускіх таварышаў недалёка ад мяне. Мы разумелі, што дажываем апошнія гадзіны. Праз пару хвілін гестапаўцы, якія стаялі за нашымі спінамі з пажарнікамі брандспойта ў руках, сталі паліваць нас патокамі халоднай вады. Хто спрабаваў ухіліцца ад бруі, тых білі дубінкамі па галаве. Сотні людзей падалі змёрзлыя ці з размажджанымі чарапамі. Я бачыў, як упаў і генерал Карбышаў. У тую трагічную ноч у жывых засталося чалавек семдзесят. Чаму нас не прыкончылі, не ўяўляю. Мусіць, стаміліся і адклалі да раніцы. Аказалася, што да лагера ўшчыльную падыходзілі саюзныя войскі. Немцы ў паніцы беглі… Я прашу вас запісаць мае паказанні і пераслаць іх у Расію. Я лічу сваім святым абавязкам непрадузята засведчыць усё, што я ведаю пра генерала Карбышава. Я выканаю гэтым свой маленькі абавязак перад памяццю вялікага чалавека», - такімі словамі 13 лютага 1946 гады скончыў свой аповяд прадстаўніку савецкай місіі па рэпатрыяцыі ў Вялікабрытаніі які паміраў ад наступстваў гэтай экзэкуцыі ў шпіталі пад Лонданам [[Франкаканадцы|франка-канадскі]] афіцэр.<ref>[http://www.evpatori.ru/den-pamyati-generala-karbysheva.html День памяти генерала Карбышева].</ref>.}} Паводле архіваў КЛ Маўтгаўзэн, Сэдан дэ Сэнт-Клер прыбыў у лагер 26 лютага 1945 года, таму відавочцам гібелі генэрала Карбышава ён быць ня мог<ref>{{Cite web|url=https://collections.arolsen-archives.org/|title=Arolsen Archives - International Center on Nazi Persecution|website=Arolsen Archives|access-date=2021-08-21}}</ref>.{{цытата|аўтар=былы ваеннапалонны падпалкоўнік Сарокін.|21 лютага 1945 года я з групай 12 чалавек палонных афіцэраў прыбыў у канцэнтрацыйны лагер Маўтгаўзен. Па прыбыцці ў лагер мне стала вядома, што 17 лютага з агульнай масы палонных была выдзелена група ў 400 чалавек, куды патрапіў і генерал-лейтэнант Карбышаў. Гэтыя 400 чалавек былі распрануты дагала і пакінуты стаяць на вуліцы; слабыя здароўем памерлі, і іх неадкладна адправілі ў топку лагернага крэматорыя, а астатніх дубінкамі гналі пад халодны душ. Да 12 гадзін ночы гэтая экзэкуцыя паўтаралася некалькі разоў. У 12 гадзін ночы падчас чарговай такой экзэкуцыі таварыш Карбышаў адхіліўся ад напору халоднай вады і ўдарам дубінкі па галаве быў забіты. Цела Карбышава спалілі ў крэматорыі лагера.}} Афіцыйная версія прытрымліваецца пазіцыі, што 18 лютага 1945 года ў Маўтгаўзен групу палонных разам з Карбышавым на 12-градусным марозе аблівалі халоднай вадой, пасля чаго 64-гадовы генерал не выжыў. === Асабістае жыццё === Быў жанаты двойчы. З першай жонкай, Алісай Карлаўнай Траяновіч (1874—1913), нямецкага паходжання, пазнаёміўся ва [[Уладзівасток]]у, дзе яна была замужам за іншым афіцэрам. Пасля шасці гадоў шлюбу з Дзмітрыем Міхайлавічам яна трагічна загінула ў 1913 годзе (няшчасны выпадак, што пацвярджаецца яе пахаваннем на могілках, дзе самазабойцаў не хавалі). Пахавана ў Беларусі, у [[Брэст|Брэсце]], на [[Трышынскія могілкі|Трышынскіх могілках]]<ref>{{cite web |url = http://bk-brest.by/ru/15/favourites/382/Алиса-из-зазеркалья-стала-несчастьем-в-судьбе-Дмитрия-Карбышева.htm |title = Алиса из зазеркалья стала несчастьем в судьбе Дмитрия Карбышева |author = Николай Александров. |publisher = «[[Брестский курьер]]» |date = 2010-04-12 |archiveurl = https://www.webcitation.org/65OTQ2GEG?url=http://bk-brest.by/ru/15/favourites/382/%D0%90%D0%BB%D0%B8%D1%81%D0%B0-%D0%B8%D0%B7-%D0%B7%D0%B0%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%8F-%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B0-%D0%BD%D0%B5%D1%81%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BC-%D0%B2-%D1%81%D1%258 |archivedate = 2012-02-12 |access-date = 2021-04-27 |deadlink = no }}</ref>. Тамсама, у Беларусі, у 1916 году Дзмітрый Міхайлавіч ажаніўся з [[Медыцынская сястра|сястрой міласэрнасці]] Лідзіяй Васільеўнай Апацкай (1891—1976), сястрой ягонага калега ў Брэсце паручніка Апацкага, якая вынесла яго, параненага ў нагу, з развалін умацаванняў {{нп3|Перамышльская крэпасць|Перамышльскай крэпасці|ru|Перемышльская крепость}} пад шквальным варожым агнём і затым рушыла за ім у шпіталь у Беларусь. У гэтым шлюбе нарадзілася трое дзяцей — {{нп3|Алена Дзмітрыеўна Карбышава|Алена|ru|Карбышева, Елена Дмитриевна}} (1919—2006), Таццяна (1926—2003) і Аляксей (1929—1988)<ref>[https://omskpress.ru/news/40296/jizn_i_sudba_dmitriya_karbsheva/ Жизнь и судьба Дмитрия Карбышева.] // [[Вечерний Омск]]. Неделя № 14 (278)</ref><ref name="Семья Дмитрия Михайловича">{{cite web|title=Семья Дмитрия Михайловича|url=https://karbyshev.3dn.ru/index/biography/0-10|publisher=Межрегиональное детское военно-патриотическое общественное движение «Юные карбышевцы».|accessdate=2013-01-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Da3TdV3h?url=http://karbyshev.3dn.ru/index/biography/0-10|archivedate=2013-01-11|deadlink=no}}</ref>. Старэйшая дачка Алена пайшла па шляху бацькі і стала ваенным інжынерам<ref>{{cite web |url = http://www.pressmon.com/cgi-bin/press_view.cgi?id=1289348 |title = Уехал и не вернулся. |author = Татьяна ЯКОВЛЕВА. |publisher = Газета «Деловой вторник» |date = 2006-06-20 |accessdate = 2013-01-09 |archive-date = 2014-07-23 |archive-url = https://web.archive.org/web/20140723064812/http://www.pressmon.com/cgi-bin/press_view.cgi?id=1289348 |deadlink = yes }}</ref>, за свою работу была награждена орденами и медалями<ref>{{cite web | url = http://www.sovross.ru/old/2006/12/12_3_3.htm | title = Памяти Елены Карбышевой. | author = | publisher = «[[Советская Россия (газета)|Советская Россия]]» | date = 2006-02-07 | accessdate = 2013-01-09 | archiveurl = | archivedate = }}</ref>. Таццяна працавала эканамістам, а Аляксей атрымаў ступень кандыдата эканамічных навук і загадваў кафедрай у {{нп3|Фінансавы ўніверсітэт пры Урадзе Расійскай Федэрацыі|Маскоўскім фінансавым інстытуце|ru|Финансовый университет при Правительстве Российской Федерации}}<ref>[http://fa100.ru/person/2683 Карбышев Алексей Дмитриевич]</ref><ref name = "Семья Дмитрия Михайловича"/>. == Узнагароды і званні == Дзяржаўныя ўзнагароды [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]: * 02.09.1904 — [[Ордэн Святога Уладзіміра|ордэн Св. Уладзіміра]] 4-й ступені з мячамі і бантам<ref name = "Карбышев"/>. * 04.11.1904 — [[Ордэн Святога Станіслава (Расійская імперыя)|ордэн Св. Станіслава]] 3-й ступені з бантам<ref name = "Карбышев"/>. * 20.02.1905 — [[Ордэн Святога Станіслава (Расійская імперыя)|ордэн Св. Станіслава]] 2-й ступені з мячамі<ref name = "Карбышев"/>. * Не раней 27.03.1905 — [[Ордэн Святой Ганны|ордэн Святой Ганны]] 4-й ступені для нашэння на эфесе асабістай зброі<ref name = "Карбышев"/>. * 02.01.1905 — [[Ордэн Святой Ганны|ордэн Святой Ганны]] 3-й ступені з мячамі і бантам<ref name = "Карбышев"/>. * 13.06.1915 — [[Ордэн Святой Ганны|ордэн Святой Ганны]] 2-й ступені з мячамі<ref name = "Карбышев"/>. * тры медалі. Савецкія дзяржаўныя ўзнагароды і званні: * [[Герой Савецкага Саюза]] (16.08.1946, пасмяротна)<ref name = "Карбышев"/>. * [[ордэн Леніна]] (16.08.1946, пасмяротна)<ref name = "Карбышев"/>. * [[ордэн Чырвонага Сцяга]] (28.10.1940)<ref name = "Карбышев"/>. * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] (22.02.1938)<ref name = "Карбышев"/>. * [[юбілейны медаль «XX гадоў Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі»]] (22.02.1938)<ref name = "Карбышев"/>. * Д. М. Карбышаў двойчы ўзнагароджваўся залатым гадзіннікам, у тым ліку гадзіннікам з надпісам: «Чырвонаму барацьбіту Сацыялістычнай рэвалюцыі ад УЦВК» (1919) і ад Рэўваенсавета Саюза ССР (1934). * Выбраны ганаровым чырвонаармейцам 4-га ўзорнага сапёрнага батальёна як ветэран грамадзянскай вайны, які аказаў асаблівыя паслугі Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі. == Асноўныя фартыфікацыйныя праекты == * 1913 — удзел у распрацоўцы праекта будаўніцтва другога кальца абарончых умацаванняў [[Брэсцкая крэпасць|Брэсцкай крэпасці]] і яго рэалізацыі * 1917 — удзел у распрацоўцы праекта ўмацавання пазіцый [[Руская імператарская армія|рускіх войскаў]] на мяжы з [[Румынія]]й і яго рэалізацыі * 1919 — ажыццяўленне вышэйшага кіраўніцтва планаваннем і правядзеннем усіх абарончых работ на [[Усходні фронт РСЧА|Усходнім фронце РСЧА]] ў перыяд [[Грамадзянская вайна ў Расіі|Грамадзянскай вайны]] (супраць войскаў адмірала [[Аляксандр Васільевіч Калчак|Калчака]]), у прыватнасці кіраўніцтва: будаўніцтвам [[Ульянаўск|Сімбірскага]], [[Самара|Самарскага]], [[Саратаў]]скага, [[Чалябінск]]ага, [[Златавуст]]аўскага, [[Троіцк (Чалябінская вобласць)|Троіцкага]], [[Курган (горад)|Курганскага]] умацаваных раёнаў [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|РСЧА]]; забеспячэннем фарсіравання [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Рабоча-сялянскай Чырвонай арміяй]] рэк [[Уфа (рака)|Уфы]] і [[Белая (прыток Камы)|Белай]] ў ходзе {{нп3|Уфімская аперацыя|Уфімскай аперацыі|ru|Уфимская операция}} і пачатку наступу [[Міхаіл Васільевіч Фрунзэ|М. В. Фрунзэ]] на [[Сібір]]; праектаваннем абарончых збудаванняў [[Уральск]]а * 1920 — кіраўніцтва праектна-інжынернымі працамі па аднаўленні {{нп3|Масты Омска|чыгуначнага моста праз Іртыш у Омску|ru|Мосты Омска}}, затым умацаванню Забайкальскага плацдарма наступаючых на [[Далёкі Усход]] войскаў [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай арміяй]] * 1920 — кіраўніцтва праектаваннем і будаўніцтвам абарончых умацаванняў на {{нп3|Баі на Кахоўскім плацдарме (1920)|Кахоўскім плацдарме|ru|Бои на Каховском плацдарме (1920)}}, затым забеспячэннем {{нп3|Перакопска-Чангарская аперацыя|штурма|ru|Перекопско-Чонгарская операция}} {{нп3|Чангарскія ўмацаванні|Чангарскіх умацаванняў|ru|Чонгарские укрепления}} і {{нп3|Перакоп (горад)|Перакопа|ru|Перекоп}} * 1929 — асноўны ўдзел у праектаванні [[Лінія Сталіна|абарончых збудаванняў уздоўж заходняй мяжы Савецкага Саюза]] * 1940 — асноўны ўдзел у забеспячэнні прарыву савецкімі войскамі {{нп3|Лінія Манэргейма|лініі Манэргейма|ru|Линия Маннергейма}} ў перыяд [[Савецка-фінляндская вайна (1939—1940)|Савецка-фінскай вайны (1939—1940)]]; кіраўніцтва фартыфікацыйнымі працамі па ўдасканаленні [[цытадэль|цытадэлі]] [[Брэсцкая крэпасць|Брэсцкай крэпасці]] == Навуковая дзейнасць == Аўтар больш як 100 навуковых прац па ваенна-інжынернай справе і ваеннай гісторыі. === Асноўныя навуковыя працы === * Влияние условий борьбы на формы и принципы фортификации // {{нп3|Армия и революция||ru|Армия и революция}}, Харьков, 1921. — № 1, 2—3, 4—5. * Образцовая рекогносцировка берегов р. Волги в оборонительном отношении. Исторический пример гражданской войны. Изд. ГВИУ РККА, 1922. * Военно-инженерное дело в Мировой войне // Военный вестник, 1924. — № 28 — С. 65—72. * Инженерная подготовка границ СССР. Кн. 1, 1924. * Инженерная разведка // {{нп3|Военное дело|Война и революция|ru|Военное дело (журнал)}}, 1928. — № 1. — С. 86. * Разрушения // Война и революция, 1929. — № 9. — С. 51—-67; № 10 — С. 16—37. * Оборонительные работы при охране транспорта. 1930 г. 150 стр. Изд. Транспечати НКПС. Рекомендован Центром Управления по охране железных дорог. * Разрушения и заграждения. Совм. с И. Киселёвым и И. Масловым. — М.: Гос. воен. изд., 1931. — 184 с. * Оборона Порт-Артура. Изд. Военной Академии РККА. 1933. * Разрушения и заграждения // {{нп3|Техника — молодёжи||ru|Техника — молодёжи}}, 1938. — № 8. — С. 10—12. * Инженерное обеспечение обороны СД. Изд. Военной Академии РККА им. М. В. Фрунзе, 1937. * Инженерное обеспечение наступательной операции. Изд. Академии Генерального Штаба РККА. Пособие. 1937. * Инженерное обеспечение оборонительной операции. Изд. Академий Генштаба РККА. Пособие. 1938. * Инженерное обеспечение боевых действий стрелковых соединений. Ч. 1—2, 1939—1940. == Памяць == * Карбышаў навечна залічаны ў рады вайсковай часці 51171, якая знаходзіцца ў г. [[Гродна|Гродне]], у Беларусі. Да гэтага часу яго імя гучыць на кожнай вячэрняй паверцы, а ў казарме сапёрнага батальёна стаіць яго ложак. 24 кастрычніка 2016 года ў Гродне адноўлены ўчастак лініі абароны, якая ім праектавалася. Ён называецца «Лінія Карбышава»<ref>[http://www.belta.by/regions/view/liniju-karbysheva-otkryli-v-grodno-192647-2016/ Линию Карбышева открыли в Гродно.]</ref>. * Паміж [[Марс]]ам і [[Юпітэр (планета)|Юпітэрам]] здзяйсняе шлях па калясонечнай арбіце [[астэроід|малая планета]] {{нп3|(1959) Карбышаў||ru|(1959) Карбышев}}<ref>{{IAU|1959}}</ref>. * Гара на [[Сахалін]]е названа ў гонар Карбышава<ref>{{кніга|аўтар=Браславец К. М.|загаловак=История в названиях на карте Сахалинской области|месца=Южно-Сахалинск|выдавецтва={{нп3|Далёкаўсходняе кніжнае выдавецтва|Дальневосточное книжное издательство|ru|Дальневосточное книжное издательство}}|год=1983|старонкі=46|старонак=144|тыраж=10000}}</ref>. * Найменне «Карбышаў» мае каманда па хакеі Цэнтральнага навукова-даследчага выпрабавальнага інстытута {{нп3|Інжынерныя войскі Расійскай Федэрацыі|інжынерных войскаў Расіі|ru|Инженерные войска Российской Федерации}}. * Імем Дзмітрыя Карбышава названы {{нп3|Омск-Цэнтральны|міжнародны аэрапорт г. Омска|ru|Омск-Центральный}}<ref>[https://regnum.ru/news/2532020.html Аэропорту Омска будет присвоено имя Карбышева.] // [[Regnum]], 05.12.2018</ref>. * З 2018 года Цэнтральны навукова-даследчы выпрабавальны інстытут інжынерных войскаў Мінабароны Расіі носіць імя Героя Савецкага Саюза генерал-лейтэнанта інжынерных войскаў Д. М. Карбышава<ref>{{Cite web|url=http://redstar.ru/vechnyj-simvol-stojkosti-i-voli/|title=Вечный символ стойкости и воли. К 140-летию со дня рождения генерала Дмитрия Карбышева|author=Елисеева Марина|website=«Красная звезда»|date=26.10.2020}}</ref>. === Помнікі === [[Файл:Mauthausen - Memorial to General Karbyshev.JPG|thumb|250px|Помнік генералу Д. М. Карбышаву на тэрыторыі былога канцэнтрацыйнага лагера Маўтгаўзен, Аўстрыя.]] * Каля ўвахода ў мемарыял на месцы лагера {{нп3|Маўтгаўзен (канцэнтрацыйны лагер)|Маўтгаўзен|ru|Маутхаузен (концентрационный лагерь)}} * {{нп3|Помнік генералу Карбышаву (Масква)|У пачатку|ru|Памятник генералу Карбышеву (Москва)}} {{нп3|Бульвар Генерала Карбышава|бульвара Карбышава|ru|Бульвар Генерала Карбышева}} ў [[Масква|Маскве]] * У [[Санкт-Пецярбург]]у * Ва [[Уладзівасток]]у * У [[Казань|Казані]] * У [[Каменск-Шахцінскі|Каменску-Шахцінскім]] * У [[Першаўральск]]у * У [[Самара|Самары]] * У сяле {{нп3|Сасноўка (Кармілаўскі раён)|Сасноўка|ru|Сосновка (Кормиловский район)}} {{нп3|Кармілаўскі раён|Кармілаўскага раёна|ru|Кормиловский район}} [[Омская вобласць|Омскай вобласці]] * У [[Тальяці]] * У [[Цюмень|Цюмені]] ** Каля сярэдняй агульнаадукацыйнай школы № 48 імя Д. М. Карбышава ** У {{нп3|Цюменскае вышэйшае ваенна-інжынернае каманднае вучылішча імя маршала інжынерных войскаў А. І. Прашлякова|Цюменскім вышэйшым ваенна-інжынерным камандным вучылішчы імя маршала інжынерных войскаў А. І. Прашлякова|ru|Тюменское высшее военно-инженерное командное училище имени маршала инженерных войск А. И. Прошлякова}} ** У 2019 годзе адкрыта памятнае месца імя Героя Савецкага Саюза Дзмітрыя Карбышава, якое ўключае: помнік, сцяну памяці, алею «{{нп3|Інжынерныя войскі Расійскай Федэрацыі|Інжынерныя войскі Расіі|ru|Инженерные войска Российской Федерации}}», два ўваходных пілоны і алею выпускнікоў {{нп3|Цюменскае вышэйшае ваенна-інжынернае каманднае вучылішча імя маршала інжынерных войскаў А. І. Прашлякова|Цюменскага вышэйшага ваенна-інжынернага каманднага вучылішча імя маршала інжынерных войскаў А. І. Прашлякова|ru|Тюменское высшее военно-инженерное командное училище имени маршала инженерных войск А. И. Прошлякова}} * Ва [[Ульянаўск]]у * У [[Кіеў|Кіеве]] каля сярэдняй агульнаадукацыйнай школы № 2 імя Д. М. Карбышава. На помніку ўсталявана таблічка на ўкраінскай мове: «Генералу Карбышаву — юныя карбышаўцы». Таксама пры ўваходзе ў школу ўсталявана мемарыяльная дошка, дзе гаворыцца, што школа носіць імя Д. М. Карбышава і выгравіраваны медаль «Залатая Зорка». * У [[Херсон]]е * У Алапаеўску * У Кургане * У кастрычніку 2021 года памятны камень адкрыты ва [[Усурыйск]]у<ref>[https://function.mil.ru/news_page/country/more.htm?id=12388821@egNews В Уссурийске состоялись торжественные мероприятия, в честь 80-летия со Дня образования Краснознаменной общевойсковой армии Восточного военного округа]</ref>. * У 1960 годзе у гонар Карбышава ў вёсцы [[Краснае (Маладзечанскі раён)|Краснае]] [[Маладзечанскі раён|Маладзечанскага раёна]] ўстаноўлены бюст<ref>[http://pushlib.org.by/sites/default/files/36.pdf ВЕЧНА Ў ПАМЯЦІ НАРОДНАЙ]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Карбышев Дмитрий Михайлович // Герои Советского Союза: краткий биографический словарь в двух томах. М., 1987. Т. 1. — С. 626. * Карбышев Дмитрий Михайлович // Навечно в сердце народном: справочник. — Мн., 1984. — С. 215. * Помнік Карбышаву // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Мінская вобласць. У 2 кн. — Мн., 1987. Кн. 2. — С. 23-24. * Карбышев Дмитрий Михайлович // Их именами названы…: энцикл. справочник. — Минск, 1987. — С. 259—260. * Памятник Д. М. Карбышеву в д. Красное // Памятники героизма и славы Молодечненщины. — Минск, 1975. — С. 12-13. * Глухаў, І. А. Легендарны генерал / І.А {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Карбышаў Дзмітрый Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Вязні канцлагера Заксенгаўзен]] [[Катэгорыя:Вязні канцлагера Асвенцім]] [[Катэгорыя:Пакараныя смерцю ваенныя]] [[Катэгорыя:Удзельнікі савецка-фінскай вайны]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Грамадзянскай вайны ў Расіі]] [[Катэгорыя:Царскія афіцэры на службе ў РСЧА]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Першай сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Удзельнікі руска-японскай вайны]] [[Катэгорыя:Рэвалюцыянеры Расіі]] [[Катэгорыя:Дактары ваенных навук]] [[Катэгорыя:Военачальнікі СССР]] [[Катэгорыя:Памерлі ў канцэнтрацыйных лагерах]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Аўстрыі]] djq5jue9cpiak41nsqlas9sdzxh75cm 0 635231 4162246 4121677 2022-07-20T10:28:55Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Літва */ wikitext text/x-wiki '''Касцёл Святога Казіміра''' — назва шэрагу [[Каталіцтва|каталіцкіх]] храмаў, асвячоных у гонар [[Казімір Казіміравіч|святога Казіміра]]. == Беларусь == * [[Касцёл Святога Казіміра (Застадолле)]] * [[Касцёл Святога Казіміра (Лагойск)]] * [[Касцёл Святога Казіміра (Лепель)]] * [[Касцёл Святога Казіміра (Магілёў)]] * [[Касцёл Святога Казіміра (Уселюб)]] == [[Літва]] == * [[Касцёл Святога Казіміра (Вільнюс)]] == [[Польшча]] == * [[Касцёл Святога Казіміра (Крушын)]] == Гл. таксама == * [[Капліца Святога Казіміра (Ружаны)]] {{Неадназначнасць|храмы}} [[Катэгорыя:Храмы Святога Казіміра]] 8w5j5q5716wtnnnm5irmcixlbv6rlbz 0 635335 4161968 3923122 2022-07-19T18:34:47Z Artsiom91 31770 у арэндзе ў «Айнтрахце» Браўншвайг wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Эндо}} {{Футбаліст |імя = |фатаграфія = |поўнае імя = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Японія}} |дата смерці = |цяперашні клуб = {{Сцяг|Германія}} [[ФК Айнтрахт Браўншвайг|Айнтрахт Браўншвайг]] |нумар = |пазіцыя = [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2010—2015|{{Сцяг|Японія||20px}} [[ФК Якагама Ф. Марынас|Якагама Ф. Марынас]]| }} |клубы = {{футбольная кар’ера |2016—2021|{{Сцяг|Японія||20px}} [[ФК Якагама Ф. Марынас|Якагама Ф. Марынас]]|103 (13) |2020—2021|{{Арэнда}} {{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Уніён Берлін|Уніён]]|16 (1) |2021—|{{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Уніён Берлін|Уніён]]|4 (0) |2022—|{{Арэнда}} {{Сцяг|Германія||20px}} [[ФК Айнтрахт Браўншвайг|Айнтрахт Браўншвайг]]| }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2016|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Зборная Японіі па футболе U-19|Японія (да 19)]]|4 (0) |2017|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Зборная Японіі па футболе U-20|Японія (да 20)]]|3 (0) |2018|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Зборная Японіі па футболе U-21|Японія (да 21)]]|4 (0) |2018—2021|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Зборная Японіі па футболе U-23|Японія (да 23)]]|11 (0) |2019|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Зборная Японіі па футболе|Японія]]|2 (0) }} |абнаўленне даных пра клуб = 19 ліпеня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 19 ліпеня 2022 }} '''Кэйта Эндо''' ({{lang-ja|遠藤 渓太}}; нар. {{ДН|22|11|1997}}) — [[Японія|японскі]] [[Футбол|футбаліст]]. У 2019 годзе выступаў за [[Зборная Японіі па футболе|нацыянальную зборную Японіі]]. == Статыстыка == {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|{{Сцяг|Японія||20px}} [[Зборная Японіі па футболе|Зборная Японіі]] |- !Год!!Гульні!!Галы |- |2019||2||0 |- !Усяго||2||0 |} {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул}} {{DEFAULTSORT:Эндо Кэйта}} [[Катэгорыя:Футбалісты Японіі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Японіі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Якагама Ф. Марынас]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Уніён Берлін]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Айнтрахт Браўншвайг]] 157rrei7u5cny2eb8mz45vpfpbbzifd 828 637010 4161838 4161805 2022-07-19T12:01:04Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113785, admins = 1032, articles = 6546020, edits = 1101231436, files = 897682, pages = 56489162, users = 44100187, depth = 1134.777 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125907, edits = 34876956, files = 0, pages = 11232101, users = 92448, depth = 2.157404 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17284, admins = 193, articles = 2707522, edits = 223121587, files = 128396, pages = 7478114, users = 3961828, depth = 92.62965 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551219, edits = 50772857, files = 0, pages = 6114528, users = 828619, depth = 16.1987 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16990, admins = 159, articles = 2438979, edits = 194969082, files = 68918, pages = 12111512, users = 4425056, depth = 253.1814 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095523, edits = 62307120, files = 20, pages = 4459819, users = 1219832, depth = 17.7844 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837756, edits = 123857962, files = 237359, pages = 7411808, users = 3217529, depth = 153.7326 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13511, admins = 63, articles = 1789950, edits = 144392523, files = 0, pages = 7693937, users = 6595062, depth = 204.1762 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763351, edits = 128128018, files = 140096, pages = 7472216, users = 2273902, depth = 179.7284 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590214, edits = 7085216, files = 1472, pages = 1992198, users = 186591, depth = 0.2272621 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529408, edits = 67415319, files = 262, pages = 3548451, users = 1181877, depth = 33.11039 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334400, edits = 90357371, files = 33131, pages = 3944535, users = 1956976, depth = 87.64389 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291230, edits = 72458974, files = 60382, pages = 7093769, users = 3243002, depth = 206.2738 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274359, edits = 68822281, files = 24399, pages = 19370576, users = 873154, depth = 716.4377 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284861, files = 42, pages = 2881699, users = 52668, depth = 3.553537 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175383, edits = 58649285, files = 49533, pages = 7772222, users = 2278978, depth = 237.7007 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1173869, edits = 36509012, files = 110437, pages = 4088734, users = 634697, depth = 55.05653 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 55, articles = 1093666, edits = 63846631, files = 58307, pages = 5386999, users = 2780895, depth = 182.6463 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5306, admins = 34, articles = 920151, edits = 35087785, files = 81478, pages = 5322720, users = 1135558, depth = 150.9095 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704670, edits = 30404141, files = 15411, pages = 1758648, users = 424041, depth = 38.67634 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660742, edits = 25080999, files = 36018, pages = 3980200, users = 309175, depth = 159.0415 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625139, edits = 21367362, files = 47182, pages = 3259733, users = 1339828, depth = 116.4242 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596105, edits = 32943230, files = 12654, pages = 2718421, users = 745041, depth = 153.6116 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594213, edits = 22697196, files = 5, pages = 1693757, users = 557022, depth = 45.88408 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1579, admins = 30, articles = 534381, edits = 20551620, files = 69426, pages = 1405024, users = 518426, depth = 38.8276 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508312, edits = 25051850, files = 8369, pages = 1445289, users = 508321, depth = 58.89552 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2084, admins = 32, articles = 506884, edits = 21442056, files = 1, pages = 1396268, users = 583541, depth = 47.278 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501431, edits = 28074314, files = 37429, pages = 2353543, users = 1412669, depth = 162.7418 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 45, admins = 3, articles = 477956, edits = 8659772, files = 314, pages = 904515, users = 30458, depth = 7.625583 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456762, edits = 41239177, files = 10239, pages = 4644035, users = 175512, depth = 746.272 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432035, edits = 14969837, files = 116375, pages = 2615994, users = 589756, depth = 146.2283 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431320, edits = 3126925, files = 362, pages = 1062408, users = 53612, depth = 6.30096 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417441, edits = 3521502, files = 6060, pages = 564272, users = 42838, depth = 0.7721198 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 311, admins = 12, articles = 396224, edits = 8978674, files = 0, pages = 822599, users = 137966, depth = 12.63938 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359204, edits = 5605392, files = 19613, pages = 1040010, users = 297166, depth = 19.36123 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 349, admins = 16, articles = 321980, edits = 7640606, files = 10702, pages = 709820, users = 198598, depth = 15.61805 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3099, admins = 32, articles = 319076, edits = 34260666, files = 73532, pages = 1333948, users = 989571, depth = 259.8311 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292775, edits = 8461606, files = 11300, pages = 987206, users = 123230, depth = 48.22089 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283047, edits = 11439705, files = 549, pages = 630828, users = 310257, depth = 27.37779 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 734, admins = 25, articles = 282685, edits = 11178014, files = 0, pages = 906061, users = 433744, depth = 59.99317 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519848, files = 244, pages = 570389, users = 37528, depth = 4.913026 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241307, edits = 7388965, files = 0, pages = 548003, users = 220616, depth = 21.78096 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231846, edits = 3049616, files = 10536, pages = 587072, users = 120354, depth = 12.1945 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 433, admins = 33, articles = 229008, edits = 6155093, files = 756, pages = 540883, users = 167406, depth = 21.10528 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225465, edits = 2443017, files = 177, pages = 384911, users = 16033, depth = 3.174206 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220260, edits = 4153164, files = 3233, pages = 644655, users = 119996, depth = 23.91779 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214176, edits = 8326720, files = 36, pages = 696486, users = 1217604, depth = 60.6279 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212553, edits = 6414498, files = 20928, pages = 444464, users = 276654, depth = 17.18044 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 211735, edits = 9557591, files = 18487, pages = 628528, users = 367046, depth = 58.92225 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203527, edits = 6625279, files = 23833, pages = 499005, users = 165767, depth = 27.98372 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 233, admins = 8, articles = 186538, edits = 6126569, files = 1377, pages = 470732, users = 127703, depth = 30.20917 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185407, edits = 6527240, files = 23714, pages = 508384, users = 250302, depth = 38.96087 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177043, edits = 5709243, files = 8334, pages = 438680, users = 213025, depth = 28.4231 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173273, edits = 4970983, files = 12421, pages = 986420, users = 148278, depth = 110.9831 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162556, edits = 3385649, files = 16, pages = 372189, users = 121305, depth = 15.12835 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161809, edits = 4383610, files = 14829, pages = 459463, users = 142501, depth = 32.2849 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152537, edits = 2702035, files = 2076, pages = 664780, users = 75365, depth = 45.83684 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152031, edits = 5579831, files = 3577, pages = 1184866, users = 704928, depth = 217.3448 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149083, edits = 10185435, files = 27278, pages = 969213, users = 427919, depth = 318.0311 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147446, edits = 3452615, files = 8060, pages = 464430, users = 206619, depth = 34.35868 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137072, edits = 3684277, files = 0, pages = 275588, users = 157372, depth = 13.65194 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 129, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090692, files = 11264, pages = 274051, users = 73328, depth = 43.00993 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129817, edits = 3691912, files = 0, pages = 228251, users = 106107, depth = 9.299632 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129477, edits = 4781096, files = 8676, pages = 523522, users = 102838, depth = 84.58608 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125695, edits = 1847820, files = 2623, pages = 283066, users = 242539, depth = 10.23259 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125234, edits = 5985174, files = 15207, pages = 984078, users = 381428, depth = 286.043 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122325, edits = 3269800, files = 0, pages = 254379, users = 32226, depth = 14.98003 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114605, edits = 3649118, files = 25486, pages = 465645, users = 107491, depth = 73.52568 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107557, edits = 1306078, files = 485, pages = 262342, users = 35921, depth = 10.31055 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103964, edits = 2508687, files = 9610, pages = 372090, users = 151217, depth = 44.84463 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751268, files = 2978, pages = 215786, users = 102363, depth = 4.090421 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94851, edits = 1045290, files = 3, pages = 245050, users = 28686, depth = 10.69627 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412655, files = 5456, pages = 367526, users = 143936, depth = 87.62331 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87477, edits = 2306520, files = 924, pages = 156221, users = 48163, depth = 9.118001 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85896, edits = 2459841, files = 4725, pages = 262743, users = 143222, depth = 39.68491 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85145, edits = 2134129, files = 19140, pages = 283417, users = 145064, depth = 40.83186 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83839, edits = 989553, files = 0, pages = 162038, users = 48801, depth = 5.31291 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81474, edits = 422117, files = 2688, pages = 111131, users = 32961, depth = 0.5032849 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78804, edits = 3698489, files = 6953, pages = 487029, users = 162467, depth = 203.785 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78564, edits = 2321060, files = 1883, pages = 225841, users = 75887, depth = 36.11655 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77414, edits = 3585403, files = 13186, pages = 304971, users = 113874, depth = 101.5829 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74023, edits = 1230351, files = 2269, pages = 146652, users = 54611, depth = 8.076587 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848674, files = 0, pages = 196935, users = 24936, depth = 12.77716 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72159, edits = 1999340, files = 5401, pages = 141254, users = 69810, depth = 12.97771 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69541, edits = 1591658, files = 5430, pages = 177298, users = 53651, depth = 21.55535 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099607, files = 724, pages = 140313, users = 31956, depth = 8.387754 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802831, files = 0, pages = 81995, users = 28383, depth = 0.4270713 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855175, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361591 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65689, edits = 605719, files = 225, pages = 113623, users = 32270, depth = 2.838618 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61272, edits = 627919, files = 545, pages = 97366, users = 28278, depth = 2.237908 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60953, edits = 2389772, files = 2366, pages = 131351, users = 54917, depth = 24.2691 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145943, files = 1454, pages = 169529, users = 35258, depth = 22.30364 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93761, files = 0, pages = 63055, users = 2158, depth = 0.00455247 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56957, edits = 1059139, files = 1117, pages = 95485, users = 52280, depth = 5.075473 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55824, edits = 347364, files = 0, pages = 69088, users = 21650, depth = 0.2838503 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54599, edits = 1756456, files = 3218, pages = 141176, users = 86340, depth = 31.28327 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53819, edits = 1090836, files = 565, pages = 109059, users = 51543, depth = 10.53741 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52685, edits = 1108412, files = 4437, pages = 121471, users = 37516, depth = 15.55445 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 56, admins = 2, articles = 49511, edits = 748757, files = 537, pages = 97577, users = 31077, depth = 7.232127 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 82, admins = 8, articles = 49023, edits = 1081299, files = 7556, pages = 149649, users = 43264, depth = 30.44336 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951189, files = 1897, pages = 233381, users = 123022, depth = 164.6085 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294169, files = 136, pages = 55366, users = 78417, depth = 0.4818182 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 143, admins = 7, articles = 42060, edits = 957665, files = 1599, pages = 183915, users = 50989, depth = 59.23075 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42017, edits = 1833307, files = 1499, pages = 128146, users = 68017, depth = 60.11444 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40550, edits = 861342, files = 690, pages = 146704, users = 94690, depth = 40.23692 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 25, admins = 3, articles = 40159, edits = 487058, files = 209, pages = 60541, users = 24834, depth = 2.07233 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38227, edits = 606753, files = 1570, pages = 133835, users = 42068, depth = 28.35896 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551585, files = 168, pages = 59134, users = 24745, depth = 4.917586 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990310, files = 0, pages = 48797, users = 33532, depth = 4.434472 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065492, files = 1258, pages = 103295, users = 58362, depth = 50.19873 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829966, files = 1320, pages = 116387, users = 63229, depth = 51.21345 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 76, admins = 3, articles = 29935, edits = 823698, files = 0, pages = 117149, users = 68644, depth = 59.68199 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28943, edits = 1013529, files = 571, pages = 69596, users = 92100, depth = 28.73095 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28325, edits = 1103358, files = 2592, pages = 129705, users = 75700, depth = 108.9744 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732651, files = 1407, pages = 55688, users = 41220, depth = 16.65129 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23447, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641585, files = 4, pages = 37686, users = 44547, depth = 5.887105 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23504, edits = 109726, files = 0, pages = 28535, users = 2991, depth = 0.1761801 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23052, edits = 649987, files = 0, pages = 55974, users = 27101, depth = 23.68501 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21288, edits = 704506, files = 1475, pages = 97630, users = 77592, depth = 92.8023 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15054, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19569, edits = 184731, files = 0, pages = 36455, users = 17015, depth = 3.773106 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19515, edits = 176705, files = 0, pages = 39289, users = 17749, depth = 4.617743 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17977, edits = 507875, files = 3129, pages = 79485, users = 58057, depth = 74.7998 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24101, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 96, admins = 4, articles = 16846, edits = 159462, files = 0, pages = 30109, users = 18177, depth = 3.282849 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16025, edits = 230615, files = 1323, pages = 41072, users = 17926, depth = 13.71694 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15989, edits = 522142, files = 165, pages = 59469, users = 22512, depth = 64.92837 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15889, edits = 566543, files = 347, pages = 32179, users = 25538, depth = 18.50586 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15741, edits = 460224, files = 125, pages = 71376, users = 30966, depth = 80.54687 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89094, files = 0, pages = 31300, users = 18899, depth = 2.933611 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200516, files = 0, pages = 19593, users = 12223, depth = 0.7582158 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15384, edits = 577974, files = 1062, pages = 44140, users = 45269, depth = 45.75034 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15361, edits = 391694, files = 0, pages = 70131, users = 16150, depth = 71.0041 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239808, files = 145, pages = 56212, users = 15695, depth = 30.87354 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371374, files = 1765, pages = 45895, users = 39018, depth = 34.09032 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15013, edits = 282451, files = 1715, pages = 53726, users = 27678, depth = 34.95725 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664607, files = 281, pages = 23703, users = 27630, depth = 10.40474 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14524, edits = 119199, files = 112, pages = 29512, users = 5262, depth = 4.301192 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14221, edits = 380908, files = 1765, pages = 47585, users = 22114, depth = 44.06015 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23003, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 39, admins = 3, articles = 13767, edits = 368525, files = 0, pages = 40243, users = 26813, depth = 33.86903 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13752, edits = 213117, files = 462, pages = 30200, users = 14885, depth = 10.09498 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229345, files = 115, pages = 39199, users = 11699, depth = 20.17766 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453978, files = 623, pages = 65467, users = 26453, depth = 100.0401 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165609, files = 263, pages = 30392, users = 30000, depth = 8.696781 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 28, admins = 2, articles = 13123, edits = 50340, files = 0, pages = 20485, users = 3991, depth = 0.7733972 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152026, files = 2739, pages = 35036, users = 23295, depth = 12.43713 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12546, edits = 137189, files = 0, pages = 26464, users = 24039, depth = 6.379798 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12243, edits = 232496, files = 865, pages = 32682, users = 19595, depth = 19.8267 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469096, files = 445, pages = 69987, users = 35259, depth = 163.9801 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388004, files = 618, pages = 27202, users = 22170, depth = 26.33687 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54546, files = 60, pages = 26980, users = 3244, depth = 3.692247 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379202, files = 0, pages = 96562, users = 94278, depth = 219.7202 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230866, files = 6, pages = 26589, users = 14413, depth = 17.43309 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10561, edits = 96411, files = 0, pages = 23945, users = 17401, depth = 6.466562 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10518, edits = 328056, files = 1705, pages = 72618, users = 34309, depth = 157.4783 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100433, files = 0, pages = 18601, users = 9921, depth = 3.318109 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184708, files = 0, pages = 27144, users = 13062, depth = 17.59465 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271932, files = 192, pages = 42031, users = 29436, depth = 61.92611 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10207, edits = 194656, files = 0, pages = 21518, users = 7230, depth = 11.10892 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10094, edits = 149605, files = 0, pages = 13847, users = 16800, depth = 1.493554 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2119, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30295, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9441, edits = 281223, files = 1101, pages = 33295, users = 36118, depth = 53.92104 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140105, files = 288, pages = 17641, users = 10784, depth = 6.371117 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295686, files = 403, pages = 21414, users = 19346, depth = 27.88295 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8537, edits = 83668, files = 0, pages = 14797, users = 13704, depth = 3.040352 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8513, edits = 49564, files = 0, pages = 10748, users = 5801, depth = 0.3178546 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8370, edits = 130661, files = 87, pages = 17593, users = 25235, depth = 9.017778 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8344, edits = 237915, files = 0, pages = 25561, users = 32001, depth = 39.62875 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96642, files = 0, pages = 16556, users = 15397, depth = 5.753271 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722891, files = 54, pages = 68830, users = 29492, depth = 606.0257 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26208, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139337, files = 0, pages = 26030, users = 11747, depth = 30.33442 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24582, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320576, files = 571, pages = 20397, users = 25775, depth = 44.617 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153223, files = 0, pages = 13440, users = 16549, depth = 7.499781 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7371, edits = 95939, files = 0, pages = 16873, users = 5380, depth = 9.448875 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21846, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496446, files = 170, pages = 19133, users = 20663, depth = 75.19912 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150866, files = 0, pages = 30950, users = 14408, depth = 63.92946 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38481, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105841, files = 0, pages = 15888, users = 11981, depth = 14.45094 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 19, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14229, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229026, files = 319, pages = 15594, users = 24655, depth = 32.15117 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 21, admins = 4, articles = 6204, edits = 176482, files = 201, pages = 12049, users = 13165, depth = 13.00094 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6198, edits = 379458, files = 0, pages = 14785, users = 19807, depth = 49.26315 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26361, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5657, edits = 181992, files = 38, pages = 43259, users = 6163, depth = 185.8769 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5600, edits = 214330, files = 0, pages = 15397, users = 14654, depth = 42.60465 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5510, edits = 308104, files = 185, pages = 20339, users = 17993, depth = 109.7206 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5493, edits = 199357, files = 6, pages = 11728, users = 13668, depth = 21.90087 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138396, files = 0, pages = 16614, users = 13192, depth = 34.38671 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5432, edits = 185882, files = 0, pages = 8721, users = 15385, depth = 7.814106 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5404, edits = 68728, files = 49, pages = 10531, users = 15729, depth = 5.874353 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153620, files = 282, pages = 14872, users = 19709, depth = 33.75172 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5174, edits = 26777, files = 0, pages = 5714, users = 1270, depth = 0.05104537 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120679, files = 9, pages = 17057, users = 13759, depth = 37.90408 }, ['ay'] = { pos = 201, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95534, files = 0, pages = 8627, users = 15289, depth = 5.673765 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5024, edits = 117720, files = 1, pages = 9536, users = 12013, depth = 9.956872 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 36, admins = 2, articles = 4838, edits = 120420, files = 0, pages = 11142, users = 16366, depth = 18.35 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12303, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277405, files = 1146, pages = 18790, users = 20119, depth = 131.1131 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4591, edits = 76991, files = 1, pages = 22355, users = 12758, depth = 51.56229 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65440, files = 0, pages = 14062, users = 2253, depth = 21.35874 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4305, edits = 86533, files = 10, pages = 12987, users = 9751, depth = 27.09981 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4176, edits = 37926, files = 0, pages = 6664, users = 9099, depth = 2.020142 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12496, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94784, files = 0, pages = 12328, users = 15350, depth = 31.90878 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12179, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32032, files = 0, pages = 10572, users = 5978, depth = 9.13143 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3759, edits = 170301, files = 318, pages = 8579, users = 13160, depth = 32.63848 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18470, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19595, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117546, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206342, files = 0, pages = 9028, users = 8586, depth = 54.52429 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28922, files = 0, pages = 5433, users = 7155, depth = 1.534625 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59674, files = 0, pages = 10940, users = 7862, depth = 25.88433 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3366, edits = 115726, files = 0, pages = 7529, users = 15994, depth = 23.51139 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43345, files = 0, pages = 11146, users = 8055, depth = 20.88191 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142744, files = 0, pages = 11195, users = 17175, depth = 71.43317 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3310, edits = 85744, files = 0, pages = 9332, users = 11084, depth = 30.41267 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 18, admins = 3, articles = 3307, edits = 237333, files = 3, pages = 19153, users = 5470, depth = 284.5065 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11751, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110056, files = 0, pages = 8228, users = 13484, depth = 35.63054 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 3, articles = 3017, edits = 129905, files = 932, pages = 11191, users = 23281, depth = 85.20706 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2971, edits = 82078, files = 0, pages = 14260, users = 13271, depth = 83.10226 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21315, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2792, edits = 67654, files = 0, pages = 6571, users = 12612, depth = 18.86188 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13767, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2580, edits = 88739, files = 0, pages = 5915, users = 13326, depth = 25.06756 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73032, files = 0, pages = 8812, users = 7547, depth = 48.51575 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 21, admins = 1, articles = 2455, edits = 96416, files = 0, pages = 5521, users = 14978, depth = 27.23784 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1874, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1077, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2080, edits = 89342, files = 0, pages = 4943, users = 13719, depth = 34.24373 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54063, files = 34, pages = 11552, users = 3252, depth = 97.62218 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106179, files = 0, pages = 14324, users = 9641, depth = 263.6225 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84848, files = 0, pages = 11789, users = 9237, depth = 163.207 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2287, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9697, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45520, files = 3, pages = 5067, users = 10174, depth = 23.69403 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30233, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 58, admins = 4, articles = 1910, edits = 40948, files = 0, pages = 4385, users = 1747, depth = 15.68003 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3652, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1900, edits = 41540, files = 12, pages = 5318, users = 9188, depth = 25.27872 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1863, edits = 64062, files = 0, pages = 11510, users = 8482, depth = 149.2396 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18706, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3809, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1686, edits = 20751, files = 0, pages = 3022, users = 7164, depth = 4.311638 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89504, files = 4, pages = 4878, users = 11449, depth = 68.82774 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104402, files = 0, pages = 5364, users = 13864, depth = 98.44095 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1624, edits = 99874, files = 1, pages = 8569, users = 4873, depth = 213.1546 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9099, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10790, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1514, edits = 17390, files = 0, pages = 3579, users = 1180, depth = 9.039122 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7927, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1503, edits = 66388, files = 0, pages = 3907, users = 8881, depth = 43.47075 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7124, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12101, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86593, files = 0, pages = 5675, users = 12303, depth = 156.3067 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111630, files = 0, pages = 5711, users = 14933, depth = 222.8111 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1293, edits = 205192, files = 0, pages = 4251, users = 12941, depth = 252.6205 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1275, edits = 35379, files = 0, pages = 3628, users = 8317, depth = 33.21252 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50163, files = 0, pages = 14611, users = 7767, depth = 382.8042 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1262, edits = 9786, files = 0, pages = 2549, users = 2818, depth = 3.992765 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9929, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1225, edits = 33787, files = 0, pages = 3790, users = 11622, depth = 39.08526 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33435, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.43476 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53057, files = 0, pages = 3008, users = 6822, depth = 38.09573 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 23, admins = 2, articles = 1165, edits = 82546, files = 0, pages = 5560, users = 22938, depth = 211.294 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61193, files = 9, pages = 7678, users = 9267, depth = 250.613 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33255, files = 0, pages = 3827, users = 1427, depth = 47.20409 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 6999, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85060, files = 0, pages = 2055, users = 1158, depth = 30.00069 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1088, edits = 37879, files = 0, pages = 3726, users = 9382, depth = 59.76507 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1066, edits = 42496, files = 0, pages = 3262, users = 9580, depth = 55.2859 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2150, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35689, files = 0, pages = 3574, users = 1585, depth = 58.64349 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21675, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35304, files = 0, pages = 3220, users = 6651, depth = 51.89233 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 27, admins = 2, articles = 939, edits = 26526, files = 0, pages = 1302, users = 444, depth = 3.044689 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 913, edits = 37765, files = 0, pages = 4001, users = 9305, depth = 107.9777 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10412, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 21, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17630, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 859, edits = 8553, files = 0, pages = 1624, users = 1520, depth = 4.177043 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 837, edits = 28344, files = 0, pages = 4237, users = 9375, depth = 110.3849 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31968, files = 0, pages = 1649, users = 860, depth = 18.78449 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 775, edits = 26654, files = 0, pages = 3306, users = 9170, depth = 85.98852 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 749, edits = 40174, files = 0, pages = 3141, users = 9811, depth = 130.4475 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50202, files = 0, pages = 2699, users = 16336, depth = 135.3206 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8777, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 11, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10543, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7148, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23075, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97327 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16910, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12330, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7582, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14343, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 479, edits = 35112, files = 0, pages = 2031, users = 9409, depth = 181.4922 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 21, admins = 0, articles = 461, edits = 24097, files = 0, pages = 2403, users = 7814, depth = 177.9532 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 452, edits = 11994, files = 0, pages = 3067, users = 5931, depth = 130.8931 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 440, edits = 15272, files = 0, pages = 1642, users = 375, depth = 69.41069 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7900, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13181, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 8, admins = 1, articles = 302, edits = 7277, files = 0, pages = 1081, users = 5651, depth = 44.79068 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20472, files = 0, pages = 1980, users = 5949, depth = 371.7799 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9242, files = 0, pages = 428, users = 791, depth = 6.416772 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12229, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9148, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16654, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4061, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 326, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282056, admins = 3755, articles = 59167401, edits = 3197384976, files = 2762669, pages = 244347567, users = 103216189, depth = 128.1772, date = '@1658232056' }, } return info afea3jza7vu8cg56pmn21dryw8b65l1 4161875 4161838 2022-07-19T14:00:59Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113785, admins = 1032, articles = 6546057, edits = 1101247391, files = 897698, pages = 56489939, users = 44100716, depth = 1134.799 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125907, edits = 34876962, files = 0, pages = 11232102, users = 92451, depth = 2.157404 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17284, admins = 193, articles = 2707582, edits = 223125067, files = 128397, pages = 7478261, users = 3961890, depth = 92.62856 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551221, edits = 50773362, files = 0, pages = 6114583, users = 828634, depth = 16.19917 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16990, admins = 159, articles = 2439009, edits = 194971904, files = 68920, pages = 12111681, users = 4425148, depth = 253.1825 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095541, edits = 62307932, files = 20, pages = 4459870, users = 1219843, depth = 17.78462 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837797, edits = 123861268, files = 237348, pages = 7411931, users = 3217581, depth = 153.7318 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13511, admins = 63, articles = 1789969, edits = 144393716, files = 0, pages = 7693985, users = 6595127, depth = 204.1743 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763378, edits = 128129901, files = 140098, pages = 7472338, users = 2273947, depth = 179.7286 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590214, edits = 7085222, files = 1472, pages = 1992199, users = 186602, depth = 0.2272633 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529411, edits = 67415891, files = 262, pages = 3548486, users = 1181899, depth = 33.11125 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334411, edits = 90359230, files = 33129, pages = 3944576, users = 1957030, depth = 87.64535 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291247, edits = 72461596, files = 60382, pages = 7093885, users = 3243043, depth = 206.2795 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274351, edits = 68822587, files = 24399, pages = 19370575, users = 873167, depth = 716.4506 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284861, files = 42, pages = 2881699, users = 52669, depth = 3.553537 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175388, edits = 58649801, files = 49533, pages = 7772320, users = 2279030, depth = 237.7045 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1173894, edits = 36510759, files = 110439, pages = 4088831, users = 634722, depth = 55.05824 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 55, articles = 1093672, edits = 63847004, files = 58307, pages = 5387062, users = 2780943, depth = 182.648 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5306, admins = 34, articles = 920181, edits = 35089209, files = 81480, pages = 5322800, users = 1135589, depth = 150.9069 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704674, edits = 30404334, files = 15412, pages = 1758665, users = 424049, depth = 38.67672 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660746, edits = 25081140, files = 36018, pages = 3980211, users = 309178, depth = 159.0407 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625142, edits = 21367805, files = 47182, pages = 3259751, users = 1339856, depth = 116.4261 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596117, edits = 32943609, files = 12654, pages = 2718453, users = 745056, depth = 153.6083 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594216, edits = 22697419, files = 5, pages = 1693766, users = 557026, depth = 45.88433 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1579, admins = 30, articles = 534384, edits = 20552173, files = 69427, pages = 1405040, users = 518432, depth = 38.82892 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508317, edits = 25052155, files = 8376, pages = 1445307, users = 508327, depth = 58.89598 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2084, admins = 32, articles = 506889, edits = 21442624, files = 1, pages = 1396319, users = 583549, depth = 47.28149 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501434, edits = 28074837, files = 37429, pages = 2353550, users = 1412695, depth = 162.7431 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 477944, edits = 8659848, files = 314, pages = 904503, users = 30459, depth = 7.626135 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456762, edits = 41239191, files = 10239, pages = 4644036, users = 175518, depth = 746.2724 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432037, edits = 14970744, files = 116375, pages = 2616020, users = 589777, depth = 146.2376 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3126941, files = 362, pages = 1062409, users = 53613, depth = 6.300958 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417443, edits = 3521511, files = 6060, pages = 564278, users = 42839, depth = 0.7721483 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 311, admins = 12, articles = 396226, edits = 8978737, files = 0, pages = 822609, users = 137969, depth = 12.63967 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359205, edits = 5605508, files = 19613, pages = 1040040, users = 297172, depth = 19.36261 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 349, admins = 16, articles = 321983, edits = 7640675, files = 10703, pages = 709832, users = 198603, depth = 15.61837 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3099, admins = 32, articles = 319084, edits = 34261269, files = 73532, pages = 1333969, users = 989605, depth = 259.8252 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292776, edits = 8461633, files = 11300, pages = 987208, users = 123235, depth = 48.22076 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283050, edits = 11439833, files = 549, pages = 630832, users = 310261, depth = 27.3775 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 734, admins = 25, articles = 282687, edits = 11178092, files = 0, pages = 906065, users = 433748, depth = 59.99286 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519865, files = 244, pages = 570389, users = 37531, depth = 4.913081 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241308, edits = 7389009, files = 0, pages = 548006, users = 220622, depth = 21.78107 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231846, edits = 3049625, files = 10536, pages = 587072, users = 120354, depth = 12.19454 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 433, admins = 33, articles = 229013, edits = 6155143, files = 756, pages = 540894, users = 167408, depth = 21.10491 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225466, edits = 2443022, files = 177, pages = 384913, users = 16033, depth = 3.174208 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220261, edits = 4153201, files = 3233, pages = 644659, users = 119999, depth = 23.91797 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214186, edits = 8326902, files = 36, pages = 696498, users = 1217627, depth = 60.62302 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212552, edits = 6414575, files = 20928, pages = 444466, users = 276659, depth = 17.18117 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 211740, edits = 9557773, files = 18488, pages = 628533, users = 367060, depth = 58.92012 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203528, edits = 6625413, files = 23834, pages = 499010, users = 165770, depth = 27.98449 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 233, admins = 8, articles = 186540, edits = 6126610, files = 1362, pages = 470720, users = 127704, depth = 30.20652 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185409, edits = 6527405, files = 23710, pages = 508400, users = 250307, depth = 38.96317 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177046, edits = 5709327, files = 8334, pages = 438685, users = 213030, depth = 28.42267 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173281, edits = 4972136, files = 12423, pages = 987413, users = 148287, depth = 111.1557 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385659, files = 16, pages = 372192, users = 121307, depth = 15.12838 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161816, edits = 4383641, files = 14829, pages = 459472, users = 142504, depth = 32.28214 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152577, edits = 2702202, files = 2076, pages = 664845, users = 75375, depth = 45.81564 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152034, edits = 5579918, files = 3577, pages = 1184895, users = 704950, depth = 217.3453 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149085, edits = 10185582, files = 27278, pages = 969227, users = 427926, depth = 318.0318 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147448, edits = 3452651, files = 8060, pages = 464440, users = 206626, depth = 34.35911 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137072, edits = 3684305, files = 0, pages = 275589, users = 157376, depth = 13.65219 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 129, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090725, files = 11264, pages = 274054, users = 73329, depth = 43.01145 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692257, files = 0, pages = 228250, users = 106108, depth = 9.300686 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129479, edits = 4781193, files = 8676, pages = 523528, users = 102840, depth = 84.58593 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125696, edits = 1847906, files = 2623, pages = 283075, users = 242545, depth = 10.23361 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125248, edits = 5985332, files = 15207, pages = 984104, users = 381442, depth = 285.987 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122325, edits = 3269800, files = 0, pages = 254379, users = 32228, depth = 14.98003 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114614, edits = 3649232, files = 25460, pages = 465641, users = 107493, depth = 73.51161 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107557, edits = 1306092, files = 485, pages = 262345, users = 35921, depth = 10.31094 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103965, edits = 2508732, files = 9610, pages = 372101, users = 151222, depth = 44.84658 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751330, files = 2978, pages = 215790, users = 102368, depth = 4.090974 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94851, edits = 1045290, files = 3, pages = 245050, users = 28686, depth = 10.69627 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412675, files = 5456, pages = 367526, users = 143939, depth = 87.62383 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87477, edits = 2306520, files = 924, pages = 156221, users = 48164, depth = 9.118001 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85899, edits = 2459865, files = 4725, pages = 262749, users = 143223, depth = 39.68297 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85145, edits = 2134151, files = 19140, pages = 283418, users = 145069, depth = 40.83256 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83839, edits = 989553, files = 0, pages = 162038, users = 48801, depth = 5.31291 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81474, edits = 422117, files = 2688, pages = 111131, users = 32961, depth = 0.5032849 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78806, edits = 3698531, files = 6953, pages = 487035, users = 162469, depth = 203.7785 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78564, edits = 2321078, files = 1883, pages = 225841, users = 75889, depth = 36.11683 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77416, edits = 3585465, files = 13186, pages = 304974, users = 113875, depth = 101.5794 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230355, files = 2269, pages = 146656, users = 54614, depth = 8.076839 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848674, files = 0, pages = 196935, users = 24937, depth = 12.77716 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72161, edits = 1999352, files = 5401, pages = 141258, users = 69810, depth = 12.97745 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69540, edits = 1591663, files = 5430, pages = 177297, users = 53652, depth = 21.55616 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099609, files = 724, pages = 140314, users = 31958, depth = 8.387946 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802831, files = 0, pages = 81995, users = 28383, depth = 0.4270713 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855175, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361591 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65689, edits = 605720, files = 225, pages = 113623, users = 32272, depth = 2.838623 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627927, files = 545, pages = 97366, users = 28279, depth = 2.238133 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60955, edits = 2389792, files = 2366, pages = 131353, users = 54918, depth = 24.26733 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145945, files = 1454, pages = 169529, users = 35259, depth = 22.30368 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93822, files = 0, pages = 63082, users = 2158, depth = 0.004628162 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56959, edits = 1059284, files = 1117, pages = 95491, users = 52282, depth = 5.076547 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55825, edits = 347365, files = 0, pages = 69089, users = 21650, depth = 0.2838368 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54599, edits = 1756460, files = 3218, pages = 141176, users = 86341, depth = 31.28334 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53819, edits = 1090843, files = 565, pages = 109059, users = 51543, depth = 10.53748 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52757, edits = 1108497, files = 4437, pages = 121547, users = 37517, depth = 15.50532 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 56, admins = 2, articles = 49511, edits = 748757, files = 537, pages = 97577, users = 31077, depth = 7.232127 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 82, admins = 8, articles = 49023, edits = 1081306, files = 7556, pages = 149650, users = 43266, depth = 30.44396 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951192, files = 1897, pages = 233381, users = 123024, depth = 164.6087 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294169, files = 136, pages = 55366, users = 78420, depth = 0.4818182 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42061, edits = 957677, files = 1599, pages = 183916, users = 50991, depth = 59.22835 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42022, edits = 1833315, files = 1499, pages = 128151, users = 68020, depth = 60.09806 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40550, edits = 861344, files = 690, pages = 146704, users = 94691, depth = 40.23701 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 25, admins = 3, articles = 40159, edits = 487059, files = 209, pages = 60541, users = 24835, depth = 2.072334 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38227, edits = 606760, files = 1570, pages = 133836, users = 42069, depth = 28.35966 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551585, files = 168, pages = 59134, users = 24745, depth = 4.917586 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990310, files = 0, pages = 48797, users = 33532, depth = 4.434472 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065497, files = 1258, pages = 103295, users = 58365, depth = 50.19897 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829966, files = 1320, pages = 116387, users = 63230, depth = 51.21345 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 76, admins = 3, articles = 29935, edits = 823705, files = 0, pages = 117151, users = 68646, depth = 59.68422 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28945, edits = 1013536, files = 571, pages = 69597, users = 92102, depth = 28.72535 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28325, edits = 1103365, files = 2592, pages = 129705, users = 75700, depth = 108.9751 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732651, files = 1407, pages = 55688, users = 41221, depth = 16.65129 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23447, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641585, files = 4, pages = 37686, users = 44548, depth = 5.887105 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23505, edits = 109734, files = 0, pages = 28538, users = 2991, depth = 0.1762995 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23052, edits = 649987, files = 0, pages = 55974, users = 27101, depth = 23.68501 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21288, edits = 704511, files = 1475, pages = 97630, users = 77593, depth = 92.80296 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15054, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19569, edits = 184762, files = 0, pages = 36455, users = 17016, depth = 3.773739 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19515, edits = 176708, files = 0, pages = 39291, users = 17750, depth = 4.618521 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17977, edits = 507879, files = 3129, pages = 79485, users = 58057, depth = 74.80039 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24102, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 96, admins = 4, articles = 16849, edits = 159500, files = 0, pages = 30112, users = 18178, depth = 3.282135 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16025, edits = 230615, files = 1323, pages = 41072, users = 17926, depth = 13.71694 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15989, edits = 522142, files = 165, pages = 59469, users = 22512, depth = 64.92837 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15890, edits = 566555, files = 347, pages = 32180, users = 25538, depth = 18.50335 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15741, edits = 460227, files = 125, pages = 71378, users = 30967, depth = 80.55092 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89094, files = 0, pages = 31300, users = 18900, depth = 2.933611 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15400, edits = 200518, files = 0, pages = 19592, users = 12223, depth = 0.7583606 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15384, edits = 577974, files = 1062, pages = 44140, users = 45269, depth = 45.75034 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15361, edits = 391694, files = 0, pages = 70131, users = 16150, depth = 71.0041 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239810, files = 145, pages = 56212, users = 15697, depth = 30.8738 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371374, files = 1765, pages = 45895, users = 39020, depth = 34.09032 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15014, edits = 282462, files = 1715, pages = 53730, users = 27680, depth = 34.95678 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27630, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14524, edits = 119201, files = 112, pages = 29514, users = 5262, depth = 4.302121 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14221, edits = 380908, files = 1765, pages = 47585, users = 22114, depth = 44.06015 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23004, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 39, admins = 3, articles = 13767, edits = 368526, files = 0, pages = 40243, users = 26815, depth = 33.86912 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213119, files = 462, pages = 30199, users = 14885, depth = 10.09688 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229346, files = 115, pages = 39199, users = 11699, depth = 20.17775 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453978, files = 623, pages = 65467, users = 26455, depth = 100.0401 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165611, files = 263, pages = 30392, users = 30000, depth = 8.696886 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 28, admins = 2, articles = 13122, edits = 50342, files = 0, pages = 20484, users = 3991, depth = 0.7735837 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152027, files = 2739, pages = 35036, users = 23295, depth = 12.43721 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137191, files = 0, pages = 26463, users = 24041, depth = 6.381149 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12243, edits = 232498, files = 865, pages = 32682, users = 19595, depth = 19.82687 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469097, files = 445, pages = 69987, users = 35259, depth = 163.9804 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388004, files = 618, pages = 27202, users = 22170, depth = 26.33687 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54546, files = 60, pages = 26980, users = 3245, depth = 3.692247 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379204, files = 0, pages = 96564, users = 94280, depth = 219.7271 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230868, files = 6, pages = 26589, users = 14413, depth = 17.43324 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10561, edits = 96411, files = 0, pages = 23945, users = 17401, depth = 6.466562 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10519, edits = 328065, files = 1705, pages = 72620, users = 34309, depth = 157.4534 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100433, files = 0, pages = 18601, users = 9921, depth = 3.318109 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184708, files = 0, pages = 27144, users = 13062, depth = 17.59465 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271935, files = 192, pages = 42033, users = 29438, depth = 61.93166 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10208, edits = 194658, files = 0, pages = 21519, users = 7230, depth = 11.10634 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149642, files = 0, pages = 13882, users = 16800, depth = 1.479876 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2119, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30295, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9441, edits = 281226, files = 1101, pages = 33296, users = 36118, depth = 53.92451 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10784, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295687, files = 403, pages = 21414, users = 19346, depth = 27.88305 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8540, edits = 83673, files = 0, pages = 14801, users = 13704, depth = 3.038547 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8513, edits = 49564, files = 0, pages = 10748, users = 5801, depth = 0.3178546 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8370, edits = 130661, files = 87, pages = 17593, users = 25236, depth = 9.017778 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8344, edits = 237917, files = 0, pages = 25561, users = 32001, depth = 39.62908 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96642, files = 0, pages = 16556, users = 15397, depth = 5.753271 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722892, files = 54, pages = 68830, users = 29492, depth = 606.0265 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26211, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139337, files = 0, pages = 26030, users = 11747, depth = 30.33442 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24583, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320576, files = 571, pages = 20397, users = 25775, depth = 44.617 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153223, files = 0, pages = 13440, users = 16549, depth = 7.499781 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7371, edits = 95939, files = 0, pages = 16873, users = 5380, depth = 9.448875 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21846, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496446, files = 170, pages = 19133, users = 20664, depth = 75.19912 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150867, files = 0, pages = 30950, users = 14409, depth = 63.92989 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38482, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105841, files = 0, pages = 15888, users = 11982, depth = 14.45094 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 19, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14229, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229026, files = 319, pages = 15594, users = 24660, depth = 32.15117 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 21, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13165, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6198, edits = 379458, files = 0, pages = 14785, users = 19807, depth = 49.26315 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26362, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5657, edits = 181992, files = 38, pages = 43259, users = 6164, depth = 185.8769 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5600, edits = 214332, files = 0, pages = 15397, users = 14654, depth = 42.60505 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5510, edits = 308104, files = 185, pages = 20339, users = 17993, depth = 109.7206 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5494, edits = 199363, files = 6, pages = 11729, users = 13668, depth = 21.89169 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138396, files = 0, pages = 16614, users = 13193, depth = 34.38671 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5432, edits = 185882, files = 0, pages = 8721, users = 15385, depth = 7.814106 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5404, edits = 68728, files = 49, pages = 10531, users = 15730, depth = 5.874353 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153620, files = 282, pages = 14872, users = 19709, depth = 33.75172 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5174, edits = 26777, files = 0, pages = 5714, users = 1270, depth = 0.05104537 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120679, files = 9, pages = 17057, users = 13759, depth = 37.90408 }, ['ay'] = { pos = 201, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95534, files = 0, pages = 8627, users = 15289, depth = 5.673765 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5024, edits = 117722, files = 1, pages = 9536, users = 12014, depth = 9.957042 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 36, admins = 2, articles = 4838, edits = 120421, files = 0, pages = 11142, users = 16366, depth = 18.35015 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12303, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277439, files = 1146, pages = 18823, users = 20119, depth = 131.514 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76995, files = 1, pages = 22357, users = 12758, depth = 51.51546 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65453, files = 0, pages = 14062, users = 2255, depth = 21.36298 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4305, edits = 86533, files = 10, pages = 12987, users = 9751, depth = 27.09981 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4176, edits = 37926, files = 0, pages = 6664, users = 9099, depth = 2.020142 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12496, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94784, files = 0, pages = 12328, users = 15351, depth = 31.90878 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12179, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32032, files = 0, pages = 10572, users = 5978, depth = 9.13143 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3759, edits = 170301, files = 318, pages = 8579, users = 13160, depth = 32.63848 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18470, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19595, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117548, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8586, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7155, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59674, files = 0, pages = 10940, users = 7862, depth = 25.88433 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3366, edits = 115726, files = 0, pages = 7529, users = 15994, depth = 23.51139 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43345, files = 0, pages = 11146, users = 8055, depth = 20.88191 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142744, files = 0, pages = 11195, users = 17176, depth = 71.43317 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3310, edits = 85744, files = 0, pages = 9332, users = 11084, depth = 30.41267 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 18, admins = 3, articles = 3307, edits = 237334, files = 3, pages = 19153, users = 5470, depth = 284.5077 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11751, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110056, files = 0, pages = 8228, users = 13484, depth = 35.63054 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 3, articles = 3017, edits = 129905, files = 932, pages = 11191, users = 23281, depth = 85.20706 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2971, edits = 82078, files = 0, pages = 14260, users = 13271, depth = 83.10226 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21316, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2792, edits = 67673, files = 0, pages = 6571, users = 12612, depth = 18.86718 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13769, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2580, edits = 88739, files = 0, pages = 5915, users = 13326, depth = 25.06756 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73032, files = 0, pages = 8812, users = 7547, depth = 48.51575 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 21, admins = 1, articles = 2455, edits = 96416, files = 0, pages = 5521, users = 14978, depth = 27.23784 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1874, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1077, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2080, edits = 89347, files = 0, pages = 4943, users = 13719, depth = 34.24565 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54063, files = 34, pages = 11552, users = 3252, depth = 97.62218 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106179, files = 0, pages = 14324, users = 9641, depth = 263.6225 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84848, files = 0, pages = 11789, users = 9238, depth = 163.207 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9697, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45520, files = 3, pages = 5067, users = 10174, depth = 23.69403 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30233, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 58, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1747, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3652, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1900, edits = 41541, files = 12, pages = 5318, users = 9188, depth = 25.27933 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1864, edits = 64064, files = 0, pages = 11511, users = 8482, depth = 149.0712 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18706, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3809, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1686, edits = 20751, files = 0, pages = 3022, users = 7165, depth = 4.311638 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89504, files = 4, pages = 4878, users = 11449, depth = 68.82774 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104402, files = 0, pages = 5364, users = 13864, depth = 98.44095 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1624, edits = 99880, files = 1, pages = 8569, users = 4873, depth = 213.1674 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9099, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10790, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17393, files = 0, pages = 3579, users = 1180, depth = 9.061406 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7927, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66390, files = 0, pages = 3906, users = 8882, depth = 43.54111 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7124, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12101, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86593, files = 0, pages = 5675, users = 12303, depth = 156.3067 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111630, files = 0, pages = 5711, users = 14933, depth = 222.8111 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1293, edits = 205192, files = 0, pages = 4251, users = 12942, depth = 252.6205 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1275, edits = 35379, files = 0, pages = 3628, users = 8317, depth = 33.21252 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50163, files = 0, pages = 14611, users = 7767, depth = 382.8042 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1262, edits = 9786, files = 0, pages = 2549, users = 2818, depth = 3.992765 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1225, edits = 33787, files = 0, pages = 3790, users = 11622, depth = 39.08526 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33437, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.43795 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53057, files = 0, pages = 3008, users = 6822, depth = 38.09573 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 23, admins = 2, articles = 1165, edits = 82546, files = 0, pages = 5560, users = 22938, depth = 211.294 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61193, files = 9, pages = 7678, users = 9267, depth = 250.613 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33255, files = 0, pages = 3827, users = 1427, depth = 47.20409 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7000, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85060, files = 0, pages = 2055, users = 1158, depth = 30.00069 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1088, edits = 37879, files = 0, pages = 3726, users = 9382, depth = 59.76507 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1066, edits = 42496, files = 0, pages = 3262, users = 9580, depth = 55.2859 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2150, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35689, files = 0, pages = 3574, users = 1585, depth = 58.64349 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21675, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35304, files = 0, pages = 3220, users = 6651, depth = 51.89233 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 27, admins = 2, articles = 940, edits = 26543, files = 0, pages = 1302, users = 444, depth = 3.023434 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 913, edits = 37765, files = 0, pages = 4001, users = 9305, depth = 107.9777 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10412, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 21, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17630, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8659, files = 0, pages = 1623, users = 1520, depth = 4.241286 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 837, edits = 28344, files = 0, pages = 4237, users = 9375, depth = 110.3849 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 861, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26658, files = 0, pages = 3307, users = 9171, depth = 85.75397 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 749, edits = 40174, files = 0, pages = 3141, users = 9811, depth = 130.4475 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50202, files = 0, pages = 2699, users = 16337, depth = 135.3206 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8777, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10543, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7149, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16911, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12332, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7582, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14344, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 479, edits = 35112, files = 0, pages = 2031, users = 9409, depth = 181.4922 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 21, admins = 0, articles = 462, edits = 24120, files = 0, pages = 2405, users = 7814, depth = 177.3879 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 452, edits = 11994, files = 0, pages = 3067, users = 5931, depth = 130.8931 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 375, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7900, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13181, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 8, admins = 1, articles = 288, edits = 7301, files = 0, pages = 1081, users = 5651, depth = 51.20567 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20472, files = 0, pages = 1980, users = 5949, depth = 371.7799 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 791, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12229, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9148, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16654, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4061, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282065, admins = 3755, articles = 59168024, edits = 3197434638, files = 2762650, pages = 244351355, users = 103217852, depth = 128.1789, date = '@1658239253' }, } return info ehrnqkgm3qi9gzayi6ao62p3z8dgkj2 4161906 4161875 2022-07-19T16:01:57Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113785, admins = 1032, articles = 6546103, edits = 1101264858, files = 897704, pages = 56490730, users = 44101203, depth = 1134.819 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125907, edits = 34876968, files = 0, pages = 11232103, users = 92453, depth = 2.157406 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17284, admins = 193, articles = 2707626, edits = 223128628, files = 128397, pages = 7478414, users = 3961958, depth = 92.62936 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551240, edits = 50773858, files = 0, pages = 6114645, users = 828645, depth = 16.19931 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16990, admins = 159, articles = 2439039, edits = 194975018, files = 68923, pages = 12111870, users = 4425227, depth = 253.1847 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095560, edits = 62308517, files = 20, pages = 4459908, users = 1219860, depth = 17.7846 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837847, edits = 123864234, files = 237341, pages = 7412066, users = 3217643, depth = 153.729 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13511, admins = 63, articles = 1790004, edits = 144395180, files = 0, pages = 7694045, users = 6595193, depth = 204.1685 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763392, edits = 128131654, files = 140099, pages = 7472456, users = 2273993, depth = 179.7319 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590214, edits = 7085227, files = 1472, pages = 1992200, users = 186610, depth = 0.2272644 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529416, edits = 67416491, files = 262, pages = 3548520, users = 1181917, depth = 33.11197 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334424, edits = 90360631, files = 33123, pages = 3944604, users = 1957072, depth = 87.64539 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291268, edits = 72465230, files = 60383, pages = 7094011, users = 3243081, depth = 206.2869 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274356, edits = 68822994, files = 24405, pages = 19370610, users = 873177, depth = 716.4503 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284861, files = 42, pages = 2881699, users = 52672, depth = 3.553537 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175390, edits = 58650301, files = 49534, pages = 7772412, users = 2279085, depth = 237.7094 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1173931, edits = 36512538, files = 110441, pages = 4089078, users = 634738, depth = 55.06205 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 55, articles = 1093680, edits = 63847641, files = 58308, pages = 5387113, users = 2780989, depth = 182.6491 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5306, admins = 34, articles = 920192, edits = 35092439, files = 81481, pages = 5322865, users = 1135611, depth = 150.9191 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704703, edits = 30404649, files = 15412, pages = 1758710, users = 424054, depth = 38.67413 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660748, edits = 25081273, files = 36018, pages = 3980216, users = 309182, depth = 159.0406 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625150, edits = 21368210, files = 47183, pages = 3259789, users = 1339882, depth = 116.4266 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596130, edits = 32944132, files = 12654, pages = 2718473, users = 745064, depth = 153.6039 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594219, edits = 22697534, files = 5, pages = 1693773, users = 557032, depth = 45.88424 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1579, admins = 30, articles = 534390, edits = 20552843, files = 69428, pages = 1405063, users = 518439, depth = 38.8302 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508327, edits = 25052433, files = 8376, pages = 1445323, users = 508336, depth = 58.89441 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2084, admins = 32, articles = 506897, edits = 21442963, files = 1, pages = 1396370, users = 583555, depth = 47.28358 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501440, edits = 28075367, files = 37429, pages = 2353580, users = 1412723, depth = 162.7444 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 477936, edits = 8659887, files = 314, pages = 904495, users = 30463, depth = 7.626493 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456762, edits = 41239199, files = 10239, pages = 4644038, users = 175522, depth = 746.2729 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432039, edits = 14971274, files = 116375, pages = 2616039, users = 589786, depth = 146.2426 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3126962, files = 362, pages = 1062409, users = 53616, depth = 6.301001 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417443, edits = 3521521, files = 6061, pages = 564280, users = 42841, depth = 0.7721688 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 311, admins = 12, articles = 396228, edits = 8978769, files = 0, pages = 822612, users = 137970, depth = 12.6396 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359208, edits = 5605591, files = 19613, pages = 1040050, users = 297179, depth = 19.36279 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 349, admins = 16, articles = 321986, edits = 7640689, files = 10703, pages = 709838, users = 198607, depth = 15.61821 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3099, admins = 32, articles = 319090, edits = 34262001, files = 73533, pages = 1334004, users = 989627, depth = 259.829 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292778, edits = 8461774, files = 11300, pages = 987215, users = 123235, depth = 48.22126 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283050, edits = 11440005, files = 549, pages = 630833, users = 310265, depth = 27.37803 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 734, admins = 25, articles = 282692, edits = 11178180, files = 0, pages = 906073, users = 433762, depth = 59.99126 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519865, files = 244, pages = 570389, users = 37532, depth = 4.913081 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241312, edits = 7389147, files = 0, pages = 548028, users = 220627, depth = 21.78244 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231846, edits = 3049648, files = 10536, pages = 587077, users = 120359, depth = 12.19487 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 433, admins = 33, articles = 229014, edits = 6155206, files = 756, pages = 540897, users = 167411, depth = 21.1051 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225468, edits = 2443027, files = 177, pages = 384918, users = 16034, depth = 3.174237 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220263, edits = 4153233, files = 3233, pages = 644662, users = 120002, depth = 23.91772 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214189, edits = 8327097, files = 36, pages = 696505, users = 1217651, depth = 60.62314 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212554, edits = 6414674, files = 20928, pages = 444468, users = 276661, depth = 17.18104 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 211740, edits = 9557996, files = 18488, pages = 628548, users = 367066, depth = 58.92434 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203528, edits = 6625488, files = 23834, pages = 499013, users = 165773, depth = 27.98521 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 233, admins = 8, articles = 186590, edits = 6126779, files = 1362, pages = 470777, users = 127708, depth = 30.189 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185410, edits = 6527521, files = 23710, pages = 508458, users = 250316, depth = 38.97274 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177048, edits = 5709418, files = 8334, pages = 438700, users = 213034, depth = 28.42433 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173282, edits = 4972243, files = 12433, pages = 987432, users = 148292, depth = 111.1596 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385717, files = 16, pages = 372192, users = 121309, depth = 15.12864 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161816, edits = 4383667, files = 14829, pages = 459471, users = 142505, depth = 32.28218 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152600, edits = 2702349, files = 2077, pages = 664905, users = 75414, depth = 45.8068 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152035, edits = 5580026, files = 3577, pages = 1184921, users = 704976, depth = 217.3524 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149090, edits = 10185798, files = 27278, pages = 969263, users = 427935, depth = 318.0294 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147449, edits = 3452751, files = 8060, pages = 464437, users = 206629, depth = 34.359 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684356, files = 0, pages = 275588, users = 157380, depth = 13.65303 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 129, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090755, files = 11264, pages = 274055, users = 73331, depth = 43.01203 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692816, files = 0, pages = 228259, users = 106113, depth = 9.303428 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129482, edits = 4781208, files = 8676, pages = 523531, users = 102842, depth = 84.58179 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125697, edits = 1847938, files = 2623, pages = 283076, users = 242553, depth = 10.23359 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125247, edits = 5985465, files = 15210, pages = 984114, users = 381452, depth = 286.0024 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122325, edits = 3269800, files = 0, pages = 254379, users = 32232, depth = 14.98003 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114615, edits = 3649258, files = 25462, pages = 465648, users = 107495, depth = 73.51227 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107557, edits = 1306099, files = 485, pages = 262347, users = 35923, depth = 10.31118 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103965, edits = 2508753, files = 9610, pages = 372101, users = 151223, depth = 44.84696 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751335, files = 2978, pages = 215794, users = 102370, depth = 4.091217 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94851, edits = 1045291, files = 3, pages = 245050, users = 28687, depth = 10.69628 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412684, files = 5456, pages = 367526, users = 143941, depth = 87.62405 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87477, edits = 2306520, files = 924, pages = 156221, users = 48166, depth = 9.118001 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85899, edits = 2459877, files = 4725, pages = 262751, users = 143225, depth = 39.68375 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85145, edits = 2134177, files = 19140, pages = 283424, users = 145072, depth = 40.83466 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83839, edits = 989556, files = 0, pages = 162041, users = 48804, depth = 5.313235 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81474, edits = 422120, files = 2688, pages = 111132, users = 32966, depth = 0.503318 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78807, edits = 3698563, files = 6953, pages = 487042, users = 162473, depth = 203.7781 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78564, edits = 2321103, files = 1883, pages = 225842, users = 75890, depth = 36.11755 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77418, edits = 3585520, files = 13186, pages = 304979, users = 113877, depth = 101.5767 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230357, files = 2269, pages = 146656, users = 54618, depth = 8.076854 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848674, files = 0, pages = 196935, users = 24939, depth = 12.77716 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72164, edits = 1999375, files = 5401, pages = 141262, users = 69812, depth = 12.97653 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69540, edits = 1591663, files = 5430, pages = 177297, users = 53653, depth = 21.55616 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099612, files = 724, pages = 140315, users = 31959, depth = 8.388143 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802832, files = 0, pages = 81995, users = 28384, depth = 0.4270719 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855175, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361591 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65693, edits = 605728, files = 225, pages = 113629, users = 32276, depth = 2.838402 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627927, files = 545, pages = 97366, users = 28280, depth = 2.238133 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389803, files = 2366, pages = 131354, users = 54919, depth = 24.26647 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145956, files = 1454, pages = 169529, users = 35259, depth = 22.30389 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93845, files = 0, pages = 63090, users = 2159, depth = 0.004650957 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56959, edits = 1059505, files = 1117, pages = 95493, users = 52284, depth = 5.078026 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55825, edits = 347369, files = 0, pages = 69090, users = 21650, depth = 0.2838787 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54599, edits = 1756464, files = 3218, pages = 141176, users = 86342, depth = 31.28341 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53820, edits = 1090848, files = 565, pages = 109061, users = 51544, depth = 10.53733 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52757, edits = 1108500, files = 4437, pages = 121547, users = 37519, depth = 15.50536 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 56, admins = 2, articles = 49511, edits = 748760, files = 537, pages = 97578, users = 31078, depth = 7.232382 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 82, admins = 8, articles = 49025, edits = 1081320, files = 7556, pages = 149652, users = 43267, depth = 30.44147 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951208, files = 1897, pages = 233383, users = 123025, depth = 164.6121 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294169, files = 136, pages = 55366, users = 78426, depth = 0.4818182 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42063, edits = 957706, files = 1599, pages = 183923, users = 50995, depth = 59.22643 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42022, edits = 1833319, files = 1499, pages = 128151, users = 68022, depth = 60.09819 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40550, edits = 861347, files = 690, pages = 146704, users = 94693, depth = 40.23715 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 25, admins = 3, articles = 40159, edits = 487059, files = 209, pages = 60541, users = 24837, depth = 2.072334 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38229, edits = 606775, files = 1570, pages = 133841, users = 42071, depth = 28.35812 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551585, files = 168, pages = 59134, users = 24746, depth = 4.917586 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990316, files = 0, pages = 48797, users = 33534, depth = 4.434499 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065499, files = 1258, pages = 103296, users = 58368, depth = 50.19998 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829966, files = 1320, pages = 116387, users = 63232, depth = 51.21345 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 76, admins = 3, articles = 29935, edits = 823709, files = 0, pages = 117153, users = 68648, depth = 59.68623 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28948, edits = 1013540, files = 571, pages = 69600, users = 92105, depth = 28.71828 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28325, edits = 1103366, files = 2592, pages = 129705, users = 75701, depth = 108.9752 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732651, files = 1407, pages = 55688, users = 41221, depth = 16.65129 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23448, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641587, files = 4, pages = 37686, users = 44549, depth = 5.887124 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23505, edits = 109735, files = 0, pages = 28538, users = 2993, depth = 0.1763011 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23052, edits = 649990, files = 0, pages = 55974, users = 27102, depth = 23.68512 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21288, edits = 704512, files = 1475, pages = 97630, users = 77595, depth = 92.80309 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15055, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19569, edits = 184762, files = 0, pages = 36455, users = 17017, depth = 3.773739 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19515, edits = 176708, files = 0, pages = 39291, users = 17751, depth = 4.618521 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17978, edits = 507881, files = 3129, pages = 79486, users = 58058, depth = 74.79143 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24103, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 96, admins = 4, articles = 16850, edits = 159525, files = 0, pages = 30113, users = 18183, depth = 3.28215 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16025, edits = 230615, files = 1323, pages = 41072, users = 17926, depth = 13.71694 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15989, edits = 522142, files = 165, pages = 59469, users = 22514, depth = 64.92837 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15890, edits = 566555, files = 347, pages = 32180, users = 25539, depth = 18.50335 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15741, edits = 460237, files = 125, pages = 71379, users = 30968, depth = 80.55443 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89106, files = 0, pages = 31311, users = 18901, depth = 2.937069 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15400, edits = 200518, files = 0, pages = 19592, users = 12224, depth = 0.7583606 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15384, edits = 577974, files = 1062, pages = 44140, users = 45270, depth = 45.75034 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15361, edits = 391694, files = 0, pages = 70131, users = 16151, depth = 71.0041 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239810, files = 145, pages = 56212, users = 15698, depth = 30.8738 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371374, files = 1765, pages = 45895, users = 39023, depth = 34.09032 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15014, edits = 282463, files = 1715, pages = 53731, users = 27681, depth = 34.95805 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27631, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14524, edits = 119201, files = 112, pages = 29514, users = 5264, depth = 4.302121 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380911, files = 1765, pages = 47584, users = 22115, depth = 44.06763 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 39, admins = 3, articles = 13767, edits = 368526, files = 0, pages = 40243, users = 26816, depth = 33.86912 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213119, files = 462, pages = 30199, users = 14886, depth = 10.09688 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229347, files = 115, pages = 39200, users = 11700, depth = 20.17891 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453979, files = 623, pages = 65467, users = 26455, depth = 100.0403 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165611, files = 263, pages = 30392, users = 30002, depth = 8.696886 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 28, admins = 2, articles = 13122, edits = 50342, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.7735837 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152027, files = 2739, pages = 35036, users = 23296, depth = 12.43721 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137191, files = 0, pages = 26463, users = 24043, depth = 6.381149 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232503, files = 865, pages = 32683, users = 19596, depth = 19.82345 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469100, files = 445, pages = 69989, users = 35260, depth = 163.9881 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388004, files = 618, pages = 27202, users = 22170, depth = 26.33687 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54546, files = 60, pages = 26980, users = 3245, depth = 3.692247 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379209, files = 0, pages = 96569, users = 94285, depth = 219.7444 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230873, files = 6, pages = 26589, users = 14414, depth = 17.43362 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10561, edits = 96411, files = 0, pages = 23945, users = 17403, depth = 6.466562 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10522, edits = 328082, files = 1705, pages = 72624, users = 34309, depth = 157.3681 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100433, files = 0, pages = 18601, users = 9922, depth = 3.318109 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184709, files = 0, pages = 27144, users = 13063, depth = 17.59474 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271937, files = 192, pages = 42035, users = 29440, depth = 61.93696 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10208, edits = 194660, files = 0, pages = 21519, users = 7231, depth = 11.10645 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149642, files = 0, pages = 13882, users = 16802, depth = 1.479876 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2120, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30296, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9443, edits = 281228, files = 1101, pages = 33298, users = 36121, depth = 53.89882 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10785, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295687, files = 403, pages = 21414, users = 19347, depth = 27.88305 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8546, edits = 83688, files = 0, pages = 14808, users = 13706, depth = 3.03436 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8513, edits = 49564, files = 0, pages = 10748, users = 5802, depth = 0.3178546 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8370, edits = 130661, files = 87, pages = 17593, users = 25236, depth = 9.017778 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8348, edits = 237936, files = 0, pages = 25561, users = 32004, depth = 39.57587 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8309, edits = 96657, files = 0, pages = 16559, users = 15398, depth = 5.754526 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722892, files = 54, pages = 68830, users = 29492, depth = 606.0265 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139337, files = 0, pages = 26030, users = 11747, depth = 30.33442 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24584, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320576, files = 571, pages = 20397, users = 25777, depth = 44.617 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153223, files = 0, pages = 13440, users = 16550, depth = 7.499781 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95949, files = 0, pages = 16874, users = 5381, depth = 9.446736 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21847, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496459, files = 170, pages = 19133, users = 20664, depth = 75.20109 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150873, files = 0, pages = 30953, users = 14410, depth = 63.94205 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38484, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11983, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 19, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14230, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229026, files = 319, pages = 15594, users = 24661, depth = 32.15117 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 21, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13166, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26363, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5657, edits = 181995, files = 38, pages = 43260, users = 6166, depth = 185.8855 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14655, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5510, edits = 308104, files = 185, pages = 20339, users = 17995, depth = 109.7206 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5494, edits = 199363, files = 6, pages = 11729, users = 13668, depth = 21.89169 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138396, files = 0, pages = 16614, users = 13195, depth = 34.38671 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5432, edits = 185882, files = 0, pages = 8721, users = 15386, depth = 7.814106 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5404, edits = 68728, files = 49, pages = 10531, users = 15730, depth = 5.874353 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153621, files = 282, pages = 14872, users = 19710, depth = 33.75195 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5174, edits = 26777, files = 0, pages = 5714, users = 1271, depth = 0.05104537 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120679, files = 9, pages = 17057, users = 13759, depth = 37.90408 }, ['ay'] = { pos = 201, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95534, files = 0, pages = 8627, users = 15290, depth = 5.673765 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5027, edits = 117730, files = 1, pages = 9540, users = 12015, depth = 9.946074 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 36, admins = 2, articles = 4838, edits = 120421, files = 0, pages = 11142, users = 16366, depth = 18.35015 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12304, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277504, files = 1146, pages = 18888, users = 20121, depth = 132.3034 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76995, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51546 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65459, files = 0, pages = 14063, users = 2256, depth = 21.36788 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4305, edits = 86533, files = 10, pages = 12987, users = 9752, depth = 27.09981 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4176, edits = 37926, files = 0, pages = 6664, users = 9100, depth = 2.020142 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12497, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94788, files = 0, pages = 12329, users = 15352, depth = 31.91526 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12180, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32032, files = 0, pages = 10572, users = 5979, depth = 9.13143 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3759, edits = 170301, files = 318, pages = 8579, users = 13160, depth = 32.63848 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18470, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117549, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8586, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7156, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59674, files = 0, pages = 10940, users = 7862, depth = 25.88433 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3366, edits = 115729, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.512 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43345, files = 0, pages = 11146, users = 8056, depth = 20.88191 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142744, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43317 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85746, files = 0, pages = 9331, users = 11085, depth = 30.43502 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 18, admins = 3, articles = 3307, edits = 237334, files = 3, pages = 19153, users = 5470, depth = 284.5077 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11752, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110056, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63054 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23282, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2971, edits = 82078, files = 0, pages = 14260, users = 13273, depth = 83.10226 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21317, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2792, edits = 67680, files = 0, pages = 6571, users = 12613, depth = 18.86913 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13770, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2585, edits = 88754, files = 0, pages = 5920, users = 13327, depth = 24.9538 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73032, files = 0, pages = 8812, users = 7548, depth = 48.51575 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 21, admins = 1, articles = 2454, edits = 96418, files = 0, pages = 5520, users = 14979, depth = 27.26554 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1875, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2080, edits = 89354, files = 0, pages = 4944, users = 13719, depth = 34.26533 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54066, files = 34, pages = 11552, users = 3253, depth = 97.6276 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106179, files = 0, pages = 14324, users = 9642, depth = 263.6225 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84848, files = 0, pages = 11789, users = 9239, depth = 163.207 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9698, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45520, files = 3, pages = 5067, users = 10176, depth = 23.69403 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30234, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 58, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3654, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1900, edits = 41541, files = 12, pages = 5318, users = 9189, depth = 25.27933 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1864, edits = 64064, files = 0, pages = 11511, users = 8483, depth = 149.0712 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18708, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7167, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89505, files = 4, pages = 4879, users = 11449, depth = 68.85719 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104402, files = 0, pages = 5364, users = 13864, depth = 98.44095 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1624, edits = 99892, files = 1, pages = 8570, users = 4874, depth = 213.2296 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10792, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17393, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.061406 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7928, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66390, files = 0, pages = 3906, users = 8883, depth = 43.54111 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7125, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12102, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86593, files = 0, pages = 5675, users = 12304, depth = 156.3067 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111630, files = 0, pages = 5711, users = 14934, depth = 222.8111 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1293, edits = 205192, files = 0, pages = 4251, users = 12943, depth = 252.6205 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1275, edits = 35379, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21252 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50163, files = 0, pages = 14611, users = 7767, depth = 382.8042 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1262, edits = 9787, files = 0, pages = 2549, users = 2820, depth = 3.993173 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33441, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.44435 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53057, files = 0, pages = 3008, users = 6823, depth = 38.09573 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 23, admins = 2, articles = 1165, edits = 82546, files = 0, pages = 5560, users = 22939, depth = 211.294 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61193, files = 9, pages = 7678, users = 9267, depth = 250.613 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1428, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85060, files = 0, pages = 2055, users = 1159, depth = 30.00069 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1088, edits = 37879, files = 0, pages = 3726, users = 9383, depth = 59.76507 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42498, files = 0, pages = 3261, users = 9581, depth = 55.40937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35689, files = 0, pages = 3574, users = 1586, depth = 58.64349 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21675, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35304, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.89233 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 27, admins = 2, articles = 941, edits = 26546, files = 0, pages = 1302, users = 445, depth = 3.000705 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9306, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10412, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 21, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17631, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8659, files = 0, pages = 1623, users = 1522, depth = 4.241286 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28346, files = 0, pages = 4236, users = 9376, depth = 110.683 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 862, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9172, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 749, edits = 40174, files = 0, pages = 3141, users = 9812, depth = 130.4475 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50202, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.3206 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16912, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12335, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14346, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 479, edits = 35112, files = 0, pages = 2031, users = 9409, depth = 181.4922 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 21, admins = 0, articles = 462, edits = 24130, files = 0, pages = 2405, users = 7815, depth = 177.4614 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11995, files = 0, pages = 3066, users = 5932, depth = 131.5281 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 375, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7901, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13182, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 8, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12230, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9149, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4061, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282065, admins = 3755, articles = 59168641, edits = 3197487727, files = 2762679, pages = 244354461, users = 103219611, depth = 128.1802, date = '@1658246510' }, } return info 0z2d18lvywjfs2wsa0az4v6obq9fxfx 4161951 4161906 2022-07-19T18:01:01Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113785, admins = 1032, articles = 6546154, edits = 1101282416, files = 897723, pages = 56491339, users = 44101705, depth = 1134.832 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34876976, files = 0, pages = 11232103, users = 92455, depth = 2.157408 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17284, admins = 193, articles = 2707683, edits = 223131107, files = 128397, pages = 7478535, users = 3962022, depth = 92.62748 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551248, edits = 50774134, files = 0, pages = 6114660, users = 828653, depth = 16.19933 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16990, admins = 159, articles = 2439076, edits = 194977693, files = 68924, pages = 12112010, users = 4425303, depth = 253.183 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095575, edits = 62308992, files = 20, pages = 4459929, users = 1219876, depth = 17.78449 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837875, edits = 123867293, files = 237288, pages = 7412135, users = 3217708, depth = 153.729 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13511, admins = 63, articles = 1790018, edits = 144397280, files = 0, pages = 7694105, users = 6595275, depth = 204.1698 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763409, edits = 128133298, files = 140099, pages = 7472550, users = 2274028, depth = 179.7333 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590214, edits = 7085228, files = 1472, pages = 1992200, users = 186621, depth = 0.2272645 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529424, edits = 67417047, files = 262, pages = 3548545, users = 1181938, depth = 33.11222 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334437, edits = 90361552, files = 33123, pages = 3944628, users = 1957099, depth = 87.64478 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291280, edits = 72467268, files = 60385, pages = 7094073, users = 3243111, depth = 206.2906 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274350, edits = 68823412, files = 24405, pages = 19370620, users = 873186, depth = 716.4623 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284861, files = 42, pages = 2881699, users = 52675, depth = 3.553537 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175390, edits = 58650789, files = 49535, pages = 7772512, users = 2279132, depth = 237.7155 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1173951, edits = 36513947, files = 110442, pages = 4089192, users = 634748, depth = 55.06432 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 55, articles = 1093680, edits = 63848447, files = 58309, pages = 5387174, users = 2781041, depth = 182.6546 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5306, admins = 34, articles = 920197, edits = 35094558, files = 81482, pages = 5322909, users = 1135635, depth = 150.928 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704706, edits = 30404807, files = 15412, pages = 1758719, users = 424061, depth = 38.67424 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660749, edits = 25081555, files = 36018, pages = 3980222, users = 309188, depth = 159.0422 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625154, edits = 21368603, files = 47184, pages = 3259809, users = 1339893, depth = 116.428 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596134, edits = 32944397, files = 12654, pages = 2718491, users = 745073, depth = 153.6041 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594220, edits = 22697747, files = 5, pages = 1693775, users = 557040, depth = 45.88455 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1579, admins = 30, articles = 534393, edits = 20553454, files = 69428, pages = 1405081, users = 518447, depth = 38.83176 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508342, edits = 25052721, files = 8371, pages = 1445337, users = 508346, depth = 58.89092 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2084, admins = 32, articles = 506904, edits = 21443218, files = 1, pages = 1396377, users = 583570, depth = 47.2826 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501448, edits = 28075788, files = 37430, pages = 2353597, users = 1412750, depth = 162.7421 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 477942, edits = 8659907, files = 314, pages = 904501, users = 30464, depth = 7.626267 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456763, edits = 41239205, files = 10239, pages = 4644040, users = 175523, depth = 746.2698 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432041, edits = 14971366, files = 116376, pages = 2616062, users = 589794, depth = 146.2437 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3126971, files = 362, pages = 1062409, users = 53618, depth = 6.301018 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417443, edits = 3521524, files = 6061, pages = 564280, users = 42841, depth = 0.7721695 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 311, admins = 12, articles = 396230, edits = 8978823, files = 0, pages = 822620, users = 137975, depth = 12.63978 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359209, edits = 5605647, files = 19613, pages = 1040050, users = 297184, depth = 19.36282 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 349, admins = 16, articles = 321992, edits = 7640815, files = 10703, pages = 709852, users = 198609, depth = 15.61823 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3099, admins = 32, articles = 319096, edits = 34262540, files = 73534, pages = 1334032, users = 989652, depth = 259.8291 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292781, edits = 8461852, files = 11300, pages = 987222, users = 123240, depth = 48.22092 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283050, edits = 11440039, files = 549, pages = 630833, users = 310268, depth = 27.37811 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 734, admins = 25, articles = 282697, edits = 11178244, files = 0, pages = 906078, users = 433769, depth = 59.98914 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519869, files = 244, pages = 570389, users = 37534, depth = 4.913094 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241312, edits = 7389282, files = 0, pages = 548037, users = 220632, depth = 21.78376 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231846, edits = 3049663, files = 10536, pages = 587084, users = 120366, depth = 12.19526 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 433, admins = 33, articles = 229016, edits = 6155268, files = 756, pages = 540901, users = 167414, depth = 21.10506 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225468, edits = 2443031, files = 177, pages = 384921, users = 16035, depth = 3.174336 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220270, edits = 4153278, files = 3233, pages = 644671, users = 120006, depth = 23.91636 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214191, edits = 8327202, files = 36, pages = 696517, users = 1217687, depth = 60.62423 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212557, edits = 6414696, files = 20928, pages = 444472, users = 276667, depth = 17.18061 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 211743, edits = 9558152, files = 18488, pages = 628555, users = 367075, depth = 58.9241 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203530, edits = 6625496, files = 23834, pages = 499016, users = 165776, depth = 27.98471 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 233, admins = 8, articles = 186590, edits = 6126811, files = 1362, pages = 470776, users = 127709, depth = 30.189 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185414, edits = 6527672, files = 23711, pages = 508471, users = 250318, depth = 38.97314 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177050, edits = 5709448, files = 8334, pages = 438703, users = 213036, depth = 28.42386 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173288, edits = 4972278, files = 12434, pages = 987441, users = 148301, depth = 111.1525 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385717, files = 16, pages = 372192, users = 121310, depth = 15.12864 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161818, edits = 4383750, files = 14830, pages = 459474, users = 142506, depth = 32.28201 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152631, edits = 2702536, files = 2077, pages = 664985, users = 75427, depth = 45.79461 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152029, edits = 5580132, files = 3577, pages = 1184942, users = 704999, depth = 217.3812 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149090, edits = 10185937, files = 27278, pages = 969275, users = 427943, depth = 318.0392 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147452, edits = 3452827, files = 8060, pages = 464441, users = 206634, depth = 34.35827 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684379, files = 0, pages = 275588, users = 157388, depth = 13.65311 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 129, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090857, files = 11264, pages = 274056, users = 73331, depth = 43.01288 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692911, files = 0, pages = 228259, users = 106116, depth = 9.303667 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129484, edits = 4781218, files = 8676, pages = 523533, users = 102842, depth = 84.57904 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125698, edits = 1847964, files = 2623, pages = 283077, users = 242556, depth = 10.23354 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125252, edits = 5985580, files = 15210, pages = 984132, users = 381467, depth = 285.9885 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269805, files = 0, pages = 254383, users = 32234, depth = 14.97884 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114615, edits = 3649286, files = 25462, pages = 465649, users = 107496, depth = 73.51308 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107559, edits = 1306105, files = 485, pages = 262348, users = 35923, depth = 10.31067 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103965, edits = 2508760, files = 9610, pages = 372101, users = 151226, depth = 44.84708 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751342, files = 2978, pages = 215798, users = 102373, depth = 4.091472 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045294, files = 3, pages = 245049, users = 28688, depth = 10.69658 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412685, files = 5456, pages = 367526, users = 143943, depth = 87.62408 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87477, edits = 2306521, files = 924, pages = 156221, users = 48167, depth = 9.118005 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85900, edits = 2459890, files = 4725, pages = 262753, users = 143228, depth = 39.68319 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85145, edits = 2134244, files = 19140, pages = 283439, users = 145074, depth = 40.83996 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989563, files = 0, pages = 162043, users = 48804, depth = 5.312953 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81474, edits = 422125, files = 2688, pages = 111133, users = 32967, depth = 0.5033534 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78807, edits = 3698595, files = 6953, pages = 487043, users = 162476, depth = 203.7804 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78564, edits = 2321153, files = 1883, pages = 225842, users = 75891, depth = 36.11832 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77423, edits = 3585573, files = 13186, pages = 304986, users = 113885, depth = 101.5645 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230361, files = 2269, pages = 146658, users = 54620, depth = 8.077215 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848674, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77716 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72164, edits = 1999378, files = 5401, pages = 141262, users = 69812, depth = 12.97655 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69540, edits = 1591663, files = 5430, pages = 177297, users = 53653, depth = 21.55616 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099613, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.38815 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802833, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.4270724 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855175, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361591 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605745, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.83824 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627927, files = 545, pages = 97366, users = 28280, depth = 2.238133 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389805, files = 2366, pages = 131354, users = 54920, depth = 24.26649 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145957, files = 1454, pages = 169529, users = 35259, depth = 22.30391 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93845, files = 0, pages = 63090, users = 2159, depth = 0.004650957 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56961, edits = 1059622, files = 1117, pages = 95497, users = 52285, depth = 5.078545 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55825, edits = 347369, files = 0, pages = 69090, users = 21650, depth = 0.2838787 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54599, edits = 1756472, files = 3218, pages = 141176, users = 86342, depth = 31.28355 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53820, edits = 1090857, files = 565, pages = 109062, users = 51546, depth = 10.5377 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52757, edits = 1108509, files = 4437, pages = 121547, users = 37520, depth = 15.50549 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 56, admins = 2, articles = 49511, edits = 748760, files = 537, pages = 97578, users = 31079, depth = 7.232382 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 82, admins = 8, articles = 49025, edits = 1081329, files = 7556, pages = 149652, users = 43267, depth = 30.44172 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951215, files = 1897, pages = 233385, users = 123026, depth = 164.6147 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294169, files = 136, pages = 55366, users = 78426, depth = 0.4818182 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42063, edits = 957716, files = 1599, pages = 183925, users = 50996, depth = 59.22808 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42022, edits = 1833320, files = 1499, pages = 128151, users = 68025, depth = 60.09822 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40551, edits = 861375, files = 690, pages = 146705, users = 94695, depth = 40.2362 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 25, admins = 3, articles = 40159, edits = 487060, files = 209, pages = 60541, users = 24837, depth = 2.072338 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38231, edits = 606787, files = 1570, pages = 133846, users = 42073, depth = 28.35643 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551585, files = 168, pages = 59134, users = 24746, depth = 4.917586 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990317, files = 0, pages = 48797, users = 33534, depth = 4.434503 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065502, files = 1258, pages = 103296, users = 58369, depth = 50.20013 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829966, files = 1320, pages = 116387, users = 63232, depth = 51.21345 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 76, admins = 3, articles = 29935, edits = 823713, files = 0, pages = 117156, users = 68651, depth = 59.68909 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28949, edits = 1013546, files = 571, pages = 69601, users = 92108, depth = 28.71605 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103372, files = 2592, pages = 129708, users = 75705, depth = 108.9699 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41224, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23448, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641587, files = 4, pages = 37686, users = 44551, depth = 5.887124 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23505, edits = 109744, files = 0, pages = 28538, users = 2994, depth = 0.1763155 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21293, edits = 704524, files = 1475, pages = 97635, users = 77597, depth = 92.75635 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15056, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19570, edits = 184772, files = 0, pages = 36456, users = 17018, depth = 3.773454 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176714, files = 0, pages = 39292, users = 17751, depth = 4.618086 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17978, edits = 507889, files = 3129, pages = 79487, users = 58058, depth = 74.79409 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24103, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 96, admins = 4, articles = 16852, edits = 159560, files = 0, pages = 30115, users = 18184, depth = 3.281873 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16025, edits = 230615, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71694 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15989, edits = 522142, files = 165, pages = 59469, users = 22514, depth = 64.92837 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15891, edits = 566566, files = 347, pages = 32181, users = 25539, depth = 18.50081 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15742, edits = 460250, files = 125, pages = 71384, users = 30968, depth = 80.55241 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89120, files = 0, pages = 31314, users = 18901, depth = 2.938366 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15400, edits = 200518, files = 0, pages = 19592, users = 12224, depth = 0.7583606 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15384, edits = 577974, files = 1062, pages = 44140, users = 45271, depth = 45.75034 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15360, edits = 391696, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01472 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239810, files = 145, pages = 56212, users = 15698, depth = 30.8738 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371376, files = 1765, pages = 45895, users = 39024, depth = 34.09051 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15022, edits = 282477, files = 1715, pages = 53739, users = 27681, depth = 34.91736 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27631, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14524, edits = 119204, files = 112, pages = 29514, users = 5264, depth = 4.302229 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380912, files = 1765, pages = 47584, users = 22115, depth = 44.06774 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 39, admins = 3, articles = 13767, edits = 368529, files = 0, pages = 40243, users = 26816, depth = 33.8694 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213119, files = 462, pages = 30199, users = 14886, depth = 10.09688 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229347, files = 115, pages = 39200, users = 11700, depth = 20.17891 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453984, files = 623, pages = 65469, users = 26456, depth = 100.0461 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165614, files = 263, pages = 30392, users = 30003, depth = 8.697043 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 28, admins = 2, articles = 13122, edits = 50343, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.773599 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152027, files = 2739, pages = 35036, users = 23297, depth = 12.43721 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137191, files = 0, pages = 26463, users = 24043, depth = 6.381149 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232506, files = 865, pages = 32683, users = 19597, depth = 19.82371 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469102, files = 445, pages = 69991, users = 35262, depth = 163.9953 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388007, files = 618, pages = 27203, users = 22170, depth = 26.33947 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54546, files = 60, pages = 26980, users = 3245, depth = 3.692247 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379210, files = 0, pages = 96570, users = 94286, depth = 219.7479 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230873, files = 6, pages = 26589, users = 14414, depth = 17.43362 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10561, edits = 96411, files = 0, pages = 23945, users = 17404, depth = 6.466562 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10523, edits = 328090, files = 1705, pages = 72625, users = 34312, depth = 157.3399 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100433, files = 0, pages = 18601, users = 9922, depth = 3.318109 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184709, files = 0, pages = 27144, users = 13063, depth = 17.59474 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271937, files = 192, pages = 42035, users = 29440, depth = 61.93696 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10210, edits = 194682, files = 0, pages = 21521, users = 7231, depth = 11.10232 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149642, files = 0, pages = 13882, users = 16804, depth = 1.479876 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2120, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30296, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9443, edits = 281228, files = 1101, pages = 33298, users = 36123, depth = 53.89882 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10785, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295687, files = 403, pages = 21414, users = 19347, depth = 27.88305 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8548, edits = 83699, files = 0, pages = 14810, users = 13706, depth = 3.03293 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8370, edits = 130662, files = 87, pages = 17593, users = 25236, depth = 9.017848 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8348, edits = 237936, files = 0, pages = 25561, users = 32004, depth = 39.57587 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96659, files = 0, pages = 16558, users = 15398, depth = 5.756379 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722894, files = 54, pages = 68832, users = 29494, depth = 606.0505 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139337, files = 0, pages = 26030, users = 11747, depth = 30.33442 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24585, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320577, files = 571, pages = 20397, users = 25777, depth = 44.61715 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153223, files = 0, pages = 13440, users = 16550, depth = 7.499781 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95949, files = 0, pages = 16874, users = 5381, depth = 9.446736 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496459, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20109 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150873, files = 0, pages = 30953, users = 14410, depth = 63.94205 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38485, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 19, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14230, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229026, files = 319, pages = 15594, users = 24661, depth = 32.15117 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 21, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13166, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26363, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182022, files = 38, pages = 43279, users = 6167, depth = 185.9437 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14655, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5510, edits = 308104, files = 185, pages = 20339, users = 17995, depth = 109.7206 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5495, edits = 199370, files = 6, pages = 11730, users = 13668, depth = 21.88262 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138396, files = 0, pages = 16614, users = 13195, depth = 34.38671 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5432, edits = 185882, files = 0, pages = 8721, users = 15386, depth = 7.814106 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5404, edits = 68728, files = 49, pages = 10531, users = 15730, depth = 5.874353 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153621, files = 282, pages = 14872, users = 19710, depth = 33.75195 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5177, edits = 26780, files = 0, pages = 5717, users = 1272, depth = 0.05096519 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120679, files = 9, pages = 17057, users = 13759, depth = 37.90408 }, ['ay'] = { pos = 201, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95534, files = 0, pages = 8627, users = 15290, depth = 5.673765 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5027, edits = 117730, files = 1, pages = 9540, users = 12015, depth = 9.946074 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 36, admins = 2, articles = 4838, edits = 120421, files = 0, pages = 11142, users = 16366, depth = 18.35015 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12304, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277536, files = 1146, pages = 18910, users = 20121, depth = 132.5755 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76995, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51546 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65464, files = 0, pages = 14063, users = 2257, depth = 21.36951 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4305, edits = 86533, files = 10, pages = 12987, users = 9753, depth = 27.09981 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4175, edits = 37928, files = 0, pages = 6663, users = 9100, depth = 2.021519 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12497, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94788, files = 0, pages = 12329, users = 15352, depth = 31.91526 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12180, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32032, files = 0, pages = 10572, users = 5979, depth = 9.13143 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13160, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18470, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117551, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8587, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7156, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59674, files = 0, pages = 10940, users = 7862, depth = 25.88433 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3366, edits = 115729, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.512 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43345, files = 0, pages = 11146, users = 8056, depth = 20.88191 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142744, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43317 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85746, files = 0, pages = 9331, users = 11085, depth = 30.43502 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 18, admins = 3, articles = 3307, edits = 237334, files = 3, pages = 19153, users = 5470, depth = 284.5077 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11752, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110056, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63054 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23282, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2971, edits = 82078, files = 0, pages = 14260, users = 13273, depth = 83.10226 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2792, edits = 67692, files = 0, pages = 6573, users = 12613, depth = 18.88671 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13770, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2587, edits = 88769, files = 0, pages = 5922, users = 13327, depth = 24.91103 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73032, files = 0, pages = 8812, users = 7548, depth = 48.51575 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 21, admins = 1, articles = 2454, edits = 96418, files = 0, pages = 5520, users = 14979, depth = 27.26554 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1875, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2080, edits = 89367, files = 0, pages = 4945, users = 13720, depth = 34.28732 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54066, files = 34, pages = 11552, users = 3253, depth = 97.6276 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106179, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6225 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84848, files = 0, pages = 11789, users = 9239, depth = 163.207 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9699, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45520, files = 3, pages = 5067, users = 10177, depth = 23.69403 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30235, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 58, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1900, edits = 41541, files = 12, pages = 5318, users = 9189, depth = 25.27933 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1864, edits = 64064, files = 0, pages = 11511, users = 8483, depth = 149.0712 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18708, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7167, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89505, files = 4, pages = 4879, users = 11449, depth = 68.85719 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104407, files = 0, pages = 5366, users = 13864, depth = 98.51501 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1626, edits = 99923, files = 1, pages = 8575, users = 4875, depth = 212.831 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10792, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17393, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.061406 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7928, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66390, files = 0, pages = 3906, users = 8883, depth = 43.54111 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26716, files = 0, pages = 4805, users = 7125, depth = 31.72167 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12102, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86593, files = 0, pages = 5675, users = 12304, depth = 156.3067 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111630, files = 0, pages = 5711, users = 14935, depth = 222.8111 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1275, edits = 35379, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21252 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50163, files = 0, pages = 14611, users = 7767, depth = 382.8042 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1262, edits = 9788, files = 0, pages = 2549, users = 2820, depth = 3.993581 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33442, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.44595 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53057, files = 0, pages = 3008, users = 6823, depth = 38.09573 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 23, admins = 2, articles = 1165, edits = 82546, files = 0, pages = 5560, users = 22939, depth = 211.294 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61193, files = 9, pages = 7678, users = 9267, depth = 250.613 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85060, files = 0, pages = 2055, users = 1159, depth = 30.00069 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1088, edits = 37879, files = 0, pages = 3726, users = 9383, depth = 59.76507 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42498, files = 0, pages = 3261, users = 9581, depth = 55.40937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35689, files = 0, pages = 3574, users = 1586, depth = 58.64349 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21675, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35304, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.89233 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 27, admins = 2, articles = 941, edits = 26553, files = 0, pages = 1302, users = 445, depth = 3.001496 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9307, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10412, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 21, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17632, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8659, files = 0, pages = 1623, users = 1522, depth = 4.241286 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28346, files = 0, pages = 4236, users = 9376, depth = 110.683 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 862, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9173, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50203, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.3233 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16914, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12335, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14346, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 479, edits = 35112, files = 0, pages = 2031, users = 9409, depth = 181.4922 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 21, admins = 0, articles = 462, edits = 24130, files = 0, pages = 2405, users = 7816, depth = 177.4614 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11995, files = 0, pages = 3066, users = 5932, depth = 131.5281 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 377, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7901, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13182, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 8, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12230, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9149, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4061, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282065, admins = 3755, articles = 59169117, edits = 3197533414, files = 2762654, pages = 244356617, users = 103221158, depth = 128.1812, date = '@1658253652' }, } return info 2kg8fwrocl6b17jsdalcp9np1buuchf 4162015 4161951 2022-07-19T20:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113785, admins = 1032, articles = 6546160, edits = 1101300435, files = 897739, pages = 56491900, users = 44102153, depth = 1134.863 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34876978, files = 0, pages = 11232103, users = 92457, depth = 2.157408 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17284, admins = 193, articles = 2707723, edits = 223133401, files = 128398, pages = 7478584, users = 3962080, depth = 92.62544 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551254, edits = 50774435, files = 0, pages = 6114677, users = 828660, depth = 16.1994 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16990, admins = 159, articles = 2439093, edits = 194979866, files = 68924, pages = 12112131, users = 4425378, depth = 253.1852 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095588, edits = 62309478, files = 20, pages = 4459956, users = 1219890, depth = 17.78451 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837921, edits = 123869887, files = 237290, pages = 7412261, users = 3217759, depth = 153.7263 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13511, admins = 63, articles = 1790032, edits = 144399511, files = 0, pages = 7694165, users = 6595358, depth = 204.1714 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763426, edits = 128134672, files = 140074, pages = 7472636, users = 2274074, depth = 179.7341 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590215, edits = 7085241, files = 1472, pages = 1992201, users = 186627, depth = 0.2272645 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529433, edits = 67417547, files = 262, pages = 3548571, users = 1181965, depth = 33.11239 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334441, edits = 90362038, files = 33123, pages = 3944639, users = 1957122, depth = 87.64496 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291287, edits = 72467949, files = 60387, pages = 7094107, users = 3243136, depth = 206.2913 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274353, edits = 68823591, files = 24405, pages = 19370636, users = 873188, depth = 716.4613 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284862, files = 42, pages = 2881699, users = 52676, depth = 3.553538 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175395, edits = 58651466, files = 49536, pages = 7772586, users = 2279174, depth = 237.7189 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1174183, edits = 36515056, files = 110444, pages = 4089488, users = 634763, depth = 55.04266 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 55, articles = 1093689, edits = 63849281, files = 58312, pages = 5387253, users = 2781091, depth = 182.6572 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5306, admins = 34, articles = 920216, edits = 35097471, files = 81485, pages = 5322957, users = 1135660, depth = 150.9349 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704709, edits = 30404969, files = 15412, pages = 1758731, users = 424069, depth = 38.67451 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660751, edits = 25081781, files = 36018, pages = 3980230, users = 309192, depth = 159.0429 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625154, edits = 21368742, files = 47184, pages = 3259815, users = 1339910, depth = 116.4291 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596135, edits = 32944552, files = 12654, pages = 2718496, users = 745078, depth = 153.6046 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594223, edits = 22697874, files = 5, pages = 1693789, users = 557044, depth = 45.88488 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1579, admins = 30, articles = 534401, edits = 20553928, files = 69432, pages = 1405099, users = 518459, depth = 38.83189 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508358, edits = 25052950, files = 8371, pages = 1445360, users = 508352, depth = 58.88769 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2084, admins = 32, articles = 506907, edits = 21443408, files = 1, pages = 1396390, users = 583581, depth = 47.28308 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501456, edits = 28076167, files = 37431, pages = 2353626, users = 1412775, depth = 162.7408 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 477951, edits = 8659947, files = 314, pages = 904510, users = 30466, depth = 7.62594 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456763, edits = 41239206, files = 10239, pages = 4644039, users = 175526, depth = 746.2697 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432045, edits = 14971472, files = 116376, pages = 2616081, users = 589802, depth = 146.243 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3126973, files = 362, pages = 1062409, users = 53622, depth = 6.301023 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417444, edits = 3521532, files = 6061, pages = 564283, users = 42841, depth = 0.7721844 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 311, admins = 12, articles = 396232, edits = 8978854, files = 0, pages = 822623, users = 137976, depth = 12.63971 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359209, edits = 5605657, files = 19613, pages = 1040052, users = 297186, depth = 19.36293 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 349, admins = 16, articles = 321995, edits = 7640909, files = 10703, pages = 709857, users = 198612, depth = 15.61818 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3099, admins = 32, articles = 319098, edits = 34263050, files = 73536, pages = 1334049, users = 989673, depth = 259.8341 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292781, edits = 8462142, files = 11300, pages = 987226, users = 123244, depth = 48.22293 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283051, edits = 11440131, files = 549, pages = 630837, users = 310274, depth = 27.37844 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 734, admins = 25, articles = 282711, edits = 11178314, files = 0, pages = 906096, users = 433781, depth = 59.98317 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519877, files = 244, pages = 570390, users = 37538, depth = 4.913141 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241312, edits = 7389325, files = 0, pages = 548040, users = 220637, depth = 21.7842 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231846, edits = 3049671, files = 10536, pages = 587085, users = 120367, depth = 12.19534 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 433, admins = 33, articles = 229015, edits = 6155347, files = 756, pages = 540899, users = 167419, depth = 21.10545 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225468, edits = 2443031, files = 177, pages = 384921, users = 16035, depth = 3.174336 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220273, edits = 4153342, files = 3233, pages = 644679, users = 120008, depth = 23.91634 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214201, edits = 8327302, files = 36, pages = 696540, users = 1217701, depth = 60.62057 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212559, edits = 6414725, files = 20929, pages = 444477, users = 276670, depth = 17.18061 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 211750, edits = 9558311, files = 18489, pages = 628565, users = 367083, depth = 58.9211 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203532, edits = 6625542, files = 23834, pages = 499019, users = 165779, depth = 27.98438 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 233, admins = 8, articles = 186591, edits = 6126859, files = 1362, pages = 470780, users = 127711, depth = 30.1893 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185418, edits = 6527754, files = 23711, pages = 508481, users = 250324, depth = 38.97263 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177050, edits = 5709523, files = 8334, pages = 438704, users = 213037, depth = 28.42439 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173289, edits = 4972306, files = 12434, pages = 987448, users = 148305, depth = 111.1527 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385720, files = 16, pages = 372192, users = 121311, depth = 15.12865 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161819, edits = 4383942, files = 14830, pages = 459416, users = 142506, depth = 32.27429 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152681, edits = 2702827, files = 2077, pages = 665097, users = 75437, depth = 45.77292 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152029, edits = 5580181, files = 3577, pages = 1184955, users = 705012, depth = 217.3862 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149090, edits = 10186018, files = 27278, pages = 969280, users = 427948, depth = 318.0439 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147452, edits = 3452831, files = 8060, pages = 464443, users = 206636, depth = 34.35859 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684397, files = 0, pages = 275590, users = 157395, depth = 13.65347 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 129, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090859, files = 11264, pages = 274056, users = 73331, depth = 43.01289 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692914, files = 0, pages = 228260, users = 106119, depth = 9.303823 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129485, edits = 4781248, files = 8676, pages = 523536, users = 102843, depth = 84.57864 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125698, edits = 1847972, files = 2623, pages = 283078, users = 242558, depth = 10.23368 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125254, edits = 5986616, files = 15210, pages = 984167, users = 381475, depth = 286.0406 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269805, files = 0, pages = 254383, users = 32234, depth = 14.97884 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114618, edits = 3649338, files = 25463, pages = 465659, users = 107498, depth = 73.51164 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107560, edits = 1306107, files = 485, pages = 262349, users = 35924, depth = 10.31046 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103968, edits = 2508810, files = 9610, pages = 372107, users = 151229, depth = 44.84567 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751342, files = 2978, pages = 215798, users = 102374, depth = 4.091472 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045294, files = 3, pages = 245049, users = 28688, depth = 10.69658 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412689, files = 5456, pages = 367526, users = 143948, depth = 87.62418 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87477, edits = 2306522, files = 924, pages = 156221, users = 48167, depth = 9.118009 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85900, edits = 2459911, files = 4725, pages = 262753, users = 143228, depth = 39.68353 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85146, edits = 2134248, files = 19140, pages = 283442, users = 145078, depth = 40.83947 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989566, files = 0, pages = 162043, users = 48804, depth = 5.31297 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81474, edits = 422136, files = 2688, pages = 111133, users = 32967, depth = 0.5033665 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78810, edits = 3698642, files = 6953, pages = 487051, users = 162477, depth = 203.7692 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78565, edits = 2321164, files = 1883, pages = 225843, users = 75891, depth = 36.11742 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77425, edits = 3585606, files = 13186, pages = 304990, users = 113886, depth = 101.5607 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230362, files = 2269, pages = 146658, users = 54626, depth = 8.077222 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848674, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77716 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72164, edits = 1999379, files = 5401, pages = 141262, users = 69813, depth = 12.97656 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69540, edits = 1591665, files = 5430, pages = 177297, users = 53653, depth = 21.55619 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099613, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.38815 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802833, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.4270724 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855175, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361591 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605747, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.83825 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627927, files = 545, pages = 97366, users = 28280, depth = 2.238133 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389806, files = 2366, pages = 131354, users = 54920, depth = 24.2665 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145960, files = 1454, pages = 169529, users = 35259, depth = 22.30397 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93849, files = 0, pages = 63091, users = 2159, depth = 0.004653866 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56961, edits = 1059834, files = 1117, pages = 95498, users = 52285, depth = 5.079772 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55825, edits = 347369, files = 0, pages = 69090, users = 21650, depth = 0.2838787 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54599, edits = 1756494, files = 3218, pages = 141176, users = 86342, depth = 31.28394 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53820, edits = 1090893, files = 565, pages = 109063, users = 51546, depth = 10.53833 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52759, edits = 1108517, files = 4437, pages = 121549, users = 37520, depth = 15.50417 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 56, admins = 2, articles = 49514, edits = 748779, files = 537, pages = 97581, users = 31079, depth = 7.231467 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 82, admins = 8, articles = 49026, edits = 1081337, files = 7556, pages = 149654, users = 43267, depth = 30.4409 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951215, files = 1897, pages = 233385, users = 123030, depth = 164.6147 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294169, files = 136, pages = 55366, users = 78428, depth = 0.4818182 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42063, edits = 957724, files = 1599, pages = 183928, users = 50997, depth = 59.23011 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42023, edits = 1833322, files = 1499, pages = 128152, users = 68025, depth = 60.09496 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40553, edits = 861415, files = 690, pages = 146709, users = 94697, depth = 40.23451 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 25, admins = 3, articles = 40159, edits = 487060, files = 209, pages = 60541, users = 24837, depth = 2.072338 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38231, edits = 606788, files = 1570, pages = 133846, users = 42073, depth = 28.35648 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551585, files = 168, pages = 59134, users = 24746, depth = 4.917586 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990317, files = 0, pages = 48797, users = 33534, depth = 4.434503 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065502, files = 1258, pages = 103296, users = 58369, depth = 50.20013 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829966, files = 1320, pages = 116387, users = 63232, depth = 51.21345 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 76, admins = 3, articles = 29935, edits = 823716, files = 0, pages = 117158, users = 68653, depth = 59.69102 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28949, edits = 1013548, files = 571, pages = 69601, users = 92111, depth = 28.7161 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103372, files = 2592, pages = 129708, users = 75705, depth = 108.9699 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41224, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23448, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641591, files = 4, pages = 37686, users = 44552, depth = 5.88716 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23505, edits = 109744, files = 0, pages = 28538, users = 2994, depth = 0.1763155 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21293, edits = 704529, files = 1475, pages = 97635, users = 77598, depth = 92.757 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15056, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19570, edits = 184772, files = 0, pages = 36456, users = 17019, depth = 3.773454 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176718, files = 0, pages = 39293, users = 17751, depth = 4.618541 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17978, edits = 507889, files = 3129, pages = 79487, users = 58060, depth = 74.79409 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24103, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 96, admins = 4, articles = 16858, edits = 159609, files = 0, pages = 30120, users = 18184, depth = 3.279505 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16025, edits = 230616, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71699 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15992, edits = 522187, files = 165, pages = 59493, users = 22514, depth = 64.94611 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15891, edits = 566566, files = 347, pages = 32181, users = 25539, depth = 18.50081 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15742, edits = 460250, files = 125, pages = 71384, users = 30968, depth = 80.55241 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89120, files = 0, pages = 31314, users = 18901, depth = 2.938366 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200519, files = 0, pages = 19593, users = 12224, depth = 0.7582271 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15383, edits = 578009, files = 1062, pages = 44143, users = 45271, depth = 45.76869 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15360, edits = 391696, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01472 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239810, files = 145, pages = 56212, users = 15698, depth = 30.8738 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371377, files = 1765, pages = 45895, users = 39025, depth = 34.0906 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15029, edits = 282490, files = 1715, pages = 53746, users = 27681, depth = 34.8819 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27631, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14524, edits = 119206, files = 112, pages = 29514, users = 5265, depth = 4.302301 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380913, files = 1765, pages = 47584, users = 22115, depth = 44.06786 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 39, admins = 3, articles = 13767, edits = 368546, files = 0, pages = 40243, users = 26816, depth = 33.87096 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213119, files = 462, pages = 30199, users = 14886, depth = 10.09688 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229347, files = 115, pages = 39200, users = 11700, depth = 20.17891 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453984, files = 623, pages = 65469, users = 26456, depth = 100.0461 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165614, files = 263, pages = 30392, users = 30003, depth = 8.697043 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 28, admins = 2, articles = 13122, edits = 50343, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.773599 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152027, files = 2739, pages = 35036, users = 23297, depth = 12.43721 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137191, files = 0, pages = 26463, users = 24043, depth = 6.381149 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232506, files = 865, pages = 32683, users = 19597, depth = 19.82371 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469102, files = 445, pages = 69991, users = 35262, depth = 163.9953 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388009, files = 618, pages = 27203, users = 22171, depth = 26.3396 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54546, files = 60, pages = 26980, users = 3245, depth = 3.692247 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379210, files = 0, pages = 96570, users = 94286, depth = 219.7479 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230873, files = 6, pages = 26589, users = 14414, depth = 17.43362 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10561, edits = 96411, files = 0, pages = 23945, users = 17406, depth = 6.466562 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10523, edits = 328091, files = 1705, pages = 72625, users = 34312, depth = 157.3404 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100435, files = 0, pages = 18603, users = 9923, depth = 3.319443 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184711, files = 0, pages = 27146, users = 13063, depth = 17.59784 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271937, files = 192, pages = 42035, users = 29440, depth = 61.93696 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10210, edits = 194682, files = 0, pages = 21521, users = 7231, depth = 11.10232 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149642, files = 0, pages = 13882, users = 16805, depth = 1.479876 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2120, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30297, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9443, edits = 281228, files = 1101, pages = 33298, users = 36124, depth = 53.89882 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10785, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295687, files = 403, pages = 21414, users = 19348, depth = 27.88305 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8548, edits = 83700, files = 0, pages = 14811, users = 13706, depth = 3.033729 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8371, edits = 130668, files = 87, pages = 17597, users = 25237, depth = 9.019922 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8348, edits = 237936, files = 0, pages = 25561, users = 32004, depth = 39.57587 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96659, files = 0, pages = 16558, users = 15398, depth = 5.756379 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722895, files = 54, pages = 68832, users = 29494, depth = 606.0513 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139337, files = 0, pages = 26030, users = 11747, depth = 30.33442 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24585, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320577, files = 571, pages = 20397, users = 25777, depth = 44.61715 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153223, files = 0, pages = 13440, users = 16550, depth = 7.499781 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95949, files = 0, pages = 16874, users = 5381, depth = 9.446736 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496459, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20109 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150874, files = 0, pages = 30954, users = 14410, depth = 63.94568 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38485, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 19, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14230, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229029, files = 319, pages = 15594, users = 24663, depth = 32.1516 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 21, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13166, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26363, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182102, files = 38, pages = 43301, users = 6167, depth = 186.1484 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14656, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5510, edits = 308117, files = 185, pages = 20342, users = 17995, depth = 109.7535 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5496, edits = 199375, files = 6, pages = 11731, users = 13669, depth = 21.87334 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138398, files = 0, pages = 16616, users = 13195, depth = 34.39542 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 30, admins = 3, articles = 5432, edits = 185882, files = 0, pages = 8721, users = 15386, depth = 7.814106 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5404, edits = 68728, files = 49, pages = 10531, users = 15730, depth = 5.874353 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153623, files = 282, pages = 14872, users = 19710, depth = 33.75238 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5177, edits = 26780, files = 0, pages = 5717, users = 1272, depth = 0.05096519 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120680, files = 9, pages = 17058, users = 13759, depth = 37.90854 }, ['ay'] = { pos = 201, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95534, files = 0, pages = 8627, users = 15290, depth = 5.673765 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5028, edits = 117736, files = 1, pages = 9542, users = 12015, depth = 9.944946 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 36, admins = 2, articles = 4838, edits = 120422, files = 0, pages = 11142, users = 16366, depth = 18.35031 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12305, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277536, files = 1146, pages = 18910, users = 20122, depth = 132.5755 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76995, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51546 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65469, files = 0, pages = 14063, users = 2257, depth = 21.37114 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4305, edits = 86533, files = 10, pages = 12987, users = 9753, depth = 27.09981 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4175, edits = 37928, files = 0, pages = 6663, users = 9100, depth = 2.021519 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12497, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94788, files = 0, pages = 12329, users = 15352, depth = 31.91526 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12180, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32034, files = 0, pages = 10574, users = 5979, depth = 9.135718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13161, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18470, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117551, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8588, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7156, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59676, files = 0, pages = 10942, users = 7862, depth = 25.89428 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3366, edits = 115729, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.512 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43347, files = 0, pages = 11148, users = 8056, depth = 20.88985 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142744, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43317 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85747, files = 0, pages = 9331, users = 11086, depth = 30.43538 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 18, admins = 3, articles = 3307, edits = 237334, files = 3, pages = 19153, users = 5470, depth = 284.5077 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11752, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110056, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63054 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23282, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2971, edits = 82078, files = 0, pages = 14260, users = 13273, depth = 83.10226 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2792, edits = 67705, files = 0, pages = 6573, users = 12613, depth = 18.89033 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13770, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2587, edits = 88777, files = 0, pages = 5922, users = 13328, depth = 24.91328 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73032, files = 0, pages = 8812, users = 7548, depth = 48.51575 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 21, admins = 1, articles = 2454, edits = 96418, files = 0, pages = 5520, users = 14979, depth = 27.26554 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1875, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2080, edits = 89374, files = 0, pages = 4945, users = 13720, depth = 34.29 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54068, files = 34, pages = 11554, users = 3253, depth = 97.65553 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106179, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6225 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84849, files = 0, pages = 11790, users = 9239, depth = 163.2286 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9699, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45520, files = 3, pages = 5067, users = 10177, depth = 23.69403 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30235, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 58, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1902, edits = 41546, files = 12, pages = 5319, users = 9189, depth = 25.20973 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1864, edits = 64066, files = 0, pages = 11513, users = 8483, depth = 149.1118 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18708, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7167, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89505, files = 4, pages = 4879, users = 11449, depth = 68.85719 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104407, files = 0, pages = 5366, users = 13865, depth = 98.51501 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1626, edits = 99935, files = 1, pages = 8576, users = 4875, depth = 212.893 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10792, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17393, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.061406 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7929, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66390, files = 0, pages = 3906, users = 8883, depth = 43.54111 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26717, files = 0, pages = 4805, users = 7125, depth = 31.72285 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12102, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86593, files = 0, pages = 5675, users = 12304, depth = 156.3067 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111630, files = 0, pages = 5711, users = 14936, depth = 222.8111 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1275, edits = 35379, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21252 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50163, files = 0, pages = 14611, users = 7767, depth = 382.8042 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1262, edits = 9788, files = 0, pages = 2549, users = 2820, depth = 3.993581 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33442, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.44595 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53057, files = 0, pages = 3008, users = 6823, depth = 38.09573 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 23, admins = 2, articles = 1165, edits = 82547, files = 0, pages = 5560, users = 22939, depth = 211.2965 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61193, files = 9, pages = 7678, users = 9267, depth = 250.613 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85060, files = 0, pages = 2055, users = 1159, depth = 30.00069 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37880, files = 0, pages = 3726, users = 9384, depth = 59.92207 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42498, files = 0, pages = 3261, users = 9581, depth = 55.40937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35691, files = 0, pages = 3575, users = 1586, depth = 58.67674 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21675, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35304, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.89233 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 27, admins = 2, articles = 941, edits = 26559, files = 0, pages = 1303, users = 445, depth = 3.016513 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9307, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10412, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 21, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17632, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8659, files = 0, pages = 1623, users = 1522, depth = 4.241286 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28346, files = 0, pages = 4236, users = 9377, depth = 110.683 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 862, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9173, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16914, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12335, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14346, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 479, edits = 35112, files = 0, pages = 2031, users = 9409, depth = 181.4922 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 21, admins = 0, articles = 462, edits = 24130, files = 0, pages = 2405, users = 7816, depth = 177.4614 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11996, files = 0, pages = 3067, users = 5932, depth = 131.5967 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 377, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7901, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13183, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 8, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12231, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9149, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 17, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4061, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282065, admins = 3755, articles = 59169771, edits = 3197577098, files = 2762669, pages = 244358801, users = 103222498, depth = 128.181, date = '@1658260843' }, } return info nxbxmykau9wbgtp0ej5spdpbj8d6njn 4162066 4162015 2022-07-19T22:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113785, admins = 1032, articles = 6546215, edits = 1101317247, files = 897752, pages = 56492475, users = 44102578, depth = 1134.873 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877003, files = 0, pages = 11232103, users = 92460, depth = 2.157409 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17284, admins = 193, articles = 2707753, edits = 223135849, files = 128400, pages = 7478668, users = 3962136, depth = 92.62547 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551266, edits = 50774717, files = 0, pages = 6114702, users = 828668, depth = 16.19939 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16990, admins = 159, articles = 2439115, edits = 194982469, files = 68924, pages = 12112285, users = 4425449, depth = 253.1877 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095595, edits = 62309838, files = 20, pages = 4459969, users = 1219903, depth = 17.78453 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837938, edits = 123871735, files = 237294, pages = 7412359, users = 3217808, depth = 153.7282 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13511, admins = 63, articles = 1790046, edits = 144401304, files = 0, pages = 7694207, users = 6595467, depth = 204.1716 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763436, edits = 128136209, files = 140075, pages = 7472716, users = 2274107, depth = 179.7367 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590215, edits = 7085244, files = 1472, pages = 1992201, users = 186632, depth = 0.2272646 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529441, edits = 67418478, files = 262, pages = 3548608, users = 1181981, depth = 33.11311 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334447, edits = 90362597, files = 33123, pages = 3944650, users = 1957140, depth = 87.64479 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291305, edits = 72468364, files = 60390, pages = 7094143, users = 3243147, depth = 206.287 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274355, edits = 68823679, files = 24405, pages = 19370643, users = 873196, depth = 716.46 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284873, files = 42, pages = 2881699, users = 52676, depth = 3.553544 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175407, edits = 58652079, files = 49538, pages = 7772659, users = 2279214, depth = 237.7188 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1174326, edits = 36515717, files = 110445, pages = 4089679, users = 634778, depth = 55.02951 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 55, articles = 1093701, edits = 63849965, files = 58314, pages = 5387358, users = 2781127, depth = 182.6595 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5306, admins = 34, articles = 920220, edits = 35099820, files = 81486, pages = 5322991, users = 1135683, depth = 150.9448 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704716, edits = 30405339, files = 15417, pages = 1758750, users = 424076, depth = 38.67468 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660754, edits = 25081976, files = 36019, pages = 3980241, users = 309196, depth = 159.0431 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625155, edits = 21368851, files = 47184, pages = 3259818, users = 1339920, depth = 116.4294 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596134, edits = 32944658, files = 12654, pages = 2718498, users = 745089, depth = 153.6059 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594223, edits = 22698053, files = 5, pages = 1693832, users = 557052, depth = 45.88766 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1579, admins = 30, articles = 534408, edits = 20554459, files = 69433, pages = 1405118, users = 518469, depth = 38.83242 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508360, edits = 25053140, files = 8365, pages = 1445364, users = 508361, depth = 58.88776 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2079, admins = 32, articles = 506913, edits = 21443612, files = 1, pages = 1396398, users = 583591, depth = 47.28236 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501693, edits = 28076876, files = 37431, pages = 2353916, users = 1412794, depth = 162.5804 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 477963, edits = 8659986, files = 314, pages = 904522, users = 30466, depth = 7.62549 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456764, edits = 41239209, files = 10239, pages = 4644040, users = 175531, depth = 746.2664 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432046, edits = 14971582, files = 116376, pages = 2616094, users = 589810, depth = 146.2442 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3126973, files = 362, pages = 1062409, users = 53622, depth = 6.301023 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417444, edits = 3521532, files = 6061, pages = 564283, users = 42841, depth = 0.7721844 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 311, admins = 12, articles = 396236, edits = 8978933, files = 0, pages = 822635, users = 137983, depth = 12.63985 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359209, edits = 5605662, files = 19613, pages = 1040052, users = 297186, depth = 19.36294 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 349, admins = 16, articles = 321999, edits = 7640963, files = 10703, pages = 709863, users = 198615, depth = 15.61793 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3099, admins = 32, articles = 319105, edits = 34263497, files = 73538, pages = 1334064, users = 989698, depth = 259.8273 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292783, edits = 8462197, files = 11300, pages = 987232, users = 123251, depth = 48.22286 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283055, edits = 11440338, files = 549, pages = 630842, users = 310279, depth = 27.3781 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 734, admins = 25, articles = 282731, edits = 11178489, files = 0, pages = 906118, users = 433787, depth = 59.97454 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519945, files = 244, pages = 570434, users = 37538, depth = 4.914299 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241313, edits = 7389363, files = 0, pages = 548040, users = 220640, depth = 21.78399 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231848, edits = 3049685, files = 10536, pages = 587089, users = 120369, depth = 12.19524 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 433, admins = 33, articles = 229015, edits = 6155426, files = 756, pages = 540905, users = 167422, depth = 21.1063 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225468, edits = 2443031, files = 177, pages = 384921, users = 16035, depth = 3.174336 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220276, edits = 4153394, files = 3233, pages = 644685, users = 120012, depth = 23.9161 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214201, edits = 8327394, files = 36, pages = 696543, users = 1217717, depth = 60.62174 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212565, edits = 6414770, files = 20929, pages = 444482, users = 276677, depth = 17.17942 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 211751, edits = 9558469, files = 18489, pages = 628598, users = 367092, depth = 58.92746 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203533, edits = 6625578, files = 23834, pages = 499020, users = 165779, depth = 27.9842 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 233, admins = 8, articles = 186596, edits = 6126924, files = 1334, pages = 470755, users = 127716, depth = 30.18323 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185420, edits = 6527862, files = 23712, pages = 508492, users = 250332, depth = 38.97376 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177050, edits = 5709544, files = 8334, pages = 438704, users = 213039, depth = 28.42449 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173289, edits = 4972323, files = 12434, pages = 987449, users = 148310, depth = 111.1532 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385723, files = 16, pages = 372192, users = 121314, depth = 15.12867 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161819, edits = 4383963, files = 14830, pages = 459417, users = 142506, depth = 32.27459 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152691, edits = 2702958, files = 2077, pages = 665118, users = 75441, depth = 45.76966 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152024, edits = 5580233, files = 3577, pages = 1184955, users = 705016, depth = 217.4046 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149090, edits = 10186085, files = 27278, pages = 969285, users = 427952, depth = 318.0482 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147453, edits = 3452844, files = 8060, pages = 464445, users = 206637, depth = 34.35833 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684400, files = 0, pages = 275590, users = 157399, depth = 13.65348 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 129, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090931, files = 11264, pages = 274060, users = 73332, depth = 43.01502 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692919, files = 0, pages = 228260, users = 106122, depth = 9.303836 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129485, edits = 4781312, files = 8676, pages = 523537, users = 102846, depth = 84.58002 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125698, edits = 1847975, files = 2623, pages = 283078, users = 242561, depth = 10.23369 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125252, edits = 5986759, files = 15211, pages = 984175, users = 381479, depth = 286.061 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269807, files = 0, pages = 254383, users = 32235, depth = 14.97885 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114622, edits = 3649380, files = 25463, pages = 465668, users = 107499, depth = 73.50803 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107560, edits = 1306110, files = 485, pages = 262349, users = 35925, depth = 10.31048 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103968, edits = 2508831, files = 9610, pages = 372108, users = 151231, depth = 44.84626 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751344, files = 2978, pages = 215799, users = 102374, depth = 4.091537 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045295, files = 3, pages = 245049, users = 28688, depth = 10.69659 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412696, files = 5456, pages = 367526, users = 143952, depth = 87.62437 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87477, edits = 2306557, files = 924, pages = 156221, users = 48167, depth = 9.118147 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85900, edits = 2459922, files = 4725, pages = 262759, users = 143231, depth = 39.68549 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85146, edits = 2134248, files = 19140, pages = 283442, users = 145080, depth = 40.83947 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989566, files = 0, pages = 162043, users = 48804, depth = 5.31297 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81474, edits = 422143, files = 2688, pages = 111133, users = 32968, depth = 0.5033748 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78810, edits = 3698656, files = 6953, pages = 487054, users = 162480, depth = 203.7717 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78573, edits = 2321188, files = 1884, pages = 225852, users = 75893, depth = 36.10949 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77425, edits = 3585609, files = 13186, pages = 304990, users = 113889, depth = 101.5607 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230375, files = 2269, pages = 146658, users = 54626, depth = 8.077307 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848674, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77716 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72165, edits = 1999383, files = 5401, pages = 141263, users = 69814, depth = 12.97613 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69540, edits = 1591665, files = 5430, pages = 177297, users = 53655, depth = 21.55619 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099613, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.38815 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802833, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.4270724 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855175, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361591 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605747, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.83825 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627927, files = 545, pages = 97366, users = 28280, depth = 2.238133 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389806, files = 2366, pages = 131354, users = 54921, depth = 24.2665 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145960, files = 1454, pages = 169529, users = 35261, depth = 22.30397 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93854, files = 0, pages = 63092, users = 2160, depth = 0.004656826 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56961, edits = 1059879, files = 1115, pages = 95497, users = 52286, depth = 5.079776 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55825, edits = 347369, files = 0, pages = 69090, users = 21650, depth = 0.2838787 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54599, edits = 1756507, files = 3218, pages = 141176, users = 86344, depth = 31.28417 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53820, edits = 1090895, files = 565, pages = 109063, users = 51546, depth = 10.53835 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52759, edits = 1108714, files = 4437, pages = 121549, users = 37521, depth = 15.50692 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 56, admins = 2, articles = 49514, edits = 748784, files = 537, pages = 97583, users = 31079, depth = 7.231968 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 82, admins = 8, articles = 49026, edits = 1081341, files = 7556, pages = 149654, users = 43268, depth = 30.44102 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951215, files = 1897, pages = 233385, users = 123031, depth = 164.6147 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294169, files = 136, pages = 55366, users = 78428, depth = 0.4818182 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42068, edits = 957761, files = 1599, pages = 183936, users = 50997, depth = 59.21825 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42022, edits = 1833380, files = 1499, pages = 128151, users = 68027, depth = 60.10019 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40553, edits = 861416, files = 690, pages = 146709, users = 94697, depth = 40.23456 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 25, admins = 3, articles = 40159, edits = 487060, files = 209, pages = 60541, users = 24838, depth = 2.072338 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38231, edits = 606788, files = 1570, pages = 133846, users = 42073, depth = 28.35648 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551589, files = 168, pages = 59134, users = 24746, depth = 4.917622 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990322, files = 0, pages = 48797, users = 33534, depth = 4.434526 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065502, files = 1258, pages = 103296, users = 58371, depth = 50.20013 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829966, files = 1320, pages = 116387, users = 63233, depth = 51.21345 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 76, admins = 3, articles = 29935, edits = 823716, files = 0, pages = 117158, users = 68653, depth = 59.69102 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28947, edits = 1013562, files = 571, pages = 69602, users = 92113, depth = 28.72429 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103372, files = 2592, pages = 129708, users = 75705, depth = 108.9699 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41225, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23448, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641591, files = 4, pages = 37686, users = 44554, depth = 5.88716 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23506, edits = 109748, files = 0, pages = 28539, users = 2994, depth = 0.1763008 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21293, edits = 704530, files = 1475, pages = 97635, users = 77598, depth = 92.75713 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15056, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19570, edits = 184772, files = 0, pages = 36456, users = 17019, depth = 3.773454 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176745, files = 0, pages = 39302, users = 17752, depth = 4.622394 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17978, edits = 507892, files = 3129, pages = 79487, users = 58060, depth = 74.79453 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24103, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 96, admins = 4, articles = 16859, edits = 159653, files = 0, pages = 30132, users = 18185, depth = 3.284155 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16025, edits = 230616, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71699 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15994, edits = 522212, files = 165, pages = 59509, users = 22514, depth = 64.9573 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15892, edits = 566568, files = 347, pages = 32182, users = 25539, depth = 18.49797 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15742, edits = 460250, files = 125, pages = 71384, users = 30968, depth = 80.55241 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89121, files = 0, pages = 31314, users = 18902, depth = 2.938399 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200519, files = 0, pages = 19593, users = 12224, depth = 0.7582271 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15386, edits = 578035, files = 1062, pages = 44145, users = 45271, depth = 45.74764 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15360, edits = 391696, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01472 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239810, files = 145, pages = 56212, users = 15699, depth = 30.8738 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371377, files = 1765, pages = 45895, users = 39026, depth = 34.0906 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15030, edits = 282492, files = 1715, pages = 53748, users = 27681, depth = 34.87801 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27632, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14525, edits = 119208, files = 112, pages = 29515, users = 5265, depth = 4.301635 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380917, files = 1765, pages = 47586, users = 22116, depth = 44.07175 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 39, admins = 3, articles = 13767, edits = 368546, files = 0, pages = 40243, users = 26816, depth = 33.87096 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213119, files = 462, pages = 30199, users = 14886, depth = 10.09688 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229347, files = 115, pages = 39200, users = 11700, depth = 20.17891 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453985, files = 623, pages = 65469, users = 26456, depth = 100.0463 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165614, files = 263, pages = 30392, users = 30003, depth = 8.697043 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 28, admins = 2, articles = 13122, edits = 50343, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.773599 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152029, files = 2739, pages = 35036, users = 23297, depth = 12.43737 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137191, files = 0, pages = 26463, users = 24043, depth = 6.381149 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232506, files = 865, pages = 32683, users = 19598, depth = 19.82371 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469103, files = 445, pages = 69992, users = 35263, depth = 163.999 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388009, files = 618, pages = 27203, users = 22171, depth = 26.3396 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54546, files = 60, pages = 26980, users = 3245, depth = 3.692247 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379211, files = 0, pages = 96571, users = 94287, depth = 219.7514 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230879, files = 6, pages = 26592, users = 14416, depth = 17.43882 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10562, edits = 96412, files = 0, pages = 23946, users = 17406, depth = 6.465136 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10523, edits = 328092, files = 1705, pages = 72625, users = 34312, depth = 157.3409 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100435, files = 0, pages = 18603, users = 9923, depth = 3.319443 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184711, files = 0, pages = 27146, users = 13063, depth = 17.59784 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271937, files = 192, pages = 42035, users = 29440, depth = 61.93696 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10210, edits = 194683, files = 0, pages = 21521, users = 7232, depth = 11.10238 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149642, files = 0, pages = 13882, users = 16805, depth = 1.479876 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2120, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30297, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9443, edits = 281228, files = 1101, pages = 33298, users = 36124, depth = 53.89882 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10786, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295687, files = 403, pages = 21414, users = 19348, depth = 27.88305 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8548, edits = 83700, files = 0, pages = 14811, users = 13706, depth = 3.033729 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8371, edits = 130668, files = 87, pages = 17597, users = 25238, depth = 9.019922 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8348, edits = 237937, files = 0, pages = 25561, users = 32004, depth = 39.57604 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96659, files = 0, pages = 16558, users = 15398, depth = 5.756379 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722905, files = 54, pages = 68829, users = 29494, depth = 606.0263 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139341, files = 0, pages = 26033, users = 11748, depth = 30.34173 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24585, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320577, files = 571, pages = 20397, users = 25778, depth = 44.61715 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153223, files = 0, pages = 13440, users = 16550, depth = 7.499781 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95950, files = 0, pages = 16874, users = 5381, depth = 9.446836 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496459, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20109 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150874, files = 0, pages = 30954, users = 14410, depth = 63.94568 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38486, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 19, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14231, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229032, files = 319, pages = 15594, users = 24664, depth = 32.15202 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 21, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13167, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 34, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26363, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182120, files = 38, pages = 43301, users = 6169, depth = 186.1668 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14657, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5515, edits = 308133, files = 185, pages = 20348, users = 17995, depth = 109.5427 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5496, edits = 199375, files = 6, pages = 11731, users = 13669, depth = 21.87334 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138398, files = 0, pages = 16616, users = 13195, depth = 34.39542 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185882, files = 0, pages = 8721, users = 15387, depth = 7.814106 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5405, edits = 68729, files = 49, pages = 10532, users = 15730, depth = 5.871707 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153623, files = 282, pages = 14872, users = 19710, depth = 33.75238 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5177, edits = 26780, files = 0, pages = 5717, users = 1272, depth = 0.05096519 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120680, files = 9, pages = 17058, users = 13759, depth = 37.90854 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5029, edits = 117738, files = 1, pages = 9543, users = 12015, depth = 9.940119 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95534, files = 0, pages = 8627, users = 15290, depth = 5.673765 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 36, admins = 2, articles = 4838, edits = 120422, files = 0, pages = 11142, users = 16366, depth = 18.35031 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12305, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277536, files = 1146, pages = 18910, users = 20122, depth = 132.5755 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76996, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51614 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65469, files = 0, pages = 14063, users = 2257, depth = 21.37114 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4306, edits = 86534, files = 10, pages = 12987, users = 9754, depth = 27.08129 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4175, edits = 37928, files = 0, pages = 6663, users = 9101, depth = 2.021519 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12497, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94788, files = 0, pages = 12329, users = 15353, depth = 31.91526 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12181, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32034, files = 0, pages = 10574, users = 5980, depth = 9.135718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13161, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18471, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117552, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8588, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7156, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59676, files = 0, pages = 10942, users = 7862, depth = 25.89428 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3366, edits = 115729, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.512 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43348, files = 0, pages = 11148, users = 8056, depth = 20.89034 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142744, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43317 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85747, files = 0, pages = 9331, users = 11086, depth = 30.43538 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 18, admins = 3, articles = 3307, edits = 237334, files = 3, pages = 19153, users = 5470, depth = 284.5077 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11752, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110056, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63054 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 26, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23283, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2973, edits = 82144, files = 0, pages = 14298, users = 13273, depth = 83.36565 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2792, edits = 67710, files = 0, pages = 6573, users = 12614, depth = 18.89173 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13771, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2588, edits = 88801, files = 0, pages = 5922, users = 13328, depth = 24.88583 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73032, files = 0, pages = 8812, users = 7548, depth = 48.51575 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 21, admins = 1, articles = 2454, edits = 96418, files = 0, pages = 5520, users = 14979, depth = 27.26554 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1875, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2080, edits = 89377, files = 0, pages = 4945, users = 13720, depth = 34.29115 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54077, files = 34, pages = 11554, users = 3253, depth = 97.67178 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106181, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6274 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84849, files = 0, pages = 11790, users = 9239, depth = 163.2286 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9700, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45520, files = 3, pages = 5067, users = 10177, depth = 23.69403 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30237, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 58, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1902, edits = 41546, files = 12, pages = 5319, users = 9190, depth = 25.20973 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1864, edits = 64066, files = 0, pages = 11513, users = 8483, depth = 149.1118 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18708, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7167, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89505, files = 4, pages = 4879, users = 11449, depth = 68.85719 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104408, files = 0, pages = 5366, users = 13866, depth = 98.51595 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1626, edits = 99935, files = 1, pages = 8576, users = 4875, depth = 212.893 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10792, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17393, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.061406 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7929, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66390, files = 0, pages = 3906, users = 8883, depth = 43.54111 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26717, files = 0, pages = 4805, users = 7125, depth = 31.72285 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12102, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86593, files = 0, pages = 5675, users = 12304, depth = 156.3067 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111630, files = 0, pages = 5711, users = 14936, depth = 222.8111 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1275, edits = 35379, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21252 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50175, files = 0, pages = 14614, users = 7767, depth = 382.9893 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1263, edits = 9789, files = 0, pages = 2550, users = 2821, depth = 3.986103 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33442, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.44595 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53057, files = 0, pages = 3008, users = 6823, depth = 38.09573 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 23, admins = 2, articles = 1165, edits = 82547, files = 0, pages = 5560, users = 22940, depth = 211.2965 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61193, files = 9, pages = 7678, users = 9267, depth = 250.613 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85060, files = 0, pages = 2055, users = 1159, depth = 30.00069 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37881, files = 0, pages = 3726, users = 9384, depth = 59.92365 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42498, files = 0, pages = 3261, users = 9582, depth = 55.40937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35691, files = 0, pages = 3575, users = 1586, depth = 58.67674 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21675, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35304, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.89233 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 27, admins = 2, articles = 941, edits = 26569, files = 0, pages = 1303, users = 446, depth = 3.017649 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9307, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10413, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 21, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17632, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8659, files = 0, pages = 1623, users = 1523, depth = 4.241286 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28346, files = 0, pages = 4236, users = 9377, depth = 110.683 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 862, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9173, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16914, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12335, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14346, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 479, edits = 35112, files = 0, pages = 2031, users = 9409, depth = 181.4922 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 21, admins = 0, articles = 462, edits = 24130, files = 0, pages = 2405, users = 7817, depth = 177.4614 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11996, files = 0, pages = 3067, users = 5932, depth = 131.5967 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 377, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7901, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13183, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 8, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12232, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 18, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9149, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4061, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282058, admins = 3755, articles = 59170523, edits = 3197617184, files = 2762674, pages = 244361130, users = 103223784, depth = 128.1803, date = '@1658268041' }, } return info phajxrug9wju55kxkvuobwzb6birk3u 4162079 4162066 2022-07-20T00:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114260, admins = 1032, articles = 6546227, edits = 1101333958, files = 897711, pages = 56493363, users = 44102907, depth = 1134.908 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877008, files = 0, pages = 11232103, users = 92461, depth = 2.15741 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17412, admins = 193, articles = 2707761, edits = 223136896, files = 128400, pages = 7478696, users = 3962167, depth = 92.62578 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551275, edits = 50774903, files = 0, pages = 6114720, users = 828674, depth = 16.19937 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16990, admins = 159, articles = 2439125, edits = 194984380, files = 68925, pages = 12112363, users = 4425512, depth = 253.19 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095596, edits = 62309986, files = 20, pages = 4459977, users = 1219913, depth = 17.78463 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837951, edits = 123873018, files = 237295, pages = 7412416, users = 3217832, depth = 153.7289 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13511, admins = 63, articles = 1790062, edits = 144403064, files = 0, pages = 7694248, users = 6595540, depth = 204.1711 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763436, edits = 128137164, files = 140075, pages = 7472766, users = 2274129, depth = 179.7399 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590490, edits = 7085928, files = 1472, pages = 1992884, users = 186643, depth = 0.2275914 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529440, edits = 67418802, files = 262, pages = 3548626, users = 1181994, depth = 33.11376 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334442, edits = 90363442, files = 33124, pages = 3944657, users = 1957170, depth = 87.64692 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291313, edits = 72468742, files = 60393, pages = 7094176, users = 3243158, depth = 206.2863 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274360, edits = 68823791, files = 24405, pages = 19370650, users = 873200, depth = 716.4555 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284874, files = 42, pages = 2881699, users = 52676, depth = 3.553545 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175411, edits = 58652810, files = 49539, pages = 7772701, users = 2279244, depth = 237.7215 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1174330, edits = 36516003, files = 110445, pages = 4089721, users = 634791, depth = 55.03043 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 55, articles = 1093710, edits = 63850519, files = 58316, pages = 5387444, users = 2781169, depth = 182.6617 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5306, admins = 34, articles = 920233, edits = 35100625, files = 81485, pages = 5323021, users = 1135696, depth = 150.9443 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704723, edits = 30405562, files = 15420, pages = 1758768, users = 424078, depth = 38.67461 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660756, edits = 25082043, files = 36019, pages = 3980246, users = 309201, depth = 159.0426 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625156, edits = 21368963, files = 47184, pages = 3259826, users = 1339930, depth = 116.43 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596111, edits = 32945103, files = 12654, pages = 2718473, users = 745094, depth = 153.621 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594224, edits = 22698204, files = 5, pages = 1693837, users = 557055, depth = 45.88801 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1579, admins = 30, articles = 534409, edits = 20554755, files = 69434, pages = 1405121, users = 518472, depth = 38.83293 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508364, edits = 25053292, files = 8366, pages = 1445372, users = 508364, depth = 58.88737 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2079, admins = 32, articles = 506914, edits = 21443676, files = 1, pages = 1396401, users = 583597, depth = 47.28242 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501712, edits = 28077139, files = 37431, pages = 2353957, users = 1412810, depth = 162.5707 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 477977, edits = 8660040, files = 314, pages = 904536, users = 30467, depth = 7.624972 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456764, edits = 41239219, files = 10239, pages = 4644042, users = 175535, depth = 746.2669 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432046, edits = 14971665, files = 116376, pages = 2616100, users = 589814, depth = 146.2455 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3126974, files = 362, pages = 1062409, users = 53623, depth = 6.301024 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417444, edits = 3521532, files = 6061, pages = 564283, users = 42841, depth = 0.7721844 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 311, admins = 12, articles = 396239, edits = 8978966, files = 0, pages = 822640, users = 137984, depth = 12.63975 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359209, edits = 5605676, files = 19613, pages = 1040052, users = 297188, depth = 19.36299 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 349, admins = 16, articles = 322003, edits = 7640996, files = 10703, pages = 709871, users = 198617, depth = 15.61775 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3099, admins = 32, articles = 319107, edits = 34263721, files = 73539, pages = 1334085, users = 989715, depth = 259.8314 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292784, edits = 8462220, files = 11300, pages = 987235, users = 123252, depth = 48.22279 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283055, edits = 11440400, files = 549, pages = 630846, users = 310280, depth = 27.3787 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 712, admins = 25, articles = 282731, edits = 11178513, files = 0, pages = 906117, users = 433788, depth = 59.97454 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519948, files = 244, pages = 570434, users = 37538, depth = 4.914309 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241314, edits = 7389390, files = 0, pages = 548046, users = 220641, depth = 21.78435 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231848, edits = 3049688, files = 10536, pages = 587090, users = 120370, depth = 12.1953 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 433, admins = 33, articles = 229020, edits = 6155494, files = 756, pages = 540914, users = 167424, depth = 21.1058 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225468, edits = 2443031, files = 177, pages = 384921, users = 16035, depth = 3.174336 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220276, edits = 4153406, files = 3233, pages = 644685, users = 120014, depth = 23.91617 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214204, edits = 8327565, files = 36, pages = 696560, users = 1217739, depth = 60.62332 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212566, edits = 6414785, files = 20929, pages = 444483, users = 276683, depth = 17.17926 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1047, admins = 22, articles = 211752, edits = 9558547, files = 18489, pages = 628601, users = 367096, depth = 58.92768 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203533, edits = 6625621, files = 23834, pages = 499022, users = 165779, depth = 27.98465 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 233, admins = 8, articles = 186596, edits = 6126987, files = 1334, pages = 470760, users = 127717, depth = 30.18428 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185420, edits = 6527898, files = 23712, pages = 508494, users = 250337, depth = 38.97431 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177050, edits = 5709569, files = 8334, pages = 438704, users = 213042, depth = 28.42462 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173289, edits = 4972334, files = 12434, pages = 987450, users = 148314, depth = 111.1537 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385734, files = 16, pages = 372194, users = 121314, depth = 15.12892 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161819, edits = 4383965, files = 14830, pages = 459417, users = 142506, depth = 32.27461 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152692, edits = 2702998, files = 2077, pages = 665121, users = 75444, depth = 45.76989 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152025, edits = 5580240, files = 3577, pages = 1184957, users = 705017, depth = 217.4021 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149090, edits = 10186134, files = 27278, pages = 969288, users = 427954, depth = 318.0511 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147453, edits = 3452861, files = 8060, pages = 464447, users = 206639, depth = 34.35879 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684423, files = 0, pages = 275590, users = 157399, depth = 13.65357 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090960, files = 11264, pages = 274060, users = 73334, depth = 43.01513 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692922, files = 0, pages = 228260, users = 106123, depth = 9.303843 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129485, edits = 4781331, files = 8676, pages = 523539, users = 102848, depth = 84.58091 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125698, edits = 1847980, files = 2623, pages = 283078, users = 242564, depth = 10.23372 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125253, edits = 5986802, files = 15211, pages = 984179, users = 381482, depth = 286.0593 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269807, files = 0, pages = 254383, users = 32235, depth = 14.97885 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114622, edits = 3649384, files = 25463, pages = 465668, users = 107499, depth = 73.50811 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107560, edits = 1306111, files = 485, pages = 262349, users = 35926, depth = 10.31049 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103968, edits = 2508833, files = 9610, pages = 372108, users = 151233, depth = 44.84629 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751344, files = 2978, pages = 215799, users = 102375, depth = 4.091537 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045295, files = 3, pages = 245049, users = 28688, depth = 10.69659 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412699, files = 5456, pages = 367526, users = 143954, depth = 87.62444 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87477, edits = 2306559, files = 924, pages = 156221, users = 48167, depth = 9.118155 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85901, edits = 2459925, files = 4725, pages = 262760, users = 143231, depth = 39.68446 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85146, edits = 2134248, files = 19140, pages = 283442, users = 145081, depth = 40.83947 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989567, files = 0, pages = 162043, users = 48804, depth = 5.312975 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81474, edits = 422144, files = 2688, pages = 111133, users = 32968, depth = 0.503376 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78810, edits = 3698659, files = 6953, pages = 487055, users = 162481, depth = 203.7724 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78573, edits = 2321200, files = 1884, pages = 225844, users = 75893, depth = 36.10704 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77425, edits = 3585611, files = 13186, pages = 304990, users = 113889, depth = 101.5608 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230375, files = 2269, pages = 146658, users = 54627, depth = 8.077307 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848674, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77716 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72165, edits = 1999384, files = 5401, pages = 141263, users = 69815, depth = 12.97614 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69540, edits = 1591667, files = 5430, pages = 177297, users = 53655, depth = 21.55621 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099613, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.38815 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802833, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.4270724 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855175, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361591 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605748, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.838254 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627928, files = 545, pages = 97366, users = 28280, depth = 2.238137 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389806, files = 2366, pages = 131354, users = 54921, depth = 24.2665 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145963, files = 1454, pages = 169529, users = 35261, depth = 22.30403 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93854, files = 0, pages = 63092, users = 2160, depth = 0.004656826 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56962, edits = 1060029, files = 1115, pages = 95500, users = 52287, depth = 5.080685 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55826, edits = 347373, files = 0, pages = 69091, users = 21650, depth = 0.2838678 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54599, edits = 1756516, files = 3218, pages = 141176, users = 86344, depth = 31.28433 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53820, edits = 1090898, files = 565, pages = 109063, users = 51546, depth = 10.53838 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52759, edits = 1108714, files = 4437, pages = 121549, users = 37521, depth = 15.50692 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 57, admins = 2, articles = 49514, edits = 748784, files = 537, pages = 97583, users = 31079, depth = 7.231968 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 82, admins = 8, articles = 49026, edits = 1081341, files = 7556, pages = 149654, users = 43268, depth = 30.44102 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951215, files = 1897, pages = 233385, users = 123033, depth = 164.6147 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294169, files = 136, pages = 55366, users = 78428, depth = 0.4818182 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42067, edits = 957778, files = 1599, pages = 183936, users = 50998, depth = 59.22296 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42023, edits = 1833396, files = 1499, pages = 128152, users = 68027, depth = 60.09739 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40553, edits = 861417, files = 690, pages = 146709, users = 94697, depth = 40.23461 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 27, admins = 3, articles = 40159, edits = 487060, files = 209, pages = 60541, users = 24839, depth = 2.072338 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38231, edits = 606788, files = 1570, pages = 133846, users = 42073, depth = 28.35648 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551589, files = 168, pages = 59134, users = 24747, depth = 4.917622 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990323, files = 0, pages = 48797, users = 33534, depth = 4.43453 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065502, files = 1258, pages = 103296, users = 58371, depth = 50.20013 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829966, files = 1320, pages = 116387, users = 63236, depth = 51.21345 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 76, admins = 3, articles = 29935, edits = 823716, files = 0, pages = 117158, users = 68653, depth = 59.69102 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28948, edits = 1013569, files = 571, pages = 69605, users = 92114, depth = 28.7241 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103374, files = 2592, pages = 129708, users = 75707, depth = 108.9701 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41225, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23448, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641591, files = 4, pages = 37686, users = 44554, depth = 5.88716 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23506, edits = 109748, files = 0, pages = 28539, users = 2994, depth = 0.1763008 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21293, edits = 704532, files = 1475, pages = 97635, users = 77598, depth = 92.75739 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15056, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19570, edits = 184772, files = 0, pages = 36456, users = 17019, depth = 3.773454 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176745, files = 0, pages = 39302, users = 17752, depth = 4.622394 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17978, edits = 507894, files = 3129, pages = 79487, users = 58062, depth = 74.79483 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24103, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 96, admins = 4, articles = 16860, edits = 159661, files = 0, pages = 30133, users = 18188, depth = 3.283821 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 25, admins = 5, articles = 16025, edits = 230616, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71699 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15995, edits = 522225, files = 165, pages = 59520, users = 22514, depth = 64.96864 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15894, edits = 566588, files = 347, pages = 32186, users = 25539, depth = 18.49621 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15742, edits = 460250, files = 125, pages = 71384, users = 30968, depth = 80.55241 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89121, files = 0, pages = 31314, users = 18902, depth = 2.938399 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200519, files = 0, pages = 19593, users = 12224, depth = 0.7582271 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15385, edits = 578040, files = 1062, pages = 44145, users = 45271, depth = 45.75717 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15360, edits = 391696, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01472 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239810, files = 145, pages = 56212, users = 15699, depth = 30.8738 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371377, files = 1765, pages = 45895, users = 39027, depth = 34.0906 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15030, edits = 282493, files = 1715, pages = 53748, users = 27681, depth = 34.87814 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27632, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14526, edits = 119212, files = 112, pages = 29516, users = 5265, depth = 4.301042 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380923, files = 1765, pages = 47586, users = 22116, depth = 44.07244 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 39, admins = 3, articles = 13767, edits = 368546, files = 0, pages = 40243, users = 26817, depth = 33.87096 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213119, files = 462, pages = 30199, users = 14886, depth = 10.09688 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229347, files = 115, pages = 39200, users = 11700, depth = 20.17891 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453985, files = 623, pages = 65469, users = 26456, depth = 100.0463 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165614, files = 263, pages = 30392, users = 30003, depth = 8.697043 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 28, admins = 2, articles = 13122, edits = 50343, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.773599 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152029, files = 2739, pages = 35036, users = 23297, depth = 12.43737 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137191, files = 0, pages = 26463, users = 24044, depth = 6.381149 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232506, files = 865, pages = 32683, users = 19598, depth = 19.82371 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469103, files = 445, pages = 69992, users = 35263, depth = 163.999 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388009, files = 618, pages = 27203, users = 22171, depth = 26.3396 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54546, files = 60, pages = 26980, users = 3245, depth = 3.692247 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379211, files = 0, pages = 96571, users = 94287, depth = 219.7514 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230879, files = 6, pages = 26592, users = 14416, depth = 17.43882 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10562, edits = 96412, files = 0, pages = 23946, users = 17406, depth = 6.465136 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10523, edits = 328092, files = 1705, pages = 72625, users = 34313, depth = 157.3409 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100435, files = 0, pages = 18603, users = 9923, depth = 3.319443 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184711, files = 0, pages = 27146, users = 13063, depth = 17.59784 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271938, files = 192, pages = 42036, users = 29441, depth = 61.93961 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10210, edits = 194683, files = 0, pages = 21521, users = 7232, depth = 11.10238 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149642, files = 0, pages = 13882, users = 16805, depth = 1.479876 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2120, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30297, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9443, edits = 281228, files = 1101, pages = 33298, users = 36124, depth = 53.89882 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10786, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295687, files = 403, pages = 21414, users = 19348, depth = 27.88305 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8548, edits = 83701, files = 0, pages = 14811, users = 13707, depth = 3.033766 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8371, edits = 130668, files = 87, pages = 17597, users = 25241, depth = 9.019922 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8348, edits = 237942, files = 0, pages = 25561, users = 32005, depth = 39.57687 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96659, files = 0, pages = 16558, users = 15398, depth = 5.756379 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722905, files = 54, pages = 68829, users = 29494, depth = 606.0263 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139352, files = 0, pages = 26033, users = 11748, depth = 30.34413 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24586, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320577, files = 571, pages = 20397, users = 25778, depth = 44.61715 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153223, files = 0, pages = 13440, users = 16550, depth = 7.499781 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95950, files = 0, pages = 16874, users = 5381, depth = 9.446836 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496459, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20109 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150874, files = 0, pages = 30954, users = 14410, depth = 63.94568 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38486, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 19, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14231, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229034, files = 319, pages = 15594, users = 24664, depth = 32.1523 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 21, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13167, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 34, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26363, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182122, files = 38, pages = 43301, users = 6169, depth = 186.1689 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14657, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5518, edits = 308142, files = 185, pages = 20351, users = 17996, depth = 109.4107 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5497, edits = 199382, files = 6, pages = 11732, users = 13669, depth = 21.86429 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138398, files = 0, pages = 16616, users = 13196, depth = 34.39542 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185883, files = 0, pages = 8721, users = 15387, depth = 7.814148 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5405, edits = 68729, files = 49, pages = 10532, users = 15730, depth = 5.871707 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153623, files = 282, pages = 14872, users = 19710, depth = 33.75238 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5177, edits = 26780, files = 0, pages = 5717, users = 1272, depth = 0.05096519 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120680, files = 9, pages = 17058, users = 13759, depth = 37.90854 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5029, edits = 117738, files = 1, pages = 9543, users = 12015, depth = 9.940119 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95534, files = 0, pages = 8627, users = 15291, depth = 5.673765 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 36, admins = 2, articles = 4838, edits = 120422, files = 0, pages = 11142, users = 16367, depth = 18.35031 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12306, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277536, files = 1146, pages = 18910, users = 20122, depth = 132.5755 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76996, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51614 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65478, files = 0, pages = 14068, users = 2257, depth = 21.38877 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4306, edits = 86534, files = 10, pages = 12987, users = 9754, depth = 27.08129 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4175, edits = 37929, files = 0, pages = 6664, users = 9101, depth = 2.022895 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12497, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94788, files = 0, pages = 12329, users = 15353, depth = 31.91526 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12184, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32034, files = 0, pages = 10574, users = 5980, depth = 9.135718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13161, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18471, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117552, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8588, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7157, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59676, files = 0, pages = 10942, users = 7862, depth = 25.89428 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3366, edits = 115732, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.51261 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43348, files = 0, pages = 11148, users = 8056, depth = 20.89034 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 25, admins = 1, articles = 3325, edits = 142744, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43317 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85747, files = 0, pages = 9331, users = 11087, depth = 30.43538 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237335, files = 3, pages = 19154, users = 5471, depth = 284.53 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11752, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110056, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63054 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23283, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2973, edits = 82144, files = 0, pages = 14298, users = 13273, depth = 83.36565 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2792, edits = 67712, files = 0, pages = 6573, users = 12614, depth = 18.89229 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13771, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2588, edits = 88817, files = 0, pages = 5922, users = 13328, depth = 24.89031 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73032, files = 0, pages = 8812, users = 7548, depth = 48.51575 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 21, admins = 1, articles = 2454, edits = 96418, files = 0, pages = 5520, users = 14979, depth = 27.26554 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1875, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2080, edits = 89378, files = 0, pages = 4945, users = 13720, depth = 34.29153 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54077, files = 34, pages = 11554, users = 3253, depth = 97.67178 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106181, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6274 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84849, files = 0, pages = 11790, users = 9239, depth = 163.2286 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9700, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45520, files = 3, pages = 5067, users = 10179, depth = 23.69403 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30237, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 56, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1902, edits = 41546, files = 12, pages = 5319, users = 9190, depth = 25.20973 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1865, edits = 64070, files = 0, pages = 11515, users = 8483, depth = 148.9662 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18709, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7167, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89505, files = 4, pages = 4879, users = 11449, depth = 68.85719 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104408, files = 0, pages = 5366, users = 13866, depth = 98.51595 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1626, edits = 99935, files = 1, pages = 8576, users = 4875, depth = 212.893 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10792, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17393, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.061406 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7929, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66390, files = 0, pages = 3906, users = 8883, depth = 43.54111 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26717, files = 0, pages = 4805, users = 7125, depth = 31.72285 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12103, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86593, files = 0, pages = 5675, users = 12304, depth = 156.3067 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111630, files = 0, pages = 5711, users = 14936, depth = 222.8111 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1275, edits = 35379, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21252 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50175, files = 0, pages = 14614, users = 7767, depth = 382.9893 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1263, edits = 9792, files = 0, pages = 2550, users = 2821, depth = 3.987324 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33442, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.44595 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53057, files = 0, pages = 3008, users = 6823, depth = 38.09573 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1165, edits = 82547, files = 0, pages = 5560, users = 22940, depth = 211.2965 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61193, files = 9, pages = 7678, users = 9267, depth = 250.613 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85060, files = 0, pages = 2055, users = 1159, depth = 30.00069 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37881, files = 0, pages = 3726, users = 9384, depth = 59.92365 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42498, files = 0, pages = 3261, users = 9582, depth = 55.40937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35691, files = 0, pages = 3575, users = 1586, depth = 58.67674 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21675, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35304, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.89233 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 27, admins = 2, articles = 942, edits = 26580, files = 0, pages = 1304, users = 446, depth = 3.010182 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9307, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10413, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 21, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17632, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8659, files = 0, pages = 1623, users = 1523, depth = 4.241286 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28346, files = 0, pages = 4236, users = 9377, depth = 110.683 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 862, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9173, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16914, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12336, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14346, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9410, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 21, admins = 0, articles = 462, edits = 24133, files = 0, pages = 2405, users = 7817, depth = 177.4835 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11996, files = 0, pages = 3067, users = 5933, depth = 131.5967 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 377, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7901, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13184, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 10, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12232, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9149, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282647, admins = 3755, articles = 59170970, edits = 3197649459, files = 2762647, pages = 244363477, users = 103224726, depth = 128.1811, date = '@1658275240' }, } return info kkbb06fgayx4jte4rpdtm3qlcandx60 4162089 4162079 2022-07-20T02:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114260, admins = 1032, articles = 6546242, edits = 1101352256, files = 897730, pages = 56493726, users = 44103190, depth = 1134.93 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877010, files = 0, pages = 11232103, users = 92464, depth = 2.15741 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17412, admins = 193, articles = 2707766, edits = 223137660, files = 128400, pages = 7478712, users = 3962188, depth = 92.62598 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551276, edits = 50775483, files = 0, pages = 6114731, users = 828679, depth = 16.1996 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 17114, admins = 159, articles = 2439130, edits = 194985391, files = 68927, pages = 12112457, users = 4425551, depth = 253.193 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095596, edits = 62310037, files = 20, pages = 4459980, users = 1219915, depth = 17.78468 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837956, edits = 123874246, files = 237296, pages = 7412432, users = 3217849, depth = 153.7298 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13541, admins = 63, articles = 1790072, edits = 144404819, files = 0, pages = 7694308, users = 6595609, depth = 204.1731 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763437, edits = 128137540, files = 140075, pages = 7472792, users = 2274148, depth = 179.7412 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590859, edits = 7086855, files = 1472, pages = 1993805, users = 186648, depth = 0.2280349 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529441, edits = 67418898, files = 262, pages = 3548628, users = 1181999, depth = 33.11378 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334443, edits = 90365401, files = 33125, pages = 3944684, users = 1957201, depth = 87.64983 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291319, edits = 72469758, files = 60395, pages = 7094229, users = 3243187, depth = 206.2891 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274362, edits = 68824014, files = 24406, pages = 19370659, users = 873209, depth = 716.4557 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284875, files = 42, pages = 2881699, users = 52677, depth = 3.553545 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175420, edits = 58653742, files = 49540, pages = 7772791, users = 2279267, depth = 237.7248 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1174334, edits = 36516221, files = 110446, pages = 4089742, users = 634800, depth = 55.03074 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 56, articles = 1093699, edits = 63851344, files = 58315, pages = 5387522, users = 2781205, depth = 182.6727 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5266, admins = 34, articles = 920234, edits = 35101358, files = 81485, pages = 5323085, users = 1135704, depth = 150.9496 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704725, edits = 30405622, files = 15420, pages = 1758775, users = 424080, depth = 38.67467 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660757, edits = 25082073, files = 36019, pages = 3980247, users = 309201, depth = 159.0423 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625158, edits = 21369180, files = 47186, pages = 3259832, users = 1339945, depth = 116.4305 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596117, edits = 32945434, files = 12654, pages = 2718505, users = 745109, depth = 153.6214 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594223, edits = 22698262, files = 5, pages = 1693839, users = 557061, depth = 45.88848 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1545, admins = 30, articles = 534409, edits = 20554976, files = 69436, pages = 1405124, users = 518475, depth = 38.83353 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508365, edits = 25053413, files = 8366, pages = 1445376, users = 508370, depth = 58.88764 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2079, admins = 32, articles = 506914, edits = 21443706, files = 1, pages = 1396401, users = 583602, depth = 47.28249 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501702, edits = 28077440, files = 37431, pages = 2353923, users = 1412820, depth = 162.577 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 477977, edits = 8660043, files = 314, pages = 904536, users = 30468, depth = 7.624974 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456764, edits = 41239220, files = 10239, pages = 4644042, users = 175539, depth = 746.2669 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432046, edits = 14971715, files = 116376, pages = 2616107, users = 589821, depth = 146.2466 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3126976, files = 362, pages = 1062409, users = 53623, depth = 6.301029 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417444, edits = 3521533, files = 6061, pages = 564283, users = 42841, depth = 0.7721846 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 301, admins = 12, articles = 396241, edits = 8978990, files = 0, pages = 822646, users = 137988, depth = 12.6398 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359210, edits = 5605704, files = 19613, pages = 1040054, users = 297190, depth = 19.363 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 336, admins = 16, articles = 322003, edits = 7641008, files = 10703, pages = 709871, users = 198617, depth = 15.61778 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3099, admins = 32, articles = 319108, edits = 34263829, files = 73539, pages = 1334090, users = 989727, depth = 259.8316 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292785, edits = 8462265, files = 11300, pages = 987237, users = 123254, depth = 48.22276 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283055, edits = 11440428, files = 549, pages = 630846, users = 310284, depth = 27.37877 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 712, admins = 25, articles = 282731, edits = 11178551, files = 0, pages = 906117, users = 433791, depth = 59.97475 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519951, files = 244, pages = 570434, users = 37538, depth = 4.914318 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241314, edits = 7389404, files = 0, pages = 548047, users = 220642, depth = 21.7845 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231848, edits = 3049688, files = 10536, pages = 587090, users = 120370, depth = 12.1953 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 429, admins = 33, articles = 229020, edits = 6155503, files = 756, pages = 540916, users = 167425, depth = 21.10603 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225468, edits = 2443035, files = 177, pages = 384921, users = 16035, depth = 3.174341 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220276, edits = 4153417, files = 3233, pages = 644685, users = 120017, depth = 23.91623 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214206, edits = 8327651, files = 36, pages = 696569, users = 1217756, depth = 60.62379 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212566, edits = 6414785, files = 20929, pages = 444483, users = 276685, depth = 17.17926 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1047, admins = 22, articles = 211753, edits = 9558587, files = 18489, pages = 628603, users = 367099, depth = 58.92746 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203533, edits = 6625625, files = 23834, pages = 499022, users = 165780, depth = 27.98466 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 233, admins = 8, articles = 186597, edits = 6127001, files = 1334, pages = 470763, users = 127718, depth = 30.18426 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185424, edits = 6527921, files = 23712, pages = 508500, users = 250339, depth = 38.97278 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177050, edits = 5709588, files = 8334, pages = 438704, users = 213043, depth = 28.42471 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173293, edits = 4972350, files = 12434, pages = 987455, users = 148317, depth = 111.1486 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385735, files = 16, pages = 372194, users = 121316, depth = 15.12893 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161819, edits = 4383967, files = 14830, pages = 459417, users = 142506, depth = 32.27462 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152696, edits = 2703041, files = 2077, pages = 665131, users = 75447, depth = 45.7686 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152025, edits = 5580266, files = 3577, pages = 1184964, users = 705024, depth = 217.4048 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149090, edits = 10186238, files = 27278, pages = 969302, users = 427963, depth = 318.0606 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147455, edits = 3452895, files = 8060, pages = 464455, users = 206643, depth = 34.3589 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684425, files = 0, pages = 275590, users = 157399, depth = 13.65357 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090963, files = 11264, pages = 274060, users = 73334, depth = 43.01514 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692922, files = 0, pages = 228260, users = 106125, depth = 9.303843 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129485, edits = 4781335, files = 8676, pages = 523539, users = 102850, depth = 84.58098 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125699, edits = 1848010, files = 2623, pages = 283082, users = 242567, depth = 10.23397 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125257, edits = 5986929, files = 15211, pages = 984192, users = 381487, depth = 286.0493 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269807, files = 0, pages = 254383, users = 32235, depth = 14.97885 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114622, edits = 3649390, files = 25463, pages = 465669, users = 107500, depth = 73.50849 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107560, edits = 1306112, files = 485, pages = 262349, users = 35927, depth = 10.3105 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103968, edits = 2508833, files = 9610, pages = 372108, users = 151234, depth = 44.84629 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751348, files = 2978, pages = 215800, users = 102375, depth = 4.091612 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045295, files = 3, pages = 245049, users = 28689, depth = 10.69659 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412699, files = 5456, pages = 367526, users = 143954, depth = 87.62444 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87477, edits = 2306560, files = 924, pages = 156221, users = 48167, depth = 9.118158 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85901, edits = 2459926, files = 4725, pages = 262760, users = 143231, depth = 39.68447 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85146, edits = 2134256, files = 19140, pages = 283442, users = 145082, depth = 40.83962 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989569, files = 0, pages = 162044, users = 48805, depth = 5.313089 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81474, edits = 422144, files = 2688, pages = 111133, users = 32968, depth = 0.503376 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78810, edits = 3698669, files = 6953, pages = 487055, users = 162481, depth = 203.7729 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78573, edits = 2321200, files = 1884, pages = 225844, users = 75893, depth = 36.10704 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77425, edits = 3585642, files = 13186, pages = 305002, users = 113889, depth = 101.5684 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230375, files = 2269, pages = 146658, users = 54628, depth = 8.077307 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848674, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77716 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72165, edits = 1999384, files = 5401, pages = 141263, users = 69816, depth = 12.97614 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69540, edits = 1591669, files = 5430, pages = 177297, users = 53656, depth = 21.55624 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099614, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.388158 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802834, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.427073 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855175, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361591 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605748, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.838254 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627929, files = 545, pages = 97366, users = 28281, depth = 2.23814 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389808, files = 2366, pages = 131354, users = 54921, depth = 24.26652 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145969, files = 1454, pages = 169529, users = 35261, depth = 22.30415 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93857, files = 0, pages = 63092, users = 2160, depth = 0.004656974 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56962, edits = 1060053, files = 1115, pages = 95504, users = 52288, depth = 5.081642 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55826, edits = 347375, files = 0, pages = 69091, users = 21650, depth = 0.2838694 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54601, edits = 1756553, files = 3218, pages = 141180, users = 86345, depth = 31.28326 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53820, edits = 1090899, files = 565, pages = 109063, users = 51546, depth = 10.53839 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52759, edits = 1108716, files = 4437, pages = 121549, users = 37521, depth = 15.50695 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 57, admins = 2, articles = 49514, edits = 748786, files = 537, pages = 97583, users = 31079, depth = 7.231987 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 82, admins = 8, articles = 49026, edits = 1081341, files = 7556, pages = 149654, users = 43268, depth = 30.44102 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951217, files = 1897, pages = 233385, users = 123034, depth = 164.6149 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294170, files = 136, pages = 55366, users = 78428, depth = 0.4818198 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42067, edits = 957779, files = 1599, pages = 183936, users = 50998, depth = 59.22301 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42023, edits = 1833397, files = 1499, pages = 128153, users = 68027, depth = 60.09834 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40553, edits = 861421, files = 690, pages = 146709, users = 94697, depth = 40.23479 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 27, admins = 3, articles = 40159, edits = 487060, files = 209, pages = 60541, users = 24839, depth = 2.072338 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38231, edits = 606788, files = 1570, pages = 133846, users = 42073, depth = 28.35648 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551589, files = 168, pages = 59134, users = 24748, depth = 4.917622 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990323, files = 0, pages = 48797, users = 33534, depth = 4.43453 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065503, files = 1258, pages = 103297, users = 58372, depth = 50.2011 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829966, files = 1320, pages = 116387, users = 63236, depth = 51.21345 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 76, admins = 3, articles = 29935, edits = 823717, files = 0, pages = 117159, users = 68654, depth = 59.69197 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28948, edits = 1013570, files = 571, pages = 69605, users = 92116, depth = 28.72413 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103374, files = 2592, pages = 129708, users = 75707, depth = 108.9701 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41225, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23449, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641592, files = 4, pages = 37686, users = 44554, depth = 5.887169 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23506, edits = 109748, files = 0, pages = 28539, users = 2994, depth = 0.1763008 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21293, edits = 704532, files = 1475, pages = 97635, users = 77598, depth = 92.75739 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15056, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19570, edits = 184772, files = 0, pages = 36456, users = 17019, depth = 3.773454 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176745, files = 0, pages = 39302, users = 17752, depth = 4.622394 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17978, edits = 507894, files = 3129, pages = 79487, users = 58063, depth = 74.79483 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24103, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 96, admins = 4, articles = 16860, edits = 159661, files = 0, pages = 30133, users = 18188, depth = 3.283821 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16025, edits = 230616, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71699 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15995, edits = 522226, files = 165, pages = 59520, users = 22514, depth = 64.96877 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 35, admins = 6, articles = 15894, edits = 566589, files = 347, pages = 32186, users = 25539, depth = 18.49624 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15742, edits = 460252, files = 125, pages = 71384, users = 30968, depth = 80.55276 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89121, files = 0, pages = 31314, users = 18902, depth = 2.938399 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200521, files = 0, pages = 19593, users = 12224, depth = 0.7582347 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15384, edits = 578046, files = 1062, pages = 44145, users = 45271, depth = 45.76677 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15360, edits = 391697, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01489 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239811, files = 145, pages = 56212, users = 15699, depth = 30.87393 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371377, files = 1765, pages = 45895, users = 39027, depth = 34.0906 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15030, edits = 282494, files = 1715, pages = 53749, users = 27682, depth = 34.87941 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27633, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14528, edits = 119240, files = 112, pages = 29518, users = 5265, depth = 4.300576 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380924, files = 1765, pages = 47586, users = 22117, depth = 44.07256 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13767, edits = 368546, files = 0, pages = 40243, users = 26817, depth = 33.87096 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213120, files = 462, pages = 30199, users = 14886, depth = 10.09693 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229347, files = 115, pages = 39200, users = 11700, depth = 20.17891 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453986, files = 623, pages = 65469, users = 26456, depth = 100.0465 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165614, files = 263, pages = 30392, users = 30003, depth = 8.697043 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 28, admins = 2, articles = 13122, edits = 50344, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.7736145 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152029, files = 2739, pages = 35036, users = 23297, depth = 12.43737 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137192, files = 0, pages = 26463, users = 24044, depth = 6.381196 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232508, files = 865, pages = 32683, users = 19598, depth = 19.82388 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469105, files = 445, pages = 69994, users = 35265, depth = 164.0063 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388009, files = 618, pages = 27203, users = 22171, depth = 26.3396 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54547, files = 60, pages = 26980, users = 3245, depth = 3.692315 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379211, files = 0, pages = 96571, users = 94287, depth = 219.7514 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230879, files = 6, pages = 26592, users = 14416, depth = 17.43882 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10562, edits = 96412, files = 0, pages = 23946, users = 17407, depth = 6.465136 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10523, edits = 328093, files = 1705, pages = 72626, users = 34313, depth = 157.3443 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100435, files = 0, pages = 18603, users = 9923, depth = 3.319443 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184711, files = 0, pages = 27146, users = 13063, depth = 17.59784 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271939, files = 192, pages = 42036, users = 29441, depth = 61.93984 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10210, edits = 194684, files = 0, pages = 21521, users = 7232, depth = 11.10244 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149643, files = 0, pages = 13882, users = 16805, depth = 1.479886 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2120, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30297, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9442, edits = 281233, files = 1101, pages = 33298, users = 36124, depth = 53.91573 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10786, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295688, files = 403, pages = 21414, users = 19348, depth = 27.88314 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8548, edits = 83702, files = 0, pages = 14811, users = 13707, depth = 3.033802 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8371, edits = 130668, files = 87, pages = 17597, users = 25241, depth = 9.019922 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8348, edits = 237944, files = 0, pages = 25561, users = 32005, depth = 39.57721 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96664, files = 0, pages = 16558, users = 15399, depth = 5.756676 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722905, files = 54, pages = 68829, users = 29494, depth = 606.0263 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139352, files = 0, pages = 26033, users = 11748, depth = 30.34413 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24586, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320577, files = 571, pages = 20397, users = 25778, depth = 44.61715 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153225, files = 0, pages = 13440, users = 16550, depth = 7.499878 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95954, files = 0, pages = 16875, users = 5381, depth = 9.448659 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496459, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20109 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150874, files = 0, pages = 30954, users = 14411, depth = 63.94568 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38486, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 19, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14231, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229036, files = 319, pages = 15594, users = 24664, depth = 32.15258 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 23, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13167, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 34, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26363, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182122, files = 38, pages = 43301, users = 6170, depth = 186.1689 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 35, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14658, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5518, edits = 308146, files = 185, pages = 20351, users = 17996, depth = 109.4121 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5497, edits = 199383, files = 6, pages = 11732, users = 13670, depth = 21.8644 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138398, files = 0, pages = 16616, users = 13196, depth = 34.39542 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185883, files = 0, pages = 8721, users = 15387, depth = 7.814148 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5405, edits = 68729, files = 49, pages = 10532, users = 15730, depth = 5.871707 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153623, files = 282, pages = 14872, users = 19711, depth = 33.75238 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5177, edits = 26780, files = 0, pages = 5717, users = 1272, depth = 0.05096519 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120680, files = 9, pages = 17058, users = 13759, depth = 37.90854 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5029, edits = 117738, files = 1, pages = 9543, users = 12015, depth = 9.940119 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95534, files = 0, pages = 8627, users = 15291, depth = 5.673765 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 36, admins = 2, articles = 4838, edits = 120422, files = 0, pages = 11142, users = 16367, depth = 18.35031 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12306, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277536, files = 1146, pages = 18910, users = 20122, depth = 132.5755 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76997, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51681 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65488, files = 0, pages = 14068, users = 2257, depth = 21.39204 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4306, edits = 86535, files = 10, pages = 12987, users = 9754, depth = 27.0816 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4175, edits = 37929, files = 0, pages = 6664, users = 9101, depth = 2.022895 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12497, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94790, files = 0, pages = 12329, users = 15353, depth = 31.91594 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12184, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32034, files = 0, pages = 10574, users = 5981, depth = 9.135718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13161, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18471, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117552, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8588, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7157, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59676, files = 0, pages = 10942, users = 7862, depth = 25.89428 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115732, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.51261 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43348, files = 0, pages = 11148, users = 8056, depth = 20.89034 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 25, admins = 1, articles = 3325, edits = 142745, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43368 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85747, files = 0, pages = 9331, users = 11088, depth = 30.43538 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237335, files = 3, pages = 19154, users = 5471, depth = 284.53 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11753, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110057, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63086 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23283, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2973, edits = 82145, files = 0, pages = 14298, users = 13274, depth = 83.36666 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 24, admins = 1, articles = 2792, edits = 67712, files = 0, pages = 6573, users = 12614, depth = 18.89229 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13771, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2588, edits = 88817, files = 0, pages = 5922, users = 13328, depth = 24.89031 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73033, files = 0, pages = 8812, users = 7548, depth = 48.51642 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 21, admins = 1, articles = 2454, edits = 96418, files = 0, pages = 5520, users = 14979, depth = 27.26554 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1875, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2081, edits = 89399, files = 0, pages = 4947, users = 13720, depth = 34.2767 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54077, files = 34, pages = 11554, users = 3253, depth = 97.67178 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106181, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6274 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84849, files = 0, pages = 11790, users = 9239, depth = 163.2286 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9700, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45520, files = 3, pages = 5067, users = 10179, depth = 23.69403 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30237, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 56, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1902, edits = 41547, files = 12, pages = 5319, users = 9190, depth = 25.21033 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1866, edits = 64073, files = 0, pages = 11516, users = 8483, depth = 148.8006 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18709, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7167, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89506, files = 4, pages = 4879, users = 11449, depth = 68.85796 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104408, files = 0, pages = 5366, users = 13866, depth = 98.51595 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1626, edits = 99935, files = 1, pages = 8576, users = 4875, depth = 212.893 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10792, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17394, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.061927 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7929, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66392, files = 0, pages = 3906, users = 8883, depth = 43.54242 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26717, files = 0, pages = 4805, users = 7125, depth = 31.72285 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12103, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86594, files = 0, pages = 5675, users = 12304, depth = 156.3085 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111631, files = 0, pages = 5711, users = 14936, depth = 222.8131 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35380, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21345 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50175, files = 0, pages = 14614, users = 7767, depth = 382.9893 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1263, edits = 9792, files = 0, pages = 2550, users = 2821, depth = 3.987324 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33443, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.44755 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53058, files = 0, pages = 3008, users = 6823, depth = 38.09645 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1165, edits = 82547, files = 0, pages = 5560, users = 22940, depth = 211.2965 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61193, files = 9, pages = 7678, users = 9267, depth = 250.613 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85067, files = 0, pages = 2055, users = 1159, depth = 30.00316 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37881, files = 0, pages = 3726, users = 9385, depth = 59.92365 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42500, files = 0, pages = 3262, users = 9582, depth = 55.44544 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35691, files = 0, pages = 3575, users = 1586, depth = 58.67674 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21676, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35304, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.89233 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 27, admins = 2, articles = 943, edits = 26588, files = 0, pages = 1304, users = 446, depth = 2.988127 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9307, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10413, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 21, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17633, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8660, files = 0, pages = 1623, users = 1523, depth = 4.241776 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28346, files = 0, pages = 4236, users = 9377, depth = 110.683 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 863, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9174, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16916, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12336, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14346, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9410, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 40, admins = 0, articles = 462, edits = 24133, files = 0, pages = 2405, users = 7818, depth = 177.4835 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11996, files = 0, pages = 3067, users = 5933, depth = 131.5967 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 377, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7901, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13184, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 10, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12232, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9149, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282719, admins = 3756, articles = 59171428, edits = 3197683097, files = 2762678, pages = 244365495, users = 103225557, depth = 128.1816, date = '@1658282441' }, } return info qdpfq3zf41v1av9xq12ugkof6h88l94 4162118 4162089 2022-07-20T04:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114260, admins = 1032, articles = 6546248, edits = 1101365977, files = 897704, pages = 56495280, users = 44103457, depth = 1134.981 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877029, files = 0, pages = 11232106, users = 92464, depth = 2.157413 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17412, admins = 193, articles = 2707766, edits = 223138203, files = 128403, pages = 7478716, users = 3962207, depth = 92.62631 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551276, edits = 50775958, files = 0, pages = 6114731, users = 828683, depth = 16.19976 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 17114, admins = 159, articles = 2439136, edits = 194986123, files = 68928, pages = 12112470, users = 4425578, depth = 253.1928 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095600, edits = 62310114, files = 20, pages = 4459985, users = 1219918, depth = 17.78463 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1837993, edits = 123875406, files = 237299, pages = 7412491, users = 3217865, depth = 153.7251 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13541, admins = 63, articles = 1790063, edits = 144406363, files = 0, pages = 7694305, users = 6595654, depth = 204.1778 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763437, edits = 128138129, files = 140075, pages = 7472831, users = 2274155, depth = 179.7436 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590874, edits = 7087002, files = 1472, pages = 1993947, users = 186648, depth = 0.2281628 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529441, edits = 67418993, files = 262, pages = 3548619, users = 1182005, depth = 33.11362 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334453, edits = 90366818, files = 33125, pages = 3944714, users = 1957234, depth = 87.65057 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291334, edits = 72472639, files = 60395, pages = 7094321, users = 3243219, depth = 206.2953 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274366, edits = 68824367, files = 24406, pages = 19370678, users = 873228, depth = 716.4555 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265869, edits = 6284876, files = 42, pages = 2881699, users = 52677, depth = 3.553546 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175427, edits = 58655161, files = 49540, pages = 7772832, users = 2279282, depth = 237.7289 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1174336, edits = 36516334, files = 110446, pages = 4089754, users = 634806, depth = 55.03094 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 56, articles = 1093695, edits = 63852240, files = 58316, pages = 5387569, users = 2781246, depth = 182.6794 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5266, admins = 34, articles = 920222, edits = 35102183, files = 81485, pages = 5323085, users = 1135712, depth = 150.9579 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704726, edits = 30405653, files = 15420, pages = 1758776, users = 424081, depth = 38.67459 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660757, edits = 25082097, files = 36019, pages = 3980247, users = 309202, depth = 159.0424 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625166, edits = 21369582, files = 47187, pages = 3259860, users = 1339960, depth = 116.4305 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596122, edits = 32945801, files = 12654, pages = 2718546, users = 745120, depth = 153.6234 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594225, edits = 22698310, files = 5, pages = 1693845, users = 557064, depth = 45.88844 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1545, admins = 30, articles = 534410, edits = 20555261, files = 69436, pages = 1405126, users = 518475, depth = 38.83395 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508366, edits = 25053489, files = 8366, pages = 1445377, users = 508372, depth = 58.88755 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2079, admins = 32, articles = 506914, edits = 21443745, files = 1, pages = 1396407, users = 583604, depth = 47.28301 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501701, edits = 28077556, files = 37431, pages = 2353925, users = 1412827, depth = 162.5787 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 477977, edits = 8660057, files = 314, pages = 904536, users = 30468, depth = 7.624987 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456764, edits = 41239222, files = 10239, pages = 4644042, users = 175539, depth = 746.2669 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432046, edits = 14971737, files = 116376, pages = 2616108, users = 589822, depth = 146.2468 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3126996, files = 362, pages = 1062409, users = 53623, depth = 6.301069 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417444, edits = 3521534, files = 6061, pages = 564283, users = 42841, depth = 0.7721848 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 301, admins = 12, articles = 396241, edits = 8979005, files = 0, pages = 822648, users = 137990, depth = 12.63991 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359216, edits = 5605749, files = 19613, pages = 1040062, users = 297193, depth = 19.36247 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 336, admins = 16, articles = 322003, edits = 7641020, files = 10703, pages = 709871, users = 198618, depth = 15.6178 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3136, admins = 32, articles = 319110, edits = 34264034, files = 73539, pages = 1334095, users = 989732, depth = 259.8305 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292786, edits = 8462272, files = 11300, pages = 987238, users = 123255, depth = 48.22242 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283056, edits = 11440446, files = 549, pages = 630848, users = 310285, depth = 27.37869 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 712, admins = 25, articles = 282733, edits = 11178562, files = 0, pages = 906119, users = 433795, depth = 59.97383 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241908, edits = 1519957, files = 244, pages = 570434, users = 37538, depth = 4.914337 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241314, edits = 7389407, files = 0, pages = 548047, users = 220642, depth = 21.78451 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231848, edits = 3049689, files = 10536, pages = 587090, users = 120370, depth = 12.19531 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 429, admins = 33, articles = 229020, edits = 6155529, files = 756, pages = 540917, users = 167429, depth = 21.10621 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225468, edits = 2443036, files = 177, pages = 384921, users = 16035, depth = 3.174343 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220276, edits = 4153446, files = 3233, pages = 644685, users = 120018, depth = 23.9164 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214214, edits = 8327768, files = 36, pages = 696585, users = 1217765, depth = 60.62073 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212566, edits = 6414786, files = 20929, pages = 444483, users = 276685, depth = 17.17926 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1047, admins = 22, articles = 211753, edits = 9558617, files = 18489, pages = 628604, users = 367101, depth = 58.92783 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203533, edits = 6625631, files = 23834, pages = 499022, users = 165780, depth = 27.98469 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 234, admins = 8, articles = 186599, edits = 6127022, files = 1334, pages = 470768, users = 127718, depth = 30.18403 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185425, edits = 6527940, files = 23712, pages = 508501, users = 250340, depth = 38.9724 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177050, edits = 5709590, files = 8334, pages = 438705, users = 213044, depth = 28.42488 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173294, edits = 4972388, files = 12434, pages = 987457, users = 148318, depth = 111.1482 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385735, files = 16, pages = 372194, users = 121316, depth = 15.12893 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161819, edits = 4383969, files = 14830, pages = 459417, users = 142507, depth = 32.27464 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152707, edits = 2703119, files = 2077, pages = 665154, users = 75453, depth = 45.76389 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1163, admins = 6, articles = 152025, edits = 5580308, files = 3577, pages = 1184978, users = 705038, depth = 217.4097 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149090, edits = 10186373, files = 27278, pages = 969313, users = 427968, depth = 318.0698 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147458, edits = 3452954, files = 8060, pages = 464461, users = 206648, depth = 34.3583 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684428, files = 0, pages = 275590, users = 157399, depth = 13.65359 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090963, files = 11264, pages = 274060, users = 73334, depth = 43.01514 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692923, files = 0, pages = 228260, users = 106127, depth = 9.303845 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129487, edits = 4781350, files = 8676, pages = 523541, users = 102850, depth = 84.57831 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125699, edits = 1848039, files = 2623, pages = 283084, users = 242571, depth = 10.23432 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125258, edits = 5986983, files = 15211, pages = 984196, users = 381493, depth = 286.0482 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269807, files = 0, pages = 254383, users = 32235, depth = 14.97885 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114622, edits = 3649399, files = 25463, pages = 465669, users = 107500, depth = 73.50868 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107560, edits = 1306113, files = 485, pages = 262349, users = 35927, depth = 10.3105 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103969, edits = 2508835, files = 9610, pages = 372109, users = 151234, depth = 44.84534 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751348, files = 2978, pages = 215800, users = 102376, depth = 4.091612 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045295, files = 3, pages = 245049, users = 28690, depth = 10.69659 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412703, files = 5456, pages = 367526, users = 143958, depth = 87.62455 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87497, edits = 2306582, files = 924, pages = 156241, users = 48167, depth = 9.112911 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85901, edits = 2459930, files = 4725, pages = 262760, users = 143232, depth = 39.68454 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85146, edits = 2134264, files = 19140, pages = 283443, users = 145083, depth = 40.84004 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989570, files = 0, pages = 162045, users = 48806, depth = 5.313197 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81475, edits = 422150, files = 2688, pages = 111135, users = 32968, depth = 0.5033957 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78811, edits = 3698679, files = 6953, pages = 487061, users = 162484, depth = 203.7708 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78573, edits = 2321206, files = 1884, pages = 225844, users = 75894, depth = 36.10713 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77422, edits = 3585700, files = 13187, pages = 305003, users = 113891, depth = 101.5811 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230375, files = 2269, pages = 146658, users = 54629, depth = 8.077307 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848681, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77727 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72165, edits = 1999384, files = 5401, pages = 141263, users = 69818, depth = 12.97614 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69540, edits = 1591669, files = 5430, pages = 177297, users = 53657, depth = 21.55624 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099614, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.388158 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802834, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.427073 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855177, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.361597 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605749, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.838259 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627931, files = 545, pages = 97366, users = 28281, depth = 2.238147 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389808, files = 2366, pages = 131354, users = 54921, depth = 24.26652 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145969, files = 1454, pages = 169529, users = 35261, depth = 22.30415 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93858, files = 0, pages = 63092, users = 2160, depth = 0.004657024 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 89, admins = 7, articles = 56962, edits = 1060295, files = 1115, pages = 95510, users = 52288, depth = 5.084065 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55826, edits = 347377, files = 0, pages = 69091, users = 21650, depth = 0.283871 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54602, edits = 1756558, files = 3218, pages = 141181, users = 86346, depth = 31.28199 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53820, edits = 1090907, files = 565, pages = 109063, users = 51547, depth = 10.53847 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52759, edits = 1108717, files = 4437, pages = 121549, users = 37521, depth = 15.50697 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 57, admins = 2, articles = 49514, edits = 748786, files = 537, pages = 97583, users = 31079, depth = 7.231987 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 77, admins = 8, articles = 49026, edits = 1081371, files = 7556, pages = 149658, users = 43269, depth = 30.44347 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42923, edits = 1951238, files = 1897, pages = 233385, users = 123035, depth = 164.6167 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294170, files = 136, pages = 55366, users = 78429, depth = 0.4818198 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42067, edits = 957779, files = 1599, pages = 183936, users = 50998, depth = 59.22301 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42023, edits = 1833397, files = 1499, pages = 128153, users = 68029, depth = 60.09834 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40552, edits = 861423, files = 690, pages = 146708, users = 94700, depth = 40.23715 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 27, admins = 3, articles = 40159, edits = 487060, files = 209, pages = 60541, users = 24839, depth = 2.072338 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38231, edits = 606796, files = 1570, pages = 133847, users = 42074, depth = 28.35723 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551589, files = 168, pages = 59134, users = 24748, depth = 4.917622 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990324, files = 0, pages = 48796, users = 33535, depth = 4.434055 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32219, edits = 1065505, files = 1258, pages = 103297, users = 58376, depth = 50.20119 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829970, files = 1320, pages = 116387, users = 63236, depth = 51.2137 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 72, admins = 3, articles = 29935, edits = 823737, files = 0, pages = 117162, users = 68655, depth = 59.69599 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28949, edits = 1013573, files = 571, pages = 69606, users = 92118, depth = 28.72181 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103374, files = 2592, pages = 129708, users = 75707, depth = 108.9701 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41225, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23449, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641593, files = 4, pages = 37686, users = 44555, depth = 5.887178 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23506, edits = 109748, files = 0, pages = 28539, users = 2994, depth = 0.1763008 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21293, edits = 704535, files = 1475, pages = 97635, users = 77600, depth = 92.75779 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15057, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19570, edits = 184772, files = 0, pages = 36456, users = 17019, depth = 3.773454 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176745, files = 0, pages = 39302, users = 17752, depth = 4.622394 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17979, edits = 507899, files = 3129, pages = 79488, users = 58066, depth = 74.78631 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24103, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 98, admins = 4, articles = 16860, edits = 159661, files = 0, pages = 30133, users = 18188, depth = 3.283821 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16025, edits = 230618, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71711 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15995, edits = 522227, files = 165, pages = 59520, users = 22514, depth = 64.96889 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 32, admins = 6, articles = 15894, edits = 566590, files = 347, pages = 32186, users = 25539, depth = 18.49627 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15742, edits = 460258, files = 125, pages = 71384, users = 30969, depth = 80.55382 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89121, files = 0, pages = 31314, users = 18902, depth = 2.938399 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200522, files = 0, pages = 19593, users = 12224, depth = 0.7582384 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15384, edits = 578046, files = 1062, pages = 44145, users = 45271, depth = 45.76677 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15360, edits = 391697, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01489 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239811, files = 145, pages = 56212, users = 15701, depth = 30.87393 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371377, files = 1765, pages = 45895, users = 39027, depth = 34.0906 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15034, edits = 282500, files = 1715, pages = 53753, users = 27682, depth = 34.859 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27633, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14529, edits = 119247, files = 112, pages = 29520, users = 5265, depth = 4.300519 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380924, files = 1765, pages = 47586, users = 22117, depth = 44.07256 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13767, edits = 368546, files = 0, pages = 40243, users = 26817, depth = 33.87096 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213120, files = 462, pages = 30199, users = 14886, depth = 10.09693 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229347, files = 115, pages = 39200, users = 11700, depth = 20.17891 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453987, files = 623, pages = 65469, users = 26457, depth = 100.0467 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165615, files = 263, pages = 30392, users = 30004, depth = 8.697096 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 27, admins = 2, articles = 13122, edits = 50344, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.7736145 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152030, files = 2739, pages = 35036, users = 23297, depth = 12.43745 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137192, files = 0, pages = 26463, users = 24044, depth = 6.381196 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232508, files = 865, pages = 32683, users = 19599, depth = 19.82388 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469105, files = 445, pages = 69994, users = 35265, depth = 164.0063 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388009, files = 618, pages = 27203, users = 22171, depth = 26.3396 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54547, files = 60, pages = 26980, users = 3245, depth = 3.692315 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11387, edits = 379212, files = 0, pages = 96572, users = 94288, depth = 219.7549 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230880, files = 6, pages = 26592, users = 14416, depth = 17.43889 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10562, edits = 96412, files = 0, pages = 23946, users = 17407, depth = 6.465136 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10524, edits = 328104, files = 1705, pages = 72627, users = 34314, depth = 157.3175 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100435, files = 0, pages = 18603, users = 9923, depth = 3.319443 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184712, files = 0, pages = 27146, users = 13063, depth = 17.59794 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10267, edits = 271941, files = 192, pages = 42037, users = 29442, depth = 61.94272 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10210, edits = 194684, files = 0, pages = 21521, users = 7232, depth = 11.10244 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149643, files = 0, pages = 13882, users = 16806, depth = 1.479886 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2120, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30297, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9442, edits = 281236, files = 1101, pages = 33299, users = 36124, depth = 53.91919 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10786, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295688, files = 403, pages = 21414, users = 19348, depth = 27.88314 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8548, edits = 83717, files = 0, pages = 14811, users = 13707, depth = 3.034346 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8371, edits = 130668, files = 87, pages = 17597, users = 25241, depth = 9.019922 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8349, edits = 237950, files = 0, pages = 25564, users = 32005, depth = 39.57328 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96666, files = 0, pages = 16558, users = 15399, depth = 5.756796 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722905, files = 54, pages = 68829, users = 29494, depth = 606.0263 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139352, files = 0, pages = 26033, users = 11748, depth = 30.34413 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24586, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320577, files = 571, pages = 20397, users = 25778, depth = 44.61715 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153225, files = 0, pages = 13440, users = 16552, depth = 7.499878 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95954, files = 0, pages = 16875, users = 5381, depth = 9.448659 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177228, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48102 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496464, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20184 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150875, files = 0, pages = 30954, users = 14411, depth = 63.9461 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 24, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38487, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14231, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229039, files = 319, pages = 15594, users = 24664, depth = 32.153 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 23, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13167, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 34, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26363, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17640, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182122, files = 38, pages = 43301, users = 6170, depth = 186.1689 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 35, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14658, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5518, edits = 308147, files = 185, pages = 20351, users = 17996, depth = 109.4125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5497, edits = 199383, files = 6, pages = 11732, users = 13670, depth = 21.8644 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138398, files = 0, pages = 16616, users = 13196, depth = 34.39542 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185883, files = 0, pages = 8721, users = 15387, depth = 7.814148 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5405, edits = 68729, files = 49, pages = 10532, users = 15730, depth = 5.871707 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153623, files = 282, pages = 14872, users = 19712, depth = 33.75238 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5177, edits = 26780, files = 0, pages = 5717, users = 1272, depth = 0.05096519 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5146, edits = 120680, files = 9, pages = 17058, users = 13759, depth = 37.90854 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5029, edits = 117738, files = 1, pages = 9543, users = 12015, depth = 9.940119 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95535, files = 0, pages = 8627, users = 15291, depth = 5.673824 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4838, edits = 120422, files = 0, pages = 11142, users = 16368, depth = 18.35031 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12306, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277536, files = 1146, pages = 18910, users = 20122, depth = 132.5755 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76997, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51681 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65490, files = 0, pages = 14068, users = 2257, depth = 21.39269 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4306, edits = 86535, files = 10, pages = 12987, users = 9754, depth = 27.0816 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4175, edits = 37929, files = 0, pages = 6664, users = 9101, depth = 2.022895 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12497, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94790, files = 0, pages = 12329, users = 15353, depth = 31.91594 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12184, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32034, files = 0, pages = 10574, users = 5981, depth = 9.135718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 16, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13161, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18471, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117553, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8588, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7157, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59676, files = 0, pages = 10942, users = 7862, depth = 25.89428 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115732, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.51261 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43348, files = 0, pages = 11148, users = 8056, depth = 20.89034 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 25, admins = 1, articles = 3325, edits = 142745, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43368 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85747, files = 0, pages = 9331, users = 11088, depth = 30.43538 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237335, files = 3, pages = 19154, users = 5471, depth = 284.53 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11753, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110057, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63086 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23283, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2973, edits = 82145, files = 0, pages = 14298, users = 13274, depth = 83.36666 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 27, admins = 1, articles = 2792, edits = 67712, files = 0, pages = 6573, users = 12614, depth = 18.89229 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13771, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89805, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04139 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2588, edits = 88817, files = 0, pages = 5922, users = 13328, depth = 24.89031 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73033, files = 0, pages = 8812, users = 7548, depth = 48.51642 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96418, files = 0, pages = 5520, users = 14980, depth = 27.26554 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1875, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2081, edits = 89399, files = 0, pages = 4947, users = 13720, depth = 34.2767 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54077, files = 34, pages = 11554, users = 3253, depth = 97.67178 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106181, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6274 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84849, files = 0, pages = 11790, users = 9239, depth = 163.2286 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9700, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10179, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30238, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 56, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1902, edits = 41547, files = 12, pages = 5319, users = 9190, depth = 25.21033 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1866, edits = 64073, files = 0, pages = 11516, users = 8483, depth = 148.8006 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18709, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7167, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89507, files = 4, pages = 4879, users = 11449, depth = 68.85873 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104408, files = 0, pages = 5366, users = 13866, depth = 98.51595 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1626, edits = 99935, files = 1, pages = 8576, users = 4875, depth = 212.893 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10792, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17394, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.061927 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7929, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66392, files = 0, pages = 3906, users = 8883, depth = 43.54242 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26717, files = 0, pages = 4805, users = 7125, depth = 31.72285 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12104, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86594, files = 0, pages = 5675, users = 12304, depth = 156.3085 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111631, files = 0, pages = 5711, users = 14936, depth = 222.8131 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35380, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21345 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50175, files = 0, pages = 14614, users = 7767, depth = 382.9893 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1263, edits = 9792, files = 0, pages = 2550, users = 2821, depth = 3.987324 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33447, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.45394 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53058, files = 0, pages = 3008, users = 6823, depth = 38.09645 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1165, edits = 82547, files = 0, pages = 5560, users = 22940, depth = 211.2965 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61199, files = 9, pages = 7680, users = 9267, depth = 250.7261 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85067, files = 0, pages = 2055, users = 1159, depth = 30.00316 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37881, files = 0, pages = 3726, users = 9385, depth = 59.92365 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42500, files = 0, pages = 3262, users = 9582, depth = 55.44544 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35691, files = 0, pages = 3575, users = 1586, depth = 58.67674 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21676, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35305, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.8938 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 26, admins = 2, articles = 943, edits = 26590, files = 0, pages = 1304, users = 446, depth = 2.988352 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9307, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10414, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 18, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17633, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8661, files = 0, pages = 1623, users = 1523, depth = 4.242265 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28346, files = 0, pages = 4236, users = 9377, depth = 110.683 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 863, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9174, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16916, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12337, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14347, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9410, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 40, admins = 0, articles = 462, edits = 24133, files = 0, pages = 2405, users = 7818, depth = 177.4835 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11996, files = 0, pages = 3067, users = 5934, depth = 131.5967 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 377, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7902, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13184, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 10, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12232, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23694, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3178 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9150, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282743, admins = 3756, articles = 59171596, edits = 3197713182, files = 2762662, pages = 244367802, users = 103226297, depth = 128.1838, date = '@1658289640' }, } return info hprtnykei31k5kjaw4qxnjnro6r3dz4 4162129 4162118 2022-07-20T06:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114260, admins = 1032, articles = 6546277, edits = 1101379455, files = 897714, pages = 56495911, users = 44103803, depth = 1135 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877032, files = 0, pages = 11232106, users = 92465, depth = 2.157413 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17412, admins = 193, articles = 2707780, edits = 223139995, files = 128404, pages = 7478747, users = 3962228, depth = 92.62637 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551277, edits = 50776349, files = 0, pages = 6114736, users = 828689, depth = 16.19989 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 17114, admins = 159, articles = 2439152, edits = 194987163, files = 68928, pages = 12112601, users = 4425605, depth = 253.1941 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095600, edits = 62310425, files = 20, pages = 4459985, users = 1219928, depth = 17.78471 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1838022, edits = 123876842, files = 237302, pages = 7412565, users = 3217890, depth = 153.7229 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13541, admins = 63, articles = 1790073, edits = 144407554, files = 0, pages = 7694333, users = 6595695, depth = 204.1777 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7803, admins = 122, articles = 1763445, edits = 128139298, files = 140074, pages = 7472858, users = 2274170, depth = 179.7441 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590874, edits = 7087010, files = 1472, pages = 1993948, users = 186648, depth = 0.228164 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529443, edits = 67419215, files = 262, pages = 3548623, users = 1182011, depth = 33.11367 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14811, admins = 40, articles = 1334461, edits = 90368554, files = 33125, pages = 3944739, users = 1957273, depth = 87.6518 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291350, edits = 72476058, files = 60395, pages = 7094440, users = 3243262, depth = 206.3037 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274361, edits = 68824609, files = 24408, pages = 19370679, users = 873240, depth = 716.4641 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265870, edits = 6284879, files = 42, pages = 2881700, users = 52677, depth = 3.553541 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175424, edits = 58656331, files = 49540, pages = 7773020, users = 2279315, depth = 237.7428 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1174345, edits = 36516501, files = 110446, pages = 4089777, users = 634814, depth = 55.03056 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 56, articles = 1093696, edits = 63852595, files = 58316, pages = 5387595, users = 2781276, depth = 182.6813 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5266, admins = 34, articles = 920223, edits = 35104897, files = 81485, pages = 5323099, users = 1135733, depth = 150.9697 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704724, edits = 30405712, files = 15420, pages = 1758776, users = 424084, depth = 38.67503 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660757, edits = 25082136, files = 36019, pages = 3980249, users = 309205, depth = 159.0428 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3122, admins = 41, articles = 625176, edits = 21370075, files = 47187, pages = 3259915, users = 1339981, depth = 116.4315 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596136, edits = 32946409, files = 12655, pages = 2718610, users = 745139, depth = 153.6226 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594225, edits = 22698347, files = 5, pages = 1693846, users = 557067, depth = 45.88857 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1545, admins = 30, articles = 534410, edits = 20555632, files = 69436, pages = 1405126, users = 518476, depth = 38.83466 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1543, admins = 24, articles = 508368, edits = 25053590, files = 8366, pages = 1445381, users = 508377, depth = 58.8874 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2079, admins = 32, articles = 506918, edits = 21443888, files = 1, pages = 1396414, users = 583607, depth = 47.28266 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501701, edits = 28078069, files = 37431, pages = 2353926, users = 1412841, depth = 162.5818 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 478039, edits = 8660152, files = 314, pages = 904598, users = 30468, depth = 7.622571 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456764, edits = 41239226, files = 10239, pages = 4644042, users = 175539, depth = 746.2669 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432047, edits = 14971803, files = 116376, pages = 2616117, users = 589825, depth = 146.2474 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3127036, files = 362, pages = 1062412, users = 53624, depth = 6.301191 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417444, edits = 3521536, files = 6061, pages = 564283, users = 42841, depth = 0.7721853 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 301, admins = 12, articles = 396241, edits = 8979028, files = 0, pages = 822649, users = 137991, depth = 12.63999 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359220, edits = 5605798, files = 19613, pages = 1040068, users = 297198, depth = 19.36221 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 336, admins = 16, articles = 322005, edits = 7641088, files = 10703, pages = 709880, users = 198621, depth = 15.61812 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3136, admins = 32, articles = 319111, edits = 34264360, files = 73539, pages = 1334108, users = 989745, depth = 259.835 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 445, admins = 11, articles = 292788, edits = 8462281, files = 11300, pages = 987241, users = 123256, depth = 48.2218 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283056, edits = 11440476, files = 549, pages = 630848, users = 310286, depth = 27.37876 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 712, admins = 25, articles = 282733, edits = 11178571, files = 0, pages = 906120, users = 433796, depth = 59.974 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241909, edits = 1519966, files = 244, pages = 570434, users = 37538, depth = 4.914296 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241314, edits = 7389410, files = 0, pages = 548047, users = 220643, depth = 21.78452 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231848, edits = 3049697, files = 10536, pages = 587092, users = 120371, depth = 12.19544 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 429, admins = 33, articles = 229022, edits = 6155549, files = 756, pages = 540921, users = 167429, depth = 21.10603 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225468, edits = 2443048, files = 177, pages = 384922, users = 16035, depth = 3.17439 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220276, edits = 4153457, files = 3233, pages = 644685, users = 120018, depth = 23.91646 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214211, edits = 8327960, files = 36, pages = 696589, users = 1217777, depth = 60.62524 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 470, admins = 11, articles = 212566, edits = 6414787, files = 20929, pages = 444483, users = 276685, depth = 17.17927 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1047, admins = 22, articles = 211755, edits = 9558651, files = 18489, pages = 628606, users = 367107, depth = 58.92674 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203533, edits = 6625671, files = 23834, pages = 499024, users = 165780, depth = 27.98513 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 234, admins = 8, articles = 186600, edits = 6127027, files = 1334, pages = 470769, users = 127720, depth = 30.18367 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185423, edits = 6527989, files = 23713, pages = 508497, users = 250343, depth = 38.97336 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177050, edits = 5709602, files = 8334, pages = 438706, users = 213044, depth = 28.42509 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173295, edits = 4972429, files = 12434, pages = 987464, users = 148321, depth = 111.1487 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162557, edits = 3385737, files = 16, pages = 372194, users = 121317, depth = 15.12894 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161819, edits = 4383972, files = 14830, pages = 459417, users = 142509, depth = 32.27466 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152723, edits = 2703275, files = 2077, pages = 665204, users = 75475, depth = 45.75958 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1194, admins = 6, articles = 152025, edits = 5580388, files = 3577, pages = 1184998, users = 705055, depth = 217.4176 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149092, edits = 10186469, files = 27278, pages = 969327, users = 427978, depth = 318.0689 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147458, edits = 3453004, files = 8060, pages = 464463, users = 206651, depth = 34.35908 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684429, files = 0, pages = 275590, users = 157400, depth = 13.65359 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134940, edits = 11090964, files = 11264, pages = 274060, users = 73334, depth = 43.01514 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129816, edits = 3692923, files = 0, pages = 228260, users = 106130, depth = 9.303845 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129488, edits = 4781353, files = 8676, pages = 523542, users = 102850, depth = 84.57689 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125698, edits = 1848085, files = 2623, pages = 283087, users = 242576, depth = 10.23515 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125260, edits = 5987060, files = 15211, pages = 984205, users = 381504, depth = 286.0447 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269809, files = 0, pages = 254383, users = 32235, depth = 14.97885 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114622, edits = 3649420, files = 25463, pages = 465671, users = 107501, depth = 73.50962 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107558, edits = 1306134, files = 485, pages = 262346, users = 35928, depth = 10.31104 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103969, edits = 2508846, files = 9610, pages = 372109, users = 151234, depth = 44.84554 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103549, edits = 751360, files = 2978, pages = 215805, users = 102379, depth = 4.091795 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045295, files = 3, pages = 245049, users = 28692, depth = 10.69659 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412705, files = 5456, pages = 367526, users = 143960, depth = 87.62459 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87497, edits = 2306582, files = 924, pages = 156241, users = 48167, depth = 9.112911 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85901, edits = 2459932, files = 4725, pages = 262760, users = 143232, depth = 39.68457 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85146, edits = 2134276, files = 19140, pages = 283443, users = 145084, depth = 40.84027 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989571, files = 0, pages = 162045, users = 48806, depth = 5.313202 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81475, edits = 422153, files = 2688, pages = 111135, users = 32971, depth = 0.5033993 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78811, edits = 3698711, files = 6953, pages = 487065, users = 162487, depth = 203.7749 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78574, edits = 2321216, files = 1884, pages = 225845, users = 75895, depth = 36.1062 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77423, edits = 3585958, files = 13187, pages = 305005, users = 113893, depth = 101.5861 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230375, files = 2269, pages = 146658, users = 54631, depth = 8.077307 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848698, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77753 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72165, edits = 1999384, files = 5401, pages = 141263, users = 69818, depth = 12.97614 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69541, edits = 1591671, files = 5430, pages = 177298, users = 53657, depth = 21.55552 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099615, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.388165 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 68, admins = 3, articles = 67829, edits = 802834, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.427073 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855178, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.3616 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605750, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.838264 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627949, files = 545, pages = 97366, users = 28281, depth = 2.238212 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389810, files = 2366, pages = 131354, users = 54921, depth = 24.26654 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145977, files = 1454, pages = 169531, users = 35261, depth = 22.30486 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93858, files = 0, pages = 63092, users = 2160, depth = 0.004657024 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 89, admins = 7, articles = 56963, edits = 1060379, files = 1115, pages = 95507, users = 52288, depth = 5.083394 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55826, edits = 347377, files = 0, pages = 69091, users = 21650, depth = 0.283871 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54602, edits = 1756559, files = 3218, pages = 141181, users = 86348, depth = 31.282 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53820, edits = 1090907, files = 565, pages = 109063, users = 51547, depth = 10.53847 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52759, edits = 1108717, files = 4437, pages = 121549, users = 37521, depth = 15.50697 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 57, admins = 2, articles = 49514, edits = 748787, files = 537, pages = 97583, users = 31079, depth = 7.231997 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 77, admins = 8, articles = 49027, edits = 1081406, files = 7556, pages = 149665, users = 43269, depth = 30.44542 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42924, edits = 1951247, files = 1897, pages = 233386, users = 123036, depth = 164.6091 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294173, files = 136, pages = 55366, users = 78429, depth = 0.4818248 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42067, edits = 957781, files = 1599, pages = 183936, users = 50999, depth = 59.22314 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42023, edits = 1833397, files = 1499, pages = 128153, users = 68030, depth = 60.09834 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40552, edits = 861426, files = 690, pages = 146708, users = 94701, depth = 40.23729 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 27, admins = 3, articles = 40159, edits = 487060, files = 209, pages = 60541, users = 24839, depth = 2.072338 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38231, edits = 606798, files = 1570, pages = 133848, users = 42074, depth = 28.35771 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551618, files = 168, pages = 59134, users = 24749, depth = 4.917881 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 55, admins = 5, articles = 33253, edits = 990324, files = 0, pages = 48796, users = 33535, depth = 4.434055 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32220, edits = 1065516, files = 1258, pages = 103298, users = 58377, depth = 50.19811 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829978, files = 1320, pages = 116387, users = 63238, depth = 51.21419 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 72, admins = 3, articles = 29935, edits = 823738, files = 0, pages = 117163, users = 68656, depth = 59.69691 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28949, edits = 1013573, files = 571, pages = 69606, users = 92120, depth = 28.72181 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103375, files = 2592, pages = 129709, users = 75708, depth = 108.9715 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41225, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23449, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641593, files = 4, pages = 37686, users = 44555, depth = 5.887178 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23506, edits = 109748, files = 0, pages = 28539, users = 2994, depth = 0.1763008 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21294, edits = 704538, files = 1475, pages = 97636, users = 77604, depth = 92.74853 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15057, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19570, edits = 184774, files = 0, pages = 36456, users = 17019, depth = 3.773495 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176745, files = 0, pages = 39302, users = 17753, depth = 4.622394 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17979, edits = 507907, files = 3129, pages = 79488, users = 58068, depth = 74.78748 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24104, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 98, admins = 4, articles = 16860, edits = 159661, files = 0, pages = 30133, users = 18188, depth = 3.283821 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16025, edits = 230618, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71711 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15995, edits = 522228, files = 165, pages = 59520, users = 22514, depth = 64.96901 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 32, admins = 6, articles = 15894, edits = 566590, files = 347, pages = 32186, users = 25539, depth = 18.49627 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15743, edits = 460259, files = 125, pages = 71385, users = 30969, depth = 80.54263 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89121, files = 0, pages = 31314, users = 18902, depth = 2.938399 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200522, files = 0, pages = 19593, users = 12224, depth = 0.7582384 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15384, edits = 578046, files = 1062, pages = 44145, users = 45271, depth = 45.76677 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 23, admins = 2, articles = 15360, edits = 391697, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01489 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239811, files = 145, pages = 56212, users = 15701, depth = 30.87393 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371377, files = 1765, pages = 45895, users = 39027, depth = 34.0906 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15034, edits = 282504, files = 1715, pages = 53756, users = 27685, depth = 34.86295 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27633, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14530, edits = 119249, files = 112, pages = 29521, users = 5265, depth = 4.299853 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380925, files = 1765, pages = 47586, users = 22118, depth = 44.07267 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13767, edits = 368547, files = 0, pages = 40243, users = 26817, depth = 33.87105 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213120, files = 462, pages = 30199, users = 14887, depth = 10.09693 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229347, files = 115, pages = 39200, users = 11700, depth = 20.17891 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453987, files = 623, pages = 65469, users = 26457, depth = 100.0467 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165615, files = 263, pages = 30392, users = 30004, depth = 8.697096 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 27, admins = 2, articles = 13122, edits = 50344, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.7736145 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152031, files = 2739, pages = 35036, users = 23297, depth = 12.43753 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137192, files = 0, pages = 26463, users = 24045, depth = 6.381196 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232508, files = 865, pages = 32683, users = 19599, depth = 19.82388 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469110, files = 445, pages = 69995, users = 35266, depth = 164.0113 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388009, files = 618, pages = 27203, users = 22172, depth = 26.3396 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11474, edits = 54548, files = 60, pages = 26981, users = 3245, depth = 3.692723 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11389, edits = 379221, files = 0, pages = 96576, users = 94290, depth = 219.6841 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230881, files = 6, pages = 26592, users = 14417, depth = 17.43897 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10562, edits = 96412, files = 0, pages = 23946, users = 17407, depth = 6.465136 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10524, edits = 328114, files = 1705, pages = 72629, users = 34315, depth = 157.328 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100435, files = 0, pages = 18603, users = 9923, depth = 3.319443 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184712, files = 0, pages = 27146, users = 13064, depth = 17.59794 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 39, admins = 2, articles = 10267, edits = 271941, files = 192, pages = 42037, users = 29442, depth = 61.94272 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10210, edits = 194684, files = 0, pages = 21521, users = 7232, depth = 11.10244 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149645, files = 0, pages = 13882, users = 16806, depth = 1.479906 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2120, depth = 1.091499 }, ['hak'] = { pos = 164, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30297, depth = 5.835719 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9442, edits = 281237, files = 1101, pages = 33299, users = 36125, depth = 53.91939 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10786, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295691, files = 403, pages = 21414, users = 19349, depth = 27.88342 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 89, admins = 5, articles = 8548, edits = 83721, files = 0, pages = 14811, users = 13707, depth = 3.034491 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8371, edits = 130668, files = 87, pages = 17597, users = 25242, depth = 9.019922 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8350, edits = 237955, files = 0, pages = 25565, users = 32005, depth = 39.56309 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96667, files = 0, pages = 16558, users = 15399, depth = 5.756855 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722908, files = 54, pages = 68832, users = 29497, depth = 606.0622 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139353, files = 0, pages = 26033, users = 11748, depth = 30.34435 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24586, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320577, files = 571, pages = 20397, users = 25778, depth = 44.61715 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153225, files = 0, pages = 13440, users = 16552, depth = 7.499878 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95955, files = 0, pages = 16876, users = 5381, depth = 9.450184 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177229, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48112 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496464, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20184 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150876, files = 0, pages = 30954, users = 14411, depth = 63.94653 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 24, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38487, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6410, edits = 61919, files = 807, pages = 13780, users = 14231, depth = 5.940098 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229039, files = 319, pages = 15594, users = 24665, depth = 32.153 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 23, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13167, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 34, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26363, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17641, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182127, files = 38, pages = 43303, users = 6170, depth = 186.1852 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 35, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14658, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5518, edits = 308147, files = 185, pages = 20351, users = 17996, depth = 109.4125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5497, edits = 199383, files = 6, pages = 11732, users = 13671, depth = 21.8644 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138404, files = 0, pages = 16616, users = 13196, depth = 34.39692 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185883, files = 0, pages = 8721, users = 15387, depth = 7.814148 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5405, edits = 68729, files = 49, pages = 10532, users = 15730, depth = 5.871707 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153623, files = 282, pages = 14872, users = 19712, depth = 33.75238 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5177, edits = 26780, files = 0, pages = 5717, users = 1272, depth = 0.05096519 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5160, edits = 120694, files = 9, pages = 17072, users = 13759, depth = 37.67656 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5029, edits = 117739, files = 1, pages = 9543, users = 12015, depth = 9.940204 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95535, files = 0, pages = 8627, users = 15291, depth = 5.673824 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4838, edits = 120422, files = 0, pages = 11142, users = 16368, depth = 18.35031 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12306, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277538, files = 1146, pages = 18910, users = 20122, depth = 132.5765 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76997, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51681 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4475, edits = 65490, files = 0, pages = 14068, users = 2257, depth = 21.39269 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4306, edits = 86535, files = 10, pages = 12987, users = 9754, depth = 27.0816 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4175, edits = 37929, files = 0, pages = 6664, users = 9101, depth = 2.022895 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12497, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94790, files = 0, pages = 12329, users = 15355, depth = 31.91594 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12184, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32034, files = 0, pages = 10574, users = 5981, depth = 9.135718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 16, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13162, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18471, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117553, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8589, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7157, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59676, files = 0, pages = 10942, users = 7862, depth = 25.89428 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115732, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.51261 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43348, files = 0, pages = 11148, users = 8056, depth = 20.89034 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 25, admins = 1, articles = 3325, edits = 142745, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43368 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85747, files = 0, pages = 9331, users = 11088, depth = 30.43538 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237335, files = 3, pages = 19154, users = 5471, depth = 284.53 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11753, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110057, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63086 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23283, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2973, edits = 82145, files = 0, pages = 14298, users = 13274, depth = 83.36666 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 27, admins = 1, articles = 2792, edits = 67713, files = 0, pages = 6573, users = 12614, depth = 18.89257 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13771, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2588, edits = 88817, files = 0, pages = 5922, users = 13328, depth = 24.89031 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73034, files = 0, pages = 8812, users = 7549, depth = 48.51709 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96418, files = 0, pages = 5520, users = 14980, depth = 27.26554 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24094, files = 0, pages = 5345, users = 1875, depth = 6.428268 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2081, edits = 89399, files = 0, pages = 4947, users = 13720, depth = 34.2767 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 18, admins = 2, articles = 2075, edits = 54077, files = 34, pages = 11554, users = 3253, depth = 97.67178 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106181, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6274 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84849, files = 0, pages = 11790, users = 9239, depth = 163.2286 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9700, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10179, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30238, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 56, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1902, edits = 41547, files = 12, pages = 5319, users = 9190, depth = 25.21033 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1866, edits = 64075, files = 0, pages = 11516, users = 8485, depth = 148.8053 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18709, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7168, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89507, files = 4, pages = 4879, users = 11450, depth = 68.85873 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104408, files = 0, pages = 5366, users = 13866, depth = 98.51595 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1627, edits = 99962, files = 1, pages = 8578, users = 4875, depth = 212.7004 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10792, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17395, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.062448 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7929, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66392, files = 0, pages = 3906, users = 8884, depth = 43.54242 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26717, files = 0, pages = 4805, users = 7125, depth = 31.72285 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12104, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86594, files = 0, pages = 5675, users = 12305, depth = 156.3085 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111631, files = 0, pages = 5711, users = 14936, depth = 222.8131 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35380, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21345 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50175, files = 0, pages = 14614, users = 7767, depth = 382.9893 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1263, edits = 9792, files = 0, pages = 2550, users = 2821, depth = 3.987324 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33458, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.47152 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53058, files = 0, pages = 3008, users = 6823, depth = 38.09645 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1165, edits = 82547, files = 0, pages = 5560, users = 22940, depth = 211.2965 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61199, files = 9, pages = 7680, users = 9267, depth = 250.7261 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85067, files = 0, pages = 2055, users = 1159, depth = 30.00316 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37881, files = 0, pages = 3726, users = 9385, depth = 59.92365 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42500, files = 0, pages = 3262, users = 9582, depth = 55.44544 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35691, files = 0, pages = 3575, users = 1586, depth = 58.67674 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21677, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35305, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.8938 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 26, admins = 2, articles = 943, edits = 26590, files = 0, pages = 1304, users = 446, depth = 2.988352 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9307, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10414, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 18, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17633, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8661, files = 0, pages = 1623, users = 1523, depth = 4.242265 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28346, files = 0, pages = 4236, users = 9377, depth = 110.683 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 863, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9174, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 22, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16916, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12337, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14347, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9410, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 40, admins = 0, articles = 462, edits = 24133, files = 0, pages = 2405, users = 7818, depth = 177.4835 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11996, files = 0, pages = 3067, users = 5935, depth = 131.5967 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 378, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7902, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13185, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 10, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12232, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9150, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282776, admins = 3756, articles = 59171882, edits = 3197748839, files = 2762679, pages = 244369551, users = 103227265, depth = 128.1851, date = '@1658296841' }, } return info e0owphbql1hpogirp69om8iafufpko6 4162200 4162129 2022-07-20T08:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114260, admins = 1032, articles = 6546338, edits = 1101391975, files = 897717, pages = 56496976, users = 44104209, depth = 1135.016 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877038, files = 0, pages = 11232107, users = 92466, depth = 2.157414 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17412, admins = 193, articles = 2707806, edits = 223142331, files = 128405, pages = 7478810, users = 3962281, depth = 92.62621 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551283, edits = 50776624, files = 0, pages = 6114756, users = 828698, depth = 16.19998 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 17114, admins = 159, articles = 2439182, edits = 194988993, files = 68929, pages = 12112711, users = 4425650, depth = 253.1921 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095602, edits = 62311675, files = 20, pages = 4460004, users = 1219936, depth = 17.78522 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1838036, edits = 123878551, files = 237293, pages = 7412622, users = 3217922, depth = 153.7239 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13541, admins = 63, articles = 1790078, edits = 144408625, files = 0, pages = 7694347, users = 6595732, depth = 204.1784 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7769, admins = 122, articles = 1763446, edits = 128140940, files = 140074, pages = 7472906, users = 2274195, depth = 179.748 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590874, edits = 7087031, files = 1472, pages = 1993948, users = 186652, depth = 0.2281647 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529447, edits = 67419644, files = 262, pages = 3548664, users = 1182018, depth = 33.11454 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14798, admins = 40, articles = 1334467, edits = 90370184, files = 33125, pages = 3944765, users = 1957323, depth = 87.65336 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291376, edits = 72478520, files = 60397, pages = 7094554, users = 3243292, depth = 206.3054 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274362, edits = 68824936, files = 24408, pages = 19370691, users = 873251, depth = 716.4666 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265870, edits = 6284879, files = 42, pages = 2881700, users = 52677, depth = 3.553541 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175425, edits = 58656825, files = 49541, pages = 7773064, users = 2279336, depth = 237.7462 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1174362, edits = 36516972, files = 110446, pages = 4089849, users = 634826, depth = 55.03079 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 56, articles = 1093697, edits = 63852738, files = 58316, pages = 5387608, users = 2781293, depth = 182.6819 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5266, admins = 34, articles = 920230, edits = 35107922, files = 81486, pages = 5323139, users = 1135754, depth = 150.9816 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704727, edits = 30405816, files = 15420, pages = 1758783, users = 424089, depth = 38.67496 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660759, edits = 25082163, files = 36019, pages = 3980252, users = 309207, depth = 159.042 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3183, admins = 41, articles = 625177, edits = 21370323, files = 47189, pages = 3259921, users = 1340003, depth = 116.4327 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1561, admins = 27, articles = 596152, edits = 32946826, files = 12655, pages = 2718655, users = 745153, depth = 153.618 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594226, edits = 22698432, files = 5, pages = 1693852, users = 557073, depth = 45.88884 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1545, admins = 30, articles = 534415, edits = 20556090, files = 69436, pages = 1405132, users = 518480, depth = 38.83472 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1553, admins = 24, articles = 508369, edits = 25053758, files = 8366, pages = 1445388, users = 508379, depth = 58.88804 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2079, admins = 32, articles = 506923, edits = 21444387, files = 1, pages = 1396428, users = 583616, depth = 47.28331 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501708, edits = 28078422, files = 37431, pages = 2353940, users = 1412855, depth = 162.5796 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 478060, edits = 8660215, files = 314, pages = 904619, users = 30472, depth = 7.62178 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456764, edits = 41239235, files = 10239, pages = 4644043, users = 175542, depth = 746.2674 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432047, edits = 14971877, files = 116376, pages = 2616127, users = 589830, depth = 146.2489 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3127042, files = 362, pages = 1062412, users = 53626, depth = 6.301204 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417444, edits = 3521537, files = 6061, pages = 564283, users = 42841, depth = 0.7721855 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 301, admins = 12, articles = 396241, edits = 8979060, files = 0, pages = 822654, users = 137993, depth = 12.64025 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359222, edits = 5605833, files = 19613, pages = 1040070, users = 297203, depth = 19.36208 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 336, admins = 16, articles = 322007, edits = 7641291, files = 10703, pages = 709915, users = 198622, depth = 15.62022 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3136, admins = 32, articles = 319114, edits = 34264975, files = 73539, pages = 1334122, users = 989761, depth = 259.8376 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 441, admins = 11, articles = 292790, edits = 8462331, files = 11300, pages = 987244, users = 123259, depth = 48.22142 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283059, edits = 11440543, files = 549, pages = 630854, users = 310288, depth = 27.37856 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 712, admins = 25, articles = 282733, edits = 11178622, files = 0, pages = 906122, users = 433800, depth = 59.97453 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241911, edits = 1519978, files = 244, pages = 570436, users = 37541, depth = 4.914236 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241313, edits = 7389435, files = 0, pages = 548047, users = 220646, depth = 21.78491 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 210, admins = 16, articles = 231848, edits = 3049703, files = 10536, pages = 587092, users = 120371, depth = 12.19546 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 429, admins = 33, articles = 229022, edits = 6155573, files = 756, pages = 540921, users = 167432, depth = 21.10611 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 43, admins = 5, articles = 225469, edits = 2443067, files = 177, pages = 384933, users = 16035, depth = 3.174694 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220277, edits = 4153527, files = 3233, pages = 644705, users = 120020, depth = 23.91805 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214220, edits = 8328154, files = 36, pages = 696613, users = 1217803, depth = 60.62324 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 483, admins = 11, articles = 212570, edits = 6414803, files = 20929, pages = 444488, users = 276689, depth = 17.17862 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1047, admins = 22, articles = 211755, edits = 9558773, files = 18489, pages = 628610, users = 367111, depth = 58.92825 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 332, admins = 10, articles = 203533, edits = 6625856, files = 23834, pages = 499030, users = 165788, depth = 27.98671 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 234, admins = 8, articles = 186602, edits = 6127111, files = 1311, pages = 470737, users = 127722, depth = 30.17827 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185424, edits = 6528038, files = 23713, pages = 508499, users = 250352, depth = 38.97332 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177051, edits = 5709627, files = 8334, pages = 438707, users = 213047, depth = 28.42482 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173307, edits = 4972511, files = 12434, pages = 987477, users = 148322, depth = 111.1339 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162559, edits = 3385749, files = 16, pages = 372197, users = 121319, depth = 15.12864 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 227, admins = 6, articles = 161819, edits = 4384093, files = 14830, pages = 459383, users = 142513, depth = 32.27057 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152752, edits = 2703494, files = 2077, pages = 665253, users = 75503, depth = 45.74611 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1194, admins = 6, articles = 152029, edits = 5580465, files = 3577, pages = 1185025, users = 705074, depth = 217.4139 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149096, edits = 10186593, files = 27278, pages = 969341, users = 427985, depth = 318.0589 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147459, edits = 3453028, files = 8060, pages = 464470, users = 206657, depth = 34.35963 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 156, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684431, files = 0, pages = 275590, users = 157402, depth = 13.6536 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134941, edits = 11090969, files = 11264, pages = 274061, users = 73334, depth = 43.01437 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129817, edits = 3693028, files = 0, pages = 228266, users = 106131, depth = 9.304667 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129488, edits = 4781362, files = 8676, pages = 523542, users = 102852, depth = 84.57704 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125698, edits = 1848119, files = 2623, pages = 283088, users = 242586, depth = 10.23543 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125261, edits = 5987110, files = 15211, pages = 984207, users = 381515, depth = 286.0427 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269810, files = 0, pages = 254383, users = 32238, depth = 14.97886 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 282, admins = 13, articles = 114626, edits = 3649487, files = 25463, pages = 465690, users = 107503, depth = 73.50912 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107558, edits = 1306134, files = 485, pages = 262346, users = 35928, depth = 10.31104 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103969, edits = 2508869, files = 9610, pages = 372113, users = 151237, depth = 44.84681 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103548, edits = 751371, files = 2978, pages = 215808, users = 102380, depth = 4.092169 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045295, files = 3, pages = 245049, users = 28692, depth = 10.69659 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412706, files = 5456, pages = 367526, users = 143960, depth = 87.62462 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87497, edits = 2306582, files = 924, pages = 156241, users = 48167, depth = 9.112911 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85901, edits = 2459934, files = 4725, pages = 262760, users = 143232, depth = 39.6846 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85146, edits = 2134291, files = 19140, pages = 283444, users = 145085, depth = 40.84083 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989576, files = 0, pages = 162045, users = 48806, depth = 5.31323 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81476, edits = 422160, files = 2688, pages = 111136, users = 32972, depth = 0.5033907 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 276, admins = 15, articles = 78813, edits = 3698728, files = 6953, pages = 487069, users = 162489, depth = 203.7658 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78574, edits = 2321388, files = 1884, pages = 225847, users = 75895, depth = 36.10954 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77423, edits = 3586015, files = 13187, pages = 305006, users = 113895, depth = 101.5882 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230383, files = 2269, pages = 146660, users = 54633, depth = 8.077695 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848699, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77754 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72166, edits = 1999389, files = 5401, pages = 141265, users = 69819, depth = 12.976 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 99, admins = 4, articles = 69541, edits = 1591674, files = 5430, pages = 177298, users = 53657, depth = 21.55557 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099615, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.388165 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 69, admins = 3, articles = 67829, edits = 802835, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.4270734 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855178, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.3616 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605751, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.838269 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627950, files = 545, pages = 97366, users = 28283, depth = 2.238215 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 72, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389810, files = 2366, pages = 131354, users = 54923, depth = 24.26654 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145988, files = 1454, pages = 169531, users = 35261, depth = 22.30507 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93858, files = 0, pages = 63092, users = 2160, depth = 0.004657024 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 89, admins = 7, articles = 56963, edits = 1060463, files = 1115, pages = 95510, users = 52288, depth = 5.084428 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55826, edits = 347381, files = 0, pages = 69092, users = 21650, depth = 0.283913 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54602, edits = 1756560, files = 3218, pages = 141181, users = 86348, depth = 31.28202 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 106, admins = 3, articles = 53821, edits = 1090910, files = 565, pages = 109064, users = 51548, depth = 10.53801 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 41, admins = 5, articles = 52759, edits = 1108717, files = 4437, pages = 121549, users = 37521, depth = 15.50697 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 57, admins = 2, articles = 49514, edits = 748787, files = 537, pages = 97583, users = 31079, depth = 7.231997 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 77, admins = 8, articles = 49027, edits = 1081409, files = 7556, pages = 149665, users = 43269, depth = 30.4455 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42924, edits = 1951247, files = 1897, pages = 233386, users = 123039, depth = 164.6091 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294174, files = 136, pages = 55366, users = 78431, depth = 0.4818264 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42067, edits = 957782, files = 1599, pages = 183937, users = 51000, depth = 59.22372 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42023, edits = 1833397, files = 1499, pages = 128153, users = 68032, depth = 60.09834 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40552, edits = 861426, files = 690, pages = 146708, users = 94703, depth = 40.23729 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 27, admins = 3, articles = 40159, edits = 487062, files = 209, pages = 60541, users = 24839, depth = 2.072347 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38231, edits = 606802, files = 1570, pages = 133850, users = 42076, depth = 28.35866 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551626, files = 168, pages = 59134, users = 24750, depth = 4.917952 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 59, admins = 5, articles = 33253, edits = 990324, files = 0, pages = 48796, users = 33535, depth = 4.434055 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32220, edits = 1065525, files = 1258, pages = 103299, users = 58378, depth = 50.19946 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829981, files = 1320, pages = 116387, users = 63238, depth = 51.21437 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 72, admins = 3, articles = 29935, edits = 823745, files = 0, pages = 117166, users = 68659, depth = 59.7 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28949, edits = 1013573, files = 571, pages = 69606, users = 92120, depth = 28.72181 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103379, files = 2592, pages = 129711, users = 75712, depth = 108.9745 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41225, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886430, files = 47, pages = 62806, users = 23449, depth = 31.91402 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641593, files = 4, pages = 37686, users = 44555, depth = 5.887178 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23506, edits = 109750, files = 0, pages = 28539, users = 2994, depth = 0.176304 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21294, edits = 704541, files = 1475, pages = 97636, users = 77604, depth = 92.74892 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15057, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19570, edits = 184776, files = 0, pages = 36456, users = 17021, depth = 3.773536 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176745, files = 0, pages = 39302, users = 17753, depth = 4.622394 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17980, edits = 507925, files = 3129, pages = 79493, users = 58070, depth = 74.78683 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24104, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 98, admins = 4, articles = 16861, edits = 159701, files = 0, pages = 30134, users = 18188, depth = 3.284145 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16025, edits = 230620, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71723 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15995, edits = 522228, files = 165, pages = 59520, users = 22515, depth = 64.96901 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 32, admins = 6, articles = 15895, edits = 566602, files = 347, pages = 32187, users = 25539, depth = 18.49376 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15743, edits = 460260, files = 125, pages = 71385, users = 30969, depth = 80.5428 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89121, files = 0, pages = 31314, users = 18902, depth = 2.938399 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200522, files = 0, pages = 19593, users = 12224, depth = 0.7582384 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15384, edits = 578047, files = 1062, pages = 44145, users = 45271, depth = 45.76685 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391697, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01489 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239812, files = 145, pages = 56213, users = 15701, depth = 30.87501 }, ['am'] = { pos = 136, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371378, files = 1765, pages = 45896, users = 39029, depth = 34.09216 }, ['ps'] = { pos = 137, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15034, edits = 282505, files = 1715, pages = 53757, users = 27685, depth = 34.86423 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27633, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14536, edits = 119256, files = 112, pages = 29527, users = 5265, depth = 4.295684 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380925, files = 1765, pages = 47586, users = 22118, depth = 44.07267 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377225, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90844 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13767, edits = 368547, files = 0, pages = 40243, users = 26817, depth = 33.87105 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 28, admins = 1, articles = 13751, edits = 213120, files = 462, pages = 30199, users = 14888, depth = 10.09693 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229348, files = 115, pages = 39201, users = 11701, depth = 20.18006 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453987, files = 623, pages = 65469, users = 26457, depth = 100.0467 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165615, files = 263, pages = 30392, users = 30004, depth = 8.697096 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 27, admins = 2, articles = 13122, edits = 50344, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.7736145 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152031, files = 2739, pages = 35036, users = 23297, depth = 12.43753 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137192, files = 0, pages = 26463, users = 24045, depth = 6.381196 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232508, files = 865, pages = 32683, users = 19600, depth = 19.82388 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469111, files = 445, pages = 69996, users = 35267, depth = 164.0149 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388009, files = 618, pages = 27203, users = 22172, depth = 26.3396 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11475, edits = 54562, files = 60, pages = 26981, users = 3245, depth = 3.69255 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11389, edits = 379223, files = 0, pages = 96577, users = 94290, depth = 219.6881 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 24, admins = 8, articles = 11001, edits = 230883, files = 6, pages = 26592, users = 14417, depth = 17.43912 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10562, edits = 96412, files = 0, pages = 23946, users = 17409, depth = 6.465136 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10526, edits = 328133, files = 1705, pages = 72633, users = 34315, depth = 157.2788 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100435, files = 0, pages = 18603, users = 9923, depth = 3.319443 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 23, admins = 1, articles = 10408, edits = 184712, files = 0, pages = 27146, users = 13064, depth = 17.59794 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 39, admins = 2, articles = 10267, edits = 271941, files = 192, pages = 42037, users = 29442, depth = 61.94272 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10210, edits = 194684, files = 0, pages = 21521, users = 7232, depth = 11.10244 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149645, files = 0, pages = 13882, users = 16806, depth = 1.479906 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2121, depth = 1.091499 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9445, edits = 281241, files = 1101, pages = 33302, users = 36126, depth = 53.88105 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30298, depth = 5.835719 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10786, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295691, files = 403, pages = 21414, users = 19349, depth = 27.88342 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 93, admins = 5, articles = 8548, edits = 83733, files = 0, pages = 14811, users = 13707, depth = 3.034926 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8371, edits = 130668, files = 87, pages = 17597, users = 25242, depth = 9.019922 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8352, edits = 237964, files = 0, pages = 25567, users = 32005, depth = 39.54254 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96667, files = 0, pages = 16558, users = 15399, depth = 5.756855 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722911, files = 54, pages = 68833, users = 29498, depth = 606.0759 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139353, files = 0, pages = 26033, users = 11748, depth = 30.34435 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24586, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320578, files = 571, pages = 20397, users = 25779, depth = 44.61728 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153225, files = 0, pages = 13440, users = 16552, depth = 7.499878 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95958, files = 0, pages = 16876, users = 5381, depth = 9.450479 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177230, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48121 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496464, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20184 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150882, files = 0, pages = 30957, users = 14411, depth = 63.95869 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 24, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38487, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6410, edits = 61920, files = 807, pages = 13780, users = 14231, depth = 5.940194 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229040, files = 319, pages = 15595, users = 24665, depth = 32.15799 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 23, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13167, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 34, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26364, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17641, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182129, files = 38, pages = 43304, users = 6170, depth = 186.1928 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 35, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14658, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5518, edits = 308147, files = 185, pages = 20351, users = 17996, depth = 109.4125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 24, admins = 2, articles = 5497, edits = 199383, files = 6, pages = 11732, users = 13671, depth = 21.8644 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5480, edits = 138404, files = 0, pages = 16616, users = 13197, depth = 34.39692 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185883, files = 0, pages = 8721, users = 15387, depth = 7.814148 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5405, edits = 68729, files = 49, pages = 10532, users = 15730, depth = 5.871707 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153623, files = 282, pages = 14872, users = 19712, depth = 33.75238 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5177, edits = 26780, files = 0, pages = 5717, users = 1272, depth = 0.05096519 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5160, edits = 120694, files = 9, pages = 17072, users = 13760, depth = 37.67656 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5030, edits = 117748, files = 1, pages = 9544, users = 12015, depth = 9.93597 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95535, files = 0, pages = 8627, users = 15291, depth = 5.673824 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4838, edits = 120422, files = 0, pages = 11142, users = 16368, depth = 18.35031 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12306, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277538, files = 1146, pages = 18910, users = 20123, depth = 132.5765 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4593, edits = 76997, files = 1, pages = 22357, users = 12759, depth = 51.51681 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4476, edits = 65504, files = 0, pages = 14069, users = 2257, depth = 21.38619 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4306, edits = 86535, files = 10, pages = 12987, users = 9754, depth = 27.0816 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 23, admins = 1, articles = 4175, edits = 37932, files = 0, pages = 6664, users = 9101, depth = 2.023055 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120534, files = 438, pages = 10662, users = 12498, depth = 29.8455 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94790, files = 0, pages = 12329, users = 15355, depth = 31.91594 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12184, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32034, files = 0, pages = 10574, users = 5981, depth = 9.135718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 16, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13162, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18471, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117553, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206343, files = 0, pages = 9029, users = 8589, depth = 54.53841 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7157, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59676, files = 0, pages = 10942, users = 7862, depth = 25.89428 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115733, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.51281 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43348, files = 0, pages = 11148, users = 8056, depth = 20.89034 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 25, admins = 1, articles = 3325, edits = 142745, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43368 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85747, files = 0, pages = 9331, users = 11088, depth = 30.43538 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237335, files = 3, pages = 19154, users = 5471, depth = 284.53 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11753, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110057, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63086 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23284, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2973, edits = 82145, files = 0, pages = 14298, users = 13275, depth = 83.36666 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606793, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.381 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 27, admins = 1, articles = 2792, edits = 67713, files = 0, pages = 6573, users = 12614, depth = 18.89257 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13771, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2588, edits = 88820, files = 0, pages = 5922, users = 13328, depth = 24.89115 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73036, files = 0, pages = 8812, users = 7549, depth = 48.51841 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96419, files = 0, pages = 5521, users = 14980, depth = 27.27868 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24096, files = 0, pages = 5345, users = 1876, depth = 6.428803 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2081, edits = 89399, files = 0, pages = 4947, users = 13720, depth = 34.2767 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54083, files = 34, pages = 11554, users = 3254, depth = 97.68262 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106181, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6274 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84849, files = 0, pages = 11790, users = 9239, depth = 163.2286 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9700, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10179, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105109, files = 0, pages = 5830, users = 30238, depth = 73.50438 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 56, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1902, edits = 41547, files = 12, pages = 5319, users = 9190, depth = 25.21033 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1867, edits = 64076, files = 0, pages = 11517, users = 8486, depth = 148.6353 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18709, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7168, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89507, files = 4, pages = 4879, users = 11450, depth = 68.85873 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104408, files = 0, pages = 5366, users = 13866, depth = 98.51595 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1627, edits = 99962, files = 1, pages = 8578, users = 4875, depth = 212.7004 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10793, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17395, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.062448 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7930, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66393, files = 0, pages = 3906, users = 8884, depth = 43.54308 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26717, files = 0, pages = 4805, users = 7126, depth = 31.72285 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12104, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86594, files = 0, pages = 5675, users = 12305, depth = 156.3085 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1305, edits = 111631, files = 0, pages = 5711, users = 14936, depth = 222.8131 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35380, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21345 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50175, files = 0, pages = 14614, users = 7767, depth = 382.9893 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1263, edits = 9794, files = 0, pages = 2550, users = 2821, depth = 3.988139 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11622, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33458, files = 0, pages = 4487, users = 2614, depth = 53.47152 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53058, files = 0, pages = 3008, users = 6824, depth = 38.09645 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1165, edits = 82547, files = 0, pages = 5560, users = 22940, depth = 211.2965 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1162, edits = 61201, files = 9, pages = 7680, users = 9268, depth = 250.7343 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85067, files = 0, pages = 2055, users = 1160, depth = 30.00316 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37881, files = 0, pages = 3726, users = 9385, depth = 59.92365 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42500, files = 0, pages = 3262, users = 9582, depth = 55.44544 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35691, files = 0, pages = 3575, users = 1586, depth = 58.67674 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21678, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35305, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.8938 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 26, admins = 2, articles = 943, edits = 26596, files = 0, pages = 1304, users = 446, depth = 2.989027 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9307, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10414, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 18, admins = 1, articles = 866, edits = 46098, files = 0, pages = 3800, users = 17633, depth = 139.2461 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 19, admins = 0, articles = 858, edits = 8661, files = 0, pages = 1623, users = 1523, depth = 4.242265 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9377, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 863, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9174, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16916, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12337, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14347, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9410, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 40, admins = 0, articles = 462, edits = 24133, files = 0, pages = 2405, users = 7818, depth = 177.4835 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11996, files = 0, pages = 3067, users = 5935, depth = 131.5967 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 13, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 378, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7902, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13185, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 10, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12232, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9150, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282825, admins = 3756, articles = 59172267, edits = 3197786510, files = 2762658, pages = 244371740, users = 103228418, depth = 128.1863, date = '@1658304043' }, } return info okyl6htqf706gnn33xxfyq6nfjffofu 4162233 4162200 2022-07-20T10:00:50Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 114260, admins = 1032, articles = 6546373, edits = 1101405894, files = 897726, pages = 56498749, users = 44104627, depth = 1135.062 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 176, admins = 6, articles = 6125906, edits = 34877040, files = 0, pages = 11232107, users = 92472, depth = 2.157414 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17412, admins = 193, articles = 2707855, edits = 223145321, files = 128408, pages = 7478938, users = 3962344, depth = 92.62559 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1928, admins = 66, articles = 2551288, edits = 50777185, files = 0, pages = 6114772, users = 828709, depth = 16.20015 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 17114, admins = 159, articles = 2439209, edits = 194991243, files = 68929, pages = 12112824, users = 4425725, depth = 253.1916 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3633, admins = 36, articles = 2095607, edits = 62312338, files = 20, pages = 4460030, users = 1219955, depth = 17.78554 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10565, admins = 76, articles = 1838059, edits = 123881145, files = 237289, pages = 7412756, users = 3217976, depth = 153.7267 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13541, admins = 63, articles = 1790096, edits = 144409972, files = 0, pages = 7694378, users = 6595770, depth = 204.1762 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7769, admins = 122, articles = 1763467, edits = 128143251, files = 140054, pages = 7472966, users = 2274228, depth = 179.748 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 218, admins = 7, articles = 1590874, edits = 7087055, files = 1472, pages = 1993948, users = 186660, depth = 0.2281655 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4110, admins = 102, articles = 1529454, edits = 67420070, files = 262, pages = 3548690, users = 1182029, depth = 33.11483 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14798, admins = 40, articles = 1334477, edits = 90371605, files = 33125, pages = 3944788, users = 1957367, depth = 87.65378 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8915, admins = 66, articles = 1291395, edits = 72481723, files = 60406, pages = 7094662, users = 3243330, depth = 206.3116 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2080, admins = 20, articles = 1274368, edits = 68825272, files = 24408, pages = 19370707, users = 873265, depth = 716.4637 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 80, admins = 3, articles = 1265870, edits = 6284879, files = 42, pages = 2881700, users = 52681, depth = 3.553541 }, ['ar'] = { pos = 16, activeusers = 4609, admins = 26, articles = 1175434, edits = 58657252, files = 49545, pages = 7773120, users = 2279363, depth = 237.7459 }, ['uk'] = { pos = 17, activeusers = 3177, admins = 49, articles = 1174398, edits = 36517880, files = 110451, pages = 4090001, users = 634845, depth = 55.03111 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8431, admins = 56, articles = 1093701, edits = 63852925, files = 58316, pages = 5387638, users = 2781320, depth = 182.6823 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5266, admins = 34, articles = 920253, edits = 35110608, files = 81489, pages = 5323197, users = 1135777, depth = 150.9863 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1026, admins = 30, articles = 704735, edits = 30406040, files = 15420, pages = 1758799, users = 424096, depth = 38.67461 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 721, admins = 18, articles = 660762, edits = 25082281, files = 36022, pages = 3980270, users = 309209, depth = 159.042 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3183, admins = 41, articles = 625182, edits = 21371279, files = 47193, pages = 3259947, users = 1340024, depth = 116.437 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1552, admins = 27, articles = 596161, edits = 32947259, files = 12655, pages = 2718690, users = 745165, depth = 153.6172 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1031, admins = 40, articles = 594230, edits = 22698597, files = 5, pages = 1693866, users = 557079, depth = 45.88901 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1545, admins = 30, articles = 534419, edits = 20556585, files = 69438, pages = 1405141, users = 518485, depth = 38.83527 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1553, admins = 24, articles = 508381, edits = 25054138, files = 8366, pages = 1445402, users = 508383, depth = 58.88583 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2079, admins = 32, articles = 506933, edits = 21444742, files = 1, pages = 1396453, users = 583626, depth = 47.28298 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2915, admins = 24, articles = 501716, edits = 28078754, files = 37432, pages = 2353976, users = 1412877, depth = 162.5788 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 51, admins = 3, articles = 478060, edits = 8660215, files = 314, pages = 904619, users = 30473, depth = 7.62178 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 178, admins = 12, articles = 456765, edits = 41239239, files = 10239, pages = 4644045, users = 175547, depth = 746.2642 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 18, articles = 432052, edits = 14972320, files = 116377, pages = 2616139, users = 589831, depth = 146.2501 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 92, admins = 6, articles = 431321, edits = 3127042, files = 362, pages = 1062412, users = 53629, depth = 6.301204 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 91, admins = 5, articles = 417444, edits = 3521546, files = 6061, pages = 564283, users = 42844, depth = 0.7721875 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 301, admins = 12, articles = 396243, edits = 8979113, files = 0, pages = 822658, users = 137995, depth = 12.64025 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 599, admins = 15, articles = 359226, edits = 5605920, files = 19613, pages = 1040075, users = 297206, depth = 19.36192 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 336, admins = 16, articles = 322015, edits = 7641442, files = 10703, pages = 709930, users = 198628, depth = 15.61999 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3136, admins = 32, articles = 319126, edits = 34265486, files = 73541, pages = 1334151, users = 989781, depth = 259.825 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 441, admins = 11, articles = 292794, edits = 8462382, files = 11300, pages = 987253, users = 123265, depth = 48.22065 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 756, admins = 25, articles = 283061, edits = 11440638, files = 549, pages = 630856, users = 310297, depth = 27.37831 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 712, admins = 25, articles = 282733, edits = 11178678, files = 0, pages = 906125, users = 433809, depth = 59.97521 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 137, admins = 5, articles = 241911, edits = 1519981, files = 244, pages = 570436, users = 37541, depth = 4.914246 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 531, admins = 10, articles = 241310, edits = 7389452, files = 0, pages = 548044, users = 220651, depth = 21.78563 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 209, admins = 16, articles = 231849, edits = 3049720, files = 10536, pages = 587098, users = 120376, depth = 12.19564 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 429, admins = 33, articles = 229023, edits = 6155594, files = 756, pages = 540924, users = 167436, depth = 21.10615 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 41, admins = 5, articles = 225469, edits = 2443074, files = 177, pages = 384936, users = 16035, depth = 3.174798 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 264, admins = 11, articles = 220277, edits = 4153561, files = 3233, pages = 644707, users = 120028, depth = 23.91839 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1012, admins = 17, articles = 214233, edits = 8328351, files = 36, pages = 696652, users = 1217822, depth = 60.62046 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 483, admins = 11, articles = 212572, edits = 6414821, files = 20929, pages = 444490, users = 276689, depth = 17.17826 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1047, admins = 22, articles = 211756, edits = 9559127, files = 18489, pages = 628615, users = 367124, depth = 58.93054 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 331, admins = 10, articles = 203530, edits = 6625954, files = 23835, pages = 499033, users = 165790, depth = 27.98891 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 234, admins = 8, articles = 186602, edits = 6127158, files = 1300, pages = 470726, users = 127722, depth = 30.17687 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 710, admins = 17, articles = 185426, edits = 6528121, files = 23714, pages = 508506, users = 250358, depth = 38.97364 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177052, edits = 5709656, files = 8334, pages = 438709, users = 213048, depth = 28.42474 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 312, admins = 11, articles = 173317, edits = 4972650, files = 12434, pages = 987487, users = 148327, depth = 111.1231 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 119, admins = 14, articles = 162559, edits = 3385811, files = 16, pages = 372197, users = 121320, depth = 15.12892 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 221, admins = 6, articles = 161820, edits = 4384106, files = 14830, pages = 459385, users = 142514, depth = 32.27034 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 558, admins = 17, articles = 152782, edits = 2703717, files = 2078, pages = 665314, users = 75519, depth = 45.73326 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1194, admins = 6, articles = 152031, edits = 5580533, files = 3577, pages = 1185043, users = 705090, depth = 217.4143 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 959, admins = 15, articles = 149097, edits = 10186868, files = 27278, pages = 969366, users = 427995, depth = 318.0736 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 299, admins = 31, articles = 147463, edits = 3453063, files = 8060, pages = 464477, users = 206660, depth = 34.35825 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 153, admins = 21, articles = 137070, edits = 3684437, files = 0, pages = 275590, users = 157404, depth = 13.65362 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 130, admins = 16, articles = 134941, edits = 11090999, files = 11264, pages = 274074, users = 73334, depth = 43.02048 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 119, admins = 11, articles = 129826, edits = 3693053, files = 0, pages = 228276, users = 106135, depth = 9.303222 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 260, admins = 12, articles = 129489, edits = 4781579, files = 8676, pages = 523546, users = 102854, depth = 84.58022 }, ['zh-yue'] = { pos = 65, activeusers = 328, admins = 12, articles = 125698, edits = 1848165, files = 2623, pages = 283090, users = 242588, depth = 10.23587 }, ['bn'] = { pos = 66, activeusers = 1126, admins = 14, articles = 125270, edits = 5987251, files = 15212, pages = 984226, users = 381526, depth = 286.0094 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 32, admins = 2, articles = 122329, edits = 3269810, files = 0, pages = 254383, users = 32238, depth = 14.97886 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 278, admins = 13, articles = 114632, edits = 3649553, files = 25467, pages = 465707, users = 107505, depth = 73.50468 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 88, admins = 6, articles = 107558, edits = 1306139, files = 485, pages = 262346, users = 35929, depth = 10.31108 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 176, admins = 16, articles = 103969, edits = 2508906, files = 9610, pages = 372116, users = 151237, depth = 44.84812 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 136, admins = 4, articles = 103550, edits = 751399, files = 2978, pages = 215811, users = 102381, depth = 4.092179 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 59, admins = 3, articles = 94850, edits = 1045295, files = 3, pages = 245049, users = 28693, depth = 10.69659 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 169, admins = 9, articles = 90259, edits = 3412710, files = 5456, pages = 367526, users = 143961, depth = 87.62472 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 89, admins = 4, articles = 87497, edits = 2306583, files = 924, pages = 156241, users = 48170, depth = 9.112916 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85902, edits = 2459936, files = 4725, pages = 262762, users = 143233, depth = 39.68386 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 181, admins = 11, articles = 85147, edits = 2134312, files = 19140, pages = 283445, users = 145087, depth = 40.84013 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 47, admins = 4, articles = 83841, edits = 989577, files = 0, pages = 162045, users = 48806, depth = 5.313235 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 72, admins = 2, articles = 81476, edits = 422173, files = 2688, pages = 111136, users = 32973, depth = 0.5034062 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 266, admins = 15, articles = 78817, edits = 3698754, files = 6953, pages = 487078, users = 162490, depth = 203.7478 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 138, admins = 4, articles = 78574, edits = 2321542, files = 1884, pages = 225852, users = 75896, depth = 36.11359 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 193, admins = 13, articles = 77428, edits = 3586171, files = 13189, pages = 305019, users = 113895, depth = 101.5823 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 139, admins = 14, articles = 74024, edits = 1230385, files = 2269, pages = 146660, users = 54635, depth = 8.077706 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848699, files = 0, pages = 196935, users = 24942, depth = 12.77754 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 78, admins = 6, articles = 72167, edits = 1999392, files = 5401, pages = 141266, users = 69819, depth = 12.97557 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 101, admins = 4, articles = 69547, edits = 1591684, files = 5430, pages = 177304, users = 53658, depth = 21.55125 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 41, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099615, files = 724, pages = 140315, users = 31960, depth = 8.388165 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 69, admins = 3, articles = 67829, edits = 802835, files = 0, pages = 81995, users = 28385, depth = 0.4270734 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 35, admins = 4, articles = 66343, edits = 855178, files = 2069, pages = 101460, users = 25225, depth = 2.3616 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 66, admins = 2, articles = 65696, edits = 605751, files = 225, pages = 113633, users = 32276, depth = 2.838269 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61271, edits = 627952, files = 545, pages = 97366, users = 28284, depth = 2.238222 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 76, admins = 5, articles = 60956, edits = 2389813, files = 2366, pages = 131354, users = 54924, depth = 24.26657 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 90, admins = 7, articles = 60192, edits = 1145993, files = 1454, pages = 169531, users = 35262, depth = 22.30517 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 18, admins = 2, articles = 59749, edits = 93858, files = 0, pages = 63092, users = 2160, depth = 0.004657024 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 89, admins = 7, articles = 56963, edits = 1060472, files = 1115, pages = 95511, users = 52288, depth = 5.084682 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 48, admins = 3, articles = 55826, edits = 347382, files = 0, pages = 69092, users = 21650, depth = 0.2839138 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 129, admins = 19, articles = 54602, edits = 1756560, files = 3218, pages = 141181, users = 86349, depth = 31.28202 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 102, admins = 3, articles = 53821, edits = 1090912, files = 565, pages = 109064, users = 51550, depth = 10.53803 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52759, edits = 1108717, files = 4437, pages = 121549, users = 37522, depth = 15.50697 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 57, admins = 2, articles = 49515, edits = 748797, files = 537, pages = 97585, users = 31080, depth = 7.231955 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 77, admins = 8, articles = 49028, edits = 1081416, files = 7556, pages = 149666, users = 43270, depth = 30.44425 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 131, admins = 11, articles = 42924, edits = 1951254, files = 1897, pages = 233386, users = 123041, depth = 164.6097 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 54, admins = 4, articles = 42552, edits = 294178, files = 136, pages = 55367, users = 78434, depth = 0.4818995 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 149, admins = 7, articles = 42067, edits = 957798, files = 1599, pages = 183938, users = 51000, depth = 59.22521 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 76, admins = 6, articles = 42023, edits = 1833410, files = 1499, pages = 128154, users = 68033, depth = 60.09969 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 94, admins = 4, articles = 40552, edits = 861426, files = 690, pages = 146708, users = 94705, depth = 40.23729 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 27, admins = 3, articles = 40159, edits = 487062, files = 209, pages = 60541, users = 24839, depth = 2.072347 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 144, admins = 9, articles = 38232, edits = 606812, files = 1570, pages = 133851, users = 42076, depth = 28.35743 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 68, admins = 3, articles = 34259, edits = 551626, files = 168, pages = 59134, users = 24750, depth = 4.917952 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 59, admins = 5, articles = 33253, edits = 990325, files = 0, pages = 48796, users = 33537, depth = 4.43406 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 87, admins = 5, articles = 32220, edits = 1065529, files = 1258, pages = 103300, users = 58379, depth = 50.20058 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 55, admins = 3, articles = 31628, edits = 829982, files = 1320, pages = 116387, users = 63239, depth = 51.21444 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 72, admins = 3, articles = 29936, edits = 823749, files = 0, pages = 117168, users = 68660, depth = 59.69665 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 80, admins = 9, articles = 28949, edits = 1013574, files = 571, pages = 69606, users = 92121, depth = 28.72184 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 176, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103386, files = 2592, pages = 129713, users = 75713, depth = 108.9778 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 33, admins = 5, articles = 26206, edits = 732652, files = 1407, pages = 55688, users = 41226, depth = 16.65131 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23449, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 44, admins = 6, articles = 23731, edits = 641593, files = 4, pages = 37686, users = 44557, depth = 5.887178 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 28, admins = 6, articles = 23520, edits = 110275, files = 0, pages = 28555, users = 2994, depth = 0.176978 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 47, admins = 2, articles = 23053, edits = 649992, files = 0, pages = 55975, users = 27103, depth = 23.68271 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 106, admins = 3, articles = 21293, edits = 704543, files = 1475, pages = 97635, users = 77604, depth = 92.75884 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 15, admins = 2, articles = 20507, edits = 295871, files = 709, pages = 34656, users = 15057, depth = 4.064164 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 30, admins = 3, articles = 19572, edits = 184804, files = 0, pages = 36458, users = 17021, depth = 3.773129 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 31, admins = 2, articles = 19516, edits = 176745, files = 0, pages = 39302, users = 17756, depth = 4.622394 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 71, admins = 3, articles = 17980, edits = 507964, files = 3129, pages = 79503, users = 58072, depth = 74.80749 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 30, admins = 5, articles = 17081, edits = 355434, files = 109, pages = 29082, users = 24104, depth = 6.033134 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 98, admins = 4, articles = 16870, edits = 159760, files = 0, pages = 30142, users = 18189, depth = 3.280489 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16025, edits = 230621, files = 1323, pages = 41072, users = 17927, depth = 13.71729 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 15995, edits = 522228, files = 165, pages = 59520, users = 22515, depth = 64.96901 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 32, admins = 6, articles = 15895, edits = 566607, files = 347, pages = 32187, users = 25539, depth = 18.49393 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 45, admins = 5, articles = 15743, edits = 460261, files = 125, pages = 71386, users = 30970, depth = 80.54475 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15532, edits = 89121, files = 0, pages = 31314, users = 18902, depth = 2.938399 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200522, files = 0, pages = 19593, users = 12224, depth = 0.7582384 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 53, admins = 3, articles = 15384, edits = 578047, files = 1062, pages = 44145, users = 45271, depth = 45.76685 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391697, files = 0, pages = 70130, users = 16151, depth = 71.01489 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 37, admins = 4, articles = 15233, edits = 239812, files = 145, pages = 56213, users = 15701, depth = 30.87501 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 55, admins = 1, articles = 15048, edits = 282522, files = 1715, pages = 53770, users = 27685, depth = 34.79127 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 40, admins = 2, articles = 15035, edits = 371379, files = 1765, pages = 45895, users = 39029, depth = 34.09078 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 28, admins = 3, articles = 14730, edits = 664608, files = 281, pages = 23704, users = 27633, depth = 10.40664 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 34, admins = 3, articles = 14537, edits = 119265, files = 112, pages = 29530, users = 5265, depth = 4.296127 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 36, admins = 3, articles = 14220, edits = 380925, files = 1765, pages = 47586, users = 22118, depth = 44.07267 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377226, files = 133, pages = 35363, users = 23005, depth = 25.90851 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13767, edits = 368547, files = 0, pages = 40243, users = 26817, depth = 33.87105 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 29, admins = 1, articles = 13751, edits = 213120, files = 462, pages = 30199, users = 14888, depth = 10.09693 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 30, admins = 5, articles = 13720, edits = 229349, files = 115, pages = 39201, users = 11701, depth = 20.18015 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 453998, files = 623, pages = 65471, users = 26457, depth = 100.0538 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 45, admins = 3, articles = 13428, edits = 165617, files = 263, pages = 30392, users = 30004, depth = 8.697201 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 27, admins = 2, articles = 13122, edits = 50344, files = 0, pages = 20484, users = 3992, depth = 0.7736145 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152031, files = 2739, pages = 35036, users = 23298, depth = 12.43753 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137193, files = 0, pages = 26464, users = 24045, depth = 6.381917 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 49, admins = 3, articles = 12244, edits = 232508, files = 865, pages = 32683, users = 19600, depth = 19.82388 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 44, admins = 4, articles = 11770, edits = 469112, files = 445, pages = 69996, users = 35267, depth = 164.0153 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388009, files = 618, pages = 27203, users = 22172, depth = 26.3396 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11475, edits = 54577, files = 60, pages = 26981, users = 3246, depth = 3.693565 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 60, admins = 6, articles = 11389, edits = 379224, files = 0, pages = 96578, users = 94291, depth = 219.6916 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 25, admins = 8, articles = 11002, edits = 230886, files = 6, pages = 26594, users = 14417, depth = 17.4371 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 41, admins = 1, articles = 10562, edits = 96412, files = 0, pages = 23946, users = 17410, depth = 6.465136 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 116, admins = 4, articles = 10526, edits = 328138, files = 1705, pages = 72633, users = 34316, depth = 157.2812 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 15, admins = 1, articles = 10427, edits = 100435, files = 0, pages = 18603, users = 9923, depth = 3.319443 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10408, edits = 184712, files = 0, pages = 27146, users = 13064, depth = 17.59794 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 39, admins = 2, articles = 10267, edits = 271942, files = 192, pages = 42038, users = 29443, depth = 61.94537 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10211, edits = 194685, files = 0, pages = 21522, users = 7232, depth = 11.0998 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 29, admins = 3, articles = 10129, edits = 149645, files = 0, pages = 13882, users = 16806, depth = 1.479906 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48465, files = 0, pages = 16185, users = 2122, depth = 1.091499 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 78, admins = 6, articles = 9446, edits = 281242, files = 1101, pages = 33303, users = 36126, depth = 53.86822 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 29, admins = 1, articles = 9443, edits = 122334, files = 0, pages = 18255, users = 30298, depth = 5.835719 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140109, files = 288, pages = 17641, users = 10786, depth = 6.371299 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 30, admins = 2, articles = 8845, edits = 295691, files = 403, pages = 21414, users = 19349, depth = 27.88342 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 93, admins = 5, articles = 8551, edits = 83781, files = 0, pages = 14814, users = 13707, depth = 3.033921 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8512, edits = 49566, files = 0, pages = 10747, users = 5802, depth = 0.3179717 }, ['rue'] = { pos = 170, activeusers = 28, admins = 1, articles = 8371, edits = 130669, files = 87, pages = 17598, users = 25242, depth = 9.021436 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 63, admins = 1, articles = 8354, edits = 237971, files = 0, pages = 25568, users = 32005, depth = 39.51863 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8308, edits = 96670, files = 0, pages = 16558, users = 15400, depth = 5.757034 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 40, admins = 2, articles = 8007, edits = 722916, files = 54, pages = 68835, users = 29499, depth = 606.1023 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 20, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26212, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 29, admins = 4, articles = 7700, edits = 139368, files = 0, pages = 26033, users = 11748, depth = 30.34761 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7626, edits = 308773, files = 480, pages = 21203, users = 24586, depth = 46.15896 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 25, admins = 6, articles = 7597, edits = 320578, files = 571, pages = 20397, users = 25779, depth = 44.61728 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153225, files = 0, pages = 13440, users = 16552, depth = 7.499878 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 38, admins = 3, articles = 7372, edits = 95959, files = 0, pages = 16876, users = 5382, depth = 9.450578 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 31, admins = 4, articles = 7326, edits = 177230, files = 150, pages = 16363, users = 21848, depth = 16.48121 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7080, edits = 496464, files = 170, pages = 19133, users = 20665, depth = 75.20184 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 23, admins = 1, articles = 6697, edits = 150884, files = 0, pages = 30957, users = 14411, depth = 63.95955 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 24, admins = 1, articles = 6490, edits = 394748, files = 146, pages = 33573, users = 38487, depth = 204.7547 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 24, admins = 2, articles = 6425, edits = 105842, files = 0, pages = 15888, users = 11985, depth = 14.45108 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6411, edits = 61921, files = 807, pages = 13781, users = 14231, depth = 5.938006 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6289, edits = 229040, files = 319, pages = 15595, users = 24666, depth = 32.15799 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 23, admins = 4, articles = 6204, edits = 176484, files = 201, pages = 12049, users = 13167, depth = 13.00109 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 34, admins = 2, articles = 6198, edits = 379460, files = 0, pages = 14785, users = 19808, depth = 49.26341 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 29, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26364, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 27, admins = 2, articles = 5988, edits = 118007, files = 9, pages = 20344, users = 17641, depth = 33.3407 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 35, admins = 3, articles = 5658, edits = 182130, files = 38, pages = 43304, users = 6172, depth = 186.1938 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 35, admins = 2, articles = 5600, edits = 214333, files = 0, pages = 15397, users = 14658, depth = 42.60524 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 3, articles = 5518, edits = 308147, files = 185, pages = 20351, users = 17996, depth = 109.4125 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5497, edits = 199383, files = 6, pages = 11732, users = 13671, depth = 21.8644 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5481, edits = 138409, files = 0, pages = 16617, users = 13197, depth = 34.38354 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 31, admins = 3, articles = 5432, edits = 185887, files = 0, pages = 8721, users = 15387, depth = 7.814317 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5405, edits = 68729, files = 49, pages = 10532, users = 15731, depth = 5.871707 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 37, admins = 1, articles = 5297, edits = 153623, files = 282, pages = 14872, users = 19712, depth = 33.75238 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 14, admins = 1, articles = 5182, edits = 26786, files = 0, pages = 5722, users = 1272, depth = 0.05083381 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5160, edits = 120694, files = 9, pages = 17072, users = 13760, depth = 37.67656 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5030, edits = 117751, files = 1, pages = 9545, users = 12015, depth = 9.939584 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 23, admins = 1, articles = 5028, edits = 95535, files = 0, pages = 8627, users = 15291, depth = 5.673824 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4838, edits = 120423, files = 0, pages = 11142, users = 16368, depth = 18.35046 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4830, edits = 219198, files = 0, pages = 10366, users = 12306, depth = 27.77943 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 36, admins = 5, articles = 4721, edits = 277538, files = 1146, pages = 18910, users = 20124, depth = 132.5765 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4594, edits = 77000, files = 1, pages = 22360, users = 12759, depth = 51.50107 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4476, edits = 65504, files = 0, pages = 14069, users = 2257, depth = 21.38619 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 15, admins = 3, articles = 4306, edits = 86535, files = 10, pages = 12987, users = 9754, depth = 27.0816 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 26, admins = 1, articles = 4175, edits = 37933, files = 0, pages = 6664, users = 9101, depth = 2.023108 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 29, admins = 5, articles = 4062, edits = 120535, files = 438, pages = 10662, users = 12498, depth = 29.84575 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 36, admins = 1, articles = 4059, edits = 94790, files = 0, pages = 12329, users = 15356, depth = 31.91594 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3881, edits = 98663, files = 0, pages = 10209, users = 12184, depth = 25.69312 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 11, admins = 2, articles = 3864, edits = 32034, files = 0, pages = 10574, users = 5981, depth = 9.135718 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 16, admins = 2, articles = 3759, edits = 170302, files = 318, pages = 8580, users = 13162, depth = 32.64841 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 21, admins = 3, articles = 3754, edits = 162933, files = 51, pages = 9593, users = 18472, depth = 41.09065 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3605, edits = 208835, files = 23, pages = 12945, users = 19596, depth = 108.289 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 48, admins = 2, articles = 3584, edits = 205471, files = 300, pages = 16443, users = 117554, depth = 160.8599 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8589, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28923, files = 0, pages = 5433, users = 7157, depth = 1.534678 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59676, files = 0, pages = 10942, users = 7862, depth = 25.89428 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115733, files = 0, pages = 7529, users = 15996, depth = 23.51281 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 16, admins = 1, articles = 3360, edits = 43348, files = 0, pages = 11148, users = 8056, depth = 20.89034 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 25, admins = 1, articles = 3325, edits = 142745, files = 0, pages = 11195, users = 17177, depth = 71.43368 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 34, admins = 1, articles = 3309, edits = 85747, files = 0, pages = 9331, users = 11088, depth = 30.43538 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237336, files = 3, pages = 19154, users = 5471, depth = 284.5312 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3271, edits = 121682, files = 32, pages = 8557, users = 11753, depth = 37.13625 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3126, edits = 110057, files = 0, pages = 8228, users = 13485, depth = 35.63086 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129906, files = 932, pages = 11192, users = 23284, depth = 85.22095 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 27, admins = 2, articles = 2975, edits = 82147, files = 0, pages = 14300, users = 13275, depth = 83.245 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 17, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606794, files = 0, pages = 10536, users = 21318, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 27, admins = 1, articles = 2792, edits = 67713, files = 0, pages = 6573, users = 12615, depth = 18.89257 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 24, admins = 2, articles = 2771, edits = 69835, files = 9, pages = 11036, users = 13771, depth = 56.29556 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 16, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10711, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2588, edits = 88822, files = 0, pages = 5922, users = 13328, depth = 24.89171 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2577, edits = 73038, files = 0, pages = 8812, users = 7549, depth = 48.51974 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6611, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96419, files = 0, pages = 5521, users = 14980, depth = 27.27868 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24096, files = 0, pages = 5345, users = 1876, depth = 6.428803 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54073, files = 0, pages = 2822, users = 1078, depth = 0.5287433 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 42, admins = 2, articles = 2081, edits = 89412, files = 0, pages = 4947, users = 13721, depth = 34.28168 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54085, files = 34, pages = 11554, users = 3254, depth = 97.68623 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2057, edits = 106181, files = 0, pages = 14324, users = 9643, depth = 263.6274 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84849, files = 0, pages = 11790, users = 9239, depth = 163.2286 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2288, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39293, files = 0, pages = 4140, users = 9700, depth = 10.65815 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 23, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10179, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105110, files = 0, pages = 5830, users = 30238, depth = 73.50508 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 56, admins = 4, articles = 1910, edits = 40950, files = 0, pages = 4385, users = 1748, depth = 15.68079 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 12, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3655, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1902, edits = 41547, files = 12, pages = 5319, users = 9190, depth = 25.21033 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1867, edits = 64076, files = 0, pages = 11517, users = 8486, depth = 148.6353 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1848, edits = 95276, files = 0, pages = 6414, users = 18709, depth = 90.68227 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1698, edits = 16047, files = 0, pages = 3373, users = 3810, depth = 4.629475 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20753, files = 0, pages = 3021, users = 7168, depth = 4.318603 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 20, admins = 2, articles = 1661, edits = 89507, files = 4, pages = 4879, users = 11450, depth = 68.85873 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1651, edits = 104408, files = 0, pages = 5366, users = 13866, depth = 98.51595 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 32, admins = 2, articles = 1627, edits = 99963, files = 1, pages = 8578, users = 4875, depth = 212.7025 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1596, edits = 43677, files = 0, pages = 6739, users = 9100, depth = 67.30148 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177689, files = 0, pages = 4401, users = 10793, depth = 146.2185 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1513, edits = 17395, files = 0, pages = 3579, users = 1181, depth = 9.062448 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1504, edits = 20575, files = 0, pages = 3072, users = 7930, depth = 7.279727 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1502, edits = 66393, files = 0, pages = 3906, users = 8884, depth = 43.54308 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1418, edits = 26717, files = 0, pages = 4805, users = 7126, depth = 31.72285 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1393, edits = 41711, files = 0, pages = 3289, users = 12104, depth = 23.49423 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1351, edits = 86594, files = 0, pages = 5675, users = 12305, depth = 156.3085 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111631, files = 0, pages = 5711, users = 14936, depth = 222.8131 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1292, edits = 205193, files = 0, pages = 4251, users = 12944, depth = 253.184 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35380, files = 0, pages = 3628, users = 8318, depth = 33.21345 }, ['lbe'] = { pos = 269, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1264, edits = 50175, files = 0, pages = 14614, users = 7767, depth = 382.9893 }, ['nqo'] = { pos = 270, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1263, edits = 9794, files = 0, pages = 2550, users = 2821, depth = 3.988139 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43779, files = 0, pages = 2900, users = 9930, depth = 26.00952 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33789, files = 0, pages = 3789, users = 11623, depth = 39.1618 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1220, edits = 33463, files = 0, pages = 4487, users = 2615, depth = 53.47951 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53058, files = 0, pages = 3008, users = 6825, depth = 38.09645 }, ['cu'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1165, edits = 82548, files = 0, pages = 5560, users = 22940, depth = 211.2991 }, ['ks'] = { pos = 276, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1162, edits = 61201, files = 9, pages = 7680, users = 9268, depth = 250.7343 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1149, edits = 33258, files = 0, pages = 3827, users = 1429, depth = 47.20834 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1112, edits = 39117, files = 0, pages = 2724, users = 7001, depth = 30.1772 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85067, files = 0, pages = 2055, users = 1160, depth = 30.00316 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37881, files = 0, pages = 3726, users = 9385, depth = 59.92365 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1065, edits = 42500, files = 0, pages = 3262, users = 9582, depth = 55.44544 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 11, admins = 1, articles = 1049, edits = 16199, files = 0, pages = 2554, users = 2151, depth = 13.05537 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1044, edits = 35691, files = 0, pages = 3575, users = 1586, depth = 58.67674 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1026, edits = 46119, files = 0, pages = 3902, users = 21678, depth = 92.87005 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1014, edits = 35305, files = 0, pages = 3220, users = 6652, depth = 51.8938 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 26, admins = 2, articles = 943, edits = 26602, files = 0, pages = 1305, users = 446, depth = 3.003983 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 20, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9308, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 892, edits = 44089, files = 0, pages = 3322, users = 10415, depth = 98.49483 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 18, admins = 1, articles = 867, edits = 46103, files = 0, pages = 3802, users = 17634, depth = 138.9617 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 20, admins = 0, articles = 858, edits = 8661, files = 0, pages = 1623, users = 1523, depth = 4.242265 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 21, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9377, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 14, admins = 0, articles = 831, edits = 31970, files = 0, pages = 1649, users = 863, depth = 18.78567 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 19, admins = 2, articles = 776, edits = 26664, files = 0, pages = 3309, users = 9174, depth = 85.85694 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 14, admins = 2, articles = 748, edits = 40176, files = 0, pages = 3140, users = 9812, depth = 130.8447 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16338, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 11, admins = 2, articles = 712, edits = 36587, files = 0, pages = 3750, users = 8778, depth = 177.6279 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24099, files = 0, pages = 2255, users = 10544, depth = 61.88253 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19097, files = 0, pages = 2119, users = 7150, depth = 48.78112 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23076, files = 0, pages = 2441, users = 8930, depth = 82.97687 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44479, files = 0, pages = 3178, users = 16917, depth = 265.9579 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28845, files = 0, pages = 2433, users = 12337, depth = 115.6845 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38028, files = 0, pages = 2384, users = 7583, depth = 174.8734 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14347, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9410, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 40, admins = 0, articles = 462, edits = 24133, files = 0, pages = 2405, users = 7819, depth = 177.4835 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 11, admins = 1, articles = 451, edits = 11996, files = 0, pages = 3067, users = 5935, depth = 131.5967 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 15, admins = 1, articles = 441, edits = 15279, files = 0, pages = 1642, users = 378, depth = 69.01295 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7902, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49421, files = 0, pages = 3045, users = 13185, depth = 689.6393 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 10, admins = 1, articles = 305, edits = 7782, files = 0, pages = 1081, users = 5653, depth = 46.60036 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 283, edits = 20477, files = 0, pages = 1979, users = 5951, depth = 371.6202 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9331, files = 0, pages = 428, users = 792, depth = 6.478565 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 17, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12232, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 13, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8419, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9150, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 15, admins = 2, articles = 158, edits = 36868, files = 0, pages = 2153, users = 16655, depth = 2730.092 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 3, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 3, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 282807, admins = 3756, articles = 59172835, edits = 3197831407, files = 2762679, pages = 244375150, users = 103229723, depth = 128.1878, date = '@1658311243' }, } return info h4jv60d6ft96946dahvf9kgp98s9z0u 0 639961 4162085 4127203 2022-07-20T01:42:42Z CommonsDelinker 151 Replacing Świecie_flaga.svg with [[File:POL_Świecie_flag_old.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)). wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Горад |беларуская назва = Свецце |арыгінальная назва = Świecie |падначаленне = |выява = Northern frontage of the Market Square in Swiecie 02.jpg |подпіс = |герб = POL Świecie COA.svg |сцяг = POL Świecie flag old.svg |дэвіз = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_deg = 53 |lat_min = 24 |lat_sec = 30 |lon_deg = 18 |lon_min = 26 |lon_sec = 45 |CoordAddon = |CoordScale = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Свецкі |гміна = Свецце (гміна) |гміна_назва = Свецце |унутраны падзел = |від главы = Бурмістр |глава = Кшыштаф Кулакоўскі |дата заснавання = |першае згадванне = 1198 |ранейшыя імёны = |статус з = 1338 |плошча = 17,55 |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |насельніцтва = 25 900 |год перапісу = 2019 |шчыльнасць = 2184 |агламерацыя = |назва агламерацыі = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |тэлефонны код = 52 |паштовы індэкс = 86-100 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = CSW |TERC = 0414094 |SIMC = 0929664 |катэгорыя ў Commons = Świecie |сайт = https://www.swiecie.eu/ |мова сайта 2 = |add3n = |add3 = }} '''Свецце'''<ref>{{ТКП-Польшча}}</ref> ({{lang-pl|Świecie}}, {{lang-de|Schwetz}}) — [[горад]] у [[Польшча|Польшчы]], размешчаны за 240 км на паўночны захад ад [[Варшава|Варшавы]] і за 45 км на паўночны ўсход ад [[Быдгашч|Быдгашчы]] на беразе [[Вісла|Віслы]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Свецкі павет|Свецкага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]], сядзіба вяскова-гарадской [[Свецце (гміна)|гміны Свецце]]. Займае плошчу 17,55 км². Насельніцтва 25,9 тыс. чалавек. == Гл. таксама == * [[ФК Вда Свецце]] {{Зноскі}} {{Свецкі павет}} {{Куяўска-Паморскае ваяводства}} hhq5pkmiqk7fy0ds6hv1b8vt32u9nma 0 640251 4161971 4158026 2022-07-19T18:36:03Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ + Малашчыцкі https://football.by/news/166014.html wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Шахцёр Петрыкаў |Лагатып = ФК Шахцёр Салігорск.gif |ШырыняЛагатыпа = 185px |ПоўнаяНазва = |Мянушкі = |Горад = [[Петрыкаў]], [[Беларусь]] |Заснаваны = 2020 |Стадыён = [[Прыпяць (стадыён, Петрыкаў)|«Прыпяць»]] |Умяшчальнасць = 800 |Кіраўнік = |ПасадаКіраўніка = |Трэнер = [[Станіслаў Сувораў]] |Чэмпіянат = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] |Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 7 месца |Сайт = | pattern_la1=_shoulder_stripes_white_stripes_half |pattern_b1=_shoulder_stripes_white_stripes |pattern_ra1=_shoulder_stripes_white_stripes_half |pattern_sh1=_whitesides | leftarm1=000000 |body1=000000 |rightarm1=000000 |shorts1=000000 |socks1=000000 | pattern_la2=_shoulder_stripes_white_stripes_half |pattern_b2=_shoulder_stripes_white_stripes |pattern_ra2=_shoulder_stripes_white_stripes_half |pattern_sh2=_whitesides | leftarm2=ffff00 |body2=ffff00 |rightarm2=ffff00 |shorts2=ffff00 |socks2=ffff00 }} '''«Шахцёр»''' — беларускі [[футбольны клуб]] з [[Петрыкаў|Петрыкава]], заснаваны ў 2020 годзе. У цяперашні час выступае ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе чэмпіянату Беларусі]]. == Гісторыя == У снежні 2019 года стала вядома, што салігорскі [[ФК Шахцёр Салігорск|«Шахцёр»]] плануе заявіць даччыную каманду ў Другую лігу<ref>[https://football.by/news/135022.html "Шахтер" делегирует во вторую лигу дочернюю команду из Петрикова]</ref>. У студзені 2020 года галоўным трэнерам новай каманды стаў [[Сяргей Нікіфарэнка]], які раней працаваў у структуры салігорскага клуба<ref>[https://football.by/news/135969.html Никифоренко возглавил петриковский "Шахтер"]</ref>. Склад фарм-клуба ўтварылі ў асноўным былыя рэзервісты салігорскага «Шахцёра», таксама былі запрошаны і іншыя вопытныя ігракі. Некаторы час каманда рыхтавалася да новага сезона ў Салігорску, а ў сакавіку 2020 года быў адкрыты новы стадыён «Прыпяць» у Петрыкаве<ref>[https://football.by/news/137625.html В Петрикове открыли стадион для "Шахтера-2" (ФОТО)]</ref>, які і стаў хатнім. «Шахцёр» адразу стаў адным з фаварытаў Другой лігі. Скончыўшы першую частку Другой лігі 2020 на другім месцы пасля магілёўскага [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпра»]], «Шахцёр» упэўнена прайшоў фінальную частку і заняў другое выніковае месца, якое дазволіла выйсці ў Першую лігу. У сезоне 2021 у Першай лізе петрыкаўскі «Шахцёр» заставаўся фарм-клубам салігорскага, аднак камплектаваўся не толькі салігорскімі, але і іншымі, пераважна маладымі ігракамі. Каманда нестабільна правяла сезон, чаргуючы паспяховыя адрэзкі з правальнымі, у выніку фінішавала ў сярэдзіне, на 7-м месцы з 12. == Цяперашні склад == ''Станам на ліпень 2022 года''<ref>[https://football.by/news/162926.html От "Сморгони" и "Волны" до "Осиповичей" и "Молодечно". Заявки команд первой лиги]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ігнат Дастанка]]||1994}} {{Ігрок|39|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Павел Шчарбачэня]]||1996}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ігар Малашчыцкі]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|2|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Андрэй Макаранка]]||2002}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзімір Старасцін]]||1999}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Янкоўскі]]||1999}} {{Ігрок|67|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ілья Свірыдзенка]]||2002}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзмітрый Шуляк]]||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ягор Лапун]]||1999}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Макар Ліцкевіч]]||2002}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Саідхаджа Мухамадшарыфі]]||1998}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Максім Кавалевіч]]||2002}} {{Ігрок|12|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Сырыська]]||1997}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Вадзім Курловіч]]||1992}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|71|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Шыбун]]||1996}} {{Ігрок|80|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Кірыл Гетманчук]]||2001}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзяніс Максімавіч Кавалевіч|Дзяніс Кавалевіч]]||2003}} {{Ігрок|89|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Кабышаў]]||2001}} {{Ігрок|92|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Ягор Кудзінаў]]||2000}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Зянькоў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Андрэй Кабышаў]]||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Іван Юрын]]||1998}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Віталь Ганіч]] {{капітан}}||1993}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Арсеній Ачапоўскі]]||2002}} {{Ігрок|87|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Данііл Куцапалаў]]||1998}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Ігар Моніч]]||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Павел Зуевіч]]||1997}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Станіслаў Сувораў]] (нар. 1993) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Гардзейчык]] (нар. 1992) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Павел Цвірко]] (нар. 1997) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Арцём Саматошанка]] (нар. 1991) — трэнер брамнікаў == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=55|Сезон !width=150|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- |rowspan="2"|[[Сезон 2020 ФК Шахцёр Петрыкаў|2020]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Група B (дывізіён С. Алейнікава)|Другая — Б]] (Д3) || '''2''' || 20 || 16 || 1 || 3 || 80–16 || '''49''' ||rowspan="2"| || Выхад у фінальны этап |- |style="background:#A3E9FF"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020#Фінальны этап|Фінальны этап]] (Д3) ||style="background:silver"|'''2''' || 10¹ || 6 || 1 || 3 || 24–10 || '''19''' || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2021 ФК Шахцёр Петрыкаў|2021]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая]] (Д2) || '''7''' || 33 || 13 || 7 || 13 || 50–56 || '''46'''|| || |- |} * ^'''1''' Улічваючы 4 гульні, перанесеныя з 1-га раўнда. Паказчыкі ўласна ў фінальным этапе: 6 матчаў, 5—1—0, розніца мячоў 18—4. == Галоўныя трэнеры == * [[Сяргей Нікіфарэнка]] (студзень 2020 — студзень 2022) * [[Станіслаў Сувораў]] (са студзеня 2022) {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{globalsportsarchive|fk-sachcior-pietrykau/45781}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Шахцёр Петрыкаў]] [[Катэгорыя:ФК Шахцёр Петрыкаў| ]] [[Катэгорыя:2020 год у Беларусі]] qa4sztwuq6kqqyu9fvdqfdqn8ug7jwt 0 640265 4162188 4063388 2022-07-20T07:34:02Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{ДД |беларускае імя = Эльжбета Агінская |арыгінальнае імя = |парадак-жан = так |партрэт = Alžbieta Puzyna (Aginskaja). Альжбета Пузына (Агінская) (I. Eggenfelder, XVIII).jpg |подпіс = Альжбета Пузына з Агінскіх |герб = Herb Ogiński.png |подпіс герба = [[Герб «Агінскі»]] |тытул = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |род = [[Агінскія]] |бацька = |маці = |муж = |дзеці = 3 дачкі |рэлігія = |узнагароды = }} '''Эльжбета Магдалена Пузына''' (у дзявоцтве '''Агінская'''; 1700—{{ДС|||1767}}, [[Лучай]]) — грамадская дзеячка [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], мецэнатка. == Біяграфія == Прадстаўніца старэйшай княжацкай лініі роду [[Агінскія|Агінскіх]] герба ўласнага, дачка [[Рыгор Антоній Агінскі|Рыгора Антонія]], [[гетман польны літоўскі|гетмана польнага літоўскага]], і Тэафіліі з [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]]. Атрымала добрую адукацыю. У сваім Лучайскім маёнтку арганізавала астранамічныя назіранні для вызначэння геаграфічнага становішча. Заснавала астранамічную [[Віленская абсерваторыя|абсерваторыю]] ў [[Вільня|Вільні]] і падтрымлівала яе матэрыяльна. У 1755 годзе на гэтыя мэты ахвяравала значныя сумы, а ў 1766 годзе ўклала сродкі, працэнты з якіх у памеры 6000 злотых штогод пералічваліся на патрэбы [[Віленская акадэмія|Віленскай акадэміі]]. Апроч таго, ахвяравала 3000 злотых наяўнымі. Каб атрымаць гэтыя сумы, прадала свае маёнткі ў [[Сандамірскае ваяводства (Рэч Паспалітая)|Сандамірскім ваяводстве]]. Ахвяраваныя грошы пайшлі на закупку астранамічных прылад у [[Англія|Англіі]]<ref>Павел Чудук. [http://www.poiskturov.by/cgi-bin/newspaper.cgi?t=text&id=1525 Паставы на мяжы вякоў]{{Недаступная спасылка}} // «Туризм и Отдых» № 41, 2006.</ref>. У 1766 годзе заснавала пры касцёле ў [[Лучай|Лучаі]] дом для місіі [[езуіты|езуітаў]]. Апроч таго, адпісала місіі значную суму грошай і перадала манахам два плошчы для будовы дома і новага [[Касцёл Святога Тадэвуша (Лучай)|касцёла ў гонар Св. Тадэвуша Апостала]]. Генерал ордэна езуітаў [[В. Рычы]] ў гонар шчодрай фундатаркі ўвёў адмысловыя малітвы ва ўсім ордэне. == У культуры == Знакаміты паэт [[Адам Міцкевіч]] увасобіў Эльжбету Пузыну ў сваёй паэме «[[Пан Тадэвуш]]». Адзін з герояў твора — пан Падкаморы — наступным чынам распавядаў пра часы свайго навучання ў [[Віленская езуіцкая акадэмія|Віленскай езуіцкай акадэміі]]: {| |- | {{пачатак цытаты}} …Я сам у курсе<br /> Астранамічных ведаў быў у бурсе<br /> Галоўнай школы ў Вільні. Там за сродкі<br /> Пузынінай, багатай патрыёткі,<br /> Мы мелі тэлескоп (усе выдаткі<br /> Былі збалансаваны за падаткі<br /> {{nowrap|З двухсот двароў халопскіх — з рук у рукі),}}<br /> Падтрымлівала пані храм навукі. {{арыгінал|pl|Waścine o gwiazdach gadanie<br /> Jest tylko echem tego, co słyszałeś w szkole.<br /> Ja o cudzie - prostaków poradzić się wolę.<br /> I ja astronomiji słuchałem dwa lata<br /> W Wilnie, gdzie Puzynina, mądra i bogata<br /> Pani, oddała dochód z wioski dwiestu chłopów}} {{канец цытаты}} |} == Сям’я == Пабралася шлюбам з [[Антоній Міхал Пузына|Антоніем Пузынам]], сынам [[Андрэй Пузына|Андрэя]], кашталяна менскага, і Ефрасінні з [[Хжанстоўскія|Хжанстоўскіх]]. Мела з ім 3 дачкі. == Партрэты == Існуе шэраг партрэтаў Эльжбеты Пузыны: адзін з іх захоўваўся ў [[Касцёл Святога Іуды Тадэвуша (Лучай)|Лучайскім касцёле]], але да нашага часу яго перавезлі ў [[Віцебскі мастацкі музей]] (1992). Яшчэ два партрэты вядомай мецэнаткі захоўваліся ў [[Віленская абсерваторыя|Віленскай абсерваторыі]]: у маладым і сталым веку (абодва цяпер у [[Літоўскі мастацкі музей|Літоўскім мастацкім музеі]]); а над галоўным уваходам змяшчаўся барэльеф з яе партрэтам і манаграмай. Апроч таго, у аддзеле гравюраў музея старажытнасцей у [[Вільня|Вільні]] меўся партрэт А. Пузыны з лацінскім надпісам, у якім выказвалася ўдзячнасць езуіцкага калегіума. === Галерэя === <gallery widths=150 heights=150 caption="Іканаграфія Эльжбеты Пузыны з Агінскіх" class="center"> Alžbieta Puzyna (Aginskaja). Альжбета Пузына (Агінская) (I. Eggenfelder, XVIII).jpg|І. Эгельфельдэр, XVIII стагоддзе Alžbieta Puzyna (Aginskaja). Альжбета Пузына (Агінская) (I. Eggenfelder, 1751).jpg|І. Эгельфельдэр, каля 1751 Alžbieta Puzyna. Альжбета Пузына (XVIII).jpg|Невядомы мастак, XVIII стагоддзе Alžbieta Ahinskaja. Альжбета Агінская.jpg|Невядомы мастак, XVIII—XIX стагоддзі </gallery> {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * {{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = | url = http://westki.info/artykuly/4940/elzbeta-ahіnskaiapuzyna | title = Эльжбета Агінская-Пузына | format = | work = | publisher = [[Westki.info]] | date = 10 сакавіка 2011 | language = | postscript = }} * {{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = 10 сакавіка 2011 | url = http://postavy.euro.ru/puzinina.html | title = Эльжбета Пузыніна (Агінская) | format = | work = | publisher = [http://postavy.euro.ru Сайт Паставаў] | language = | postscript = | accessdate = 25 красавіка 2020 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160304141742/http://postavy.euro.ru/puzinina.html | archivedate = 4 сакавіка 2016 | deadurl = yes }} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Пузына Эльжбета}} [[Катэгорыя:Род Агінскіх|Эльжбета]] [[Катэгорыя:Род Пузынаў|Эльжбета]] [[Катэгорыя:Мецэнаты Беларусі]] [[Катэгорыя:Жанчыны Вялікага Княства Літоўскага]] eobayo60flqvvrfgap08uf1gdj13bsh 14 648848 4161996 3658377 2022-07-19T19:07:57Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Літва і Еўрапейскі Саюз]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэпутаты Еўрапарламента|Літва]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Літвы|Еўрапарламент]] [[Катэгорыя:Літва і Еўрапейскі Саюз]] 3j6fso81jsvbu2vhoiqf57niz3w0bt0 0 655572 4162068 4156952 2022-07-19T22:11:33Z wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Свабодны прафсаюз металістаў |альтэрнатыўная = СПМ |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = |тып_цэнтра = |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Мінск}} |тып = [[прафесійны саюз]] |мовы = |мова = |пасада_кіраўніка1 = |імя_кіраўніка1 = |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = [[1995]] |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = |сайт = http://www.spm-by.org/ |вікісховішча = }} '''Свабодны прафсаюз металістаў''' ({{Comment|скар.|скарочана}}: '''СПМ''') — беларускі [[прафесійны саюз]], член [[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў|Беларускага кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў]]. == Гісторыя == СПМ быў створаны шляхам аддзялення ад [[Свабодны прафсаюз Беларускі|Свабоднага прафсаюза Беларускага]] ў 1995 годзе. Афіцыйна прафсаюз быў зарэгістраваны [[16 кастрычніка]] [[1995]] года<ref>[https://www.eesc.lt/uploads/news/id457/TU%20Feasibility%20study_RU.pdf Незалежныя дэмакратычныя прафсаюзы Беларусі — лакаматыў сацыяльных пераўтварэнняў?] // с. 13</ref>. [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместа»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канад Генеральной прокуратуры Беларусі|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. == Старшыні == * [[Аляксандр Іванавіч Бухвостаў|Аляксандр Бухвостаў]] (з 2012)<ref>[https://novychas.by/hramadstva/svabodny-prafsajuz-metalistau-ryhtue-patrabavanni Свабодны прафсаюз металістаў рыхтуе патрабаванні ўраду]</ref> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Svabodny prafsajuz mietalistaŭ}} * [http://www.spm-by.org/ Афіцыйны сайт СПМ] [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] [[Катэгорыя:1995 год у Беларусі]] isuhb9m39tc621pv8o975a5pzvfqyyz 4162213 4162068 2022-07-20T08:37:08Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Свабодны прафсаюз металістаў |альтэрнатыўная = СПМ |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = |тып_цэнтра = |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Мінск}} |тып = [[прафесійны саюз]] |мовы = |мова = |пасада_кіраўніка1 = |імя_кіраўніка1 = |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = [[1995]] |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = |сайт = http://www.spm-by.org/ |вікісховішча = }} '''Свабодны прафсаюз металістаў''' ({{Comment|скар.|скарочана}}: '''СПМ''') — беларускі [[прафесійны саюз]], член [[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў|Беларускага кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў]]. == Гісторыя == СПМ быў створаны шляхам аддзялення ад [[Свабодны прафсаюз Беларускі|Свабоднага прафсаюза Беларускага]] ў 1995 годзе. Афіцыйна прафсаюз быў зарэгістраваны [[16 кастрычніка]] [[1995]] года<ref>[https://www.eesc.lt/uploads/news/id457/TU%20Feasibility%20study_RU.pdf Незалежныя дэмакратычныя прафсаюзы Беларусі — лакаматыў сацыяльных пераўтварэнняў?] // с. 13</ref>. [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместу»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канал Генеральной прокуратуры Беларусі|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. == Старшыні == * [[Аляксандр Іванавіч Бухвостаў|Аляксандр Бухвостаў]] (з 2012)<ref>[https://novychas.by/hramadstva/svabodny-prafsajuz-metalistau-ryhtue-patrabavanni Свабодны прафсаюз металістаў рыхтуе патрабаванні ўраду]</ref> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Svabodny prafsajuz mietalistaŭ}} * [http://www.spm-by.org/ Афіцыйны сайт СПМ] [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] [[Катэгорыя:1995 год у Беларусі]] hf3b6trufycunqny9dnd7r7u8in3i6l 4162216 4162213 2022-07-20T08:39:22Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Свабодны прафсаюз металістаў |альтэрнатыўная = СПМ |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = |тып_цэнтра = |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Мінск}} |тып = [[прафесійны саюз]] |мовы = |мова = |пасада_кіраўніка1 = |імя_кіраўніка1 = |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = [[1995]] |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = |сайт = http://www.spm-by.org/ |вікісховішча = }} '''Свабодны прафсаюз металістаў''' ({{Comment|скар.|скарочана}}: '''СПМ''') — беларускі [[прафесійны саюз]], член [[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў|Беларускага кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў]]. == Гісторыя == СПМ быў створаны шляхам аддзялення ад [[Свабодны прафсаюз Беларускі|Свабоднага прафсаюза Беларускага]] ў 1995 годзе. Афіцыйна прафсаюз быў зарэгістраваны [[16 кастрычніка]] [[1995]] года<ref>[https://www.eesc.lt/uploads/news/id457/TU%20Feasibility%20study_RU.pdf Незалежныя дэмакратычныя прафсаюзы Беларусі — лакаматыў сацыяльных пераўтварэнняў?] // с. 13</ref>. [[19 ліпеня]] [[2022]] года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай «дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместу»<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канал Генеральной прокуратуры Беларуси|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. == Старшыні == * [[Аляксандр Іванавіч Бухвостаў|Аляксандр Бухвостаў]] (з 2012)<ref>[https://novychas.by/hramadstva/svabodny-prafsajuz-metalistau-ryhtue-patrabavanni Свабодны прафсаюз металістаў рыхтуе патрабаванні ўраду]</ref> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Svabodny prafsajuz mietalistaŭ}} * [http://www.spm-by.org/ Афіцыйны сайт СПМ] [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] [[Катэгорыя:1995 год у Беларусі]] 77sklneia9trez6dtcfmzz64tldhk8i 0 655574 4162067 4156951 2022-07-19T22:08:44Z wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Свабодны прафсаюз Беларускі |альтэрнатыўная = СПБ |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = |тып_цэнтра = |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Мінск}} |тып = [[прафесійны саюз]] |мовы = |мова = |пасада_кіраўніка1 = Старшыня |імя_кіраўніка1 = Мікалай Шарах |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = [[1991]] |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = |сайт = |вікісховішча = }} [[Файл:Labor book Alieva 9.jpg|міні|справа|Запіс у працоўнай кніжцы [[Марыя Рыгораўна Аліева|Марыі Аліевай]] пра абранне старшынёй СПБ]] '''Свабодны прафсаюз Беларускі''' ({{Comment|скар.|скарочана}}: '''СПБ''') — беларускі [[прафесійны саюз]], член [[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў|Беларускага кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў]]. Асноўныя галіны, у якіх дзейнічаюць прафсаюзы СПБ — металаапрацоўка, хімічная, нафтахімічная (Бабруйск, Наваполацк, Полацк, Светлагорск) прамысловасць і энергетыка<ref name="eesc">[https://www.eesc.lt/uploads/news/id457/TU%20Feasibility%20study_RU.pdf Незалежныя дэмакратычныя прафсаюзы Беларусі — лакаматыў сацыяльных пераўтварэнняў?] // С. 13—14.</ref> == Гісторыя == Свабодны прафсаюз Беларусі быў створаны на аснове стачачных камітэтаў, якія ўзначалілі страйкавы рух рабочых у красавіку — маі [[1991]] года. 16-17 лістапада 1991 года прайшоў устаноўчы з’езд СПБ, а ў ліпені 1992 года прафсаюз быў афіцыйна зарэгістраваны. 21 жніўня [[1995]] года дзейнасць Свабоднага прафсаюза Беларусі была прыпынена за арганізацыю [[Забастоўка працаўнікоў мінскага метрапалітэна (1995)|страйку ў Мінскім метрапалітэне]]<ref>Указ Президента Республики Беларусь от 21 августа 1995 года № 336 «О некоторых мерах по обеспечению стабильности и правопорядка в Республике Беларусь»</ref>. 6 лютага 1996 года Свабодны прафсаюз Беларусі прайшоў перарэгістрацыю ў [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] і быў перайменаваны ў Свабодны прафсаюз Беларускі<ref>Свидетельство о регистрации от 06.02.1996 г. № 034</ref>. 30 ліпеня 1999 года Свабодны прафсаюз Беларускі прайшоў перарэгістрацыю ў Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь<ref name="eesc"/>. [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместа<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канад Генеральной прокуратуры Беларусі|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. == Кіраўнікі == * Генадзь Аляксандравіч Быкаў (1991—1995) * [[Марыя Рыгораўна Аліева]] (29 сакавіка 1997 — 26 красавіка 1999) * Генадзь Аляксандравіч Быкаў (з 1999) * Мікалай Шарах (у цяперашні час) {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://profspb.by/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] [[Катэгорыя:1991 год у Беларусі]] hdhdpavp4cnqr7mapudyxz00wctklrs 4162212 4162067 2022-07-20T08:36:44Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Свабодны прафсаюз Беларускі |альтэрнатыўная = СПБ |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = |тып_цэнтра = |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Мінск}} |тып = [[прафесійны саюз]] |мовы = |мова = |пасада_кіраўніка1 = Старшыня |імя_кіраўніка1 = Мікалай Шарах |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = [[1991]] |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = |сайт = |вікісховішча = }} [[Файл:Labor book Alieva 9.jpg|міні|справа|Запіс у працоўнай кніжцы [[Марыя Рыгораўна Аліева|Марыі Аліевай]] пра абранне старшынёй СПБ]] '''Свабодны прафсаюз Беларускі''' ({{Comment|скар.|скарочана}}: '''СПБ''') — беларускі [[прафесійны саюз]], член [[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў|Беларускага кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў]]. Асноўныя галіны, у якіх дзейнічаюць прафсаюзы СПБ — металаапрацоўка, хімічная, нафтахімічная (Бабруйск, Наваполацк, Полацк, Светлагорск) прамысловасць і энергетыка<ref name="eesc">[https://www.eesc.lt/uploads/news/id457/TU%20Feasibility%20study_RU.pdf Незалежныя дэмакратычныя прафсаюзы Беларусі — лакаматыў сацыяльных пераўтварэнняў?] // С. 13—14.</ref> == Гісторыя == Свабодны прафсаюз Беларусі быў створаны на аснове стачачных камітэтаў, якія ўзначалілі страйкавы рух рабочых у красавіку — маі [[1991]] года. 16-17 лістапада 1991 года прайшоў устаноўчы з’езд СПБ, а ў ліпені 1992 года прафсаюз быў афіцыйна зарэгістраваны. 21 жніўня [[1995]] года дзейнасць Свабоднага прафсаюза Беларусі была прыпынена за арганізацыю [[Забастоўка працаўнікоў мінскага метрапалітэна (1995)|страйку ў Мінскім метрапалітэне]]<ref>Указ Президента Республики Беларусь от 21 августа 1995 года № 336 «О некоторых мерах по обеспечению стабильности и правопорядка в Республике Беларусь»</ref>. 6 лютага 1996 года Свабодны прафсаюз Беларусі прайшоў перарэгістрацыю ў [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] і быў перайменаваны ў Свабодны прафсаюз Беларускі<ref>Свидетельство о регистрации от 06.02.1996 г. № 034</ref>. 30 ліпеня 1999 года Свабодны прафсаюз Беларускі прайшоў перарэгістрацыю ў Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь<ref name="eesc"/>. У ліпені 2022 года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместу<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канал Генеральной прокуратуры Беларусі|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. == Кіраўнікі == * Генадзь Аляксандравіч Быкаў (1991—1995) * [[Марыя Рыгораўна Аліева]] (29 сакавіка 1997 — 26 красавіка 1999) * Генадзь Аляксандравіч Быкаў (з 1999) * Мікалай Шарах (у цяперашні час) {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://profspb.by/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] [[Катэгорыя:1991 год у Беларусі]] qwrvgo133u8vk9t9z6xe2zrzt0e77jb 4162215 4162212 2022-07-20T08:39:16Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Свабодны прафсаюз Беларускі |альтэрнатыўная = СПБ |background_color = |колер_назвы = |лагатып = |шырыня_лагатыпа = |подпіс = |карта1 = |шырыня_карты1 = |легенда1 = |карта2 = |шырыня_карты2 = |легенда2 = |членства = |тып_цэнтра = |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Мінск}} |тып = [[прафесійны саюз]] |мовы = |мова = |пасада_кіраўніка1 = Старшыня |імя_кіраўніка1 = Мікалай Шарах |пасада_кіраўніка2 = |імя_кіраўніка2 = <!-- ... --> |пасада_кіраўніка10 = |імя_кіраўніка10 = |заснавальнік1 = |падзея_заснавання1 = |дата_заснавання1 = [[1991]] |заснавальнік2 = |падзея_заснавання2 = |дата_заснавання2 = <!-- ... --> |заснавальнік6 = |падзея_заснавання6 = |дата_заснавання6 = |падзея_ліквідацыі = |дата_ліквідацыі = |заўвага1 = |заўвага2 = <!-- ... --> |адрас = |сайт = |вікісховішча = }} [[Файл:Labor book Alieva 9.jpg|міні|справа|Запіс у працоўнай кніжцы [[Марыя Рыгораўна Аліева|Марыі Аліевай]] пра абранне старшынёй СПБ]] '''Свабодны прафсаюз Беларускі''' ({{Comment|скар.|скарочана}}: '''СПБ''') — беларускі [[прафесійны саюз]], член [[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў|Беларускага кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў]]. Асноўныя галіны, у якіх дзейнічаюць прафсаюзы СПБ — металаапрацоўка, хімічная, нафтахімічная (Бабруйск, Наваполацк, Полацк, Светлагорск) прамысловасць і энергетыка<ref name="eesc">[https://www.eesc.lt/uploads/news/id457/TU%20Feasibility%20study_RU.pdf Незалежныя дэмакратычныя прафсаюзы Беларусі — лакаматыў сацыяльных пераўтварэнняў?] // С. 13—14.</ref> == Гісторыя == Свабодны прафсаюз Беларусі быў створаны на аснове стачачных камітэтаў, якія ўзначалілі страйкавы рух рабочых у красавіку — маі [[1991]] года. 16-17 лістапада 1991 года прайшоў устаноўчы з’езд СПБ, а ў ліпені 1992 года прафсаюз быў афіцыйна зарэгістраваны. 21 жніўня [[1995]] года дзейнасць Свабоднага прафсаюза Беларусі была прыпынена за арганізацыю [[Забастоўка працаўнікоў мінскага метрапалітэна (1995)|страйку ў Мінскім метрапалітэне]]<ref>Указ Президента Республики Беларусь от 21 августа 1995 года № 336 «О некоторых мерах по обеспечению стабильности и правопорядка в Республике Беларусь»</ref>. 6 лютага 1996 года Свабодны прафсаюз Беларусі прайшоў перарэгістрацыю ў [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] і быў перайменаваны ў Свабодны прафсаюз Беларускі<ref>Свидетельство о регистрации от 06.02.1996 г. № 034</ref>. 30 ліпеня 1999 года Свабодны прафсаюз Беларускі прайшоў перарэгістрацыю ў Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь<ref name="eesc"/>. У ліпені 2022 года [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць прафсаюза па прычыне таго, што кіраўніцтва і шэраг членаў прафсаюза прымала ўдзел у так званай дэструктыўнай дзейнасці, масавых мерапрыемствах, якія парушалі грамадскі парадак, распаўсюджвалі інфармацыйную прадукцыю эстрэмісцкага зместу<ref>{{cite web|url = https://t.me/prokuraturabelarus/2818|title = По искам Генерального прокурора прекращена деятельность так называемых независимых профсоюзов|author = |date = 2022-07-19|work = Официальный telegram-канал Генеральной прокуратуры Беларуси|language = ru|accessdate = 2022-07-20}}</ref>. == Кіраўнікі == * Генадзь Аляксандравіч Быкаў (1991—1995) * [[Марыя Рыгораўна Аліева]] (29 сакавіка 1997 — 26 красавіка 1999) * Генадзь Аляксандравіч Быкаў (з 1999) * Мікалай Шарах (у цяперашні час) {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://profspb.by/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]] [[Катэгорыя:1991 год у Беларусі]] 1za3cpt6h8iguerpe51thc3tddat71f 10 658638 4162023 4161817 2022-07-19T20:06:49Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Вышэйшыя навучальныя ўстановы Адэсы | загаловак = Вышэйшыя навучальныя ўстановы [[Адэса|Адэсы]] | выява = [[Выява:Coat of Arms of Odessa.svg|70px|Герб Адэсы]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = [[Універсітэт]]ы | спіс1 = * [[Адэскі нацыянальны ўніверсітэт імя І. І. Мечнікава]] * [[Адэскі нацыянальны медыцынскі ўніверсітэт]] * [[Адэскі дзяржаўны экалагічны ўніверсітэт]] * [[Адэскі нацыянальны марскі ўніверсітэт]] * [[Адэскі нацыянальны эканамічны ўніверсітэт]] * [[Адэскі дзяржаўны аграрны ўніверсітэт]] * [[Адэскі дзяржаўны ўніверсітэт унутраных спраў]] * [[Міжнародны гуманітарны ўніверсітэт]] * [[Нацыянальны ўніверсітэт «Адэская марская акадэмія»]] * [[Нацыянальны ўніверсітэт «Адэская палітэхніка»]] * [[Нацыянальны ўніверсітэт «Адэская юрыдычная акадэмія»]] * [[Паўднёваўкраінскі нацыянальны педагагічны ўніверсітэт імя К. Д. Ушынскага]] | загаловак2 = Акадэміі | спіс2 = * [[Адэская нацыянальная акадэмія харчовых тэхналогій]] * [[Адэская нацыянальная акадэмія сувязі імя А. С. Папова]] * [[Адэская дзяржаўная акадэмія будаўніцтва і архітэктуры]] * [[Адэская нацыянальная музычная акадэмія імя А. В. Няжданавай]] * [[Адэская дзяржаўная акадэмія тэхнічнага рэгулявання і якасці]] * [[Адэская ваенная акадэмія]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Адукацыя]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Украіна]] </noinclude> te34d6s115otq8vu6mp9m14an4z3tqv 0 663192 4162167 3739149 2022-07-20T07:01:13Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч |імя = Пётр Дунін-Баркоўскі |арыгінал імя = {{lang-pl|Piotr Dunin-Borkowski}} |выява = Piotr Dunin-Borkowski.jpg |шырыня = 280px |апісанне выявы = Фатаграфія з выдання «Tendencje ustrojowe w Polsce» 1931 год. |герб = Herb Łabędź 1.svg |подпіс герба = [[Лебедзь (герб)|Шляхецкі герб «Лебедзь»]] |шырыня герба = 140px <!-- ІНФАРМАЦЫЯ Пра ПАСАДЫ --> |пасада = [[Львоўскае ваяводства|Львоўскі ваявода]] |парадак = 4 |сцяг = POL województwo lwowskie II RP COA.svg |перыядпачатак = [[28 ліпеня]] [[1927]] |перыядканец = [[30 красавіка]] [[1928]] |папярэднік = [[Павел Гарапіх]] |пераемнік = [[Войцех Агенор Галухоўскі]] |прэм'ер = |прэзідэнт = |каментарый = <!-- каментарый да пасады--> |пасада_2 = [[Пазнаньскае ваяводства (1919—1939)|Пазнаньскі ваявода]] |парадак_2 = 3 |сцяг_2 = POL województwo poznańskie II RP COA.svg |перыядпачатак_2 = [[9 мая]] [[1928]] |перыядканец_2 = [[11 лістапада]] [[1929]] |папярэднік_2 = [[Адольф Бнінскі]] |пераемнік_2 = [[Роджэр Адам Рачынскі]] |прэм'ер_2 = |прэзідэнт_2 = |каментарый_2 = <!-- каментарый да пасады--> <!-- АСАБІСТЫЯ ДАНЫЯ --> |дата нараджэння = 26.06.1890 |месца нараджэння = |дата смерці = 19.05.1949 |месца смерці = |род = [[Дуніны-Баркоўскія]] <!-- ІНШАЕ --> |партыя = |адукацыя = |навуковая ступень = |навуковае званне = |прафесія = {{Журналіст|Польшчы|XX стагоддзя}}<br>{{Дыпламат|Польшчы}} |дзейнасць = |веравызнанне = |узнагароды = }} '''Пётр Дунін-Баркоўскі''' ({{lang-uk|Петро Борковський-Дунін}}; {{lang-pl|Piotr Dunin-Borkowski}}; [[26 чэрвеня]] [[1890]], [[Львоў|Лемберг]], [[Аўстра-Венгрыя]] — [[19 мая]] [[1949]], [[Рым]], [[Італія]]) — граф, польскі палітычны дзеяч і публіцыст. == Біяграфія == Адзін з галоўных дзеячаў [[Львоўская кансерватыўная партыя|Львоўскай кансерватыўнай партыі]], адстойваў непадзельнасць [[Усходняя Галічына|Усходняй Галічыны]] як адзінага цэлага, лічачы яе адвечным змяшаным краем і месцам супрацоўніцтва паміж [[украінцы|украінцамі]] і [[палякі|палякамі]]; выступаў супраць каланізацыі [[Галіцыя|Галіцыі]]. У 1927—1928 гг. [[Львоў]]скі губернатар, у 1928—1929 гг. [[Познань|Пазнаньскі]] губернатар. == Літаратура: == * Hostowiec P. (Stempowski J.) Wspomnienie o Piotrze Borkowskim. // Kultura. Paryż. Nr 4; 5. 1949. * Борковський-Дунін (Borkowski-Dunin) Петро. // Енциклопедія Українознавства. Т. 1. Львів. 1993. С. 161. * Mazur G. Wojewoda Piotr Dunin-Borkowski (1890-1949). // Zeszyty Historyczne. Nr 155. 2006. S. 164-187. * Hnatiuk O. Piotr Dunin-Borkowski. // Zeszyty Historyczne. Nr 155. 2006. S. 188-225. * Witkowska M. Kwestia polsko-ukraińska w świetle koncepcji Piotra Dunin-Borkowskiego (1890-1949). // Polska między Wschodem a Zachodem. T. 1. Toruń. 2008. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Баркоўскі-Дунін Пётр}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Львоўскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Венскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Польскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Палітыкі Польшчы]] [[Катэгорыя:Ваяводы Польскай Рэспублікі (1918—1939)]] r5p6mhuper99jy8cji2hfkiixslw2cy 0 666722 4162053 4161064 2022-07-19T21:19:09Z StachLysy 62453 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Год у астраноміі|2022| |1 зацьменне, аб’ект = Сонечнае |1 зацьменне, дзень = 30 |1 зацьменне, месяц = 04 |1 зацьменне, тып = частковае |2 зацьменне, аб’ект = Месяцавае |2 зацьменне, дзень = 16 |2 зацьменне, месяц = 05 |2 зацьменне, тып = поўнае |3 зацьменне, аб’ект = Сонечнае |3 зацьменне, дзень = 25 |3 зацьменне, месяц = 10 |3 зацьменне, тып = частковае |4 зацьменне, аб’ект = Месяцавае |4 зацьменне, дзень = 08 |4 зацьменне, месяц = 11 |4 зацьменне, тып = поўнае }} '''[[2022]]''' год быў адзначаны шэрагам падзей у [[Астраномія|астраноміі]]. == Падзеі == * [[11 ліпеня]]: Апублікавана [[Webb's First Deep Field|першая выява]], атрыманая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]». На ёй бачна скопішча галактык [[SMACS J0723.3-7327]], размешчанае на адлегласці 4,6 млрд светлавых гадоў, — ранні [[Сусвет]] з самым высокім разрозненнем з калі-небудзь атрыманых<ref name="CNN, James Webb first image" />. == Астранамічныя з’явы == {| class="wikitable" |- ! Дата !! Астранамічная з’ява !! {{abbr|Сп.|спасылкі|0}} |- | [[30 красавіка]] || [[Сонечнае зацьменне 30 красавіка 2022 года|Частковае сонечнае зацьменне]] || <ref name="NASA, Solar Eclipses" /> |- | [[16 мая]] || [[Месяцавае зацьменне 16 мая 2022 года|Поўнае месяцавае зацьменне]] || <ref name="NASA, Lunar Eclipses" /> |- | [[25 кастрычніка]] || [[Сонечнае зацьменне 25 кастрычніка 2022 года|Частковае сонечнае зацьменне]] || <ref name="NASA, Solar Eclipses" /> |- | [[8 лістапада]] || [[Месяцавае зацьменне 8 лістапада 2022 года|Поўнае месяцавае зацьменне]] || <ref name="NASA, Lunar Eclipses" /> |} == Адкрытыя астранамічныя аб’екты == {{Асноўная катэгорыя|Астранамічныя аб’екты, адкрытыя ў 2022 годзе}} {| class="wikitable" |- ! Аб’ект !! Тып аб’екта !! Сузор’е !! Дата адкрыцця !! Аўтар адкрыцця !! [[Эпанім]] !! {{abbr|Сп.|спасылкі|0}} |- | '''[[WHL0137-LS]]''', Эарэндэл || [[Зорка]] || align=center | [[Кіт (сузор’е)|Кіт]] || align=center | {{date|30|03|2022}} || [[Хабл (тэлескоп)|Хабл]] || {{нп5|Эарэндзіль||fr|Eärendil}} || |} == Нарадзіліся == == Памерлі == == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="CNN, James Webb first image">{{cite web|url=https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html|title=President Biden reveals the James Webb Space Telescope's stunning first image|author=Ashley Strickland|website=[[CNN]]|lang=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20220712040743/https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html|archive-date=2022-07-12}}</ref> <ref name="NASA, Lunar Eclipses">{{cite web|url=https://eclipse.gsfc.nasa.gov/LEcat5/LE2001-2100.html|title=Catalog of Lunar Eclipses: 2001 to 2100|publisher=[[НАСА]]|lang=en|accessdate=2020-12-31}}</ref> <ref name="NASA, Solar Eclipses">{{cite web|url=https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEcat5/SE2001-2100.html|title=Catalog of Solar Eclipses: 2001 to 2100|publisher=[[НАСА]]|lang=en|accessdate=2020-12-31}}</ref> }} {{^}} {{Гады ў гісторыі астраноміі}} [[Катэгорыя:2022 год у астраноміі| ]] [[Катэгорыя:Гады ў астраноміі]] 8p0w65scealq5y9jd8v6kb1ncagkqfp 0 691161 4162115 4037379 2022-07-20T03:41:08Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Байцоў}} {{Асоба}} '''Ігар Міхайлавіч Байцоў''' (19 снежня 1912, {{МН|Кінешма||}} — {{ДС|16|1|1944}}) — савецкі афіцэр-артылерыст, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, на момант здзяйснення подзвігу ў студзені 1944 года — камандзір батарэі 96-й гвардзейскага артылерыйскага палка, 42-й арміі Ленінградскага фронту. [[Герой Савецкага Саюза]] (13.02.1944, пасмяротна<ref>[https://sun.tsu.ru/mminfo/2020/000462771/1944/1944_011.pdf Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Советского Союза офицерскому, сержантскому и рядовому составу Красной Армии» от 13 февраля 1944 года] // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1944. — 24 февраля (№ 11 (271)). — С. 1</ref>). Гвардыі старшы лейтэнант.{{зноскі}} == Літаратура == * Санкт-Петербург. Петроград. Ленинград: Энциклопедический справочник / Ред. коллегия: Белова Л. Н., Булдаков Г. Н., Дегтярев А. Я. и др. — М.: научное издательство «Большая Российская Энциклопедия». 1992. — 687 с.; ил. — ISBN 5-85270-037-1 {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Артылерысты Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Афіцэры СССР]] {{DEFAULTSORT:Байцоў Ігар Міхайлавіч}} tb2tmswp7lk86lh2bn0jdv42srhpz9y 0 696994 4162036 4161407 2022-07-19T20:21:31Z JerzyKundrat 174 /* Місія */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Картка тэлескопа | name = JWST |image=[[File:NASA’s Webb Telescope Emerges from Chamber A.jpg|200px]]|organization=[[НАСА]]}} [[Файл:JWST-HST-primary-mirrors-ru.svg|thumb|Параўнанне люстэрка Хабла і Уэба.]] '''Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»''' ({{Lang-en|James Webb Space Telescope}}) — [[Тэлескоп|арбітальная]] [[Інфрачырвонае выпраменьванне|інфрачырвоная]] [[абсерваторыя]], якая меркавана заменіць касмічны тэлескоп «[[Хабл (тэлескоп)|Хабл]]».<ref>{{Cite web|ref=on|url=https://tech.onliner.by/2021/12/23/teleskop-imeni-uebba|title=Грандиозный проект астрономии готов к запуску. Рассказываем про телескоп имени Джеймса Уэбба|last=Олехнович|first=Виталий|lang=ru|website=[[Onliner.by]]|date=2021-12-23|accessdate=2021-12-24}}</ref> == Назва == Першапачаткова называўся «Касмічны тэлескоп новага пакалення» ({{Lang-en|Next-generation space telescope}}). У 2002 годзе перайменаваны ў гонар другога кіраўніка [[НАСА]] {{Не перакладзена 5|Джэймс Уэб|Джэймса Уэба|en|James E. Webb}} (1906—1992), які ўзначальваў агенцтва ў 1961—1968 гадах, падчас рэалізацыі праграмы «[[Апалон (касмічная праграма)|Апалон]]». == Апісанне == «Джэймс Уэб» мае складное люстра 6,5 метра ў дыяметры з плошчай збіраючай паверхні 25 м², схаванай ад інфрачырвонага выпраменьвання Сонца і Зямлі цеплавым экранам. 25 снежня 2021 года тэлескоп быў паспяхова запушчаны з касмадрома [[Куру (касмадром)|Куру]]. Тэлескоп размешчаны на {{Не перакладзена 5|Гала-арбіта|гала-арбіце|ru|Гало-орбита}} ў [[Пункты Лагранжа|пункце Лагранжа]] L2 сістэмы Сонца — Зямля. == Місія == [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|thumb|Скопішча галактык [[SMACS J0723.3-7327]], першая апублікаваная выява, атрыманая касмічным тэлескопам «Джэймс Уэб».]] 11 ліпеня 2022 года апублікавана [[Webb's First Deep Field|першая выява]], атрыманая касмічным тэлескопам «Джэймс Уэб». На ёй бачна скопішча галактык [[SMACS J0723.3-7327]], размешчанае на адлегласці 4,6 млрд светлавых гадоў, — ранні [[Сусвет]] з самым высокім разрозненнем з калі-небудзь атрыманых<ref>{{cite web |author=Ashley Strickland |title=President Biden reveals the James Webb Space Telescope's stunning first image |url=https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html |lang=en |website=[[CNN]] |archive-date=2022-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220712040743/https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html }}</ref>. {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Еўрапейскае касмічнае агенцтва}} {{Касмічныя тэлескопы}} [[Катэгорыя:Касмічныя тэлескопы]] [[Катэгорыя:Міжнародныя касмічныя праекты]] [[Катэгорыя:Касманаўтыка Еўропы]] [[Катэгорыя:НАСА]] [[Катэгорыя:Касмалогія]] [[Катэгорыя:2021 год у навуцы]] [[Катэгорыя:Аб’екты, названыя ў гонар людзей]] [[Катэгорыя:2022 год у касманаўтыцы]] 8y75f15gju7r239pmletgcclm1iisbl 0 697328 4161894 3994049 2022-07-19T15:24:43Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Бусел | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = [[558-ы авіяцыйны рамонтны завод]]<ref>[https://tech.onliner.by/2019/08/26/drone-36 С невесомым деревом и обманками для ПВО: как в Беларуси делают беспилотники] {{Wayback|url=https://tech.onliner.by/2019/08/26/drone-36 |date=20211229214053 }} // Onliner, 26 августа 2019</ref> | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = Фізіка-тэхнічны інстытут [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] | канструктар = | першы палёт = [[2011]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = «Бусел-М», «Бусел МБ2», «Бусел М40», «Бусел М50» | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Бусел''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны фізіка-тэхнічным інстытутам [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]]. == Гісторыя == Распрацоўка і праектаванне пачаліся ў канцы 2000-х гадоў. У снежні 2011 года беларускія спецыялісты правялі першы палёт для шматмэтавага беспілотнага лятальнага апарата «Бусел». Выпрабаванні прайшлі паспяхова, таму неўзабаве праект атрымаў адабрэнне і паступіў у серыйную вытворчасць. == Характарыстыкі == Апарат мае даўжыню 2,4 м, размах крылаў — 3 м, вышыню — 0,4 м. Крэйсерская хуткасць палёту ў «Бусла» дасягае 80 км\г. Максімальна дрон можа развіць хуткасць да 100 км\г., далёкасць палёту — 40 км, пры гэтым падняцца ў вышыню на 3000 м. == Прызначэнне == Робат можа прымяняцца для розных задач, у тым ліку * кантролю і вызначэння месцаў цеплавых страт на цеплатрасах, прамысловых обьектах і ў гарадской інфраструктуры; * маніторынгу тэрыторый вакол асабліва важных аб'ектаў, кантролю правапарадку ў месцах масавых мерапрыемстваў і на дарогах, вышук аўтамабіляў; * выяўлення узгаранняў, радыяцыйнага кантролю, кантролю магістральных трубаправодаў, ацэнкі развіцця надзвычайных сітуацый, пошуку заблудных людзей у цяжкадаступных месцах; * маніторынгу тэрыторый нацыянальных паркаў, запаведнікаў, водных акваторый, барацьбы з браканьерствам; * кантролю мяжы і прылеглых тэрыторый; * вырабу праектнай і пошукавай прадукцыі землеўпарадкавання, зямельнага кадастру і маніторынгу зямель. == Эксплуатанты == * {{Сцягафікацыя|Беларусь}} ** [[File:Emblem of the Ministry of Emergency Situations of Belarus.svg|22px]] [[Міністэрства па надзвычайных сітуацыях Рэспублікі Беларусь|Міністэрства па надзвычайных сітуацыях]]<ref name="blog"/><ref>[https://avia.pro/blog/busel-tehnicheskie-harakteristiki-foto Бусел. Технические характеристики. Фото.]</ref> ** [[File:Emblem of the Armed Forces of Belarus.svg|22px]] [[Узброеныя Сілы Рэспублікі Беларусь|Узброеныя сілы]]<ref>[https://sputnik.by/20201212/Belorusskaya-bespilotnaya-aviatsiya-slabakam-zdes-ne-mesto-1046373601.html Белорусская беспилотная авиация: слабакам здесь не место]</ref> ** [[Файл:Emblem of the Ministry of Internal Affairs of Belarus.svg|22px]] [[Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь|Міністэрства ўнутраных спраў]]<ref name="blog">[https://bsblog.info/belaruskie-bespilotniki-v-vozduxe-i-na-vode/ Беларуские беспилотники: в воздухе и на воде.]</ref> ** [[File:SBCRB.gif|22px]] [[Дзяржаўны памежны камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўны памежны камітэт]]<ref>[https://www.belta.by/society/view/reportazh-belorusskie-pogranichniki-pokazali-novejshie-bespilotniki-i-nauchili-razlichat-poddelnye-paspo-58094-2014 РЕПОРТАЖ: Белорусские пограничники показали новейшие беспилотники и научили различать поддельные паспорта]</ref> {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://otvaga2004.ru/kaleydoskop/kaleydoskop-air/bla-busel-m/ БЕСПИЛОТНЫЙ ЛЕТАТЕЛЬНЫЙ АППАРАТ «БУСЕЛ-М»] {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2011 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] dtfkcbxm4umsw671n9gbkns91r1do7w 10 697329 4161890 3994382 2022-07-19T15:15:27Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беспілотныя апараты Беларусі |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак =Беспілотныя апараты Беларусі |выява = |стыль_цела = <!-- (або "стыль =" калі ніякія іншыя стылявыя атрыбуты не выкарыстоўваюцца) --> |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_няцотных = |стыль_цотных = background:#f0f0f0 |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Наземныя апараты |спіс1 = [[РАК «Берсерк»|Берсерк]] • [[РСК «Багамол»|Багамол]] • [[BELARUS А3523і]] |загаловак2 = Лятальныя апараты |спіс2 = [[БПЛА «Беркут»|Беркут]] • [[Буравеснік МБ]] • [[БПЛА «Бусел»|Бусел]] • [[Грыф-1]] • [[БПЛА «Маскіт»|Маскіт]] • [[БПЛА «Формула»|Формула]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Беларусь]] </noinclude> 400mmxv67w9owilvgmuxoeqj027psbb 4161907 4161890 2022-07-19T16:09:57Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беспілотныя апараты Беларусі |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак =Беспілотныя апараты Беларусі |выява = |стыль_цела = <!-- (або "стыль =" калі ніякія іншыя стылявыя атрыбуты не выкарыстоўваюцца) --> |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_няцотных = |стыль_цотных = background:#f0f0f0 |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Наземныя апараты |спіс1 = [[РАК «Берсерк»|Берсерк]] • [[РСК «Багамол»|Багамол]] • [[BELARUS А3523і]] |загаловак2 = Лятальныя апараты |спіс2 = [[БПЛА «Беркут»|Беркут]] • [[Буравеснік МБ]] • [[БПЛА «Бусел»|Бусел]] • [[Грыф-1]] • [[Кондар (лятальны апарат)|Кондар]] • [[БПЛА «Маскіт»|Маскіт]] • [[БПЛА «Формула»|Формула]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Беларусь]] </noinclude> 65q6w96tyfobb803rm98oqlglxkh4x8 4161928 4161907 2022-07-19T17:07:28Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беспілотныя апараты Беларусі |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак =Беспілотныя апараты Беларусі |выява = |стыль_цела = <!-- (або "стыль =" калі ніякія іншыя стылявыя атрыбуты не выкарыстоўваюцца) --> |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_няцотных = |стыль_цотных = background:#f0f0f0 |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Наземныя апараты |спіс1 = [[РАК «Берсерк»|Берсерк]] • [[РСК «Багамол»|Багамол]] • [[BELARUS А3523і]] |загаловак2 = Лятальныя апараты |спіс2 = [[БПЛА «Беркут»|Беркут]] • [[Буравеснік МБ]] • [[БПЛА «Бусел»|Бусел]] • [[Грыф-1]] • [[Кондар (лятальны апарат)|Кондар]] • [[БПЛА «Маскіт»|Маскіт]] • [[БПЛА «Формула»|Формула]] • [[Indela-6M]] • [[Indela-9]] • [[INDELA-I.N.SKY]] • [[Indela Hunter|Hunter]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Беларусь]] </noinclude> 6tp0p07ocjcei2qry18zhw563u3vznx 4161957 4161928 2022-07-19T18:21:05Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беспілотныя апараты Беларусі |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак =Беспілотныя апараты Беларусі |выява = |стыль_цела = <!-- (або "стыль =" калі ніякія іншыя стылявыя атрыбуты не выкарыстоўваюцца) --> |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_няцотных = |стыль_цотных = background:#f0f0f0 |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Наземныя апараты |спіс1 = [[РАК «Берсерк»|Берсерк]] • [[РСК «Багамол»|Багамол]] • [[BELARUS А3523і]] |загаловак2 = Лятальныя апараты |спіс2 = [[БПЛА «Беркут»|Беркут]] • [[Буравеснік МБ]] • [[БПЛА «Бусел»|Бусел]] • [[Грыф-1]] • [[Кондар (лятальны апарат)|Кондар]] • [[БПЛА «Маскіт»|Маскіт]] • [[БПЛА «Формула»|Формула]] • [[Indela-6]] • [[Indela-9]] • [[INDELA-I.N.SKY]] • [[Indela Hunter|Hunter]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Беларусь]] </noinclude> 9l7obxgdvesuiii3y2q0tfxfxobzboo 4161975 4161957 2022-07-19T18:40:58Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беспілотныя апараты Беларусі |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак =Беспілотныя апараты Беларусі |выява = |стыль_цела = <!-- (або "стыль =" калі ніякія іншыя стылявыя атрыбуты не выкарыстоўваюцца) --> |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_няцотных = |стыль_цотных = background:#f0f0f0 |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Наземныя апараты |спіс1 = [[РАК «Берсерк»|Берсерк]] • [[РСК «Багамол»|Багамол]] • [[BELARUS А3523і]] |загаловак2 = Лятальныя апараты |спіс2 = [[БПЛА «Беркут»|Беркут]] • [[Буравеснік МБ]] • [[БПЛА «Бусел»|Бусел]] • [[Грыф-1]] • [[Indela-6|Індэла-6]] • [[Indela-9|Індэла-9]] • [[INDELA-I.N.SKY|Індэла Ін Скай]] • [[Кондар (лятальны апарат)|Кондар]] • [[БПЛА «Маскіт»|Маскіт]] • [[БПЛА «Формула»|Формула]] • [[Indela Hunter|Хантэр]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Беларусь]] </noinclude> 0en7mrhhc4ypptn4bzmk97b6hdzuwaj 4161978 4161975 2022-07-19T18:42:56Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беспілотныя апараты Беларусі |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак =Беспілотныя апараты Беларусі |выява = |стыль_цела = <!-- (або "стыль =" калі ніякія іншыя стылявыя атрыбуты не выкарыстоўваюцца) --> |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_няцотных = |стыль_цотных = background:#f0f0f0 |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Наземныя апараты |спіс1 = [[РАК «Берсерк»|Берсерк]] • [[РСК «Багамол»|Багамол]] • [[BELARUS А3523і]] |загаловак2 = Лятальныя апараты |спіс2 = [[БПЛА «Беркут»|Беркут]] • [[Буравеснік МБ]] • [[БПЛА «Бусел»|Бусел]] • [[Грыф-1]] • [[Indela-6|Індэла-6]] • [[Indela-9|Індэла-9]] • [[INDELA-I.N.SKY|Індэла Інскай]] • [[Кондар (лятальны апарат)|Кондар]] • [[БПЛА «Маскіт»|Маскіт]] • [[БПЛА «Формула»|Формула]] • [[Indela Hunter|Хантэр]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Беларусь]] </noinclude> imj1lx7i1tdxcvmoyhb9o2h8g7fyhwd 4162138 4161978 2022-07-20T06:36:40Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беспілотныя апараты Беларусі |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак =Беспілотныя апараты Беларусі |выява = |стыль_цела = <!-- (або "стыль =" калі ніякія іншыя стылявыя атрыбуты не выкарыстоўваюцца) --> |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_няцотных = |стыль_цотных = background:#f0f0f0 |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Наземныя апараты |спіс1 = [[РАК «Берсерк»|Берсерк]] • [[РСК «Багамол»|Багамол]] • [[BELARUS А3523і]] |загаловак2 = Лятальныя апараты |спіс2 = [[БПЛА «Беркут»|Беркут]] • [[Буравеснік МБ]] • [[БПЛА «Бусел»|Бусел]] • [[Грыф-1]] • [[Indela-6|Індэла-6]] • [[Indela-9|Індэла-9]] • [[INDELA-I.N.SKY|Індэла Інскай]] • [[Кондар (лятальны апарат)|Кондар]] • [[БПЛА «Маскіт»|Маскіт]] • [[БПЛА «Формула»|Формула]] • [[Hunter (беспілотны верталёт)|Хантэр]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Беларусь]] </noinclude> oj66tdo9lk11tu7wh9hvhggxqykkyl2 4162190 4162138 2022-07-20T07:35:17Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Беспілотныя апараты Беларусі |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак =Беспілотныя апараты Беларусі |выява = |стыль_цела = <!-- (або "стыль =" калі ніякія іншыя стылявыя атрыбуты не выкарыстоўваюцца) --> |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_няцотных = |стыль_цотных = background:#f0f0f0 |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Наземныя апараты |спіс1 = [[РАК «Берсерк»|Берсерк]] • [[РСК «Багамол»|Багамол]] • [[BELARUS А3523і]] |загаловак2 = Лятальныя апараты |спіс2 = [[Беркут (АГАТ)]] • [[Беркут (Індэла)]] • [[Буравеснік МБ]] • [[БПЛА «Бусел»|Бусел]] • [[Грыф-1]] • [[Indela-6|Індэла-6]] • [[Indela-9|Індэла-9]] • [[INDELA-I.N.SKY|Індэла Інскай]] • [[Кондар (лятальны апарат)|Кондар]] • [[БПЛА «Маскіт»|Маскіт]] • [[БПЛА «Формула»|Формула]] • [[Hunter (беспілотны верталёт)|Хантэр]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Беларусь]] </noinclude> 1c8c0iwjr5owzkiit2fj8m59g2899g2 0 697351 4161897 4101644 2022-07-19T15:38:29Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki '''РСК «Багамол»''' — беларускі рабатызаваны супрацьтанкавы комплекс, распрацаваны кампаніяй «Белспецзнештэхніка — Новыя тэхналогіі». == Гісторыя == У 2010-х гадах для [[Беларусь|Беларусі]], у сувязі з актывізацыяй падазронай дзейнасці [[НАТА]] на польскай тэрыторыі і стварэнню новай механізаванай дывізіі [[Узброеныя сілы Польшчы|УС Польшчы]] непасрэдна ля межаў краіны, узрасла неабходнасць процітанкавых сродкаў. Следствам гэтага стала з’яўленне праекта «Багамол»<ref name="ВПК">[https://vpk.name/news/222437_otkusit_li_belorusskii_bogomol_golovu_polskim_leopardam.html Откусит ли белорусский «Богомол» голову польским «Леопардам»] // ВПК.name, 26 июля 2018</ref>. Распрацоўка РСК вялася групай канструктараў пад кіраўніцтвам Андрэя Анісімава ў кампаніі «Белспецзнештэхніка (БСЗТ) — Новыя тэхналогіі», даччыным прадпрыемстве «Белспецзнештэхнікі». Машына зроблена з нуля без якіх-небудзь запазычанняў. [[20 мая]] [[2017]] года на выставе [[MILEX|MILEX-2017]] адбыўся першы публічны паказ апарата<ref name="ТАСС">[https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/4267765 Белоруссия создала противотанкового робота "Богомол" массой почти две тонны] // ТАСС, 20 мая 2017</ref>. == Характарыстыкі == Маса комплексу з поўнай баявой загрузкай і поўнымі бакамі складае 1850 кг. Кут агляду апарата — 360 градусаў<ref name="Белтерадиокомпания"/>. Максімальная далёкасць паразы мэтаў у аўтаматызаваным рэжыме складае 4000 м. Кругласутачная сістэма выяўлення дазваляе ў пасіўным рэжыме выявіць наземныя мэты памерам 2х2 м на далёкасці да 5000 м, а мэта тыпу «роставая фігура» — да 2000 м<ref name="ВПК"/>. == Апісанне == РСК стаіць на гусенічным міні-шасі. Працуе на дызельным рухавіку і электрагенератары. Электроцяга дазваляе машыне дзейнічаць бясшумна дастаткова доўга, і пры гэтым апарат застаецца халодным. «Багамол» здольны перасоўвацца па перасечанай мясцовасці. Абсталяваны наборам оптыка-электронных сістэм<ref name="Белтерадиокомпания">[https://www.tvr.by/news/obshchestvo/vpervye_na_parade_predstavyat_belorusskuyu_novinku_broneboynyy_robot_bogomol_/?PAGEN_2=4 Впервые на параде представят белорусскую новинку - бронебойный робот "Богомол"] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211229171606/https://www.tvr.by/news/obshchestvo/vpervye_na_parade_predstavyat_belorusskuyu_novinku_broneboynyy_robot_bogomol_/?PAGEN_2=4 |date=29 снежня 2021 }} // Белтерадиокомпания, 3 июля 2018</ref>. У «Багамоле» ўтрымліваюцца элементы штучнага інтэлекту (нейрасеткавыя інтэрфейсы). Абсталяванне робата можа разглядзець нават добра замаскіраваную мэту, а затым, сабраўшы неабходную інфармацыю, тут жа перадаць яе аператару, які будзе прымаць рашэнне. Само кіраванне вядзецца з дапамогай квадракоптара. Максімальная дыстанцыя паміж аператарам і РСК — 10 кіламетраў<ref name="Белтерадиокомпания"/>. РСК, у залежнасці ад пажаданняў заказчыка, абсталёўваецца розным узбраеннем. У прыватнасці, могуць прымяняцца ракеты класа «Шэршань» з лазернай сістэмай навядзення, а таксама «Фагот», «Конкурс» і «Метыс» альбо з радыёкаманднай сістэмай кіравання, альбо з правадной<ref name="ТАСС"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2017 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя наземныя апараты]] [[Катэгорыя:Баявыя робаты]] gf5ykwx28vqhill4kr2fxubv585keha 0 697355 4161962 3996428 2022-07-19T18:25:38Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ—сістэмы кіравання]]» і «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Беспілотныя верталёты]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ—сістэмы кіравання» і «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Беспілотныя верталёты]]»<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; * '''Беркут-ВМ''' — дрон з з рэактыўным рухавіком, здольны імітаваць крылатую ракету і транспартны самалёт<ref>[https://tech.onliner.by/2020/03/09/army-8 У нас новый реактивный беспилотник, который может имитировать Ил-76]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] ewvo7q0qo5whkx4hcsk64v4t9u0wu3d 4161963 4161962 2022-07-19T18:27:37Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ—сістэмы кіравання]]» і «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Беспілотныя верталёты]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ—сістэмы кіравання» і «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Беспілотныя верталёты]]»<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; * '''Беркут-ВМ''' — дрон з з рэактыўным рухавіком, здольны імітаваць крылатую ракету і транспартны самалёт<ref>[https://tech.onliner.by/2020/03/09/army-8 У нас новый реактивный беспилотник, который может имитировать Ил-76]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] 6gygqpj66yzgpgnx5cpg08hqotgl09u 4161965 4161963 2022-07-19T18:29:49Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ—сістэмы кіравання]]» і «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Індэла]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ—сістэмы кіравання» і «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Індэла]]»<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; * '''Беркут-ВМ''' — дрон з з рэактыўным рухавіком, здольны імітаваць крылатую ракету і транспартны самалёт<ref>[https://tech.onliner.by/2020/03/09/army-8 У нас новый реактивный беспилотник, который может имитировать Ил-76]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] qzjf12lpb7lyi8jzjkn5vunwi9hiwbh 4161966 4161965 2022-07-19T18:30:27Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ—сістэмы кіравання]]» і ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Індэла]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ—сістэмы кіравання» і ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Індэла]]»<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; * '''Беркут-ВМ''' — дрон з з рэактыўным рухавіком, здольны імітаваць крылатую ракету і транспартны самалёт<ref>[https://tech.onliner.by/2020/03/09/army-8 У нас новый реактивный беспилотник, который может имитировать Ил-76]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] 5tfitb7d1pyrxxz83jgtisexjeko9u3 4161967 4161966 2022-07-19T18:32:51Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ—сістэмы кіравання]]» і ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Індэла]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ—сістэмы кіравання» і ТАА «Індэла»<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; * '''Беркут-ВМ''' — дрон з з рэактыўным рухавіком, здольны імітаваць крылатую ракету і транспартны самалёт<ref>[https://tech.onliner.by/2020/03/09/army-8 У нас новый реактивный беспилотник, который может имитировать Ил-76]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] 3d5zi3zeq1d6ym8gaszwbv5g2c8ixzv 4162137 4161967 2022-07-20T06:35:48Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ — сістэмы кіравання]]» і ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Індэла]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ — сістэмы кіравання» і ТАА «Індэла»<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; * '''Беркут-ВМ''' — дрон з з рэактыўным рухавіком, здольны імітаваць крылатую ракету і транспартны самалёт<ref>[https://tech.onliner.by/2020/03/09/army-8 У нас новый реактивный беспилотник, который может имитировать Ил-76]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] dnwyijd27x3x500ykjcuyz7i6c4v6sd 4162150 4162137 2022-07-20T06:48:10Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ — сістэмы кіравання]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ — сістэмы кіравання». == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; * '''Беркут-ВМ''' — дрон з з рэактыўным рухавіком, здольны імітаваць крылатую ракету і транспартны самалёт<ref>[https://tech.onliner.by/2020/03/09/army-8 У нас новый реактивный беспилотник, который может имитировать Ил-76]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] hh5izklav2u095as0roukn745o9jsml 4162156 4162150 2022-07-20T06:49:49Z DBatura 73587 /* Варыяцыі */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ — сістэмы кіравання]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ — сістэмы кіравання». == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] jobwm0qbtljajsnvjlr7qaa5so8no6q 4162186 4162156 2022-07-20T07:33:52Z DBatura 73587 DBatura перанёс старонку [[БПЛА «Беркут»]] у [[Беркут (АГАТ)]] wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ — сістэмы кіравання]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ — сістэмы кіравання». == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] jobwm0qbtljajsnvjlr7qaa5so8no6q 4162189 4162186 2022-07-20T07:34:33Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Не блытаць|Беркут (Індэла)|з аднайменным дронам ад кампаніі «Індэла»}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ — сістэмы кіравання]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ — сістэмы кіравання». == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км\г. Максімальная хуткасць складае 165 км\г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == Існуюць чатыры асноўныя канфігурацыі БПЛА дадзенай мадэлі: * '''Беркут-1''' — базавы варыянт<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto Беркут. Технические характеристики. Фото.]</ref>; * '''Беркут-2''' — палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>; * '''Беркут-3''' — мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых<ref>[https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ Беларусь показала беспилотник «Беркут-3»]</ref>; {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] kie2wmkzhzohy1vilb9ztekfwlzecf8 4162238 4162189 2022-07-20T10:12:03Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Не блытаць|Беркут (Індэла)|з аднайменным дронам ад кампаніі «Індэла»}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ — сістэмы кіравання]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ — сістэмы кіравання». == Распрацоўка== Стварэнне «Беркута» праводзілася на істотна мадэрнізаваных апаратах «Іркут-3» і «Іркут-10» расійскага ТАА «Іркут інжынірынг», аснашчаных падчас сумеснай ініцыятыўнай канструктарскай дзейнасці намаганнямі ААТ «АГАТ» новымі наземнымі і бартавымі сістэмамі кіравання. Заказчыкам выступала [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]]. Праект прызначаўся для імпартазамяшчэння і забеспячэння [[сілавік|сілавых ведамстваў]] тактычнымі беспілотнымі комплексамі малой далёкасці і блізкага дзеяння ўласнай распрацоўкі<ref name="бел">[https://docviewer.yandex.by/view/0/?page=53&*=BhvpBsPbbPTxVUtgpu9fFAmSoZ57InVybCI6Imh0dHA6Ly93d3cudGFrZS1vZmYucnUvcGRmLzIwMTMvMTFfMjAxMy5wZGYiLCJ0aXRsZSI6IjExXzIwMTMucGRmIiwibm9pZnJhbWUiOnRydWUsInVpZCI6IjAiLCJ0cyI6MTY1ODMwOTM4Nzc1OSwieXUiOiI0NzkyMTcxMzMxNjMwMTc1ODM1Iiwic2VycFBhcmFtcyI6InRtPTE2NTgzMDkzODAmdGxkPWJ5Jmxhbmc9cnUmbmFtZT0xMV8yMDEzLnBkZiZ0ZXh0PSVDMiVBQiVEMCU5MSVEMCVCNSVEMSU4MCVEMCVCQSVEMSU4MyVEMSU4MiVDMiVCQislRTIlODAlOTQrJUQwJUIxJUQwJUI1JUQxJTgxJUQwJUJGJUQwJUI4JUQwJUJCJUQwJUJFJUQxJTgyJUQwJUJEJUQwJUI4JUQwJUJBJUQwJUI4KyVDMiVBQiVEMCU5OCVEMSU4MCVEMCVCQSVEMSU4MyVEMSU4MiVDMiVCQislRDAlQkYlRDAlQkUtJUQwJUIxJUQwJUI1JUQwJUJCJUQwJUJFJUQxJTgwJUQxJTgzJUQxJTgxJUQxJTgxJUQwJUJBJUQwJUI4JnVybD1odHRwJTNBLy93d3cudGFrZS1vZmYucnUvcGRmLzIwMTMvMTFfMjAxMy5wZGYmbHI9MjY3MzYmbWltZT1wZGYmbDEwbj1ydSZ0eXBlPXRvdWNoJnNpZ249MDNjNGEwNzE1ZTk2YWU4OWM1YWIwZTg1NDRkZDdkYzQma2V5bm89MCJ9&lang=ru «Беркут» — беспилотник по-белорусски.]</ref>. == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км/г. Максімальная хуткасць складае 165 км/г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == === Беркут-1 === Базавы варыянт дрона<ref name="avia">{{Cite web |url=https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto |title=Беркут. Технические характеристики. Фото. |access-date=2021-12-29 |archive-date=2021-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229184010/https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto |deadlink=no }}</ref>. Важыць 3,7 кг. Выкананы па звычайнай аэрадынамічнай схеме і абсталяваны электрарухавіком. Канструкцыя выканана з кампазітаў, а для транспарціроўкі прадугледжана зборка і разборка без прымянення спецыяльных тэхнічных сродкаў. Можа знаходзіцца ў паветры да 1,5 гадзін і перадаваць інфармацыю ад датчыкаў на наземную станцыю кіравання (НСК) на выдаленні да 15 км. Час падрыхтоўкі да старту — не больш за 15 хвілін. Пуск ажыццяўляецца з рукі, пасадка выконваецца пры дапамозе парашута на неабсталяваныя грунтавыя пляцоўкі. Вышыні прымянення —да 1000 м, крэйсерская хуткасць палёту складае 50—80 км/г. У склад комплексу можа ўваходзіць да двух дронаў<ref name="бел"/>. ===Беркут-2=== Палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>. Планер важыць каля 9 кг. Абсталяваны адным электрарухавіком. Апарат запускаецца з катапульты, пасадка на парашуце. Палёт адбываецца ў аўтаматычным рэжыме на далёкасцях да 45 км пры крэйсерскай хуткасці каля 80—100 км/ г, столь складае 3000 м. Здольны весці маніторынг мясцовасці 2 гадзіны. Лінія сувязі складаецца з двух лічбавых абароненых каналаў — канала кіравання і канала перадачы дадзеных. НСК пераносная, абслугоўваецца адным чалавекам<ref name="бел"/>. === Беркут-3 === Мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых. Планер мае размах крылаў у 3 метра і максімальную ўзлётную масу ў 11 кг. Пры ўзлёце можа несці груз масай да 2 кг. Падрыхтоўка да ўзлёту доўжыцца 10 хвілін, пасля чаго яго запускаюць пры дапамозе катапульты. Прызямленне з парашутам. Апарат здольны развіваць хуткасць да 120 км/г. Абсталёўвацца лічбавай або інфрачырвонай камерай, каналам перадачы дадзеных, або нават кантэйнерам для грузу<ref>{{Cite web |url=https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ |title=Беларусь показала беспилотник «Беркут-3» |access-date=2021-12-29 |archive-date=2021-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229184001/https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ |deadlink=no }}</ref>. {{Зноскі}} == Літаратура== * {{артыкул |аўтар = Евгений Ерохин. |загаловак = «Беркут» — беспилотник по-белорусски |арыгінал = |спасылка = |мова = |адказны = |аўтар выдання = |выданне = Взлёт |тып = журнал |месца = |выдавецтва = |год = ноябрь 2013 |выпуск = 107 |том = |нумар = |старонкі = 50 |isbn = |issn = |doi = |bibcode = |arxiv = |pmid = |ref = |archiveurl = |archivedate = }} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] s18m1kjv4k5m8zvuuoj8nq1shwvvo4m 4162239 4162238 2022-07-20T10:12:24Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Не блытаць|Беркут (Індэла)|з аднайменным дронам ад кампаніі «Індэла»}} {{Картка ЛА | назва = Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = ААТ «[[АГАТ — сістэмы кіравання]]» | канструктар = | першы палёт = [[2013]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «АГАТ — сістэмы кіравання». == Распрацоўка== Стварэнне «Беркута» праводзілася на істотна мадэрнізаваных апаратах «Іркут-3» і «Іркут-10» расійскага ТАА «Іркут інжынірынг», аснашчаных падчас сумеснай ініцыятыўнай канструктарскай дзейнасці намаганнямі ААТ «АГАТ» новымі наземнымі і бартавымі сістэмамі кіравання. Заказчыкам выступала [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]]. Праект прызначаўся для імпартазамяшчэння і забеспячэння [[сілавік|сілавых ведамстваў]] тактычнымі беспілотнымі комплексамі малой далёкасці і блізкага дзеяння ўласнай распрацоўкі<ref name="бел">[https://docviewer.yandex.by/view/0/?page=53&*=BhvpBsPbbPTxVUtgpu9fFAmSoZ57InVybCI6Imh0dHA6Ly93d3cudGFrZS1vZmYucnUvcGRmLzIwMTMvMTFfMjAxMy5wZGYiLCJ0aXRsZSI6IjExXzIwMTMucGRmIiwibm9pZnJhbWUiOnRydWUsInVpZCI6IjAiLCJ0cyI6MTY1ODMwOTM4Nzc1OSwieXUiOiI0NzkyMTcxMzMxNjMwMTc1ODM1Iiwic2VycFBhcmFtcyI6InRtPTE2NTgzMDkzODAmdGxkPWJ5Jmxhbmc9cnUmbmFtZT0xMV8yMDEzLnBkZiZ0ZXh0PSVDMiVBQiVEMCU5MSVEMCVCNSVEMSU4MCVEMCVCQSVEMSU4MyVEMSU4MiVDMiVCQislRTIlODAlOTQrJUQwJUIxJUQwJUI1JUQxJTgxJUQwJUJGJUQwJUI4JUQwJUJCJUQwJUJFJUQxJTgyJUQwJUJEJUQwJUI4JUQwJUJBJUQwJUI4KyVDMiVBQiVEMCU5OCVEMSU4MCVEMCVCQSVEMSU4MyVEMSU4MiVDMiVCQislRDAlQkYlRDAlQkUtJUQwJUIxJUQwJUI1JUQwJUJCJUQwJUJFJUQxJTgwJUQxJTgzJUQxJTgxJUQxJTgxJUQwJUJBJUQwJUI4JnVybD1odHRwJTNBLy93d3cudGFrZS1vZmYucnUvcGRmLzIwMTMvMTFfMjAxMy5wZGYmbHI9MjY3MzYmbWltZT1wZGYmbDEwbj1ydSZ0eXBlPXRvdWNoJnNpZ249MDNjNGEwNzE1ZTk2YWU4OWM1YWIwZTg1NDRkZDdkYzQma2V5bm89MCJ9&lang=ru «Беркут» — беспилотник по-белорусски.]</ref>. == Характарыстыкі == У залежнасці ад мадыфікацыі характарыстыкі апарата могуць вар’іравацца. Класічны варыянт мае даўжыню 1,5 м і размах крылаў 2 м, а вышыню — 0,4 м. Максімальная ўзлётная маса «Беркута» складае 15 кг. ён здольны набіраць крэйсерскую хуткасць палёту да 100 км/г. Максімальная хуткасць складае 165 км/г, пры далёкасці палёту ў 35 км і вышыні ў 3000 м<ref name="avia"/>. Устаноўленая на беспілотніку апаратура радыёэлектроннай разведкі забяспечвае адрознівальную здольнасць 0,5 м, дакладнасць вызначэння каардынатаў вылучаных аб’ектаў не менш за 50 м<ref>[https://www.sb.by/articles/v-katare-predstavlen-belorusskiy-bespilotnik-berkut-1.html В Катаре представлен белорусский беспилотник «Беркут-1»]</ref>. == Функцыянал == «Беркут» можа прыцягвацца да выканання разведкі мясцовасці, ажыццяўленн, патрульна-наглядальных палётаў, правядзенн, спецыяльных маніторынгавых аперацый (ацэнка шкоды, кантроль пажаранебяспечнай абстаноўкі і інш.), выканання пошукавых аперацый і інш.<ref name="avia"/> == Варыяцыі == === Беркут-1 === Базавы варыянт дрона<ref name="avia">{{Cite web |url=https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto |title=Беркут. Технические характеристики. Фото. |access-date=2021-12-29 |archive-date=2021-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229184010/https://avia.pro/blog/berkut-tehnicheskie-harakteristiki-foto |deadlink=no }}</ref>. Важыць 3,7 кг. Выкананы па звычайнай аэрадынамічнай схеме і абсталяваны электрарухавіком. Канструкцыя выканана з кампазітаў, а для транспарціроўкі прадугледжана зборка і разборка без прымянення спецыяльных тэхнічных сродкаў. Можа знаходзіцца ў паветры да 1,5 гадзін і перадаваць інфармацыю ад датчыкаў на наземную станцыю кіравання (НСК) на выдаленні да 15 км. Час падрыхтоўкі да старту — не больш за 15 хвілін. Пуск ажыццяўляецца з рукі, пасадка выконваецца пры дапамозе парашута на неабсталяваныя грунтавыя пляцоўкі. Вышыні прымянення —да 1000 м, крэйсерская хуткасць палёту складае 50—80 км/г. У склад комплексу можа ўваходзіць да двух дронаў<ref name="бел"/>. ===Беркут-2=== Палепшаная мадыфікацыя, якая валодае павялічаным радыусам свайго дзеяння<ref name="avia"/>. Планер важыць каля 9 кг. Абсталяваны адным электрарухавіком. Апарат запускаецца з катапульты, пасадка на парашуце. Палёт адбываецца ў аўтаматычным рэжыме на далёкасцях да 45 км пры крэйсерскай хуткасці каля 80—100 км/ г, столь складае 3000 м. Здольны весці маніторынг мясцовасці 2 гадзіны. Лінія сувязі складаецца з двух лічбавых абароненых каналаў — канала кіравання і канала перадачы дадзеных. НСК пераносная, абслугоўваецца адным чалавекам<ref name="бел"/>. === Беркут-3 === Мадыфікацыя цалкам з беларускіх камплектуючых. Планер мае размах крылаў у 3 метра і максімальную ўзлётную масу ў 11 кг. Пры ўзлёце можа несці груз масай да 2 кг. Падрыхтоўка да ўзлёту доўжыцца 10 хвілін, пасля чаго яго запускаюць пры дапамозе катапульты. Прызямленне з парашутам. Апарат здольны развіваць хуткасць да 120 км/г. Абсталёўвацца лічбавай або інфрачырвонай камерай, каналам перадачы дадзеных, або нават кантэйнерам для грузу<ref>{{Cite web |url=https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ |title=Беларусь показала беспилотник «Беркут-3» |access-date=2021-12-29 |archive-date=2021-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211229184001/https://russiandrone.ru/news/belarus_pokazala_bespilotnik_berkut_3/ |deadlink=no }}</ref>. {{Зноскі}} == Літаратура== * {{артыкул |аўтар = Евгений Ерохин. |загаловак = «Беркут» — беспилотник по-белорусски |арыгінал = |спасылка = |мова = |адказны = |аўтар выдання = |выданне = Взлёт |тып = журнал |месца = |выдавецтва = |год = ноябрь 2013 |выпуск = 107 |том = |нумар = |старонкі = 50 |isbn = |issn = |doi = |bibcode = |arxiv = |pmid = |ref = |archiveurl = |archivedate = }} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2013 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] sqzcmrap8mlcim09tno9pg0nrls77p9 0 697377 4161974 3994603 2022-07-19T18:39:04Z DBatura 73587 /* Стварэнне */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Буравеснік МБ | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = НВЦ «Беспілотныя авіяцыйныя комплексы і тэхналогіі» | канструктар = | першы палёт = [[2016]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Буравеснік МБ''' — беларускі ваенны [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны навукова-вытворчым цэнтрам «Беспілотныя авіяцыйныя комплексы і тэхналогіі» пры Фізіка-тэхнічным інстытуце [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН РБ]]<ref name="robot">[https://robotrends.ru/robopedia/burevestnik-mb Буревестник МБ на RoboTrends]</ref>. == Стварэнне == Праца пачалася ў [[2011]] годзе<ref name="сб"/>. Распрацоўка ваеннага дрона беларускімі навукоўцамі і інжынерамі-канструктарамі вялася на базе грамадзянскага беспілотнага лятальнага апарата мадэлі «Буравеснік» (вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|кампанii «Indela»]]<ref>[http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі]</ref>). За кошт гэтага ўдалося істотна скараціць кошт праекта, а таксама тэрміны яго стварэння. Першым лётным выпрабаванням дрон падвергнуўся ў [[2016]] годзе. Апарат паспяхова справіўся з пастаўленымі задачамі, а праект стаў падрыхтоўвацца да пачатку сваёй вытворчасці<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/burevestnik-mb-tehnicheskie-harakteristiki-foto Буревестник МБ. Технические характеристики. Фото.]</ref>. == Апісанне == === Асноўныя характарыстыкі === БПЛА выкананы па двухбальнай схеме з толкай паветраным вінтом. Яго маса — да 300 кілаграмаў, максімальная хуткасць — да 200 кіламетраў у гадзіну, крэйсерская — 80—120, дыяпазон рабочых вышынь — ад 200 да 3500 метраў. Узлятае з узлётна-пасадачнай паласы або добра утрамбаванай грунтавых пляцовак. Важнай характарыстыкай з’яўляецца гарантаваная далёкасць перадачы інфармацыі і сувязі на адлегласці да 290 кіламетраў. Пры гэтым затрымка сігналу практычна не адчуваецца. У аўтаномным рэжыме палёту па загадзя складзенай праграме яго далёкасць можа дасягаць больш 1000 кіламетраў пры працягласці палёту да 10 гадзін<ref name="сб">[https://www.sb.by/articles/podnyalis-na-novuyu-vysotu342.html Как нашей стране удалось с нуля создать собственное производство беспилотников]</ref>. Дрон можа несці гірастабілізуючую платформу з фота-, відэа- і інфрачырвонымі камерамі. Яны могуць здымаць якаснае відэа і фота з адлегласці да 3000 метраў. Зум дазваляе павялічваць аб’ект здымкі ў дваццаць разоў. На апарат можна ўсталёўваць модуль радыяцыйнага маніторынгу. Ён вымярае радыяцыйны фон на вышыні да 300 метраў. Уся сабраная інфармацыя ў рэжыме рэальнага часу перадаецца аператару на экран наземнага пункта кіравання. Таксама БПЛА можа ўзяць на борт да 60 кілаграмаў іншай карыснай нагрузкі, характар якой вызначае заказчык<ref name="сб"/>. === Узбраенне === «Буравеснік МБ» уяўляе сабой самастойную баявую адзінку, здольную наносіць дакладныя ўдары па пазіцыях праціўнікі, для чаго на ўзбраенні дрона знаходзяцца некалькі ракет, здольных наносіць сур’ёзны ўрон як жыва сіле праціўніка, так і браняванай тэхніцы<ref name="avia"/>. Галоўная зброя — некіравальныя авіяцыйныя ракеты (НАР) С-5 калібра 57 мм. Для ператварэння НАР С-5 у карэктыруемую ракету боепрыпас можа абсталёўвацца, адлучнай ў палёце галаўной часткай з лазернай сістэмай саманавядзення і апярэннем<ref name="news">[https://inosmi.ru/military/20180226/241556852.html Белоруссия выходит на рынок вооружений с беспилотниками-камикадзе]</ref>. На борце БПЛА могуць быць размешчаныя два баражыруючых боепрыпасы выкананых у выглядзе малых дронаў аднаразовага дзеяння («дроны-[[камікадзэ]]») масай 26 кг кожны, здольных падчас аўтаномнага палёту весці разведку і назіранне для выяўлення мэты. Кожны такі мініятурны апарат мае баявую частку масай 10 кг выбуховага рэчыва. Для навядзення на мэту БПЛА выкарыстоўвае оптыка-электронны і вылічальны комплексы, якія дазваляюць яму паражаць зададзены аб’ект з дакладнасцю да 1-2 м. пры старце з носьбіта на вышыні 3,5 км далёкасць удару складзе не менш за 36 км. Прычым пасля запуску баражуючага боепрыпасу ў мэту каманду на паражэнне можна адмяніць і апарат вернецца на зададзеную вышыню для працягу разведкі і перанацэльвання<ref name="news"/>. === Кіраванне === Аптымальны склад каманды для запуску «Буравесніка» — 3-5 чалавек. У гэтую групу ўваходзяць аператар, спецыяліст па бартавым абсталяванні, тэхнік самалёта, кіроўца і начальнік разліку. Распрацавана некалькі варыянтаў пункта кіравання: пераносны, перасоўны на базе МАЗа і стацыянарны. У кожным па тры працоўныя месцы: аператара дрона, аператара мэтавай нагрузкі і начальніка разліку<ref name="сб"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2016 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Баявыя робаты]] bsqxllgx23zkmi1qhklwwhiinddtqz7 4162249 4161974 2022-07-20T10:29:50Z DBatura 73587 /* Стварэнне */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Буравеснік МБ | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = НВЦ «Беспілотныя авіяцыйныя комплексы і тэхналогіі» | канструктар = | першы палёт = [[2016]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Буравеснік МБ''' — беларускі ваенны [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны навукова-вытворчым цэнтрам «Беспілотныя авіяцыйныя комплексы і тэхналогіі» пры Фізіка-тэхнічным інстытуце [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН РБ]]<ref name="robot">[https://robotrends.ru/robopedia/burevestnik-mb Буревестник МБ на RoboTrends]</ref>. == Стварэнне == Праца пачалася ў [[2011]] годзе<ref name="сб"/>. Распрацоўка ваеннага дрона беларускімі навукоўцамі і інжынерамі-канструктарамі вялася на базе грамадзянскага беспілотнага лятальнага апарата мадэлі «Буравеснік» (вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|кампанii «Indela»]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>). За кошт гэтага ўдалося істотна скараціць кошт праекта, а таксама тэрміны яго стварэння. Першым лётным выпрабаванням дрон падвергнуўся ў [[2016]] годзе. Апарат паспяхова справіўся з пастаўленымі задачамі, а праект стаў падрыхтоўвацца да пачатку сваёй вытворчасці<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/burevestnik-mb-tehnicheskie-harakteristiki-foto Буревестник МБ. Технические характеристики. Фото.]</ref>. == Апісанне == === Асноўныя характарыстыкі === БПЛА выкананы па двухбальнай схеме з толкай паветраным вінтом. Яго маса — да 300 кілаграмаў, максімальная хуткасць — да 200 кіламетраў у гадзіну, крэйсерская — 80—120, дыяпазон рабочых вышынь — ад 200 да 3500 метраў. Узлятае з узлётна-пасадачнай паласы або добра утрамбаванай грунтавых пляцовак. Важнай характарыстыкай з’яўляецца гарантаваная далёкасць перадачы інфармацыі і сувязі на адлегласці да 290 кіламетраў. Пры гэтым затрымка сігналу практычна не адчуваецца. У аўтаномным рэжыме палёту па загадзя складзенай праграме яго далёкасць можа дасягаць больш 1000 кіламетраў пры працягласці палёту да 10 гадзін<ref name="сб">[https://www.sb.by/articles/podnyalis-na-novuyu-vysotu342.html Как нашей стране удалось с нуля создать собственное производство беспилотников]</ref>. Дрон можа несці гірастабілізуючую платформу з фота-, відэа- і інфрачырвонымі камерамі. Яны могуць здымаць якаснае відэа і фота з адлегласці да 3000 метраў. Зум дазваляе павялічваць аб’ект здымкі ў дваццаць разоў. На апарат можна ўсталёўваць модуль радыяцыйнага маніторынгу. Ён вымярае радыяцыйны фон на вышыні да 300 метраў. Уся сабраная інфармацыя ў рэжыме рэальнага часу перадаецца аператару на экран наземнага пункта кіравання. Таксама БПЛА можа ўзяць на борт да 60 кілаграмаў іншай карыснай нагрузкі, характар якой вызначае заказчык<ref name="сб"/>. === Узбраенне === «Буравеснік МБ» уяўляе сабой самастойную баявую адзінку, здольную наносіць дакладныя ўдары па пазіцыях праціўнікі, для чаго на ўзбраенні дрона знаходзяцца некалькі ракет, здольных наносіць сур’ёзны ўрон як жыва сіле праціўніка, так і браняванай тэхніцы<ref name="avia"/>. Галоўная зброя — некіравальныя авіяцыйныя ракеты (НАР) С-5 калібра 57 мм. Для ператварэння НАР С-5 у карэктыруемую ракету боепрыпас можа абсталёўвацца, адлучнай ў палёце галаўной часткай з лазернай сістэмай саманавядзення і апярэннем<ref name="news">[https://inosmi.ru/military/20180226/241556852.html Белоруссия выходит на рынок вооружений с беспилотниками-камикадзе]</ref>. На борце БПЛА могуць быць размешчаныя два баражыруючых боепрыпасы выкананых у выглядзе малых дронаў аднаразовага дзеяння («дроны-[[камікадзэ]]») масай 26 кг кожны, здольных падчас аўтаномнага палёту весці разведку і назіранне для выяўлення мэты. Кожны такі мініятурны апарат мае баявую частку масай 10 кг выбуховага рэчыва. Для навядзення на мэту БПЛА выкарыстоўвае оптыка-электронны і вылічальны комплексы, якія дазваляюць яму паражаць зададзены аб’ект з дакладнасцю да 1-2 м. пры старце з носьбіта на вышыні 3,5 км далёкасць удару складзе не менш за 36 км. Прычым пасля запуску баражуючага боепрыпасу ў мэту каманду на паражэнне можна адмяніць і апарат вернецца на зададзеную вышыню для працягу разведкі і перанацэльвання<ref name="news"/>. === Кіраванне === Аптымальны склад каманды для запуску «Буравесніка» — 3-5 чалавек. У гэтую групу ўваходзяць аператар, спецыяліст па бартавым абсталяванні, тэхнік самалёта, кіроўца і начальнік разліку. Распрацавана некалькі варыянтаў пункта кіравання: пераносны, перасоўны на базе МАЗа і стацыянарны. У кожным па тры працоўныя месцы: аператара дрона, аператара мэтавай нагрузкі і начальніка разліку<ref name="сб"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2016 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Баявыя робаты]] 3nl2r98mkdkkleiij9dg84og2gk5d4q 0 697383 4161896 3996232 2022-07-19T15:37:37Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Маскіт | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = [[558-ы авіяцыйны рамонтны завод|558-м АРЗ]]<ref>[https://tech.onliner.by/2019/08/26/drone-36 С невесомым деревом и обманками для ПВО: как в Беларуси делают беспилотники] // Onliner, 26 августа 2019</ref> | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = Навукова-вытворчы цэнтр шматфункцыянальных беспілотных комплексаў НАН РБ, Hydromania, Ваенная акадэміяй РБ | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Маскіт''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны Навукова-вытворчым цэнтрам шматфункцыянальных беспілотных комплексаў [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН РБ]], кампаніяй «Hydromania» і [[ваенная акадэмія Рэспублікі Беларусь|Ваеннай акадэміяй]]. == Гісторыя == У [[2008]] годзе Юрый Яцына, будучы дырэктар Навукова-вытворчага цэнтра шматфункцыянальных беспілотных комплексаў, разам з трыма аднадумцамі прапанаваў кіраўніцтву Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі пачаць распрацоўку праекта беспілотніка. Праз усяго год сумеснай працы са спецыялістамі Ваеннай акадэміі з’явіўся першы лятаючы ўзор — «Стрыж». Спецыялісты паказалі напрацоўкі [[прэзідэнт Беларусі|прэзідэнту Беларусі]] [[Аляксандр Лукашэнка|Аляксандру Лукашэнка]]. Пасля сустрэчы кіраўнік дзяржавы пастанавіў акадэміі навук вылучыць сродкі на рэалізацыю першага праекта<ref name="сб">Инна Горбатенко. [https://sb-by.turbopages.org/turbo/sb.by/s/articles/podnyalis-na-novuyu-vysotu342.html Как нашей стране удалось с нуля создать собственное производство беспилотников] // СБ. Беларусь Сегодня, 30 июня 2020</ref>. Летам [[2009]] года ў неба пад [[Мінск]]ам прайшоў першы палёт «Стрыжа». Пры выпрабаваннях былі выяўлены сур’ёзныя недахопы, якія запатрабавалі перапрацоўкі дрона. Пасля паўстаў праект «Маскіт»<ref name="сб"/>. Да працы далучылася кампанія «Hydromania» якая ўдзельнічала ў праектаванні канструкцыі, вырабе і зборкі планёраў<ref name="Hydromania">[https://hydromania.by/ru/katalog/planer-bla-moskit-7-detail.html Планер БЛА «Москит» на официальном сайте Hydromania]</ref>. == Характарыстыкі == Маса корпуса планёра — 0,5 кг, усяго апарата — 2,47 кг, маса карыснай нагрузкі — 0,35 кг, час палёту — 45 хвілін, тактычны радыус — 12,5 км, максімальная хуткасць — 120 км/г, максімальная вышыня — 3 км<ref name="Hydromania"/>. == Эксплуатанты == * {{Сцягафікацыя|Беларусь}} ** [[File:Emblem of the Armed Forces of Belarus.svg|22px]] [[Узброеныя Сілы Рэспублікі Беларусь|Узброеныя сілы]] *** [[File:927 baza.jpg|22px]] [[927-ы цэнтр падрыхтоўкі і ўжывання беспілотных авіяцыйных комплексаў]]<ref>[https://sputnik.by/20201212/Belorusskaya-bespilotnaya-aviatsiya-slabakam-zdes-ne-mesto-1046373601.html Белорусская беспилотная авиация: слабакам здесь не место] // Sputnik Belarus, 12 декабря 2020</ref> == Гл. таксама == * [[ТГМ 3Т|ТГМ 3Т «Маскіт»]] {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] s1n4fezon1rozj3somdc3tt08rniei0 10 699303 4161979 4161826 2022-07-19T18:43:16Z Artsiom91 31770 - Малашчыцкі, Суша, Васькоў https://football.by/news/166011.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Арсенал Дзяржынск | колер фону = red | колер тэксту = white | клуб_спасылка = ФК Арсенал Дзяржынск | клуб = Арсенал Дзяржынск | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Яўген Аляксандравіч Абрамовіч|Я. Абрамовіч]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|4|[[Яўген Аляксандравіч Гулецкі|Гулецкі]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Раман Сяргеевіч Вягера|Вягера]]}} {{ССК-ігрок|6|[[Максім Арцёмавіч Гаявой|Гаявой]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Руслан Мялкоўскі|Мялкоўскі]]}} <!--{{ССК-ігрок|7|[[Уладзіслаў Кавалевіч|Кавалевіч]]}}--> {{ССК-ігрок|8|[[Павел Сяргеевіч Селязнёў|Селязнёў]]}} {{ССК-ігрок|9|[[Арцём Сяргеевіч Кійко|Кійко]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Валерый Аляксандравіч Сянько|Сянько]]}} {{ССК-ігрок|17|[[Мікіта Міхайлавіч Пацко|Пацко]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Дзмітрый Віктаравіч Каплуноў|Каплуноў]]}} {{ССК-ігрок|19|[[Антон Дзмітрыевіч Абрамовіч|А. Абрамовіч]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Уладзіслаў Генадзевіч Лях|Лях]]}} {{ССК-ігрок|25|[[Дзмітрый Мікалаевіч Мацяш|Мацяш]]}} {{ССК-ігрок|26|[[Сяргей Уладзіміравіч Канцавы|Канцавы]]}} {{ССК-ігрок|51|[[Аляксандр Дзмітрыевіч Скшынецкі|Скшынецкі]]}} {{ССК-ігрок|77|[[Дзмітрый Міхайлавіч Асіпенка|Асіпенка]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|79|[[Станіслаў Сяргеевіч Сазановіч|Сазановіч]]}} {{ССК-ігрок|88|[[Ягор Аляксандравіч Хвалько|Хвалько]]}} {{ССК-ігрок|91|[[Арцём Васілевіч Міраеўскі|Міраеўскі]]}} {{ССК-ігрок|99|[[Арцём Барысавіч Сарока|Сарока]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок||[[Аляксей Юр’евіч Арловіч|Арловіч]]}} {{ССК-ігрок||[[Мікіта Ерамінок|Ерамінок]]}} {{ССК-ігрок||[[Нурадзін Ідрыс|Ідрыс]]}} {{ССК-ігрок||[[Фёдар Сяргеевіч Лебедзеў|Лебедзеў]]}} {{ССК-ігрок||[[Мікіта Міхайлавіч Мельнікаў|Мельнікаў]]}} |трэнер = [[Павел Васілевіч Кірыльчык|Павел Кірыльчык]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Арсенал Дзяржынск]] </noinclude> ryt95b268bjg0fse8rtolejhuc1j8ci 0 701960 4162091 4072943 2022-07-20T02:04:11Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Машкоўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[БССР]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 11 населеных пунктаў |Сталіца = [[Машкова (Аршанскі раён)|Машкова]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = [[29 снежня]] [[1961]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Машко́ўскі сельсавет''' — былая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — вёска [[Машкова (Аршанскі раён)|Машкова]]. Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. 16 верасня 1960 года ў склад [[Веравайшанскі сельсавет|Веравайшанскага сельсавета]] перададзена вёска [[Арлоўшчына (Аршанскі раён)|Арлоўшчына]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. 29 снежня 1961 года скасаваны, тэрыторыя далучана да [[Пішчалаўскі сельсавет|Пішчалаўскага]] (8 населеных пунктаў: [[Асінаўка (Аршанскі раён)|Асінаўка]], [[Багрынава (Аршанскі раён)|Багрынава]], [[Васкрасенне]], [[Корава (Аршанскі раён)|Корава]], [[Машкова (Аршанскі раён)|Машкова]], [[Немерава]], [[Папоўка (Аршанскі раён)|Папоўка]] і [[Слабада (Пішчалаўскі сельсавет)|Слабада]]) і [[Веравайшанскі сельсавет|Веравайшанскага]] (3 населеныя пункты: [[Даўжаніцы]], [[Падгайшчына]] і [[Стар (Аршанскі раён)|Стар]]) сельсаветаў<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 29 снежня 1961 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1962, № 12 (971).</ref>. На момант скасавання ў склад сельсавета ўваходзілі 11 населеных пунктаў. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 1961 годзе]] bhl4o9xoanceht75hd03z3wlqvv2u3p 0 703154 4162116 4083985 2022-07-20T03:46:00Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, катэгорыі, кароткі артыкул wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Франчэска Батычыні''' (іт. Francesco di Giovanni Botticini; 1446, {{МН|Фларэнцыя||}} — {{ДС|16|1|1498}}, {{МС|Фларэнцыя||}}) — італьянскі [[мастак]] эпохі [[Адраджэнне|Адраджэння]]. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-03-17}} {{дапісаць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Мастакі Італіі]] [[Катэгорыя:Масткі XV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі Адраджэння]] lefze9jzx5mjha4brnfq9tpbyd00mcg 4162117 4162116 2022-07-20T03:46:20Z VladimirZhV 9113 выдалена [[Катэгорыя:Масткі XV стагоддзя]]; дададзена [[Катэгорыя:Мастакі XV стагоддзя]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Франчэска Батычыні''' (іт. Francesco di Giovanni Botticini; 1446, {{МН|Фларэнцыя||}} — {{ДС|16|1|1498}}, {{МС|Фларэнцыя||}}) — італьянскі [[мастак]] эпохі [[Адраджэнне|Адраджэння]]. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-03-17}} {{дапісаць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Мастакі Італіі]] [[Катэгорыя:Мастакі XV стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі Адраджэння]] j1zvru58vdilyxnm1767h7l7g94vrh8 0 703821 4161839 4161416 2022-07-19T12:15:26Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дынаміка пераходу парафій */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Vinnitsa Dominician costel 1758.jpg|міні|[[Спаса-Праабражэнскі сабор (Вінніца)|Спаса-Праабражэнскі сабор]], пабудаваны ў [[1779]] годзе ў [[Вінніца|Вінніцы]], адзін з першых у снежні 2018 года перайшоў з [[Украінская Праваслаўная Царква Маскоўскага патрыярхата|УПЦ (МП)]] да [[Праваслаўная Царква Украіны|ПЦУ]]]] '''Пераход царкоўных грамад да ПЦУ'''&nbsp;— працэс пераходу [[парафія|парафій]] [[Украінская Праваслаўная Царква Маскоўскага патрыярхата|Украінскай Праваслаўнай Царквы (Маскоўскага патрыярхата)]] да [[Праваслаўная Царква Украіны|Праваслаўнай Царквы Украіны]], які пачаўся пасля стварэння ў выніку [[Аб’яднальны сабор украінскіх праваслаўных цэркваў|Аб’яднаўчага сабора]] [[15 снежня]] [[2018]] года [[Праваслаўная Царква Украіны|Праваслаўнай Царквы Украіны]] (ПЦУ). == Дынаміка пераходу парафій == Са снежня 2018 года да лютага 2022 года перайшло 566 рэлігійных грамад. Пасля [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|ўварвання Расіі ва Украіну]] 24 лютага 2022 года працэс пераходу з РПЦ у аўтакефальную царкву актывізаваўся<ref>[https://svaboda.global.ssl.fastly.net/a/31762916.html Расейская агрэсія ва Ўкраіне актывізавала пераход з РПЦ у аўтакефальную царкву]</ref>. {| class="wikitable sortable" style="text-align:left/center" |- ! № !! Перыяд !!Колькасць парафій, <br /> якія выйшлі з УПЦ (МП) !! Усяго |- | 1 || data-sort-value="2018.12" | Снежань 2018 || 35 || 35 |- | 2 || data-sort-value="2019.1" | Студзень 2019 || 152 || 187 |- | 3 || data-sort-value="2019.2" | Люты 2019 || 235 || 422 |- | 4 || data-sort-value="2019.3" | Сакавік 2019 || 93 || 515 |- | 5 || data-sort-value="2019.4" | Красавік 2019 || 13 || 528 |- | 6 || data-sort-value="2019.5" | Май 2019 || 1 || 529 |- | 7 || data-sort-value="2019.6" | Чэрвень 2019 || 7 || 536 |- | 8 || data-sort-value="2019.7" | Ліпень 2019 || 1 || 537 |- | 9 || data-sort-value="2019.8" | Жнівень 2019 || 3 || 540 |- | 10 || data-sort-value="2019.9" | Верасень 2019 || 4 || 544 |- | 11 || data-sort-value="2019.11" | Лістапад 2019 || 1 || 545 |- | 12 || data-sort-value="2019.12" | Снежань 2019 || 2 || 547 |- | 13 || data-sort-value="2020.1" | Студзень 2020 || 1 || 548 |- | 14 || data-sort-value="2020.2" | Люты 2020 || 1 || 549 |- | 15 || data-sort-value="2020.7" | Ліпень 2020 || 1 || 550 |- | 16 || data-sort-value="2020.8" | Жнівень 2020 || 1 || 551 |- | 17 || data-sort-value="2020.10" | Кастрычнік 2020 || 1 || 552 |- | 18 || data-sort-value="2021.1" | Люты 2021 || 1 || 553 |- | 19 || data-sort-value="2021.3" | Сакавік 2021 || 5 || 558 |- | 20 || data-sort-value="2021.5" | Май 2021 || 2 || 560 |- | 21 || data-sort-value="2021.10" | Кастрычнік 2021 || 3 || 563 |- | 22 || data-sort-value="2022.2" | Люты 2022 || 1 || 564 |- | 23 || data-sort-value="2022.3" | Сакавік 2022 || 54 || 618 |- | 24 || data-sort-value="2022.4" | Красавік 2022 || 104 || 722 |- | 25 || data-sort-value="2022.5" | Май 2022 || 217 || 939 |- | 26 || data-sort-value="2022.6" | Чэрвень 2022 || 92 || 1031 |- | 27 || data-sort-value="2022.7" | Ліпень 2022 || 29 || 1060 |} {{зноскі}} [[Катэгорыя:Праваслаўная царква Украіны]] [[Катэгорыя:Украінская праваслаўная царква Маскоўскага патрыярхата]] [[Катэгорыя:2019 год ва Украіне]] oea82kvtq9lbwxenqe6qeoggmuyfgax 0 704833 4162297 4094725 2022-07-20T11:40:11Z CommonsDelinker 151 Replacing Colonial-Red-Ensign.svg with [[File:Red_Ensign_of_Great_Britain_(1707–1800,_square_canton).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · Nothing "coloni wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава|статус=[[Брытанская Амерыка | Брытанскія калоніі]]|утворана=1607|апісанне_сцяга=Сцяг Брытанскай Амерыкі|карта=Map of territorial growth 1775.svg|апісанне=Трынаццаць калоній (паказаны чырвоным) у 1775 годзе|p1=Дакалумбавы цывілізацыі|p2=Новыя Нідэрланды|flag_p2=Statenvlag.svg|s1=Злучаныя Штаты Амерыкі|тытул_кіраўнікоў=[[Спіс манархаў Брытанскіх астравоў|Кароль]]|flag_s1=us flag large Betsy Ross.png|ліквідавана=1776|сталіца=адміністрацыя знаходзілася ў [[Лондан]]е, [[Англія]]|мова=[[Англійская мова|англійскі]], [[Нямецкая мова|нямецкі]], [[Нідэрландская мова|нідэрландскі]], [[Індзейскія мовы Паўночнай Амерыкі|індзейскія мовы]]|рэлігія=[[пратэстантызм]]<br>[[каталіцтва]]<br>[[юдаізм]]<br>[[Міфалогія індзейцаў|веранні індзейцаў]]|валюта=[[фунт стэрлінгаў]], [[кантынентальны долар]], [[вэксаль]], [[таварныя грошы]]|форма_кіравання=[[Калонія]]|тытул_кіраўнікоў2=<!--выкарыстоўваецца пры змене тытула наступнага ўладніка-->|кіраўнік1=[[Якаў I (кароль Англіі)|Якаў I]] (першы)|сцяг=Red Ensign of Great Britain (1707–1800, square canton).svg|назва=Трынаццаць калоній|Год4=[[1663]]|год_кіраўніка2=1760—1776|Этап1=[[Раанок]]|Год1=[[1585]]|Этап2=[[Віргінія (калонія)|Віргінія]]|Год2=[[1607]]|Этап3=[[Плімуцкая рада па справах Новай Англіі|Новая Англія]]|Год3=[[1620]]|Этап4=Каралеўская Хартыя Род-Айланда|Этап5=[[Новыя Нідэрланды]] далучаны да Англіі|Год5=[[1667]]|год_кіраўніка1=1607—1625|Этап6=[[Утрэхцкі мірны дагавор (1713)]]|Год6=[[1713]]|Этап7=[[Джорджыя (правінцыя)|Джорджыя]]|Год7=[[1732]]|Этап8=[[Дэкларацыя незалежнасці ЗША]]|Год8=[[1776]]|Этап9=[[Парыжскі мір (1783)]]|кіраўнік2=[[Георг III]] (апошні)|Год9=[[1783]]}} '''Трынаццаць калоній''' ({{Lang-en|Thirteen Colonies}}) — група [[Калоніі і залежныя тэрыторыі Вялікабрытаніі|брытанскіх калоній]] на ўсходнім узбярэжжы [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыкі]], заснаваныя ў XVII і XVIII стагоддзях, якія ў [[1776|1776 годзе]] падпісалі [[Дэкларацыя незалежнасці ЗША|Дэкларацыю незалежнасці]] і афіцыйна аб'явілі аб непрызнанні ўлады [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] . Вынікам стала стварэнне [[Злучаныя Штаты Амерыкі|Злучаных Штатаў Амерыкі]] і [[Вайна за незалежнасць ЗША]]. == Склад == * [[Масачусетс-Бэй (правінцыя)|Масачусетс-Бэй]] * [[Нью-Гэмпшыр (правінцыя)|Нью-Гэмпшыр]] * [[Канектыкут (калонія)|Канектыкут]] * [[Род-Айленд (калонія)|Род-Айленд]] * [[Дэлавэр (калонія)|Дэлавэр]] * [[Нью-Ёрк (правінцыя)|Нью-Ёрк]] * [[Нью-Джэрсі (правінцыя)|Нью-Джэрсі]] * [[Пенсільванія (правінцыя)|Пенсільванія]] * [[Вірджынія (калонія)|Вірджынія]] * [[Мэрыленд (правінцыя)|Мэрыленд]] * [[Паўночная Караліна (правінцыя)|Паўночная Караліна]] * [[Паўднёвая Караліна (правінцыя)|Паўднёвая Караліна]] * [[Джорджыя (правінцыя)|Джорджыя]] [[Катэгорыя:Трынаццаць калоній]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1607 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1776 годзе]] {{вонкавыя спасылкі}} 4rbuutocmd0278d54lnfwr1rgixy0fv 14 705717 4162009 4161697 2022-07-19T19:51:37Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Catmain|Украіна і Еўрапейскі Саюз}} [[Катэгорыя:Двухбаковыя адносіны Украіны|Еўрапейскі Саюз]] [[Катэгорыя:Адносіны Еўрапейскага Саюза з трэцімі краінамі|Украіна]] l43hxdfv77kga4mf551drwug3g7q41w 0 705718 4161950 4161693 2022-07-19T17:56:49Z JerzyKundrat 174 /* Гл. таксама */ wikitext text/x-wiki {{Машынны пераклад}} {{Міжнародныя адносіны|Назва=Уступленне Украіны ў Еўрапейскі Саюз|Выява=European Union Ukraine Locator.svg|Краіна1=Еўрапейскі Саюз|Краіна2=Украіна|Колер1=green|Колер2=orange}}{{Main|Украіна і Еўрапейскі Саюз}} 28 лютага 2022 года, неўзабаве пасля [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|ўварвання Расіі]], [[Украіна]] падала заяўку на членства ў [[Еўрапейскі Саюз|Еўрасаюзе]] (ЕС). [[Прэзідэнт Украіны]] [[Уладзімір Аляксандравіч Зяленскі|Уладзімір Зяленскі]] запатрабаваў неадкладнага прыёму ў адпаведнасці з «новай спецыяльнай працэдурай»,<ref name="Treisman2">{{Cite news|last=Treisman|first=Rachel|date=2022-02-28|title=Ukraine wants to join the EU. Here's how that would work|language=en|work=[[NPR]]|url=https://www.npr.org/2022/02/28/1083528087/ukraine-european-union|access-date=2022-03-28|archive-date=1 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220301152447/https://www.npr.org/2022/02/28/1083528087/ukraine-european-union|url-status=live}}</ref> а прэзідэнты васьмі краін ЕС заклікалі паскорыць працэс далучэння.<ref>{{Cite news|date=2022-02-28|title=Presidents of 8 EU states call for immediate talks on Ukrainian membership|language=en|work=[[Reuters]]|url=https://www.reuters.com/world/europe/presidents-8-eu-states-call-immediate-talks-ukrainian-membership-2022-02-28/|access-date=2022-03-28|archive-date=27 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220327224804/https://www.reuters.com/world/europe/presidents-8-eu-states-call-immediate-talks-ukrainian-membership-2022-02-28/|url-status=live}}</ref> [[Старшыня Еўрапейскай камісіі|Старшыня Еўракамісіі]] [[Урсула фон дэр Ляен]] заявіла, што падтрымлівае ўступленне Украіны, але на гэты працэс спатрэбіцца час.<ref name="Treisman">{{Cite news|last=Treisman|first=Rachel|date=2022-02-28|title=Ukraine wants to join the EU. Here's how that would work|language=en|work=[[NPR]]|url=https://www.npr.org/2022/02/28/1083528087/ukraine-european-union|access-date=2022-03-28|archive-date=1 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220301152447/https://www.npr.org/2022/02/28/1083528087/ukraine-european-union|url-status=live}}</ref> 1 сакавіка 2022 года [[Еўрапейскі парламент|Еўрапарламент]] рэкамендаваў зрабіць Украіну афіцыйным кандыдатам у члены,<ref>{{Cite web|date=2022-03-01|title=Європарламент рекомендував надати Україні статус кандидата на вступ до ЄС|trans-title=The European Parliament has recommended that Ukraine be granted EU candidate status|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/03/1/7135011/|access-date=2022-03-28|website=www.eurointegration.com.ua|language=uk|archive-date=31 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220331213746/https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/03/1/7135011/|url-status=live}}</ref> а 10 сакавіка 2022 года [[Савет Еўрапейскага саюза]] запытала ў Камісіі меркаванне па заяўцы.<ref name=":0">{{Cite web|last=[[European Council]]|date=2022-03-11|title=Statement of the heads of state or government, meeting in Versailles, on the Russian military aggression against Ukraine, 10 March 2022|url=https://www.consilium.europa.eu/press/press-releases/2022/03/11/statement-of-the-heads-of-state-or-government-on-the-russian-aggression-against-ukraine-10-03-2022|access-date=2022-03-28|website=Consilium|language=bg, es, cs, da, de, et, el, en, fr, ga-IE, hr, it, lv, lt, hu, mt, nl, pl, pt, ro, sk, sl, fi, sv, ru|archive-date=20 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220420210950/https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/03/11/statement-of-the-heads-of-state-or-government-on-the-russian-aggression-against-ukraine-10-03-2022/|url-status=live}}</ref> 8 красавіка 2022 года фон дэр Ляен перадала Зяленскаму заканадаўчую анкету,<ref name="DW">{{cite news|author=<!--not stated-->|date=8 April 2022|title=Ukraine: EU chief offers Kyiv fast track to membership|url=https://dw.com/en/ukraine-eu-chief-offers-kyiv-fast-track-to-membership/a-61409635|work=[[Deutsche Welle|DW]]|location=|access-date=8 April 2022|archive-date=8 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220408190726/https://www.dw.com/en/ukraine-eu-chief-offers-kyiv-fast-track-to-membership/a-61409635|url-status=live}}</ref> на якую Украіна адказала 9 мая.<ref>{{Cite web|date=9 May 2022|title=Obtaining Ukraine's EU membership candidate status is of great importance for the Ukrainian people - President during a conversation with Ursula von der Leyen|url=https://www.president.gov.ua/en/news/otrimannya-ukrayinoyu-statusu-kandidata-na-chlenstvo-v-yes-m-74933|access-date=10 May 2022}}</ref> 17 чэрвеня 2022 года [[Еўрапейская камісія]] рэкамендавала [[Еўрапейскі савет|Еўрапейскаму савету]] надаць Украіне статус кандыдата на ўступленне ў Еўрасаюз.<ref>{{Cite web|title=Єврокомісія рекомендувала надати Україні статус кандидата в ЄС|url=https://www.radiosvoboda.org/a/news-yevrokomisiya-chlenstvo-rekomendatsiya/31902586.html|website=Радіо Свобода|accessdate=2022-06-17|language=uk}}</ref><ref>{{Cite web|title=European Commission recommends Ukraine be granted EU candidate status {{!}} DW {{!}} 17.06.2022|url=https://www.dw.com/en/european-commission-recommends-ukraine-be-granted-eu-candidate-status/a-62166624|website=DW.COM|access-date=2022-06-17|language=en-GB|first=Deutsche|last=Welle (www.dw.com)}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ukraine Likely to Win Initial EU Backing for Path to Membership|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-06-09/ukraine-likely-to-win-initial-eu-backing-for-path-to-membership|date=2022-06-09|access-date=2022-06-13|website=[[Bloomberg News]]|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|title=Ukraine should get E.U. candidate status, European Commission recommends|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/06/17/european-commission-candidate-eu-ukraine-war/|work=Washington Post|access-date=2022-06-17|issn=0190-8286|language=en-US}}</ref> 23 чэрвеня 2022 года Еўрапарламент прыняў рэзалюцыю, якая заклікае неадкладна надаць Украіне статус кандыдата на членства ў Еўрасаюзе.<ref name=":6">{{Cite web|title=The European Parliament has supported candidate status for Ukraine and Moldova|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/06/23/7141870/|website=www.eurointegration.com.ua|accessdate=2022-06-23|language=uk}}</ref><ref name=":7">{{Cite web|date=2022-06-23|title=Grant EU candidate status to Ukraine and Moldova without delay, MEPs demand {{!}} News {{!}} European Parliament|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20220616IPR33216/grant-eu-candidate-status-to-ukraine-and-moldova-without-delay-meps-demand|access-date=2022-06-23|website=www.europarl.europa.eu|language=en}}</ref> 23 чэрвеня 2022 года Еўрапейскі савет надаў Украіне статус кандыдата на ўступленне ў Еўрасаюз.<ref name=":8">{{Cite web|title=Ukraine has officially received the status of a candidate for EU membership|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/06/23/7141922/|website=www.eurointegration.com.ua|accessdate=2022-06-23|language=uk}}</ref> == Падтрымка краін == [[File:Meeting_of_the_President_of_Ukraine_with_the_President_of_the_European_Commission_and_the_High_Representative_of_the_EU_for_Foreign_Affairs_and_Security_Policy_16.jpg|link=https://de.wikipedia.org/wiki/Datei:Meeting_of_the_President_of_Ukraine_with_the_President_of_the_European_Commission_and_the_High_Representative_of_the_EU_for_Foreign_Affairs_and_Security_Policy_16.jpg|міні|Прэзентацыя апытальніка па членстве ў ЕС 8 красавіка 2022 года прэзідэнтам Камісіі [[Урсула фон дэр Ляен|фон дэр Ляен]] і прэзідэнтам Украіны [[Уладзімір Аляксандравіч Зяленскі|Уладзімірам Зяленскім]]]] 26 лютага 2022 г. Прэзідэнт Польшчы Анджэй Дуда выступіў за паскораны шлях уступлення Украіны ў ЕС. 27 лютага прэм’ер-міністр Славеніі Янез Янша сумесна з прэм’ерам Польшчы Матэушам Маравецкім у лісце прэзідэнту Еўрасавета Шарлю Мішэлю прапанавалі план хуткай інтэграцыі Украіны ў ЕС да 2030 года.<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/802686.html|title=Duda: Poland supports accelerated path of Ukraine's affiliation with EU|website=Interfax-Ukraine}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ua|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/02/27/7134796/|title=Словенія виступила за надання Україні перспективи членства у ЄС|website=Європейська правда}}</ref> Прэм’ер-міністр Славакіі Эдуард Гегер прапанаваў ЕС стварыць новую спецыяльную працэдуру для далучэння Украіны да Еўрапейскага Саюза, каб у будучыні дапамагчы Украіне ўстаць на ногі і аднавіцца пасля вайны.<ref>{{Cite web|lang=ua|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/02/27/7134863/|title=Словаччина пропонує створити спеціальну процедуру для приєднання України до ЄС|website=Європейська правда}}</ref> 1 сакавіка 2022 г. Прэзідэнты васьмі краін-членаў ЕС (Рэспублікі Балгарыя, Чэшскай Рэспублікі, Эстонскай Рэспублікі, Латвійскай Рэспублікі, Літоўскай Рэспублікі, Рэспублікі Польшча, Славацкай Рэспублікі і Рэспублікі Славенія) падпісалі адкрыты ліст з заклікам неадкладна даць Украіне перспектыву членства да перамоваў аб уступленні.<ref name="8 президентів держав">{{Cite web|lang=ua|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/03/1/7134952/|title=8 президентів держав ЄС виступили за пришвидшений вступ України до Євросоюзу|website=Європейська правда|date=2022-03-01}}</ref> Таксама ў гэты дзень міністр замежных спраў Венгрыі Петэр Сіярта выказаўся за паскоранае ўступленне Украіны ў Еўрапейскі саюз.<ref>{{Cite web|lang=ua|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/03/1/7134982/|title=Угорщина підтримала прискорений вступ України до ЄС|website=Європейська правда|date=2022-03-01}}</ref> 9 сакавіка 2022 года [[Сенат Польшчы]] 93 галасамі прыняў «за» рэзалюцыю, у якой заклікае краіны Еўрапейскага Саюзу падтрымаць паскораны працэс уступлення Украіны ў ЕС. {{Cquote|"Украінскае грамадства несумненна даказала, што гатова быць часткай аб'яднанай Еўропы і гатова крывёй плаціць за адданасць еўрапейскім каштоўнасцям. Украінскія воіны, абараняючы межы сваёй краіны, абараняюць усю Еўропу", - гаворыцца ў дакуменце<ref>{{Cite web|language=ua|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/9/7329824/ |title=Сенат Польщі одноголосно закликав ЄС підтримати швидкий вступ України|website=Українська правда|date=2022-03-09|accessdate=2022-03-09}}</ref>.}} == Працэдура == [[File:Old_tower_2022_G1.jpg|міні|Сцяг Еўрасаюза на вежы ў [[Вінніца|Вінніцы]]]] Пагадненне аб асацыяцыі з Украінай уступіла ў сілу ў 2017 году (а часова выконваецца наогул з 2015-га).<ref name="До ЄС у турборежимі">{{Cite web|lang=ua|url=https://www.eurointegration.com.ua/articles/2022/03/1/7134994/|title=До ЄС у турборежимі: як та коли розглядатимуть заявку України про прискорений вступ|website=Європейська правда}}</ref> У панядзелак 28 лютага 2022 Прэзідэнт Украіны [[Уладзімір Аляксандравіч Зяленскі|Уладзімір Зяленскі]] падпісаў заяўку на членства Украіны ў Еўрапейскім Саюзе. Кіраўнік дзяржавы з Кіраўніком МАНЮ [[Руслан Аляксеевіч Стэфанчук|Русланом Стефанчуком]] і Прэм’ер-міністрам Украіны [[Дзяніс Анатольевіч Шмыгаль|Дзянісом Шмыгалем]] падпісалі Супольную заяву.<ref>{{Cite web|lang=ua|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/02/28/7134934/|title=Україна офіційно спрямувала у Брюссель заявку на членство в ЄС|website=Європейська правда}}</ref> Прэзідэнт Уладзімір Зяленскі ў аўторак 1 сакавіка выступіў у Еўрапарламенце і заявіў, што Украіна даказала, што выбрала Еўропу, а зараз Еўропа павінна абраць Украіну і падтрымаць уступленне ў ЕС: {{Cquote|"...У нас вельмі матываваны народ. Мы змагаемся за нашыя правы, свабоду, за жыццё, а цяпер мы змагаемся за выжыванне і гэта зараз наша найвялікшая матывацыя. Але мы змагаемся і за тое, каб быць раўнапраўнымі чальцамі Еўропы. Я лічу, што сёньня ўсім паказваем, што мы такія. З намі Еўрапейскі саюз будзе мацнейшым. Без вас Украіна будзе самотная<ref>{{Cite web|language=ua|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/1/7327119/ |title="З Україною ЄС буде міцнішим": Зеленський у Європарламенті. Йому аплодують стоячи |website=Українська правда|date=2022-03-01|accessdate=2022-03-01}}</ref>."}}Еўрапейскі парламент 1 сакавіка пераважнай большасцю галасоў (637 галасамі «за», толькі 13 еўрадэпутатаў выступілі «супраць», 26 устрымаліся) зацвердзіў рэзалюцыю, якая рэкамендуе дзяржавам-сябрам ЕС працаваць над прадастаўленнем Украіне статусу кандыдата на ўступленне. Зрэшты, голас Еўрапарламента з’яўляецца рэкамендацыйным.<ref>{{Cite web|lang=ua|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/1/7327201/|title=Європарламент рекомендував надати Україні статус кандидата на вступ до ЄС|website=Українська правда|date=2022-03-01}}</ref> Звычайна рашэньне Эўракамісіі па адпаведнасьці гэтай заяўкі займае ад 15 да 18 месяцаў.<ref name="8 президентів держав2">{{Cite web|lang=ua|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/03/1/7134952/|title=8 президентів держав ЄС виступили за пришвидшений вступ України до Євросоюзу|website=Європейська правда|date=2022-03-01}}</ref> === Працэс прыняцця вырашэння === * Адпраўка пісьма-заявы старшынству Парады ЕС (цяпер гэтая — Францыя). * Савет інфармуе краіны-члены, Еўрапейскі парламент і нацыянальныя парламенты аб заяўцы. * Паседжанне 27 міністраў прымае рашэнне, каб афіцыйна атрымаць меркаванне Еўрапейскай камісіі па заяўцы (доўжыцца ад 15 да 18 месяцаў). === Падрыхтоўка краіны-кандыдаткі === * Адаптацыя ўласных інстытуцый, стандартаў і інфраструктуры для выканання абавязацельстваў дзяржавы-члена. * Адпаведнасць крытэрам уступлення, у тым ліку прыняцце і імплементацыю заканадаўства ЕС.<ref>{{Cite web|lang=ua|url=https://www.eurointegration.com.ua/news/2022/02/28/7134948/|title=Європарламент ухвалить резолюцію із закликом надання Україні статусу кандидата на вступ|website=Європейська правда|date=2022-02-28}}</ref> == Гл. таксама == * [[Embrace Ukraine. Strengthen the Union]] * [[Уступленне Грузіі ў Еўрапейскі Саюз]] * [[Уступленне Малдовы ў Еўрапейскі Саюз]] == Зноскі == <references responsive="" /> [[Катэгорыя:Украіна і Еўрапейскі Саюз]] [[Катэгорыя:Далейшае пашырэнне Еўрапейскага Саюза|Украіна]] 7b9f8df0gljpf8zs4wii40nz1gtijd1 0 709228 4161867 4129699 2022-07-19T13:33:59Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Павел Ягмін''' (? — пасля [[1828]]) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Сын [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтана Ягміна]] (1758—1813?). Меў братоў Станіслава і [[Фелікс Ягмін|Фелікса]], а таксама сясцёр. Нарадзіўся ў 1794 годзе. Пачатковую адукацыю атрымаў у [[Віленская гімназія|Віленскай гімназіі]]. Наколькі можна зразумець з успамінаў яго сына, у дзіцячым узросце застаўся сіратой. Пасля заканчэння гімназіі паступіў на [[юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта|юрыдычны факультэт]] [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]. У гэты час памёр дзядзька [[Павел Ягмін (1747—1808)|Павел Ягмін]], ад якога яму застаўся велізарны стан. Дзязькава спадчына дазволіла яму стаць адным найбагацейшых памешчыкаў [[Брэсцкі павет (Расійская імперыя)|Брэсцкага павета]]. Частку спадчыны, якая дасталася яму ад дзядзькі, Павел Ягмін падзяліў паміж двума збяднелымі братамі<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. Сябра ложы «[[Сябры чалавецтва]]» ў [[Гродна|Гродне]], масон 2-й ст. у 1819—1821<ref name="Швед"/>. У 1815 і 1819 — [[падкаморы]] Брэсцкага павета. У 1817, 1819—1822 — [[маршалак шляхты Брэсцкага павета]]. У 1828 годзе пажадаў быць ганаровым дазорцам вучылішч Брэсцкага павета. [[Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў|М. Навасільцаў]], апякун [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]], пісаў, што адпаведна з фармулярным спісам Ягмін ''«працягваў службу немалы час з выдатным стараннем…»''. Ён быў не супраць, і [[міністр народнай асветы Расійскай імперыі|міністр народнай асветы]] зацвердзіў Ягміна на пасадзе 4 ліпеня 1828 года<ref name="Швед">{{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}}<br />У крыніцы зблытаны асобы дзядзькі і [[Павел Ягмін (1794—1865)|пляменніка]], якія мелі аднолькавае імя.</ref>. Паводзіны Паўла Ягміна ў час [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] так пісвае ягоны сын Юлій у сваіх успамінах<ref name="bk-brest"/>: {{цытата|Карыстаючыся сваім уплывам, бацька шмат спрыяў супакаенню розумаў у памятны 1831 год, калі ўспыхнула польскае паўстанне; з Брэсцкага павета вельмі нямногія далі сябе захапіць і адправіліся ў [[Белавежская пушча|Белавежскую пушчу]] збіраць банды паўстанцаў, як, напрыклад, [[Кароль Урсын Нямцэвіч|Нямцэвіч]]. У той час у межы павета ўступіў польскі генерал {{нп5|Джэролама Рамарына|Рамарына|ru|Раморино, Джероламо}} і размясціўся за 8-м вёрст ад Брэста; па гэтым выпадку ў бацькі ў [[Кавердзякі|Кавердзяк]]ах сабралася шматлікая грамада суседніх памешчыкаў, а экзальтаваная цётка мая [Юзэфа] голасна абвясціла за абедам тост за палякаў і іх перамогу. Аднак бацька моцна запярэчыў гэтай выхадцы і дасягнуў таго, што тост не быў прыняты. Калі неўзабаве пасля гэтага гродзенскі губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|М. М. Мураўёў]] прыехаў у Брэст, майго бацьку арыштавалі, але пасля кароткага следства неадкладна выпусцілі.}} Апошнія гады жыцця правёў у Вільні<ref name="bk-brest"/>. == Сям’я == Сын Юлій удзельнічаў у паўстанні 1863 года, ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а, пра што падрабязна апавядае ў сваіх мемуарах. Пасля паражэння паўстання будзе арыштаваны, нядоўгі час правёў у турме. Пасля вяртання дадому, у маёнтак у [[Кавярдзякі|Кавярдзяны]], перайшоў праваслаўе пад імем Аляксандр. Павел Ягмін быў настолькі незадаволены падобнай выхадкай сына, што фактычна пазбавіў спадчыны, адправіўшы кіраваць адным са сваіх маёнткаў у [[Чэрні|Чэрнях]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Павел Каэтанавіч}} [[Катэгорыя:Масоны Беларусі]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Павел]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] ms1c43r4gty8yydgidf1dexmef1mnjq 4161876 4161867 2022-07-19T14:20:59Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Павел Ягмін]] у [[Павел Ягмін (1794—1865)]] wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Павел Ягмін''' (? — пасля [[1828]]) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Сын [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтана Ягміна]] (1758—1813?). Меў братоў Станіслава і [[Фелікс Ягмін|Фелікса]], а таксама сясцёр. Нарадзіўся ў 1794 годзе. Пачатковую адукацыю атрымаў у [[Віленская гімназія|Віленскай гімназіі]]. Наколькі можна зразумець з успамінаў яго сына, у дзіцячым узросце застаўся сіратой. Пасля заканчэння гімназіі паступіў на [[юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта|юрыдычны факультэт]] [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]. У гэты час памёр дзядзька [[Павел Ягмін (1747—1808)|Павел Ягмін]], ад якога яму застаўся велізарны стан. Дзязькава спадчына дазволіла яму стаць адным найбагацейшых памешчыкаў [[Брэсцкі павет (Расійская імперыя)|Брэсцкага павета]]. Частку спадчыны, якая дасталася яму ад дзядзькі, Павел Ягмін падзяліў паміж двума збяднелымі братамі<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. Сябра ложы «[[Сябры чалавецтва]]» ў [[Гродна|Гродне]], масон 2-й ст. у 1819—1821<ref name="Швед"/>. У 1815 і 1819 — [[падкаморы]] Брэсцкага павета. У 1817, 1819—1822 — [[маршалак шляхты Брэсцкага павета]]. У 1828 годзе пажадаў быць ганаровым дазорцам вучылішч Брэсцкага павета. [[Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў|М. Навасільцаў]], апякун [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]], пісаў, што адпаведна з фармулярным спісам Ягмін ''«працягваў службу немалы час з выдатным стараннем…»''. Ён быў не супраць, і [[міністр народнай асветы Расійскай імперыі|міністр народнай асветы]] зацвердзіў Ягміна на пасадзе 4 ліпеня 1828 года<ref name="Швед">{{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}}<br />У крыніцы зблытаны асобы дзядзькі і [[Павел Ягмін (1794—1865)|пляменніка]], якія мелі аднолькавае імя.</ref>. Паводзіны Паўла Ягміна ў час [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] так пісвае ягоны сын Юлій у сваіх успамінах<ref name="bk-brest"/>: {{цытата|Карыстаючыся сваім уплывам, бацька шмат спрыяў супакаенню розумаў у памятны 1831 год, калі ўспыхнула польскае паўстанне; з Брэсцкага павета вельмі нямногія далі сябе захапіць і адправіліся ў [[Белавежская пушча|Белавежскую пушчу]] збіраць банды паўстанцаў, як, напрыклад, [[Кароль Урсын Нямцэвіч|Нямцэвіч]]. У той час у межы павета ўступіў польскі генерал {{нп5|Джэролама Рамарына|Рамарына|ru|Раморино, Джероламо}} і размясціўся за 8-м вёрст ад Брэста; па гэтым выпадку ў бацькі ў [[Кавердзякі|Кавердзяк]]ах сабралася шматлікая грамада суседніх памешчыкаў, а экзальтаваная цётка мая [Юзэфа] голасна абвясціла за абедам тост за палякаў і іх перамогу. Аднак бацька моцна запярэчыў гэтай выхадцы і дасягнуў таго, што тост не быў прыняты. Калі неўзабаве пасля гэтага гродзенскі губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|М. М. Мураўёў]] прыехаў у Брэст, майго бацьку арыштавалі, але пасля кароткага следства неадкладна выпусцілі.}} Апошнія гады жыцця правёў у Вільні<ref name="bk-brest"/>. == Сям’я == Сын Юлій удзельнічаў у паўстанні 1863 года, ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а, пра што падрабязна апавядае ў сваіх мемуарах. Пасля паражэння паўстання будзе арыштаваны, нядоўгі час правёў у турме. Пасля вяртання дадому, у маёнтак у [[Кавярдзякі|Кавярдзяны]], перайшоў праваслаўе пад імем Аляксандр. Павел Ягмін быў настолькі незадаволены падобнай выхадкай сына, што фактычна пазбавіў спадчыны, адправіўшы кіраваць адным са сваіх маёнткаў у [[Чэрні|Чэрнях]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Павел Каэтанавіч}} [[Катэгорыя:Масоны Беларусі]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Павел]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] ms1c43r4gty8yydgidf1dexmef1mnjq 4161936 4161876 2022-07-19T17:21:15Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Павел Ягмін''' (? — пасля [[1828]]) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Сын [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтана Ягміна]] (1758—1813?). Меў братоў Станіслава і [[Фелікс Ягмін|Фелікса]], а таксама сясцёр. Нарадзіўся ў 1794 годзе. Пачатковую адукацыю атрымаў у [[Віленская гімназія|Віленскай гімназіі]]. Наколькі можна зразумець з успамінаў яго сына, у дзіцячым узросце застаўся сіратой. Пасля заканчэння гімназіі паступіў на [[юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта|юрыдычны факультэт]] [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]. У гэты час памёр дзядзька [[Павел Ягмін (1747—1808)|Павел Ягмін]], ад якога яму застаўся велізарны стан. Дзязькава спадчына дазволіла яму стаць адным найбагацейшых памешчыкаў [[Брэсцкі павет (Расійская імперыя)|Брэсцкага павета]]. Частку спадчыны, якая дасталася яму ад дзядзькі, Павел Ягмін падзяліў паміж двума збяднелымі братамі<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. Сябра ложы «[[Сябры чалавецтва]]» ў [[Гродна|Гродне]], масон 2-й ст. у 1819—1821<ref name="Швед"/>. У 1815 і 1819 — [[падкаморы]] Брэсцкага павета. У 1817, 1819—1822 — [[маршалак шляхты Брэсцкага павета]]. У 1828 годзе пажадаў быць ганаровым дазорцам вучылішч Брэсцкага павета. [[Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў|М. Навасільцаў]], апякун [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]], пісаў, што адпаведна з фармулярным спісам Ягмін ''«працягваў службу немалы час з выдатным стараннем…»''. Ён быў не супраць, і [[міністр народнай асветы Расійскай імперыі|міністр народнай асветы]] зацвердзіў Ягміна на пасадзе 4 ліпеня 1828 года<ref name="Швед">{{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}}<br />У крыніцы зблытаны асобы [[Павел Ягмін (1747—1808)|дзядзькі]] і пляменніка, якія мелі аднолькавае імя.</ref>. Паводзіны Паўла Ягміна ў час [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] так пісвае ягоны сын Юлій у сваіх успамінах<ref name="bk-brest"/>: {{цытата|Карыстаючыся сваім уплывам, бацька шмат спрыяў супакаенню розумаў у памятны 1831 год, калі ўспыхнула польскае паўстанне; з Брэсцкага павета вельмі нямногія далі сябе захапіць і адправіліся ў [[Белавежская пушча|Белавежскую пушчу]] збіраць банды паўстанцаў, як, напрыклад, [[Кароль Урсын Нямцэвіч|Нямцэвіч]]. У той час у межы павета ўступіў польскі генерал {{нп5|Джэролама Рамарына|Рамарына|ru|Раморино, Джероламо}} і размясціўся за 8-м вёрст ад Брэста; па гэтым выпадку ў бацькі ў [[Кавердзякі|Кавердзяк]]ах сабралася шматлікая грамада суседніх памешчыкаў, а экзальтаваная цётка мая [Юзэфа] голасна абвясціла за абедам тост за палякаў і іх перамогу. Аднак бацька моцна запярэчыў гэтай выхадцы і дасягнуў таго, што тост не быў прыняты. Калі неўзабаве пасля гэтага гродзенскі губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|М. М. Мураўёў]] прыехаў у Брэст, майго бацьку арыштавалі, але пасля кароткага следства неадкладна выпусцілі.}} Апошнія гады жыцця правёў у Вільні<ref name="bk-brest"/>. == Сям’я == Сын Юлій удзельнічаў у паўстанні 1863 года, ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а, пра што падрабязна апавядае ў сваіх мемуарах. Пасля паражэння паўстання будзе арыштаваны, нядоўгі час правёў у турме. Пасля вяртання дадому, у маёнтак у [[Кавярдзякі|Кавярдзяны]], перайшоў праваслаўе пад імем Аляксандр. Павел Ягмін быў настолькі незадаволены падобнай выхадкай сына, што фактычна пазбавіў спадчыны, адправіўшы кіраваць адным са сваіх маёнткаў у [[Чэрні|Чэрнях]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Павел Каэтанавіч}} [[Катэгорыя:Масоны Беларусі]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Павел]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] 1y3mmey8jzxlvgm3uhcswttgz3vnjm1 4161937 4161936 2022-07-19T17:22:27Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Павел Ягмін''' ({{ДН|||1794}} — {{ДС|||1865}}, [[Вільня]]) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Сын [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтана Ягміна]] (1758—1813?). Меў братоў Станіслава і [[Фелікс Ягмін|Фелікса]], а таксама сясцёр. Нарадзіўся ў 1794 годзе. Пачатковую адукацыю атрымаў у [[Віленская гімназія|Віленскай гімназіі]]. Наколькі можна зразумець з успамінаў яго сына, у дзіцячым узросце застаўся сіратой. Пасля заканчэння гімназіі паступіў на [[юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта|юрыдычны факультэт]] [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]. У гэты час памёр дзядзька [[Павел Ягмін (1747—1808)|Павел Ягмін]], ад якога яму застаўся велізарны стан. Дзязькава спадчына дазволіла яму стаць адным найбагацейшых памешчыкаў [[Брэсцкі павет (Расійская імперыя)|Брэсцкага павета]]. Частку спадчыны, якая дасталася яму ад дзядзькі, Павел Ягмін падзяліў паміж двума збяднелымі братамі<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. Сябра ложы «[[Сябры чалавецтва]]» ў [[Гродна|Гродне]], масон 2-й ст. у 1819—1821<ref name="Швед"/>. У 1815 і 1819 — [[падкаморы]] Брэсцкага павета. У 1817, 1819—1822 — [[маршалак шляхты Брэсцкага павета]]. У 1828 годзе пажадаў быць ганаровым дазорцам вучылішч Брэсцкага павета. [[Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў|М. Навасільцаў]], апякун [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]], пісаў, што адпаведна з фармулярным спісам Ягмін ''«працягваў службу немалы час з выдатным стараннем…»''. Ён быў не супраць, і [[міністр народнай асветы Расійскай імперыі|міністр народнай асветы]] зацвердзіў Ягміна на пасадзе 4 ліпеня 1828 года<ref name="Швед">{{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}}<br />У крыніцы зблытаны асобы [[Павел Ягмін (1747—1808)|дзядзькі]] і пляменніка, якія мелі аднолькавае імя.</ref>. Паводзіны Паўла Ягміна ў час [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] так пісвае ягоны сын Юлій у сваіх успамінах<ref name="bk-brest"/>: {{цытата|Карыстаючыся сваім уплывам, бацька шмат спрыяў супакаенню розумаў у памятны 1831 год, калі ўспыхнула польскае паўстанне; з Брэсцкага павета вельмі нямногія далі сябе захапіць і адправіліся ў [[Белавежская пушча|Белавежскую пушчу]] збіраць банды паўстанцаў, як, напрыклад, [[Кароль Урсын Нямцэвіч|Нямцэвіч]]. У той час у межы павета ўступіў польскі генерал {{нп5|Джэролама Рамарына|Рамарына|ru|Раморино, Джероламо}} і размясціўся за 8-м вёрст ад Брэста; па гэтым выпадку ў бацькі ў [[Кавердзякі|Кавердзяк]]ах сабралася шматлікая грамада суседніх памешчыкаў, а экзальтаваная цётка мая [Юзэфа] голасна абвясціла за абедам тост за палякаў і іх перамогу. Аднак бацька моцна запярэчыў гэтай выхадцы і дасягнуў таго, што тост не быў прыняты. Калі неўзабаве пасля гэтага гродзенскі губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|М. М. Мураўёў]] прыехаў у Брэст, майго бацьку арыштавалі, але пасля кароткага следства неадкладна выпусцілі.}} Апошнія гады жыцця правёў у Вільні<ref name="bk-brest"/>. == Сям’я == Сын Юлій удзельнічаў у паўстанні 1863 года, ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а, пра што падрабязна апавядае ў сваіх мемуарах. Пасля паражэння паўстання будзе арыштаваны, нядоўгі час правёў у турме. Пасля вяртання дадому, у маёнтак у [[Кавярдзякі|Кавярдзяны]], перайшоў праваслаўе пад імем Аляксандр. Павел Ягмін быў настолькі незадаволены падобнай выхадкай сына, што фактычна пазбавіў спадчыны, адправіўшы кіраваць адным са сваіх маёнткаў у [[Чэрні|Чэрнях]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Павел Каэтанавіч}} [[Катэгорыя:Масоны Беларусі]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Павел]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] p1d0i9of22grq2ft2tvwkk77mod2lc4 4161939 4161937 2022-07-19T17:30:16Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Павел Антоній Фелікс Ягмін''' ({{lang-pl|Paweł Antoni Feliks Jagmin}}; {{ДН|||1794}} — {{ДС|||1865}}, [[Вільня]]) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Сын [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтана Ягміна]] (1758—1813?). Меў братоў Станіслава і [[Фелікс Ягмін|Фелікса]], а таксама сясцёр. Нарадзіўся ў 1794 годзе. Пачатковую адукацыю атрымаў у [[Віленская гімназія|Віленскай гімназіі]]. Наколькі можна зразумець з успамінаў яго сына, у дзіцячым узросце застаўся сіратой. Пасля заканчэння гімназіі паступіў на [[юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта|юрыдычны факультэт]] [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]. У гэты час памёр дзядзька [[Павел Ягмін (1747—1808)|Павел Ягмін]], ад якога яму застаўся велізарны стан. Дзязькава спадчына дазволіла яму стаць адным найбагацейшых памешчыкаў [[Брэсцкі павет (Расійская імперыя)|Брэсцкага павета]]. Частку спадчыны, якая дасталася яму ад дзядзькі, Павел Ягмін падзяліў паміж двума збяднелымі братамі<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. Сябра ложы «[[Сябры чалавецтва]]» ў [[Гродна|Гродне]], масон 2-й ст. у 1819—1821<ref name="Швед"/>. У 1815 і 1819 — [[падкаморы]] Брэсцкага павета. У 1817, 1819—1822 — [[маршалак шляхты Брэсцкага павета]]. У 1828 годзе пажадаў быць ганаровым дазорцам вучылішч Брэсцкага павета. [[Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў|М. Навасільцаў]], апякун [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]], пісаў, што адпаведна з фармулярным спісам Ягмін ''«працягваў службу немалы час з выдатным стараннем…»''. Ён быў не супраць, і [[міністр народнай асветы Расійскай імперыі|міністр народнай асветы]] зацвердзіў Ягміна на пасадзе 4 ліпеня 1828 года<ref name="Швед">{{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}}<br />У крыніцы зблытаны асобы [[Павел Ягмін (1747—1808)|дзядзькі]] і пляменніка, якія мелі аднолькавае імя.</ref>. Паводзіны Паўла Ягміна ў час [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] так пісвае ягоны сын Юлій у сваіх успамінах<ref name="bk-brest"/>: {{цытата|Карыстаючыся сваім уплывам, бацька шмат спрыяў супакаенню розумаў у памятны 1831 год, калі ўспыхнула польскае паўстанне; з Брэсцкага павета вельмі нямногія далі сябе захапіць і адправіліся ў [[Белавежская пушча|Белавежскую пушчу]] збіраць банды паўстанцаў, як, напрыклад, [[Кароль Урсын Нямцэвіч|Нямцэвіч]]. У той час у межы павета ўступіў польскі генерал {{нп5|Джэролама Рамарына|Рамарына|ru|Раморино, Джероламо}} і размясціўся за 8-м вёрст ад Брэста; па гэтым выпадку ў бацькі ў [[Кавердзякі|Кавердзяк]]ах сабралася шматлікая грамада суседніх памешчыкаў, а экзальтаваная цётка мая [Юзэфа] голасна абвясціла за абедам тост за палякаў і іх перамогу. Аднак бацька моцна запярэчыў гэтай выхадцы і дасягнуў таго, што тост не быў прыняты. Калі неўзабаве пасля гэтага гродзенскі губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|М. М. Мураўёў]] прыехаў у Брэст, майго бацьку арыштавалі, але пасля кароткага следства неадкладна выпусцілі.}} Апошнія гады жыцця правёў у Вільні<ref name="bk-brest"/>. == Сям’я == Сын Юлій удзельнічаў у паўстанні 1863 года, ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а, пра што падрабязна апавядае ў сваіх мемуарах. Пасля паражэння паўстання будзе арыштаваны, нядоўгі час правёў у турме. Пасля вяртання дадому, у маёнтак у [[Кавярдзякі|Кавярдзяны]], перайшоў праваслаўе пад імем Аляксандр. Павел Ягмін быў настолькі незадаволены падобнай выхадкай сына, што фактычна пазбавіў спадчыны, адправіўшы кіраваць адным са сваіх маёнткаў у [[Чэрні|Чэрнях]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Павел Каэтанавіч}} [[Катэгорыя:Масоны Беларусі]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Павел]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] m7b2djgpofumyr0sviqwq08odok6tlp 4161943 4161939 2022-07-19T17:37:03Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Павел Антоній Фелікс Ягмін''' ({{lang-pl|Paweł Antoni Feliks Jagmin}}; {{ДН|||1794}} — {{ДС|||1865}}, [[Вільня]]) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Сын [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтана Ягміна]] (1758—1813?). Меў братоў Станіслава і [[Фелікс Ягмін|Фелікса]], а таксама сясцёр. Нарадзіўся ў 1794 годзе. Пачатковую адукацыю атрымаў у [[Віленская гімназія|Віленскай гімназіі]]. Наколькі можна зразумець з успамінаў яго сына, у дзіцячым узросце застаўся сіратой. Пасля заканчэння гімназіі паступіў на [[юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта|юрыдычны факультэт]] [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]. У гэты час памёр дзядзька [[Павел Ягмін (1747—1808)|Павел Ягмін]], ад якога яму застаўся велізарны стан. Дзязькава спадчына дазволіла яму стаць адным найбагацейшых памешчыкаў [[Брэсцкі павет (Расійская імперыя)|Брэсцкага павета]]. Частку спадчыны, якая дасталася яму ад дзядзькі, Павел Ягмін падзяліў паміж двума збяднелымі братамі<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. Сябра ложы «[[Сябры чалавецтва]]» ў [[Гродна|Гродне]], масон 2-й ст. у 1819—1821<ref name="Швед"/>. У 1815 і 1819 — [[падкаморы]] Брэсцкага павета. У 1817, 1819—1822 — [[маршалак шляхты Брэсцкага павета]]. У 1828 годзе пажадаў быць ганаровым дазорцам вучылішч Брэсцкага павета. [[Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў|М. Навасільцаў]], апякун [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]], пісаў, што адпаведна з фармулярным спісам Ягмін ''«працягваў службу немалы час з выдатным стараннем…»''. Ён быў не супраць, і [[міністр народнай асветы Расійскай імперыі|міністр народнай асветы]] зацвердзіў Ягміна на пасадзе 4 ліпеня 1828 года<ref name="Швед">{{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}}<br />У крыніцы зблытаны асобы [[Павел Ягмін (1747—1808)|дзядзькі]] і пляменніка, якія мелі аднолькавае імя.</ref>. Паводзіны Паўла Ягміна ў час [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] так пісвае ягоны сын Юлій у сваіх успамінах<ref name="bk-brest"/>: {{цытата|Карыстаючыся сваім уплывам, бацька шмат спрыяў супакаенню розумаў у памятны 1831 год, калі ўспыхнула польскае паўстанне; з Брэсцкага павета вельмі нямногія далі сябе захапіць і адправіліся ў [[Белавежская пушча|Белавежскую пушчу]] збіраць банды паўстанцаў, як, напрыклад, [[Кароль Урсын Нямцэвіч|Нямцэвіч]]. У той час у межы павета ўступіў польскі генерал {{нп5|Джэролама Рамарына|Рамарына|ru|Раморино, Джероламо}} і размясціўся за 8 вёрст ад Брэста; па гэтым выпадку ў бацькі ў [[Кавердзякі|Кавердзяк]]ах сабралася шматлікая грамада суседніх памешчыкаў, а экзальтаваная цётка мая [Юзэфа] голасна абвясціла за абедам тост за палякаў і іх перамогу. Аднак бацька моцна запярэчыў гэтай выхадцы і дасягнуў таго, што тост не быў прыняты. Калі неўзабаве пасля гэтага гродзенскі губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|М. М. Мураўёў]] прыехаў у Брэст, майго бацьку арыштавалі, але пасля кароткага следства неадкладна выпусцілі.}} Апошнія гады жыцця правёў у Вільні<ref name="bk-brest"/>. == Сям’я == Сын Юлій удзельнічаў у паўстанні 1863 года, ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а, пра што падрабязна апавядае ў сваіх мемуарах. Пасля паражэння паўстання будзе арыштаваны, нядоўгі час правёў у турме. Пасля вяртання дадому, у маёнтак у [[Кавярдзякі|Кавярдзяны]], перайшоў праваслаўе пад імем Аляксандр. Павел Ягмін быў настолькі незадаволены падобнай выхадкай сына, што фактычна пазбавіў спадчыны, адправіўшы кіраваць адным са сваіх маёнткаў у [[Чэрні|Чэрнях]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Павел Каэтанавіч}} [[Катэгорыя:Масоны Беларусі]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Павел]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] 8qcjex3kn98bih86mbp14v4hf8ff4ci 4161980 4161943 2022-07-19T18:47:28Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Павел Антоній Фелікс Ягмін''' ({{lang-pl|Paweł Antoni Feliks Jagmin}}; {{ДН|||1794}} — {{ДС|||1865}}, [[Вільня]]) — памешчык, дзяржаўны службовец у [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Сын [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтана Ягміна]] (1758—1813?). Меў братоў Станіслава і [[Фелікс Ягмін|Фелікса]], а таксама сясцёр. Нарадзіўся ў 1794 годзе. Пачатковую адукацыю атрымаў у [[Віленская гімназія|Віленскай гімназіі]]. Наколькі можна зразумець з успамінаў яго сына, у дзіцячым узросце застаўся сіратой. Пасля заканчэння гімназіі паступіў на [[юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта|юрыдычны факультэт]] [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]. У гэты час памёр дзядзька [[Павел Ягмін (1747—1808)|Павел Ягмін]], ад якога яму застаўся велізарны стан. Дзязькава спадчына дазволіла яму стаць адным найбагацейшых памешчыкаў [[Брэсцкі павет (Расійская імперыя)|Брэсцкага павета]]. Частку спадчыны, якая дасталася яму ад дзядзькі, Павел Ягмін падзяліў паміж двума збяднелымі братамі<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. Сябра ложы «[[Сябры чалавецтва]]» ў [[Гродна|Гродне]], масон 2-й ст. у 1819—1821<ref name="Швед"/>. У 1815 і 1819 — [[падкаморы]] Брэсцкага павета. У 1817, 1819—1822 — [[маршалак шляхты Брэсцкага павета]]. У 1828 годзе пажадаў быць ганаровым дазорцам вучылішч Брэсцкага павета. [[Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў|М. Навасільцаў]], апякун [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]], пісаў, што адпаведна з фармулярным спісам Ягмін ''«працягваў службу немалы час з выдатным стараннем…»''. Ён быў не супраць, і [[міністр народнай асветы Расійскай імперыі|міністр народнай асветы]] зацвердзіў Ягміна на пасадзе 4 ліпеня 1828 года<ref name="Швед">{{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}}<br />У крыніцы зблытаны асобы [[Павел Ягмін (1747—1808)|дзядзькі]] і пляменніка, якія мелі аднолькавае імя.</ref>. Паводзіны Паўла Ягміна ў час [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] так пісвае ягоны сын Юлій у сваіх успамінах<ref name="bk-brest"/>: {{цытата|Карыстаючыся сваім уплывам, бацька шмат спрыяў супакаенню розумаў у памятны 1831 год, калі ўспыхнула польскае паўстанне; з Брэсцкага павета вельмі нямногія далі сябе захапіць і адправіліся ў [[Белавежская пушча|Белавежскую пушчу]] збіраць банды паўстанцаў, як, напрыклад, [[Кароль Урсын Нямцэвіч|Нямцэвіч]]. У той час у межы павета ўступіў польскі генерал {{нп5|Джэролама Рамарына|Рамарына|ru|Раморино, Джероламо}} і размясціўся за 8 вёрст ад Брэста; па гэтым выпадку ў бацькі ў [[Кавердзякі|Кавердзяк]]ах сабралася шматлікая грамада суседніх памешчыкаў, а экзальтаваная цётка мая [Юзэфа] голасна абвясціла за абедам тост за палякаў і іх перамогу. Аднак бацька моцна запярэчыў гэтай выхадцы і дабіўся таго, што тост не быў прыняты. Калі неўзабаве пасля гэтага гродзенскі губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|М. М. Мураўёў]] прыехаў у Брэст, майго бацьку арыштавалі, але пасля кароткага следства неадкладна выпусцілі.}} Апошнія гады жыцця правёў у Вільні<ref name="bk-brest"/>. == Сям’я == Сын Юлій удзельнічаў у паўстанні 1863 года, ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а, пра што падрабязна апавядае ў сваіх мемуарах. Пасля паражэння паўстання будзе арыштаваны, нядоўгі час правёў у турме. Пасля вяртання дадому, у маёнтак у [[Кавярдзякі|Кавярдзяны]], перайшоў [[праваслаўе]] пад імем Аляксандр. Павел Ягмін быў настолькі незадаволены падобнай выхадкай сына, што фактычна пазбавіў спадчыны, адправіўшы кіраваць адным са сваіх маёнткаў у [[Чэрні|Чэрнях]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Павел Каэтанавіч}} [[Катэгорыя:Масоны Беларусі]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Павел]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] qvfqys3o24jwlld7auuqi2tca7x46fs 4161997 4161980 2022-07-19T19:08:33Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Павел Антоній Фелікс Ягмін''' ({{lang-pl|Paweł Antoni Feliks Jagmin}}; {{ДН|||1794}} — {{ДС|||1865}}, [[Вільня]]) — памешчык, дзяржаўны службовец у [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Сын [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтана Ягміна]] (1758—1813?). Меў братоў Станіслава і [[Фелікс Ягмін|Фелікса]], а таксама сясцёр. Нарадзіўся ў 1794 годзе. Пачатковую адукацыю атрымаў у [[Віленская гімназія|Віленскай гімназіі]]. Наколькі можна зразумець з успамінаў яго сына, у дзіцячым узросце застаўся сіратой. Пасля заканчэння гімназіі паступіў на [[юрыдычны факультэт Віленскага ўніверсітэта|юрыдычны факультэт]] [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]. У гэты час памёр дзядзька [[Павел Ягмін (1747—1808)|Павел Ягмін]], ад якога яму застаўся велізарны стан. Дзязькава спадчына дазволіла яму стаць адным найбагацейшых памешчыкаў [[Брэсцкі павет (Расійская імперыя)|Брэсцкага павета]]. Частку спадчыны, якая дасталася яму ад дзядзькі, Павел Ягмін падзяліў паміж двума збяднелымі братамі<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. Сябра ложы «[[Сябры чалавецтва]]» ў [[Гродна|Гродне]], масон 2-й ст. у 1819—1821<ref name="Швед"/>. У 1815 і 1819 — [[падкаморы]] Брэсцкага павета. У 1817, 1819—1822 — [[маршалак шляхты Брэсцкага павета]]. У 1828 годзе пажадаў быць ганаровым дазорцам вучылішч Брэсцкага павета. [[Мікалай Мікалаевіч Навасільцаў|М. Навасільцаў]], апякун [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]], пісаў, што адпаведна з фармулярным спісам Ягмін ''«працягваў службу немалы час з выдатным стараннем…»''. Ён быў не супраць, і [[міністр народнай асветы Расійскай імперыі|міністр народнай асветы]] зацвердзіў Ягміна на пасадзе 4 ліпеня 1828 года<ref name="Швед">{{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}}<br />У крыніцы зблытаны асобы [[Павел Ягмін (1747—1808)|дзядзькі]] і пляменніка, якія мелі аднолькавае імя.</ref>. Паводзіны Паўла Ягміна ў час [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1831 года]] так пісвае ягоны сын Юлій у сваіх успамінах<ref name="bk-brest"/>: {{цытата|Карыстаючыся сваім уплывам, бацька шмат спрыяў супакаенню розумаў у памятны 1831 год, калі ўспыхнула польскае паўстанне; з Брэсцкага павета вельмі нямногія далі сябе захапіць і адправіліся ў [[Белавежская пушча|Белавежскую пушчу]] збіраць банды паўстанцаў, як, напрыклад, [[Кароль Урсын Нямцэвіч|Нямцэвіч]]. У той час у межы павета ўступіў польскі генерал {{нп5|Джэролама Рамарына|Рамарына|ru|Раморино, Джероламо}} і размясціўся за 8 вёрст ад Брэста; па гэтым выпадку ў бацькі ў [[Кавердзякі|Кавярдзяк]]ах сабралася шматлікая грамада суседніх памешчыкаў, а экзальтаваная цётка мая [Юзэфа] голасна абвясціла за абедам тост за палякаў і іх перамогу. Аднак бацька моцна запярэчыў гэтай выхадцы і дабіўся таго, што тост не быў прыняты. Калі неўзабаве пасля гэтага гродзенскі губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|М. М. Мураўёў]] прыехаў у Брэст, майго бацьку арыштавалі, але пасля кароткага следства неадкладна выпусцілі.}} Апошнія гады жыцця правёў у Вільні<ref name="bk-brest"/>. == Сям’я == Сын Юлій удзельнічаў у паўстанні 1863 года, ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а, пра што падрабязна апавядае ў сваіх мемуарах. Пасля паражэння паўстання будзе арыштаваны, нядоўгі час правёў у турме. Пасля вяртання дадому, у маёнтак у [[Кавярдзякі|Кавярдзяны]], перайшоў [[праваслаўе]] пад імем Аляксандр. Павел Ягмін быў настолькі незадаволены падобнай выхадкай сына, што фактычна пазбавіў спадчыны, адправіўшы кіраваць адным са сваіх маёнткаў у [[Чэрні|Чэрнях]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Павел Каэтанавіч}} [[Катэгорыя:Масоны Беларусі]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Павел]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] dep5u54iwf149cathbaz06odxpl9o0b 1 709232 4161878 4129652 2022-07-19T14:21:00Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Размовы:Павел Ягмін]] у [[Размовы:Павел Ягмін (1794—1865)]] wikitext text/x-wiki Хутчэй за ўсё ён Казіміравіч, а не Каэтанавіч. --[[Удзельнік:Чаховіч Уладзіслаў|Чаховіч Уладзіслаў]] ([[Размовы з удзельнікам:Чаховіч Уладзіслаў|размовы]]) 16:03, 26 мая 2022 (+03) p59qgdp6v2576zhjvyiwsph01mig96f 0 709234 4161960 4131873 2022-07-19T18:23:55Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Фелікс Ягмін''' ({{ДН|||1799}} — ?) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Быў [[камер-юнкер]]ам [[імператарскі двор (Расія)|імператарскага двара]], [[Брэсцкія павятовыя маршалкі|павятовым маршалкам]] (1837—1840). У 1850-я гады знаходзіўся пад паліцэйскім наглядам — ці то з прычыны ўдзелу сваёй жонкі ў змове [[Людвік Мераслаўскі|Мераслаўскага]], ці то праз уласны ўдзел ў ёй<ref name="brestregion"/>. Удзельнічаў у [[Крымская вайна|Крымскай вайне]], а затым у час [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863 года]] ваяваў побач з [[Рамуальд Траўгут|Рамуальдам Траўгутам]] у кобрынскіх лясах<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. == Сям’я == У шлюбе з Юзэфай з [[Мержаеўскія|Мержаеўскіх]]. Іх сыны: Юльян (1840-?), Аўгуст (1840-?) і Фелікс (1842-?) скончылі [[Брэсцкі кадэцкі корпус]]. У час паўстання 1863 года Юльян ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а. Аўгуст таксама прыняў актыўны ўдзел у паўстанні і быў сасланы ў [[Варонежская губерня|Варонежскую губерню]]<ref name="brestregion">[http://brama.brestregion.com/nomer21/artic19.shtml Брестский заговор 1846 года]</ref>. {{зноскі}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Фелікс}} [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] [[Катэгорыя:Камер-юнкеры]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Фелікс]] rqokczpcn2iu4csv3mjiaogwxgbay8h 4161961 4161960 2022-07-19T18:24:41Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Фелікс Ягмін''' ({{lang-pl|Feliks Jagmin}}; {{ДН|||1799}} — ?) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Быў [[камер-юнкер]]ам [[імператарскі двор (Расія)|імператарскага двара]], [[Брэсцкія павятовыя маршалкі|павятовым маршалкам]] (1837—1840). У 1850-я гады знаходзіўся пад паліцэйскім наглядам — ці то з прычыны ўдзелу сваёй жонкі ў змове [[Людвік Мераслаўскі|Мераслаўскага]], ці то праз уласны ўдзел ў ёй<ref name="brestregion"/>. Удзельнічаў у [[Крымская вайна|Крымскай вайне]], а затым у час [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863 года]] ваяваў побач з [[Рамуальд Траўгут|Рамуальдам Траўгутам]] у кобрынскіх лясах<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. == Сям’я == У шлюбе з Юзэфай з [[Мержаеўскія|Мержаеўскіх]]. Іх сыны: Юльян (1840-?), Аўгуст (1840-?) і Фелікс (1842-?) скончылі [[Брэсцкі кадэцкі корпус]]. У час паўстання 1863 года Юльян ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а. Аўгуст таксама прыняў актыўны ўдзел у паўстанні і быў сасланы ў [[Варонежская губерня|Варонежскую губерню]]<ref name="brestregion">[http://brama.brestregion.com/nomer21/artic19.shtml Брестский заговор 1846 года]</ref>. {{зноскі}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Фелікс}} [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] [[Катэгорыя:Камер-юнкеры]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Фелікс]] 4mixhaouxgh5fo2o96g52zci4dy1t8a 4161995 4161961 2022-07-19T19:07:35Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 +[[Катэгорыя:Удзельнікі Крымскай вайны]]; +[[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} {{цёзкі2|Ягмін}} '''Фелікс Ягмін''' ({{lang-pl|Feliks Jagmin}}; {{ДН|||1799}} — ?) — дзяржаўны службовец. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». Быў [[камер-юнкер]]ам [[імператарскі двор (Расія)|імператарскага двара]], [[Брэсцкія павятовыя маршалкі|павятовым маршалкам]] (1837—1840). У 1850-я гады знаходзіўся пад паліцэйскім наглядам — ці то з прычыны ўдзелу сваёй жонкі ў змове [[Людвік Мераслаўскі|Мераслаўскага]], ці то праз уласны ўдзел ў ёй<ref name="brestregion"/>. Удзельнічаў у [[Крымская вайна|Крымскай вайне]], а затым у час [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863 года]] ваяваў побач з [[Рамуальд Траўгут|Рамуальдам Траўгутам]] у кобрынскіх лясах<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. == Сям’я == У шлюбе з Юзэфай з [[Мержаеўскія|Мержаеўскіх]]. Іх сыны: Юльян (1840-?), Аўгуст (1840-?) і Фелікс (1842-?) скончылі [[Брэсцкі кадэцкі корпус]]. У час паўстання 1863 года Юльян ваяваў у атрадзе [[Стасюкевіч]]а. Аўгуст таксама прыняў актыўны ўдзел у паўстанні і быў сасланы ў [[Варонежская губерня|Варонежскую губерню]]<ref name="brestregion">[http://brama.brestregion.com/nomer21/artic19.shtml Брестский заговор 1846 года]</ref>. {{зноскі}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Фелікс}} [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі брэсцкія]] [[Катэгорыя:Камер-юнкеры]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Фелікс]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Крымскай вайны]] [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] 46iwy41254hu9c2czttvtw0rb70nhzd 0 709299 4161999 4161338 2022-07-19T19:10:43Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Палацава-паркавы ансамбль Ягмінаў''' — колішні палацава-паркавы ансамбль у в. [[Вістычы]] [[Брэсцкі раён|Брэсцкага раёна]]. Палац размяшчаўся каля р. [[Лясная (рака)|Лясная]]. == Гісторыя == У XV ст. Вістычамі валодалі нашчадкі роду [[Насуты|Насутаў]]. У 1510 г. вёска належала [[Іллінічы|Іллінічам]]. потым [[Масальскія|Масальскім]], пазней [[Ян Юзафовіч|Яну Юзафовічу]], затым яго другой жонцы Ганне Катовіч. Пасля смерці мужа Ганна выйшла замуж за [[Юрый Тышкевіч (ваявода)|Юрыя Васільевіча Тышкевіча]], [[Ваявода берасцейскі|ваяводу берасцейскага]]<ref name="Замкі"/>. У 1678 г. [[Тышкевічы]] перанеслі кляштар ордэна [[цыстэрцыянцы|цыстэрцыянцаў]] з [[Бучамля|Бучэмлі]] ў [[Вістычы]] і пабудавалі тут [[Вістыцкі касцёл|касцёл]], які пасля [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863 года]] быў перабудаваны пад Крыжаўзвіжанскую праваслаўную царкву (захавалася)<ref name="Замкі"/>. Пасля Тышкевічаў маёнтак у якасці пасагу перайшоў да [[Статкевічы|Статкевічаў]], затым [[Ягміны|Ягмінаў]]. Вядома, што заможны гаспадар [[Павел Ягмін (1747—1808)]] выкупіў у генерала [[Румянцаў|Румянцава]] акрамя Вістычаў яшчэ і [[Пружаны]]. Ён займаў шэраг высокіх пасад, быў брэст-літоўскім вайсковым камісарам, кобрынскім маршалкам, віцэ-адміністратарам каралеўскіх сядзіб Брэсцкай эканоміі, актыўна ўдзельнічаў у паўстанні 1794 г. пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі, атрымаў з рук караля ордэн Святога Станіслава, быў выкліканы ў Санкт-Пецярбург, перайшоў на царскую службу, за што яму было дазволена выкупіць Ліпаўскі і Чахецкі ключы, мястэчка [[Дзівін]]<ref name="Замкі"/>. У першай палове XIX ст. Павел Ягмін пабудаваў у Вістычах палац<ref name="Замкі"/>. Будучы бяздзетным Павел Ягмін запісаў Вістычы на сына роднага брата [[Каэтан Павел Ягмін|Каятана Паўла]] (1794—1865). За добрую службу на пасадзе брэсцкага маршалка імператар Аляксандр II уручыў Паўлу ордэн Святой Ганны. Жонка Канстанцыя Шастакова нарадзіла яму 18 дзяцей. Пасля смерці Паўла маёнтак перайшоў па спадчыне аднаму з яго сыноў [[Станіслаў Ягмін|Станіславу]], які прадаў зруйнаваны ў [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] палацава-паркавы ансамбль [[Феліцыя Тышкевіч|Феліцыі Тышкевіч]]<ref name="Замкі"/>. У 1920-я гады палац быў поўнасцю разбураны пад час ваенных дзеянняў, пасля чаго не аднаўляўся<ref name="Замкі"/>. Паводле [[праект зон аховы|праекта зон аховы]] нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей аграгарадка Вістычы Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці ад 14.06.2022 № 31 тэрыторыя былой сядзібы ўвайшла ў другі ўчастак [[зона аховы ландшафту|зоны аховы ландшафту]]. На тэрыторыі гэтага ўчастка забараняецца: узвядзенне будынкаў і збудаванняў; змяненне гістарычнага характару ландшафту і рэльефу; правядзенне работ па добраўпарадкаванні і азеляненні тэрыторыі з ужываннем неўласцівых і дысануючых гістарычнаму асяроддзю матэрыялаў; пракладка падземных інжынерных сетак без аднаўлення добраўпарадкавання; высечка старых дрэў (узрост болей 80 гадоў), акрамя аб’ектаў расліннага свету, якія знаходзяцца ў неналежным (аварыйным) стане на падставе адпаведнага заключэння: і санітарных рубак<ref>[https://tnpa.by/#!/FileText/664465/529957 Праект зон аховы нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей аграгарадка Вістычы Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці]</ref>. {{-}} <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (3).jpg|Разрэз палаца. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (4).jpg|План палаца. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (5).jpg|Бакавы фасад палаца. 1928 </gallery> <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (14.02.1916).jpg|Палац у 1916 годзе Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928).jpg|Галоўны фасад. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (6).jpg|Кафляная печ. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (7).jpg|Кафляная печ. 1928 </gallery> == Архітэктура == [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (14.02.1916).jpg|міні|злева|Капліца ў парку]] [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Muravanka. Вістычы, Ягмін, Мураванка (1928).jpg|thumb|Мураванка ]] Палац з’яўляўся ўзорам архітэктуры ў стылі класіцызму [[ампір]]нага напрамку. Аўтарам праекта палаца і парку быў [[Францішак Яшчалд]]. Палац уяўляў сабой кампактнае прамавугольнае ў плане аднапавярховае збудаванне, узнятае на высокі [[падмурак]], накрытае [[Вальмавы дах|вальмавым дахам]]. У цэнтры галоўнага фасада меўся [[мансарда]]вы паверх і прыстаўлены чатырохчленны порцік са ступеньчатым [[атык]]ам і [[балкон]]ам. Фасады вылучаліся строгай [[сіметрыя (архітэктура)|сіметрыяй]], выразным [[рытм (архітэктура)|рытмам]] прамавугольных акон<ref name="Замкі"/>. Палац меў багаты [[інтэр’ер]] з дэкарыраванымі столямі, [[кафля]]нымі [[грубка]]мі, якія былі размаляваны геаметрычнымі фігурамі і кветкамі. У інтэр’еры вылучаліся вялікі салон і дзве залы<ref name="Замкі"/>. [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (1928).jpg|thumb|[[капліца-пахавальня Ягмінаў|Капліца-пахавальня роду Ягмінаў]]]] У глыбіні парку існаваў павільён для гасцей, які называўся «Мураванка». Ён меў гладкія фасады з квадратнымі вокнамі, быў накрыты гонтавым дахам. Акрамя таго, на мясцовых могілках існавала фамільная [[капліца-пахавальня Ягмінаў|капліца-пахавальня роду Ягмінаў]]<ref name="Замкі"/>. == Парк == Захаваліся рэшткі [[пейзажны парк|пейзажнага парку]] плошчай З [[га]], паркавы [[павільён]], каналы<ref name="Замкі">{{крыніцы/Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў|Вістычы|с=47-48}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў|Вістычы|с=47-48}} == Славутасці == {{Commons|Category:}} * {{ГБ|https://globustut.by/vistychi/index.htm#manor_main}} [[Катэгорыя:Вістычы]] [[Катэгорыя:Сядзібна-паркавыя ансамблі Брэсцкага раёна]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў]] [[Катэгорыя:Збудаванні Беларусі ў стылі ампір]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1920-я гады]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Францішка Яшчалда]] dkqteocufasu82ghc7ax7m19vl2inht 0 709331 4162093 4130191 2022-07-20T02:22:50Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki '''Войскі сувязі''' — спецыяльныя войскі, прызначаныя для разгортвання сістэм сувязі і забеспячэння кіравання войскамі (сіламі) у мірны і ваенны час. Таксама яны адказваюць за працу сістэм і сродкаў аўтаматызацыі на пунктах кіравання. == Беларусь == Войскі сувязі [[Узброеныя Сілы Беларусі|Узброеных сіл Рэспублікі Беларусь]] вядуць сваю гісторыю з [[20 кастрычніка]] [[1919]] года. У гэты дзень [[Рэвалюцыйны вайсковы савет|Рэвалюцыйным вайсковым саветам]] было падпісана палажэнне аб стварэнні ўпраўлення сувязі [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай Арміі]]. У бягучы момант у войскі сувязі Беларусі ўваходзяць наступныя падраздзяленні: * [[86-я брыгада сувязі|86-я брыгада сувязі (вузлавая)]] * [[85-я брыгада сувязі (лінейная)]] * [[127-я гвардзейская брыгада сувязі (тэрытарыяльная)]] * [[74-ы асобны полк сувязі]] [[Заходняе аператыўнае камандаванне|Заходняга аператыўнага камандавання]] * [[60-ы асобны полк сувязі]] [[Паўночна-заходняе аператыўнае камандаванне|Паўночна-заходняга аператыўнага камандавання]] * [[56-ы асобны полк сувязі]] [[Ваенна-паветраныя сілы і войскі СПА Рэспублікі Беларусь|ВПС і СПА]] * [[742-і палявы вузел сувязі]] [[Сілы спецыяльных аперацый (Беларусь)|Сіл спецыяльных аперацый]] * [[263-я база захоўвання, рамонту і ўтылізацыі сродкаў сувязі]] Беларускія войскі сувязі аснашчаны новымі ўзорамі тэхнікі айчыннай вытворчасці, такімі як [[Радыёрэлейная сувязь|радыёрэлейная станцыя]] [[Р-434]], [[Радыёстанцыя|радыёстанцыя]] [[Р-186]] і комплексная апаратная сувязі [[П-261]]<ref>{{Cite web|url=https://www.belta.by/society/view/v-vojska-svjazi-postupili-novye-i-modernizirovannye-obraztsy-tehniki-330110-2018/|title=В войска связи поступили новые и модернизированные образцы техники|author=[[БелТА]]|lang=ru|date=2018-12-20}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == *[https://esu.com.ua/search_articles.php?id=34449 Войскі сувязі - Энцыклапедыя сучаснай Украіны] *[https://www.mil.by/ru/forces/special/us/history/ Гісторыя войскаў сувязі на сайце Міністэрства абароны РБ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220110000951/https://www.mil.by/ru/forces/special/us/history/ |date=10 студзеня 2022 }} [[Катэгорыя:Віды і роды войскаў]] [[Катэгорыя:Ваеннае будаўніцтва]] 94grq2mzhvaa5nq77tmxkfrvdxs7inw 0 710183 4162259 4137623 2022-07-20T10:48:29Z Artsiom91 31770 падоўжыў кантракт wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Красноў}} {{футбаліст | імя = Мікіта Красноў | поўнае імя = Мікіта Уладзіміравіч Красноў | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | клубы = {{футбольная кар’ера |2020—| {{Сцяг Беларусі|20px}} [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро (Магілёў)]]|12 (1) |2021|{{фарм-клуб}} {{Сцяг Беларусі|20px}} [[ФК Дняпро-Юні Магілёў|Дняпро-Юні (Магілёў)]]|21 (14) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 6 чэрвеня 2022 }} '''Мікіта Красноў''' (нар. {{ДН|9|7|2004}}, {{МН|Магілёў}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] магілёўскага [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпра»]]. Старэйшы брат Мікіты, [[Яўген Красноў]], таксама футбаліст. == Клубная кар’ера == Выступаў за юнацкія каманды магілёўскага [[ФК Дняпро Магілёў|«Дняпра»]], а ў лютым 2020 года падпісаў кантракт з адроджаным клубам, які заявіўся ў Другую лігу<ref>[https://fc-dnepr.by/news/nikita-krasnov---futbolist-dnepra? Никита Краснов - футболист "Днепра"!]</ref>. Па выніках сезона 2020, дзе пераважна выхадзіў на замену, дапамог камандзе выйсці ў Першую лігу. У 2021 годзе выступаў за фарм-клуб [[ФК Дняпро-Юні Магілёў|«Дняпро-Юні»]] ў Другой лізе, з 14 галамі стаў найлепшым бамбардзірам каманды. Да сезона 2022 стаў рыхтавацца з асноўнай камандай «Дняпра», якая пазней атрымала месца ў Вышэйшай лізе. Дэбютаваў у Вышэйшай лізе 15 мая 2022 года ў матчы супраць [[ФК Слуцк|«Слуцка»]] (2:2), калі выйшаў на замену ў другім тайме. У ліпені 2022 года падоўжыў кантракт з клубам да 2025 года<ref>[https://football.by/news/166027.html Михаил Чернявский покинул "Днепр", Никита Краснов продлил контракт]</ref>. == Дасягненні == * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Пераможца [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=50 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=100 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] || Д3 || [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 9 || 1 |- align="center" | [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] || Д3 || [[ФК Дняпро-Юні Магілёў|Дняпро-Юні]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 21 || 14 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|2022]] || Д1 || [[ФК Дняпро Магілёў|Дняпро]] || {{Сцяг|Беларусь}} || || |- align="center" |} {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Дняпро Магілёў}} {{DEFAULTSORT:Красноў Мікіта Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дняпро Магілёў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дняпро-2 Магілёў]] c6aw6rgb56pyynleub411gi2m1cmqsx 0 710836 4162114 4142488 2022-07-20T03:40:00Z VladimirZhV 9113 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Валдэмарс Замуэлс''' ({{lang-lv|Voldemārs Zāmuels}}; {{ДН|22|5|1872}} — {{ДС|16|1|1948}}) — [[Латвія|латвійскі]] палітычны і дзяржаўны дзеяч, [[прэм’ер-міністр]] [[Латвія|Латвіі]] ў [[1924]] годзе. Вывучаў права ў [[Тартускі ўніверсітэт|Тартускім універсітэце]]. З восені [[1917]] да восені [[1918]] узначальваў дзейнасць Латвійскай нацыянальнай рады. Пасля абвяшчэння незалежнасці [[Латвія|Латвіі]] — суддзя Вярхоўнага суда (з лістапада па снежань [[1918]] года). У верасні [[1919]] года стаў галоўным пракурорам Вярхоўнага суда. У красавіку [[1920]] года абраны членам Канстытуцыйнага суду са спісу ад дэмакратаў і цэнтрыстаў. У кабінеце [[Зігфрыдс Ганна Мейеровіцс|Зігфрыдса Мейеровіцса]] ўзначальваў Міністэрства сельскай гаспадаркі (чэрвень [[1921]] — ліпень [[1922]] года). [[27 студзеня]] [[1924]] года быў прызначаны [[прэм'ер-міністр]]ам [[Латвія|Латвіі]]. Ён быў першым у гісторыі дзяржавы кіраўніком урада, які не паходзіў з Латвійскай сялянскай партыі. На працягу першых трох месяцаў [[1924]] года ён таксама быў міністрам юстыцыі. На пасадзе прэм’ер-міністра яго змяніў [[Гуга Цэлміньш]]. У [[1927]] годзе ўдзельнічаў у прэзідэнцкіх выбарах як адзін з чатырох апанентаў свайго паплечніка па партыі [[Густаўс Зэмгалс|Густаўса Зэмгалса]]. Падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] эміграваў ў [[Германія|Германію]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Прэм’ер-міністры Латвіі}} [[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Латвіі]] {{DEFAULTSORT:Замуэлс Валдэмарс}} i7660d39te5ut6mhea35av7d7cnxa5n 0 712606 4162131 4158690 2022-07-20T06:11:27Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 5 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Infobox Weapon |name= Galil AR |image= [[Файл:Galil.jpg|250px]] |caption= Galil-Type Assault Rifle |origin= {{ISR}} |type= [[аўтамат (зброя)|штурмавая вінтоўка]] |is_ranged= yes |service= 1973 — 2007 |used_by= См. ''[[#Краіны-эксплуатанты|Краіны-эксплуатанты]]'' |wars= [[Ліванская вайна (1982)]], <br>[[Вайна за незалежнасць Намібіі]], [[Іракская вайна]] |designer= [[Ісраэль Галілі]] |design_date= [[1969 год]] |manufacturer= [[Israel Military Industries]] (IMI),<br>Bernardelli, Indumil, Ka Pa Sa State Factories |production_date=1973 — 2006 |number= |variants= См. ''[[#Варыянты|Варыянты]]'' |weight= 2,98 (5,56 мм MAR)<br> 3,75 (5,56 мм SAR)<br> 3,95 (5,56 мм AR)<br> 4,35 (5,56 мм ARM)<br> 3,85 (7,62 мм SAR)<br> 3,95 (7,62 мм AR)<br> 4,45 (7,62 мм ARM)<br> 6,4 (Sniper без патронаў) <br>0,31 — пусты магазін <br>0,72 — падрыхтаваны магазін<ref name="ZOG">[http://israel-weapon.com/?catid={813E02F8-D6E3-48B1-A0D4-171BBDD46E28} Апісанне на сайце вырабніка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160818063701/http://israel-weapon.com/?catid=%7B813E02F8-D6E3-48B1-A0D4-171BBDD46E28%7D |date=18 жніўня 2016 }} [[Israel Weapon Industries]] {{ref-en}}</ref> |length= 706 / 445 (5,56 мм MAR)<br> 850 / 614 (5,56 мм SAR)<br> 987 / 742 (5,56 мм AR, ARM)<br> 915 / 675 (7,62 мм SAR)<br> 1050 / 810 (7,62 мм AR, ARM)<br> 1112 / 845 (Sniper)<br> з раскладзеным / складзеным прыклáдам<ref name="ZOG"/> |part_length= 210 (5,56 мм MAR)<br> 332 (5,56 мм SAR)<br> 460 (5,56 мм AR, ARM)<br> 400 (7,62 мм SAR)<br> 535 (7,62 мм AR, ARM)<br> 508 (Sniper)<ref name="ZOG"/> |width= |height= |crew= |cartridge= [[5,56×45 мм]] SS109/M855<br> (AR, ARM, SAR, MAR)<br> [[7,62×51 мм NATO]] (AR, ARM)<ref name="ZOG"/> |caliber= 5,56 (AR, ARM, SAR, MAR)<br>7,62 (AR, ARM) |action= [[адвод парахавых газаў]], [[паваротны затвор]]<ref name="ZOG"/> |rate= 630—750 (5,56 мм)<ref name="ZOG"/> |velocity= 710 (5,56 мм MAR)<br>850 (5,56 мм SAR)<br> 915 (5,56 мм AR, ARM)<br> 800 (7,62 мм SAR)<br> 850 (7,62 мм AR, ARM)<br> 815 (Sniper)<ref name="ZOG"/> |range= 500 (5,56 мм)<ref name="ZOG"/> |max_range= эфектыўная: <br>150—200 (MAR)<br>300 (SAR)<br> 450 (5,56 мм AR, ARM)<br>500—600 (7,62 мм AR, ARM)<ref name="Папенкер">{{Cite web |url=http://world.guns.ru/assault/as23-r.htm |title=Описание Galil на сайте world.guns.ru |accessdate=2009-06-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090227080257/http://world.guns.ru/assault/as23-r.htm |archivedate=2009-02-27 |deadlink=yes }}</ref> |feed= каробчаты магазін<br> на 35 / 50 патронаў (5,56 мм)<br> на 25 патронаў (7,62 мм)<ref name="ZOG"/> |sights= дыяптрычны<ref name="Папенкер"/>, можа ўсталёўвацца мацаванне для аптычных або начных прыцэлаў }} '''Галi̇́ль''', таксама '''Галi̇́л''' ({{lang-he|גליל}}, {{lang-en|Galil}}) — [[ізраіль]]скі [[Аўтамат (зброя)|аўтамат]], распрацаваны канструктарам [[Ісраэль Галілі|Ісраэлем Галілі]] на аснове [[Аўтамат Калашнікава|аўтамата Калашнікава]]<ref>{{Cite web |url=http://militaryhistory.about.com/od/smallarms/p/Cold-War-Ak-47-Assault-Rifle.htm |title=AK-47 — Kalashnikov AK-47<!-- Загаловак дададзены ботам --> |access-date=2014-02-11 |archive-date=2013-12-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131231121355/http://militaryhistory.about.com/od/smallarms/p/Cold-War-Ak-47-Assault-Rifle.htm |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.militaryfactory.com/smallarms/detail.asp?smallarms_id=568 |title=Valmet M76 (RK 62 76) — Assault Rifle — History, Specs and Pictures — Military, Security and Civilian Guns and Equipment<!-- Загаловак дададзены ботам --> |access-date=2014-02-11 |archive-date=2021-02-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210225223005/http://www.militaryfactory.com/smallarms/detail.asp?smallarms_id=568 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://remtek.com/arms/imi/galil/galil.htm |title=Imi Galil<! У цэлым з'яўляецца вельмі сапсаванай копіяй аўтамата Калашнікава.-- Загаловак дададзены ботам --> |accessdate=2014-08-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20021205114438/http://www.remtek.com/arms/imi/galil/galil.htm |archivedate=2002-12-05 |deadlink=yes }}</ref>. == Гісторыя == [[Файл:Flickr - Israel Defense Forces - Militant in Possession of Explosives and Multiple Guns.jpg|thumb|left|Аўтаматы [[AMD-65]] (венгерская копія АК), [[M16 (аўтамат)|M16]] і IMI Galil]] Нягледзячы на перамогу ў [[Шасцідзённая вайна|Шасцідзённай вайне]], камандаванне Цахала выявіла, што [[FN FAL]], якія стаялі на ўзбраенні Ізраіля, былі меней прыстасаваны да ўмоў бою ў пустэльні, чым аўтаматы Калашнікава, з якімі ваявалі арабы. У выніку было прынята рашэнне аб стварэнні новага аўтамата пад патрон 5,56×45 мм, які б змог замяніць [[FN FAL]]. У 1969 годзе адпаведныя прататыпы былі прадэманстраваны інжынерамі [[Галь Узіэль|Узіэлем Галем]] і [[Ісраэль Галілі|Ісраэлем Галілі]]<ref>[https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=990CE3DC133BF932A25750C0A963958260 Yisrael Galili, Weapons Inventor, 72 // March 11, 1995] [[nytimes.com]]</ref>, у выніку чаго перавага была аддадзена варыянту Галілі, у аснове якога ляжала канструкцыя фінскага аўтамата [[Valmet Rk 62]] (копія АК), ліцэнзія на вытворчасць якога была набыта Ізраілем і які сам з’яўляўся ліцэнзійным варыянтам аўтамата Калашнікава. У 1973 годзе аўтамат Галіля паступае на ўзбраенне пад пазначэннем Galil, пры гэтым яго вытворчасць была наладжана кампаніяй Israel Military Industries з выкарыстаннем набытага ў [[Фінляндыя|Фінляндыі]] абсталявання. У канцы 1980-х гадоў былі распрацаваны варыянты пад вінтовачны патрон [[7,62×51 мм NATO]]. Напачатку 1990-х аўтаматы Галіль на ўзбраенні пяхотных падраздзяленняў былі заменены амерыканскімі аўтаматамі [[M16 (аўтамат)|M16]] («першай ластаўкай» сталі амерыканскія пастаўкі M16А1 і [[CAR-15]] падчас араба-ізраільскіх войн 1967 года, якія абыходзіліся танней, чым вытворчасць Galil). Засталіся ў эксплуатацыі толькі скарочаныя варыянты, якія выкарыстоўваліся ў якасці персанальнай зброі самаабароны экіпажаў транспарту і танкаў, а таксама артылерыстаў. Вытворчасць штурмавых вінтовак «Галіль» у Ізраілі была спынена ў 2006 годзе, у 2007 годзе «Галіль» былі канчаткова зняты з узбраення ЦАХАЛ (некаторая колькасць засталася на ўзбраенні рот ганаровай варты і асобных небаявых падраздзяленняў)<ref>І. Левіцін. Вінтоўка «Галіль» канчаткова здымаецца з узбраення ізраільскага войска // «Зарубежное военное обозрение», № 11 (728), 2007. стар.84</ref>. У 2006 годзе ліцэнзія і абсталяванне для вытворчасці зброі былі прададзены ў Калумбію, у выніку чаго калумбійская кампанія «INDUMIL» стала адзіным вытворцам гэтае зброі ў свеце<ref>[https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-1980799 Colombia, única fábrica de los Galil] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190716203415/https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-1980799 |date=16 ліпеня 2019 }} // «El Tiempo» от 7 апреля 2006</ref>. == Апісанне == [[Файл:Estonian Soldier DM-SD-02-00619.jpg|thumb|left|Эстонскі салдат з Galil AR падчас вучэнняў]][[Файл:Military mp guatemala.JPG|thumb|left|Складзены направа прыклáд (аўтамат у руках паліцыянта ў Гватэмале)]][[Файл:EST Scouts Battalion Iraq 2005-2.jpg|thumb|left|Скарочаны варыянт з каліматарным прыцэлам]] З пункту гледжання ўнутранай канструкцыі Galil аналагічны аўтамату Калашнікава за выключэннем ужывання іншага патрона. Аўтаматыка працуе за кошт адводу часткі парахавых газаў з канала ствала праз газаадводную адтуліну, прасвідраваную пад вуглом 30 градусаў назад непасрэдна ў газавую камеру. Газавы поршань [[храміраванне|храміраваны]]. Ручка затвора ў адрозненне ад аўтамата Калашнікава загнута ўверх для таго, каб яе можна было выкарыстоўваць аберуч. Злева над пісталетнай ручкай маецца дадатковы сцяжок засцерагальніка-пераводніка рэжымаў стральбы. Дыяптрычны прыцэл мае 2 становішчы: для стральбы на далёкасці 0-300 м і 300—500 м. Таксама маецца прыстасаванне з трыма кропкамі, якія свецяцца (адна на [[Мушка (зброевая)|мушцы]] і дзве на прыцэле) для стральбы ва ўмовах нізкай асветленасці на далёкасці да 100 м. Аўтамат можа страляць вінтовачнымі гранатамі, пры гэтым выкарыстоўваюцца магазіны на 12 халастых патронаў. Таксама можа выкарыстоўвацца багнет-нож. У аўтамата ёсць дзве асаблівасці, якія прызначаны для змагання са шкоднымі жаўнерскімі звычкамі. Так, у прыклáдзе маецца ключ для адкаркоўвання піўных бутэлек (раней для гэтых мэт карысталіся «губкамі» магазіна, што нярэдка цягнула за сабой небяспечныя наступствы). <ref>Лаффин Д. Чаппел М. Израильская армия в конфликтах на Ближнем Востоке. 1948—1973. — М. Издательство «АСТ»: Издательство «Астрель» — 2002, с. 51.</ref>. Пісталетная ручка выканана з пластыка, як і цаўё на позніх варыянтах (на ранніх цаўё было драўляным). Металічны шкілетны прыклáд складваецца на правы бок. Адным з недахопаў зброі з’яўляецца [[Цэлік (зброя)|цэлік]], змесцаваны на вечку ствольнай скрынкі, якоя дэмантуецца пры кожнай зборцы-разборцы зброі, што ў сутнасці выключае магчымасці дакладнай прыстрэлкі. Яшчэ адной праблемай Galil з’яўляецца яго вялікая маса — 3,95 кг, што больш, чым у [[M16А1]] (2,97 кг). == Варыянты == * '''[[Galil AR (Assaukt Rifle)|Galil AR]]''' ('''A'''ssault '''R'''ifle) — базавы варыянт (патроны 5,56 мм НАТА і 7,62 мм НАТА). * '''[[Galil ARM]]''' ('''A'''ssault '''R'''ifle and '''M'''achine gun) — варыянт лёгкага ручнога кулямёта, які адрозніваецца ад AR наяўнасцю сошак і ручкі для пераноскі (патроны 5,56 мм НАТА і 7,62 мм НАТА). * '''[[Galil SAR]]''' ('''S'''hort '''A'''ssault '''R'''ifle) — скарочаны варыянт для паветрана-дэсантных і бранятанкавых войскаў (патроны 5,56 мм НАТА і 7,62 мм НАТА). * '''[[Galil MAR]]''' ('''M'''icro '''A'''ssault '''R'''ifle, '''Micro-Galil''') — скарочаны варыянт SAR, прызначаны для спецпадраздзяленняў або выкарыстання ў якасці персанальнай зброі самаабароны (патроны толькі 5,56 мм НАТА). На цаўе маецца выступ, які прадухіляе саскальзванне пэндзлі ў бок рулі. * '''[[Magal (пісталет кулямёт)|Magal]]''' — пісталет-кулямёт, створаны пад амерыканскі патрон [[.30 Carbine]] (7,62×33 мм) на аснове Galil MAR. Усяго было выпушчана каля 1000 штук. * '''Galil Sniper''' ці '''[[Galatz]]''' — самазарадны снайперскі варыянт з цяжкім ствалом, сошкай, аптычным прыцэлам і драўляным прыклáдам (патроны толькі 7,62 мм НАТА). * '''[[Galil Hadar]]''' — цывільны самазарадны варыянт з цаўём, аб’яднаным з прыклáдам. * '''[[SR-99]]''' — мадэрнізаваная версія Galil Sniper. * '''[[Galil ACE]]''' — далейшае развіццё сямейства. == Краіны-эксплуатанты == * {{BOL}}<ref name="jones2009">Jones, Richard D. Jane’s Infantry Weapons 2009/2010. Jane’s Information Group; 35 edition (January 27, 2009). ISBN 978-0-7106-2869-5</ref> * {{BWA}}<ref name="jones2009"/> * {{BRA}}<ref name="jones2009"/> * {{Сцягафікацыя|В'етнам}} * {{HTI}}<ref name="jones2009"/> * {{GTM}}<ref name="Haapiseva-Hunter">{{кніга |загаловак=Israeli foreign policy: South Africa and Central America |выдавецтва={{Нп3|South End Press}} |старонкі=114 |isbn=978-0896082854 |мова=en |аўтар=Haapiseva-Hunter, Jane |год=1999 }}</ref> * {{DJI}}<ref>{{Cite web |url=http://www.navy.mil/view_single.asp?id=42208 |title=Navy News Service — Eye on the Fleet<!-- Загаловак дададзены ботам --> |access-date=2010-07-11 |archive-date=2007-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070715122629/https://www.navy.mil/view_single.asp?id=42208 |deadlink=yes }}</ref> * {{ISR}}: [[ЦАХАЛ]]<ref name="hogg2002">Hogg, Ian (2002). Jane’s Guns Recognition Guide. Jane’s Information Group. ISBN 0-00-712760-X.</ref> і [[ахова кнэсета]]<ref name="Knesset">[http://www.knesset.gov.il/guard/heb_html/dept_honor_guardl_3.asp Picture of the Knesset Guard on Israel’s 52nd Independence Day armed with Galil] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20101022035111/http://www.knesset.gov.il/guard/heb_html/dept_honor_guardl_3.asp |date=22 кастрычніка 2010 }}, Israeli [[Кнэсет|Knesset]] Official Website</ref>. * {{IND}}<ref name="jones2009"/> * {{IDN}}: выкарыстоўваецца падраздзяленнямі [[KOPASKA]] і [[Kopassus]]<ref name="idnvojnik">{{cite web |url = http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/1612007/ind.asp |title = Kopassus & Kopaska - Specijalne Postrojbe Republike Indonezije |language = hr |publisher = Hrvatski Vojnik Magazine |accessdate = 2010-06-12 |archiveurl = https://www.webcitation.org/67IYFAZIW?url=http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/1612007/ind.asp |archivedate = 2012-04-30 }}</ref>. * {{COD}}<ref name="jones2009"/> * {{COL}}:<ref>{{Cite web |url=http://www.indumil.gov.co/?id_c=21&tpl=producto |title=INDUMIL — Industria Militar |access-date=2010-07-11 |archive-date=2016-04-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160408133107/https://www.indumil.gov.co/?id_c=21&tpl=producto |deadlink=no }}</ref> з 2006 года 5,56-мм аўтаматы Galil AR, SAR і ARM выпускаюцца па ліцэнзіі ў горадзе Саача, на зброевым заводзе «General Jose Maria Cordova» дзяржаўнай кампаніі [[Indumil]], з 2010 года выпускаецца мадэль Galil ACE. Да верасня 2015 года выпушчана 3,5 тыс. аўтаматаў усіх мадыфікацый<ref>маёр В. Сурыкаў. Ваенная прамысловасць Рэспублікі Калумбія // «Зарубежное военное обозрение», № 9 (822), верасень 2015. стар.37-40</ref>. * {{CRI}}<ref name="jones2009"/> — 1500 шт. у 1981—1988<ref>Martha Honey. Hostile Acts: U.S. Policy in Costa Rica in the 1980s. University Press of Florida, 1994. page 299</ref> * {{GEO}}<ref name="автоссылка1">Jones, Richard D. Jane’s Infantry Weapons 2009/2010. Jane’s Information Group; 35 edition (January 27, 2009). ISBN 978-0-7106-2869-5.</ref> * {{LSO}}<ref name="jones2009"/> * {{MNG}}<ref>{{Cite web |url=http://www.shuud.mn/wp-content/uploads/2011/11/352.jpg |title=Архіваваная копія |accessdate=2013-02-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131207144525/http://www.shuud.mn/wp-content/uploads/2011/11/352.jpg |archivedate=2013-12-07 |deadlink=yes }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=ECB_XX4NEzM|title=084th division. Mongolian special task battalion - YouTube|accessdate=2013-02-08|archive-date=2016-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20160809021708/https://www.youtube.com/watch?v=ECB_XX4NEzM|deadlink=no}}</ref> * {{NPL}}<ref name="jones2009"/> * {{NIC}}<ref name="jones2009"/> — у 1974—1979 гадах Galil ARM і Galil SAR закупляліся для Нацыянальнай гвардыі Нікарагуа * {{PER}}<ref name="jones2009"/> * {{PRT}}: 5,56-мм варыянты AR і ARM выкарыстоўваюцца паветрана-дэсантнымі войскамі<ref>{{кніга |загаловак=Rifles of the World |выдавецтва=Krause |старонкі=616 |isbn=978-0896892415 |мова=und |аўтар=Walter, John |год=2006 }}</ref>. * {{RWA}}<ref name="jones2009"/> * {{SLV}}<ref name="Haapiseva-Hunter2">{{кніга |загаловак=Israeli foreign policy: South Africa and Central America |выдавецтва={{Нп3|South End Press}} |старонкі=115 |isbn=978-0896082854 |мова=en |аўтар=Haapiseva-Hunter, Jane |год=1999 }}</ref> * {{Сцягафікацыя|ЗША}} — у студзені 1983 года быў афіцыйна дазволены імпарт вінтовак «Galil» у ЗША для дзяржаўных структур, калекцыянераў зброі і іншых катэгорый прыватных асоб<ref>The Galil rifle system // часопіс «Soldier of Fortune», January 1983 page 2</ref>, але пасля ўвядзення 19 траўня 1986 года ўрадам ЗША забароны на продаж аўтаматычнай зброі цывільным асобам іх імпарт апынуўся абцяжараны; 13 верасня 1994 года іх імпарт быў забаронены<ref>«''1. Any of the firearms, or copies or duplicates of the firearms in any caliber, known as … Israeli Military Industries Galil''.»<br />Corey Sattler. Pre-Ban or Post-Ban: More than just a date // «Small Arms Review», August 1999</ref> * {{TTO}}<ref name="jones2009" /> * {{PHL}}<ref name="jones2009"/><ref>.[http://www.bits.de/public/articles/kw_nl/kleinwaffen-nl04-08eng.htm Rice Not Guns — German Arms in the Philippines<!-- Загаловак дададзены ботам -->] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100907061501/http://www.bits.de/public/articles/kw_nl/kleinwaffen-nl04-08eng.htm |date=7 верасня 2010 }}</ref> * {{Сцягафікацыя|Чылі}}<ref>{{cite web|url=http://i-hls.com/2014/05/chilean-army-selets-israeli-rifle/|title=Chilean Army Selets Israeli Rifle|accessdate=2014-05-04|archive-date=2014-05-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20140504121853/http://i-hls.com/2014/05/chilean-army-selets-israeli-rifle/|deadlink=no}}</ref> * {{SWZ}}<ref name="jones2009"/> * {{EST}}: Выкарыстоўваюцца 5,56-мм варыянты Galil AR, SAR, ARM і 7,62-мм Galil Sniper<ref>{{Cite web |url=http://www.mil.ee/?menu=tehnika1&sisu=galilar |title=Eesti Kaitsevagi — Tehnika — Automaat Galil AR<!-- Bot generated title --> |access-date=2010-07-11 |archive-date=2012-08-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120814154604/http://www.mil.ee/?menu=tehnika1&sisu=galilar |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.mil.ee/?menu=tehnika1&sisu=galilsar |title=Kaitsevagi — Tehnika — Automaat Galil SAR<!-- Загаловак дададзены ботам --> |access-date=2010-07-11 |archive-date=2011-07-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110720125430/http://www.mil.ee/?menu=tehnika1&sisu=galilsar |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.mil.ee/?menu=tehnika1&sisu=galilarm |title=Kaitsevagi — Tehnika — Automaat Galil ARM<!-- Загаловак дададзены ботам --> |access-date=2010-07-11 |archive-date=2011-07-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110720125436/http://www.mil.ee/?menu=tehnika1&sisu=galilarm |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.mil.ee/?menu=tehnika1&sisu=galilsnaiper |title=Kaitsevagi — Tehnika — Galil Snaiper<!-- Загаловак дададзены ботам --> |access-date=2010-07-11 |archive-date=2011-07-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110720125454/http://www.mil.ee/?menu=tehnika1&sisu=galilsnaiper |deadlink=no }}</ref>. * {{ZAF}}: стандартная зброя пяхоты [[Узброеныя сілы Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікі|УС ПАР]]. Выпускаецца па ліцэнзіі ў некалькі змененым выглядзе пад пазначэннем [[Vektor R4|R4]] кампаніяй [[Vektor]] (падраздзяленнем карпарацыі [[Denel]])<ref>[http://www.army.mil.za/equipment/weaponsystems/infantry/R4_R5%20 Assault_Rifles.htm army.mil.za // weapon systems: infantry]</ref>. == Гл. таксама == * [[Vektor CR-21]] == Крыніцы == {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://weapon.at.ua/load/303-1-0-730 Апісанне Galil на сайце weapon.at.ua] * [http://gewehr.ru/2007/01/04/galil_ararmsarmar.html Апісанне Galil на сайце gewehr.ru]{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090405165640/http://gewehr.ru/2007/01/04/galil_ararmsarmar.html |date=5 красавіка 2009 }} * [http://www.nazarian.no/images/wep/700_465_galilopsman.pdf Мануал карыстальніка Galil 5,56 мм AR/ARM/SAR]{{ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20150414165110/http://www.israel-weapon.com/default.asp?catid=%7BAFD35EA8-08C2-4F86-AB2C-4F334D43B5E9%7D Galil History] [[Israel Weapon Industries]] * [https://web.archive.org/web/20130512000952/http://www.dnmsport.com/GALIL/historygalil.htm GALIL RIFLE HISTORY // SOF’s Kokalis Evaluates Galili’s AK, by Peter G. Kokalis] First published in the July 1983 edition of magazine * [https://web.archive.org/web/20110922011838/http://cursorinfo.co.il/news/novosti/2007/08/16/galol/print/ Ізраільская армія развіталася з аўтаматам «Галіль», 16.08.07] {{Вонкавыя спасылкі}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-07-12}} [[Катэгорыя:Аўтаматы Ізраіля]] [[Катэгорыя:Сямейства АК]] [[Катэгорыя:Стралковая зброя Israel Military Industries]] [[Катэгорыя:Вынаходніцтвы Ізраіля]] chhit2fuwpk4m8arvvfzxsnv8w15ve1 0 713119 4161934 4160956 2022-07-19T17:18:39Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki {{Этнічная група | group = Дану <br /> (ဓနု) | image = [[Выява:Danu dance troup, Pindaya.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab">Фота [[1906]] г.</div> | poptime = {{num|117000}} (2022 г.) | popplace = {{Сцягафікацыя|М’янма}} | langs = інтха-дану | rels = [[будызм]] | related = [[бірманцы]], [[інтха]] }} '''Дану''' (саманазва: ဓနု) — [[тыбета-бірманскія мовы|тыбета-бірманскі]] этнас ў [[М’янма|М’янме]]. Агульная колькасць (2022 г.) — 117 000 чалавек<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/20566/BM Danu in Myanmar (Burma)]</ref>. Дану насяляюць [[гара|горны]] рэгіён на ўсход ад рэчышча [[Іравадзі]]. Паводле іх [[міф]]аў, яны паходзяць ад стральцоў, накіраваных у познім [[сярэднявечча|сярэднявеччы]] [[бірманцы|бірманскімі]] валадарамі на памежжа з землямі [[шаны|шанаў]]. Само слова '''дану''' значыць «[[лук]]». У М’янме лічыцца, што дану сфарміраваліся ў выніку мірных кантактаў паміж бірманцамі і шанамі, дану нават разглядаюцца як этнічная група шанаў<ref>[https://www.embassyofmyanmar.be/ABOUT/ethnicgroups.htm Composition of the Different Ethnic Groups under the 8 Major National Ethnic Races in Myanmar]</ref>. У сярэдзіне [[18 стагоддзе|XVIII]] ст. дану былі падпарадкаваны шанскімі валадарамі, але ў канцы XVIII ст. увайшлі ў склад М’янмы. [[20 жніўня]] [[2010]] г. была створана зона самакіравання дану. Асноўныя заняткі — [[земляробства]] і [[гандаль]]. Большасць вернікаў спавядае [[будызм]] напрамку [[тхеравада]]. Размаўляюць на [[мова|мове]], супольнай з мовай [[інтха]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.ethnologue.com/language/dnv Danu — Ethnologue] * [http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V11_155.gif Imperial Gazetteer2 of India, Volume 11, page 149] * [https://www.youtube.com/watch?v=TYteoOdEEbo Danu ethnicity live in Myanmar] [[Катэгорыя:Народы М’янмы]] 5c61me1smuz6wfqax9nzk5xr0w14gs1 0 713122 4161917 4161583 2022-07-19T16:38:40Z Frantishak 22737 /* Культура */ wikitext text/x-wiki {{Этнічная група | group = Інтха <br /> (အင်း) | image = [[Выява:Inle Lake Burma floating village 1.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab"></div> | poptime = {{num|104000}} (2022 г.) | popplace = {{Сцягафікацыя|М’янма}} | langs = інтха-дану | rels = [[будызм]] | related = [[бірманцы]], [[дану (народ)|дану]] }} '''Інтха''' (саманазва: အင်း, літаральна азёрныя людзі) — [[тыбета-бірманскія мовы|тыбета-бірманскі]] народ, які насяляе ўзбярэжжа возера [[Інле]] ў [[М’янма|М’янме]]. Агульная колькасць (2022 г.) — 104 000 чалавек<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/12237/BM Intha in Myanmar (Burma)]</ref>. == Паходжанне == Інтха вераць у тое, што паходзяць з поўдню [[М’янма|М’янмы]]. Меркавана ў [[14 стагоддзе|XIV]] ст. яны былі вымушаны пад ціскам [[моны|монаў]] мігрыраваць на [[Шанскае нагор’е]]. Правадыры [[шаны|шанаў]] забаранілі ім сяліцца на зямлі, таму яны ўпадабалі для жыцця возера [[Інле]] і толькі пазней сталі сяліцца на яго берагах. З іншага боку, інтха размаўляюць на супольнай [[мова|мове]] з [[дану (народ)|дану]], якую часам пазіцыянуюць як архаічны [[дыялект]] [[бірманская мова|бірманскай мовы]]. == Культура == Інтха селяцца як на плыткаводдзі возера [[Інле]], так і на яго [[бераг]]ах. Асноўныя традыцыйныя заняткі — [[рыбалоўства]] і [[земляробства]]. Воды Інле пакрыты плаваючай [[расліны|расліннасцю]], што абцяжарвае выяўленне [[рыбы]]. Таму інтха вынайшлі асобы спосаб лову, калі адна [[Нага чалавека|нага]] выкарыстоўваецца для грэблі. На берагах возера вырошчваюць [[рыс]], [[тэхнічныя культуры]] і [[гародніна|гародніну]]. Зямлю апрацоўваюць з дапамогай [[Буйвал азіяцкі|буйвалаў]], [[мяса]] і [[малако]] якіх не ўжываюць. Інтха знакаміты «плывучымі агародамі», што ладзяцца на скрутках [[трыснёг]]у, засыпаных [[торф]]ам. «Агароды» знаходзяцца на плыткаводдзі, вырошчваемыя расліны жывяцца вадою з возера метадам натуральнай [[гідрапоніка|гідрапонікі]]. Старыя агароды часцяком урастаюць у дно, што складае пэўную праблему. З 1960-х гг., калі плошча «плывучых агародаў» рэзка павялічылася, паверхня возера скарацілася амаль на трэць. Акрамя таго, выкарыстанне [[Угнаенні|ўгнаенняў]] прывяло да забруджвання вады [[Фасфаты|фасфатамі]] і [[Арганічныя рэчывы|арганічнымі рэчывамі]]. У нашы дні важнымі заняткамі сталі абслугоўванне [[турызм|турыстаў]], праца ў [[прамысловасць|прамысловасці]] ў буйных [[горад|гарадах]], дробныя [[рамяство|рамёствы]], у тым ліку [[ткацтва]], рамонт [[лодка|лодак]], што застаюцца галоўным [[транспарт]]ным сродкам, ювелірная справа. Аснову народнай [[вопратка|вопраткі]] складаюць [[саронг (вопратка)|саронг]] і [[камізэлька]]. У мінулым яны вырабляліся з [[тканіны]] з валокнаў [[лотас]]у. У наш час такую тканіну робяць у якасці [[сувенір]]у, мужчыны аддаюць перавагу [[штаны|штанам]], [[шорты|шортам]] і [[кашуля|кашулям]], а жанчыны — [[спадніца]]м з [[бавоўна|бавоўны]]. Для паселішчаў інтха характэрна раскіданая планіроўка. Жытлы звычайна знаходзяцца ў атачэнні агародаў. Вельмі важны доступ да вады, паколькі транспартыроўка адбываецца на лодках. Хаціны [[каркас]]нага тыпу месцяцца на па́лях. У мінулым яны былі аднакамернымі, зараз жа будуюцца жытлы з некалькімі пакоямі або нават з некалькімі паверхамі. Пад хацінамі трымаюць лодкі, запасы дроваў і г. д. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://theculturetrip.com/asia/myanmar/articles/the-intha-people-of-myanmar-who-balance-on-one-leg-to-row/ The Intha People of Myanmar Who Balance on One Leg To Row] * [https://www.peoplesoftheworld.org/text?people=Intha Indigenous Peoples of the World — The Intha] * [https://www.dagonuniversity.edu.mm/wp-content/uploads/2019/08/Khin-Htay-Yu-1.pdf Khin Htay Yu The Traditional Customs of Innthars] * [https://www.atlasobscura.com/places/floating-gardens-of-inle-lake Floating Gardens of Inle Lake - Atlas Obscura] * [https://doi.org/10.1007/s10531-021-02347-9 Moe Thae Oo, Zin Wai Aung, Clelia Puzzo The floating garden agricultural system of the Inle lake (Myanmar) as an example of equilibrium between food production and biodiversity maintenance] [[Катэгорыя:Народы М’янмы]] 7nydcb0j6p05adec6ur36wvs0rgpxrl 4161921 4161917 2022-07-19T16:45:39Z Frantishak 22737 /* Культура */ wikitext text/x-wiki {{Этнічная група | group = Інтха <br /> (အင်း) | image = [[Выява:Inle Lake Burma floating village 1.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab"></div> | poptime = {{num|104000}} (2022 г.) | popplace = {{Сцягафікацыя|М’янма}} | langs = інтха-дану | rels = [[будызм]] | related = [[бірманцы]], [[дану (народ)|дану]] }} '''Інтха''' (саманазва: အင်း, літаральна азёрныя людзі) — [[тыбета-бірманскія мовы|тыбета-бірманскі]] народ, які насяляе ўзбярэжжа возера [[Інле]] ў [[М’янма|М’янме]]. Агульная колькасць (2022 г.) — 104 000 чалавек<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/12237/BM Intha in Myanmar (Burma)]</ref>. == Паходжанне == Інтха вераць у тое, што паходзяць з поўдню [[М’янма|М’янмы]]. Меркавана ў [[14 стагоддзе|XIV]] ст. яны былі вымушаны пад ціскам [[моны|монаў]] мігрыраваць на [[Шанскае нагор’е]]. Правадыры [[шаны|шанаў]] забаранілі ім сяліцца на зямлі, таму яны ўпадабалі для жыцця возера [[Інле]] і толькі пазней сталі сяліцца на яго берагах. З іншага боку, інтха размаўляюць на супольнай [[мова|мове]] з [[дану (народ)|дану]], якую часам пазіцыянуюць як архаічны [[дыялект]] [[бірманская мова|бірманскай мовы]]. == Культура == Інтха селяцца як на плыткаводдзі возера [[Інле]], так і на яго [[бераг]]ах. Асноўныя традыцыйныя заняткі — [[рыбалоўства]] і [[земляробства]]. Воды Інле пакрыты плаваючай [[расліны|расліннасцю]], што абцяжарвае выяўленне [[рыбы]]. Таму інтха вынайшлі асобы спосаб лову, калі адна [[Нага чалавека|нага]] выкарыстоўваецца для грэблі. На берагах возера вырошчваюць [[рыс]], [[тэхнічныя культуры]] і [[гародніна|гародніну]]. Зямлю апрацоўваюць з дапамогай [[Буйвал азіяцкі|буйвалаў]], [[мяса]] і [[малако]] якіх не ўжываюць. Інтха знакаміты «плывучымі агародамі», што ладзяцца на скрутках [[трыснёг]]у, засыпаных [[торф]]ам. «Агароды» знаходзяцца на плыткаводдзі, вырошчваемыя расліны жывяцца вадою з возера метадам натуральнай [[гідрапоніка|гідрапонікі]]. Старыя агароды часцяком урастаюць у дно, што складае пэўную праблему. З 1960-х гг., калі плошча «плывучых агародаў» рэзка павялічылася, паверхня возера скарацілася амаль на трэць. Акрамя таго, выкарыстанне [[Угнаенні|ўгнаенняў]] прывяло да забруджвання вады [[Фасфаты|фасфатамі]] і [[Арганічныя рэчывы|арганічнымі рэчывамі]]. Традыцыйная ежа — вараны [[рыс]], рысавыя аладкі, [[Кары (страва)|кары]] з рыбы і гародніны. Папулярны напой — зялёная [[гарбата]] з соллю. У нашы дні важнымі заняткамі сталі абслугоўванне [[турызм|турыстаў]], праца ў [[прамысловасць|прамысловасці]] ў буйных [[горад|гарадах]], дробныя [[рамяство|рамёствы]], у тым ліку [[ткацтва]], рамонт [[лодка|лодак]], што застаюцца галоўным [[транспарт]]ным сродкам, ювелірная справа. Аснову народнай [[вопратка|вопраткі]] складаюць [[саронг (вопратка)|саронг]] і [[камізэлька]]. У мінулым яны вырабляліся з [[тканіны]] з валокнаў [[лотас]]у. У наш час такую тканіну робяць у якасці [[сувенір]]у, мужчыны аддаюць перавагу [[штаны|штанам]], [[шорты|шортам]] і [[кашуля|кашулям]], а жанчыны — [[спадніца]]м з [[бавоўна|бавоўны]]. Для паселішчаў інтха характэрна раскіданая планіроўка. Жытлы звычайна знаходзяцца ў атачэнні агародаў. Вельмі важны доступ да вады, паколькі транспартыроўка адбываецца на лодках. Хаціны [[каркас]]нага тыпу месцяцца на па́лях. У мінулым яны былі аднакамернымі, зараз жа будуюцца жытлы з некалькімі пакоямі або нават з некалькімі паверхамі. Пад хацінамі трымаюць лодкі, запасы дроваў і г. д. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://theculturetrip.com/asia/myanmar/articles/the-intha-people-of-myanmar-who-balance-on-one-leg-to-row/ The Intha People of Myanmar Who Balance on One Leg To Row] * [https://www.peoplesoftheworld.org/text?people=Intha Indigenous Peoples of the World — The Intha] * [https://www.dagonuniversity.edu.mm/wp-content/uploads/2019/08/Khin-Htay-Yu-1.pdf Khin Htay Yu The Traditional Customs of Innthars] * [https://www.atlasobscura.com/places/floating-gardens-of-inle-lake Floating Gardens of Inle Lake - Atlas Obscura] * [https://doi.org/10.1007/s10531-021-02347-9 Moe Thae Oo, Zin Wai Aung, Clelia Puzzo The floating garden agricultural system of the Inle lake (Myanmar) as an example of equilibrium between food production and biodiversity maintenance] [[Катэгорыя:Народы М’янмы]] fd4yhoudjxn4rxm4ys8fsdw41nt5ago 4161922 4161921 2022-07-19T16:49:47Z Frantishak 22737 /* Культура */ wikitext text/x-wiki {{Этнічная група | group = Інтха <br /> (အင်း) | image = [[Выява:Inle Lake Burma floating village 1.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab"></div> | poptime = {{num|104000}} (2022 г.) | popplace = {{Сцягафікацыя|М’янма}} | langs = інтха-дану | rels = [[будызм]] | related = [[бірманцы]], [[дану (народ)|дану]] }} '''Інтха''' (саманазва: အင်း, літаральна азёрныя людзі) — [[тыбета-бірманскія мовы|тыбета-бірманскі]] народ, які насяляе ўзбярэжжа возера [[Інле]] ў [[М’янма|М’янме]]. Агульная колькасць (2022 г.) — 104 000 чалавек<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/12237/BM Intha in Myanmar (Burma)]</ref>. == Паходжанне == Інтха вераць у тое, што паходзяць з поўдню [[М’янма|М’янмы]]. Меркавана ў [[14 стагоддзе|XIV]] ст. яны былі вымушаны пад ціскам [[моны|монаў]] мігрыраваць на [[Шанскае нагор’е]]. Правадыры [[шаны|шанаў]] забаранілі ім сяліцца на зямлі, таму яны ўпадабалі для жыцця возера [[Інле]] і толькі пазней сталі сяліцца на яго берагах. З іншага боку, інтха размаўляюць на супольнай [[мова|мове]] з [[дану (народ)|дану]], якую часам пазіцыянуюць як архаічны [[дыялект]] [[бірманская мова|бірманскай мовы]]. == Культура == Інтха селяцца як на плыткаводдзі возера [[Інле]], так і на яго [[бераг]]ах. Асноўныя традыцыйныя заняткі — [[рыбалоўства]] і [[земляробства]]. Воды Інле пакрыты плаваючай [[расліны|расліннасцю]], што абцяжарвае выяўленне [[рыбы]]. Таму інтха вынайшлі асобы спосаб лову, калі адна [[Нага чалавека|нага]] выкарыстоўваецца для грэблі. На берагах возера вырошчваюць [[рыс]], [[тэхнічныя культуры]] і [[гародніна|гародніну]]. Зямлю апрацоўваюць з дапамогай [[Буйвал азіяцкі|буйвалаў]], [[мяса]] і [[малако]] якіх не ўжываюць. Інтха знакаміты «плывучымі агародамі», што ладзяцца на скрутках [[трыснёг]]у, засыпаных [[торф]]ам. «Агароды» знаходзяцца на плыткаводдзі, вырошчваемыя расліны жывяцца вадою з возера метадам натуральнай [[гідрапоніка|гідрапонікі]]. Старыя агароды часцяком урастаюць у дно, што складае пэўную праблему. З 1960-х гг., калі плошча «плывучых агародаў» рэзка павялічылася, паверхня возера скарацілася амаль на трэць. Акрамя таго, выкарыстанне [[Угнаенні|ўгнаенняў]] прывяло да забруджвання вады [[Фасфаты|фасфатамі]] і [[Арганічныя рэчывы|арганічнымі рэчывамі]]. Традыцыйная ежа — вараны [[рыс]], рысавыя аладкі, розныя [[суп]]ы, [[Кары (страва)|кары]] з рыбы і гародніны. Папулярны напой — зялёная [[гарбата]] з соллю. У нашы дні важнымі заняткамі сталі абслугоўванне [[турызм|турыстаў]], праца ў [[прамысловасць|прамысловасці]] ў буйных [[горад|гарадах]], дробныя [[рамяство|рамёствы]], у тым ліку [[ткацтва]], рамонт [[лодка|лодак]], што застаюцца галоўным [[транспарт]]ным сродкам, ювелірная справа. Аснову народнай [[вопратка|вопраткі]] складаюць [[саронг (вопратка)|саронг]] і [[камізэлька]]. У мінулым яны вырабляліся з [[тканіны]] з валокнаў [[лотас]]у. У наш час такую тканіну робяць у якасці [[сувенір]]у, мужчыны аддаюць перавагу [[штаны|штанам]], [[шорты|шортам]] і [[кашуля|кашулям]], а жанчыны — [[спадніца]]м з [[бавоўна|бавоўны]]. Для паселішчаў інтха характэрна раскіданая планіроўка. Жытлы звычайна знаходзяцца ў атачэнні агародаў. Вельмі важны доступ да вады, паколькі транспартыроўка адбываецца на лодках. Хаціны [[каркас]]нага тыпу месцяцца на па́лях. У мінулым яны былі аднакамернымі, зараз жа будуюцца жытлы з некалькімі пакоямі або нават з некалькімі паверхамі. Пад хацінамі трымаюць лодкі, запасы дроваў і г. д. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://theculturetrip.com/asia/myanmar/articles/the-intha-people-of-myanmar-who-balance-on-one-leg-to-row/ The Intha People of Myanmar Who Balance on One Leg To Row] * [https://www.peoplesoftheworld.org/text?people=Intha Indigenous Peoples of the World — The Intha] * [https://www.dagonuniversity.edu.mm/wp-content/uploads/2019/08/Khin-Htay-Yu-1.pdf Khin Htay Yu The Traditional Customs of Innthars] * [https://www.atlasobscura.com/places/floating-gardens-of-inle-lake Floating Gardens of Inle Lake - Atlas Obscura] * [https://doi.org/10.1007/s10531-021-02347-9 Moe Thae Oo, Zin Wai Aung, Clelia Puzzo The floating garden agricultural system of the Inle lake (Myanmar) as an example of equilibrium between food production and biodiversity maintenance] [[Катэгорыя:Народы М’янмы]] szhul58p0y6lnut5txgqge2hx16ttc8 4161924 4161922 2022-07-19T16:59:45Z Frantishak 22737 /* Культура */ wikitext text/x-wiki {{Этнічная група | group = Інтха <br /> (အင်း) | image = [[Выява:Inle Lake Burma floating village 1.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab"></div> | poptime = {{num|104000}} (2022 г.) | popplace = {{Сцягафікацыя|М’янма}} | langs = інтха-дану | rels = [[будызм]] | related = [[бірманцы]], [[дану (народ)|дану]] }} '''Інтха''' (саманазва: အင်း, літаральна азёрныя людзі) — [[тыбета-бірманскія мовы|тыбета-бірманскі]] народ, які насяляе ўзбярэжжа возера [[Інле]] ў [[М’янма|М’янме]]. Агульная колькасць (2022 г.) — 104 000 чалавек<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/12237/BM Intha in Myanmar (Burma)]</ref>. == Паходжанне == Інтха вераць у тое, што паходзяць з поўдню [[М’янма|М’янмы]]. Меркавана ў [[14 стагоддзе|XIV]] ст. яны былі вымушаны пад ціскам [[моны|монаў]] мігрыраваць на [[Шанскае нагор’е]]. Правадыры [[шаны|шанаў]] забаранілі ім сяліцца на зямлі, таму яны ўпадабалі для жыцця возера [[Інле]] і толькі пазней сталі сяліцца на яго берагах. З іншага боку, інтха размаўляюць на супольнай [[мова|мове]] з [[дану (народ)|дану]], якую часам пазіцыянуюць як архаічны [[дыялект]] [[бірманская мова|бірманскай мовы]]. == Культура == Інтха селяцца як на плыткаводдзі возера [[Інле]], так і на яго [[бераг]]ах. Асноўныя традыцыйныя заняткі — [[рыбалоўства]] і [[земляробства]]. Воды Інле пакрыты плаваючай [[расліны|расліннасцю]], што абцяжарвае выяўленне [[рыбы]]. Таму інтха вынайшлі асобы спосаб лову, калі адна [[Нага чалавека|нага]] выкарыстоўваецца для грэблі. На берагах возера вырошчваюць [[рыс]], [[тэхнічныя культуры]] і [[гародніна|гародніну]]. Зямлю апрацоўваюць з дапамогай [[Буйвал азіяцкі|буйвалаў]], [[мяса]] і [[малако]] якіх не ўжываюць. Інтха знакаміты «плывучымі агародамі», што ладзяцца на скрутках [[трыснёг]]у, засыпаных [[торф]]ам. «Агароды» знаходзяцца на плыткаводдзі, вырошчваемыя расліны жывяцца вадою з возера метадам натуральнай [[гідрапоніка|гідрапонікі]]. Старыя агароды часцяком урастаюць у дно, што складае пэўную праблему. З 1960-х гг., калі плошча «плывучых агародаў» рэзка павялічылася, паверхня возера скарацілася амаль на трэць. Акрамя таго, выкарыстанне [[Угнаенні|ўгнаенняў]] прывяло да забруджвання вады [[Фасфаты|фасфатамі]] і [[Арганічныя рэчывы|арганічнымі рэчывамі]]. Традыцыйная ежа — вараны [[рыс]], рысавыя аладкі, розныя [[суп]]ы, [[Кары (страва)|кары]] з рыбы і гародніны. Папулярны напой — зялёная [[гарбата]] з соллю. У нашы дні важнымі заняткамі сталі абслугоўванне [[турызм|турыстаў]], праца ў [[прамысловасць|прамысловасці]] ў буйных [[горад|гарадах]], дробныя [[рамяство|рамёствы]], у тым ліку [[ткацтва]], рамонт [[лодка|лодак]], што застаюцца галоўным [[транспарт]]ным сродкам, ювелірная справа. Аснову народнай [[вопратка|вопраткі]] складаюць [[саронг (вопратка)|саронг]] і [[камізэлька]]. У мінулым яны вырабляліся з [[тканіны]] з валокнаў [[лотас]]у. У наш час такую тканіну робяць у якасці [[сувенір]]у, мужчыны аддаюць перавагу [[штаны|штанам]], [[шорты|шортам]] і [[кашуля|кашулям]], а жанчыны — [[спадніца]]м з [[бавоўна|бавоўны]]. Для паселішчаў інтха характэрна раскіданая планіроўка. Жытлы звычайна знаходзяцца ў атачэнні агародаў. Вельмі важны доступ да вады, паколькі транспартыроўка адбываецца на лодках. Хаціны [[каркас]]нага тыпу месцяцца на па́лях. У мінулым яны былі аднакамернымі, зараз жа будуюцца жытлы з некалькімі пакоямі або нават з некалькімі паверхамі. Пад хацінамі трымаюць лодкі, запасы дроваў і г. д. Асновай [[грамадства]] з'яўляецца малая нуклеарная [[сям'я]]. Маладыя самі абіраюць сабе пару. Шлюбы з блізкімі і стрыечнымі сваякамі забаронены. Бацькі жаніха бяруць на сябе выдаткі на [[вяселле]], падарункі і часам — будаўніцтва хаціны для новай сям'і. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://theculturetrip.com/asia/myanmar/articles/the-intha-people-of-myanmar-who-balance-on-one-leg-to-row/ The Intha People of Myanmar Who Balance on One Leg To Row] * [https://www.peoplesoftheworld.org/text?people=Intha Indigenous Peoples of the World — The Intha] * [https://www.dagonuniversity.edu.mm/wp-content/uploads/2019/08/Khin-Htay-Yu-1.pdf Khin Htay Yu The Traditional Customs of Innthars] * [https://www.atlasobscura.com/places/floating-gardens-of-inle-lake Floating Gardens of Inle Lake - Atlas Obscura] * [https://doi.org/10.1007/s10531-021-02347-9 Moe Thae Oo, Zin Wai Aung, Clelia Puzzo The floating garden agricultural system of the Inle lake (Myanmar) as an example of equilibrium between food production and biodiversity maintenance] [[Катэгорыя:Народы М’янмы]] jwkwe8oh16zqj5gtg1b6yistpn39f80 4161925 4161924 2022-07-19T17:01:47Z Frantishak 22737 /* Культура */ wikitext text/x-wiki {{Этнічная група | group = Інтха <br /> (အင်း) | image = [[Выява:Inle Lake Burma floating village 1.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab"></div> | poptime = {{num|104000}} (2022 г.) | popplace = {{Сцягафікацыя|М’янма}} | langs = інтха-дану | rels = [[будызм]] | related = [[бірманцы]], [[дану (народ)|дану]] }} '''Інтха''' (саманазва: အင်း, літаральна азёрныя людзі) — [[тыбета-бірманскія мовы|тыбета-бірманскі]] народ, які насяляе ўзбярэжжа возера [[Інле]] ў [[М’янма|М’янме]]. Агульная колькасць (2022 г.) — 104 000 чалавек<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/12237/BM Intha in Myanmar (Burma)]</ref>. == Паходжанне == Інтха вераць у тое, што паходзяць з поўдню [[М’янма|М’янмы]]. Меркавана ў [[14 стагоддзе|XIV]] ст. яны былі вымушаны пад ціскам [[моны|монаў]] мігрыраваць на [[Шанскае нагор’е]]. Правадыры [[шаны|шанаў]] забаранілі ім сяліцца на зямлі, таму яны ўпадабалі для жыцця возера [[Інле]] і толькі пазней сталі сяліцца на яго берагах. З іншага боку, інтха размаўляюць на супольнай [[мова|мове]] з [[дану (народ)|дану]], якую часам пазіцыянуюць як архаічны [[дыялект]] [[бірманская мова|бірманскай мовы]]. == Культура == Інтха селяцца як на плыткаводдзі возера [[Інле]], так і на яго [[бераг]]ах. Асноўныя традыцыйныя заняткі — [[рыбалоўства]] і [[земляробства]]. Воды Інле пакрыты плаваючай [[расліны|расліннасцю]], што абцяжарвае выяўленне [[рыбы]]. Таму інтха вынайшлі асобы спосаб лову, калі адна [[Нага чалавека|нага]] выкарыстоўваецца для грэблі. На берагах возера вырошчваюць [[рыс]], [[тэхнічныя культуры]] і [[гародніна|гародніну]]. Зямлю апрацоўваюць з дапамогай [[Буйвал азіяцкі|буйвалаў]], [[мяса]] і [[малако]] якіх не ўжываюць. Інтха знакаміты «плывучымі агародамі», што ладзяцца на скрутках [[трыснёг]]у, засыпаных [[торф]]ам. «Агароды» знаходзяцца на плыткаводдзі, вырошчваемыя расліны жывяцца вадою з возера метадам натуральнай [[гідрапоніка|гідрапонікі]]. Старыя агароды часцяком урастаюць у дно, што складае пэўную праблему. З 1960-х гг., калі плошча «плывучых агародаў» рэзка павялічылася, паверхня возера скарацілася амаль на трэць. Акрамя таго, выкарыстанне [[Угнаенні|ўгнаенняў]] прывяло да забруджвання вады [[Фасфаты|фасфатамі]] і [[Арганічныя рэчывы|арганічнымі рэчывамі]]. Традыцыйная ежа — вараны [[рыс]], рысавыя аладкі, розныя [[суп]]ы, [[Кары (страва)|кары]] з рыбы і гародніны. Папулярны напой — зялёная [[гарбата]] з соллю. У нашы дні важнымі заняткамі сталі абслугоўванне [[турызм|турыстаў]], праца ў [[прамысловасць|прамысловасці]] ў буйных [[горад|гарадах]], дробныя [[рамяство|рамёствы]], у тым ліку [[ткацтва]], рамонт [[лодка|лодак]], што застаюцца галоўным [[транспарт]]ным сродкам, ювелірная справа. Аснову народнай [[вопратка|вопраткі]] складаюць [[саронг (вопратка)|саронг]] і [[камізэлька]]. У мінулым яны вырабляліся з [[тканіны]] з валокнаў [[лотас]]у. У наш час такую тканіну робяць у якасці [[сувенір]]у, мужчыны аддаюць перавагу [[штаны|штанам]], [[шорты|шортам]] і [[кашуля|кашулям]], а жанчыны — [[спадніца]]м з [[бавоўна|бавоўны]]. Для паселішчаў інтха характэрна раскіданая планіроўка. Жытлы звычайна знаходзяцца ў атачэнні агародаў. Вельмі важны доступ да вады, паколькі транспартыроўка адбываецца на лодках. Хаціны [[каркас]]нага тыпу месцяцца на па́лях. У мінулым яны былі аднакамернымі, зараз жа будуюцца жытлы з некалькімі пакоямі або нават з некалькімі паверхамі. Пад хацінамі трымаюць лодкі, запасы дроваў і г. д. Асновай [[грамадства]] з'яўляецца малая нуклеарная [[сям'я]]. Маладыя самі абіраюць сабе пару. [[Шлюб]]ы з блізкімі і стрыечнымі сваякамі забаронены. Бацькі жаніха бяруць на сябе выдаткі на [[вяселле]], падарункі і часам — будаўніцтва хаціны для новай сям'і. Немаўляты не маюць [[імя|імён]], завуцца традыцыйнымі [[мянушка]]мі. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://theculturetrip.com/asia/myanmar/articles/the-intha-people-of-myanmar-who-balance-on-one-leg-to-row/ The Intha People of Myanmar Who Balance on One Leg To Row] * [https://www.peoplesoftheworld.org/text?people=Intha Indigenous Peoples of the World — The Intha] * [https://www.dagonuniversity.edu.mm/wp-content/uploads/2019/08/Khin-Htay-Yu-1.pdf Khin Htay Yu The Traditional Customs of Innthars] * [https://www.atlasobscura.com/places/floating-gardens-of-inle-lake Floating Gardens of Inle Lake - Atlas Obscura] * [https://doi.org/10.1007/s10531-021-02347-9 Moe Thae Oo, Zin Wai Aung, Clelia Puzzo The floating garden agricultural system of the Inle lake (Myanmar) as an example of equilibrium between food production and biodiversity maintenance] [[Катэгорыя:Народы М’янмы]] 7w04spif3nnarfddhcscifyvk3wcm28 4161929 4161925 2022-07-19T17:08:12Z Frantishak 22737 /* Культура */ wikitext text/x-wiki {{Этнічная група | group = Інтха <br /> (အင်း) | image = [[Выява:Inle Lake Burma floating village 1.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab"></div> | poptime = {{num|104000}} (2022 г.) | popplace = {{Сцягафікацыя|М’янма}} | langs = інтха-дану | rels = [[будызм]] | related = [[бірманцы]], [[дану (народ)|дану]] }} '''Інтха''' (саманазва: အင်း, літаральна азёрныя людзі) — [[тыбета-бірманскія мовы|тыбета-бірманскі]] народ, які насяляе ўзбярэжжа возера [[Інле]] ў [[М’янма|М’янме]]. Агульная колькасць (2022 г.) — 104 000 чалавек<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/12237/BM Intha in Myanmar (Burma)]</ref>. == Паходжанне == Інтха вераць у тое, што паходзяць з поўдню [[М’янма|М’янмы]]. Меркавана ў [[14 стагоддзе|XIV]] ст. яны былі вымушаны пад ціскам [[моны|монаў]] мігрыраваць на [[Шанскае нагор’е]]. Правадыры [[шаны|шанаў]] забаранілі ім сяліцца на зямлі, таму яны ўпадабалі для жыцця возера [[Інле]] і толькі пазней сталі сяліцца на яго берагах. З іншага боку, інтха размаўляюць на супольнай [[мова|мове]] з [[дану (народ)|дану]], якую часам пазіцыянуюць як архаічны [[дыялект]] [[бірманская мова|бірманскай мовы]]. == Культура == Інтха селяцца як на плыткаводдзі возера [[Інле]], так і на яго [[бераг]]ах. Асноўныя традыцыйныя заняткі — [[рыбалоўства]] і [[земляробства]]. Воды Інле пакрыты плаваючай [[расліны|расліннасцю]], што абцяжарвае выяўленне [[рыбы]]. Таму інтха вынайшлі асобы спосаб лову, калі адна [[Нага чалавека|нага]] выкарыстоўваецца для грэблі. На берагах возера вырошчваюць [[рыс]], [[тэхнічныя культуры]] і [[гародніна|гародніну]]. Зямлю апрацоўваюць з дапамогай [[Буйвал азіяцкі|буйвалаў]], [[мяса]] і [[малако]] якіх не ўжываюць. Інтха знакаміты «плывучымі агародамі», што ладзяцца на скрутках [[трыснёг]]у, засыпаных [[торф]]ам. «Агароды» знаходзяцца на плыткаводдзі, вырошчваемыя расліны жывяцца вадою з возера метадам натуральнай [[гідрапоніка|гідрапонікі]]. Старыя агароды часцяком урастаюць у дно, што складае пэўную праблему. З 1960-х гг., калі плошча «плывучых агародаў» рэзка павялічылася, паверхня возера скарацілася амаль на трэць. Акрамя таго, выкарыстанне [[Угнаенні|ўгнаенняў]] прывяло да забруджвання вады [[Фасфаты|фасфатамі]] і [[Арганічныя рэчывы|арганічнымі рэчывамі]]. Традыцыйная ежа — вараны [[рыс]], рысавыя аладкі, розныя [[суп]]ы, [[Кары (страва)|кары]] з рыбы і гародніны. Папулярны напой — зялёная [[гарбата]] з соллю. У нашы дні важнымі заняткамі сталі абслугоўванне [[турызм|турыстаў]], праца ў [[прамысловасць|прамысловасці]] ў буйных [[горад|гарадах]], дробныя [[рамяство|рамёствы]], у тым ліку [[ткацтва]], рамонт [[лодка|лодак]], што застаюцца галоўным [[транспарт]]ным сродкам, ювелірная справа. Аснову народнай [[вопратка|вопраткі]] складаюць [[саронг (вопратка)|саронг]] і [[камізэлька]]. У мінулым яны вырабляліся з [[тканіны]] з валокнаў [[лотас]]у. У наш час такую тканіну робяць у якасці [[сувенір]]у, мужчыны аддаюць перавагу [[штаны|штанам]], [[шорты|шортам]] і [[кашуля|кашулям]], а жанчыны — [[спадніца]]м з [[бавоўна|бавоўны]]. Для паселішчаў інтха характэрна раскіданая планіроўка. Жытлы звычайна знаходзяцца ў атачэнні агародаў. Вельмі важны доступ да вады, паколькі транспартыроўка адбываецца на лодках. Хаціны [[каркас]]нага тыпу месцяцца на па́лях. У мінулым яны былі аднакамернымі, зараз жа будуюцца жытлы з некалькімі пакоямі або нават з некалькімі паверхамі. Пад хацінамі трымаюць лодкі, запасы дроваў і г. д. Асновай [[грамадства]] з'яўляецца малая нуклеарная [[сям'я]]. Маладыя самі абіраюць сабе пару. [[Шлюб]]ы з блізкімі і стрыечнымі сваякамі забаронены. Бацькі жаніха бяруць на сябе выдаткі на [[вяселле]], падарункі і часам — будаўніцтва хаціны для новай сям'і. Немаўляты не маюць [[імя|імён]], завуцца традыцыйнымі [[мянушка]]мі. [[Ініцыяцыя]]й для хлопчыкаў можа лічыцца часовае прыняцце [[манаства]]. Яно суправаджаецца асобым [[свята]]м і ўрачыстым пострыгам [[валасы|валасоў]]. Юнакі праводзяць у [[будызм|будысцкіх]] [[кляштар]]ах некалькі гадоў, дзе атрымоўваюць [[Адукацыя|адукацыю]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://theculturetrip.com/asia/myanmar/articles/the-intha-people-of-myanmar-who-balance-on-one-leg-to-row/ The Intha People of Myanmar Who Balance on One Leg To Row] * [https://www.peoplesoftheworld.org/text?people=Intha Indigenous Peoples of the World — The Intha] * [https://www.dagonuniversity.edu.mm/wp-content/uploads/2019/08/Khin-Htay-Yu-1.pdf Khin Htay Yu The Traditional Customs of Innthars] * [https://www.atlasobscura.com/places/floating-gardens-of-inle-lake Floating Gardens of Inle Lake - Atlas Obscura] * [https://doi.org/10.1007/s10531-021-02347-9 Moe Thae Oo, Zin Wai Aung, Clelia Puzzo The floating garden agricultural system of the Inle lake (Myanmar) as an example of equilibrium between food production and biodiversity maintenance] [[Катэгорыя:Народы М’янмы]] 4bnuxcf3id16ff0wdr0ul49p3efic3c 4161932 4161929 2022-07-19T17:16:27Z Frantishak 22737 /* Культура */ wikitext text/x-wiki {{Этнічная група | group = Інтха <br /> (အင်း) | image = [[Выява:Inle Lake Burma floating village 1.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab"></div> | poptime = {{num|104000}} (2022 г.) | popplace = {{Сцягафікацыя|М’янма}} | langs = інтха-дану | rels = [[будызм]] | related = [[бірманцы]], [[дану (народ)|дану]] }} '''Інтха''' (саманазва: အင်း, літаральна азёрныя людзі) — [[тыбета-бірманскія мовы|тыбета-бірманскі]] народ, які насяляе ўзбярэжжа возера [[Інле]] ў [[М’янма|М’янме]]. Агульная колькасць (2022 г.) — 104 000 чалавек<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/12237/BM Intha in Myanmar (Burma)]</ref>. == Паходжанне == Інтха вераць у тое, што паходзяць з поўдню [[М’янма|М’янмы]]. Меркавана ў [[14 стагоддзе|XIV]] ст. яны былі вымушаны пад ціскам [[моны|монаў]] мігрыраваць на [[Шанскае нагор’е]]. Правадыры [[шаны|шанаў]] забаранілі ім сяліцца на зямлі, таму яны ўпадабалі для жыцця возера [[Інле]] і толькі пазней сталі сяліцца на яго берагах. З іншага боку, інтха размаўляюць на супольнай [[мова|мове]] з [[дану (народ)|дану]], якую часам пазіцыянуюць як архаічны [[дыялект]] [[бірманская мова|бірманскай мовы]]. == Культура == Інтха селяцца як на плыткаводдзі возера [[Інле]], так і на яго [[бераг]]ах. Асноўныя традыцыйныя заняткі — [[рыбалоўства]] і [[земляробства]]. Воды Інле пакрыты плаваючай [[расліны|расліннасцю]], што абцяжарвае выяўленне [[рыбы]]. Таму інтха вынайшлі асобы спосаб лову, калі адна [[Нага чалавека|нага]] выкарыстоўваецца для грэблі. На берагах возера вырошчваюць [[рыс]], [[тэхнічныя культуры]] і [[гародніна|гародніну]]. Зямлю апрацоўваюць з дапамогай [[Буйвал азіяцкі|буйвалаў]], [[мяса]] і [[малако]] якіх не ўжываюць. Інтха знакаміты «плывучымі агародамі», што ладзяцца на скрутках [[трыснёг]]у, засыпаных [[торф]]ам. «Агароды» знаходзяцца на плыткаводдзі, вырошчваемыя расліны жывяцца вадою з возера метадам натуральнай [[гідрапоніка|гідрапонікі]]. Старыя агароды часцяком урастаюць у дно, што складае пэўную праблему. З 1960-х гг., калі плошча «плывучых агародаў» рэзка павялічылася, паверхня возера скарацілася амаль на трэць. Акрамя таго, выкарыстанне [[Угнаенні|ўгнаенняў]] прывяло да забруджвання вады [[Фасфаты|фасфатамі]] і [[Арганічныя рэчывы|арганічнымі рэчывамі]]. Традыцыйная ежа — вараны [[рыс]], рысавыя аладкі, розныя [[суп]]ы, [[Кары (страва)|кары]] з рыбы і гародніны. Папулярны напой — зялёная [[гарбата]] з соллю. У нашы дні важнымі заняткамі сталі абслугоўванне [[турызм|турыстаў]], праца ў [[прамысловасць|прамысловасці]] ў буйных [[горад|гарадах]], дробныя [[рамяство|рамёствы]], у тым ліку [[ткацтва]], рамонт [[лодка|лодак]], што застаюцца галоўным [[транспарт]]ным сродкам, ювелірная справа. Аснову народнай [[вопратка|вопраткі]] складаюць [[саронг (вопратка)|саронг]] і [[камізэлька]]. У мінулым яны вырабляліся з [[тканіны]] з валокнаў [[лотас]]у. У наш час такую тканіну робяць у якасці [[сувенір]]у, мужчыны аддаюць перавагу [[штаны|штанам]], [[шорты|шортам]] і [[кашуля|кашулям]], а жанчыны — [[спадніца]]м з [[бавоўна|бавоўны]]. Для паселішчаў інтха характэрна раскіданая планіроўка. Жытлы звычайна знаходзяцца ў атачэнні агародаў. Вельмі важны доступ да вады, паколькі транспартыроўка адбываецца на лодках. Хаціны [[каркас]]нага тыпу месцяцца на па́лях. У мінулым яны былі аднакамернымі, зараз жа будуюцца жытлы з некалькімі пакоямі або нават з некалькімі паверхамі. Пад хацінамі трымаюць лодкі, запасы дроваў і г. д. Асновай [[грамадства]] з'яўляецца малая нуклеарная [[сям'я]]. Маладыя самі абіраюць сабе пару. [[Шлюб]]ы з блізкімі і стрыечнымі сваякамі забаронены. Бацькі жаніха бяруць на сябе выдаткі на [[вяселле]], падарункі і часам — будаўніцтва хаціны для новай сям'і. Немаўляты не маюць [[імя|імён]], завуцца традыцыйнымі [[мянушка]]мі. [[Ініцыяцыя]]й для хлопчыкаў можа лічыцца часовае прыняцце [[манаства]]. Яно суправаджаецца асобым [[свята]]м і ўрачыстым пострыгам [[валасы|валасоў]]. Юнакі праводзяць у [[будызм|будысцкіх]] [[кляштар]]ах некалькі гадоў, дзе атрымоўваюць [[Адукацыя|адукацыю]]. У сувязі з развіццём [[турызм]]у інтха старанна захоўваюць [[музыка|музычную]] культуру, вельмі падобную на музычную культуру [[Шаны|шанаў]]. Асабліва вылучаюцца групавыя мужчынскія [[танец|танцы]], якія суправаджаюць пахаванні і сустрэчы сваякоў. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://theculturetrip.com/asia/myanmar/articles/the-intha-people-of-myanmar-who-balance-on-one-leg-to-row/ The Intha People of Myanmar Who Balance on One Leg To Row] * [https://www.peoplesoftheworld.org/text?people=Intha Indigenous Peoples of the World — The Intha] * [https://www.dagonuniversity.edu.mm/wp-content/uploads/2019/08/Khin-Htay-Yu-1.pdf Khin Htay Yu The Traditional Customs of Innthars] * [https://www.atlasobscura.com/places/floating-gardens-of-inle-lake Floating Gardens of Inle Lake - Atlas Obscura] * [https://doi.org/10.1007/s10531-021-02347-9 Moe Thae Oo, Zin Wai Aung, Clelia Puzzo The floating garden agricultural system of the Inle lake (Myanmar) as an example of equilibrium between food production and biodiversity maintenance] [[Катэгорыя:Народы М’янмы]] 8vqn8uaatacfv8lulo2m80uycx00h4s 4161933 4161932 2022-07-19T17:17:24Z Frantishak 22737 /* Культура */ wikitext text/x-wiki {{Этнічная група | group = Інтха <br /> (အင်း) | image = [[Выява:Inle Lake Burma floating village 1.jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab"></div> | poptime = {{num|104000}} (2022 г.) | popplace = {{Сцягафікацыя|М’янма}} | langs = інтха-дану | rels = [[будызм]] | related = [[бірманцы]], [[дану (народ)|дану]] }} '''Інтха''' (саманазва: အင်း, літаральна азёрныя людзі) — [[тыбета-бірманскія мовы|тыбета-бірманскі]] народ, які насяляе ўзбярэжжа возера [[Інле]] ў [[М’янма|М’янме]]. Агульная колькасць (2022 г.) — 104 000 чалавек<ref>[https://joshuaproject.net/people_groups/12237/BM Intha in Myanmar (Burma)]</ref>. == Паходжанне == Інтха вераць у тое, што паходзяць з поўдню [[М’янма|М’янмы]]. Меркавана ў [[14 стагоддзе|XIV]] ст. яны былі вымушаны пад ціскам [[моны|монаў]] мігрыраваць на [[Шанскае нагор’е]]. Правадыры [[шаны|шанаў]] забаранілі ім сяліцца на зямлі, таму яны ўпадабалі для жыцця возера [[Інле]] і толькі пазней сталі сяліцца на яго берагах. З іншага боку, інтха размаўляюць на супольнай [[мова|мове]] з [[дану (народ)|дану]], якую часам пазіцыянуюць як архаічны [[дыялект]] [[бірманская мова|бірманскай мовы]]. == Культура == Інтха селяцца як на плыткаводдзі возера [[Інле]], так і на яго [[бераг]]ах. Асноўныя традыцыйныя заняткі — [[рыбалоўства]] і [[земляробства]]. Воды Інле пакрыты плаваючай [[расліны|расліннасцю]], што абцяжарвае выяўленне [[рыбы]]. Таму інтха вынайшлі асобы спосаб лову, калі адна [[Нага чалавека|нага]] выкарыстоўваецца для грэблі. На берагах возера вырошчваюць [[рыс]], [[тэхнічныя культуры]] і [[гародніна|гародніну]]. Зямлю апрацоўваюць з дапамогай [[Буйвал азіяцкі|буйвалаў]], [[мяса]] і [[малако]] якіх не ўжываюць. Інтха знакаміты «плывучымі агародамі», што ладзяцца на скрутках [[трыснёг]]у, засыпаных [[торф]]ам. «Агароды» знаходзяцца на плыткаводдзі, вырошчваемыя расліны жывяцца вадою з возера метадам натуральнай [[гідрапоніка|гідрапонікі]]. Старыя агароды часцяком урастаюць у дно, што складае пэўную праблему. З 1960-х гг., калі плошча «плывучых агародаў» рэзка павялічылася, паверхня возера скарацілася амаль на трэць. Акрамя таго, выкарыстанне [[Угнаенні|ўгнаенняў]] прывяло да забруджвання вады [[Фасфаты|фасфатамі]] і [[Арганічныя рэчывы|арганічнымі рэчывамі]]. Традыцыйная ежа — вараны [[рыс]], рысавыя аладкі, розныя [[суп]]ы, [[Кары (страва)|кары]] з рыбы і гародніны. Папулярны напой — зялёная [[гарбата]] з соллю. У нашы дні важнымі заняткамі сталі абслугоўванне [[турызм|турыстаў]], праца ў [[прамысловасць|прамысловасці]] ў буйных [[горад|гарадах]], дробныя [[рамяство|рамёствы]], у тым ліку [[ткацтва]], рамонт [[лодка|лодак]], што застаюцца галоўным [[транспарт]]ным сродкам, ювелірная справа. Аснову народнай [[вопратка|вопраткі]] складаюць [[саронг (вопратка)|саронг]] і [[камізэлька]]. У мінулым яны вырабляліся з [[тканіны]] з валокнаў [[лотас]]у. У наш час такую тканіну робяць у якасці [[сувенір]]у, мужчыны аддаюць перавагу [[штаны|штанам]], [[шорты|шортам]] і [[кашуля|кашулям]], а жанчыны — [[спадніца]]м з [[бавоўна|бавоўны]]. Для паселішчаў інтха характэрна раскіданая планіроўка. Жытлы звычайна знаходзяцца ў атачэнні агародаў. Вельмі важны доступ да вады, паколькі транспартыроўка адбываецца на лодках. Хаціны [[каркас]]нага тыпу месцяцца на па́лях. У мінулым яны былі аднакамернымі, зараз жа будуюцца жытлы з некалькімі пакоямі або нават з некалькімі паверхамі. Пад хацінамі трымаюць лодкі, запасы дроваў і г. д. Асновай [[грамадства]] з'яўляецца малая нуклеарная [[сям'я]]. Маладыя самі абіраюць сабе пару. [[Шлюб]]ы з блізкімі і стрыечнымі сваякамі забаронены. Бацькі жаніха бяруць на сябе выдаткі на [[вяселле]], падарункі і часам — будаўніцтва хаціны для новай сям'і. Немаўляты не маюць [[імя|імён]], завуцца традыцыйнымі [[мянушка]]мі. [[Ініцыяцыя]]й для хлопчыкаў можа лічыцца часовае прыняцце [[манаства]]. Яно суправаджаецца асобым [[свята]]м і ўрачыстым пострыгам [[валасы|валасоў]]. Юнакі праводзяць у [[будызм|будысцкіх]] [[кляштар]]ах некалькі гадоў, дзе атрымоўваюць [[Адукацыя|адукацыю]]. У сувязі з развіццём [[турызм]]у інтха старанна захоўваюць [[музыка|музычную]] культуру, вельмі падобную на музычную культуру [[Шаны|шанаў]]. Асабліва вылучаюцца групавыя мужчынскія [[танец|танцы]], якія суправаджаюць пахаванні і сустрэчы сваякоў. == Рэлігія == Большасць вернікаў спавядаюць [[будызм]] напрамку [[Тхеравада]]. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://theculturetrip.com/asia/myanmar/articles/the-intha-people-of-myanmar-who-balance-on-one-leg-to-row/ The Intha People of Myanmar Who Balance on One Leg To Row] * [https://www.peoplesoftheworld.org/text?people=Intha Indigenous Peoples of the World — The Intha] * [https://www.dagonuniversity.edu.mm/wp-content/uploads/2019/08/Khin-Htay-Yu-1.pdf Khin Htay Yu The Traditional Customs of Innthars] * [https://www.atlasobscura.com/places/floating-gardens-of-inle-lake Floating Gardens of Inle Lake - Atlas Obscura] * [https://doi.org/10.1007/s10531-021-02347-9 Moe Thae Oo, Zin Wai Aung, Clelia Puzzo The floating garden agricultural system of the Inle lake (Myanmar) as an example of equilibrium between food production and biodiversity maintenance] [[Катэгорыя:Народы М’янмы]] 0u4xra51ie8jmhm60lcip1awdgicnw1 0 713144 4162157 4161059 2022-07-20T06:50:33Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Серадзскае ваяводства (1975—1998)]] у [[Сярадзкае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Серадзскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo lubelskie}}) — адно з [[Ваяводствы Польшчы|ваяводстваў]], якія існавалі ў [[1975]]—[[1998]] гадах у [[Польшча|Польшчы]]. Яго цэнтрам быў горад [[Серадз]]. У [[1999]] годзе тэрыторыя была ўключана ў склад сучаснага [[Лодзьскае ваяводства|Лодзьскага ваяводства]]. == Гарады == Найбуйнейшымі [[горад|гарадамі]] ваяводства станам на 1998 год былі: * [[Здуньска Воля]] — 46 тыс. жыхароў * [[Серадз]] — 45 тыс. жыхароў * [[Велюнь]] — 26 тыс. жыхароў * [[Ласк]]  — 20 тыс. жыхароў * [[Паддэмбіцы]] — 7 тыс. жыхароў {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Польшчы 1975—1998}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Польшчы (1975—1998)]] [[Катэгорыя:Гісторыя Лодзьскага ваяводства]] feiktyc44cckfzqarq8doiiuzwt9rzo 4162160 4162157 2022-07-20T06:51:32Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Сярадзкае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo sieradzkie}}) — адно з [[Ваяводствы Польшчы|ваяводстваў]], якія існавалі ў [[1975]]—[[1998]] гадах у [[Польшча|Польшчы]]. Яго цэнтрам быў горад [[Серадз]]. У 1999 годзе тэрыторыя была ўключана ў склад сучаснага [[Лодзьскае ваяводства|Лодзьскага ваяводства]]. == Гарады == Найбуйнейшымі [[горад|гарадамі]] ваяводства станам на 1998 год былі: * [[Здуньска Воля]] — 46 тыс. жыхароў * [[Серадз]] — 45 тыс. жыхароў * [[Велюнь]] — 26 тыс. жыхароў * [[Ласк]]  — 20 тыс. жыхароў * [[Паддэмбіцы]] — 7 тыс. жыхароў {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Польшчы 1975—1998}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Польшчы (1975—1998)]] [[Катэгорыя:Гісторыя Лодзьскага ваяводства]] atmv1hagd3ewo7nc1wkf97him28f33z 0 713204 4161889 4161668 2022-07-19T15:05:28Z Zsych 120595 wikitext text/x-wiki {{Музыкант}} {{DEFAULTSORT:Aphex_Twin}} '''Рычард Дэвід Джэймс''' (нарадзіўся 18 жніўня 1971 году) больш вядомы як Aphex Twin, і значна меней як AFX ― гэта брытанскі музыка, кампазітар і дзіджэй ірландскага паходжання. Ён знакаміты сваімі сваеасаблівымі працамі ў такіх электронных стылях, як джангл, тэхна і эмбіент. Музыкальныя журналісты такіх выданняў, як Mixmag, The New York Times, NME, Fact, Clash і The Guardian называлі Джэймса адным з найболей уплывовых і важкіх артыстаў сучаснай электроннай музыкі. Вырослы ў Корнуолле, Джэймс пачаў дзіджэіць на бясплатных вечарынах і клубах свайго рэгіёну ў ранніх 80-х, а пазней - на пляцоўках па ўсёй Вэст-Кантры. Яго дэбютны EP, Analogue Bubblebath, быў выпушчаны ў 1991 годзе на лэйбле Mighty Force Records. Дадзены рэліз прынёс аўтару прызнанне і культ паслядоўнікаў; ён пачаў выступаць у тэхна-клюбах і рэйвах па ўсёй Велікабрытаніі і кантынентальнай Еўропе. У тым жа годзе Джэймс стаў сузаснавальнікам лэйбла Rephlex Records. Ягоны дэбютны альбом Selected Ambient Works 85–92 1992 году, які выйшаў на бельгійскім лэйбле Apollo, атрымаў значна шырэйшае прызнанне ад крытыкаў. У гэтым годзе ён таксама з'явіўмся на ўплывовай кампіяцыі Warp Records Artifical Intelligence. У наступным годзе ён падпісаўся на Warp і ў далейшым выпусціў такія трапіўшыя ў чарты альбомы, як ...I Care Because You Do (1995) і Richard D. James Album (1996), а таксама і такія сінглы з топ-40, як On (1993), Come to Daddy (1997), і Windowlicker (1999). Музыкальныя жа кліпы на песні Come to Daddy(1997) і Windowlicker (1999), знятыя Крысам Каннінгэмам, прыцягнулі да музыкі шырокую міжнародную ўвагу. Пасля выпуску Drukqs у 2001, Джэймс cтраціў некалькі год на музыкальныя рэлізы на ягоным уласным лэйбле Rephlex label, уключая серыю з 11 міні-альбомаў Analord і пару рэлізаў 2007 году пад займеннем the Tuss. У 2014 годзе ён зрабіў даступным раней невыпушчаны лонг-плэй 1994 году Caustic Window пад аналагічным псеўданімам. Болей чым праз год ён вярнуўся з альбомам Syro, атрымаўшым Грэммі ў катэгорыі "лепшы электронны/танцавальны альбом". З таго часу ён выпусціў некалькі EP, трапіўшых у чарты, уключая Cheetah (2017), і Collapse (2018). == Раннія гады == Джэймс нарадзіўся 18 жніўня 1971, у ірландскім Лімерыку ад валійскіх бацькоў. Ён казаў, што мае няжывога ад роду брата Рычарда, ад якога ён і атрымаў у спадчыну сваё імя.У інтэрв'ю Alternative Press 1997 году ён заявіў што гэтая смерць адбылася падчас перасоўвання ягонай сям'і ў Канаду ў 1968 для шахцёрскай працы; гэта падзея заахвоціла ягоную маці перавыкарыстаць імя, бо "яна не жадала мірыцца з смерцю дзіця". Джэймс узрос у Корнуэлле, дзе ён жыў у Ланнэре, падчас вучобы ў школе Рэдрут у Рэдруце. Джэймс заяўляў, што яму падабалася расці тутака, "адрэзаным ад горалу і астатняга свету". Ён зацікавіўся ствараннем гукаў да напісання музыкі, граў з струнамі ўнутры сямейнага піяніна і разабраным магнітафонным абсталяваннем. Па славах Джэймса, у ўзросце 11 год ён змог выцягнуць гук з хатняга камп'ютару Sinclair ZX81, у якога фізічна не было гукавай карткі: "Я пагуляў з машынным кодам і знайшоў некалькі кадоў, якія дазвалялі прымаць ТВ-сігналы, якія і ўтваралі гэты жудасны шум, калі вы павышалі громкасць". Таксама ён казаў, што купіў свой першы сінтэзатар у ўзросце 12 год і пасля з'явы зацікаўленнасці ў электроніке змог мадыфіцыраваць аналагавыя сінтэзатары "і іншае барахло" для стварэння шуму. Джэймс пачаў ствараць музыку ў 14, такім чынам часткова хаваясь ад "страшэнна жудасных" альбомаў Jesus and Mary Chain, якія слухала ягоная сястра. У Корнуолле было ўсяго некалькі музыкальных крам, але гэта кампенсавалася начным жыццём з папулярным тамака кіслотным хаусам. Джэймс сцвярджаў, што пісаў музыку з падабенствамі да кіслотнага хауса і тэхна гадамі да таго як услыхаць гэтыя жанры, што ўпасьледстве прывяло да таго, што ён выкупаў абсалютна ўсе запісы такой стылістыкі, якія мог знайсці. У пазнейшым падлёткавым узросце Джэймс пачаў дзіджэіць у клубах і на рэйвах, уключая трэкі ўласнай вытворчасці на сваіх сэтах. Ён вучыўся ў Корнульскім каледжы з 1988 да 1990 і скончыў яго з нацыянальным дыпломам інжынера. З слоў аднаго з рэктараў, ён часта апранаў навушнікі падчас практычных заняткаў; у яго была "свайго роду містыка... Я думаю, што некаторыя студэнты млелі перад ім". == Кар'ера == === 1988-1991: Бясплатныя корнуэлльскія вечарынкі, Rephlex Records і першыя рэлізы === У позніх 80-х, Джэймс быў уцягнуты ў кам'юніці корнуэльскіх свабодных вечарынак, устройвая рэйвы на "сакрэтных бухтах уздоўж узбярэжжа і за пясчанымі выдмамі". Упершыню ён дзіджэіў на свяце 1988 году ў амбары. Таксама вядома, што вечарынкі ўстройваліся ў кар'еры Гвеннап. Яны ў асноўным прыцягвалі лакальную моладзь і вандроўнікаў, з уваходнымі ахвяраваннямі, прымаемымі ў канабісе. Цесна звязанае кам'юніці таксама ўстройвало вечары ў маленькіх клюбах у гарадах па ўсяму вокругу, уключая Сэнт-Айвс, Порттован ды Сэнт-Остэл. Джэймс пазней назаве гэтую сцэну "лепшай з тых, у якіх ён удзельнічаў". Ён атрымаў пастаянны дзіджэйскі пульт у 1989, грая па чаргуючыхся тыднях у начным клюбе Боўгі ў Крантоке. Тутака ён сустрэў Тома Мідльтона і Грант Уілсан-Кларыдж. Знаходзячыся пад уплывам музыкі Джэймса, Мідльтон прайграў касету, дадзеную яму Джэймсам, арганізатару бясплатных вечарынак у Эксетары, які ў канцы канцоў упэўніў Джэймса выпусціць запіс на на ягоным новым гуказапісваючым лэйблы Mighty Force Records. Спачатку ён працівіўся, аднак пасля ЛСД-трыпу за кулісамі дзіджэйскага канцэрту, Дарбі ды Мідльтон угаварылі яго выпусціць касету. Пазней Дарбі заяўляў "Я думаю, што без гэтага начнога трыпу аніякага Aphex Twin'у б не існавала". Джэймс казаў аналагічна "...яны прымусілі мяне падпісаць кантракт тады, калі я быў пад кайфам. Я трыппіў, а яны махалі гэтымі грошамі і ручкай каля мяне. Гэта крыху клішыравана, аднак іменна такім чынам яны атрымалі мой подпіс на кантракце". Таксама натхнёны музыкай Джэймса, Уілсан-Клэрыдж прапанаваў выкарыстаць крыху грошаў, якія ён застаўляў для стварэння лэйбла, для выпуску альбому. Ён і Джэймс заснавалі Rephlex Records у 1991 годзе.{{зноскі}} {{ВС}} lpmcimmlwzely8jo8qipcjkq3dauh8d 4162059 4161889 2022-07-19T21:34:34Z Zsych 120595 wikitext text/x-wiki {{Музыкант}} {{DEFAULTSORT:Aphex_Twin}} '''Рычард Дэвід Джэймс''' (нарадзіўся 18 жніўня 1971 году) больш вядомы як Aphex Twin, і значна меней як AFX ― гэта брытанскі музыка, кампазітар і дзіджэй ірландскага паходжання. Ён знакаміты сваімі сваеасаблівымі працамі ў такіх электронных стылях, як джангл, тэхна і эмбіент. Музыкальныя журналісты такіх выданняў, як Mixmag, The New York Times, NME, Fact, Clash і The Guardian называлі Джэймса адным з найболей уплывовых і важкіх артыстаў сучаснай электроннай музыкі. Вырослы ў Корнуолле, Джэймс пачаў дзіджэіць на бясплатных вечарынах і клубах свайго рэгіёну ў ранніх 80-х, а пазней - на пляцоўках па ўсёй Вэст-Кантры. Яго дэбютны EP, Analogue Bubblebath, быў выпушчаны ў 1991 годзе на лэйбле Mighty Force Records. Дадзены рэліз прынёс аўтару прызнанне і культ паслядоўнікаў; ён пачаў выступаць у тэхна-клюбах і рэйвах па ўсёй Велікабрытаніі і кантынентальнай Еўропе. У тым жа годзе Джэймс стаў сузаснавальнікам лэйбла Rephlex Records. Ягоны дэбютны альбом Selected Ambient Works 85–92 1992 году, які выйшаў на бельгійскім лэйбле Apollo, атрымаў значна шырэйшае прызнанне ад крытыкаў. У гэтым годзе ён таксама з'явіўмся на ўплывовай кампіяцыі Warp Records Artifical Intelligence. У наступным годзе ён падпісаўся на Warp і ў далейшым выпусціў такія трапіўшыя ў чарты альбомы, як ...I Care Because You Do (1995) і Richard D. James Album (1996), а таксама і такія сінглы з топ-40, як On (1993), Come to Daddy (1997), і Windowlicker (1999). Музыкальныя жа кліпы на песні Come to Daddy(1997) і Windowlicker (1999), знятыя Крысам Каннінгэмам, прыцягнулі да музыкі шырокую міжнародную ўвагу. Пасля выпуску Drukqs у 2001, Джэймс cтраціў некалькі год на музыкальныя рэлізы на ягоным уласным лэйбле Rephlex label, уключая серыю з 11 міні-альбомаў Analord і пару рэлізаў 2007 году пад займеннем the Tuss. У 2014 годзе ён зрабіў даступным раней невыпушчаны лонг-плэй 1994 году Caustic Window пад аналагічным псеўданімам. Болей чым праз год ён вярнуўся з альбомам Syro, атрымаўшым Грэммі ў катэгорыі "лепшы электронны/танцавальны альбом". З таго часу ён выпусціў некалькі EP, трапіўшых у чарты, уключая Cheetah (2017), і Collapse (2018). == Раннія гады == Джэймс нарадзіўся 18 жніўня 1971, у ірландскім Лімерыку ад валійскіх бацькоў. Ён казаў, што мае няжывога ад роду брата Рычарда, ад якога ён і атрымаў у спадчыну сваё імя.У інтэрв'ю Alternative Press 1997 году ён заявіў што гэтая смерць адбылася падчас перасоўвання ягонай сям'і ў Канаду ў 1968 для шахцёрскай працы; гэта падзея заахвоціла ягоную маці перавыкарыстаць імя, бо "яна не жадала мірыцца з смерцю дзіця". Джэймс узрос у Корнуэлле, дзе ён жыў у Ланнэре, падчас вучобы ў школе Рэдрут у Рэдруце. Джэймс заяўляў, што яму падабалася расці тутака, "адрэзаным ад горалу і астатняга свету". Ён зацікавіўся ствараннем гукаў да напісання музыкі, граў з струнамі ўнутры сямейнага піяніна і разабраным магнітафонным абсталяваннем. Па славах Джэймса, у ўзросце 11 год ён змог выцягнуць гук з хатняга камп'ютару Sinclair ZX81, у якога фізічна не было гукавай карткі: "Я пагуляў з машынным кодам і знайшоў некалькі кадоў, якія дазвалялі прымаць ТВ-сігналы, якія і ўтваралі гэты жудасны шум, калі вы павышалі громкасць". Таксама ён казаў, што купіў свой першы сінтэзатар у ўзросце 12 год і пасля з'явы зацікаўленнасці ў электроніке змог мадыфіцыраваць аналагавыя сінтэзатары "і іншае барахло" для стварэння шуму. Джэймс пачаў ствараць музыку ў 14, такім чынам часткова хаваясь ад "страшэнна жудасных" альбомаў Jesus and Mary Chain, якія слухала ягоная сястра. У Корнуолле было ўсяго некалькі музыкальных крам, але гэта кампенсавалася начным жыццём з папулярным тамака кіслотным хаусам. Джэймс сцвярджаў, што пісаў музыку з падабенствамі да кіслотнага хауса і тэхна гадамі да таго як услыхаць гэтыя жанры, што ўпасьледстве прывяло да таго, што ён выкупаў абсалютна ўсе запісы такой стылістыкі, якія мог знайсці. У пазнейшым падлёткавым узросце Джэймс пачаў дзіджэіць у клубах і на рэйвах, уключая трэкі ўласнай вытворчасці на сваіх сэтах. Ён вучыўся ў Корнульскім каледжы з 1988 да 1990 і скончыў яго з нацыянальным дыпломам інжынера. З слоў аднаго з рэктараў, ён часта апранаў навушнікі падчас практычных заняткаў; у яго была "свайго роду містыка... Я думаю, што некаторыя студэнты млелі перад ім". == Кар'ера == === 1988-1991: Бясплатныя корнуэлльскія вечарынкі, Rephlex Records і першыя рэлізы === У позніх 80-х, Джэймс быў уцягнуты ў кам'юніці корнуэльскіх свабодных вечарынак, устройвая рэйвы на "сакрэтных бухтах уздоўж узбярэжжа і за пясчанымі выдмамі". Упершыню ён дзіджэіў на свяце 1988 году ў амбары. Таксама вядома, што вечарынкі ўстройваліся ў кар'еры Гвеннап. Яны ў асноўным прыцягвалі лакальную моладзь і вандроўнікаў, з уваходнымі ахвяраваннямі, прымаемымі ў канабісе. Цесна звязанае кам'юніці таксама ўстройвало вечары ў маленькіх клюбах у гарадах па ўсяму вокругу, уключая Сэнт-Айвс, Порттован ды Сэнт-Остэл. Джэймс пазней назаве гэтую сцэну "лепшай з тых, у якіх ён удзельнічаў". Ён атрымаў пастаянны дзіджэйскі пульт у 1989, грая па чаргуючыхся тыднях у начным клюбе Боўгі ў Крантоке. Тутака ён сустрэў Тома Мідльтона і Грант Уілсан-Кларыдж. Знаходзячыся пад уплывам музыкі Джэймса, Мідльтон прайграў касету, дадзеную яму Джэймсам, арганізатару бясплатных вечарынак у Эксетары, які ў канцы канцоў упэўніў Джэймса выпусціць запіс на на ягоным новым гуказапісваючым лэйблы Mighty Force Records. Спачатку ён працівіўся, аднак пасля ЛСД-трыпу за кулісамі дзіджэйскага канцэрту, Дарбі ды Мідльтон угаварылі яго выпусціць касету. Пазней Дарбі заяўляў "Я думаю, што без гэтага начнога трыпу аніякага Aphex Twin'у б не існавала". Джэймс казаў аналагічна "...яны прымусілі мяне падпісаць кантракт тады, калі я быў пад кайфам. Я трыппіў, а яны махалі гэтымі грошамі і ручкай каля мяне. Гэта крыху клішыравана, аднак іменна такім чынам яны атрымалі мой подпіс на кантракце". Таксама натхнёны музыкай Джэймса, Уілсан-Клэрыдж прапанаваў выкарыстаць крыху грошаў, якія ён застаўляў для стварэння лэйбла, для выпуску альбому. Ён і Джэймс заснавалі Rephlex Records у 1991 годзе. Першым рэлізам Джэймса стаў міні-альбом на 12 абаротаў Analogue Bubblebath, рэлізнуты на Mighty Force ў верасні 1991 году. Дадзены альбом трапіў у плэйліст Kiss FM, уплывовай лонданскай радыё-станцыі, прыдавая яму шырокую вядомасць на танцавальнай музычнай сцэне. У 2015 The Guardian назваў рэліз адным з ключавых момантаў у гісторыі танцавальнай музыкі. Дадзеная касета прыцягнула ўвагу Ренаата Вандепапельера, кіраўніка R&S Records, аднаго з лідыруючых рэйв-лэйблаў Еўропы таго часу. Джэймс наведаў яго ў Бельгіі, прыняся з сабою каробку поўную касет з ягонай музыкай. З гэтых запісаў яны выбралі трэкі яшчэ на два альбомы, уключая першы альбом Джэймса Selected Ambient Works 85-92. У 1992, па меры таго, як распаўсюджвалася інфармацыя аб ягоных EP, Джэймс пачынае выступаць на лонданскіх тэхна-мерапрыемствах, такіх як фарміруючы клюб Knowledge, які прахадзіў у SW1 у лонданскай Вікторыі і ўплывовы начны клюб Lost. У 1991 і 1992, Джэй выпусіў тры EP Analogue Bubblebath, два міні-альбомы як Caustic Window, EP Red, як удзельнік калектыву Universal Indicator,разам з міні-альбомамі Digeridoo і Xylem Tube на лэйбле R&S. Хоць ён і пераехаў у Лондан для навучання электроніке ў Кігстанскім палітэхнічным універсітэце, ён прызнаваўся Дэвіду Тупу, што ягоная вучоба выслізгвалася ад яго па меры працягу займання электроннай музыкай.{{зноскі}} {{ВС}} rei2ep90z7ousvvhkk110il8a6l8qf4 0 713205 4161865 4161477 2022-07-19T13:30:26Z DBatura 73587 /* Рэакцыя */ wikitext text/x-wiki {{Бягучыя падзеі}} {{Авіякатастрофа | Назва = Катастрофа Ан-12 пад Кавалай | Выява =UR-CIC Antonov An-12BP of Meridian Aviation Enterprise at Birmingham-BHX, 20220409.jpg | Назва выявы =Пацярпелы самалёт за тры месяцы да катастрофы. | Дата = [[16 ліпеня]] [[2022]] | Час =23:00 | Характар =пажар рухавіка | Прычына =<small>усталёўваецца</small> | Месца ={{Сцяг|Грэцыя}} ля падножжа гары Пангей, у 16 км ад [[Кавала|Кавалы]] | Каардынаты = | Загінулыя =8 <small>(усе)</small> | Параненыя = | Выява паветранага судна = | Назва выявы паветранага судна = | Мадэль = [[Ан-12|Ан-12БК]] | Імя самалёта = | Авіякампанія ={{Сцяг|Украіна}} [[Meridian Air Cargo]] | Пункт вылету ={{Сцяг|Сербія}} [[Ніш]] | Прыпынкі ў дарозе ={{Сцяг|Іарданія}} [[Аман (горад)|Аман]]<br>{{Сцяг|Саудаўская Аравія}} [[Эр-Рыяд]]<br>{{Сцяг|Індыя}} [[Ахмедабад]] | Пункт прызначэння ={{Сцяг|Бангладэш}} [[Дака]] | Рэйс =MEM3032 | Бартавы нумар =UR-CIC | Дата выпуску =[[29 студзеня]] [[1971]] <small>(першы палёт)</small> | Пасажыры = | Экіпаж = 8 | Выжыла =0 }} '''Катастрофа Ан-12 пад Кавалай''' — [[авіяцыйная катастрофа]], якая адбылася [[16 ліпеня]] [[2022]] года. Транспартны самалёт [[Ан-12|Ан-12БК]] украінскай авіякампаніі [[Meridian Air Cargo]], які выконваў грузавы рэйс MEM3032 па маршруце [[Ніш]]—[[Аман (горад)|Аман]]—[[Эр-Рыяд]]—[[Ахмедабад]]—[[Дака]], падчас выканання заходу на вымушаную пасадку пасля ўзгарання аднаго з рухавікоў праз некалькі гадзін пасля ўзлёту разбіўся ля падножжа гары Пангей. Загінулі ўсе 8 членаў экіпажа. ==Самалёт== Ан-12БК (завадскі нумар 01347701, серыйны 77-01) быў выпушчаны Ташкенцкім авіяцыйным заводам №84 у студзені 1971 года (першы палёт ажыццявіў 29 студзеня). З кастрычніка 1990 года ў розны час эксплуатаваўся авіякампаніямі «[[Балкан (авіякампанія)|Балкан]]», «[[Уральскія авіялініі]]», [[Vega Air]], [[Scorpion Air]], [[Jupiter Jet]], «[[Гродна (авіякампанія)|Гродна]]». З 2022 года эксплуатаваўся ўкраінскай авіякампаніяй [[Meridiana Air Cargo]], у якой насіў бартавы нумар UR-CIC. На момант катастрофы знаходзіўся ў эксплуатацыі ўжо 51 год і 5 месяцаў, здзейсніў 13 274 цыклы «ўзлёт-пасадка» і налятаў 40 269 гадзін<ref>{{Cite web|url=https://russianplanes.net/reginfo/19464|title=Карточка самолёта: Антонов · Ан-12БК · UR-CIC (зав.н. 01347701) ✈ russianplanes.net ✈ наша авиация|website=russianplanes.net|access-date=2022-07-17}}</ref>. ==Экіпаж== На борце знаходзіліся 8 членаў экіпажа, усе — грамадзяне [[Украіна|Украіны]]<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru|url=https://meduza.io/news/2022/07/17/v-gretsii-razbilsya-ukrainskiy-gruzovoy-samolet-an-12-na-ego-bortu-nahodilis-12-tonn-opasnyh-materialov|title=В Греции разбился украинский грузовой самолет Ан-12. На его борту находились 12 тонн «опасных материалов»|website=Meduza|access-date=2022-07-17}}</ref>. ==Катастрофа== Паводле дадзеных міністра абароны Сербіі Небойшы Стэфановіча, Ан-12БК праводзіў камерцыйны транспартны рэйс MEM3032 па перавозцы сербскай ваеннай абароннай тэхнікі вагой 11,5 тон у Даку ([[Бангладэш]])<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://24tv.ua/padinnya-ukrayinskogo-litaka-gretsiyi-pereviznik-pidtverdiv-zagibel_n2098293|title=Падіння українського літака в Греції: перевізник підтвердив загибель екіпажу|website=24 Канал|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/krushenie-an-12-gretsii-poyavilis-novye-podrobnosti-1658042604.html|title=Крушение Ан-12 в Греции: появились новые подробности|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref>. Пасля вылету з Ніша ([[Сербія]]), самалёт узяў курс на Аман. Рэйс 3032 павінен быў здзейсніць тэхнічныя пасадкі ў Амане ([[Іарданія]]), Эр-Рыядзе ([[Саудаўская Аравія]]) і Ахмедабадзе ([[Індыя]]), пасля чаго прызямліцца ў Даке. Над [[Эгейскае мора|Эгейскім морам]] адзін з рухавікоў самалёта загарэўся<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/gretsii-razbilsya-transportnyy-samolet-an-1658010271.html|title=В Греции разбился транспортный самолет Ан-12 украинской авиакомпании: что известно|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=gr|url=https://www.ertnews.gr/roi-idiseon/ptosi-aeroskafoys-antonov-dytika-tis-kavalas/|title=Συντριβή Antonov: Περίμετρος ασφαλείας για το «επικίνδυνο» φορτίο 12 τόνων – Επέμβαση με το πρώτο φως της ημέρας|website=ertnews|date=2022-07-16}}</ref>, пасля чаго самалёт падаў сігнал бедства, экіпаж спрабаваў правесці аварыйную пасадку ў [[Кавала|Кавале]], [[Грэцыя]], аднак затым знік з радараў і паваліўся на зямлю ў 16 кіламетрах на захад ад горада<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://focus.ua/uk/world/522430-krushenie-an-12-v-grecii-samolet-perevozil-serbskuyu-voennuyu-tehniku-v-bangladesh|title=Аварія Ан-12 у Греції: літак перевозив сербську військову техніку в Бангладеш|website=ФОКУС|date=2022-07-17|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/krushenie-an-12-gretsii-bortu-samoleta-mogli-1658040311.html|title=Крушение Ан-12 в Греции: на борту самолета могли находиться боеприпасы|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref>, у 40 км ад аэрадрома<ref name=":0" />. Незадоўга да крушэння відавочцы бачылі ў небе агністы шар<ref name=":0" /> Самалёт разбіўся паміж сёламі Антыфіліпі і Палеахоры ў Элефтераполісе. Для тушэння пажару спачатку было накіравана 15 пажарных на 7 машынах. У бліжэйшых населеных пунктах спынена электразабеспячэнне<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://24tv.ua/an-12-rozbivsya-gretsiyi-17-lipnya-2022-shho-vidomo-pro-katastrofu_n2098319|title=Катастрофа українського Ан-12 у Греції: все, що відомо про падіння літака|website=24 Канал|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=gr|url=https://www.ertnews.gr/frontpage/syntrivi-antonov-stin-kavala-epitopoy-empeirognomones-gia-tychon-epiptoseis-stin-periochi/|title=Συντριβή Antonov στην Καβάλα: Επιτόπου εμπειρογνώμονες για τυχόν επιπτώσεις στην περιοχή|website=ertnews|date=2022-07-17}}</ref>. Раніцай 17 ліпеня [[Міністэрства замежных спраў Украіны|МЗС Украіны]] пацвердзіла колькасць чалавек, якія знаходзіліся на борце рэйса 3032, а таксама наяўнасць «небяспечнага грузу» на борце<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.sud.ua/ru/news/abroad/244312-katastrofa-an-12-v-gretsii-ukraina-podtverdila-kolichestvo-chlenov-ekipazha|title=Катастрофа Ан-12 в Греции: Украина подтвердила количество членов экипажа|website=Судебно-юридическая газета|access-date=2022-07-17}}</ref>. == Рэакцыя== * Спікер МЗС Украіны [[Алег Ігаравіч Нікаленка|Алег Нікаленка]] адзначыў, што меркаванай прычынай катастрофы стала ўзгаранне аднаго з рухавікоў. Пасля катастрофы на базе ўкраінскага консульства ў [[Салонікі|Салоніках]] быў створаны аператыўны штаб. * [[18 ліпеня]] было абвешчана аб планах Грэцыі выступіць з [[дэмарш]]ам супраць сербскага боку з нагоды таго, што Белград не праінфармаваў краіну аб небяспечным грузе<ref>{{Cite web|title=Греція готує демарш Сербії через авіакатастрофу Ан-12|url=https://www.rbc.ua/ukr/news/gretsiya-gotovit-demarsh-serbii-aviakatastrofy-1658157179.html|website=РБК-Украина|accessdate=2022-07-18|language=ru}}</ref>. {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Катастрофы 2022 года]] [[Катэгорыя:Ліпень 2022 года]] [[Катэгорыя:Падзеі 16 ліпеня]] pnf26y41ux1yukguf1yyjpmgfpxivrn 4161916 4161865 2022-07-19T16:34:06Z JerzyKundrat 174 /* Катастрофа */ прызямліцца ў Даке немагчыма wikitext text/x-wiki {{Бягучыя падзеі}} {{Авіякатастрофа | Назва = Катастрофа Ан-12 пад Кавалай | Выява =UR-CIC Antonov An-12BP of Meridian Aviation Enterprise at Birmingham-BHX, 20220409.jpg | Назва выявы =Пацярпелы самалёт за тры месяцы да катастрофы. | Дата = [[16 ліпеня]] [[2022]] | Час =23:00 | Характар =пажар рухавіка | Прычына =<small>усталёўваецца</small> | Месца ={{Сцяг|Грэцыя}} ля падножжа гары Пангей, у 16 км ад [[Кавала|Кавалы]] | Каардынаты = | Загінулыя =8 <small>(усе)</small> | Параненыя = | Выява паветранага судна = | Назва выявы паветранага судна = | Мадэль = [[Ан-12|Ан-12БК]] | Імя самалёта = | Авіякампанія ={{Сцяг|Украіна}} [[Meridian Air Cargo]] | Пункт вылету ={{Сцяг|Сербія}} [[Ніш]] | Прыпынкі ў дарозе ={{Сцяг|Іарданія}} [[Аман (горад)|Аман]]<br>{{Сцяг|Саудаўская Аравія}} [[Эр-Рыяд]]<br>{{Сцяг|Індыя}} [[Ахмедабад]] | Пункт прызначэння ={{Сцяг|Бангладэш}} [[Дака]] | Рэйс =MEM3032 | Бартавы нумар =UR-CIC | Дата выпуску =[[29 студзеня]] [[1971]] <small>(першы палёт)</small> | Пасажыры = | Экіпаж = 8 | Выжыла =0 }} '''Катастрофа Ан-12 пад Кавалай''' — [[авіяцыйная катастрофа]], якая адбылася [[16 ліпеня]] [[2022]] года. Транспартны самалёт [[Ан-12|Ан-12БК]] украінскай авіякампаніі [[Meridian Air Cargo]], які выконваў грузавы рэйс MEM3032 па маршруце [[Ніш]]—[[Аман (горад)|Аман]]—[[Эр-Рыяд]]—[[Ахмедабад]]—[[Дака]], падчас выканання заходу на вымушаную пасадку пасля ўзгарання аднаго з рухавікоў праз некалькі гадзін пасля ўзлёту разбіўся ля падножжа гары Пангей. Загінулі ўсе 8 членаў экіпажа. ==Самалёт== Ан-12БК (завадскі нумар 01347701, серыйны 77-01) быў выпушчаны Ташкенцкім авіяцыйным заводам №84 у студзені 1971 года (першы палёт ажыццявіў 29 студзеня). З кастрычніка 1990 года ў розны час эксплуатаваўся авіякампаніямі «[[Балкан (авіякампанія)|Балкан]]», «[[Уральскія авіялініі]]», [[Vega Air]], [[Scorpion Air]], [[Jupiter Jet]], «[[Гродна (авіякампанія)|Гродна]]». З 2022 года эксплуатаваўся ўкраінскай авіякампаніяй [[Meridiana Air Cargo]], у якой насіў бартавы нумар UR-CIC. На момант катастрофы знаходзіўся ў эксплуатацыі ўжо 51 год і 5 месяцаў, здзейсніў 13 274 цыклы «ўзлёт-пасадка» і налятаў 40 269 гадзін<ref>{{Cite web|url=https://russianplanes.net/reginfo/19464|title=Карточка самолёта: Антонов · Ан-12БК · UR-CIC (зав.н. 01347701) ✈ russianplanes.net ✈ наша авиация|website=russianplanes.net|access-date=2022-07-17}}</ref>. ==Экіпаж== На борце знаходзіліся 8 членаў экіпажа, усе — грамадзяне [[Украіна|Украіны]]<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru|url=https://meduza.io/news/2022/07/17/v-gretsii-razbilsya-ukrainskiy-gruzovoy-samolet-an-12-na-ego-bortu-nahodilis-12-tonn-opasnyh-materialov|title=В Греции разбился украинский грузовой самолет Ан-12. На его борту находились 12 тонн «опасных материалов»|website=Meduza|access-date=2022-07-17}}</ref>. ==Катастрофа== Паводле дадзеных міністра абароны Сербіі Небойшы Стэфановіча, Ан-12БК праводзіў камерцыйны транспартны рэйс MEM3032 па перавозцы сербскай ваеннай абароннай тэхнікі вагой 11,5 тон у Даку ([[Бангладэш]])<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://24tv.ua/padinnya-ukrayinskogo-litaka-gretsiyi-pereviznik-pidtverdiv-zagibel_n2098293|title=Падіння українського літака в Греції: перевізник підтвердив загибель екіпажу|website=24 Канал|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/krushenie-an-12-gretsii-poyavilis-novye-podrobnosti-1658042604.html|title=Крушение Ан-12 в Греции: появились новые подробности|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref>. Пасля вылету з Ніша ([[Сербія]]), самалёт узяў курс на Аман. Рэйс 3032 павінен быў здзейсніць тэхнічныя пасадкі ў Амане ([[Іарданія]]), Эр-Рыядзе ([[Саудаўская Аравія]]) і Ахмедабадзе ([[Індыя]]), пасля чаго прызямліцца ў Дацы. Над [[Эгейскае мора|Эгейскім морам]] адзін з рухавікоў самалёта загарэўся<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/gretsii-razbilsya-transportnyy-samolet-an-1658010271.html|title=В Греции разбился транспортный самолет Ан-12 украинской авиакомпании: что известно|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=gr|url=https://www.ertnews.gr/roi-idiseon/ptosi-aeroskafoys-antonov-dytika-tis-kavalas/|title=Συντριβή Antonov: Περίμετρος ασφαλείας για το «επικίνδυνο» φορτίο 12 τόνων – Επέμβαση με το πρώτο φως της ημέρας|website=ertnews|date=2022-07-16}}</ref>, пасля чаго самалёт падаў сігнал бедства, экіпаж спрабаваў правесці аварыйную пасадку ў [[Кавала|Кавале]], [[Грэцыя]], аднак затым знік з радараў і паваліўся на зямлю ў 16 кіламетрах на захад ад горада<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://focus.ua/uk/world/522430-krushenie-an-12-v-grecii-samolet-perevozil-serbskuyu-voennuyu-tehniku-v-bangladesh|title=Аварія Ан-12 у Греції: літак перевозив сербську військову техніку в Бангладеш|website=ФОКУС|date=2022-07-17|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/krushenie-an-12-gretsii-bortu-samoleta-mogli-1658040311.html|title=Крушение Ан-12 в Греции: на борту самолета могли находиться боеприпасы|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref>, у 40 км ад аэрадрома<ref name=":0" />. Незадоўга да крушэння відавочцы бачылі ў небе агністы шар<ref name=":0" /> Самалёт разбіўся паміж сёламі Антыфіліпі і Палеахоры ў Элефтераполісе. Для тушэння пажару спачатку было накіравана 15 пажарных на 7 машынах. У бліжэйшых населеных пунктах спынена электразабеспячэнне<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://24tv.ua/an-12-rozbivsya-gretsiyi-17-lipnya-2022-shho-vidomo-pro-katastrofu_n2098319|title=Катастрофа українського Ан-12 у Греції: все, що відомо про падіння літака|website=24 Канал|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=gr|url=https://www.ertnews.gr/frontpage/syntrivi-antonov-stin-kavala-epitopoy-empeirognomones-gia-tychon-epiptoseis-stin-periochi/|title=Συντριβή Antonov στην Καβάλα: Επιτόπου εμπειρογνώμονες για τυχόν επιπτώσεις στην περιοχή|website=ertnews|date=2022-07-17}}</ref>. Раніцай 17 ліпеня [[Міністэрства замежных спраў Украіны|МЗС Украіны]] пацвердзіла колькасць чалавек, якія знаходзіліся на борце рэйса 3032, а таксама наяўнасць «небяспечнага грузу» на борце<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.sud.ua/ru/news/abroad/244312-katastrofa-an-12-v-gretsii-ukraina-podtverdila-kolichestvo-chlenov-ekipazha|title=Катастрофа Ан-12 в Греции: Украина подтвердила количество членов экипажа|website=Судебно-юридическая газета|access-date=2022-07-17}}</ref>. == Рэакцыя== * Спікер МЗС Украіны [[Алег Ігаравіч Нікаленка|Алег Нікаленка]] адзначыў, што меркаванай прычынай катастрофы стала ўзгаранне аднаго з рухавікоў. Пасля катастрофы на базе ўкраінскага консульства ў [[Салонікі|Салоніках]] быў створаны аператыўны штаб. * [[18 ліпеня]] было абвешчана аб планах Грэцыі выступіць з [[дэмарш]]ам супраць сербскага боку з нагоды таго, што Белград не праінфармаваў краіну аб небяспечным грузе<ref>{{Cite web|title=Греція готує демарш Сербії через авіакатастрофу Ан-12|url=https://www.rbc.ua/ukr/news/gretsiya-gotovit-demarsh-serbii-aviakatastrofy-1658157179.html|website=РБК-Украина|accessdate=2022-07-18|language=ru}}</ref>. {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Катастрофы 2022 года]] [[Катэгорыя:Ліпень 2022 года]] [[Катэгорыя:Падзеі 16 ліпеня]] 34xt6fhpyxbpiv5q7s588uw8r8mq3x8 4161935 4161916 2022-07-19T17:20:37Z JerzyKundrat 174 у [[Грэцыя|Грэцыі]] ёсць усё, нават невядомая гара wikitext text/x-wiki {{Бягучыя падзеі}} {{Авіякатастрофа | Назва = Катастрофа Ан-12 пад Кавалай | Выява =UR-CIC Antonov An-12BP of Meridian Aviation Enterprise at Birmingham-BHX, 20220409.jpg | Назва выявы =Пацярпелы самалёт за тры месяцы да катастрофы. | Дата = [[16 ліпеня]] [[2022]] | Час =23:00 | Характар =пажар рухавіка | Прычына =<small>усталёўваецца</small> | Месца ={{Сцяг|Грэцыя}} ля падножжа гары Пангей, у 16 км ад [[Кавала|Кавалы]] | Каардынаты = | Загінулыя =8 <small>(усе)</small> | Параненыя = | Выява паветранага судна = | Назва выявы паветранага судна = | Мадэль = [[Ан-12|Ан-12БК]] | Імя самалёта = | Авіякампанія ={{Сцяг|Украіна}} [[Meridian Air Cargo]] | Пункт вылету ={{Сцяг|Сербія}} [[Ніш]] | Прыпынкі ў дарозе ={{Сцяг|Іарданія}} [[Аман (горад)|Аман]]<br>{{Сцяг|Саудаўская Аравія}} [[Эр-Рыяд]]<br>{{Сцяг|Індыя}} [[Ахмедабад]] | Пункт прызначэння ={{Сцяг|Бангладэш}} [[Дака]] | Рэйс =MEM3032 | Бартавы нумар =UR-CIC | Дата выпуску =[[29 студзеня]] [[1971]] <small>(першы палёт)</small> | Пасажыры = | Экіпаж = 8 | Выжыла =0 }} '''Катастрофа Ан-12 пад Кавалай''' — [[авіяцыйная катастрофа]], якая адбылася [[16 ліпеня]] [[2022]] года. Транспартны самалёт [[Ан-12|Ан-12БК]] украінскай авіякампаніі [[Meridian Air Cargo]], які выконваў грузавы рэйс MEM3032 па маршруце [[Ніш]]—[[Аман (горад)|Аман]]—[[Эр-Рыяд]]—[[Ахмедабад]]—[[Дака]], падчас выканання заходу на вымушаную пасадку пасля ўзгарання аднаго з рухавікоў праз некалькі гадзін пасля ўзлёту разбіўся ля падножжа гары Пангей у [[Грэцыя|Грэцыі]]. Загінулі ўсе 8 членаў экіпажа. == Самалёт == Ан-12БК (завадскі нумар 01347701, серыйны 77-01) быў выпушчаны Ташкенцкім авіяцыйным заводам № 84 у студзені 1971 года (першы палёт ажыццявіў 29 студзеня). З кастрычніка 1990 года ў розны час эксплуатаваўся авіякампаніямі «[[Балкан (авіякампанія)|Балкан]]», «[[Уральскія авіялініі]]», [[Vega Air]], [[Scorpion Air]], [[Jupiter Jet]], «[[Гродна (авіякампанія)|Гродна]]». З 2022 года эксплуатаваўся ўкраінскай авіякампаніяй [[Meridiana Air Cargo]], у якой насіў бартавы нумар UR-CIC. На момант катастрофы знаходзіўся ў эксплуатацыі ўжо 51 год і 5 месяцаў, здзейсніў 13 274 цыклы «ўзлёт-пасадка» і налятаў 40 269 гадзін<ref>{{Cite web|url=https://russianplanes.net/reginfo/19464|title=Карточка самолёта: Антонов · Ан-12БК · UR-CIC (зав.н. 01347701) ✈ russianplanes.net ✈ наша авиация|website=russianplanes.net|access-date=2022-07-17}}</ref>. == Экіпаж == На борце знаходзіліся 8 членаў экіпажа, усе — грамадзяне [[Украіна|Украіны]]<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru|url=https://meduza.io/news/2022/07/17/v-gretsii-razbilsya-ukrainskiy-gruzovoy-samolet-an-12-na-ego-bortu-nahodilis-12-tonn-opasnyh-materialov|title=В Греции разбился украинский грузовой самолет Ан-12. На его борту находились 12 тонн «опасных материалов»|website=Meduza|access-date=2022-07-17}}</ref>. == Катастрофа == Паводле дадзеных міністра абароны Сербіі Небойшы Стэфановіча, Ан-12БК праводзіў камерцыйны транспартны рэйс MEM3032 па перавозцы сербскай ваеннай абароннай тэхнікі вагой 11,5 тон у Даку ([[Бангладэш]])<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://24tv.ua/padinnya-ukrayinskogo-litaka-gretsiyi-pereviznik-pidtverdiv-zagibel_n2098293|title=Падіння українського літака в Греції: перевізник підтвердив загибель екіпажу|website=24 Канал|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/krushenie-an-12-gretsii-poyavilis-novye-podrobnosti-1658042604.html|title=Крушение Ан-12 в Греции: появились новые подробности|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref>. Пасля вылету з Ніша ([[Сербія]]), самалёт узяў курс на Аман. Рэйс 3032 павінен быў здзейсніць тэхнічныя пасадкі ў Амане ([[Іарданія]]), Эр-Рыядзе ([[Саудаўская Аравія]]) і Ахмедабадзе ([[Індыя]]), пасля чаго прызямліцца ў Дацы. Над [[Эгейскае мора|Эгейскім морам]] адзін з рухавікоў самалёта загарэўся<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/gretsii-razbilsya-transportnyy-samolet-an-1658010271.html|title=В Греции разбился транспортный самолет Ан-12 украинской авиакомпании: что известно|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=gr|url=https://www.ertnews.gr/roi-idiseon/ptosi-aeroskafoys-antonov-dytika-tis-kavalas/|title=Συντριβή Antonov: Περίμετρος ασφαλείας για το «επικίνδυνο» φορτίο 12 τόνων – Επέμβαση με το πρώτο φως της ημέρας|website=ertnews|date=2022-07-16}}</ref>, пасля чаго самалёт падаў сігнал бедства, экіпаж спрабаваў правесці аварыйную пасадку ў [[Кавала|Кавале]], [[Грэцыя]], аднак затым знік з радараў і паваліўся на зямлю ў 16 кіламетрах на захад ад горада<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://focus.ua/uk/world/522430-krushenie-an-12-v-grecii-samolet-perevozil-serbskuyu-voennuyu-tehniku-v-bangladesh|title=Аварія Ан-12 у Греції: літак перевозив сербську військову техніку в Бангладеш|website=ФОКУС|date=2022-07-17|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/krushenie-an-12-gretsii-bortu-samoleta-mogli-1658040311.html|title=Крушение Ан-12 в Греции: на борту самолета могли находиться боеприпасы|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref>, у 40 км ад аэрадрома<ref name=":0" />. Незадоўга да крушэння відавочцы бачылі ў небе агністы шар<ref name=":0" /> Самалёт разбіўся паміж сёламі Антыфіліпі і Палеахоры ў Элефтераполісе. Для тушэння пажару спачатку было накіравана 15 пажарных на 7 машынах. У бліжэйшых населеных пунктах спынена электразабеспячэнне<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://24tv.ua/an-12-rozbivsya-gretsiyi-17-lipnya-2022-shho-vidomo-pro-katastrofu_n2098319|title=Катастрофа українського Ан-12 у Греції: все, що відомо про падіння літака|website=24 Канал|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=gr|url=https://www.ertnews.gr/frontpage/syntrivi-antonov-stin-kavala-epitopoy-empeirognomones-gia-tychon-epiptoseis-stin-periochi/|title=Συντριβή Antonov στην Καβάλα: Επιτόπου εμπειρογνώμονες για τυχόν επιπτώσεις στην περιοχή|website=ertnews|date=2022-07-17}}</ref>. Раніцай 17 ліпеня [[Міністэрства замежных спраў Украіны|МЗС Украіны]] пацвердзіла колькасць чалавек, якія знаходзіліся на борце рэйса 3032, а таксама наяўнасць «небяспечнага грузу» на борце<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.sud.ua/ru/news/abroad/244312-katastrofa-an-12-v-gretsii-ukraina-podtverdila-kolichestvo-chlenov-ekipazha|title=Катастрофа Ан-12 в Греции: Украина подтвердила количество членов экипажа|website=Судебно-юридическая газета|access-date=2022-07-17}}</ref>. == Рэакцыя == * Спікер МЗС Украіны [[Алег Ігаравіч Нікаленка|Алег Нікаленка]] адзначыў, што меркаванай прычынай катастрофы стала ўзгаранне аднаго з рухавікоў. Пасля катастрофы на базе ўкраінскага консульства ў [[Салонікі|Салоніках]] быў створаны аператыўны штаб. * [[18 ліпеня]] было абвешчана аб планах Грэцыі выступіць з [[дэмарш]]ам супраць сербскага боку з нагоды таго, што Белград не праінфармаваў краіну аб небяспечным грузе<ref>{{Cite web|title=Греція готує демарш Сербії через авіакатастрофу Ан-12|url=https://www.rbc.ua/ukr/news/gretsiya-gotovit-demarsh-serbii-aviakatastrofy-1658157179.html|website=РБК-Украина|accessdate=2022-07-18|language=ru}}</ref>. {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Катастрофы 2022 года]] [[Катэгорыя:Ліпень 2022 года]] [[Катэгорыя:Падзеі 16 ліпеня]] l4xkgz92v94uw0nx3kpietyr2160j1d 0 713207 4161920 4161640 2022-07-19T16:44:41Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Кракаўскае ваяводства}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Кракаўскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo krakowskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Cracoviensis}} |Герб = POL województwo krakowskie IRP COA.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Кракаў]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = XIV—[[1795]] |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = [[польская мова|польская]], [[лацінская мова|лацінская]] |Насельніцтва = 249 238 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = [[палякі]] |Канфесійны склад = [[Каталіцтва|каталікі]] |Плошча = 17 650 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Кракаўскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo krakowskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] па [[1795]] год у складзе [[Малапольская правінцыя|Малапольскай правінцыі]]. Сядзібай ваяводы быў горад [[Кракаў]], а земскія сеймікі праходзілі ў [[Прашавіцы|Прашавіцах]]. Ваяводства займала тэрыторыю {{num|17650}} км² і падялялася на 8 [[павет]]аў. == Гісторыя == Пасля [[Феадальная раздробненасць|феадальнай раздробленасці]] [[Польшча|Польскай дзяржавы]] у [[1138]] годзе сярод сыноў [[Баляслаў III Крывавусты|Баляслава III Крывавустага]] Кракаўскае княства было перададзена, незалежна ад [[Сілезія|Сілезіі]], старэйшаму з іх, [[Уладзіслаў II Выгнаннік|Уладзіславу II Выгнанніку]]. Яно мела межы вельмі падобныя, калі не такія ж, да межаў пазнейшага Кракаўскага ваяводства. Пасля [[1314]] года Кракаўская зямля была пераўтворана ў Кракаўскае ваяводства, якое без змен стала адміністрацыйнай часткай [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Праіснавала ваяводства да [[1795]] года, калі трапіла ў склад [[Габсбургская манархія|дзяржавы Габсбургаў]]. За стагоддзі яго межы мала змяніліся. Кракаўская зямля лічылася адной з найбагацейшых у [[Польшча|Польшчы]], бо мела саляныя руднікі, срэбраныя і свінцовыя руднікі, урадлівыя глебы. З поўдня Кракаўская зямля межавала са [[Спішскае староства|Спішскай зямлёй]]. Верагодна, гэтая зямля была ўключана ў склад Польшчы ў [[1001]] годзе [[Баляслаў I Храбры|Баляславам Храбрым]]. Частка гэтай зямлі была страчана ў [[1018]] годзе. У выніку націску [[Венгрыя|Венгрыі]] паўднёвая мяжа Польшчы паступова адсоўвалася на поўнач. Да [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] польска-венгерская мяжа ў [[Спіш]]ы праходзіла хутчэй за ўсё па даліне [[Гарнад]]а. Прыкладна ў сярэдзіне [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] Польшча страціла ваколіцы [[Стара-Любаўня|Старой Любоўні]]. У [[1412]] годзе [[Спішскае староства|Спішская зямля]] вярнулася Польшчы пад заклад, але не як адзіная зямля, а ў выглядзе некалькіх асобных ключоў, якія ахоплівалі 13 гарадоў. У [[1443]] годзе кракаўскі [[Епіскап|біскуп]] [[Збігнеў Алясніцкі]] купіў [[Сявежскае княства]] ў Вацлава I, князя [[Цешынскае герцагства|Цешынскага]]. З гэтага часу княствам кіравалі кракаўскія біскупы, фармальна гэтыя землі былі ўключаны ў склад Кракаўскага ваяводства ў [[1790]] годзе. У Кракаўскім ваяводстве дынамічна развівалася [[Чэнстахова]] разам з Яснагорскім кляштарам, які быў дынастычнай святыняй [[Дынастыя Ягелонаў|Ягелонаў]] і [[Дынастыя Ваза|Вазаў]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Кракаўскае ваяводства| ]] i4809tbxd1ivvta30ca7ywdoh4afei8 4162135 4161920 2022-07-20T06:33:34Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Кракаўскае ваяводства}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Кракаўскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo krakowskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Cracoviensis}} |Герб = POL województwo krakowskie IRP COA.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Кракаў]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = XIV стагоддзе |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = [[польская мова|польская]], [[лацінская мова|лацінская]] |Насельніцтва = 249 238 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = [[палякі]] |Канфесійны склад = [[Каталіцтва|каталікі]] |Плошча = 17 650 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Кракаўскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo krakowskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] па [[1795]] год у складзе [[Малапольская правінцыя|Малапольскай правінцыі]]. Сядзібай ваяводы быў горад [[Кракаў]], а земскія сеймікі праходзілі ў [[Прашавіцы|Прашавіцах]]. Ваяводства займала тэрыторыю {{num|17650}} км² і падялялася на 8 [[павет]]аў. == Гісторыя == Пасля [[Феадальная раздробненасць|феадальнай раздробленасці]] [[Польшча|Польскай дзяржавы]] у [[1138]] годзе сярод сыноў [[Баляслаў III Крывавусты|Баляслава III Крывавустага]] Кракаўскае княства было перададзена, незалежна ад [[Сілезія|Сілезіі]], старэйшаму з іх, [[Уладзіслаў II Выгнаннік|Уладзіславу II Выгнанніку]]. Яно мела межы вельмі падобныя, калі не такія ж, да межаў пазнейшага Кракаўскага ваяводства. Пасля [[1314]] года Кракаўская зямля была пераўтворана ў Кракаўскае ваяводства, якое без змен стала адміністрацыйнай часткай [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Праіснавала ваяводства да [[1795]] года, калі трапіла ў склад [[Габсбургская манархія|дзяржавы Габсбургаў]]. За стагоддзі яго межы мала змяніліся. Кракаўская зямля лічылася адной з найбагацейшых у [[Польшча|Польшчы]], бо мела саляныя руднікі, срэбраныя і свінцовыя руднікі, урадлівыя глебы. З поўдня Кракаўская зямля межавала са [[Спішскае староства|Спішскай зямлёй]]. Верагодна, гэтая зямля была ўключана ў склад Польшчы ў [[1001]] годзе [[Баляслаў I Храбры|Баляславам Храбрым]]. Частка гэтай зямлі была страчана ў [[1018]] годзе. У выніку націску [[Венгрыя|Венгрыі]] паўднёвая мяжа Польшчы паступова адсоўвалася на поўнач. Да [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] польска-венгерская мяжа ў [[Спіш]]ы праходзіла хутчэй за ўсё па даліне [[Гарнад]]а. Прыкладна ў сярэдзіне [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] Польшча страціла ваколіцы [[Стара-Любаўня|Старой Любоўні]]. У [[1412]] годзе [[Спішскае староства|Спішская зямля]] вярнулася Польшчы пад заклад, але не як адзіная зямля, а ў выглядзе некалькіх асобных ключоў, якія ахоплівалі 13 гарадоў. У [[1443]] годзе кракаўскі [[Епіскап|біскуп]] [[Збігнеў Алясніцкі]] купіў [[Сявежскае княства]] ў Вацлава I, князя [[Цешынскае герцагства|Цешынскага]]. З гэтага часу княствам кіравалі кракаўскія біскупы, фармальна гэтыя землі былі ўключаны ў склад Кракаўскага ваяводства ў [[1790]] годзе. У Кракаўскім ваяводстве дынамічна развівалася [[Чэнстахова]] разам з Яснагорскім кляштарам, які быў дынастычнай святыняй [[Дынастыя Ягелонаў|Ягелонаў]] і [[Дынастыя Ваза|Вазаў]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Кракаўскае ваяводства| ]] mvwoiqtlf46cqpwr7toa0slk93v5fnu 4162141 4162135 2022-07-20T06:38:21Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Кракаўскае ваяводства}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Кракаўскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo krakowskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Cracoviensis}} |Герб = POL województwo krakowskie IRP COA.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Кракаў]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = XIV стагоддзе |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = [[польская мова|польская]], [[лацінская мова|лацінская]] |Насельніцтва = 249 238 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = [[палякі]] |Канфесійны склад = [[Каталіцтва|каталікі]] |Плошча = 17 650 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Кракаўскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo krakowskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] па [[1795]] год у складзе [[Малапольская правінцыя|Малапольскай правінцыі]]. Сядзібай ваяводы быў горад [[Кракаў]], а земскія сеймікі праходзілі ў [[Прашавіцы|Прашавіцах]]. Ваяводства займала тэрыторыю {{num|17650}} км² і падзялялася на 8 [[павет]]аў. == Гісторыя == Пасля [[Феадальная раздробненасць|феадальнай раздробленасці]] [[Польшча|Польскай дзяржавы]] у [[1138]] годзе сярод сыноў [[Баляслаў III Крывавусты|Баляслава III Крывавустага]] Кракаўскае княства было перададзена, незалежна ад [[Сілезія|Сілезіі]], старэйшаму з іх, [[Уладзіслаў II Выгнаннік|Уладзіславу II Выгнанніку]]. Яно мела межы вельмі падобныя, калі не такія ж, да межаў пазнейшага Кракаўскага ваяводства. Пасля [[1314]] года Кракаўская зямля была пераўтворана ў Кракаўскае ваяводства, якое без змен стала адміністрацыйнай часткай [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Праіснавала ваяводства да [[1795]] года, калі трапіла ў склад [[Габсбургская манархія|дзяржавы Габсбургаў]]. За стагоддзі яго межы мала змяніліся. Кракаўская зямля лічылася адной з найбагацейшых у [[Польшча|Польшчы]], бо мела саляныя руднікі, срэбраныя і свінцовыя руднікі, урадлівыя глебы. З поўдня Кракаўская зямля межавала са [[Спішскае староства|Спішскай зямлёй]]. Верагодна, гэтая зямля была ўключана ў склад Польшчы ў [[1001]] годзе [[Баляслаў I Храбры|Баляславам Храбрым]]. Частка гэтай зямлі была страчана ў [[1018]] годзе. У выніку націску [[Венгрыя|Венгрыі]] паўднёвая мяжа Польшчы паступова адсоўвалася на поўнач. Да [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] польска-венгерская мяжа ў [[Спіш]]ы праходзіла хутчэй за ўсё па даліне [[Гарнад]]а. Прыкладна ў сярэдзіне [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]] Польшча страціла ваколіцы [[Стара-Любаўня|Старой Любоўні]]. У [[1412]] годзе [[Спішскае староства|Спішская зямля]] вярнулася Польшчы пад заклад, але не як адзіная зямля, а ў выглядзе некалькіх асобных ключоў, якія ахоплівалі 13 гарадоў. У [[1443]] годзе кракаўскі [[Епіскап|біскуп]] [[Збігнеў Алясніцкі]] купіў [[Сявежскае княства]] ў Вацлава I, князя [[Цешынскае герцагства|Цешынскага]]. З гэтага часу княствам кіравалі кракаўскія біскупы, фармальна гэтыя землі былі ўключаны ў склад Кракаўскага ваяводства ў [[1790]] годзе. У Кракаўскім ваяводстве дынамічна развівалася [[Чэнстахова]] разам з Яснагорскім кляштарам, які быў дынастычнай святыняй [[Дынастыя Ягелонаў|Ягелонаў]] і [[Дынастыя Ваза|Вазаў]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Кракаўскае ваяводства| ]] 6g2hifwwgnitqj31pc1yodqchyzcsdv 0 713212 4162014 4161620 2022-07-19T20:00:25Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Архітэктар}} '''Давід Джошуа Азрыэлі''' ({{Lang-en|David Joshua Azrieli}}, {{Lang-he|דוד עזריאלי}}; [[10 мая]] [[1922]], [[Макаў Мазавецкі|Макаў]] — [[9 ліпеня]] [[2014]]) — канадскі і [[Ізраіль|ізраільскі]] [[архітэктар]], будаўнік, забудоўшчык і [[філантроп]]. == Біяграфія == Давід Азрылевіч нарадзіўся ў [[Польшча|Польшчы]], у [[Яўрэі|яўрэйскай]] сям’і. Падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] яго бацькі загінулі ў лагерах смерці, але яму ўдалося бегчы ў СССР. Ва [[Узбекістан]]е ён уступіў у [[Армія Андэрса|армію Андэрса]], служыў у [[Іран]]е, адкуль, прыкінуўшыся глуханямым [[Арабы|арабам]], перабраўся ў [[Ірак]], а затым, з дапамогай {{нп3|Мошэ Даян|Мошэ Даяна|ru|Даян, Моше}} і {{нп3|Энца Серэні|||Enzo Sereni}}, у 1942 годзе быў перапраўлены ў [[Брытанскі мандат у Палесціне|падмандатную Палесціну]] разам з грузам зброі<ref name="newsru090714">{{Cite web|url=http://newsru.co.il/israel/09jul2014/azrieli307.html|title=Скончался старейшина израильского бизнеса Давид Азриэли|archive-date=2014-07-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714144738/http://newsru.co.il/israel/09jul2014/azrieli307.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.globes.co.il/en/article-david-azrieli-dies-1000953052|title=Умер Давид Азриэли {{ref-en}}|archive-date=2014-07-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20140712134529/http://www.globes.co.il/en/article-david-azrieli-dies-1000953052|deadlink=no}}</ref><ref name="glb">{{Cite web|url=http://www.globes.co.il/news/article.aspx?did=1000953022|title=Бизнесмен Давид Азриэли скончался в возрасте 92 лет {{ref-he}}|archive-date=2014-07-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20140712010852/http://www.globes.co.il/news/article.aspx?did=1000953022|deadlink=no}}</ref>. Вывучаў архітэктуру ў [[Хайфа|Хайфскім]] {{нп3|Тэхніён|Тэхніёне|uk|Техніон}} ў 1943—1946 гадах. У гэтыя гады ён даведаўся, што пасля вайны з усёй яго сям’і ў жывых застаўся толькі яго брат. Ваяваў у [[Араба-ізраільская вайна (1947—1949)|араба-ізраільскай вайне ў 1948]] годзе, быў паранены ў баях за {{нп3|Латрун||ru|Латрун}} і {{нп3|Аперацыя «Нахшон»|прарыў блакады|ru|Операция «Нахшон»}} {{нп3|Бітва за Іерусалім|абложанага||Battle for Jerusalem}} [[Іерусалім]]а<ref name="arz">{{Cite web|url=http://www.haaretz.com/business/1.603922|title=Давид Азриэли, канадско-израильский пионер-создатель торговых центров, скончался в возрасте 92 лет {{ref-en}}|archive-date=2014-07-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20140712094901/http://www.haaretz.com/business/1.603922|deadlink=no}}</ref>. Іміграваў у [[Манрэаль]], [[Канада]], у 1954 годзе, і заснаваў там сваю будаўнічую фірму. Праектаваў спачатку невялікія жыллёвыя [[дуплекс]]ы, затым перайшоў да будаўніцтва шматпавярховых жылых дамоў, і канчаткова — [[Гандлёвы цэнтр|гандлёвых цэнтраў]]. Ва ўзросце 75 гадоў атрымаў дыплом [[архітэктар]]а ва ўніверсітэце Carleton. Праектаваў і будаваў гандлёвыя цэнтры, вышынныя офісы і жылыя будынкі ў [[Канада|Канадзе]], [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], і [[Ізраіль|Ізраілі]]. Філантрапічная дзейнасць Азрыэлі ажыццяўляецца з дапамогай «Фонду Азрыэлі», заснаванага ў [[1989]] годзе<ref name="arz"/>. Фонд падтрымлівае шырокі спектр ініцыятыў і праграм у галіне адукацыі, архітэктуры, мастацтва, даследавання [[Халакост]]у, навуковых і медыцынскіх даследаванняў. У рамках праграмы [[Яўрэйскі нацыянальны фонд|Яўрэйскага нацыянальнага фонду]] па азеляненні і развіцці [[Негеў|Негева]] ў лютым 2014 года адкрыўся парк Азрыэлі ў {{нп3|Сдэрот|Сдэроце|ru|Сдерот}}, які быў створаны дзякуючы ахвяраванням фонду. Давід Азрыэлі прысутнічаў на адкрыцці парку і выказаў упэўненасць у тым, што парк стане выдатным месцам адпачынку для жыхароў горада <ref>{{Cite web|author=|date=21.02.2014|url=http://www.strana.co.il/news/?ID=71304&cat=|title=Новый парк для жителей Сдерота|publisher=Портал strana.co.il|accessdate=12 июля 2014|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304205516/http://www.strana.co.il/news/?ID=71304&cat=|deadlink=no}}</ref>. == Гл. таксама == * {{нп3|Цэнтр Азрыэлі||ru|Центр Азриэли}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.forbes.com/profile/david-azrieli David Azrieli & family] * [https://web.archive.org/web/20140714203124/http://www.azrielifoundation.org/ Фонд Азріэлі, афіцыйны вэб-сайт] {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-07-19}} {{DEFAULTSORT:Азрыэлі Давід Джошуа}} [[Катэгорыя:Удзельнікі Араба-ізраільскай вайны 1947—1949 гадоў]] [[Катэгорыя:Яўрэйскія бежанцы]] [[Катэгорыя:Архітэктары Ізраіля]] [[Катэгорыя:Архітэктары Канады]] [[Катэгорыя:Мільярдэры]] d5tjes93yd90s3qt607nfrny71wfz7b 0 713218 4162013 4161519 2022-07-19T20:00:16Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Музыкант}} {{цёзкі2|Хаўзер}} '''Эміль (Эмануэль) Хаўзер''' ({{Lang-de|Emil Hauser}}; [[17 мая]] [[1893]], [[Будапешт]] — [[27 студзеня]] [[1978]], [[Ізраіль]]) — [[Венгрыя|венгерска]]-[[Злучаныя Штаты Амерыкі|амерыканскі]] [[Скрыпка|скрыпач]]. Нарадзіўся ў сям’і Ігнаца і Генрыэты Хаўзер. У [[1917]] годзе быў адным з заснавальнікаў {{нп3|Будапешцкі квартэт|Будапешцкага квартэта|ru|Будапештский квартет}}, у якім граў першую скрыпку да [[1932]] года. У [[1933]] годзе з’ехаў у [[Палесціна|Палесціну]], быў адным са стваральнікаў Палесцінскай кансерваторыі і тут таксама стварыў струнны квартэт. У канцы 1930-х гадоў перасяліўся ў [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], выкладаў у {{нп3|Бард-каледж|Бард-каледжы|ru|Бард-колледж}}. У канцы 1960-х гадах вярнуўся ў Ізраіль. Жонка — [[Ізраіль|ізраільскі]] педыятр і арганізатар аховы здароўя {{нп3|Алена Майсееўна Каган|||Helena Kagan}} (1889, [[Ташкент]] — 1978, Іерусалім), лаўрэат {{нп3|Прэмія Ізраіля|Прэміі Ізраіля|ru|Премия Израиля}} (1975); яе брат быў жанаты з дэпутаткай [[Кнэсет]]а {{нп3|Рахель Коэн-Каган|Рахіллю Якаўлеўнай Каган|uk|Рахель Коен-Каган}} (у дзявоцтве Любарскай). {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-07-19}} {{DEFAULTSORT:Хаўзер Эміль}} [[Катэгорыя:Музычныя педагогі ЗША]] [[Катэгорыя:Скрыпачы ЗША]] [[Катэгорыя:Скрыпачы Венгрыі]] [[Катэгорыя:Скрыпачы Ізраіля]] okevuj69h4v6tvij6ltq8u9et1zrlna 0 713238 4162032 4161658 2022-07-19T20:14:53Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki [[Выява:2009-03-30 Rix Dobbs planting 4th plant in a tube.jpg|thumb|Высадка [[Тамат звычайны|таматаў]] у гідрапонную ўстаноўку]] '''Гідрапоніка''' (ад {{lang-el|υδωρ}} «[[вада]]» і {{lang-el|πόνος}} «[[праца]]») — метад вырошчвання [[расліны|раслін]] без [[глеба|глебы]] пры перыядычным увільгатненні водным [[раствор]]ам пажыўных элементаў. == Гісторыя == Упершыню метад вырошчвання наземных [[расліны|раслін]] без [[глеба|глебы]] быў апісаны [[Фрэнсіс Бэкан|Фрэнсісам Бэканам]] ў выдадзеным пасля яго смерці сачыненні «Sylva Sylvarum» (або «Натуральная гісторыя», [[1627]] г.). У [[1860]] г. [[Германія|нямецкі]] батанік [[Юліус Сакс]] апублікаваў вынікі свайго даследавання паспяховага вырошчвання раслін у [[вада|водных]] растворах з неабходнымі пажыўнымі рэчывамі. У [[1929]] — [[1940]] гг. [[Каліфорнія|каліфарнійскі]] навуковец [[Вільям Фрэдэрык Герыкэ]] стварыў некалькі варыянтаў гідрапонных установак і склаў формулы раствораў для розных раслін. Першая гідрапонная ўстаноўка для вырошчвання [[Тамат звычайны|таматаў]] працавала на заднім двары яго дома. Менавіта ў яго працах упершыню з'явілася само слова '''гідрапоніка'''. З [[1938]] г. гідрапонныя ўстаноўкі ўжываюцца ў камерцыйнай вытворчасці [[гародніна|гародніны]]. == Літаратура == * {{кніга|аўтар = Аутко, А., Долбик, Н., Долбик М.|частка = |загаловак = Гидропонная технология в теплицах на основе полимерных материалов |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Минск|выдавецтва = А. Н. Вараксин|год = 2014|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 978-985-7092-21-5|тыраж = |ref = }} * {{кніга|аўтар = Болодон, Н. Б.|частка = |загаловак = Выращивание зеленых кормов гидропонным методом|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Минск|выдавецтва = Урожай|год = 1965|том = |старонкі = |старонак = |серыя = Химию-в сельскохозяйственное производство|isbn = |тыраж = |ref = }} * {{Крыніцы/БелЭн|5|Гідрапоніка||231}} * {{кніга|аўтар = Espiritu, K.|частка = |загаловак = Field Guide to Urban Gardening: How to Grow Plants, No Matter Where You Live|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Beverly, Massachusetts|выдавецтва = Cool Springs Press|год = 2019|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn =978-0760363966|тыраж = |ref = }} == Спасылкі == {{Commonscat|Hydroponics}} * [https://foodrevolution.org/blog/hydroponics/ Hydroponics: How It Works, Benefits and Downsides, & How to Get Started] * [https://gardenculturemagazine.com/a-brief-overview-of-the-history-of-hydroponics/ A Brief Overview of the History Of Hydroponics] * [https://www.nosoilsolutions.com/6-different-types-hydroponic-systems/ 7 Different Types Of Hydroponic Systems] * [https://extension.umn.edu/how/small-scale-hydroponics Small-scale hydroponics] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] th7jewdpawe9z291ljwr8gs9wdcppjz 4162209 4162032 2022-07-20T08:31:19Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Выява:2009-03-30 Rix Dobbs planting 4th plant in a tube.jpg|thumb|Высадка [[Тамат звычайны|таматаў]] у гідрапонную ўстаноўку]] '''Гідрапоніка''' (ад {{lang-el|υδωρ}} «[[вада]]» і {{lang-el|πόνος}} «[[праца]]») — метад вырошчвання [[расліны|раслін]] без [[глеба|глебы]] пры перыядычным увільгатненні водным [[раствор]]ам пажыўных элементаў. == Гісторыя == Упершыню метад вырошчвання наземных [[расліны|раслін]] без [[глеба|глебы]] быў апісаны [[Фрэнсіс Бэкан|Фрэнсісам Бэканам]] у выдадзеным пасля яго смерці сачыненні «Sylva Sylvarum» (або «Натуральная гісторыя», [[1627]] г.). У [[1860]] г. [[Германія|нямецкі]] батанік [[Юліус Сакс]] апублікаваў вынікі свайго даследавання паспяховага вырошчвання раслін у [[вада|водных]] растворах з неабходнымі пажыўнымі рэчывамі. У [[1929]]—[[1940]] гг. [[Каліфорнія|каліфарнійскі]] навуковец [[Уільям Фрэдэрык Герыке]] стварыў некалькі варыянтаў гідрапонных установак і склаў формулы раствораў для розных раслін. Першая гідрапонная ўстаноўка для вырошчвання [[Тамат звычайны|таматаў]] працавала на заднім двары яго дома. Менавіта ў яго працах упершыню з’явілася само слова '''гідрапоніка'''. З [[1938]] г. гідрапонныя ўстаноўкі ўжываюцца ў камерцыйнай вытворчасці [[гародніна|гародніны]]. == Літаратура == * {{кніга|аўтар = Аутко, А., Долбик, Н., Долбик М.|частка = |загаловак = Гидропонная технология в теплицах на основе полимерных материалов |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Минск|выдавецтва = А. Н. Вараксин|год = 2014|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn = 978-985-7092-21-5|тыраж = |ref = }} * {{кніга|аўтар = Болодон, Н. Б.|частка = |загаловак = Выращивание зеленых кормов гидропонным методом|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Минск|выдавецтва = Урожай|год = 1965|том = |старонкі = |старонак = |серыя = Химию-в сельскохозяйственное производство|isbn = |тыраж = |ref = }} * {{Крыніцы/БелЭн|5|Гідрапоніка||231}} * {{кніга|аўтар = Espiritu, K.|частка = |загаловак = Field Guide to Urban Gardening: How to Grow Plants, No Matter Where You Live|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Beverly, Massachusetts|выдавецтва = Cool Springs Press|год = 2019|том = |старонкі = |старонак = |серыя = |isbn =978-0760363966|тыраж = |ref = }} == Спасылкі == {{Commonscat|Hydroponics}} * [https://foodrevolution.org/blog/hydroponics/ Hydroponics: How It Works, Benefits and Downsides, & How to Get Started] * [https://gardenculturemagazine.com/a-brief-overview-of-the-history-of-hydroponics/ A Brief Overview of the History Of Hydroponics] * [https://www.nosoilsolutions.com/6-different-types-hydroponic-systems/ 7 Different Types Of Hydroponic Systems] * [https://extension.umn.edu/how/small-scale-hydroponics Small-scale hydroponics] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] ha7qhtt35290qx1qqmavrx99vambdo5 0 713239 4161903 4161778 2022-07-19T15:57:46Z JerzyKundrat 174 /* Рэферэндум */ wikitext text/x-wiki {{Міжнародныя адносіны|Назва=Уступленне Літвы ў Еўрапейскі Саюз|Выява=European Union-15 Lithuania Locator.svg|Краіна1=Еўрапейскі Саюз|Краіна2=Літва|Колер1=green|Колер2=orange}}[[Файл:Stamps_of_Lithuania,_2014-10.jpg|міні| Марка ў гонар далучэння Літвы.]] [[Файл:Treaty_of_Accession_the_Republic_of_Lithuania_to_the_European_Union.JPG|міні| Дагавор аб далучэнні Літоўскай Рэспублікі да Еўрасаюза.]] '''Уступленне Літвы ў Еўрапейскі Саюз''' ({{Lang-lt|Lietuvos įstojimas į Europos Sąjungą}}) — працэс далучэння [[Літва|Літвы]] да [[Еўрапейскі Саюз|Еўрасаюза]] 1 мая 2004 года. Еўрапейскі Саюз быў пашыраны да 25 дзяржаў, Літва далучылася да яго адначасова з 9 іншымі дзяржавамі — Кіпрам, Чэхіяй, Эстоніяй, Латвіяй, Мальтай, Польшчай, Славакіяй, Славеніяй і Венгрыяй. == Гісторыя == Літва падала афіцыйную заяўку на ўступленне ў Еўрасаюз 8 снежня 1995 года. Тым часам сяброўства ў ЕС выглядала перспектывай вельмі аддаленай будучыні. У 1997 годзе высветлілася, што Еўрасаюз пачынае працэс пашырэння на Усход, але ў спісе краін першай хвалі пашырэння Літва не згадвалася, замест яе ў спіс трапілі Эстонія, Чэхія, Польшча, Славенія і Венгрыя. Аднак узмоцненыя рэформы і рашучасць зрабіць усё неабходнае для набліжэння да крытэрыяў Еўрасаюза і дазволілі Літве «заскочыць» на падножку «еўрапейскага цягніка». Добрыя паказчыкі дэманстравала не толькі Літва, і ў 1999 годзе высветлілася, што да пяці раней заяўленых кандыдатаў у ЕС далучыліся яшчэ пяць краін. Афіцыйныя перамовы пра ўступленне ў Еўрасаюз Літва пачала 15 лютага 2000 года, яны паспяхова завяршыліся 13 снежня 2002 года. === Рэферэндум === Апошнім этапам на шляху Літвы ў ЕС быў усенародны рэферэндум, на якім жыхары краіны павінны былі выказаць сваё меркаванне пра будучае членства ў Еўрасаюзе. Адбыўся 10-11 мая 2003 года. Пэўныя асцярогі былі, некаторыя палітыкі спрабавалі разыграць карту еўраскептыцызму. Па выніках рэферэндуму 63 % выбаршчыкаў узялі ўдзел у галасаванні, 91 % выказаўся за сяброўства краіны ў ЕС. === Далучэнне === Літва афіцыйна ўступіла ў Еўрасаюз 1 мая 2004 г. За месяц да гэтага, 29 сакавіка, Літва таксама стала членам [[НАТА]], што было яшчэ адной важнай геапалітычнай перамогай у працэсе еўраатлантычнай інтэграцыі краіны. Такім чынам, ад моманту падачы афіцыйнай заяўкі да моманту ўступлення Літвы ў ЕС прайшло менш за дзесяць гадоў, хаця ў 1995 годзе наўрад ці хто мог паверыць, што інтэграцыя ў Еўрасаюз можа адбывацца такімі паскоранымі тэмпамі. == Гл. таксама == * [[Афінскі дагавор (2003)]] * [[Літва і еўра]] * [[Уступленне Украіны ў Еўрапейскі Саюз]] == Бібліяграфія == * {{Cite book|title=Lietuvos kelias į Europos Sąjungą|last=Maniokas|first=Klaudijus|last2=Vilpišauskas|first2=Ramūnas|last3=Žeruolis|first3=Darius|year=2004|publisher=Eugrimas|pages=519|language=lt|isbn=978-9-9555-0164-0}} * {{Cite book|title=The Road to the European Union|last=Rupnik|first=Jacques|last2=Zielonka|first2=Jan|year=2003|publisher=Manchester University Press|pages=293|language=en|isbn=978-0-7190-6561-3}} == Спасылкі == * [http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:L:2003:236:SOM:FR:HTML Афіцыйны часопіс ЕС : тэкст дагавора і іншыя акты, звязаныя з далучэннем] [[Катэгорыя:Літва і Еўрапейскі Саюз]] [[Катэгорыя:Гісторыя Літвы]] [[Катэгорыя:Знешняя палітыка Літвы]] [[Катэгорыя:2004 год у Літве]] [[Катэгорыя:Май 2004 года]] [[Катэгорыя:Гістарычныя пашырэнні Еўрасаюза|Л]] otqc596nbnvb1p50mcgvmm7nr06mq4z 4161904 4161903 2022-07-19T15:59:41Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Міжнародныя адносіны|Назва=Уступленне Літвы ў Еўрапейскі Саюз|Выява=European Union-15 Lithuania Locator.svg|Краіна1=Еўрапейскі Саюз|Краіна2=Літва|Колер1=green|Колер2=orange}}[[Файл:Stamps_of_Lithuania,_2014-10.jpg|міні| Марка ў гонар далучэння Літвы.]] [[Файл:Treaty_of_Accession_the_Republic_of_Lithuania_to_the_European_Union.JPG|міні| Дагавор аб далучэнні Літоўскай Рэспублікі да Еўрасаюза.]] '''Уступленне Літвы ў Еўрапейскі Саюз''' ({{Lang-lt|Lietuvos įstojimas į Europos Sąjungą}}) — працэс далучэння [[Літва|Літвы]] да [[Еўрапейскі Саюз|Еўрасаюза]] завяршыўся [[1 мая]] [[2004]] года. Еўрапейскі Саюз быў пашыраны да 25 дзяржаў, Літва далучылася да яго адначасова з 9 іншымі дзяржавамі — [[Кіпр]]ам, [[Чэхія]]й, [[Эстонія]]й, [[Латвія]]й, [[Мальта]]й, [[Польшча]]й, [[Славакія]]й, [[Славенія]]й і [[Венгрыя]]й. == Гісторыя == Літва падала афіцыйную заяўку на ўступленне ў Еўрасаюз 8 снежня 1995 года. Тым часам сяброўства ў ЕС выглядала перспектывай вельмі аддаленай будучыні. У 1997 годзе высветлілася, што Еўрасаюз пачынае працэс пашырэння на Усход, але ў спісе краін першай хвалі пашырэння Літва не згадвалася, замест яе ў спіс трапілі Эстонія, Чэхія, Польшча, Славенія і Венгрыя. Аднак узмоцненыя рэформы і рашучасць зрабіць усё неабходнае для набліжэння да крытэрыяў Еўрасаюза і дазволілі Літве «заскочыць» на падножку «еўрапейскага цягніка». Добрыя паказчыкі дэманстравала не толькі Літва, і ў 1999 годзе высветлілася, што да пяці раней заяўленых кандыдатаў у ЕС далучыліся яшчэ пяць краін. Афіцыйныя перамовы пра ўступленне ў Еўрасаюз Літва пачала 15 лютага 2000 года, яны паспяхова завяршыліся 13 снежня 2002 года. === Рэферэндум === Апошнім этапам на шляху Літвы ў ЕС быў усенародны рэферэндум, на якім жыхары краіны павінны былі выказаць сваё меркаванне пра будучае членства ў Еўрасаюзе. Адбыўся 10-11 мая 2003 года. Пэўныя асцярогі былі, некаторыя палітыкі спрабавалі разыграць карту еўраскептыцызму. Па выніках рэферэндуму 63 % выбаршчыкаў узялі ўдзел у галасаванні, 91 % выказаўся за сяброўства краіны ў ЕС. === Далучэнне === Літва афіцыйна ўступіла ў Еўрасаюз 1 мая 2004 г. За месяц да гэтага, 29 сакавіка, Літва таксама стала членам [[НАТА]], што было яшчэ адной важнай геапалітычнай перамогай у працэсе еўраатлантычнай інтэграцыі краіны. Такім чынам, ад моманту падачы афіцыйнай заяўкі да моманту ўступлення Літвы ў ЕС прайшло менш за дзесяць гадоў, хаця ў 1995 годзе наўрад ці хто мог паверыць, што інтэграцыя ў Еўрасаюз можа адбывацца такімі паскоранымі тэмпамі. == Гл. таксама == * [[Афінскі дагавор (2003)]] * [[Літва і еўра]] * [[Уступленне Украіны ў Еўрапейскі Саюз]] == Бібліяграфія == * {{Cite book|title=Lietuvos kelias į Europos Sąjungą|last=Maniokas|first=Klaudijus|last2=Vilpišauskas|first2=Ramūnas|last3=Žeruolis|first3=Darius|year=2004|publisher=Eugrimas|pages=519|language=lt|isbn=978-9-9555-0164-0}} * {{Cite book|title=The Road to the European Union|last=Rupnik|first=Jacques|last2=Zielonka|first2=Jan|year=2003|publisher=Manchester University Press|pages=293|language=en|isbn=978-0-7190-6561-3}} == Спасылкі == * [http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:L:2003:236:SOM:FR:HTML Афіцыйны часопіс ЕС : тэкст дагавора і іншыя акты, звязаныя з далучэннем] [[Катэгорыя:Літва і Еўрапейскі Саюз]] [[Катэгорыя:Гісторыя Літвы]] [[Катэгорыя:Знешняя палітыка Літвы]] [[Катэгорыя:2004 год у Літве]] [[Катэгорыя:Май 2004 года]] [[Катэгорыя:Гістарычныя пашырэнні Еўрасаюза|Л]] irzir4z6dtadmd9ka1fz923f7frao9r 4161949 4161904 2022-07-19T17:53:56Z JerzyKundrat 174 /* Гл. таксама */ штодачаго? wikitext text/x-wiki {{Міжнародныя адносіны|Назва=Уступленне Літвы ў Еўрапейскі Саюз|Выява=European Union-15 Lithuania Locator.svg|Краіна1=Еўрапейскі Саюз|Краіна2=Літва|Колер1=green|Колер2=orange}}[[Файл:Stamps_of_Lithuania,_2014-10.jpg|міні| Марка ў гонар далучэння Літвы.]] [[Файл:Treaty_of_Accession_the_Republic_of_Lithuania_to_the_European_Union.JPG|міні| Дагавор аб далучэнні Літоўскай Рэспублікі да Еўрасаюза.]] '''Уступленне Літвы ў Еўрапейскі Саюз''' ({{Lang-lt|Lietuvos įstojimas į Europos Sąjungą}}) — працэс далучэння [[Літва|Літвы]] да [[Еўрапейскі Саюз|Еўрасаюза]] завяршыўся [[1 мая]] [[2004]] года. Еўрапейскі Саюз быў пашыраны да 25 дзяржаў, Літва далучылася да яго адначасова з 9 іншымі дзяржавамі — [[Кіпр]]ам, [[Чэхія]]й, [[Эстонія]]й, [[Латвія]]й, [[Мальта]]й, [[Польшча]]й, [[Славакія]]й, [[Славенія]]й і [[Венгрыя]]й. == Гісторыя == Літва падала афіцыйную заяўку на ўступленне ў Еўрасаюз 8 снежня 1995 года. Тым часам сяброўства ў ЕС выглядала перспектывай вельмі аддаленай будучыні. У 1997 годзе высветлілася, што Еўрасаюз пачынае працэс пашырэння на Усход, але ў спісе краін першай хвалі пашырэння Літва не згадвалася, замест яе ў спіс трапілі Эстонія, Чэхія, Польшча, Славенія і Венгрыя. Аднак узмоцненыя рэформы і рашучасць зрабіць усё неабходнае для набліжэння да крытэрыяў Еўрасаюза і дазволілі Літве «заскочыць» на падножку «еўрапейскага цягніка». Добрыя паказчыкі дэманстравала не толькі Літва, і ў 1999 годзе высветлілася, што да пяці раней заяўленых кандыдатаў у ЕС далучыліся яшчэ пяць краін. Афіцыйныя перамовы пра ўступленне ў Еўрасаюз Літва пачала 15 лютага 2000 года, яны паспяхова завяршыліся 13 снежня 2002 года. === Рэферэндум === Апошнім этапам на шляху Літвы ў ЕС быў усенародны рэферэндум, на якім жыхары краіны павінны былі выказаць сваё меркаванне пра будучае членства ў Еўрасаюзе. Адбыўся 10-11 мая 2003 года. Пэўныя асцярогі былі, некаторыя палітыкі спрабавалі разыграць карту еўраскептыцызму. Па выніках рэферэндуму 63 % выбаршчыкаў узялі ўдзел у галасаванні, 91 % выказаўся за сяброўства краіны ў ЕС. === Далучэнне === Літва афіцыйна ўступіла ў Еўрасаюз 1 мая 2004 г. За месяц да гэтага, 29 сакавіка, Літва таксама стала членам [[НАТА]], што было яшчэ адной важнай геапалітычнай перамогай у працэсе еўраатлантычнай інтэграцыі краіны. Такім чынам, ад моманту падачы афіцыйнай заяўкі да моманту ўступлення Літвы ў ЕС прайшло менш за дзесяць гадоў, хаця ў 1995 годзе наўрад ці хто мог паверыць, што інтэграцыя ў Еўрасаюз можа адбывацца такімі паскоранымі тэмпамі. == Бібліяграфія == * {{Cite book|title=Lietuvos kelias į Europos Sąjungą|last=Maniokas|first=Klaudijus|last2=Vilpišauskas|first2=Ramūnas|last3=Žeruolis|first3=Darius|year=2004|publisher=Eugrimas|pages=519|language=lt|isbn=978-9-9555-0164-0}} * {{Cite book|title=The Road to the European Union|last=Rupnik|first=Jacques|last2=Zielonka|first2=Jan|year=2003|publisher=Manchester University Press|pages=293|language=en|isbn=978-0-7190-6561-3}} == Спасылкі == * [http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:L:2003:236:SOM:FR:HTML Афіцыйны часопіс ЕС : тэкст дагавора і іншыя акты, звязаныя з далучэннем] [[Катэгорыя:Літва і Еўрапейскі Саюз]] [[Катэгорыя:Гісторыя Літвы]] [[Катэгорыя:Знешняя палітыка Літвы]] [[Катэгорыя:2004 год у Літве]] [[Катэгорыя:Май 2004 года]] [[Катэгорыя:Гістарычныя пашырэнні Еўрасаюза|Л]] dezi7ibfg1hscfjgt46ljx3zqbryi80 4162012 4161949 2022-07-19T20:00:10Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Міжнародныя адносіны|Назва=Уступленне Літвы ў Еўрапейскі Саюз|Выява=European Union-15 Lithuania Locator.svg|Краіна1=Еўрапейскі Саюз|Краіна2=Літва|Колер1=green|Колер2=orange}}[[Файл:Stamps_of_Lithuania,_2014-10.jpg|міні| Марка ў гонар далучэння Літвы.]] [[Файл:Treaty_of_Accession_the_Republic_of_Lithuania_to_the_European_Union.JPG|міні| Дагавор аб далучэнні Літоўскай Рэспублікі да Еўрасаюза.]] '''Уступленне Літвы ў Еўрапейскі Саюз''' ({{Lang-lt|Lietuvos įstojimas į Europos Sąjungą}}) — працэс далучэння [[Літва|Літвы]] да [[Еўрапейскі Саюз|Еўрасаюза]] завяршыўся [[1 мая]] [[2004]] года. Еўрапейскі Саюз быў пашыраны да 25 дзяржаў, Літва далучылася да яго адначасова з 9 іншымі дзяржавамі — [[Кіпр]]ам, [[Чэхія]]й, [[Эстонія]]й, [[Латвія]]й, [[Мальта]]й, [[Польшча]]й, [[Славакія]]й, [[Славенія]]й і [[Венгрыя]]й. == Гісторыя == Літва падала афіцыйную заяўку на ўступленне ў Еўрасаюз 8 снежня 1995 года. Тым часам сяброўства ў ЕС выглядала перспектывай вельмі аддаленай будучыні. У 1997 годзе высветлілася, што Еўрасаюз пачынае працэс пашырэння на Усход, але ў спісе краін першай хвалі пашырэння Літва не згадвалася, замест яе ў спіс трапілі Эстонія, Чэхія, Польшча, Славенія і Венгрыя. Аднак узмоцненыя рэформы і рашучасць зрабіць усё неабходнае для набліжэння да крытэрыяў Еўрасаюза і дазволілі Літве «заскочыць» на падножку «еўрапейскага цягніка». Добрыя паказчыкі дэманстравала не толькі Літва, і ў 1999 годзе высветлілася, што да пяці раней заяўленых кандыдатаў у ЕС далучыліся яшчэ пяць краін. Афіцыйныя перамовы пра ўступленне ў Еўрасаюз Літва пачала 15 лютага 2000 года, яны паспяхова завяршыліся 13 снежня 2002 года. === Рэферэндум === Апошнім этапам на шляху Літвы ў ЕС быў усенародны рэферэндум, на якім жыхары краіны павінны былі выказаць сваё меркаванне пра будучае членства ў Еўрасаюзе. Адбыўся 10-11 мая 2003 года. Пэўныя асцярогі былі, некаторыя палітыкі спрабавалі разыграць карту еўраскептыцызму. Па выніках рэферэндуму 63 % выбаршчыкаў узялі ўдзел у галасаванні, 91 % выказаўся за сяброўства краіны ў ЕС. === Далучэнне === Літва афіцыйна ўступіла ў Еўрасаюз 1 мая 2004 г. За месяц да гэтага, 29 сакавіка, Літва таксама стала членам [[НАТА]], што было яшчэ адной важнай геапалітычнай перамогай у працэсе еўраатлантычнай інтэграцыі краіны. Такім чынам, ад моманту падачы афіцыйнай заяўкі да моманту ўступлення Літвы ў ЕС прайшло менш за дзесяць гадоў, хаця ў 1995 годзе наўрад ці хто мог паверыць, што інтэграцыя ў Еўрасаюз можа адбывацца такімі паскоранымі тэмпамі. == Бібліяграфія == * {{Cite book|title=Lietuvos kelias į Europos Sąjungą|last=Maniokas|first=Klaudijus|last2=Vilpišauskas|first2=Ramūnas|last3=Žeruolis|first3=Darius|year=2004|publisher=Eugrimas|pages=519|language=lt|isbn=978-9-9555-0164-0}} * {{Cite book|title=The Road to the European Union|last=Rupnik|first=Jacques|last2=Zielonka|first2=Jan|year=2003|publisher=Manchester University Press|pages=293|language=en|isbn=978-0-7190-6561-3}} == Спасылкі == * [http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:L:2003:236:SOM:FR:HTML Афіцыйны часопіс ЕС : тэкст дагавора і іншыя акты, звязаныя з далучэннем] {{ізаляваны артыкул|date=2022-07-19}} [[Катэгорыя:Літва і Еўрапейскі Саюз]] [[Катэгорыя:Гісторыя Літвы]] [[Катэгорыя:Знешняя палітыка Літвы]] [[Катэгорыя:2004 год у Літве]] [[Катэгорыя:Май 2004 года]] [[Катэгорыя:Гістарычныя пашырэнні Еўрасаюза|Л]] b6eke1bnpdryp77gf4p3v13gkg5b2db 14 713241 4161989 4161763 2022-07-19T19:04:49Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Адносіны паміж Еўрапейскім Саюзам і дзяржавамі-членамі|Літва]] [[Катэгорыя:Двухбаковыя адносіны Літвы|Еўрапейскі Саюз]] n7qcpqkm0rz6vfgy6ito1yosk5y9utd 14 713244 4162011 4161690 2022-07-19T19:53:35Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Catmain|Беларусь і Еўрапейскі Саюз}} [[Катэгорыя:Двухбаковыя адносіны Беларусі|Еўрапейскі Саюз]] [[Катэгорыя:Адносіны Еўрапейскага Саюза з трэцімі краінамі|Беларусь]] 3aao10w4cg1hrjqsav1qjahmz9ytl4m 0 713261 4161938 4161833 2022-07-19T17:28:25Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Сям’я */ wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} '''Павел Ягмін''' ({{ДН|25|3|1747}}<ref name="Urzędnicy"/> — да [[1813]] года) — ураднік [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Ягміны|Ягмінаў]] герба «[[Пелікан (герб)|Пелікан]]». У 1785—1795 быў віцэ-адміністратарам каралеўскіх маёнткаў [[Брэсцкая эканомія|Брэсцкай эканоміі]]. Адданы прыхільнік польскага караля часоў [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейма]]: наглядаў за дзейнасцю сейміка [[Берасцейскі павет|Берасцейскага павета]]. У 1792 годзе ўдзельнічаў у [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай (1792)|вайне супраць Расійскай імперыі]]<ref name="Швед"/>. Камісар цывільна-вайсковы кобрынскі, 17 лютага 1792 года выбраны праз [[Акламацыя|акламацыю]], 14 мая прызначаны (намінаваны) [[харунжы]]м [[Кобрынскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|кобрынскім]], а 22 лютага 1794 года атрымаў прызначэнне на больш высокі урад кобрынскага [[маршалак земскі|маршалка]]<ref name="Urzędnicy">Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego: spisy: w X t. T. VIII : Ziemia brzeska i województwo brzeskie XIV—XVIII wiek / IH PAN; red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, T. Jaszczołt, A. Radaman, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, A. Macuk, A. Danilczyk, A. Haratym. Warszawa: IH PAN, 2020. 405 s.</ref>. У 1794 годзе па загаду караля прыняў удзел у [[Паўстанне 1794 года|паўстанні]] на чале стральцоў Брэсцкай эканоміі. Быў сябрам Брэсцкай парадкавай камісіі і суддзёй па крымінальных справах<ref name="Швед">{{крыніцы/Швед. Масоны і ложы на землях Беларусі|Ягмін Павел Каэтанавіч}}<br />У крыніцы зблытаны асобы дзядзькі і [[Павел Ягмін (1794—1865)|пляменніка]], якія мелі аднолькавае імя.</ref>. Пасля [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелаў Рэчы Паспалітай]] яго ацанілі і рускія, ён быў прызначаны [[Стацкі саветнік|стацкім саветнікам]] і атрымаў некалькі высокіх узнагарод. Гэта дазволіла яму значна павялічыць свой стан<ref name="kresy"/> і купіць у генерала [[Румянцаў|Румянцава]] ягоныя землі ў [[Брэсцкі павет (Расійская імперыя)|Брэсцкім]], [[Кобрынскі павет (Расійская імперыя)|Кобрынскім]] і [[Пружанскі павет (Расійская імперыя)|Пружанскім паветах]]<ref name="Швед"/>, у тым ліку маёнткі [[Пружаны]], [[Вістычы]] і [[Дывін]]<ref name="kresy">[https://kresy.pl/kresopedia/turystyka/wistycze/ Wistycze]</ref>. [[Тэстамент]] складзены 11 красавіка 1808 года. Памёр не пазней 1813 года<ref name="Urzędnicy"/>. == Сям’я == Памёр бяздзетным, па тэстаменце яго маёнткі адышлі да сыноў брата [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтана]] (1758—1813) — [[Павел Ягмін (1794—1865)|Паўла]], Станіслава і [[Фелікс Ягмін|Фелікса]]. Малодшаму Феліксу дасталася, відаць, менш за іншых, таму што ён пачаў вайсковую кар’еру<ref name="bk-brest">[https://www.bk-brest.by/2012/07/3991/ «СВОЙ СРЕДИ ЧУЖИХ, ЧУЖОЙ СРЕДИ СВОИХ» был предводитель дворянства Брестского уезда Павел Антоний Феликс Ягмин]</ref>. <!--Брат [[Каэтан Станіслаў Ягмін|Каэтан]], удзельнік [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]] ПАМЁР РАНЕЙ, МАГЧЫМА СЫН ПАЎЛА-ПЛЯМЕННІКА, за што былі канфіскаваны маёнтак [[Дывін]] (10 268 дзесяцін зямлі, 3 [[млын]]ы, 12 [[карчма|корчмаў]], [[вінакурня]], [[цагляны завод]]) і сёмая частка маёнтка [[Вісціцы]] Брэсцкага павета (959 дзесяцін зямлі, 2 млыны, карчма). --> {{зноскі}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ягмін Павел}} [[Катэгорыя:Род Ягмінаў|Павел]] [[Катэгорыя:Маршалкі земскія кобрынскія]] [[Катэгорыя:Харунжыя кобрынскія]] lwamqon7dho48dmz22kyeqj6lg33pva 14 713271 4161849 2022-07-19T12:50:21Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Ізраілі|Сінедрыя]] [[Катэгорыя:Пахаваныя паводле могілак|Сінедрыя]] 26gpuk1q67sesawyy0ipidid5j3lxzs 14 713272 4161860 2022-07-19T13:17:50Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Ізраілі|Трумпельдор]] [[Катэгорыя:Пахаваныя паводле могілак|Трумпельдор]] qts142c09zz0jxhfr6742jamr0iw5p0 0 713273 4161862 2022-07-19T13:19:21Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Славутасць}} '''Будынак гарадскога тэатра''' ({{lang-pl|Teatr Miejski w Bydgoszczy}}) — былы будынак тэатра ў [[Быдгашч]]ы, цяпер [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]] [[Польшча|Польшчы]]. Існаваў у 1896—1946 гадах. == Гісторыя == Тэатральны будынак быў у...» wikitext text/x-wiki {{Славутасць}} '''Будынак гарадскога тэатра''' ({{lang-pl|Teatr Miejski w Bydgoszczy}}) — былы будынак тэатра ў [[Быдгашч]]ы, цяпер [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]] [[Польшча|Польшчы]]. Існаваў у 1896—1946 гадах. == Гісторыя == Тэатральны будынак быў узведзены на падмурку кармеліцкага [[Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар кармелітаў (Быдгашч)|касцёла Найсвяцейшай Дзевы Марыі]], які быў знесены ў 1824 годзе. Будынак быў адкрыты 3 верасня 1824 года. Будынак двойчы перабудоўваўся пасля пажараў 30 жніўня 1835 года і 24 сакавіка 1890 года. Апошняя рэканструкцыя была звязана з узвядзеннем у 1895—1896 гадах манументальнага прадстаўнічага будынка па праекце берлінскага архітэктара і каралеўскага саветніка па будаўніцтве Генрыха Хрысціяна Зелінга (1852—1932). У міжваенны перыяд тэатр быў найважнейшай культурнай установай горада. Першы польскі спектакль адбыўся 5 снежня 1919 года. У час Другой сусветнай вайны тэатр перайшоў пад кантроль нямецкіх акцёраў з [[Рыга|Рыгі]], перавезеных у Быдгашч па [[Пакт Молатава — Рыбентропа|пакту Молатава-Рыбентропа]]. У 1945 годзе падчас баёў за вызваленне горада будынак значна пацярпеў і згарэў. Рашэнне аб зносе тэатра, які можна было б адбудаваць, прыняў тагачасны віцэ-прэзідэнт горада Ягнеўскі. Канчаткова будынак знеслі вясной 1946 года, а тэрыторыю знесенага тэатра ператварылі ў зялёную зону. <gallery> Быдгашч. Будынак гарадскога театра.jpg|Месца, дзе раней быў тэатр Generał Józef Dowbor Muśnicki z wojskiem przejeżdza przez plac Teatralny. Widoczny Teatr Miejski (PIC 1-H-349-2).jpg Bromberg Stadttheater 1896-1945.jpg Tearing Down Theatre 1946.jpg Teatr 1900.jpg </gallery> == Спасылкі == * [https://www.andreas-praefcke.de/carthalia/carthalia.php3?menu=pl&ordner=europe&seite=pl_bydgoszcz_teatr Bydgoszcz: Stadttheater] * [https://www.theatre-architecture.eu/pl/db/?theatreId=922 Teatr Miejski] [[Катэгорыя:Гісторыя Быдгашча]] [[Катэгорыя:Славутасці Быдгашча]] [[Катэгорыя:Тэатры Польшчы]] 63poi7omifd00kcepdg93hqqvv1kmmu 14 713274 4161866 2022-07-19T13:33:47Z Хомелка 6638 новая wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Іерусаліме|Храм Гроба Гасподняга]] [[Катэгорыя:Пахаваныя паводле могілак|Храм Гроба Гасподняга]] qt2co1x57wwy4ypqp7qd4ieihzfw165 0 713275 4161877 2022-07-19T14:21:00Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Павел Ягмін]] у [[Павел Ягмін (1794—1865)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Павел Ягмін (1794—1865)]] 50t9km37j8qvzlv0wdq0q0wfmfb8qj7 0 713277 4161880 2022-07-19T14:28:15Z Evgen Lewandowskiy 63506 Новая старонка: «{{Арганізацыя |назва = Асацыяцыя прафсаюзаў |альтэрнатыўная = Zrzeszenie Związków Zawodowych |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Польшча}} |тып = нацыянальны прафсаюзны цэнтр |заснавальнік1 = |дата_заснавання1 = [[1945]] |дата роспуску = [[1984]] |вікісховішча...» wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Асацыяцыя прафсаюзаў |альтэрнатыўная = Zrzeszenie Związków Zawodowych |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Польшча}} |тып = нацыянальны прафсаюзны цэнтр |заснавальнік1 = |дата_заснавання1 = [[1945]] |дата роспуску = [[1984]] |вікісховішча = }} '''Асацыяцыя прафсаюзаў''' ({{lang-pl|Zrzeszenie Związków Zawodowych}}) — нацыянальны [[прафсаюз]]ны цэнтр у [[Польшча|Польшчы]], якая існавала з [[1945]] па [[1980]] год і была цесна звязана з [[Польская аб’яднаная рабочая партыя|Польскай аб’яднанай рабочай партыяй]]. У снежні [[1980]] года Асацыяцыя прафсаюзаў была распушчана з прычыны страты большай часткі сваіх прыхільнікаў і пераходу іх у новаствораную «[[Салідарнасць (прафсаюз)|Салідарнасць]]». Пазней, у [[1984]] годзе ўся маёмасць Асацыяцыі была перададзена [[Агульнапольскі альянс прафсаюзаў|Агульнапольскаму альянсу прафсаюзаў]]<ref>{{cite web |url=https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:13100:0::NO::P13100_COMMENT_ID:2115836 |title=Observation (CEACR) - adopted 1993, published 80th ILC session (1993) |website=International Labour Organization |access-date=4 May 2021}}</ref>. == Галіновыя арганізацыі == У [[1956]] годзе Асацыяцыя прафсаюзаў мела ў сваім складзе наступныя галіновыя арганізацыі<ref name="directory">{{cite book |last1=Mitchell |first1=James P. |title=Directory of Labour Organizations: Europe |date=1955 |publisher=United States Department of Labour |location=Washington DC}}</ref>: *Прафсаюз работнікаў сельскай і лясной гаспадаркі *Прафсаюз работнікаў хімічнай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў камунальнай гаспадаркі *Прафсаюз работнікаў сувязі *Прафсаюз працоўных будаўніцтва і сумежных прафесій *Прафсаюз работнікаў культуры *Прафсаюз электраэнергетыкаў *Прафсаюз работнікаў харчовай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў ліцейнай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў аховы здароўя *Прафсаюз металургаў *Прафсаюз гарнякоў *Прафсаюз чыгуначнікаў *Прафсаюз работнікаў аўтамабільнага і паветранага транспарту *Прафсаюз судовых працоўных *Прафсаюз дзяржаўных і грамадскіх служачых *Прафсаюз работнікаў тэкстыльнай, швейнай і гарбарнай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў дрэваапрацоўчай і мясцовай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў гандлю {{зноскі}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прафсаюзы Польшчы]] 2twxgo243jvivcmay1dftb3hs6q49cy 4161881 4161880 2022-07-19T14:29:20Z Evgen Lewandowskiy 63506 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Асацыяцыя прафсаюзаў |альтэрнатыўная = Zrzeszenie Związków Zawodowych |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Польшча}} |тып = нацыянальны прафсаюзны цэнтр |заснавальнік1 = |дата_заснавання1 = [[1945]] |дата роспуску = [[1984]] |вікісховішча = }} '''Асацыяцыя прафсаюзаў''' ({{lang-pl|Zrzeszenie Związków Zawodowych}}) — нацыянальны [[прафсаюз]]ны цэнтр у [[Польшча|Польшчы]], якая існавала з [[1945]] па [[1980]] год і была цесна звязана з [[Польская аб’яднаная рабочая партыя|Польскай аб’яднанай рабочай партыяй]]. У снежні [[1980]] года Асацыяцыя прафсаюзаў была распушчана з прычыны страты большай часткі сваіх прыхільнікаў і пераходу іх у новаствораную «[[Салідарнасць (прафсаюз)|Салідарнасць]]». Пазней, у [[1984]] годзе ўся маёмасць Асацыяцыі была перададзена [[Агульнапольскі альянс прафсаюзаў|Агульнапольскаму альянсу прафсаюзаў]]<ref>{{cite web |url=https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:13100:0::NO::P13100_COMMENT_ID:2115836 |title=Observation (CEACR) - adopted 1993, published 80th ILC session (1993) |website=International Labour Organization |access-date=4 May 2021}}</ref>. == Галіновыя арганізацыі == У [[1956]] годзе Асацыяцыя прафсаюзаў мела ў сваім складзе наступныя галіновыя арганізацыі<ref name="directory">{{cite book |last1=Mitchell |first1=James P. |title=Directory of Labour Organizations: Europe |date=1955 |publisher=United States Department of Labour |location=Washington DC}}</ref>: *Прафсаюз работнікаў сельскай і лясной гаспадаркі *Прафсаюз работнікаў хімічнай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў камунальнай гаспадаркі *Прафсаюз работнікаў сувязі *Прафсаюз працоўных будаўніцтва і сумежных прафесій *Прафсаюз работнікаў культуры *Прафсаюз электраэнергетыкаў *Прафсаюз работнікаў харчовай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў ліцейнай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў аховы здароўя *Прафсаюз металургаў *Прафсаюз гарнякоў *Прафсаюз чыгуначнікаў *Прафсаюз работнікаў аўтамабільнага і паветранага транспарту *Прафсаюз судовых працоўных *Прафсаюз дзяржаўных і грамадскіх служачых *Прафсаюз работнікаў тэкстыльнай, швейнай і гарбарнай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў дрэваапрацоўчай і мясцовай прамысловасці *Прафсаюз работнікаў гандлю {{зноскі}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прафсаюзы Польшчы]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1980 годзе]] 9gdvztb5r558spltkgeae958c5qb4yc 4162132 4161881 2022-07-20T06:23:14Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Асацыяцыя прафсаюзаў |альтэрнатыўная = Zrzeszenie Związków Zawodowych |цэнтр = {{Сцягафікацыя|Польшча}} |тып = нацыянальны прафсаюзны цэнтр |заснавальнік1 = |дата_заснавання1 = [[1945]] |дата роспуску = [[1984]] |вікісховішча = }} '''Асацыяцыя прафсаюзаў''' ({{lang-pl|Zrzeszenie Związków Zawodowych}}) — нацыянальны [[прафсаюз]]ны цэнтр у [[Польшча|Польшчы]], які існаваў з [[1945]] па [[1980]] гады і быў цесна звязана з [[Польская аб’яднаная рабочая партыя|Польскай аб’яднанай рабочай партыяй]]. У снежні [[1980]] года Асацыяцыя прафсаюзаў была распушчана з прычыны страты большай часткі сваіх прыхільнікаў і пераходу іх у новаствораную «[[Салідарнасць (прафсаюз)|Салідарнасць]]». Пазней, у [[1984]] годзе ўся маёмасць Асацыяцыі была перададзена [[Агульнапольскі альянс прафсаюзаў|Агульнапольскаму альянсу прафсаюзаў]]<ref>{{cite web |url=https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:13100:0::NO::P13100_COMMENT_ID:2115836 |title=Observation (CEACR) - adopted 1993, published 80th ILC session (1993) |website=International Labour Organization |access-date=4 May 2021}}</ref>. == Галіновыя арганізацыі == У [[1956]] годзе Асацыяцыя прафсаюзаў мела ў сваім складзе наступныя галіновыя арганізацыі<ref name="directory">{{cite book |last1=Mitchell |first1=James P. |title=Directory of Labour Organizations: Europe |date=1955 |publisher=United States Department of Labour |location=Washington DC}}</ref>: * Прафсаюз работнікаў сельскай і лясной гаспадаркі * Прафсаюз работнікаў хімічнай прамысловасці * Прафсаюз работнікаў камунальнай гаспадаркі * Прафсаюз работнікаў сувязі * Прафсаюз работнікаў будаўніцтва і сумежных прафесій * Прафсаюз работнікаў культуры * Прафсаюз электраэнергетыкаў * Прафсаюз работнікаў харчовай прамысловасці * Прафсаюз работнікаў ліцейнай прамысловасці * Прафсаюз работнікаў аховы здароўя * Прафсаюз металургаў * Прафсаюз гарнякоў * Прафсаюз чыгуначнікаў * Прафсаюз работнікаў аўтамабільнага і паветранага транспарту * Прафсаюз судовых работнікаў * Прафсаюз дзяржаўных і грамадскіх служачых * Прафсаюз работнікаў тэкстыльнай, швейнай і гарбарнай прамысловасці * Прафсаюз работнікаў дрэваапрацоўчай і мясцовай прамысловасці * Прафсаюз работнікаў гандлю {{зноскі}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прафсаюзы Польшчы]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1980 годзе]] 7v3xfwzofw5yolsoiiw9tcpfi8polwf 0 713278 4161891 2022-07-19T15:17:58Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Картка ЛА | назва = Грыф-1 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Індэла» <small>(асноўная распрацоўка)</small><br>ААТ «Агат-сістэмы кіравання» <small>(элементы інтэграцыі і комплексу)</small><br>558-ы аві...» wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Грыф-1 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Індэла» <small>(асноўная распрацоўка)</small><br>ААТ «Агат-сістэмы кіравання» <small>(элементы інтэграцыі і комплексу)</small><br>[[558-ы авіяцыйны рамонтны завод]] <small>(выпуск)</small> | канструктар = | першы палёт = [[2012]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Грыф-1''' — беларускі тактычны [[беспілотны лятальны апарат]], сумеснай распрацоўкі КБ «Індэла», ААТ «Агат—сістэмы кіравання» і ААТ «[[558-ы авіяцыйны рамонтны завод|Авіярамонтны завод 558]]». == Распрацоўка і выпрабаванні == Над стварэннем дрона працавалі адразу тры прадпрыемствы: * КБ «Індэла» — непасрэдна адказвала за распрацоўку беспілотнага апарата; * ААТ «Агат—сістэмы кіравання» — распрацавала асноўныя элементы інтэграцыі і комплексу; * ААТ «Авіярамонтны завод 558» — занялося пробнай і масаввй вытворчасцю. Беспілотнік рыхтаваўся па замове [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага ваенна-прамысловага камітэта Рэспублікі Беларусь]]. 21 лютага 2012 года на [[Баранавічы (аэрадром)|ваенным аэрадроме Баранавічы]], на лётным полі былі праведзены першыя тэставыя палёты. Спецыялісты тэставалі ўзлётна-пасадкавыя характарыстыкі, устойлівасць і кіравальнасць ў паветры. Першыя пробныя палёты пацвердзілі добрыя аэрадынамічныя паказчыкі планера. == Апісанне == «Грыф-1» распрацаваны як двухбалачны планер з ужываннем кампазітных матэрыялаў. Узлёт ажыццяўляецца па тыпу самалёта з роўнай паверхні або з катапульты. Пасадка можа быць звычайнай або, у выпадку аварыі, пры дапамозе парашута. Таксама ёсць некалькі варыянтаў кіравання: уручную з зямлі або па раней зададзеных параметрах ў бартавым абсталяванні. Беспілотнік прызначаны для дзейнасці ў любы час сутак незалежна ад кліматычных умоў. Дрон абсталяваны оптыка-электроннай сістэмай назірання, з магчымасцю змены тыпу карыснай нагрузкі па патрабаванні заказчыка (устаноўка лазернага далямера, мэтапаказальніка, апаратуры рэтрансляцыі і г.д.). === Характарыстыкі === Дыяметр галоўнага шрубы — 5,7 м; даўжыня — 3,99 м; вышыня — 1 м; маса пустога — 120 кг, поўнага — 170 кг; тып рухавіка — 1 ПД; максімальная хуткасць — 160 км/г, крэйсерская — 130 км/г; далёкасць палёту — 100 км; працягласць — 8 ч. == Функцыянал == «Грыф-1» прызначаны для розных задач, у тым ліку: * разведка (тапаграфічная, радыётэхнічная, метэаралагічная і радыёлакацыйная) або назіранне; * выяўленне і распазнаванне наземных і надводных аб’ектаў; * вытворчасць радыёэлектронных перашкод. == Спасылкі == * [https://vpk.gov.by/news/media/bespilotnyy_letatelnyy_apparat_grif_1.html Беспилотный летательный аппарат «Гриф-1»] на сайте Государственного военно-промышленного комитета. * [https://avia.pro/blog/grif-1#bounce Гриф-1] на Avia.pro. {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] 5o6ca9zie91ef9wykmlh2phmu19vdf4 4161895 4161891 2022-07-19T15:25:09Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Грыф-1 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = [[558-ы авіяцыйны рамонтны завод]] | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Індэла» <small>(асноўная распрацоўка)</small><br>ААТ «Агат-сістэмы кіравання» <small>(элементы інтэграцыі і комплексу)</small> | канструктар = | першы палёт = [[2012]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Грыф-1''' — беларускі тактычны [[беспілотны лятальны апарат]], сумеснай распрацоўкі КБ «Індэла», ААТ «Агат—сістэмы кіравання» і ААТ «[[558-ы авіяцыйны рамонтны завод|Авіярамонтны завод 558]]». == Распрацоўка і выпрабаванні == Над стварэннем дрона працавалі адразу тры прадпрыемствы: * КБ «Індэла» — непасрэдна адказвала за распрацоўку беспілотнага апарата; * ААТ «Агат—сістэмы кіравання» — распрацавала асноўныя элементы інтэграцыі і комплексу; * ААТ «Авіярамонтны завод 558» — занялося пробнай і масаввй вытворчасцю. Беспілотнік рыхтаваўся па замове [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага ваенна-прамысловага камітэта Рэспублікі Беларусь]]. 21 лютага 2012 года на [[Баранавічы (аэрадром)|ваенным аэрадроме Баранавічы]], на лётным полі былі праведзены першыя тэставыя палёты. Спецыялісты тэставалі ўзлётна-пасадкавыя характарыстыкі, устойлівасць і кіравальнасць ў паветры. Першыя пробныя палёты пацвердзілі добрыя аэрадынамічныя паказчыкі планера. == Апісанне == «Грыф-1» распрацаваны як двухбалачны планер з ужываннем кампазітных матэрыялаў. Узлёт ажыццяўляецца па тыпу самалёта з роўнай паверхні або з катапульты. Пасадка можа быць звычайнай або, у выпадку аварыі, пры дапамозе парашута. Таксама ёсць некалькі варыянтаў кіравання: уручную з зямлі або па раней зададзеных параметрах ў бартавым абсталяванні. Беспілотнік прызначаны для дзейнасці ў любы час сутак незалежна ад кліматычных умоў. Дрон абсталяваны оптыка-электроннай сістэмай назірання, з магчымасцю змены тыпу карыснай нагрузкі па патрабаванні заказчыка (устаноўка лазернага далямера, мэтапаказальніка, апаратуры рэтрансляцыі і г.д.). === Характарыстыкі === Дыяметр галоўнага шрубы — 5,7 м; даўжыня — 3,99 м; вышыня — 1 м; маса пустога — 120 кг, поўнага — 170 кг; тып рухавіка — 1 ПД; максімальная хуткасць — 160 км/г, крэйсерская — 130 км/г; далёкасць палёту — 100 км; працягласць — 8 ч. == Функцыянал == «Грыф-1» прызначаны для розных задач, у тым ліку: * разведка (тапаграфічная, радыётэхнічная, метэаралагічная і радыёлакацыйная) або назіранне; * выяўленне і распазнаванне наземных і надводных аб’ектаў; * вытворчасць радыёэлектронных перашкод. == Спасылкі == * [https://vpk.gov.by/news/media/bespilotnyy_letatelnyy_apparat_grif_1.html Беспилотный летательный аппарат «Гриф-1»] на сайте Государственного военно-промышленного комитета. * [https://avia.pro/blog/grif-1#bounce Гриф-1] на Avia.pro. {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] iky16f6gc1yjfuo5299qe3b1lslfb2h 4161909 4161895 2022-07-19T16:20:04Z JerzyKundrat 174 "Дыяметр галоўнага шрубы" - гэта заклінанне? wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Грыф-1 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = [[558-ы авіяцыйны рамонтны завод]] | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Індэла» <small>(асноўная распрацоўка)</small><br>ААТ «Агат-сістэмы кіравання» <small>(элементы інтэграцыі і комплексу)</small> | канструктар = | першы палёт = [[2012]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Грыф-1''' — беларускі тактычны [[беспілотны лятальны апарат]], сумеснай распрацоўкі КБ «Індэла», ААТ «Агат—сістэмы кіравання» і ААТ «[[558-ы авіяцыйны рамонтны завод|Авіярамонтны завод 558]]». == Распрацоўка і выпрабаванні == Над стварэннем дрона працавалі адразу тры прадпрыемствы: * КБ «Індэла» — непасрэдна адказвала за распрацоўку беспілотнага апарата; * ААТ «Агат—сістэмы кіравання» — распрацавала асноўныя элементы інтэграцыі і комплексу; * ААТ «Авіярамонтны завод 558» — занялося пробнай і масаввй вытворчасцю. Беспілотнік рыхтаваўся па замове [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага ваенна-прамысловага камітэта Рэспублікі Беларусь]]. 21 лютага 2012 года на [[Баранавічы (аэрадром)|ваенным аэрадроме Баранавічы]], на лётным полі былі праведзены першыя тэставыя палёты. Спецыялісты тэставалі ўзлётна-пасадкавыя характарыстыкі, устойлівасць і кіравальнасць ў паветры. Першыя пробныя палёты пацвердзілі добрыя аэрадынамічныя паказчыкі планера. == Апісанне == «Грыф-1» распрацаваны як двухбалачны планер з ужываннем кампазітных матэрыялаў. Узлёт ажыццяўляецца па тыпу самалёта з роўнай паверхні або з катапульты. Пасадка можа быць звычайнай або, у выпадку аварыі, пры дапамозе парашута. Таксама ёсць некалькі варыянтаў кіравання: уручную з зямлі або па раней зададзеных параметрах ў бартавым абсталяванні. Беспілотнік прызначаны для дзейнасці ў любы час сутак незалежна ад кліматычных умоў. Дрон абсталяваны оптыка-электроннай сістэмай назірання, з магчымасцю змены тыпу карыснай нагрузкі па патрабаванні заказчыка (устаноўка лазернага далямера, мэтапаказальніка, апаратуры рэтрансляцыі і г.д.). === Характарыстыкі === Дыяметр галоўнага вінта — 5,7 м; даўжыня — 3,99 м; вышыня — 1 м; маса пустога — 120 кг, поўнага — 170 кг; тып рухавіка — 1 ПД; максімальная хуткасць — 160 км/г, крэйсерская — 130 км/г; далёкасць палёту — 100 км; працягласць — 8 ч. == Функцыянал == «Грыф-1» прызначаны для розных задач, у тым ліку: * разведка (тапаграфічная, радыётэхнічная, метэаралагічная і радыёлакацыйная) або назіранне; * выяўленне і распазнаванне наземных і надводных аб’ектаў; * вытворчасць радыёэлектронных перашкод. == Спасылкі == * [https://vpk.gov.by/news/media/bespilotnyy_letatelnyy_apparat_grif_1.html Беспилотный летательный аппарат «Гриф-1»] на сайте Государственного военно-промышленного комитета. * [https://avia.pro/blog/grif-1#bounce Гриф-1] на Avia.pro. {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] goohbpwvj1zqvimhp23dqxziqlotus9 4161953 4161909 2022-07-19T18:18:56Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Грыф-1 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = [[558-ы авіяцыйны рамонтны завод]] | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Індэла]]» <small>(асноўная распрацоўка)</small><br>ААТ «Агат-сістэмы кіравання» <small>(элементы інтэграцыі і комплексу)</small> | канструктар = | першы палёт = [[2012]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Грыф-1''' — беларускі тактычны [[беспілотны лятальны апарат]], сумеснай распрацоўкі КБ «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|Індэла]]», ААТ «Агат—сістэмы кіравання» і ААТ «[[558-ы авіяцыйны рамонтны завод|Авіярамонтны завод 558]]». == Распрацоўка і выпрабаванні == Над стварэннем дрона працавалі адразу тры прадпрыемствы: * КБ «Індэла» — непасрэдна адказвала за распрацоўку беспілотнага апарата; * ААТ «Агат—сістэмы кіравання» — распрацавала асноўныя элементы інтэграцыі і комплексу; * ААТ «Авіярамонтны завод 558» — занялося пробнай і масаввй вытворчасцю. Беспілотнік рыхтаваўся па замове [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага ваенна-прамысловага камітэта Рэспублікі Беларусь]]. 21 лютага 2012 года на [[Баранавічы (аэрадром)|ваенным аэрадроме Баранавічы]], на лётным полі былі праведзены першыя тэставыя палёты. Спецыялісты тэставалі ўзлётна-пасадкавыя характарыстыкі, устойлівасць і кіравальнасць ў паветры. Першыя пробныя палёты пацвердзілі добрыя аэрадынамічныя паказчыкі планера. == Апісанне == «Грыф-1» распрацаваны як двухбалачны планер з ужываннем кампазітных матэрыялаў. Узлёт ажыццяўляецца па тыпу самалёта з роўнай паверхні або з катапульты. Пасадка можа быць звычайнай або, у выпадку аварыі, пры дапамозе парашута. Таксама ёсць некалькі варыянтаў кіравання: уручную з зямлі або па раней зададзеных параметрах ў бартавым абсталяванні. Беспілотнік прызначаны для дзейнасці ў любы час сутак незалежна ад кліматычных умоў. Дрон абсталяваны оптыка-электроннай сістэмай назірання, з магчымасцю змены тыпу карыснай нагрузкі па патрабаванні заказчыка (устаноўка лазернага далямера, мэтапаказальніка, апаратуры рэтрансляцыі і г.д.). === Характарыстыкі === Дыяметр галоўнага вінта — 5,7 м; даўжыня — 3,99 м; вышыня — 1 м; маса пустога — 120 кг, поўнага — 170 кг; тып рухавіка — 1 ПД; максімальная хуткасць — 160 км/г, крэйсерская — 130 км/г; далёкасць палёту — 100 км; працягласць — 8 ч. == Функцыянал == «Грыф-1» прызначаны для розных задач, у тым ліку: * разведка (тапаграфічная, радыётэхнічная, метэаралагічная і радыёлакацыйная) або назіранне; * выяўленне і распазнаванне наземных і надводных аб’ектаў; * вытворчасць радыёэлектронных перашкод. == Спасылкі == * [https://vpk.gov.by/news/media/bespilotnyy_letatelnyy_apparat_grif_1.html Беспилотный летательный аппарат «Гриф-1»] на сайте Государственного военно-промышленного комитета. * [https://avia.pro/blog/grif-1#bounce Гриф-1] на Avia.pro. {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] lr9gbtpzuh5dkcpe5bc0y2szrv3wrr6 0 713279 4161908 2022-07-19T16:17:06Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Картка ЛА | назва = Кондар | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = [[558-ы авіяцыйны рамонтны завод]] | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус...» wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Кондар | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = [[558-ы авіяцыйны рамонтны завод]] | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = Кондар-1 (Т), Кондар-2 (Р) | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Кондар''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ААТ «[[558-ы авіяцыйны рамонтны завод|Авіярамонтны завод 558]]» для адпрацоўкі і вядзення аперацый у сферы [[радыёэлектронная барацьба|РЭБ]]<ref name="ВПК">[https://vpk.name/news/195325_belorusskie_bespilotniki_nauchilis_imitirovat_boevuyu_aviaciyu.html Белорусские беспилотники научились имитировать боевую авиацию] // ВПК.name, 18 октября 2018</ref>. == Гісторыя== Упершыню шырокай публіцы дрон прадстаўлены на міжнароднай авіякасмічнай і ваенна-марской выставе «LIMA 2017» у [[Малайзія|Малайзіі]]<ref name="ВПК"/>. == Характарыстыкі== Размах крыла беспілотніка — шэсць метраў, даўжыня — чатыры метры. Крэйсерская хуткасць палёту на вышыні 2,4 км — 110 км/г. Апарат можа знаходзіцца ў паветры да трох гадзін<ref>[https://primepress.by/news/kompanii/belarus_predstavila_udarnye_i_razvedyvatelnye_bespilotniki_na_aviasalone_maks_2021-35664/ Беларусь представила ударные и разведывательные беспилотники на авиасалоне МАКС-2021] // ПраймПресс, 21 июля 2021.</ref>. == Варыяцыі== * '''Кондар-1''' (таксама ''Кондар-Т''<ref name="Козлов"/>) прызначаны для трэніроўкі баявых разлікаў [[супрацьпаветраная абарона|СПА]]. Абсталяваны апаратурай «Вега-Т», якая дазваляе імітаваць [[крылатая ракета|крылатую ракету]], [[знішчальнік]], [[бамбардзіроўшчык]] і паветраны камандны пункт. У складзе знаходзіцца блок апрацоўкі сігналаў, блок DRFM, узмацняльнік магутнасці, перадаючая і прыёмная антэны<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/media/bpla_kondor.html БПЛА Кондор] // Государственный военно-промышленный комитет Республики Беларусь : официальный сайт. — 1 февраля 2016 года.</ref>. * '''Кондар-2''' (таксама ''Кондар-Р''<ref name="Козлов">''Дмитрий Козлов.'' [https://www.aviaport.ru/news/2018/06/15/544353.html ОБЗОР РАБОТ ОАО "558 АВИАЦИОННЫЙ РЕМОНТНЫЙ ЗАВОД" ПО БЕСПИЛОТНОЙ ТЕМАТИКЕ] // ООО «АвиаПорт» : официальный сайт. — 15 июня 2018.</ref>) прызначаны для вылічэння каардынатаў размяшчэння [[зенітны ракетны комплекс|ЗРК]] на мясцовасці і яго тэхнічных характарыстык. Абсталяваны апаратурай «Вега-Р», якая дазваляе імітаваць аб’екты тыпу знішчальнік і бамбардзіроўшчык. Склад такі ж, што і ў выраба «1»<<ref name="гос"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] r7r60e18t0wzmw6cniv7rmw79qyziep 3 713280 4161912 2022-07-19T16:29:10Z JerzyKundrat 174 Прывітанне wikitext text/x-wiki {{вітаем}} --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:29, 19 ліпеня 2022 (+03) 9dfqlo3rq8vtustyhvboumzpem4b54y 0 713281 4161914 2022-07-19T16:31:38Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{значэнні|Люблінскае ваяводства}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Люблінскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo lubelskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Lublinensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Люблинское.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = В...» wikitext text/x-wiki {{значэнні|Люблінскае ваяводства}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Люблінскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo lubelskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Lublinensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Люблинское.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Люблін]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = [[1474]]—[[1795]] |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 186 000 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 10 230 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Люблінскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo lubelskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1474]] па [[1795]] год у складзе [[Малапольская правінцыя|Малапольскай правінцыі]]. Дзялілася на тры [[павет|паветы]]. Сядзібай ваяводскіх улад быў горад [[Люблін]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Люблінскае ваяводства| ]] 0jdojp18xjw12mownq36j408paqgj97 4161915 4161914 2022-07-19T16:32:16Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Люблінскае ваяводства (значэнні)}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Люблінскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo lubelskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Lublinensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Люблинское.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Люблін]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = [[1474]]—[[1795]] |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 186 000 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 10 230 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Люблінскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo lubelskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1474]] па [[1795]] год у складзе [[Малапольская правінцыя|Малапольскай правінцыі]]. Дзялілася на тры [[павет|паветы]]. Сядзібай ваяводскіх улад быў горад [[Люблін]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Люблінскае ваяводства| ]] pbyxq0jd7jxstymhw32j1fjawyplkch 4162142 4161915 2022-07-20T06:38:41Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Люблінскае ваяводства]]; дададзена [[Катэгорыя:Люблінскае ваяводства (Рэч Паспалітая)]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Люблінскае ваяводства (значэнні)}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Люблінскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo lubelskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Lublinensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Люблинское.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Люблін]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 186 000 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 10 230 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Люблінскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo lubelskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1474]] па [[1795]] год у складзе [[Малапольская правінцыя|Малапольскай правінцыі]]. Падзялялася на тры [[павет|паветы]]. Сядзібай ваяводскіх улад быў горад [[Люблін]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Люблінскае ваяводства (Рэч Паспалітая)| ]] ck0regoizjodq6b5w2cyx9rhjc4fpkp 0 713282 4161919 2022-07-19T16:43:59Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{значэнні|Мазавецкае ваяводства (значэнні)}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Мазавецкае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo mazowieckie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Palatinatus Masoviensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Мазовецкое.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]]...» wikitext text/x-wiki {{значэнні|Мазавецкае ваяводства (значэнні)}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Мазавецкае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo mazowieckie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Palatinatus Masoviensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Мазовецкое.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Варшава]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = [[1529]]—[[1795]] |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 402 000 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 23 200 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Мазавецкае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo mazowieckie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1529]] па [[1795]] год у складзе [[Вялікапольская правінцыя|Вялікапольскай правінцыі]]. Дзялілася на 23 [[павет|паветы]]. Сядзібай ваяводскіх улад быў горад [[Варшава]]. == Гісторыя == Пасля смерці апошняга з [[Мазавецкае княства|мазавецкіх князёў]] [[Януш ІІІ|Януша ІІІ]] мясцовы сейм [[10 верасня]] [[1526]] года прысягнуў на вернасць [[Каралі польскія|польскаму каралю]]. [[20 верасня]] кароль [[Жыгімонт I Стары]] заснаваў новую пасаду намесніка княства, якім павінен быў быць кожны раз [[Ваяводы мазавецкія|мазавецкі ваявода]]. Першым намеснікам стаў [[Фелікс Бжэскі]]. На пачатку [[1529]] года паміж мазаўшанамі і кароннымі дэлегатамі 11 лютага была заключана дамова, паводле якой княства было ўключана ў склад [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны]] з правамі [[ваяводства]], а мазавецкая [[шляхта]] ўраўнавана ў правах і абавязках з кароннай. Гэта пагадненне было зацверджана каралём прывілеем [[27 снежня]] [[1529]] года. Гэты прывілей утрымваў усе абавязкі, падаткі і ільготы, якімі мазавецкая шляхта была абавязана князям, і зацвярджаў правы, прывілеі і вольнасці, якія яна атрымала. Мазовія таксама захоўвала сваю судовую адасобленасць. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Мазавецкае ваяводства| ]] j7jo48p2q7oed96l3qm0h4a9njj133q 4162139 4161919 2022-07-20T06:37:06Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Мазавецкае ваяводства]]; дададзена [[Катэгорыя:Мазавецкае ваяводства (Рэч Паспалітая)]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Мазавецкае ваяводства (значэнні)}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Мазавецкае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo mazowieckie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Palatinatus Masoviensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Мазовецкое.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Варшава]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 402 000 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 23 200 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Мазавецкае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo mazowieckie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1529]] па [[1795]] год у складзе [[Велікапольская правінцыя|Велікапольскай правінцыі]]. Падзялялася на 23 [[павет|паветы]]. Сядзібай ваяводскіх улад быў горад [[Варшава]]. == Гісторыя == Пасля смерці апошняга з [[Мазавецкае княства|мазавецкіх князёў]] [[Януш ІІІ|Януша ІІІ]] мясцовы сейм [[10 верасня]] [[1526]] года прысягнуў на вернасць [[Каралі польскія|польскаму каралю]]. [[20 верасня]] кароль [[Жыгімонт I Стары]] заснаваў новую пасаду намесніка княства, якім павінен быў быць кожны раз [[Ваяводы мазавецкія|мазавецкі ваявода]]. Першым намеснікам стаў [[Фелікс Бжэскі]]. У пачатку [[1529]] года паміж мазаўшанамі і кароннымі дэлегатамі 11 лютага была заключана дамова, паводле якой княства было ўключана ў склад [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны]] з правамі [[ваяводства]], а мазавецкая [[шляхта]] ўраўнавана ў правах і абавязках з кароннай. Гэта пагадненне было зацверджана каралём прывілеем [[27 снежня]] [[1529]] года. Гэты прывілей утрымваў усе абавязкі, падаткі і ільготы, якімі мазавецкая шляхта была абавязана князям, і зацвярджаў правы, прывілеі і вольнасці, якія яна атрымала. Мазовія таксама захоўвала сваю судовую адасобленасць. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Мазавецкае ваяводства (Рэч Паспалітая)| ]] dwa3yso9kc16w2icatxi9x8mn5su84f 0 713283 4161923 2022-07-19T16:50:35Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{значэнні|Пазнаньскае ваяводства (значэнні)}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Пазнаньскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo poznańskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Palatinatus Posnaniensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Познанское.svg |Сцяг = |Краіна = Рэч Паспаліт...» wikitext text/x-wiki {{значэнні|Пазнаньскае ваяводства (значэнні)}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Пазнаньскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo poznańskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Palatinatus Posnaniensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Познанское.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Познань]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = [[1314]]—[[1793]] |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 297 000 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 16 166 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Пазнаньскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo poznańskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1314]] па [[1793]] год у складзе [[Вялікапольская правінцыя|Вялікапольскай правінцыі]]. Дзялілася на 4 [[павет|паветы]]. Сядзібай ваяводы быў горад [[Познань]], сеймікі праходзілі ў горадзе [[Сьрода Велькапольска]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Пазнаньскае ваяводства| ]] rfwg8x57r7x3skzoqh7nk44h8ux05ek 4162134 4161923 2022-07-20T06:33:30Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Пазнаньскае ваяводства]]; дададзена [[Катэгорыя:Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{значэнні|Пазнаньскае ваяводства}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Пазнаньскае ваяводства |Арыгінальная назва = {{lang-pl|Województwo poznańskie}}<br />{{lang-la|Palatinatus Palatinatus Posnaniensis}} |Герб = Herbarz Kaspra Niesieckiego Познанское.svg |Сцяг = |Краіна = [[Рэч Паспалітая]] |Гімн = |Статус = [[Ваяводства]] |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Познань]] |Буйны горад = |Буйныя гарады = |Дата = |Глава = |Назва главы = [[Ваявода]] |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Места па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Места па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 297 000 |Год перапісу = 1790 |Працэнт ад насельніцтва = |Места па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Места па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 16 166 |Працэнт ад плошчы = |Места па плошчы |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Памер карты = |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамен = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Пазнаньскае ваяводства''' ({{lang-pl|Województwo poznańskie}}) — [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якая існавала з [[1314]] па [[1793]] год у складзе [[Велікапольская правінцыя|Велікапольскай правінцыі]]. Падзялялася на 4 [[павет]]ы. Сядзібай ваяводы быў горад [[Познань]], сеймікі праходзілі ў горадзе [[Сьрода Велькапольска]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Каралеўства Польскага]] [[Катэгорыя:Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)| ]] 02gioaankvenzg6ujsw3fgqd5w0u93h 0 713284 4161930 2022-07-19T17:10:42Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Картка ЛА | назва = Indela Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | ін...» wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = Кондар-1 (Т), Кондар-2 (Р) | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en| — «паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт, вытворчасці КБ «Беспілотныя верталёты» (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Апісанне == Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Максімальны ўзлётны вага — 750 кг, баявая нагрузка — 200 кг, час у палёце — да 9 гадзін. «Hunter» абсталяваны [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі. У камплектацыі таксама ідзе оптыка-электронная сістэма і комплекс бартавой абароны. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] o9m9d8pc0uu2qem4jwronvhoijd4e09 4161931 4161930 2022-07-19T17:11:13Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт, вытворчасці КБ «Беспілотныя верталёты» (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Апісанне == Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Максімальны ўзлётны вага — 750 кг, баявая нагрузка — 200 кг, час у палёце — да 9 гадзін. «Hunter» абсталяваны [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі. У камплектацыі таксама ідзе оптыка-электронная сістэма і комплекс бартавой абароны. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] 8u8nqwrqpq8yjfid00tqd09ick9hpi5 4161972 4161931 2022-07-19T18:36:08Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт, вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Апісанне == Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Максімальны ўзлётны вага — 750 кг, баявая нагрузка — 200 кг, час у палёце — да 9 гадзін. «Hunter» абсталяваны [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі. У камплектацыі таксама ідзе оптыка-электронная сістэма і комплекс бартавой абароны. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] fzhgatluq4jlzrtjvlwb5ol7hwinfks 4161987 4161972 2022-07-19T19:03:18Z DBatura 73587 DBatura перанёс старонку [[Indela Hunter]] у [[Hunter (беспілотны верталёт)]] wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт, вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Апісанне == Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Максімальны ўзлётны вага — 750 кг, баявая нагрузка — 200 кг, час у палёце — да 9 гадзін. «Hunter» абсталяваны [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі. У камплектацыі таксама ідзе оптыка-электронная сістэма і комплекс бартавой абароны. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] fzhgatluq4jlzrtjvlwb5ol7hwinfks 4162007 4161987 2022-07-19T19:33:03Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт, вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Апісанне == Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Максімальны ўзлётны вага — 750 кг, баявая нагрузка — 200 кг, час у палёце — да 9 гадзін. «Hunter» абсталяваны [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі. У камплектацыі таксама ідзе оптыка-электронная сістэма і комплекс бартавой абароны. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] e0pdpfbz9q18lnfuhvvm7ruywxxxw46 4162021 4162007 2022-07-19T20:04:44Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Апісанне == Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Максімальны ўзлётны вага — 750 кг, баявая нагрузка — 200 кг, час у палёце — да 9 гадзін. «Hunter» абсталяваны [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі. У камплектацыі таксама ідзе оптыка-электронная сістэма і комплекс бартавой абароны. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] 3bmrd8a69koagojb89s0c59t8413yth 4162034 4162021 2022-07-19T20:20:35Z DBatura 73587 /* Апісанне */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Апісанне == Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Максімальны ўзлётны вага — 750 кг, баявая нагрузка — 200 кг, час у палёце — да 9 гадзін. «Hunter» абсталяваны [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі<ref name="гос"/>. Да бартавой абароны адносяцца станцыя абароны ад радыёлакацыйных ракет, станцыя радыяцыйнага папярэджання і бар’ерны радар. Навігацыя ажыццяўляецца оптыка-электроннай інерцыяльнай сістэма, метэаралагічнай радыёлакацыйнай станцыяй і радыёвысотамерам. Кіраванне апарата ажыццяўляецца на наземнай станцыі кіравання (НСК). Яна здольна кіраваць двума беспілотнымі верталётамі адначасова для выканання парных баявых вылетаў, а таксама рэалізаваць ўнікальныя праграмныя сродкі апрацоўкі і прадстаўлення інфармацыі. У станцыю ўваходзяць перасоўны пункт, знешняя крыніца харчавання з бензінавым генератарам і заправачная станцыя на 800 літраў бензіну<ref>[https://m.youtube.com/watch?v=7WQsRUxQd-8 HUNTER scout attack UAV helicopter military 2021] // Официальный Ютуб-канал КБ «Беспилотные вертолёты». — 2 июля 2022.</ref> Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] fg5xfoumiwe9r8v4hn4stda7cghwmpu 4162035 4162034 2022-07-19T20:20:58Z DBatura 73587 /* Апісанне */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Апісанне == Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Максімальны ўзлётны вага — 750 кг, баявая нагрузка — 200 кг, час у палёце — да 9 гадзін. «Hunter» абсталяваны [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі<ref name="гос"/>. Да бартавой абароны адносяцца станцыя абароны ад радыёлакацыйных ракет, станцыя радыяцыйнага папярэджання і бар’ерны радар. Навігацыя ажыццяўляецца оптыка-электроннай інерцыяльнай сістэма, метэаралагічнай радыёлакацыйнай станцыяй і радыёвысотамерам. Кіраванне апарата ажыццяўляецца на наземнай станцыі кіравання (НСК). Яна здольна кіраваць двума беспілотнымі верталётамі адначасова для выканання парных баявых вылетаў, а таксама рэалізаваць ўнікальныя праграмныя сродкі апрацоўкі і прадстаўлення інфармацыі. У станцыю ўваходзяць перасоўны пункт, знешняя крыніца харчавання з бензінавым генератарам і заправачная станцыя на 800 літраў бензіну<ref>[https://m.youtube.com/watch?v=7WQsRUxQd-8 HUNTER scout attack UAV helicopter military 2021] // Официальный Ютуб-канал КБ «Беспилотные вертолёты». — 2 июля 2022.</ref>. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] 8gu6zs4echwc9us02j8stsn13foz5gz 4162047 4162035 2022-07-19T20:50:37Z DBatura 73587 /* Апісанне */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Апісанне == === Агульнае === Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Да бартавой абароны адносяцца станцыя абароны ад радыёлакацыйных ракет, станцыя радыяцыйнага папярэджання і бар’ерны радар. Навігацыя ажыццяўляецца оптыка-электроннай інерцыяльнай сістэма, метэаралагічнай радыёлакацыйнай станцыяй і радыёвысотамерам. Кіраванне апарата ажыццяўляецца на наземнай станцыі кіравання (НСК). Яна здольна кіраваць двума беспілотнымі верталётамі адначасова для выканання парных баявых вылетаў, а таксама рэалізаваць ўнікальныя праграмныя сродкі апрацоўкі і прадстаўлення інфармацыі. У станцыю ўваходзяць перасоўны пункт, знешняя крыніца харчавання з бензінавым генератарам і заправачная станцыя на 800 літраў бензіну<ref name="Ютуб">[https://m.youtube.com/watch?v=7WQsRUxQd-8 HUNTER scout attack UAV helicopter military 2021] // Официальный Ютуб-канал КБ «Беспилотные вертолёты». — 2 июля 2022.</ref>. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. === Узбраенне === «Hunter» абсталяваны 7,62-мм [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю 57-мм<ref name="Ютуб"/> некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі<ref name="гос"/>. Кулямёт здольны весці стральбу да 1,5 км. Ракеты ажыццяўляюць залп на адлегласць 1,8 км<ref name="Ютуб"/>. ===Характарыстыкі === Працягласць палёту складае 9 гадзін пры максімальнай хуткасці 180 км/г. Лімітавая маса для ўзлёту — 750 кг, з якіх 200 можа складаць карысны груз. Апаратура дрона, у залежнасці ад тыпу і размяшчэння камеры, распазнае транспарт на адлегласці 7—9,2 км, а чалавека — 4,5—6,2. Далёкасць цэлеўказання складае 3 км<ref name="Ютуб"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] bz2tn20tg38tnw251a6ojn5do5dogdb 4162050 4162047 2022-07-19T20:55:09Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Выпрабаванні== Выпрабаванні дрона, па стане на чэрвень 2022 года, усё яшчэ працягваліся<ref>[https://m.youtube.com/watch?v=P7Grqe8YuQ8&feature=youtu.be Видео на Ютубе]</ref>. == Апісанне == === Агульнае === Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Да бартавой абароны адносяцца станцыя абароны ад радыёлакацыйных ракет, станцыя радыяцыйнага папярэджання і бар’ерны радар. Навігацыя ажыццяўляецца оптыка-электроннай інерцыяльнай сістэма, метэаралагічнай радыёлакацыйнай станцыяй і радыёвысотамерам. Кіраванне апарата ажыццяўляецца на наземнай станцыі кіравання (НСК). Яна здольна кіраваць двума беспілотнымі верталётамі адначасова для выканання парных баявых вылетаў, а таксама рэалізаваць ўнікальныя праграмныя сродкі апрацоўкі і прадстаўлення інфармацыі. У станцыю ўваходзяць перасоўны пункт, знешняя крыніца харчавання з бензінавым генератарам і заправачная станцыя на 800 літраў бензіну<ref name="Ютуб">[https://m.youtube.com/watch?v=7WQsRUxQd-8 HUNTER scout attack UAV helicopter military 2021] // Официальный Ютуб-канал КБ «Беспилотные вертолёты». — 2 июля 2022.</ref>. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. === Узбраенне === «Hunter» абсталяваны 7,62-мм [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю 57-мм<ref name="Ютуб"/> некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі<ref name="гос"/>. Кулямёт здольны весці стральбу да 1,5 км. Ракеты ажыццяўляюць залп на адлегласць 1,8 км<ref name="Ютуб"/>. ===Характарыстыкі === Працягласць палёту складае 9 гадзін пры максімальнай хуткасці 180 км/г. Лімітавая маса для ўзлёту — 750 кг, з якіх 200 можа складаць карысны груз. Апаратура дрона, у залежнасці ад тыпу і размяшчэння камеры, распазнае транспарт на адлегласці 7—9,2 км, а чалавека — 4,5—6,2. Далёкасць цэлеўказання складае 3 км<ref name="Ютуб"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] b9l82fh7v3lsntpmorwq7rw6zqc21yi 4162054 4162050 2022-07-19T21:19:24Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Выпрабаванні== Выпрабаванні дрона, па стане на чэрвень 2022 года, усё яшчэ працягваліся<ref>[https://m.youtube.com/watch?v=P7Grqe8YuQ8&feature=youtu.be Видео на Ютубе]</ref>. == Апісанне == === Агульнае === Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Да бартавой абароны адносяцца станцыя абароны ад радыёлакацыйных ракет, станцыя радыяцыйнага папярэджання і бар’ерны радар. Навігацыя ажыццяўляецца оптыка-электроннай інерцыяльнай сістэма, метэаралагічнай радыёлакацыйнай станцыяй і радыёвысотамерам. Кіраванне апарата ажыццяўляецца на наземнай станцыі кіравання (НСК). Яна здольна кіраваць двума беспілотнымі верталётамі адначасова для выканання парных баявых вылетаў, а таксама рэалізаваць ўнікальныя праграмныя сродкі апрацоўкі і прадстаўлення інфармацыі. У станцыю ўваходзяць перасоўны пункт, знешняя крыніца харчавання з бензінавым генератарам і заправачная станцыя на 800 літраў бензіну<ref name="Ютуб">[https://m.youtube.com/watch?v=7WQsRUxQd-8 HUNTER scout attack UAV helicopter military 2021] // Официальный Ютуб-канал КБ «Беспилотные вертолёты». — 2 июля 2022.</ref>. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. === Узбраенне === «Hunter» абсталяваны 7,62-мм [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю 57-мм<ref name="Ютуб"/> некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі<ref name="гос"/>. Кулямёт здольны весці стральбу да 1,5 км. Ракеты ажыццяўляюць залп на адлегласць 1,8 км<ref name="Ютуб"/>. ===Характарыстыкі === Працягласць палёту складае 9 гадзін пры максімальнай хуткасці 180 км/г. Лімітавая маса для ўзлёту — 750 кг, з якіх 200 можа складаць карысны груз. Апаратура дрона, у залежнасці ад тыпу і размяшчэння камеры, распазнае транспарт на адлегласці 7—9,2 км, а чалавека — 4,5—6,2. Далёкасць цэлеўказання складае 3 км<ref name="Ютуб"/>. == Магчымы экспарт == У чэрвені 2022 года СМІ паведамілі аб будучым з’яўленні ў [[Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі|расійскай арміі]] ўдарных верталётных беспілотнікаў. Газета «''Московский комсомолец''» пісала, што маса апарата складзе 750 кг пры 200 кг карыснай нагрузкі. Як адзначыў галоўны рэдактар выдання «''Беспилотная авиация''» Дзяніс Фядуцінаў, паколькі ў [[Расія|Расіі]] такіх дронаў няма, то гаворка можа ісці аб закупцы замежных мадэляў, а менавіта, беспілотнага лятальнага апарата «Hunter», які як раз падыходзіць пад апублікаваныя характарыстыкі. Паводле яго слоў, за апошнія гады беларускія распрацоўшчыкі здолелі істотна развіць свае кампетэнцыі ў галіне беспілотнай тэхнікі, таму для расіян іх вопыт быў бы каштоўны ў развіцці айчыннай прадукцыі. Фядуцінаў адзначыў, што раней спецыялісты з [[Беларусі|Беларусі]] прыцягваліся да працы над больш лёгкім расійскім верталётным дронам ''БАС-200''<ref>''Сергей Вальченко.'' [https://www.mk.ru/politics/2022/06/28/belorusy-pomogut-rossii-sozdat-bespilotnyy-udarnyy-vertolet.html Белорусы помогут России создать беспилотный ударный вертолет] // Московский комсомолец : газета. — 28 июня 2022.</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] dnye8rq4vbtncad4vg02plkdovhgxlw 4162055 4162054 2022-07-19T21:19:46Z DBatura 73587 /* Магчымы экспарт */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Выпрабаванні== Выпрабаванні дрона, па стане на чэрвень 2022 года, усё яшчэ працягваліся<ref>[https://m.youtube.com/watch?v=P7Grqe8YuQ8&feature=youtu.be Видео на Ютубе]</ref>. == Апісанне == === Агульнае === Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Да бартавой абароны адносяцца станцыя абароны ад радыёлакацыйных ракет, станцыя радыяцыйнага папярэджання і бар’ерны радар. Навігацыя ажыццяўляецца оптыка-электроннай інерцыяльнай сістэма, метэаралагічнай радыёлакацыйнай станцыяй і радыёвысотамерам. Кіраванне апарата ажыццяўляецца на наземнай станцыі кіравання (НСК). Яна здольна кіраваць двума беспілотнымі верталётамі адначасова для выканання парных баявых вылетаў, а таксама рэалізаваць ўнікальныя праграмныя сродкі апрацоўкі і прадстаўлення інфармацыі. У станцыю ўваходзяць перасоўны пункт, знешняя крыніца харчавання з бензінавым генератарам і заправачная станцыя на 800 літраў бензіну<ref name="Ютуб">[https://m.youtube.com/watch?v=7WQsRUxQd-8 HUNTER scout attack UAV helicopter military 2021] // Официальный Ютуб-канал КБ «Беспилотные вертолёты». — 2 июля 2022.</ref>. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. === Узбраенне === «Hunter» абсталяваны 7,62-мм [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю 57-мм<ref name="Ютуб"/> некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі<ref name="гос"/>. Кулямёт здольны весці стральбу да 1,5 км. Ракеты ажыццяўляюць залп на адлегласць 1,8 км<ref name="Ютуб"/>. ===Характарыстыкі === Працягласць палёту складае 9 гадзін пры максімальнай хуткасці 180 км/г. Лімітавая маса для ўзлёту — 750 кг, з якіх 200 можа складаць карысны груз. Апаратура дрона, у залежнасці ад тыпу і размяшчэння камеры, распазнае транспарт на адлегласці 7—9,2 км, а чалавека — 4,5—6,2. Далёкасць цэлеўказання складае 3 км<ref name="Ютуб"/>. == Магчымы экспарт == У чэрвені 2022 года СМІ паведамілі аб будучым з’яўленні ў [[Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі|расійскай арміі]] ўдарных верталётных беспілотнікаў. Газета «''Московский комсомолец''» пісала, што маса апарата складзе 750 кг пры 200 кг карыснай нагрузкі. Як адзначыў галоўны рэдактар выдання «''Беспилотная авиация''» Дзяніс Фядуцінаў, паколькі ў [[Расія|Расіі]] такіх дронаў няма, то гаворка можа ісці аб закупцы замежных мадэляў, а менавіта, беспілотнага лятальнага апарата «Hunter», які як раз падыходзіць пад апублікаваныя характарыстыкі. Паводле яго слоў, за апошнія гады беларускія распрацоўшчыкі здолелі істотна развіць свае кампетэнцыі ў галіне беспілотнай тэхнікі, таму для расіян іх вопыт быў бы каштоўны ў развіцці айчыннай прадукцыі. Фядуцінаў адзначыў, што раней спецыялісты з [[Беларусь|Беларусі]] прыцягваліся да працы над больш лёгкім расійскім верталётным дронам ''БАС-200''<ref>''Сергей Вальченко.'' [https://www.mk.ru/politics/2022/06/28/belorusy-pomogut-rossii-sozdat-bespilotnyy-udarnyy-vertolet.html Белорусы помогут России создать беспилотный ударный вертолет] // Московский комсомолец : газета. — 28 июня 2022.</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] 3y800ihsu8io6uc9q25ikq28h9nvebr 4162056 4162055 2022-07-19T21:21:26Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Hunter | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Беспілотныя верталёты» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = ''на выпрабаваннях'' | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Hunter''' (з {{lang-en|«паляўнічы»}}) — беларускі разведвальна‑ўдарны беспілотны верталёт вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Беспілотныя верталёты»]] (былая «Індэла»). == Прэзентацыя== Апарат быў прэзентаваны 23 чэрвеня 2021 года, у першы дзень міжнароднай зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2021]]» у [[Мінск]]у. Разам з ім дэбют быў і ў браневіка [[Volat V2]]. На першым паказе сімвалічную стужачку перарэзалі старшыня [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамваенпрама]] [[Дзмітрый Аляксандравіч Пантус|Дзмітрый Пантус]], галоўны канструктар КБ «Беспілотныя верталёты» Уладзімір Чудакоў і старшыня Прэзідыума [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] [[Уладзімір Рыгоравіч Гусакоў|Уладзімір Гусакоў]]<ref name="гос">[https://vpk.gov.by/news/comm_news/na-vystavke-milex-2021-predstavili-unikalnyy-bespilotnyy-vertolet-hunter.html На выставке MILEX-2021 представили уникальный беспилотный вертолет «Hunter»] // Госвоенпромком : официальный сайт. — 23 июня 2021.</ref>. == Выпрабаванні== Выпрабаванні дрона, па стане на чэрвень 2022 года, усё яшчэ працягваліся<ref>[https://m.youtube.com/watch?v=P7Grqe8YuQ8&feature=youtu.be Видео на Ютубе]</ref>. == Апісанне == === Агульнае === Беспілотнік прызначаны для работы ў гарадскіх умовах. Асноўнай задачай з’яўляецца знішчэнне агнявых кропак праціўніка ў цяжкадаступных месцах. Да бартавой абароны адносяцца станцыя абароны ад радыёлакацыйных ракет, станцыя радыяцыйнага папярэджання і бар’ерны радар. Навігацыя ажыццяўляецца оптыка-электроннай інерцыяльнай сістэма, метэаралагічнай радыёлакацыйнай станцыяй і радыёвысотамерам. Кіраванне апарата ажыццяўляецца на наземнай станцыі кіравання (НСК). Яна здольна кіраваць двума беспілотнымі верталётамі адначасова для выканання парных баявых вылетаў, а таксама рэалізаваць ўнікальныя праграмныя сродкі апрацоўкі і прадстаўлення інфармацыі. У станцыю ўваходзяць перасоўны пункт, знешняя крыніца харчавання з бензінавым генератарам і заправачная станцыя на 800 літраў бензіну<ref name="Ютуб">[https://m.youtube.com/watch?v=7WQsRUxQd-8 HUNTER scout attack UAV helicopter military 2021] // Официальный Ютуб-канал КБ «Беспилотные вертолёты». — 2 июля 2022.</ref>. Машына цалкам рабатызавана, абсталявана 52 мікракантролерамі, унутры яе арганізавана [[нейрасеціва]]. Для выканання задачы ёй трэба толькі задаць мэту і кірунак. Аднак прымяненне зброі дронам магчыма выключна пры кантролі чалавека<ref name="гос"/>. === Узбраенне === «Hunter» абсталяваны 7,62-мм [[Кулямёт Калашнікава|кулямётам Калашнікава]] танкавай мадыфікацыі з боекамплектам у 550 патронаў, васьмю 57-мм<ref name="Ютуб"/> некіравальнымі ракетамі і 16 супрацьтанкавымі бомбамі<ref name="гос"/>. Кулямёт здольны весці стральбу да 1,5 км. Ракеты ажыццяўляюць залп на адлегласць 1,8 км<ref name="Ютуб"/>. ===Характарыстыкі === Працягласць палёту складае 9 гадзін пры максімальнай хуткасці 180 км/г. Лімітавая маса для ўзлёту — 750 кг, з якіх 200 можа складаць карысны груз. Апаратура дрона, у залежнасці ад тыпу і размяшчэння камеры, распазнае транспарт на адлегласці 7—9,2 км, а чалавека — 4,5—6,2. Далёкасць цэлеўказання складае 3 км<ref name="Ютуб"/>. == Магчымы экспарт == У чэрвені 2022 года СМІ паведамілі аб будучым з’яўленні ў [[Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі|расійскай арміі]] ўдарных верталётных беспілотнікаў. Газета «''Московский комсомолец''» пісала, што маса апарата складзе 750 кг пры 200 кг карыснай нагрузкі. Як адзначыў галоўны рэдактар выдання «''Беспилотная авиация''» Дзяніс Фядуцінаў, паколькі ў [[Расія|Расіі]] такіх дронаў няма, то гаворка можа ісці аб закупцы замежных мадэляў, а менавіта, беспілотнага лятальнага апарата «Hunter», які як раз падыходзіць пад апублікаваныя характарыстыкі. Паводле яго слоў, за апошнія гады беларускія распрацоўшчыкі здолелі істотна развіць свае кампетэнцыі ў галіне беспілотнай тэхнікі, таму для расіян іх вопыт быў бы каштоўны ў развіцці айчыннай прадукцыі. Фядуцінаў адзначыў, што раней спецыялісты з [[Беларусь|Беларусі]] прыцягваліся да працы над больш лёгкім расійскім верталётным дронам ''БАС-200''<ref>''Сергей Вальченко.'' [https://www.mk.ru/politics/2022/06/28/belorusy-pomogut-rossii-sozdat-bespilotnyy-udarnyy-vertolet.html Белорусы помогут России создать беспилотный ударный вертолет] // Московский комсомолец : газета. — 28 июня 2022.</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Зброя Беларусі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] t2m90qeq69gfkp0us080ai4ikhup8sd 0 713285 4161940 2022-07-19T17:32:00Z D.L.M.I. Bel 33064 Новая старонка: «{{значэнні|Спасылка=Баранскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Баранскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[БССР]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у...» wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Баранскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Баранскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[БССР]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 16 населеных пунктаў |Сталіца = [[Барань]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = [[16 верасня]] [[1960]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Бара́нскі сельсавет''' — былая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — рабочы пасёлак [[Барань]]. Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска Барань. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР. 15 ліпеня 1935 года Барань атрымала статус рабочага пасёлка. З 20 лютага 1938 года сельсавет у складзе Аршанскага раёна Віцебскай вобласці. 16 верасня 1960 года скасаваны, населеныя пункты перададзены ў адміністрацыйнае падпарадкаванне Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. На момант скасавання ў склад сельсавета ўваходзілі 16 населеных пунктаў: рабочы паслак [[Барань]], вёскі [[Балбасава]], [[Белая Ферма]], [[Белева-I]], [[Белева-II]], [[Бранцава]], [[Галачова (Аршанскі раён)|Галачова]], [[Клюшнікава]], [[Навасёлкі (Аршанскі раён)|Навасёлкі]], [[Пустынкі (Аршанскі раён)|Пустынкі]], [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]], [[Хімінічы]], [[Целянцеева]], [[Чэрвіна (вёска)|Чэрвіна]] і пасёлкі Балбасава і Бранцава. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 1960 годзе]] oqr19ru0f6omnapgezpsjhz1htbrs8n 4161941 4161940 2022-07-19T17:32:13Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Баранскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Баранскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[БССР]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 16 населеных пунктаў |Сталіца = [[Барань]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = [[16 верасня]] [[1960]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Бара́нскі сельсавет''' — былая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — рабочы пасёлак [[Барань]]. Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска Барань. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР. 15 ліпеня 1935 года Барань атрымала статус рабочага пасёлка. З 20 лютага 1938 года сельсавет у складзе Аршанскага раёна Віцебскай вобласці. 16 верасня 1960 года скасаваны, населеныя пункты перададзены ў адміністрацыйнае падпарадкаванне Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. На момант скасавання ў склад сельсавета ўваходзілі 16 населеных пунктаў: рабочы пасёлак [[Барань]], вёскі [[Балбасава]], [[Белая Ферма]], [[Белева-I]], [[Белева-II]], [[Бранцава]], [[Галачова (Аршанскі раён)|Галачова]], [[Клюшнікава]], [[Навасёлкі (Аршанскі раён)|Навасёлкі]], [[Пустынкі (Аршанскі раён)|Пустынкі]], [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]], [[Хімінічы]], [[Целянцеева]], [[Чэрвіна (вёска)|Чэрвіна]] і пасёлкі Балбасава і Бранцава. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 1960 годзе]] girpa6glnupu2k3sfzh5uoesfjweai9 0 713286 4161942 2022-07-19T17:36:54Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Картка ЛА | назва = INDELA-I.N.SKY | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = [[File:Insky3.jpg|300px]] | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = 2011 | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус...» wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = INDELA-I.N.SKY | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = [[File:Insky3.jpg|300px]] | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = 2011 | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = з 2014 | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''INDELA-I. N. SKY''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]] верталётнага тыпу, сярэдняга радыусу дзеяння, масай да 140 кг. Распрацаваны і вырабляны ТАА «КБ Індэла». З [[2014]] года запушчаны ў серыйную вытворчасць. Прызначаны для маніторынгу на далёкіх адлегласцях цяжкадаступных і працяглых аб’ектаў, для разведкі і назірання, дазваляе ажыццяўляць пошук і выяўленне аб’ектаў з вызначэннем дакладных геаграфічных каардынатаў, выконваць распазнаванне і суправаджэнне аб’ектаў, ажыццяўляць дастаўку грузаў і скід карыснай нагрузкі. БПЛА «INDELA-I.N. SKY» уваходзіць у склад шматфункцыянальнага беспілотнага авіяцыйнага комплексу '''«INDELA-SKY»'''. Кантралюецца з дапамогай наземнай станцыі кіравання. == Лётна-тэхнічныя характарыстыкі == '''Тэхнічныя характарыстыкі ''' {| class="wikitable" | Даўжыня/вышыня || 3052/1346 мм |- | Дыяметр апорнага ротара|| 3400 мм |- | База шасі || 1180 мм |- | Узлётная вага || 140 кг |- | Вага карыснай нагрузкі || 25 кг |- | Стандартны запас паліва || 29 кг |- | Узлётная магутнасць || 26 кВТ |- | Выдатак паліва || 5-8 кг/г |- | Рухавік || Чатырохтактны ротарна-поршневага тыпу |- | Сістэма астуджэння || Вадкасная |} '''Лётныя характарыстыкі''' {| class="wikitable" |- | Працягласць палёту || 5 гадзін |- | Практычная далёкасць палёту || 350 км |- | Крэйсерская хуткасць палёту ў зямлі || 75 км/г |- | Статычны столь || 1500 м |- | Максімальна дапушчальная хуткасць ветру пры ўзлёце || 37 км/г |- | Рабочая тэмпература || -40...+55 °С |- |} == Тэхнічныя магчымасці == БПЛА «INDELA-I. N. SKY» ажыццяўляе аўтаматычны вертыкальны ўзлёт і пасадку, выконвае аўтаматычны палёт і аўтаматычнае вяртанне да месца старту ў выпадку страты сувязі. Беспілотны [[верталёт|верталёт]] працуе ва ўмовах адсутнасці падрыхтаванай [[Узлётна-пасадачная паласа|узлётна-пасадачнай паласы]], час разгортвання комплексу — да 15 хвілін. Палёт БПЛА ажыццяўляецца ў адным з 4 рэжымаў: * аўтаномны * дыстанцыйна пілатуемы (ДПЛА) * рэжым «да кропкі» (БЛА варта ў аўтаматычным рэжыме да зададзенай кропкі, пасля прылёту ў кропку ўключаецца рэжым ДПЛА) * рэжым «дадому» (незалежна ад пункту месца знаходжання БЛА ажыццяўляецца аўтаматычнае пілатавання ў кропку ўзлёту) Палётнае заданне можа мець маршрут рознай канфігурацыі і складацца з больш 2000 прамежкавых кропак. Маецца магчымасць аператыўнага рэдагавання палётнага задання ў працэсе яго выканання, у тым ліку змяненне вышыні і хуткасці палёту ад кропкі да кропкі. Для вырашэння задач маніторынгу, назірання і разведкі беспілотнік абсталяваны гірастабілізаванай оптыка-электроннай сістэмай, якая ўключае [[цеплавізар]], каляровую камеру, [[лазерны далямер]], відэапрацэсар і інерцыяльны модуль. Оптыка-электронная сістэма дазваляе ажыццяўляць аэраздымку, вызначаць адлегласць да аб’екта і атрымліваць на маніторы наземнай станцыі кіравання відэавыяву каляровага, чорна-белага і ў інфрачырвоным спектры ў рэжыме рэальнага часу. Сістэма дазваляе выяўляць рухомую мэту і аўтаматычна ажыццяўляць сачэнне за ёй. «Аўтасуправаджэнне» мэты вядзецца ў дзённы і начны час сутак. Канструкцыя БПЛА «INDELA-I.N. SKY» дазваляе нарошчваць пілатажна-навігацыйнае абсталяванне і ўсталёўваць розныя іншыя варыянты карыснай нагрузкі. Дрон здольны ажыццяўляць дастаўку грузаў па строга зададзеных каардынатах. Магчымы скід карыснай нагрузкі. == Беспілотны авіяцыйны комплекс == [[Файл:Наземная станция управления INDELA-GCS.jpg|left|thumb|Наземная станцыя «INDELA-GCS» у модулі тыпаразмеру ISO-кантэйнера (блок-кантэйнер).]] «INDELA-I.N. SKY» з’яўляецца часткай беспілотнага комплексу «INDELA-SKY». У склад комплексу ўваходзяць два беспілотныя верталёты і наземная станцыя кіравання. Архітэктура комплексу дазваляе ўключаць у яго склад БПЛА рознага класа, у тым ліку дроны іншых вытворцаў. Маецца магчымасць аб’яднання некалькіх штук у адзіную інфармацыйную сетку, што дазваляе ажыццяўляць аўтаматычны абмен дадзенымі і каардынаваць дзеянні аператараў. Наземная станцыя кіравання абсталяваная [[Сістэма жыццезабеспячэння|сістэмай жыццезабеспячэння]]. Час працы аўтаномнай працы станцыі — 24 гадзіны, час працы ў бясшумным рэжыме ад акумулятарных батарэй —5 гадзін. НСК з’яўляецца мабільнай, адаптавана для мантажу на любы шасі падвышанай праходнасці і прызначана для перавозкі любым відам транспарту. == Спасылкі == * [http://www.indelauav.com Официальный сайт компании] * [http://top.rbc.ru/business/23/12/2014/549847829a794721a3e5cf90#xtor=AL- Крылья Родины: как в России делают бизнес на беспилотниках] , 22.12.2014, РБК * [http://missiles2go.ru/2014/08/13/алмаз-антей-продемонстрировал-радио/ Концерн Алмаз-Антей продемонстрировал БЛА «INDELA-I.N.SKY» компании КБ ИНДЕЛА], 13.08.2014г. * [http://rusplt.ru/world/belorusskiy-letatelnyiy-apparat-11221.html В Минске презентовали новых БЛА собственного производства] * [http://www.aviaport.ru/news/2014/03/25/280213.html "КБ ИНДЕЛА" ОСВОИЛО СЕРИЙНЫЙ ВЫПУСК БЕСПИЛОТНЫХ ВЕРТОЛЕТОВ], 25.03.2014, АвиаПорт.Ru * [http://ruvsa.com/news/unmanned_systems_development/indelas/?sphrase_id=2795 Белорусский беспилотник «INDELA-I.N.SKY» составит конкуренцию дорогостоящим аналогам], 30.08.2013г. * [http://belarmy.by/zhurnal-specnazz/na-krylo На крыло!], 31.01.2012г. * [http://i-korotchenko.livejournal.com/286963.html Белорусские беспилотники], 2012 Военный дневник И.Коротченко * [http://news.tut.by/society/247298.html Белорусские беспилотники удивили посетителей "МАКС-2011"] {{Wayback|url=http://news.tut.by/society/247298.html |date=20160304113602 }}, 25.08.2011г. * [http://www.uav.ru/articles/indela_heli.pdf Первым делом вертолеты] {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] ndpicdgpf6f5nlraf9i3tn9577t7fz4 4161969 4161942 2022-07-19T18:35:43Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = INDELA-I.N.SKY | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = [[File:Insky3.jpg|300px]] | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = 2011 | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = з 2014 | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''INDELA-I. N. SKY''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]] верталётнага тыпу, сярэдняга радыусу дзеяння, масай да 140 кг. Распрацаваны і вырабляны ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ Індэла]]». З [[2014]] года запушчаны ў серыйную вытворчасць. Прызначаны для маніторынгу на далёкіх адлегласцях цяжкадаступных і працяглых аб’ектаў, для разведкі і назірання, дазваляе ажыццяўляць пошук і выяўленне аб’ектаў з вызначэннем дакладных геаграфічных каардынатаў, выконваць распазнаванне і суправаджэнне аб’ектаў, ажыццяўляць дастаўку грузаў і скід карыснай нагрузкі. БПЛА «INDELA-I.N. SKY» уваходзіць у склад шматфункцыянальнага беспілотнага авіяцыйнага комплексу '''«INDELA-SKY»'''. Кантралюецца з дапамогай наземнай станцыі кіравання. == Лётна-тэхнічныя характарыстыкі == '''Тэхнічныя характарыстыкі ''' {| class="wikitable" | Даўжыня/вышыня || 3052/1346 мм |- | Дыяметр апорнага ротара|| 3400 мм |- | База шасі || 1180 мм |- | Узлётная вага || 140 кг |- | Вага карыснай нагрузкі || 25 кг |- | Стандартны запас паліва || 29 кг |- | Узлётная магутнасць || 26 кВТ |- | Выдатак паліва || 5-8 кг/г |- | Рухавік || Чатырохтактны ротарна-поршневага тыпу |- | Сістэма астуджэння || Вадкасная |} '''Лётныя характарыстыкі''' {| class="wikitable" |- | Працягласць палёту || 5 гадзін |- | Практычная далёкасць палёту || 350 км |- | Крэйсерская хуткасць палёту ў зямлі || 75 км/г |- | Статычны столь || 1500 м |- | Максімальна дапушчальная хуткасць ветру пры ўзлёце || 37 км/г |- | Рабочая тэмпература || -40...+55 °С |- |} == Тэхнічныя магчымасці == БПЛА «INDELA-I. N. SKY» ажыццяўляе аўтаматычны вертыкальны ўзлёт і пасадку, выконвае аўтаматычны палёт і аўтаматычнае вяртанне да месца старту ў выпадку страты сувязі. Беспілотны [[верталёт|верталёт]] працуе ва ўмовах адсутнасці падрыхтаванай [[Узлётна-пасадачная паласа|узлётна-пасадачнай паласы]], час разгортвання комплексу — да 15 хвілін. Палёт БПЛА ажыццяўляецца ў адным з 4 рэжымаў: * аўтаномны * дыстанцыйна пілатуемы (ДПЛА) * рэжым «да кропкі» (БЛА варта ў аўтаматычным рэжыме да зададзенай кропкі, пасля прылёту ў кропку ўключаецца рэжым ДПЛА) * рэжым «дадому» (незалежна ад пункту месца знаходжання БЛА ажыццяўляецца аўтаматычнае пілатавання ў кропку ўзлёту) Палётнае заданне можа мець маршрут рознай канфігурацыі і складацца з больш 2000 прамежкавых кропак. Маецца магчымасць аператыўнага рэдагавання палётнага задання ў працэсе яго выканання, у тым ліку змяненне вышыні і хуткасці палёту ад кропкі да кропкі. Для вырашэння задач маніторынгу, назірання і разведкі беспілотнік абсталяваны гірастабілізаванай оптыка-электроннай сістэмай, якая ўключае [[цеплавізар]], каляровую камеру, [[лазерны далямер]], відэапрацэсар і інерцыяльны модуль. Оптыка-электронная сістэма дазваляе ажыццяўляць аэраздымку, вызначаць адлегласць да аб’екта і атрымліваць на маніторы наземнай станцыі кіравання відэавыяву каляровага, чорна-белага і ў інфрачырвоным спектры ў рэжыме рэальнага часу. Сістэма дазваляе выяўляць рухомую мэту і аўтаматычна ажыццяўляць сачэнне за ёй. «Аўтасуправаджэнне» мэты вядзецца ў дзённы і начны час сутак. Канструкцыя БПЛА «INDELA-I.N. SKY» дазваляе нарошчваць пілатажна-навігацыйнае абсталяванне і ўсталёўваць розныя іншыя варыянты карыснай нагрузкі. Дрон здольны ажыццяўляць дастаўку грузаў па строга зададзеных каардынатах. Магчымы скід карыснай нагрузкі. == Беспілотны авіяцыйны комплекс == [[Файл:Наземная станция управления INDELA-GCS.jpg|left|thumb|Наземная станцыя «INDELA-GCS» у модулі тыпаразмеру ISO-кантэйнера (блок-кантэйнер).]] «INDELA-I.N. SKY» з’яўляецца часткай беспілотнага комплексу «INDELA-SKY». У склад комплексу ўваходзяць два беспілотныя верталёты і наземная станцыя кіравання. Архітэктура комплексу дазваляе ўключаць у яго склад БПЛА рознага класа, у тым ліку дроны іншых вытворцаў. Маецца магчымасць аб’яднання некалькіх штук у адзіную інфармацыйную сетку, што дазваляе ажыццяўляць аўтаматычны абмен дадзенымі і каардынаваць дзеянні аператараў. Наземная станцыя кіравання абсталяваная [[Сістэма жыццезабеспячэння|сістэмай жыццезабеспячэння]]. Час працы аўтаномнай працы станцыі — 24 гадзіны, час працы ў бясшумным рэжыме ад акумулятарных батарэй —5 гадзін. НСК з’яўляецца мабільнай, адаптавана для мантажу на любы шасі падвышанай праходнасці і прызначана для перавозкі любым відам транспарту. == Спасылкі == * [http://www.indelauav.com Официальный сайт компании] * [http://top.rbc.ru/business/23/12/2014/549847829a794721a3e5cf90#xtor=AL- Крылья Родины: как в России делают бизнес на беспилотниках] , 22.12.2014, РБК * [http://missiles2go.ru/2014/08/13/алмаз-антей-продемонстрировал-радио/ Концерн Алмаз-Антей продемонстрировал БЛА «INDELA-I.N.SKY» компании КБ ИНДЕЛА], 13.08.2014г. * [http://rusplt.ru/world/belorusskiy-letatelnyiy-apparat-11221.html В Минске презентовали новых БЛА собственного производства] * [http://www.aviaport.ru/news/2014/03/25/280213.html "КБ ИНДЕЛА" ОСВОИЛО СЕРИЙНЫЙ ВЫПУСК БЕСПИЛОТНЫХ ВЕРТОЛЕТОВ], 25.03.2014, АвиаПорт.Ru * [http://ruvsa.com/news/unmanned_systems_development/indelas/?sphrase_id=2795 Белорусский беспилотник «INDELA-I.N.SKY» составит конкуренцию дорогостоящим аналогам], 30.08.2013г. * [http://belarmy.by/zhurnal-specnazz/na-krylo На крыло!], 31.01.2012г. * [http://i-korotchenko.livejournal.com/286963.html Белорусские беспилотники], 2012 Военный дневник И.Коротченко * [http://news.tut.by/society/247298.html Белорусские беспилотники удивили посетителей "МАКС-2011"] {{Wayback|url=http://news.tut.by/society/247298.html |date=20160304113602 }}, 25.08.2011г. * [http://www.uav.ru/articles/indela_heli.pdf Первым делом вертолеты] {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] 0ir4g6r6hdjz3arx3uxk3l68fu5llsd 1 713287 4161944 2022-07-19T17:37:33Z DBatura 73587 Новая старонка: «== == {{пераклад|ru|INDELA-I.N.SKY}} ~~~~» wikitext text/x-wiki == == {{пераклад|ru|INDELA-I.N.SKY}} [[Удзельнік:DBatura|DBatura]] ([[Размовы з удзельнікам:DBatura|размовы]]) 20:37, 19 ліпеня 2022 (+03) jv2u9nwb42ihrml4waj6tcjv4iqd8kn 0 713288 4161954 2022-07-19T18:19:13Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Картка кампаніі |назва = КБ «Беспілотныя верталёты» |лагатып = Logo-indela.jpg |тып = [[таварыства з абмежаванай адказнасцю]] |лістынг на біржы = |дзейнасць = |дэвіз = Па-за чалавечай здольнасцю |заснавана = [[1996]] |...» wikitext text/x-wiki {{Картка кампаніі |назва = КБ «Беспілотныя верталёты» |лагатып = Logo-indela.jpg |тып = [[таварыства з абмежаванай адказнасцю]] |лістынг на біржы = |дзейнасць = |дэвіз = Па-за чалавечай здольнасцю |заснавана = [[1996]] |скасавана = |прычына скасавання = |пераемнік = |ранейшыя назвы = «Індэла» <small>(1996—2018)</small> |заснавальнікі = Уладзімір Чудакоў |размяшчэнне = {{Сцяг|Беларусь}} [[Мінск]], [[Фрунзенскі раён (Мінск)|Фрунзенскі раён]], [[Вуліца Пятра Глебкі (Мінск)|вул. Пятра Глебкі]], д. 15А<ref>[https://uavheli.by/ Сайт]</ref> |ключавыя фігуры = |галіна = прамысловасць |прадукцыя = [[беспілотны лятальны апарат|беспілотныя лятальныя апараты]] |абарот = |аперацыйны прыбытак = |чысты прыбытак = |колькасць супрацоўнікаў = |матчына кампанія = |даччыныя кампаніі = |сайт = [https://uavheli.by/ uavheli.by] }} '''Канструктарскае бюро «Беспілотныя верталёты»''' (раней '''«Індэла»''') — прыватная беларуская кампанія. Спецыялізуецца на [[беспілотны лятальны апарат|беспілотных лятальных апаратах]]. == Гісторыя == [[Файл:Indela-6M.jpg|thumb|«Індэла 6М» (2012 г.)]] У [[1996]] годзе 26-гадовы інжынэр Уладзімір Чудакоў заснаваў Канструктарскае бюро «Індэла» ({{lang-en|Independent Development Laboratory}} — ''Лабараторыя незалежнай распрацоўкі''). У [[1999]] годзе КБ «Індэла» распрацавала сваю бартавую апаратуру і наземную станцыю кіравання беспілотнікам для [[Сухапутныя войскі Беларусі|Сухапутных войск]] і [[Ваенна-паветраныя сілы і войскі СПА Рэспублікі Беларусь|ВПС Беларусі]]. У [[2002]] годзе створаны беспілотны верталёт «Індэла Вінтакрыл», які на авіясалёне «Макс-2005» у Жукоўскім ([[Маскоўская вобласць]]) атрымаў назву «Штыль». У [[2003]]—[[2005]] гадах КБ «Індэла» сумесна з маскоўскім ЗАТ «Карпарацыя радыёэлектронных і інфармацыйных тэхналогій» («КРІТ») распрацоўвала і вырабляла прылады кантролю радыёлякацыйнага суправаджэньня і лічбавага кіравання станцыяй абароны. Да [[2007]] года прадпрыемства стварыла 4 беспілётныя верталёты: лабараторныя «Рэвалюцыя» і «Легіён», здымачныя «Індэла ФільмКам» і «ХайСкай». За 2007—2010 гады распрацавана 8 беспілотных самалётаў: лабараторны «Пацёмкін», паветраныя мішэні «Індэла Страла» (хуткасьць 350 км/гадз), «[[БПЛА «Беркут»|Беркут]]» (400 км/гадз) і «[[БПЛА «Буравеснік»|Буравеснік]]» (600 км/гадз), разведвальныя «[[Indela-6|Індэла 6]]» (1,5 гадзіны палёта), «Індэла 6М» (10 гадзінаў), «[[Indela-9|Індэла 9]]» (электрарухавік, 1,5 гадзіны) і «Індэла 9М» (15 гадзінаў). У [[2010]]—[[2012]] створаны беспілотны самалёт «[[Грыф-1]]» з часам палёту да 8 гадзінаў і 3 беспілотныя верталёты: здымачны «Індэла Ай Скай», авіяхімічны «Індэла Кантры» і выпрабавальны «Індэла Скай Лэб». На [[2013]] год КБ выпускала звыш 10 відаў беспілотнікаў, у тым ліку верталёты разведкі і паветраныя мішэні, і з’яўлялася найбольшым іх вытворцам у [[Беларусь|Беларусі]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. [[Файл:Insky3.jpg|thumb|«Індэла Інскай»]] У верасні 2013 году КБ «Індэла» прадставіла на беларуска-расійскім вучэнні «Захад-2013» свой беспілотны верталёт «[[INDELA-I.N.SKY|Індэла Інскай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Алена Стасюкевіч|загаловак=Дэманстрацыя вайсковай і спэцыяльнай тэхнікі беларускіх вытворцаў адбылася ў аэрапорце Гродна|спасылка=https://m.blr.belta.by/society/view/demanstratsyja-vaennaj-i-spetsyjalnaj-tehniki-belaruskih-vytvortsau-adbylasja-u-aeraportse-grodna-15890-2013|выдавец=Беларускае тэлеграфнае агенцтва|дата публікацыі=26 верасня 2013|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. У 2014 годзе беспілотнік запусцілі ў сэрыйную вытворчасць<ref>{{Навіна|аўтар=Вячаслаў Будкевіч|загаловак=«КБ Індэла» прэзэнтуе на выставе «Чалавек і бяспека» ў Мiнску першы сэрыйны айчынны беспілотны лятальны апарат верталётнага тыпу|спасылка=https://by.belapan.by/archive/2014/11/13/740145_740156|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=13 лістапада 2014|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. У лістападзе [[2015]] году вытворца беспілотнікаў «Адком Сыстэмы» з [[Абу-Дабі]] ([[ААЭ]]) набыў КБ «Індэла»<ref>{{Навіна|аўтар=Андрэй Паротнікаў|загаловак=Не сварыцца з Расiяй і шукаць новых сяброў|спасылка=https://www.racyja.com/blohi-racyi/andrej-parotnikau/ne-svarytstsa-z-raseyaj-i-shukats-novykh-syab/|выдавец=Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=18 кастрычніка 2017|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. На парадзе [[3 ліпеня]] [[2017]] года паказалі беспілотнік «Індэла Скай Бур», які меў далёкасць стральбы да 1700 мэтраў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларусь адсвяткавала Дзень Незалежнасці|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/glavnyy-efir/belarus_otprazdnovala_den_nezavisimosti_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=9 ліпеня 2017|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. [[21 лютага]] [[2018]] году Гаспадарчы суд Мінску распачаў справу аб банкруцтве КБ «Індэла», пасля чаго прадпрыемства ўзнавіла дзейнасьць пад назвай Канструктарскае бюро «Беспілотныя верталёты»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=НАН Беларусі і «КБ Беспілотныя верталёты» падпісалі Пагадненне аб супрацоўніцтве паміж дзвюма арганізацыямі|спасылка=http://nasb.gov.by/bel/news/3689/|выдавец=Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|дата публікацыі=29 жніўня 2018|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. == Гл. таксама == * [[Indela Hunter]] {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://uavheli.by/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Прадпрыемствы Мінска]] nczl4e70pf0m7ytqbf6xrqm1t474hql 4161956 4161954 2022-07-19T18:20:44Z DBatura 73587 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Картка кампаніі |назва = КБ «Беспілотныя верталёты» |лагатып = Logo-indela.jpg |тып = [[таварыства з абмежаванай адказнасцю]] |лістынг на біржы = |дзейнасць = |дэвіз = Па-за чалавечай здольнасцю |заснавана = [[1996]] |скасавана = |прычына скасавання = |пераемнік = |ранейшыя назвы = «Індэла» <small>(1996—2018)</small> |заснавальнікі = Уладзімір Чудакоў |размяшчэнне = {{Сцяг|Беларусь}} [[Мінск]], [[Фрунзенскі раён (Мінск)|Фрунзенскі раён]], [[Вуліца Пятра Глебкі (Мінск)|вул. Пятра Глебкі]], д. 15А<ref>[https://uavheli.by/ Сайт]</ref> |ключавыя фігуры = |галіна = прамысловасць |прадукцыя = [[беспілотны лятальны апарат|беспілотныя лятальныя апараты]] |абарот = |аперацыйны прыбытак = |чысты прыбытак = |колькасць супрацоўнікаў = |матчына кампанія = |даччыныя кампаніі = |сайт = [https://uavheli.by/ uavheli.by] }} '''Канструктарскае бюро «Беспілотныя верталёты»''' (раней '''«Індэла»''') — прыватная беларуская кампанія. Спецыялізуецца на [[беспілотны лятальны апарат|беспілотных лятальных апаратах]]. == Гісторыя == [[Файл:Indela-6M.jpg|thumb|«Індэла 6М» (2012 г.)]] У [[1996]] годзе 26-гадовы інжынэр Уладзімір Чудакоў заснаваў Канструктарскае бюро «Індэла» ({{lang-en|Independent Development Laboratory}} — ''Лабараторыя незалежнай распрацоўкі''). У [[1999]] годзе КБ «Індэла» распрацавала сваю бартавую апаратуру і наземную станцыю кіравання беспілотнікам для [[Сухапутныя войскі Беларусі|Сухапутных войск]] і [[Ваенна-паветраныя сілы і войскі СПА Рэспублікі Беларусь|ВПС Беларусі]]. У [[2002]] годзе створаны беспілотны верталёт «Індэла Вінтакрыл», які на авіясалёне «Макс-2005» у Жукоўскім ([[Маскоўская вобласць]]) атрымаў назву «Штыль». У [[2003]]—[[2005]] гадах КБ «Індэла» сумесна з маскоўскім ЗАТ «Карпарацыя радыёэлектронных і інфармацыйных тэхналогій» («КРІТ») распрацоўвала і вырабляла прылады кантролю радыёлякацыйнага суправаджэньня і лічбавага кіравання станцыяй абароны. Да [[2007]] года прадпрыемства стварыла 4 беспілётныя верталёты: лабараторныя «Рэвалюцыя» і «Легіён», здымачныя «Індэла ФільмКам» і «ХайСкай». За 2007—2010 гады распрацавана 8 беспілотных самалётаў: лабараторны «Пацёмкін», паветраныя мішэні «Індэла Страла» (хуткасьць 350 км/гадз), «[[БПЛА «Беркут»|Беркут]]» (400 км/гадз) і «Буравеснік» (600 км/гадз), разведвальныя «[[Indela-6|Індэла 6]]» (1,5 гадзіны палёта), «Індэла 6М» (10 гадзінаў), «[[Indela-9|Індэла 9]]» (электрарухавік, 1,5 гадзіны) і «Індэла 9М» (15 гадзінаў). У [[2010]]—[[2012]] створаны беспілотны самалёт «[[Грыф-1]]» з часам палёту да 8 гадзінаў і 3 беспілотныя верталёты: здымачны «Індэла Ай Скай», авіяхімічны «Індэла Кантры» і выпрабавальны «Індэла Скай Лэб». На [[2013]] год КБ выпускала звыш 10 відаў беспілотнікаў, у тым ліку верталёты разведкі і паветраныя мішэні, і з’яўлялася найбольшым іх вытворцам у [[Беларусь|Беларусі]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. [[Файл:Insky3.jpg|thumb|«Індэла Інскай»]] У верасні 2013 году КБ «Індэла» прадставіла на беларуска-расійскім вучэнні «Захад-2013» свой беспілотны верталёт «[[INDELA-I.N.SKY|Індэла Інскай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Алена Стасюкевіч|загаловак=Дэманстрацыя вайсковай і спэцыяльнай тэхнікі беларускіх вытворцаў адбылася ў аэрапорце Гродна|спасылка=https://m.blr.belta.by/society/view/demanstratsyja-vaennaj-i-spetsyjalnaj-tehniki-belaruskih-vytvortsau-adbylasja-u-aeraportse-grodna-15890-2013|выдавец=Беларускае тэлеграфнае агенцтва|дата публікацыі=26 верасня 2013|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. У 2014 годзе беспілотнік запусцілі ў сэрыйную вытворчасць<ref>{{Навіна|аўтар=Вячаслаў Будкевіч|загаловак=«КБ Індэла» прэзэнтуе на выставе «Чалавек і бяспека» ў Мiнску першы сэрыйны айчынны беспілотны лятальны апарат верталётнага тыпу|спасылка=https://by.belapan.by/archive/2014/11/13/740145_740156|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=13 лістапада 2014|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. У лістападзе [[2015]] году вытворца беспілотнікаў «Адком Сыстэмы» з [[Абу-Дабі]] ([[ААЭ]]) набыў КБ «Індэла»<ref>{{Навіна|аўтар=Андрэй Паротнікаў|загаловак=Не сварыцца з Расiяй і шукаць новых сяброў|спасылка=https://www.racyja.com/blohi-racyi/andrej-parotnikau/ne-svarytstsa-z-raseyaj-i-shukats-novykh-syab/|выдавец=Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=18 кастрычніка 2017|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. На парадзе [[3 ліпеня]] [[2017]] года паказалі беспілотнік «Індэла Скай Бур», які меў далёкасць стральбы да 1700 мэтраў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларусь адсвяткавала Дзень Незалежнасці|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/glavnyy-efir/belarus_otprazdnovala_den_nezavisimosti_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=9 ліпеня 2017|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. [[21 лютага]] [[2018]] году Гаспадарчы суд Мінску распачаў справу аб банкруцтве КБ «Індэла», пасля чаго прадпрыемства ўзнавіла дзейнасьць пад назвай Канструктарскае бюро «Беспілотныя верталёты»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=НАН Беларусі і «КБ Беспілотныя верталёты» падпісалі Пагадненне аб супрацоўніцтве паміж дзвюма арганізацыямі|спасылка=http://nasb.gov.by/bel/news/3689/|выдавец=Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|дата публікацыі=29 жніўня 2018|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. == Гл. таксама == * [[Indela Hunter]] {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://uavheli.by/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Прадпрыемствы Мінска]] 4zj79y00h39lnunovozidsw0pl42b0t 4162140 4161956 2022-07-20T06:37:48Z DBatura 73587 /* Гл. таксама */ wikitext text/x-wiki {{Картка кампаніі |назва = КБ «Беспілотныя верталёты» |лагатып = Logo-indela.jpg |тып = [[таварыства з абмежаванай адказнасцю]] |лістынг на біржы = |дзейнасць = |дэвіз = Па-за чалавечай здольнасцю |заснавана = [[1996]] |скасавана = |прычына скасавання = |пераемнік = |ранейшыя назвы = «Індэла» <small>(1996—2018)</small> |заснавальнікі = Уладзімір Чудакоў |размяшчэнне = {{Сцяг|Беларусь}} [[Мінск]], [[Фрунзенскі раён (Мінск)|Фрунзенскі раён]], [[Вуліца Пятра Глебкі (Мінск)|вул. Пятра Глебкі]], д. 15А<ref>[https://uavheli.by/ Сайт]</ref> |ключавыя фігуры = |галіна = прамысловасць |прадукцыя = [[беспілотны лятальны апарат|беспілотныя лятальныя апараты]] |абарот = |аперацыйны прыбытак = |чысты прыбытак = |колькасць супрацоўнікаў = |матчына кампанія = |даччыныя кампаніі = |сайт = [https://uavheli.by/ uavheli.by] }} '''Канструктарскае бюро «Беспілотныя верталёты»''' (раней '''«Індэла»''') — прыватная беларуская кампанія. Спецыялізуецца на [[беспілотны лятальны апарат|беспілотных лятальных апаратах]]. == Гісторыя == [[Файл:Indela-6M.jpg|thumb|«Індэла 6М» (2012 г.)]] У [[1996]] годзе 26-гадовы інжынэр Уладзімір Чудакоў заснаваў Канструктарскае бюро «Індэла» ({{lang-en|Independent Development Laboratory}} — ''Лабараторыя незалежнай распрацоўкі''). У [[1999]] годзе КБ «Індэла» распрацавала сваю бартавую апаратуру і наземную станцыю кіравання беспілотнікам для [[Сухапутныя войскі Беларусі|Сухапутных войск]] і [[Ваенна-паветраныя сілы і войскі СПА Рэспублікі Беларусь|ВПС Беларусі]]. У [[2002]] годзе створаны беспілотны верталёт «Індэла Вінтакрыл», які на авіясалёне «Макс-2005» у Жукоўскім ([[Маскоўская вобласць]]) атрымаў назву «Штыль». У [[2003]]—[[2005]] гадах КБ «Індэла» сумесна з маскоўскім ЗАТ «Карпарацыя радыёэлектронных і інфармацыйных тэхналогій» («КРІТ») распрацоўвала і вырабляла прылады кантролю радыёлякацыйнага суправаджэньня і лічбавага кіравання станцыяй абароны. Да [[2007]] года прадпрыемства стварыла 4 беспілётныя верталёты: лабараторныя «Рэвалюцыя» і «Легіён», здымачныя «Індэла ФільмКам» і «ХайСкай». За 2007—2010 гады распрацавана 8 беспілотных самалётаў: лабараторны «Пацёмкін», паветраныя мішэні «Індэла Страла» (хуткасьць 350 км/гадз), «[[БПЛА «Беркут»|Беркут]]» (400 км/гадз) і «Буравеснік» (600 км/гадз), разведвальныя «[[Indela-6|Індэла 6]]» (1,5 гадзіны палёта), «Індэла 6М» (10 гадзінаў), «[[Indela-9|Індэла 9]]» (электрарухавік, 1,5 гадзіны) і «Індэла 9М» (15 гадзінаў). У [[2010]]—[[2012]] створаны беспілотны самалёт «[[Грыф-1]]» з часам палёту да 8 гадзінаў і 3 беспілотныя верталёты: здымачны «Індэла Ай Скай», авіяхімічны «Індэла Кантры» і выпрабавальны «Індэла Скай Лэб». На [[2013]] год КБ выпускала звыш 10 відаў беспілотнікаў, у тым ліку верталёты разведкі і паветраныя мішэні, і з’яўлялася найбольшым іх вытворцам у [[Беларусь|Беларусі]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. [[Файл:Insky3.jpg|thumb|«Індэла Інскай»]] У верасні 2013 году КБ «Індэла» прадставіла на беларуска-расійскім вучэнні «Захад-2013» свой беспілотны верталёт «[[INDELA-I.N.SKY|Індэла Інскай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Алена Стасюкевіч|загаловак=Дэманстрацыя вайсковай і спэцыяльнай тэхнікі беларускіх вытворцаў адбылася ў аэрапорце Гродна|спасылка=https://m.blr.belta.by/society/view/demanstratsyja-vaennaj-i-spetsyjalnaj-tehniki-belaruskih-vytvortsau-adbylasja-u-aeraportse-grodna-15890-2013|выдавец=Беларускае тэлеграфнае агенцтва|дата публікацыі=26 верасня 2013|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. У 2014 годзе беспілотнік запусцілі ў сэрыйную вытворчасць<ref>{{Навіна|аўтар=Вячаслаў Будкевіч|загаловак=«КБ Індэла» прэзэнтуе на выставе «Чалавек і бяспека» ў Мiнску першы сэрыйны айчынны беспілотны лятальны апарат верталётнага тыпу|спасылка=https://by.belapan.by/archive/2014/11/13/740145_740156|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=13 лістапада 2014|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. У лістападзе [[2015]] году вытворца беспілотнікаў «Адком Сыстэмы» з [[Абу-Дабі]] ([[ААЭ]]) набыў КБ «Індэла»<ref>{{Навіна|аўтар=Андрэй Паротнікаў|загаловак=Не сварыцца з Расiяй і шукаць новых сяброў|спасылка=https://www.racyja.com/blohi-racyi/andrej-parotnikau/ne-svarytstsa-z-raseyaj-i-shukats-novykh-syab/|выдавец=Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=18 кастрычніка 2017|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. На парадзе [[3 ліпеня]] [[2017]] года паказалі беспілотнік «Індэла Скай Бур», які меў далёкасць стральбы да 1700 мэтраў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларусь адсвяткавала Дзень Незалежнасці|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/glavnyy-efir/belarus_otprazdnovala_den_nezavisimosti_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=9 ліпеня 2017|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. [[21 лютага]] [[2018]] году Гаспадарчы суд Мінску распачаў справу аб банкруцтве КБ «Індэла», пасля чаго прадпрыемства ўзнавіла дзейнасьць пад назвай Канструктарскае бюро «Беспілотныя верталёты»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=НАН Беларусі і «КБ Беспілотныя верталёты» падпісалі Пагадненне аб супрацоўніцтве паміж дзвюма арганізацыямі|спасылка=http://nasb.gov.by/bel/news/3689/|выдавец=Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|дата публікацыі=29 жніўня 2018|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. == Гл. таксама == * [[Hunter (беспілотны верталёт)]] {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://uavheli.by/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Прадпрыемствы Мінска]] 7i879waewfti0atpi3k5k6q8xhst0wq 4162198 4162140 2022-07-20T07:39:39Z DBatura 73587 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Картка кампаніі |назва = КБ «Беспілотныя верталёты» |лагатып = Logo-indela.jpg |тып = [[таварыства з абмежаванай адказнасцю]] |лістынг на біржы = |дзейнасць = |дэвіз = Па-за чалавечай здольнасцю |заснавана = [[1996]] |скасавана = |прычына скасавання = |пераемнік = |ранейшыя назвы = «Індэла» <small>(1996—2018)</small> |заснавальнікі = Уладзімір Чудакоў |размяшчэнне = {{Сцяг|Беларусь}} [[Мінск]], [[Фрунзенскі раён (Мінск)|Фрунзенскі раён]], [[Вуліца Пятра Глебкі (Мінск)|вул. Пятра Глебкі]], д. 15А<ref>[https://uavheli.by/ Сайт]</ref> |ключавыя фігуры = |галіна = прамысловасць |прадукцыя = [[беспілотны лятальны апарат|беспілотныя лятальныя апараты]] |абарот = |аперацыйны прыбытак = |чысты прыбытак = |колькасць супрацоўнікаў = |матчына кампанія = |даччыныя кампаніі = |сайт = [https://uavheli.by/ uavheli.by] }} '''Канструктарскае бюро «Беспілотныя верталёты»''' (раней '''«Індэла»''') — прыватная беларуская кампанія. Спецыялізуецца на [[беспілотны лятальны апарат|беспілотных лятальных апаратах]]. == Гісторыя == [[Файл:Indela-6M.jpg|thumb|«Індэла 6М» (2012 г.)]] У [[1996]] годзе 26-гадовы інжынэр Уладзімір Чудакоў заснаваў Канструктарскае бюро «Індэла» ({{lang-en|Independent Development Laboratory}} — ''Лабараторыя незалежнай распрацоўкі''). У [[1999]] годзе КБ «Індэла» распрацавала сваю бартавую апаратуру і наземную станцыю кіравання беспілотнікам для [[Сухапутныя войскі Беларусі|Сухапутных войск]] і [[Ваенна-паветраныя сілы і войскі СПА Рэспублікі Беларусь|ВПС Беларусі]]. У [[2002]] годзе створаны беспілотны верталёт «Індэла Вінтакрыл», які на авіясалёне «Макс-2005» у Жукоўскім ([[Маскоўская вобласць]]) атрымаў назву «Штыль». У [[2003]]—[[2005]] гадах КБ «Індэла» сумесна з маскоўскім ЗАТ «Карпарацыя радыёэлектронных і інфармацыйных тэхналогій» («КРІТ») распрацоўвала і вырабляла прылады кантролю радыёлякацыйнага суправаджэньня і лічбавага кіравання станцыяй абароны. Да [[2007]] года прадпрыемства стварыла 4 беспілётныя верталёты: лабараторныя «Рэвалюцыя» і «Легіён», здымачныя «Індэла ФільмКам» і «ХайСкай». За 2007—2010 гады распрацавана 8 беспілотных самалётаў: лабараторны «Пацёмкін», паветраныя мішэні «Індэла Страла» (хуткасьць 350 км/гадз), «[[Беркут (Індэла)|Беркут]]» (400 км/гадз) і «Буравеснік» (600 км/гадз), разведвальныя «[[Indela-6|Індэла 6]]» (1,5 гадзіны палёта), «Індэла 6М» (10 гадзінаў), «[[Indela-9|Індэла 9]]» (электрарухавік, 1,5 гадзіны) і «Індэла 9М» (15 гадзінаў). У [[2010]]—[[2012]] створаны беспілотны самалёт «[[Грыф-1]]» з часам палёту да 8 гадзінаў і 3 беспілотныя верталёты: здымачны «Індэла Ай Скай», авіяхімічны «Індэла Кантры» і выпрабавальны «Індэла Скай Лэб». На [[2013]] год КБ выпускала звыш 10 відаў беспілотнікаў, у тым ліку верталёты разведкі і паветраныя мішэні, і з’яўлялася найбольшым іх вытворцам у [[Беларусь|Беларусі]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. [[Файл:Insky3.jpg|thumb|«Індэла Інскай»]] У верасні 2013 году КБ «Індэла» прадставіла на беларуска-расійскім вучэнні «Захад-2013» свой беспілотны верталёт «[[INDELA-I.N.SKY|Індэла Інскай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Алена Стасюкевіч|загаловак=Дэманстрацыя вайсковай і спэцыяльнай тэхнікі беларускіх вытворцаў адбылася ў аэрапорце Гродна|спасылка=https://m.blr.belta.by/society/view/demanstratsyja-vaennaj-i-spetsyjalnaj-tehniki-belaruskih-vytvortsau-adbylasja-u-aeraportse-grodna-15890-2013|выдавец=Беларускае тэлеграфнае агенцтва|дата публікацыі=26 верасня 2013|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. У 2014 годзе беспілотнік запусцілі ў сэрыйную вытворчасць<ref>{{Навіна|аўтар=Вячаслаў Будкевіч|загаловак=«КБ Індэла» прэзэнтуе на выставе «Чалавек і бяспека» ў Мiнску першы сэрыйны айчынны беспілотны лятальны апарат верталётнага тыпу|спасылка=https://by.belapan.by/archive/2014/11/13/740145_740156|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=13 лістапада 2014|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. У лістападзе [[2015]] году вытворца беспілотнікаў «Адком Сыстэмы» з [[Абу-Дабі]] ([[ААЭ]]) набыў КБ «Індэла»<ref>{{Навіна|аўтар=Андрэй Паротнікаў|загаловак=Не сварыцца з Расiяй і шукаць новых сяброў|спасылка=https://www.racyja.com/blohi-racyi/andrej-parotnikau/ne-svarytstsa-z-raseyaj-i-shukats-novykh-syab/|выдавец=Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=18 кастрычніка 2017|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. На парадзе [[3 ліпеня]] [[2017]] года паказалі беспілотнік «Індэла Скай Бур», які меў далёкасць стральбы да 1700 мэтраў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларусь адсвяткавала Дзень Незалежнасці|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/glavnyy-efir/belarus_otprazdnovala_den_nezavisimosti_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=9 ліпеня 2017|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. [[21 лютага]] [[2018]] году Гаспадарчы суд Мінску распачаў справу аб банкруцтве КБ «Індэла», пасля чаго прадпрыемства ўзнавіла дзейнасьць пад назвай Канструктарскае бюро «Беспілотныя верталёты»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=НАН Беларусі і «КБ Беспілотныя верталёты» падпісалі Пагадненне аб супрацоўніцтве паміж дзвюма арганізацыямі|спасылка=http://nasb.gov.by/bel/news/3689/|выдавец=Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|дата публікацыі=29 жніўня 2018|дата доступу=17 сакавіка 2019}}</ref>. == Гл. таксама == * [[Hunter (беспілотны верталёт)]] {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://uavheli.by/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Прадпрыемствы Мінска]] s50kz92bh5nxrljprdzyz5xma0krflw 14 713289 4161958 2022-07-19T18:22:00Z JerzyKundrat 174 Новая старонка: « [[Катэгорыя:Прамянёвапёрыя рыбы]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Прамянёвапёрыя рыбы]] s2ffjgfb6jeim0btdfc0a9p13zx2bch 1 713290 4161959 2022-07-19T18:22:38Z DBatura 73587 Новая старонка: «== == {{пераклад|be-tarask|Бесьпілётныя верталёты}} ~~~~» wikitext text/x-wiki == == {{пераклад|be-tarask|Бесьпілётныя верталёты}} [[Удзельнік:DBatura|DBatura]] ([[Размовы з удзельнікам:DBatura|размовы]]) 21:22, 19 ліпеня 2022 (+03) k49sr00ma7y1pw4jmxmr4gevpify6li 0 713291 4161988 2022-07-19T19:03:19Z DBatura 73587 DBatura перанёс старонку [[Indela Hunter]] у [[Hunter (беспілотны верталёт)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Hunter (беспілотны верталёт)]] 46tyx8evn18d63qhj91eqn9kyh2twr2 0 713292 4162002 2022-07-19T19:14:51Z Ілля Касакоў 21245 Ілля Касакоў перанёс старонку [[Іўсцін Мучанік]] у [[Юстын Мучанік]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Юстын Мучанік]] a7hnkuhvqbhoojgjg1gv9n30mb7azmv 0 713293 4162004 2022-07-19T19:15:18Z Dzianis Niadbajla 5766 Новая старонка: «{{Спартыўнае спаборніцтва |Назва = Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1994 года |Эмблема = |Памер = |Подпіс = |Апісанне = |Горад = {{Сцяг|Англія}} [[Шэфілд]] ([[Англія]]) |Краіны = |Удзельнікаў = |Мед...» wikitext text/x-wiki {{Спартыўнае спаборніцтва |Назва = Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1994 года |Эмблема = |Памер = |Подпіс = |Апісанне = |Горад = {{Сцяг|Англія}} [[Шэфілд]] ([[Англія]]) |Краіны = |Удзельнікаў = |Медалёў = 12 |Адкрыццё = |Закрыццё = |Дата = [[1994]] |Стадыён = |Сайт = |Папярэдняе = [[Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1993|1993]] |Наступнае = [[Чэмпіянат свету па сучасным пяцібормі 1995|1995]] }} '''Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1994''' праходзіў у [[Шэфілд]]зе ([[Англія]]). == Вынікі == === Мужчыны === {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" | width="100" |'''Дысцыпліна''' | bgcolor="gold" width="200" |{{1}} '''Золата''' | bgcolor="silver" width="200" |{{2}}'''Срэбра''' | bgcolor="CC9966" width="200" |{{3}} '''Бронза''' |- |Індывідуальны залік |{{flagathlete|[[Дзмітрый Валер’евіч Сваткоўскі]]|Расія}} | {{flagathlete|[[Крыстоф Руэр]]|Францыя}} | {{flagathlete|[[Янаш Марцінак]]|Венгрыя}} |- | Камандны залік | {{FRA}} <br> [[Себасцьян Дзеланье]]<br> [[Крыстоф Руэр]]<br> [[Фрэдэрык Францье]] | {{GBR}} <br> [[Рычард Фелпс]] <br> [[Грэм Брукхаўс]]<br> [[Грэг Уайт]] | {{Бел-чырвона-белы сцяг}} ([[Беларусь]]) <br> [[Андрэй Смірноў]] <br> [[Сяргей Коршун]]<br> [[Аляксандр Барысенка]] |- |Эстафета | {{HUN}} <br>[[Ласла Фабіян]]<br> [[Янаш Марцінак]]<br> [[Атыла Калнакі Кіс]] | {{POL}} <br> [[Дарыюш Мейснер]] <br> [[Мацей Чыжовіч]]<br> [[Андрэй Штэфанэк]] | {{RUS}} <br> [[Дзмітрый Валер’евіч Сваткоўскі|Дзмітрый Сваткоўскі]] <br> [[Андрэй Шыгіпаў]]<br> [[Андрэй Тропін]] |} == Жанчыны == {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" | width="100" |'''Дысцыпліна''' | bgcolor="gold" width="200" |{{1}} '''Золата''' | bgcolor="silver" width="200" |{{2}}'''Срэбра''' | bgcolor="CC9966" width="200" |{{3}} '''Бронза''' |- |Індывідуальны залік |{{flagathlete|[[Ева Ф’елеруп]]|Данія}} | {{Бел-чырвона-белы сцяг}} [[Жанна Далгачова]] ([[Беларусь]]) | {{flagathlete|[[Эмешэ Кабіё]]|Венгрыя}} |- | Камандны залік | {{ITA}} <br> [[Федэрыка Фагеці]]<br> [[Барбара Бакалары]]<br> [[Эмануэла Габэла]] | {{POL}} <br>[[Дарота Ідзі]]<br> [[Ганна Суліма]]<br> [[Івона Кавалевская]] | {{HUN}} <br> [[Ірэн Ковач]] <br> [[Эмешэ Кабіё]]<br> [[Эстар Хартабадзь]] |- |Эстафета | {{POL}} <br>[[Дарота Ідзі]]<br> [[Івона Кавалевская]]<br> [[Ганна Суліма]] | {{HUN}} <br> [[Эстар Хартабадзь]] <br> [[Эмешэ Кабіё]]<br> [[Беа Шымока]] | {{DEN}} <br> [[Ева Ф’елеруп]] <br> [[Перніль Свары]]<br> [[Ніна Андэрсан]] |} == Медальны залік == {| class=wikitable cellspacing="1" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:90%" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Месца ! width=200 | Краіна ! style="background-color:gold; color:black; width:6em;"|Золата ! style="background-color:silver; color:black; width:6em;"|Срэбра ! style="background-color:#cc9966; color:black; width:6em;"|Бронза ! width=50 | Усяго |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align="left" | {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 2 | align="left" | {{POL}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 3 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align="left" | {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="2" valign="center"| 4 | align="left" | {{DEN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | align="left" | {{RUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align="left" | {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align="left" | {{Бел-чырвона-белы сцяг}} [[Беларусь]] | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align="left" | {{GBR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" | colspan="2" rowspan="1" valign="center" | '''Totale''' | '''6''' | '''6''' | '''6''' | '''18''' |} {{зноскі}} {{Чэмпіянат свету па сучасным пяціборстве}} [[Катэгорыя:Чэмпіянаты свету па сучасным пяцібор’і|1994]] [[Катэгорыя:1994 год у Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:1994 год у спорце]] [[Катэгорыя:Міжнародныя спартыўныя спаборніцтвы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Шэфілд]] sfxk9sf85cnni5jenmxeglfksdlupaa 4162046 4162004 2022-07-19T20:49:44Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Спартыўнае спаборніцтва |Назва = Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1994 года |Эмблема = |Памер = |Подпіс = |Апісанне = |Горад = {{Сцяг|Англія}} [[Шэфілд]] ([[Англія]]) |Краіны = |Удзельнікаў = |Медалёў = 12 |Адкрыццё = |Закрыццё = |Дата = [[1994]] |Стадыён = |Сайт = |Папярэдняе = [[Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1993|1993]] |Наступнае = [[Чэмпіянат свету па сучасным пяцібормі 1995|1995]] }} '''Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1994''' праходзіў у [[Шэфілд]]зе ([[Англія]]). == Вынікі == === Мужчыны === {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" | width="100" |'''Дысцыпліна''' | bgcolor="gold" width="200" |{{1}} '''Золата''' | bgcolor="silver" width="200" |{{2}}'''Срэбра''' | bgcolor="CC9966" width="200" |{{3}} '''Бронза''' |- |Індывідуальны залік |{{flagathlete|[[Дзмітрый Валер’евіч Сваткоўскі]]|Расія}} | {{flagathlete|[[Крыстоф Руэр]]|Францыя}} | {{flagathlete|[[Янаш Марцінак]]|Венгрыя}} |- | Камандны залік | {{FRA}} <br> [[Себасцьян Дзеланье]]<br> [[Крыстоф Руэр]]<br> [[Фрэдэрык Францье]] | {{GBR}} <br> [[Рычард Фелпс]] <br> [[Грэм Брукхаўс]]<br> [[Грэг Уайт]] | {{Бел-чырвона-белы сцяг}} [[Беларусь]] <br> [[Андрэй Смірноў]] <br> [[Сяргей Коршун]]<br> [[Аляксандр Барысенка]] |- |Эстафета | {{HUN}} <br>[[Ласла Фабіян]]<br> [[Янаш Марцінак]]<br> [[Атыла Калнакі Кіс]] | {{POL}} <br> [[Дарыюш Мейснер]] <br> [[Мацей Чыжовіч]]<br> [[Андрэй Штэфанэк]] | {{RUS}} <br> [[Дзмітрый Валер’евіч Сваткоўскі|Дзмітрый Сваткоўскі]] <br> [[Андрэй Шыгіпаў]]<br> [[Андрэй Тропін]] |} == Жанчыны == {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" | width="100" |'''Дысцыпліна''' | bgcolor="gold" width="200" |{{1}} '''Золата''' | bgcolor="silver" width="200" |{{2}}'''Срэбра''' | bgcolor="CC9966" width="200" |{{3}} '''Бронза''' |- |Індывідуальны залік |{{flagathlete|[[Ева Ф’елеруп]]|Данія}} | {{Бел-чырвона-белы сцяг}} [[Жанна Далгачова]] ([[Беларусь]]) | {{flagathlete|[[Эмешэ Кабіё]]|Венгрыя}} |- | Камандны залік | {{ITA}} <br> [[Федэрыка Фагеці]]<br> [[Барбара Бакалары]]<br> [[Эмануэла Габэла]] | {{POL}} <br>[[Дарота Ідзі]]<br> [[Ганна Суліма]]<br> [[Івона Кавалевская]] | {{HUN}} <br> [[Ірэн Ковач]] <br> [[Эмешэ Кабіё]]<br> [[Эстар Хартабадзь]] |- |Эстафета | {{POL}} <br>[[Дарота Ідзі]]<br> [[Івона Кавалевская]]<br> [[Ганна Суліма]] | {{HUN}} <br> [[Эстар Хартабадзь]] <br> [[Эмешэ Кабіё]]<br> [[Беа Шымока]] | {{DEN}} <br> [[Ева Ф’елеруп]] <br> [[Перніль Свары]]<br> [[Ніна Андэрсан]] |} == Медальны залік == {| class=wikitable cellspacing="1" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:90%" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Месца ! width=200 | Краіна ! style="background-color:gold; color:black; width:6em;"|Золата ! style="background-color:silver; color:black; width:6em;"|Срэбра ! style="background-color:#cc9966; color:black; width:6em;"|Бронза ! width=50 | Усяго |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align="left" | {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 2 | align="left" | {{POL}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 3 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align="left" | {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="2" valign="center"| 4 | align="left" | {{DEN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | align="left" | {{RUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align="left" | {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align="left" | {{Бел-чырвона-белы сцяг}} [[Беларусь]] | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{GBR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" | colspan="2" rowspan="1" valign="center" | '''Totale''' | '''6''' | '''6''' | '''6''' | '''18''' |} {{зноскі}} {{Чэмпіянат свету па сучасным пяціборстве}} [[Катэгорыя:Чэмпіянаты свету па сучасным пяцібор’і|1994]] [[Катэгорыя:1994 год у Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:1994 год у спорце]] [[Катэгорыя:Міжнародныя спартыўныя спаборніцтвы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Шэфілд]] s59b7a24zrmfy7bcppi2s1sr39twfbq 4162222 4162046 2022-07-20T09:01:36Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Спартыўнае спаборніцтва |Назва = Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1994 года |Эмблема = |Памер = |Подпіс = |Апісанне = |Горад = {{Сцяг|Англія}} [[Шэфілд]] ([[Англія]]) |Краіны = |Удзельнікаў = |Медалёў = 12 |Адкрыццё = |Закрыццё = |Дата = [[1994]] |Стадыён = |Сайт = |Папярэдняе = [[Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1993|1993]] |Наступнае = [[Чэмпіянат свету па сучасным пяцібормі 1995|1995]] }} '''Чэмпіянат свету па сучасным пяцібор’і 1994''' праходзіў у [[Шэфілд]]зе ([[Англія]]). == Вынікі == === Мужчыны === {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" | width="100" |'''Дысцыпліна''' | bgcolor="gold" width="200" |{{1}} '''Золата''' | bgcolor="silver" width="200" |{{2}} '''Срэбра''' | bgcolor="CC9966" width="200" |{{3}} '''Бронза''' |- |Індывідуальны залік |{{flagathlete|[[Дзмітрый Валер’евіч Сваткоўскі|Дзмітрый Сваткоўскі]]|Расія}} | {{flagathlete|[[Крыстоф Руэр]]|Францыя}} | {{flagathlete|[[Янаш Марцінак]]|Венгрыя}} |- | Камандны залік | {{FRA}} <br> [[Себасцьян Дзеланье]]<br> [[Крыстоф Руэр]]<br> [[Фрэдэрык Францье]] | {{GBR}} <br> [[Рычард Фелпс]] <br> [[Грэм Брукхаўс]]<br> [[Грэг Уайт]] | {{Бел-чырвона-белы сцяг}} [[Беларусь]] <br> [[Андрэй Смірноў]] <br> [[Сяргей Коршун]]<br> [[Аляксандр Барысенка]] |- |Эстафета | {{HUN}} <br>[[Ласла Фабіян]]<br> [[Янаш Марцінак]]<br> [[Атыла Калнакі Кіс]] | {{POL}} <br> [[Дарыюш Мейснер]] <br> [[Мацей Чыжовіч]]<br> [[Андрэй Штэфанэк]] | {{RUS}} <br> [[Дзмітрый Валер’евіч Сваткоўскі|Дзмітрый Сваткоўскі]] <br> [[Андрэй Шыгіпаў]]<br> [[Андрэй Тропін]] |} == Жанчыны == {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" | width="100" |'''Дысцыпліна''' | bgcolor="gold" width="200" |{{1}} '''Золата''' | bgcolor="silver" width="200" |{{2}} '''Срэбра''' | bgcolor="CC9966" width="200" |{{3}} '''Бронза''' |- |Індывідуальны залік |{{flagathlete|[[Ева Ф’елеруп]]|Данія}} | {{Бел-чырвона-белы сцяг}} [[Жанна Далгачова]] ([[Беларусь]]) | {{flagathlete|[[Эмешэ Кабіё]]|Венгрыя}} |- | Камандны залік | {{ITA}} <br> [[Федэрыка Фагеці]]<br> [[Барбара Бакалары]]<br> [[Эмануэла Габэла]] | {{POL}} <br>[[Дарота Ідзі]]<br> [[Ганна Суліма]]<br> [[Івона Кавалеўская]] | {{HUN}} <br> [[Ірэн Ковач]] <br> [[Эмешэ Кабіё]]<br> [[Эстар Хартабадзь]] |- |Эстафета | {{POL}} <br>[[Дарота Ідзі]]<br> [[Івона Кавалеўская]]<br> [[Ганна Суліма]] | {{HUN}} <br> [[Эстар Хартабадзь]] <br> [[Эмешэ Кабіё]]<br> [[Беа Шымока]] | {{DEN}} <br> [[Ева Ф’елеруп]] <br> [[Перніль Свары]]<br> [[Ніна Андэрсан]] |} == Медальны залік == {| class=wikitable cellspacing="1" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:90%" |- bgcolor="#EFEFEF" ! width=50 | Месца ! width=200 | Краіна ! style="background-color:gold; color:black; width:6em;"|Золата ! style="background-color:silver; color:black; width:6em;"|Срэбра ! style="background-color:#cc9966; color:black; width:6em;"|Бронза ! width=50 | Усяго |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 1 | align="left" | {{HUN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 3 | 5 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 2 | align="left" | {{POL}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 2 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 3 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 3 | align="left" | {{FRA}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="2" valign="center"| 4 | align="left" | {{DEN}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | align="left" | {{RUS}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 6 | align="left" | {{ITA}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 0 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 7 | align="left" | {{Бел-чырвона-белы сцяг}} [[Беларусь]] | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 2 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" | rowspan="1" valign="center"| 8 | align="left" | {{GBR}} | style="background:#F7F6A8;" | 0 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 0 | 1 |- align="center" valign="top" bgcolor="#EFEFEF" | colspan="2" rowspan="1" valign="center" | '''Totale''' | '''6''' | '''6''' | '''6''' | '''18''' |} {{зноскі}} {{Чэмпіянат свету па сучасным пяціборстве}} [[Катэгорыя:Чэмпіянаты свету па сучасным пяцібор’і|1994]] [[Катэгорыя:Спорт у Англіі ў 1994 годзе]] [[Катэгорыя:Міжнародныя спартыўныя спаборніцтвы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Спорт у Шэфілдзе]] m0wwk5k7ld7ydimm5la8u8jnrpmfj99 0 713294 4162005 2022-07-19T19:24:07Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Вуліца Кірава (Мінск)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Вуліца Кірава (Мінск)]] nqznc0pk1xtb4gin26dv1fywdjrmy7v 0 713295 4162006 2022-07-19T19:31:19Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Картка ЛА | назва = Indela-6 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = Indela-6M.jpg|300px | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | стат...» wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela-6 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = Indela-6M.jpg|300px | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі =Indela-6M | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Indela-6''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ Індэла]]». == Апісанне == Узлёт і пасадка ажыццяўляецца па самалётнаму. У аварыйных выпадках пасадка можа ажыццяўляцца з выкарыстаннем парашута. Інфармацыя з борта БПЛА перадаецца па радыёканале на наземную станцыю кіравання (НСК), і дадаткова запісваецца на бартавы назапашвальнік<ref>[https://www.aeroexpo.com.ru/prod/indela/product-181349-26831.html Indela-6M на Aero Expo]</ref>. Кантроль над беспілотнікам ажыццяўляецца пры дапамозе НСК, якая ўключае ўсе патрэбныя для кіравання палётам кампаненты і абсталяванне. НСК даволі мабільная. Для транспарціроўкі усталёўваецца ў спецыяльны транспартны кантэйнер. Па жаданні заказчыка канструкцыя дрона можа нарошчваць колькасць пілатажна-навігацыйнага абсталявання і пашыраць вобласці прымянення комплексу<ref name="avia"/>. == Функцыянал == Асноўнае функцыянальнае прызначэнне — дыстанцыйнае назіранне і перадача відэаінфармацыі ў рэжыме рэальнага часу на НСК<ref name="энц">[http://www.airwar.ru/enc/bpla/indela6m.html Indela-6M на авиационной энциклопедии «Уголок неба»]</ref>. «Indela-6» можа прыцягвацца да рознага роду дзейнасці, у тым ліку<ref name="avia"/>: * маніторынг месцаў пажараў, тэхнагенных здарэнняў, паводак, масавых беспарадкаў і тэрарыстычных пагроз; * ажыццяўленне пошукавых работ; * правядзенне аэраздымкі мясцовасці; * агляд ліній трубаправодаў і электраперадач, выяўленне пашкоджанняў і дэфектаў; * выкананне паветранай разведкі; * ажыццяўленне ахоўных мерапрыемстваў закрытых аб’ектаў і вялікіх тэрыторый; * сачэнне за рухомымі мэтамі. == Характарыстыкі == Карысная нагрузка складае 35 кг. Беспілотнік можа развіваць максімальную хуткасць да 140 км/г. Практычны столь — 4 км, а радыус дзеяння не перавышае 50 км<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/indela-6m#bounce#bounce Indela-6M на Avia.pro]</ref> Арыгінальная версія здольна працаваць да 1,5 гадзін, а мадыфікацыі «Indela-6M» — да 7<ref name="энц"/>—10<ref>[http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] gja7saak8lwj4mifl86ivaha3wbgpa3 4162010 4162006 2022-07-19T19:53:15Z DBatura 73587 /* Характарыстыкі */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela-6 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = Indela-6M.jpg|300px | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі =Indela-6M | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Indela-6''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ Індэла]]». == Апісанне == Узлёт і пасадка ажыццяўляецца па самалётнаму. У аварыйных выпадках пасадка можа ажыццяўляцца з выкарыстаннем парашута. Інфармацыя з борта БПЛА перадаецца па радыёканале на наземную станцыю кіравання (НСК), і дадаткова запісваецца на бартавы назапашвальнік<ref>[https://www.aeroexpo.com.ru/prod/indela/product-181349-26831.html Indela-6M на Aero Expo]</ref>. Кантроль над беспілотнікам ажыццяўляецца пры дапамозе НСК, якая ўключае ўсе патрэбныя для кіравання палётам кампаненты і абсталяванне. НСК даволі мабільная. Для транспарціроўкі усталёўваецца ў спецыяльны транспартны кантэйнер. Па жаданні заказчыка канструкцыя дрона можа нарошчваць колькасць пілатажна-навігацыйнага абсталявання і пашыраць вобласці прымянення комплексу<ref name="avia"/>. == Функцыянал == Асноўнае функцыянальнае прызначэнне — дыстанцыйнае назіранне і перадача відэаінфармацыі ў рэжыме рэальнага часу на НСК<ref name="энц">[http://www.airwar.ru/enc/bpla/indela6m.html Indela-6M на авиационной энциклопедии «Уголок неба»]</ref>. «Indela-6» можа прыцягвацца да рознага роду дзейнасці, у тым ліку<ref name="avia"/>: * маніторынг месцаў пажараў, тэхнагенных здарэнняў, паводак, масавых беспарадкаў і тэрарыстычных пагроз; * ажыццяўленне пошукавых работ; * правядзенне аэраздымкі мясцовасці; * агляд ліній трубаправодаў і электраперадач, выяўленне пашкоджанняў і дэфектаў; * выкананне паветранай разведкі; * ажыццяўленне ахоўных мерапрыемстваў закрытых аб’ектаў і вялікіх тэрыторый; * сачэнне за рухомымі мэтамі. == Характарыстыкі == Карысная нагрузка складае 35 кг. Беспілотнік можа развіваць максімальную хуткасць да 140 км/г. Практычны столь — 4 км, а радыус дзеяння не перавышае 50 км<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/indela-6m#bounce#bounce Indela-6M на Avia.pro]</ref>. Арыгінальная версія здольна працаваць да 1,5 гадзін, а мадыфікацыі «Indela-6M» — да 7<ref name="энц"/>—10<ref>[http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] 1lq09an7iddshxfzh3kfnnh30h1qs4c 4162247 4162010 2022-07-20T10:29:28Z DBatura 73587 /* Характарыстыкі */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela-6 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = Indela-6M.jpg|300px | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]]<ref name="avia"/> | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі =Indela-6M | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Indela-6''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ Індэла]]». == Апісанне == Узлёт і пасадка ажыццяўляецца па самалётнаму. У аварыйных выпадках пасадка можа ажыццяўляцца з выкарыстаннем парашута. Інфармацыя з борта БПЛА перадаецца па радыёканале на наземную станцыю кіравання (НСК), і дадаткова запісваецца на бартавы назапашвальнік<ref>[https://www.aeroexpo.com.ru/prod/indela/product-181349-26831.html Indela-6M на Aero Expo]</ref>. Кантроль над беспілотнікам ажыццяўляецца пры дапамозе НСК, якая ўключае ўсе патрэбныя для кіравання палётам кампаненты і абсталяванне. НСК даволі мабільная. Для транспарціроўкі усталёўваецца ў спецыяльны транспартны кантэйнер. Па жаданні заказчыка канструкцыя дрона можа нарошчваць колькасць пілатажна-навігацыйнага абсталявання і пашыраць вобласці прымянення комплексу<ref name="avia"/>. == Функцыянал == Асноўнае функцыянальнае прызначэнне — дыстанцыйнае назіранне і перадача відэаінфармацыі ў рэжыме рэальнага часу на НСК<ref name="энц">[http://www.airwar.ru/enc/bpla/indela6m.html Indela-6M на авиационной энциклопедии «Уголок неба»]</ref>. «Indela-6» можа прыцягвацца да рознага роду дзейнасці, у тым ліку<ref name="avia"/>: * маніторынг месцаў пажараў, тэхнагенных здарэнняў, паводак, масавых беспарадкаў і тэрарыстычных пагроз; * ажыццяўленне пошукавых работ; * правядзенне аэраздымкі мясцовасці; * агляд ліній трубаправодаў і электраперадач, выяўленне пашкоджанняў і дэфектаў; * выкананне паветранай разведкі; * ажыццяўленне ахоўных мерапрыемстваў закрытых аб’ектаў і вялікіх тэрыторый; * сачэнне за рухомымі мэтамі. == Характарыстыкі == Карысная нагрузка складае 35 кг. Беспілотнік можа развіваць максімальную хуткасць да 140 км/г. Практычны столь — 4 км, а радыус дзеяння не перавышае 50 км<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/indela-6m#bounce#bounce Indela-6M на Avia.pro]</ref>. Арыгінальная версія здольна працаваць да 1,5 гадзін, а мадыфікацыі «Indela-6M» — да 7<ref name="энц"/>—10<ref>{{Артыкул|аўтар=Пятро Раманчук.|загаловак=Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi|выданне=Звязда|тып=газета|год=11 кастрычніка 2013|нумар=192 (27557)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1381443814_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] f6ynwm9kdj4cs6olgkuwd4rlmapyeo3 0 713296 4162008 2022-07-19T19:40:46Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Леан Патоцкі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Леан Патоцкі]] 9g6ruayt6lxawc69y5vn1rniq372m67 0 713297 4162016 2022-07-19T20:00:59Z Dzianis Niadbajla 5766 Новая старонка: «[[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Першае глыбокае поле Уэба]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, атрыманая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаванае [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ім відаць скопішча...» wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Першае глыбокае поле Уэба]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, атрыманая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаванае [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ім відаць [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], якое размешчанае на адлегласці 4,6 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзеным малюнку, зробленым камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. На малюнку бачны тысячы галактык. Гэта выява ранняй Сусвету з самым высокім дазволам з калі-небудзь зробленых. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у навуцы]] ezq6cto5mncjlvj7y5loprj4exn8zra 4162019 4162016 2022-07-19T20:03:04Z Dzianis Niadbajla 5766 wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Першае глыбокае поле Уэба]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, зробленая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаванае [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ім відаць [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], якое размешчанае на адлегласці 4,6 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзеным малюнку, зробленым камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. На малюнку бачны тысячы галактык. Гэта выява ранняй Сусвету з самым высокім дазволам з калі-небудзь зробленых. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у навуцы]] pwtph5w9g7zl409r2002v110qi6hzte 4162025 4162019 2022-07-19T20:10:04Z JerzyKundrat 174 JerzyKundrat перанёс старонку [[Першае глыбокае поле Уэба]] у [[Webb's First Deep Field]]: няма ў беларускім корпусе тэкстаў wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Першае глыбокае поле Уэба]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, зробленая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаванае [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ім відаць [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], якое размешчанае на адлегласці 4,6 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзеным малюнку, зробленым камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. На малюнку бачны тысячы галактык. Гэта выява ранняй Сусвету з самым высокім дазволам з калі-небудзь зробленых. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у навуцы]] pwtph5w9g7zl409r2002v110qi6hzte 4162029 4162025 2022-07-19T20:12:28Z JerzyKundrat 174 выява жаночага роду, не зналі? wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Першае глыбокае поле Уэба]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, зробленая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаваная [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ёй відаць [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], якое размешчанае на адлегласці 4,6 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзеным малюнку, зробленым камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. На малюнку бачны тысячы галактык. Гэта выява ранняй Сусвету з самым высокім дазволам з калі-небудзь зробленых. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у навуцы]] 7u914xcojbhdyyrlhg2jbc9ichhf1si 4162030 4162029 2022-07-19T20:13:34Z JerzyKundrat 174 эта какой-та пазор... wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Першае глыбокае поле Уэба]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, зробленая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаваная [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ёй відаць [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], якое размешчанае на адлегласці 4,6 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзеным малюнку, зробленым камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. На малюнку бачны тысячы галактык. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у навуцы]] 1c22e54higd53srdwrnhod74ymv777v 4162031 4162030 2022-07-19T20:14:44Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Першае глыбокае поле Уэба]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, зробленая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаваная [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ёй відаць [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], якое размешчанае на адлегласці 4,6 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзеным малюнку, зробленым камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. На малюнку бачны тысячы [[галактыка|галактык]], ранні [[Сусвет]] з самым высокім разрозненнем з калі-небудзь атрыманых<ref>{{cite web |author=Ashley Strickland |title=President Biden reveals the James Webb Space Telescope's stunning first image |url=https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html |lang=en |website=[[CNN]] |archive-date=2022-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220712040743/https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html }}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у навуцы]] i843jaa1yn5hi5ifp0sa5vd8l2nc8d9 4162037 4162031 2022-07-19T20:22:44Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Webb's First Deep Field]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, зробленая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаваная [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ёй відаць [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], якое размешчанае на адлегласці 4,6 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзеным малюнку, зробленым камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. На малюнку бачны тысячы [[галактыка|галактык]], ранні [[Сусвет]] з самым высокім разрозненнем з калі-небудзь атрыманых<ref>{{cite web |author=Ashley Strickland |title=President Biden reveals the James Webb Space Telescope's stunning first image |url=https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html |lang=en |website=[[CNN]] |archive-date=2022-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220712040743/https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html }}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у навуцы]] 4zu3s2iw0x5rvn5fdxjgewy9383xyld 4162038 4162037 2022-07-19T20:23:19Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Webb's First Deep Field]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, зробленая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаваная [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ёй відаць [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], якое размешчанае на адлегласці 4,6 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзеным малюнку, зробленым камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. На малюнку бачны тысячы [[галактыка|галактык]], ранні [[Сусвет]] з самым высокім разрозненнем з калі-небудзь атрыманых<ref>{{cite web |author=Ashley Strickland |title=President Biden reveals the James Webb Space Telescope's stunning first image |url=https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html |lang=en |website=[[CNN]] |archive-date=2022-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220712040743/https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html }}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у астраноміі]] l5po9fxqunewn59yb5zfixpn7h8rc0v 4162206 4162038 2022-07-20T08:21:14Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Webb's First Deep Field]] у [[Webb’s First Deep Field]] wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Webb's First Deep Field]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, зробленая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаваная [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ёй відаць [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], якое размешчанае на адлегласці 4,6 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзеным малюнку, зробленым камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. На малюнку бачны тысячы [[галактыка|галактык]], ранні [[Сусвет]] з самым высокім разрозненнем з калі-небудзь атрыманых<ref>{{cite web |author=Ashley Strickland |title=President Biden reveals the James Webb Space Telescope's stunning first image |url=https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html |lang=en |website=[[CNN]] |archive-date=2022-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220712040743/https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html }}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у астраноміі]] l5po9fxqunewn59yb5zfixpn7h8rc0v 4162220 4162206 2022-07-20T08:48:23Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki [[File:Webb's First Deep Field.jpg|thumb|400px|Webb's First Deep Field]] '''«Першае глыбокае поле Уэба»''' ({{lang-en|Webb’s First Deep Field}}) — першая выява, зробленая касмічным тэлескопам «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймс Уэб]]» і апублікаваная [[11 ліпеня]] [[2022]] года. На ёй бачна [[скопішча галактык]] [[SMACS J0723.3-7327]], размешчанае на адлегласці 4,6 млрд [[Светлавы год|светлавых гадоў]]. На складзенай выяве, зробленай камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]] «Джэймса Уэба», бачны ўчастак неба [[Паўднёвае паўшар’е|Паўднёвага паўшар'я]]<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = 2022-07-14|work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Яго вуглавыя памеры прыкладна з пясчынку, якую трымаюць на адлегласці выцягнутай рукі. Бачны тысячы [[галактыка|галактык]], ранні [[Сусвет]] з самым высокім разрозненнем з калі-небудзь атрыманых<ref>{{cite web |author=Ashley Strickland |title=President Biden reveals the James Webb Space Telescope's stunning first image |url=https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html |lang=en |website=[[CNN]] |archive-date=2022-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220712040743/https://www.cnn.com/2022/07/11/world/james-webb-space-telescope-first-image-scn/index.html }}</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Касмічны тэлескоп «Джэймс Уэб»]] [[Катэгорыя:Фізічная касмалогія]] [[Катэгорыя:Рэгіёны неба]] [[Катэгорыя:2022 год у астраноміі]] 9ag3tx341ah39otsmy2d6lxxvawgvq4 0 713298 4162017 2022-07-19T20:01:19Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Картка ЛА | назва = Indela-9 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны э...» wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela-9 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі =Indela-9M | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Indela-9''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ Індэла]]». == Апісанне == Корпус планера выкананы з кампазітных матэрыялаў і разлічаны на шматразовае прымяненне. Палётнае заданне можа ажыццяўляцца аўтаномным і радыёкарэктуемым спосабамі<ref name="avia"/>. Дрон выкарыстоўвае оптыка-электронную сістэму з убудаваным лазерным далямерам. Сістэма падвескі двухвосевая з прамым прывадам, цалкам інтэгравана<ref>[https://www.aeroexpo.com.ru/prod/indela/product-181349-26830.html Indela-9 на Aero Expo]</ref>. Канструкцыя апарата ўладкована такім спосабам, што яе пілатажна-навігацыйнае абсталяванне можна мяняць і пераўкамплектоўваць (па жаданні заказчыка), што ў сваю чаргу павялічвае дыяпазон магчыма выкананых задач<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/indela-9#bounce Indela-9 на Avia.pro]</ref>. Важнай асаблівасцю беспілотніка з’яўляецца наяўнасць электрарухавіка, чаго не было ў папярэдніх распрацовак кампаніі «Indela»<ref name="Звязда"/>. == Функцыянал == «Indela-9» можа прыцягвацца да рознага роду дзейнасці, у тым ліку<ref name="avia"/>: * маніторынг месцаў пажараў, тэхнагенных здарэнняў, паводак, масавых беспарадкаў і тэрарыстычных пагроз; * ажыццяўленне пошукавых работ; * правядзенне аэраздымкі мясцовасці; * агляд ліній трубаправодаў і электраперадач, выяўленне пашкоджанняў і дэфектаў; * выкананне паветранай разведкі; * ажыццяўленне ахоўных мерапрыемстваў закрытых аб’ектаў і вялікіх тэрыторый; * сачэнне за рухомымі мэтамі. == Характарыстыкі == Размах крылаў «Indela-9» даволі вялікі ў параўнанні з яго папярэднікам «[[Indela-6]]» – 9,1 м. Максімальная ўзлётная нагрузка складае 65 кг, а колькасць паліва — 20 л. Цяга аднаго рухавіка роўна 12,5 кВт, што дазваляе развіваць хуткасць да 140 км/г. Працягласць палёту — 10 гадзін, а статычны столь — 4 км<ref name="avia"/>. == Варыяцыі == * '''Indela-9M''' — працягласць палёту павялічана да 15 гадзін<ref name="Звязда">[http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі]</ref>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] l49r7nt65kadhuxe4jdfsrzhjexu4uk 4162018 4162017 2022-07-19T20:02:39Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela-9 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі =Indela-9M | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Indela-9''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ Індэла]]». == Апісанне == Корпус планера выкананы з кампазітных матэрыялаў і разлічаны на шматразовае прымяненне. Палётнае заданне можа ажыццяўляцца аўтаномным і радыёкарэктуемым спосабамі<ref name="avia"/>. Дрон выкарыстоўвае оптыка-электронную сістэму з убудаваным лазерным далямерам. Сістэма падвескі двухвосевая з прамым прывадам, цалкам інтэгравана<ref>[https://www.aeroexpo.com.ru/prod/indela/product-181349-26830.html Indela-9 на Aero Expo]</ref>. Канструкцыя апарата ўладкована такім спосабам, што яе пілатажна-навігацыйнае абсталяванне можна мяняць і пераўкамплектоўваць (па жаданні заказчыка), што ў сваю чаргу павялічвае дыяпазон магчыма выкананых задач<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/indela-9#bounce Indela-9 на Avia.pro]</ref>. Важнай асаблівасцю беспілотніка з’яўляецца наяўнасць электрарухавіка, чаго не было ў папярэдніх распрацовак кампаніі «Indela»<ref name="Звязда"/>. == Функцыянал == «Indela-9» можа прыцягвацца да рознага роду дзейнасці, у тым ліку<ref name="avia"/>: * маніторынг месцаў пажараў, тэхнагенных здарэнняў, паводак, масавых беспарадкаў і тэрарыстычных пагроз; * ажыццяўленне пошукавых работ; * правядзенне аэраздымкі мясцовасці; * агляд ліній трубаправодаў і электраперадач, выяўленне пашкоджанняў і дэфектаў; * выкананне паветранай разведкі; * ажыццяўленне ахоўных мерапрыемстваў закрытых аб’ектаў і вялікіх тэрыторый; * сачэнне за рухомымі мэтамі. == Характарыстыкі == Размах крылаў «Indela-9» даволі вялікі ў параўнанні з яго папярэднікам «[[Indela-6]]» – 9,1 м. Максімальная ўзлётная нагрузка складае 65 кг, а колькасць паліва — 20 л. Цяга аднаго рухавіка роўна 12,5 кВт, што дазваляе развіваць хуткасць да 140 км/г. Працягласць палёту — 10 гадзін, а статычны столь — 4 км<ref name="avia"/>. == Варыяцыі == * '''Indela-9M''' — працягласць палёту павялічана да 15 гадзін<ref name="Звязда">[http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі]</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі== * [https://m.youtube.com/watch?v=uCIDYHZ5QGE&feature=youtu.be Відэа на Ютубе] {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] 48hyogq24jg0j2w8i1citbiv98cp1j3 4162040 4162018 2022-07-19T20:29:30Z JerzyKundrat 174 /* Апісанне */ заданне можа ажыццяўляцца? далямерам? wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela-9 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі =Indela-9M | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Indela-9''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ Індэла]]». == Апісанне == Корпус планера выкананы з кампазітных матэрыялаў і разлічаны на шматразовае прымяненне. Палётнае заданне можа выконвацца аўтаномным і радыёкарэктуемым спосабамі<ref name="avia"/>. Дрон выкарыстоўвае оптыка-электронную сістэму з убудаваным лазерным дальнамерам. Сістэма падвескі двухвосевая з прамым прывадам, цалкам інтэгравана<ref>[https://www.aeroexpo.com.ru/prod/indela/product-181349-26830.html Indela-9 на Aero Expo]</ref>. Канструкцыя апарата ўладкована такім спосабам, што яе пілатажна-навігацыйнае абсталяванне можна мяняць і пераўкамплектоўваць (па жаданні заказчыка), што ў сваю чаргу павялічвае дыяпазон магчыма выкананых задач<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/indela-9#bounce Indela-9 на Avia.pro]</ref>. Важнай асаблівасцю беспілотніка з’яўляецца наяўнасць электрарухавіка, чаго не было ў папярэдніх распрацовак кампаніі «Indela»<ref name="Звязда"/>. == Функцыянал == «Indela-9» можа прыцягвацца да рознага роду дзейнасці, у тым ліку<ref name="avia"/>: * маніторынг месцаў пажараў, тэхнагенных здарэнняў, паводак, масавых беспарадкаў і тэрарыстычных пагроз; * ажыццяўленне пошукавых работ; * правядзенне аэраздымкі мясцовасці; * агляд ліній трубаправодаў і электраперадач, выяўленне пашкоджанняў і дэфектаў; * выкананне паветранай разведкі; * ажыццяўленне ахоўных мерапрыемстваў закрытых аб’ектаў і вялікіх тэрыторый; * сачэнне за рухомымі мэтамі. == Характарыстыкі == Размах крылаў «Indela-9» даволі вялікі ў параўнанні з яго папярэднікам «[[Indela-6]]» – 9,1 м. Максімальная ўзлётная нагрузка складае 65 кг, а колькасць паліва — 20 л. Цяга аднаго рухавіка роўна 12,5 кВт, што дазваляе развіваць хуткасць да 140 км/г. Працягласць палёту — 10 гадзін, а статычны столь — 4 км<ref name="avia"/>. == Варыяцыі == * '''Indela-9M''' — працягласць палёту павялічана да 15 гадзін<ref name="Звязда">[http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі]</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі== * [https://m.youtube.com/watch?v=uCIDYHZ5QGE&feature=youtu.be Відэа на Ютубе] {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] 514ojkmg2yi88nz8bn4flymwg801ksj 4162041 4162040 2022-07-19T20:33:01Z JerzyKundrat 174 чаго не было ў папярэдніх распрацовак кампаніі? wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela-9 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі =Indela-9M | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Indela-9''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ Індэла]]». == Апісанне == Корпус планера выкананы з кампазітных матэрыялаў і разлічаны на шматразовае прымяненне. Палётнае заданне можа выконвацца аўтаномным і радыёкарэктуемым спосабамі<ref name="avia"/>. Дрон выкарыстоўвае оптыка-электронную сістэму з убудаваным лазерным дальнамерам. Сістэма падвескі двухвосевая з прамым прывадам, цалкам інтэгравана<ref>[https://www.aeroexpo.com.ru/prod/indela/product-181349-26830.html Indela-9 на Aero Expo]</ref>. Канструкцыя апарата ўладкована такім спосабам, што яе пілатажна-навігацыйнае абсталяванне можна мяняць і пераўкамплектоўваць (па жаданні заказчыка), што ў сваю чаргу павялічвае дыяпазон магчымых задач<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/indela-9#bounce Indela-9 на Avia.pro]</ref>. Важнай асаблівасцю беспілотніка з’яўляецца наяўнасць электрарухавіка, чаго не было ў папярэдніх распрацоўках кампаніі «Indela»<ref name="Звязда"/>. == Функцыянал == «Indela-9» можа прыцягвацца да рознага роду дзейнасці, у тым ліку<ref name="avia"/>: * маніторынг месцаў пажараў, тэхнагенных здарэнняў, паводак, масавых беспарадкаў і тэрарыстычных пагроз; * ажыццяўленне пошукавых работ; * правядзенне аэраздымкі мясцовасці; * агляд ліній трубаправодаў і электраперадач, выяўленне пашкоджанняў і дэфектаў; * выкананне паветранай разведкі; * ажыццяўленне ахоўных мерапрыемстваў закрытых аб’ектаў і вялікіх тэрыторый; * сачэнне за рухомымі мэтамі. == Характарыстыкі == Размах крылаў «Indela-9» даволі вялікі ў параўнанні з яго папярэднікам «[[Indela-6]]» – 9,1 м. Максімальная ўзлётная нагрузка складае 65 кг, а колькасць паліва — 20 л. Цяга аднаго рухавіка роўна 12,5 кВт, што дазваляе развіваць хуткасць да 140 км/г. Працягласць палёту — 10 гадзін, а статычны столь — 4 км<ref name="avia"/>. == Варыяцыі == * '''Indela-9M''' — працягласць палёту павялічана да 15 гадзін<ref name="Звязда">[http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі]</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі== * [https://m.youtube.com/watch?v=uCIDYHZ5QGE&feature=youtu.be Відэа на Ютубе] {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] 7ns16auqr5jka0lvw9xkz79128lnmn8 4162042 4162041 2022-07-19T20:36:02Z JerzyKundrat 174 /* Характарыстыкі */ "статычны столь — 4 км",— гэтае заклінанне мабыць дапамагае лятаць высока wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Indela-9 | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = ТАА «КБ Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2008]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі =Indela-9M | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Indela-9''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны ТАА «[[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ Індэла]]». == Апісанне == Корпус планера выкананы з кампазітных матэрыялаў і разлічаны на шматразовае прымяненне. Палётнае заданне можа выконвацца аўтаномным і радыёкарэктуемым спосабамі<ref name="avia"/>. Дрон выкарыстоўвае оптыка-электронную сістэму з убудаваным лазерным дальнамерам. Сістэма падвескі двухвосевая з прамым прывадам, цалкам інтэгравана<ref>[https://www.aeroexpo.com.ru/prod/indela/product-181349-26830.html Indela-9 на Aero Expo]</ref>. Канструкцыя апарата ўладкована такім спосабам, што яе пілатажна-навігацыйнае абсталяванне можна мяняць і пераўкамплектоўваць (па жаданні заказчыка), што ў сваю чаргу павялічвае дыяпазон магчымых задач<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/indela-9#bounce Indela-9 на Avia.pro]</ref>. Важнай асаблівасцю беспілотніка з’яўляецца наяўнасць электрарухавіка, чаго не было ў папярэдніх распрацоўках кампаніі «Indela»<ref name="Звязда"/>. == Функцыянал == «Indela-9» можа прыцягвацца да рознага роду дзейнасці, у тым ліку<ref name="avia"/>: * маніторынг месцаў пажараў, тэхнагенных здарэнняў, паводак, масавых беспарадкаў і тэрарыстычных пагроз; * ажыццяўленне пошукавых работ; * правядзенне аэраздымкі мясцовасці; * агляд ліній трубаправодаў і электраперадач, выяўленне пашкоджанняў і дэфектаў; * выкананне паветранай разведкі; * ажыццяўленне ахоўных мерапрыемстваў закрытых аб’ектаў і вялікіх тэрыторый; * сачэнне за рухомымі мэтамі. == Характарыстыкі == Размах крылаў «Indela-9» даволі вялікі ў параўнанні з яго папярэднікам «[[Indela-6]]» – 9,1 м. Максімальная ўзлётная нагрузка складае 65 кг, а колькасць паліва — 20 л. Цяга аднаго рухавіка роўна 12,5 кВт, што дазваляе развіваць хуткасць да 140 км/г. Працягласць палёту — 10 гадзін, а статычны столь — 4 км<ref name="avia"/>. == Варыяцыі == * '''Indela-9M''' — працягласць палёту павялічана да 15 гадзін<ref name="Звязда">[http://zviazda.by/be/news/20131011/1381443883-vyalikiya-kryly-bespilotnay-aviyacyi Вялікія крылы беспілотнай авіяцыі]</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі== * [https://m.youtube.com/watch?v=uCIDYHZ5QGE&feature=youtu.be Відэа на Ютубе] {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] kal30wwyegu026pe3ufp6i4ysfgps1d 0 713299 4162026 2022-07-19T20:10:05Z JerzyKundrat 174 JerzyKundrat перанёс старонку [[Першае глыбокае поле Уэба]] у [[Webb's First Deep Field]]: няма ў беларускім корпусе тэкстаў wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Webb's First Deep Field]] faw4mdtoiavro6wp83g60hgrvaspcyw 0 713300 4162043 2022-07-19T20:38:21Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Фелікс Ягмін]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Фелікс Ягмін]] hlq0hhdr3z5kv5sx1wm3lrhv9v9z5hu 0 713301 4162048 2022-07-19T20:51:15Z Dzianis Niadbajla 5766 Новая старонка: «{{Галактыка | Назва = SMACS J0723.3–7327 | Выява = | Апісанне = | Адкрывальнік = | Дата_адкрыцця = | Абазначэнні = | Эпоха = [[J2000.0]] | Тып = | Прамое_ўзыходжанне = {{RA|00|00|00,0}} | Схіленне...» wikitext text/x-wiki {{Галактыка | Назва = SMACS J0723.3–7327 | Выява = | Апісанне = | Адкрывальнік = | Дата_адкрыцця = | Абазначэнні = | Эпоха = [[J2000.0]] | Тып = | Прамое_ўзыходжанне = {{RA|00|00|00,0}} | Схіленне = {{Dec|±00|00|00}} | z = | Адлегласць = {{ly||}} | Бачная_зорная_велічыня = | Фатаграфічная_зорная_велічыня = | Бачныя_памеры = | Паверхневая_яркасць = | Вуглавое_становішча = | Сузор'е = | Радыус = {{ly||}} | Дыяметр = | Хібнасць бачных памераў = | Маса = | Скорасць = | Абсалютная_зорная_велічыня= | Уласцівасці = }} '''SMACS J0723.3–7327''', таксама вядома як '''SMACS 0723''' — [[скопішча галактык]] размешчаных на адлегласці 4 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]<ref name="NYT">{{cite web|url = https://www.nytimes.com/2022/07/11/science/nasa-webb-telescope-images-livestream.html|title = Biden and NASA Share First Webb Space Telescope Image|author = Overbye, Dennis; Chang, Kenneth; Tankersley, Jim|date = 2022-07-11|work = [[The New York Times]]|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>, у паўднёвым [[Сузор’е|сузор’і]] [[Лятучая Рыба (сузор’е)|Лятучая Рыба]] ([[Экватарыяльная сістэма каардынат|RA/Dec]] = 110.8375, −73.4391667)<ref>{{cite web|url = https://www.wral.com/weather/image/20368065/|title = SMACS J0723.3-7327|author = |date = 2022-07-10|work = WRAL.com|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref><ref>{{cite web|url = https://www.cbsnews.com/news/james-webb-space-telescope-first-images-white-house/|title = Astronomers eagerly await first images from the James Webb Space Telescope|author = |date = 2022-07-11|work = [[CBS News]]|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref><ref>{{cite web|url = https://irsa.ipac.caltech.edu/data/SPITZER/SRELICS/clusters.html|title = SRELICS|author = |date = |work = irsa.ipac.caltech.edu|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref><ref>{{cite web|url = https://archive.stsci.edu/prepds/relics/|title = RELICS: Reionization Lensing Cluster Survey|author = |date = |work = archive.stsci.edu|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Гэта ўчастак неба, які бачны з [[Паўднёвае паўшар’е|паўднёвага паўшар’я]] [[Зямля (планета)|Зямлі]] і часта назіраецца [[Хабл (тэлескоп)|касмічным тэлескопам Хабл]] і іншымі касмічнымі тэлескопамі ў пошуках глыбокага мінулага<ref name="NYT"></ref>. Дадзенае скопішча галактык стала мэтай першай поўнакаляровай выявы касмічнага тэлескопа «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймса Уэба]]» зроблены камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]], з уключанымі спектрамі, якія паказваюць [[Чырвонае зрушэнне|чырвоныя зрушэнні]], якія паказваюць на аб'екты узростам 13,1 млрд гадоў<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = |work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Раней яно назіралася [[Хабл (тэлескоп)|касмічным тэлескопам Хабла]] ў рамках даследавання паўднёвых масіўных скопішч (MACS), а таксама [[Планк (касмічная абсерваторыя)|Планка]]<ref>{{cite web|url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-basic|title = PSZ1 G284.97-23.69|author = |date = |work = simbad.u-strasbg.fr.|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref> і [[Чандра (тэлескоп)|Чандра]]<ref>{{cite web|url = https://cda.cfa.harvard.edu/chaser/dispatchOcat.do;jsessionid=nzq1fa5Msai_2_w-81yGYe5mcRpKZeAGyjWteuTu.lcda1|title = Chandra Data Archive: Search Results|author = |date = |work = Chandra X-ray Center/SAO|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. {{зноскі}} {{Лятучая Рыба (сузор’е)}} [[Катэгорыя:Скопішчы галактык]] [[Катэгорыя:Лятучая Рыба (сузор’е)]] c8u923oa1irg9sbsxxa2vdi3z3kvy72 4162051 4162048 2022-07-19T20:57:11Z Dzianis Niadbajla 5766 wikitext text/x-wiki {{Галактыка | Назва = SMACS J0723.3–7327 | Выява = | Апісанне = | Адкрывальнік = | Дата_адкрыцця = | Абазначэнні = | Эпоха = [[J2000]] | Тып = | Прамое_ўзыходжанне = {{RA|07|23|19.5}} | Схіленне = {{DEC|-73|27|15.6}} | z = | Адлегласць = | Бачная_зорная_велічыня = | Фатаграфічная_зорная_велічыня = | Бачныя_памеры = | Паверхневая_яркасць = | Вуглавое_становішча = | Сузор'е = | Радыус = | Дыяметр = | Хібнасць бачных памераў = | Маса = | Скорасць = | Абсалютная_зорная_велічыня= | Уласцівасці = }} '''SMACS J0723.3–7327''', таксама вядома як '''SMACS 0723''' — [[скопішча галактык]] размешчаных на адлегласці 4 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]<ref name="NYT">{{cite web|url = https://www.nytimes.com/2022/07/11/science/nasa-webb-telescope-images-livestream.html|title = Biden and NASA Share First Webb Space Telescope Image|author = Overbye, Dennis; Chang, Kenneth; Tankersley, Jim|date = 2022-07-11|work = [[The New York Times]]|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>, у паўднёвым [[Сузор’е|сузор’і]] [[Лятучая Рыба (сузор’е)|Лятучая Рыба]] ([[Экватарыяльная сістэма каардынат|RA/Dec]] = 110.8375, −73.4391667)<ref>{{cite web|url = https://www.wral.com/weather/image/20368065/|title = SMACS J0723.3-7327|author = |date = 2022-07-10|work = WRAL.com|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref><ref>{{cite web|url = https://www.cbsnews.com/news/james-webb-space-telescope-first-images-white-house/|title = Astronomers eagerly await first images from the James Webb Space Telescope|author = |date = 2022-07-11|work = [[CBS News]]|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref><ref>{{cite web|url = https://irsa.ipac.caltech.edu/data/SPITZER/SRELICS/clusters.html|title = SRELICS|author = |date = |work = irsa.ipac.caltech.edu|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref><ref>{{cite web|url = https://archive.stsci.edu/prepds/relics/|title = RELICS: Reionization Lensing Cluster Survey|author = |date = |work = archive.stsci.edu|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Гэта ўчастак неба, які бачны з [[Паўднёвае паўшар’е|паўднёвага паўшар’я]] [[Зямля (планета)|Зямлі]] і часта назіраецца [[Хабл (тэлескоп)|касмічным тэлескопам Хабл]] і іншымі касмічнымі тэлескопамі ў пошуках глыбокага мінулага<ref name="NYT"></ref>. Дадзенае скопішча галактык стала мэтай першай поўнакаляровай выявы касмічнага тэлескопа «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймса Уэба]]» зроблены камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]], з уключанымі спектрамі, якія паказваюць [[Чырвонае зрушэнне|чырвоныя зрушэнні]], якія паказваюць на аб'екты узростам 13,1 млрд гадоў<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = |work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Раней яно назіралася [[Хабл (тэлескоп)|касмічным тэлескопам Хабла]] ў рамках даследавання паўднёвых масіўных скопішч (MACS), а таксама [[Планк (касмічная абсерваторыя)|Планка]]<ref>{{cite web|url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-basic|title = PSZ1 G284.97-23.69|author = |date = |work = simbad.u-strasbg.fr.|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref> і [[Чандра (тэлескоп)|Чандра]]<ref>{{cite web|url = https://cda.cfa.harvard.edu/chaser/dispatchOcat.do;jsessionid=nzq1fa5Msai_2_w-81yGYe5mcRpKZeAGyjWteuTu.lcda1|title = Chandra Data Archive: Search Results|author = |date = |work = Chandra X-ray Center/SAO|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. {{зноскі}} {{Лятучая Рыба (сузор’е)}} [[Катэгорыя:Скопішчы галактык]] [[Катэгорыя:Лятучая Рыба (сузор’е)]] 0olugxjeg72c91jxrdnux9mhpg0w9l1 4162052 4162051 2022-07-19T20:59:38Z Dzianis Niadbajla 5766 wikitext text/x-wiki {{Галактыка | Назва = SMACS J0723.3–7327 | Выява = | Апісанне = | Адкрывальнік = | Дата_адкрыцця = | Абазначэнні = | Эпоха = [[J2000]] | Тып = | Прамое_ўзыходжанне = {{RA|07|23|19.5}}<ref name=coe2019>{{cite journal|last1=Coe|first1=Dan|last2=Salmon|first2=Brett|last3=Bradač|first3=Maruša|date=Oct 2019|title=RELICS: Reionization Lensing Cluster Survey|journal=Astrophysical Journal|volume=884|issue=1 |page=85 |doi=10.3847/1538-4357/ab412b|arxiv=1903.02002 |bibcode=2019ApJ...884...85C|s2cid=119041205 }}</ref> | Схіленне = {{DEC|-73|27|15.6}}<ref name="coe2019"></ref> | z = 0.390<ref name="coe2019"></ref> | Адлегласць = | Бачная_зорная_велічыня = | Фатаграфічная_зорная_велічыня = | Бачныя_памеры = | Паверхневая_яркасць = | Вуглавое_становішча = | Сузор'е = [[Лятучая Рыба (сузор’е)|Лятучая Рыба]] | Радыус = | Дыяметр = | Хібнасць бачных памераў = | Маса = | Скорасць = | Абсалютная_зорная_велічыня= | Уласцівасці = }} '''SMACS J0723.3–7327''', таксама вядома як '''SMACS 0723''' — [[скопішча галактык]] размешчаных на адлегласці 4 млрд. [[Светлавы год|светлавых гадоў]]<ref name="NYT">{{cite web|url = https://www.nytimes.com/2022/07/11/science/nasa-webb-telescope-images-livestream.html|title = Biden and NASA Share First Webb Space Telescope Image|author = Overbye, Dennis; Chang, Kenneth; Tankersley, Jim|date = 2022-07-11|work = [[The New York Times]]|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>, у паўднёвым [[Сузор’е|сузор’і]] [[Лятучая Рыба (сузор’е)|Лятучая Рыба]] ([[Экватарыяльная сістэма каардынат|RA/Dec]] = 110.8375, −73.4391667)<ref>{{cite web|url = https://www.wral.com/weather/image/20368065/|title = SMACS J0723.3-7327|author = |date = 2022-07-10|work = WRAL.com|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref><ref>{{cite web|url = https://www.cbsnews.com/news/james-webb-space-telescope-first-images-white-house/|title = Astronomers eagerly await first images from the James Webb Space Telescope|author = |date = 2022-07-11|work = [[CBS News]]|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref><ref>{{cite web|url = https://irsa.ipac.caltech.edu/data/SPITZER/SRELICS/clusters.html|title = SRELICS|author = |date = |work = irsa.ipac.caltech.edu|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref><ref>{{cite web|url = https://archive.stsci.edu/prepds/relics/|title = RELICS: Reionization Lensing Cluster Survey|author = |date = |work = archive.stsci.edu|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Гэта ўчастак неба, які бачны з [[Паўднёвае паўшар’е|паўднёвага паўшар’я]] [[Зямля (планета)|Зямлі]] і часта назіраецца [[Хабл (тэлескоп)|касмічным тэлескопам Хабл]] і іншымі касмічнымі тэлескопамі ў пошуках глыбокага мінулага<ref name="NYT"></ref>. Дадзенае скопішча галактык стала мэтай першай поўнакаляровай выявы касмічнага тэлескопа «[[Джэймс Уэб (тэлескоп)|Джэймса Уэба]]» зроблены камерай блізкага інфрачырвонага дыяпазону [[NIRCam]], з уключанымі спектрамі, якія паказваюць [[Чырвонае зрушэнне|чырвоныя зрушэнні]], якія паказваюць на аб'екты узростам 13,1 млрд гадоў<ref>{{cite web|url = https://webbtelescope.org/contents/media/images/2022/035/01G7HRYVGM1TKW556NVJ1BHPDZ|title = Webb's First Deep Field (NIRSpec MSA Emission Spectra)|author = |date = |work = WebbTelescope.org|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. Раней яно назіралася [[Хабл (тэлескоп)|касмічным тэлескопам Хабла]] ў рамках даследавання паўднёвых масіўных скопішч (MACS), а таксама [[Планк (касмічная абсерваторыя)|Планка]]<ref>{{cite web|url = http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-basic|title = PSZ1 G284.97-23.69|author = |date = |work = simbad.u-strasbg.fr.|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref> і [[Чандра (тэлескоп)|Чандра]]<ref>{{cite web|url = https://cda.cfa.harvard.edu/chaser/dispatchOcat.do;jsessionid=nzq1fa5Msai_2_w-81yGYe5mcRpKZeAGyjWteuTu.lcda1|title = Chandra Data Archive: Search Results|author = |date = |work = Chandra X-ray Center/SAO|language = en|accessdate = 2022-07-19}}</ref>. {{зноскі}} {{Лятучая Рыба (сузор’е)}} [[Катэгорыя:Скопішчы галактык]] [[Катэгорыя:Лятучая Рыба (сузор’е)]] l56mykox7qfsxpnjlqff4d8grfshicg 0 713302 4162049 2022-07-19T20:52:28Z Dzianis Niadbajla 5766 Перасылае да [[SMACS J0723.3-7327]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[SMACS J0723.3-7327]] itgsyuhax4jyqy9ehnylvps9gj5xigo 0 713303 4162143 2022-07-20T06:39:13Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Люблінскае ваяводства (1474—1795)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Люблінскае ваяводства (1474—1795)]] dli4zgz3k7fuv3klw7ajpmf4kelt12g 0 713304 4162144 2022-07-20T06:41:08Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Варшаўскае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Варшаўскае ваяводства (1975—1998)]] f4zm3uqulkoxa62pu15i4pftrlbl4jb 0 713305 4162146 2022-07-20T06:47:06Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Лодзьскае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Лодзьскае ваяводства (1975—1998)]] 29c7qc0jyfvmuu466jer6ije5gkr3kf 0 713306 4162147 2022-07-20T06:47:26Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Плоцкае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Плоцкае ваяводства (1975—1998)]] 53mb8o0wfc44t7uaxk558kp9udw83zw 0 713307 4162148 2022-07-20T06:47:43Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Люблінскае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Люблінскае ваяводства (1975—1998)]] pw25ypv8sld9x6ztvp93pufbux0bd87 0 713308 4162149 2022-07-20T06:48:03Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Кракаўскае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кракаўскае ваяводства (1975—1998)]] h01uwvye86l7ywexs3s4rpi5smj7xtj 0 713309 4162151 2022-07-20T06:48:19Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Катавіцкае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Катавіцкае ваяводства (1975—1998)]] 5ss6kf5kbpljoqaj4jn0nt683dd566g 0 713310 4162152 2022-07-20T06:48:38Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Урацлаўскае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Урацлаўскае ваяводства (1975—1998)]] 186u2ea0cp6a712jbmdpqcj0r6yrdfn 0 713311 4162153 2022-07-20T06:48:53Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Жэшоўскае ваяводства]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Жэшоўскае ваяводства]] 33hcpx8b2zl8g7ellfd64ru5ahz8i7q 0 713312 4162154 2022-07-20T06:49:12Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Тарноўскае ваяводства]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Тарноўскае ваяводства]] dc6xqr5h35iu44avqzdtqh068ds8m4e 0 713313 4162155 2022-07-20T06:49:25Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Беластоцкае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Беластоцкае ваяводства (1975—1998)]] i5ultmtex0r1krcqg55zelni9qcyl1t 0 713314 4162158 2022-07-20T06:50:34Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Серадзскае ваяводства (1975—1998)]] у [[Сярадзкае ваяводства (1975—1998)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сярадзкае ваяводства (1975—1998)]] t9yctdigujpltzokcwvj2giw9naojk3 0 713315 4162163 2022-07-20T06:58:32Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Люблінскае ваяводства (1474—1795)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Люблінскае ваяводства (1474—1795)]] dli4zgz3k7fuv3klw7ajpmf4kelt12g 0 713316 4162164 2022-07-20T06:59:24Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)]] f82j0rfk2kmc8ypx2wyos5n4placej1 0 713317 4162165 2022-07-20T06:59:34Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)]] f82j0rfk2kmc8ypx2wyos5n4placej1 0 713318 4162166 2022-07-20T07:00:00Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Віленскае ваяводства (1926—1939)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Віленскае ваяводства (1926—1939)]] egsx4zzkkuzailhlx9mikh9hlxfth36 0 713319 4162170 2022-07-20T07:06:13Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Бітва пад Прагай (1794)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Бітва пад Прагай (1794)]] i8snksw71f59v3tj1airzjspjoulu6a 0 713320 4162187 2022-07-20T07:33:53Z DBatura 73587 DBatura перанёс старонку [[БПЛА «Беркут»]] у [[Беркут (АГАТ)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Беркут (АГАТ)]] bjfpbbcoto4bmecusfm0i2f9bqamohz 0 713321 4162196 2022-07-20T07:37:46Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Сталёва Воля]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сталёва Воля]] 3e4rg3zm8ynz605dn52dls9sz2rw94n 0 713322 4162197 2022-07-20T07:38:43Z DBatura 73587 Новая старонка: «{{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Не блытаць|Беркут (АГАТ)|з аднайменным дронам ад кампаніі «АГАТ — сістэмы кіравання»}} {{Картка ЛА | назва = Індэла Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўш...» wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Беркут (значэнні)}} {{Не блытаць|Беркут (АГАТ)|з аднайменным дронам ад кампаніі «АГАТ — сістэмы кіравання»}} {{Картка ЛА | назва = Індэла Беркут | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = UAV Berkut.jpg | подпіс = | распрацоўшчык = КБ «Індэла» | канструктар = | першы палёт = [[2009]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі =Беркут-ВМ | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Беркут''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]] вытворчасці [[Беспілотныя верталёты (канструктарскае бюро)|КБ «Індэла»]]. == Функцыянал== «Беркут» уяўляе з сябе паветраную мішэнь і прызначаны для імітавання нападаў дагукавых самалётаў і [[крылатая ракета|крылатых ракет]]. У [[Узброеныя Сілы Рэспублікі Беларусь|беларускай арміі]] часта ўжываўся на вучэннях і выпрабаваннях мадыфікаваных ракетных комплексаў [[С-125]], РПЦ 5Н62, ПАРГСН 5Г23, радыёўзрывальнікаў ЗУР В-860 і іншага. Эксплуатацыя «Беркута» дазваляе эканоміць на выдатках. Таксама памяншаецца працаёмкасць і складанасць арганізацыі лётных эксперыментаў. == Апісанне == Дрон рабатызаваны. Корпус выкананы з кампазітных матэрыялаў з двума турбарэактыўнымі рухавікамі. Пасадка парашутная. Галоўныя рэжымы палёту забяспечваюцца наземнымі сродкамі кіравання. Таксама ў аператыўным рэжыме магчыма змена палётнага задання, прыёму і адлюстравання знешнетраекторнай і тэлеметрычнай інфармацыі. Наземнае абслугоўванне ў асноўным складаецца з аўтаматызаванай сістэмы кантролю і комплексу тэхналагічнага абсталявання. Усе гэтыя сродкі забяспечваюць беспілотніку праверку і правядзенне спраўнасці бартавых сістэм, правядзенне падрыхтоўкі да старту і паўторнага ўжывання. Дрон дзейнічае ў складзе беспілотнага комплексу, які прадстаўлены непасрэдна лятальным апаратам у складзе з радыёлакацыйным імітатарам адлюстраванага сігналу «РІЦ» <ref name="ун">[http://www.airwar.ru/enc/bpla/berkut.html Беркут на авиационной энциклопедии «Уголок неба»]</ref>. === Характарыстыкі=== Дыяметр галоўнага вінта — 2,82 м; даўжыня беспілотніка – 2,38 м; максімальная маса – 34 кг; тып рухавіка — 1 ТРД; цяга — 1х0.23 кН; максімальная хуткасць апарата – 360 км/г; працягласць палёту – 30 хвілін; радыус дзеяння – 80 км; крэйсерская – 150 км/г; столь — 3 км. == Варыяцыі == * '''Беркут-ВМ''' — дрон з з рэактыўным рухавіком, здольны імітаваць крылатую ракету і транспартны самалёт<ref>[https://tech.onliner.by/2020/03/09/army-8 У нас новый реактивный беспилотник, который может имитировать Ил-76]</ref>. {{Зноскі}} == Крыніцы == * [http://www.airwar.ru/enc/bpla/berkut.html БПЛА «Беркут» на авиационной энциклопедии «Уголок неба»] * [https://avia.pro/blog/bpla-berkut БПЛА «Беркут» на Avia.pro] {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] qeegk6in3jqpzxggr33xjbmrwib65lh 0 713323 4162207 2022-07-20T08:21:14Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Webb's First Deep Field]] у [[Webb’s First Deep Field]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Webb’s First Deep Field]] l4dratsf7t31b7e7w6ibkx69kpzmg1n 1 713324 4162210 2022-07-20T08:31:52Z Maksim L. 13 /* Рэч Паспалітая? */ новы падраздзел wikitext text/x-wiki == Рэч Паспалітая? == Калі яно ўтворана ў 14 ст., то як Рэч Паспалітая? Нават калі б і пасля 1569 года, то былі ваяводствы Кароны і Княства. РП хіба пасля Канстытуцыі 1791 года магло быць. [[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 11:31, 20 ліпеня 2022 (+03) hzk3a8wvkxmrsmrpl8e1bm3esmj0jei 4162221 4162210 2022-07-20T08:51:01Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki == Рэч Паспалітая? == Калі яно ўтворана ў 14 ст., то як Рэч Паспалітая? Нават калі б і пасля 1569 года, то былі ваяводствы Кароны і Княства. РП хіба пасля Канстытуцыі 1791 года магло быць. [[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 11:31, 20 ліпеня 2022 (+03) : Можна перанесці пад назву [[Сандамірскае ваяводства (да 1795 года)]], бо сапраўды не вельмі дакладна, і для новых артыкулаў пазначаюцца гады.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Размовы з удзельнікам:Artsiom91|размовы]]) 11:50, 20 ліпеня 2022 (+03) 6ioi9quk2a5tbygspp5yy7d30vfh25r 0 713325 4162248 2022-07-20T10:29:47Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{НП-Польшча |статус = Вёска |беларуская назва = Крушын |арыгінальная назва = Kruszyn |падначаленне = |выява = |подпіс = |герб = |сцяг = |дэвіз = |шырыня герба = |шырыня сцяга...» wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Вёска |беларуская назва = Крушын |арыгінальная назва = Kruszyn |падначаленне = |выява = |подпіс = |герб = |сцяг = |дэвіз = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Быдгашчскі |гміна = Сіценка (гміна) |гміна_назва = Сіценка |унутраны падзел = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |насельніцтва = 716 |год перапісу = 2011 |шчыльнасць = |агламерацыя = |назва агламерацыі = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |тэлефонны код = 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = CBY |TERC = |SIMC = 0095420 |катэгорыя ў Commons = Osówiec, Kuyavian-Pomeranian Voivodeship |сайт = |мова сайта 2 = |add3n = |add3 = }} '''Крушын''' ({{lang-pl|Kruszyn}}) — [[вёска]] ў [[Польшча|Польшчы]]. Уваходзіць у склад [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. Насельніцтва 1283 чалавек. У 1975—1998 гадах уваходзіла ў [[Быдгашчскае ваяводства]]. == Славутасці == * [[Сядзіба ў Крушыне]] * [[Касцёл Святога Казіміра (Крушын)|Касцёл Святога Казіміра]] <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg </gallery> {{Зноскі}} == Спасылкі == rvfe9gpsezugu031pv8lxjgdedubzjp 4162250 4162248 2022-07-20T10:33:59Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Вёска |беларуская назва = Крушын |арыгінальная назва = Kruszyn |падначаленне = |выява = |подпіс = |герб = |сцяг = |дэвіз = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Быдгашчскі |гміна = Сіценка (гміна) |гміна_назва = Сіценка |унутраны падзел = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |насельніцтва = 716 |год перапісу = 2011 |шчыльнасць = |агламерацыя = |назва агламерацыі = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |тэлефонны код = 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = CBY |TERC = |SIMC = 0095420 |катэгорыя ў Commons = Osówiec, Kuyavian-Pomeranian Voivodeship |сайт = |мова сайта 2 = |add3n = |add3 = }} '''Крушын''' ({{lang-pl|Kruszyn}}) — [[вёска]] ў [[Польшча|Польшчы]]. Уваходзіць у склад [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. Насельніцтва 1283 чалавек. У 1975—1998 гадах уваходзіла ў [[Быдгашчскае ваяводства]]. == Славутасці == * [[Сядзіба ў Крушыне]] * [[Касцёл Святога Казіміра (Крушын)|Касцёл Святога Казіміра]] <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg </gallery> {{Зноскі}} == Спасылкі == [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] 27zxzqy89dha79ctopb06rfp8yajvq4 4162270 4162250 2022-07-20T11:11:06Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Славутасці */ wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Вёска |беларуская назва = Крушын |арыгінальная назва = Kruszyn |падначаленне = |выява = |подпіс = |герб = |сцяг = |дэвіз = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Быдгашчскі |гміна = Сіценка (гміна) |гміна_назва = Сіценка |унутраны падзел = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |насельніцтва = 716 |год перапісу = 2011 |шчыльнасць = |агламерацыя = |назва агламерацыі = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |тэлефонны код = 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = CBY |TERC = |SIMC = 0095420 |катэгорыя ў Commons = Osówiec, Kuyavian-Pomeranian Voivodeship |сайт = |мова сайта 2 = |add3n = |add3 = }} '''Крушын''' ({{lang-pl|Kruszyn}}) — [[вёска]] ў [[Польшча|Польшчы]]. Уваходзіць у склад [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. Насельніцтва 1283 чалавек. У 1975—1998 гадах уваходзіла ў [[Быдгашчскае ваяводства]]. == Славутасці == * [[Сядзіба ў Крушыне]] * [[Касцёл Святога Казіміра (Крушын)|Касцёл Святога Казіміра]] * Евангелісцкія могілкі <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg </gallery> {{Зноскі}} == Спасылкі == [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] 07gsdgynkgp84snazt00rxghue8bhmc 4162273 4162270 2022-07-20T11:13:37Z Richardkiwi 63609 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg]] → [[File:Крушын. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg]] [[c:COM:FR#FR1|Criterion 1]] (original uploader’s request) wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Вёска |беларуская назва = Крушын |арыгінальная назва = Kruszyn |падначаленне = |выява = |подпіс = |герб = |сцяг = |дэвіз = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Быдгашчскі |гміна = Сіценка (гміна) |гміна_назва = Сіценка |унутраны падзел = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |насельніцтва = 716 |год перапісу = 2011 |шчыльнасць = |агламерацыя = |назва агламерацыі = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |тэлефонны код = 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = CBY |TERC = |SIMC = 0095420 |катэгорыя ў Commons = Osówiec, Kuyavian-Pomeranian Voivodeship |сайт = |мова сайта 2 = |add3n = |add3 = }} '''Крушын''' ({{lang-pl|Kruszyn}}) — [[вёска]] ў [[Польшча|Польшчы]]. Уваходзіць у склад [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. Насельніцтва 1283 чалавек. У 1975—1998 гадах уваходзіла ў [[Быдгашчскае ваяводства]]. == Славутасці == * [[Сядзіба ў Крушыне]] * [[Касцёл Святога Казіміра (Крушын)|Касцёл Святога Казіміра]] * Евангелісцкія могілкі <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушын. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg </gallery> {{Зноскі}} == Спасылкі == [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] 4pq2byp2rfh5cncccjqf98gv50vii8m 4162275 4162273 2022-07-20T11:13:50Z Richardkiwi 63609 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg]] → [[File:Крушын. Касцёл Святога Казіміра.jpg]] [[c:COM:FR#FR1|Criterion 1]] (original uploader’s request) wikitext text/x-wiki {{НП-Польшча |статус = Вёска |беларуская назва = Крушын |арыгінальная назва = Kruszyn |падначаленне = |выява = |подпіс = |герб = |сцяг = |дэвіз = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |ваяводства = Куяўска-Паморскае |павет = Быдгашчскі |гміна = Сіценка (гміна) |гміна_назва = Сіценка |унутраны падзел = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |насельніцтва = 716 |год перапісу = 2011 |шчыльнасць = |агламерацыя = |назва агламерацыі = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |тэлефонны код = 52 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = CBY |TERC = |SIMC = 0095420 |катэгорыя ў Commons = Osówiec, Kuyavian-Pomeranian Voivodeship |сайт = |мова сайта 2 = |add3n = |add3 = }} '''Крушын''' ({{lang-pl|Kruszyn}}) — [[вёска]] ў [[Польшча|Польшчы]]. Уваходзіць у склад [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. Насельніцтва 1283 чалавек. У 1975—1998 гадах уваходзіла ў [[Быдгашчскае ваяводства]]. == Славутасці == * [[Сядзіба ў Крушыне]] * [[Касцёл Святога Казіміра (Крушын)|Касцёл Святога Казіміра]] * Евангелісцкія могілкі <gallery> Крушын. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушын. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg </gallery> {{Зноскі}} == Спасылкі == [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] msw2yvcnaa1rvdy6pwflkmwusibuend 0 713326 4162252 2022-07-20T10:36:24Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Храм}} {{іншыя значэнні|Касцёл Святога Казіміра}} '''Касцёл Святога Казіміра''' — [[Каталіцтва|рымска-каталіцкі]] мураваны парафіяльны [[касцёл]] ў в. [[Крушын]]. == Гісторыя == <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg </galler...» wikitext text/x-wiki {{Храм}} {{іншыя значэнні|Касцёл Святога Казіміра}} '''Касцёл Святога Казіміра''' — [[Каталіцтва|рымска-каталіцкі]] мураваны парафіяльны [[касцёл]] ў в. [[Крушын]]. == Гісторыя == <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] [[Катэгорыя:Касцёлы Быдгашцкай дыяцэзіі]] [[Катэгорыя:Касцёлы Куяўска-Паморскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Казіміра]] 732yl9y0dq5arv9y7el6hmtad49mnnq 4162253 4162252 2022-07-20T10:38:34Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Храм}} {{іншыя значэнні|Касцёл Святога Казіміра}} '''Касцёл Святога Казіміра''' — [[Каталіцтва|рымска-каталіцкі]] мураваны парафіяльны [[касцёл]] ў в. [[Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)|Крушын]] [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. == Гісторыя == <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] [[Катэгорыя:Касцёлы Быдгашцкай дыяцэзіі]] [[Катэгорыя:Касцёлы Куяўска-Паморскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Казіміра]] 3axq7kf24sjopci4361y533jhs3pdcy 4162254 4162253 2022-07-20T10:39:40Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Храм}} {{іншыя значэнні|Касцёл Святога Казіміра}} '''Касцёл Святога Казіміра''' — [[Каталіцтва|рымска-каталіцкі]] мураваны парафіяльны [[касцёл]] ў в. [[Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)|Крушын]] [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. == Гісторыя == <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg Kościół p.w. Świętego Kazimierza w Kruszynie - panoramio (5).jpg Kruszyn ksc swKazimierza 5 5-2015.jpg Kruszyn ksc swKazimierza 9 5-2015.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] [[Катэгорыя:Касцёлы Быдгашцкай дыяцэзіі]] [[Катэгорыя:Касцёлы Куяўска-Паморскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Казіміра]] sucdui71s0q09t252dfcp68ryrdz7nq 4162262 4162254 2022-07-20T10:53:06Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Храм}} {{іншыя значэнні|Касцёл Святога Казіміра}} '''Касцёл Святога Казіміра''' — [[Каталіцтва|рымска-каталіцкі]] мураваны парафіяльны [[касцёл]] ў в. [[Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)|Крушын]] [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. == Гісторыя == Касцёл быў пабудаваны ў 1908—1909 гадах у неагатычным стылі. Архітэктура храма тыповая для пратэстанцкіх цэркваў гэтай мясцовасці. Вежа касцёла размешчана нетыпова — ва ўсходняй частцы над [[Прэзбітэрый|прэсбітэрыем]]. У 1945 годзе храм перайшоў да каталіцкай парафіі ў Дамброўцы Новай. Рашэннем арцыбіскупа Генрыка Мушынскага 29 чэрвеня 2000 года парафія ў Крушыне была створана і аддзелена ад тэрыторыі парафіі ў Дамброўцы Новай. З 2000 года будынак паступова аднаўляўся. Вежа касцёла і значная частка яго сцен былі грунтоўна адрамантаваны. Былі адноўлены вітражы, адрамантаваны і ўведзены ў эксплуатацыю старадаўні гадзіннік 1909 года, а таксама звон, які атрымаў новую падвеску і электрамагнітны прывад. У 2005 годзе храм быў пакрыты новай керамічнай пліткай. З 2010 года вядзецца рамонт інтэр’еру касцёла. <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg Kościół p.w. Świętego Kazimierza w Kruszynie - panoramio (5).jpg Kruszyn ksc swKazimierza 5 5-2015.jpg Kruszyn ksc swKazimierza 9 5-2015.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.parafiakruszyn.bydgoszcz.pl/ Parafia Rzymskokatolicka p.w. Św. Kazimierza Królewicza w Kruszynie] == Спасылкі == {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] [[Катэгорыя:Касцёлы Быдгашцкай дыяцэзіі]] [[Катэгорыя:Касцёлы Куяўска-Паморскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Казіміра]] 2nt6zon9wqlocnkii5uxacf7v5966ry 4162274 4162262 2022-07-20T11:13:49Z Richardkiwi 63609 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg]] → [[File:Крушын. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg]] [[c:COM:FR#FR1|Criterion 1]] (original uploader’s request) wikitext text/x-wiki {{Храм}} {{іншыя значэнні|Касцёл Святога Казіміра}} '''Касцёл Святога Казіміра''' — [[Каталіцтва|рымска-каталіцкі]] мураваны парафіяльны [[касцёл]] ў в. [[Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)|Крушын]] [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. == Гісторыя == Касцёл быў пабудаваны ў 1908—1909 гадах у неагатычным стылі. Архітэктура храма тыповая для пратэстанцкіх цэркваў гэтай мясцовасці. Вежа касцёла размешчана нетыпова — ва ўсходняй частцы над [[Прэзбітэрый|прэсбітэрыем]]. У 1945 годзе храм перайшоў да каталіцкай парафіі ў Дамброўцы Новай. Рашэннем арцыбіскупа Генрыка Мушынскага 29 чэрвеня 2000 года парафія ў Крушыне была створана і аддзелена ад тэрыторыі парафіі ў Дамброўцы Новай. З 2000 года будынак паступова аднаўляўся. Вежа касцёла і значная частка яго сцен былі грунтоўна адрамантаваны. Былі адноўлены вітражы, адрамантаваны і ўведзены ў эксплуатацыю старадаўні гадзіннік 1909 года, а таксама звон, які атрымаў новую падвеску і электрамагнітны прывад. У 2005 годзе храм быў пакрыты новай керамічнай пліткай. З 2010 года вядзецца рамонт інтэр’еру касцёла. <gallery> Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушын. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg Kościół p.w. Świętego Kazimierza w Kruszynie - panoramio (5).jpg Kruszyn ksc swKazimierza 5 5-2015.jpg Kruszyn ksc swKazimierza 9 5-2015.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.parafiakruszyn.bydgoszcz.pl/ Parafia Rzymskokatolicka p.w. Św. Kazimierza Królewicza w Kruszynie] == Спасылкі == {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] [[Катэгорыя:Касцёлы Быдгашцкай дыяцэзіі]] [[Катэгорыя:Касцёлы Куяўска-Паморскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Казіміра]] t5ro47idswfem2ibe1ucxl07qzixju5 4162276 4162274 2022-07-20T11:13:59Z Richardkiwi 63609 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Крушына. Касцёл Святога Казіміра.jpg]] → [[File:Крушын. Касцёл Святога Казіміра.jpg]] [[c:COM:FR#FR1|Criterion 1]] (original uploader’s request) wikitext text/x-wiki {{Храм}} {{іншыя значэнні|Касцёл Святога Казіміра}} '''Касцёл Святога Казіміра''' — [[Каталіцтва|рымска-каталіцкі]] мураваны парафіяльны [[касцёл]] ў в. [[Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)|Крушын]] [[Быдгашчскі павет|Быдгашчскага павета]] [[Куяўска-Паморскае ваяводства|Куяўска-Паморскага ваяводства]]. == Гісторыя == Касцёл быў пабудаваны ў 1908—1909 гадах у неагатычным стылі. Архітэктура храма тыповая для пратэстанцкіх цэркваў гэтай мясцовасці. Вежа касцёла размешчана нетыпова — ва ўсходняй частцы над [[Прэзбітэрый|прэсбітэрыем]]. У 1945 годзе храм перайшоў да каталіцкай парафіі ў Дамброўцы Новай. Рашэннем арцыбіскупа Генрыка Мушынскага 29 чэрвеня 2000 года парафія ў Крушыне была створана і аддзелена ад тэрыторыі парафіі ў Дамброўцы Новай. З 2000 года будынак паступова аднаўляўся. Вежа касцёла і значная частка яго сцен былі грунтоўна адрамантаваны. Былі адноўлены вітражы, адрамантаваны і ўведзены ў эксплуатацыю старадаўні гадзіннік 1909 года, а таксама звон, які атрымаў новую падвеску і электрамагнітны прывад. У 2005 годзе храм быў пакрыты новай керамічнай пліткай. З 2010 года вядзецца рамонт інтэр’еру касцёла. <gallery> Крушын. Касцёл Святога Казіміра.jpg Крушына. Касцёл Святога Казіміра 1.jpg Kościół p.w. Świętego Kazimierza w Kruszynie - panoramio (5).jpg Kruszyn ksc swKazimierza 5 5-2015.jpg Kruszyn ksc swKazimierza 9 5-2015.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.parafiakruszyn.bydgoszcz.pl/ Parafia Rzymskokatolicka p.w. Św. Kazimierza Królewicza w Kruszynie] == Спасылкі == {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Крушын (Куяўска-Паморскае ваяводства)]] [[Катэгорыя:Касцёлы Быдгашцкай дыяцэзіі]] [[Катэгорыя:Касцёлы Куяўска-Паморскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Казіміра]] su9ywbjbcu8bdx0jgyi7e3k0zf4byyc 0 713327 4162263 2022-07-20T10:53:27Z Culamar 102133 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/124065688|Через искусство — к миру и взаимопониманию]]» wikitext text/x-wiki {{Картка ўзнагароды}} [[Файл:Vitebsk2009.jpg|міні|333x333пкс|Алея лаўрэатаў спецыяльнай узнагароды Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь «Праз мастацтва — да міру і ўзаемапаразумення»]] '''Праз мастацтва — да міру і ўзаемапаразумення''' — узнагарода якую атрымліваюць дзеячы культуры і мастацтва, творчыя калектывы, арганізацыі, якія ўнеслі значны ўклад ва ўмацаванне міжнароднага культурнага супрацоўніцтва, прапаганду дасягненняў і ўзораў сусветнай мастацкай культуры, заснаваных на гуманістычных ідэалах і каштоўнасцях. Узнагарода ўручаецца прэзідэнтам [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]] або ўпаўнаважанай ім службовай асобай на цырымоніі ўрачыстага адкрыцця Міжнароднага фестывалю мастацтваў «[[Славянскі Базар у Віцебску|Славянскі базар у Віцебску]]». Кавалеры ўзнагароды: * 2005 — [[Андрэй Паўлавіч Пятроў|Андрэй Пятроў]] * 2006 — [[Ала Барысаўна Пугачова|Ала Пугачова]] * 2007 — [[Сафія Міхайлаўна Ратару|Сафія Ратару]] * 2008 — [[Аляксандра Мікалаеўна Пахмутава|Аляксандра Пахмутава]] * 2009 — [[Валерый Якаўлевіч Лявонцьеў|Валерый Лявонцьеў]] * 2010 — [[Уладзімір Георгіевіч Мулявін|Уладзімір Мулявін]] і [[Песняры]] * 2011 — [[Ігар Міхайлавіч Лучанок|Ігар Лучанок]] * 2012 — [[Леў Лешчанка]] * 2013 — [[Эдзіта Станіславаўна П’еха|Эдзіта П’еха]] * 2014 — [[Надзея Георгіеўна Бабкіна|Надзея Бабкіна]] * 2015 — [[Палад Бюльбюль аглы]] * 2016 — [[Міхаіл Якаўлевіч Фінберг|Міхаіл Фінберг]] і Нацыянальны акадэмічны канцэртны аркестр Беларусі * 2017 — [[Тамара Міхайлаўна Гвердцытэлі|Тамара Гвердцытэлі]] * 2018 — [[Ружа Куанышевна Рымбаева|Ружа Рымбаева]] * 2019 — [[Таісія Мікалаеўна Павалій|Таісія Павалій]] * 2020 — [[Філіп Бядросавіч Кіркораў|Філіп Кіркораў]] * 2021 — [[Мікалай Віктаравіч Баскаў|Мікалай Баскаў]] * 2022 — [[Анатоль Іванавіч Ярмоленка|Анатоль Ярмоленка]] Імёны ўладальнікаў узнагароды ўвекавечаны на «Алеі зорак» каля амфітэатра. == Спасылкі == * [http://www.levonevski.net/pravo/razdel1/num6/1d6308.html Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь] * [https://web.archive.org/web/20150712184844/http://fest-sbv.by/history/walk-fame.html Алея зорак Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Славянскі базар у Віцебску]] [[Катэгорыя:Узнагароды Беларусі]] k583nuvld6kzh71rad9vmz5fokrgjk0 4162264 4162263 2022-07-20T10:54:17Z Culamar 102133 wikitext text/x-wiki {{Картка ўзнагароды |Назва = Правім Праз мастацтва — да міру і ўзаемапаразумення |Статус = уручаецца }} '''Праз мастацтва — да міру і ўзаемапаразумення''' — узнагарода якую атрымліваюць дзеячы культуры і мастацтва, творчыя калектывы, арганізацыі, якія ўнеслі значны ўклад ва ўмацаванне міжнароднага культурнага супрацоўніцтва, прапаганду дасягненняў і ўзораў сусветнай мастацкай культуры, заснаваных на гуманістычных ідэалах і каштоўнасцях. Узнагарода ўручаецца прэзідэнтам [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]] або ўпаўнаважанай ім службовай асобай на цырымоніі ўрачыстага адкрыцця Міжнароднага фестывалю мастацтваў «[[Славянскі Базар у Віцебску|Славянскі базар у Віцебску]]». Кавалеры ўзнагароды: * 2005 — [[Андрэй Паўлавіч Пятроў|Андрэй Пятроў]] * 2006 — [[Ала Барысаўна Пугачова|Ала Пугачова]] * 2007 — [[Сафія Міхайлаўна Ратару|Сафія Ратару]] * 2008 — [[Аляксандра Мікалаеўна Пахмутава|Аляксандра Пахмутава]] * 2009 — [[Валерый Якаўлевіч Лявонцьеў|Валерый Лявонцьеў]] * 2010 — [[Уладзімір Георгіевіч Мулявін|Уладзімір Мулявін]] і [[Песняры]] * 2011 — [[Ігар Міхайлавіч Лучанок|Ігар Лучанок]] * 2012 — [[Леў Лешчанка]] * 2013 — [[Эдзіта Станіславаўна П’еха|Эдзіта П’еха]] * 2014 — [[Надзея Георгіеўна Бабкіна|Надзея Бабкіна]] * 2015 — [[Палад Бюльбюль аглы]] * 2016 — [[Міхаіл Якаўлевіч Фінберг|Міхаіл Фінберг]] і Нацыянальны акадэмічны канцэртны аркестр Беларусі * 2017 — [[Тамара Міхайлаўна Гвердцытэлі|Тамара Гвердцытэлі]] * 2018 — [[Ружа Куанышевна Рымбаева|Ружа Рымбаева]] * 2019 — [[Таісія Мікалаеўна Павалій|Таісія Павалій]] * 2020 — [[Філіп Бядросавіч Кіркораў|Філіп Кіркораў]] * 2021 — [[Мікалай Віктаравіч Баскаў|Мікалай Баскаў]] * 2022 — [[Анатоль Іванавіч Ярмоленка|Анатоль Ярмоленка]] Імёны ўладальнікаў узнагароды ўвекавечаны на «Алеі зорак» каля амфітэатра. == Спасылкі == * [http://www.levonevski.net/pravo/razdel1/num6/1d6308.html Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь] * [https://web.archive.org/web/20150712184844/http://fest-sbv.by/history/walk-fame.html Алея зорак Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Славянскі базар у Віцебску]] [[Катэгорыя:Узнагароды Беларусі]] 5ji49rngpttw4elk23t633b5giraexw 0 713328 4162268 2022-07-20T11:06:17Z Ofloe 120650 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = #FFCF6F |Колер2 = |Беларуская назва = Антрым |Арыгінальная назва = {{lang-en|Antrim}}, {{lang-ga|Aontroim}} |Герб = |Сцяг = |Статус = Графствы Паўночнай І...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = #FFCF6F |Колер2 = |Беларуская назва = Антрым |Арыгінальная назва = {{lang-en|Antrim}}, {{lang-ga|Aontroim}} |Герб = |Сцяг = |Статус = [[Графствы Паўночнай Ірландыі|Графства]] |Гімн = |Краіна = [[Вялікабрытанія]] |Уваходзіць у = гістарычную правінцыю [[Ольстэр]] |Уключае = |Сталіца = [[Антрым(горад)]] |Буйны горад = [[Белфаст]] |Насельніцтва = 618 108 |Год перапісу = 2011 |Места па насельніцтве = 1 |Шчыльнасць = 202,92 |Места па шчыльнасці = 2 |Плошча = 3046 |Места па плошчы = 2 |Карта = NorthernIrelandDown.png |Часавы пояс = [[UTC+1]] }} {{значэнні|Антрым (значэнні){{!}}Даўн}} '''Антрым''' ({{lang-en|Down}}; {{lang-ga|An Dún}}) — гістарычнае [[графствы Паўночнай Ірландыі|графства]] на паўночным усходзе [[востраў Ірландыя|Ірландыі]]. Уваходзіць у склад правінцыі [[Ольстэр]] на тэрыторыі Паўночнай Ірландыі. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Антрым(горад)|Антрым]], найбуйнейшы горад — [[Белфаст]]. Насельніцтва 618 108 чалавек (1-е месца сярод графстваў Паўночнай Ірландыі; звесткі [[2011]] года). Плошча тэрыторыі 3046 км² (2-е месца). == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [https://web.archive.org/web/20080210011323/http://www.culturenorthernireland.org/town_Home.aspx?co=16&to=311&ca=0&sca=0&navID=1] {{Графствы Паўночнай Ірландыі}} {{Традыцыйныя графствы Ірландыі}} [[Катэгорыя:Графствы Паўночнай Ірландыі]] qct09lmnsjwco4ihuheh651aqm442d8 4162269 4162268 2022-07-20T11:09:22Z Ofloe 120650 wikitext text/x-wiki [[Файл:Contae Aonroma.png|міні]] {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = #FFCF6F |Колер2 = |Беларуская назва = Антрым |Арыгінальная назва = {{lang-en|Antrim}}, {{lang-ga|Aontroim}} |Герб = |Сцяг = |Статус = [[Графствы Паўночнай Ірландыі|Графства]] |Гімн = |Краіна = [[Вялікабрытанія]] |Уваходзіць у = гістарычную правінцыю [[Ольстэр]] |Уключае = |Сталіца = [[Антрым(горад)]] |Буйны горад = [[Белфаст]] |Насельніцтва = 618 108 |Год перапісу = 2011 |Места па насельніцтве = 1 |Шчыльнасць = 202,92 |Места па шчыльнасці = 2 |Плошча = 3046 |Места па плошчы = 2 |Карта = Contae Aonroma.png|міні |Часавы пояс = [[UTC+1]] }} {{значэнні|Антрым (значэнні){{!}}Даўн}} '''Антрым''' ({{lang-en|Down}}; {{lang-ga|An Dún}}) — гістарычнае [[графствы Паўночнай Ірландыі|графства]] на паўночным усходзе [[востраў Ірландыя|Ірландыі]]. Уваходзіць у склад правінцыі [[Ольстэр]] на тэрыторыі Паўночнай Ірландыі. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Антрым(горад)|Антрым]], найбуйнейшы горад — [[Белфаст]]. Насельніцтва 618 108 чалавек (1-е месца сярод графстваў Паўночнай Ірландыі; звесткі [[2011]] года). Плошча тэрыторыі 3046 км² (2-е месца). == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [https://web.archive.org/web/20080210011323/http://www.culturenorthernireland.org/town_Home.aspx?co=16&to=311&ca=0&sca=0&navID=1] {{Графствы Паўночнай Ірландыі}} {{Традыцыйныя графствы Ірландыі}} [[Катэгорыя:Графствы Паўночнай Ірландыі]] oj99y11y1j8bvqmvdggmxwrru91ej40 4162313 4162269 2022-07-20T11:50:47Z Ofloe 120650 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = #FFCF6F |Колер2 = |Беларуская назва = Антрым |Арыгінальная назва = {{lang-en|Antrim}}, {{lang-ga|Aontroim}} |Герб = |Сцяг = |Статус = [[Графствы Паўночнай Ірландыі|Графства]] |Гімн = |Краіна = [[Вялікабрытанія]] |Уваходзіць у = гістарычную правінцыю [[Ольстэр]] |Уключае = |Сталіца = [[Антрым(горад)]] |Буйны горад = [[Белфаст]] |Насельніцтва = 618 108 |Год перапісу = 2011 |Места па насельніцтве = 1 |Шчыльнасць = 202,92 |Места па шчыльнасці = 2 |Плошча = 3046 |Места па плошчы = 2 |Карта = Contae Aonroma.png|міні |Часавы пояс = [[UTC+1]] }} {{значэнні|Антрым (значэнні){{!}}Даўн}} '''Антрым''' ({{lang-en|Down}}; {{lang-ga|An Dún}}) — гістарычнае [[графствы Паўночнай Ірландыі|графства]] на паўночным усходзе [[востраў Ірландыя|Ірландыі]]. Уваходзіць у склад правінцыі [[Ольстэр]] на тэрыторыі Паўночнай Ірландыі. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Антрым(горад)|Антрым]], найбуйнейшы горад — [[Белфаст]]. Насельніцтва 618 108 чалавек (1-е месца сярод графстваў Паўночнай Ірландыі; звесткі [[2011]] года). Плошча тэрыторыі 3046 км² (2-е месца). == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [https://web.archive.org/web/20080210011323/http://www.culturenorthernireland.org/town_Home.aspx?co=16&to=311&ca=0&sca=0&navID=1] {{Графствы Паўночнай Ірландыі}} {{Традыцыйныя графствы Ірландыі}} [[Катэгорыя:Графствы Паўночнай Ірландыі]] hw4lrc6oizknk309sgzvy3gk8y7wn41 0 713329 4162272 2022-07-20T11:12:11Z Raylene N. 104514 Новая старонка: «'''Blackpink''' ({{lang|ko|블랙핑크}}; стылізавана як '''BLACKPINK''', '''BLΛƆKPIИK''' або '''Black Pink''') — [[Паўднёвая Карэя|паўднёвакарэйскі]] дзявочы [[K-pop]] гурт, складзены з чатырох удзельніц: Джысу, Джэні, Разэ і Лісы. Гурт дэбютаваў 8 жніўня 2016 года пад лэйблам YG Entertainment з першым сінг...» wikitext text/x-wiki '''Blackpink''' ({{lang|ko|블랙핑크}}; стылізавана як '''BLACKPINK''', '''BLΛƆKPIИK''' або '''Black Pink''') — [[Паўднёвая Карэя|паўднёвакарэйскі]] дзявочы [[K-pop]] гурт, складзены з чатырох удзельніц: Джысу, Джэні, Разэ і Лісы. Гурт дэбютаваў 8 жніўня 2016 года пад лэйблам YG Entertainment з першым сінгл-альбомам ''Square One''. {{Музычны калектыў | Назва = BLACKPINK | Лога = [[File:Logo of Blackpink.svg|Logo of Blackpink]] | Фота = 20190106 (NEWSEN) 블랙핑크 (BLACKPINK), 수줍은 많은 소녀지만 돋보이는 아름다운 미모 (Golden Disc Awards 2019) (2).jpg | Жанры = [[K-pop]], EDM, [[хіп-хоп]], трэп | Гады = 2016 – па наш час | Адкуль = [[Сеул]], [[Паўднёвая Карэя]] | Мовы = [[карэйская мова|карэйская]], [[японская мова|японская]], [[англійская мова|англійская]] | Лэйблы = YG Entertainment, YGEX, Interscope | Склад = Джысу</br>Джэні</br>Разэ</br>Ліса | Сайт = https://www.ygfamily.com/artist/main.asp?LANGDIV=K&ATYPE=2&ARTIDX=70 | Апісанне_фота = Blackpink у жніўні 2019</br>(Злева направа: Разэ, Джэні, Ліса, Джысу) }} == Удзельніцы == * Кім Джысу (김지수) — спявачка * Кім Джэні (김제니) — рэперка, спявачка * Разана Пак (박채영) — спявачка, танцорка * Лаліса Манобаль (ลลิษา มโนบาล) — танцорка, рэперка, спявачка Гурт афіцыйна не прызначаў лідэра. 3f0kxrlr5ey9mmesb6m8977ra4b2qes 0 713330 4162281 2022-07-20T11:32:57Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «'''Кракаўскае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Кракаўскае ваяводства (Рэч Паспалітая)]]; * [[Кракаўскае ваяводства (Польская Рэспубліка)]]; * [[Кракаўскае ваяводства (1816—1837)]]; * Кракаўска...» wikitext text/x-wiki '''Кракаўскае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Кракаўскае ваяводства (Рэч Паспалітая)]]; * [[Кракаўскае ваяводства (Польская Рэспубліка)]]; * [[Кракаўскае ваяводства (1816—1837)]]; * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)]]; * [[Кракаўскае гарадское ваяводства]] (1975—1998). == Гл. таксама == * [[Кракаўскі павет]] * [[Кракаўскі дэпартамент]] * [[Кракаўская губерня]] {{неадназначнасць|АТП}} sxv751z4lnvdgemq1k5io6z8p0rxnzj 0 713332 4162283 2022-07-20T11:34:05Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «'''Сандамірскае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Сандамірскае ваяводства (Рэч Паспалітая)]]; * [[Сандамірскае ваяводства (1816—1837)]]. == Гл. таксама == * [[Сандамірскі павет]] * Сандамірская г...» wikitext text/x-wiki '''Сандамірскае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Сандамірскае ваяводства (Рэч Паспалітая)]]; * [[Сандамірскае ваяводства (1816—1837)]]. == Гл. таксама == * [[Сандамірскі павет]] * [[Сандамірская губерня]] {{неадназначнасць|АТП}} h6ikuwvdem0aqjpqm45v39d56udcjhs 0 713333 4162285 2022-07-20T11:34:41Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)]] f82j0rfk2kmc8ypx2wyos5n4placej1 0 713334 4162289 2022-07-20T11:36:34Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «'''Келецкае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Келецкае ваяводства (1919—1939)|Келецкае ваяводства]] — ваяводства ў Польскай Рэспубліцы з 1919 па 1939 гады. * {{нп5|Келецкае ваяводства (1945—1975)|Ке...» wikitext text/x-wiki '''Келецкае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Келецкае ваяводства (1919—1939)|Келецкае ваяводства]] — ваяводства ў Польскай Рэспубліцы з 1919 па 1939 гады. * {{нп5|Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства|pl|Województwo kieleckie (1945–1975)}} — ваяводства ў Польскай Народнай Рэспубліцы з 1945 па 1975 гады * {{нп5|Келецкае ваяводства (1975—1998)|Келецкае ваяводства|pl|Województwo kieleckie (1975–1998)}} — ваяводства ў Польскай Народнай Рэспубліцы і Трэцяй Польскай Рэспубліцы з 1975 па 1998 гады. * [[Свентакшыскае ваяводства]] — ваяводства ў Польскай Рэспубліцы з 1999 года (цэнтр — [[Кельцы]]). {{неадназначнасць|АТП}} 0ylzh4twfu6zf0sh9s6opcis6pjfhbz 0 713335 4162290 2022-07-20T11:37:59Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)]] 19mqr2fjbz3nn6puchu1g6r69imlntj 0 713336 4162291 2022-07-20T11:38:02Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «'''Пазнаньскае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Пазнаньскае ваяводства (Рэч Паспалітая)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (Польская Рэспубліка)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)]]; * Пазна...» wikitext text/x-wiki '''Пазнаньскае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Пазнаньскае ваяводства (Рэч Паспалітая)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (Польская Рэспубліка)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1975—1998)]]. == Гл. таксама == * [[Пазнаньскі павет]] * [[Пазнаньскі дэпартамент]] * [[Вялікае княства Пазнаньскае]] * [[Велікапольскае ваяводства]] {{неадназначнасць|АТП}} hav2tnqs2kfcn3ahxnqyk0slc76bxwc 4162292 4162291 2022-07-20T11:38:12Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki '''Пазнаньскае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Пазнаньскае ваяводства (Рэч Паспалітая)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (Польская Рэспубліка)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1975—1998)]]. == Гл. таксама == * [[Пазнаньскі павет]] * [[Пазнаньскі дэпартамент]] * [[Вялікае Княства Пазнаньскае]] * [[Велікапольскае ваяводства]] {{неадназначнасць|АТП}} s1dnvhz26qeiz0ovfb0o3s8fgdh8wof 4162294 4162292 2022-07-20T11:38:27Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Пазнанскае ваяводства]] у [[Пазнаньскае ваяводства]] wikitext text/x-wiki '''Пазнаньскае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Пазнаньскае ваяводства (Рэч Паспалітая)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (Польская Рэспубліка)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1975—1998)]]. == Гл. таксама == * [[Пазнаньскі павет]] * [[Пазнаньскі дэпартамент]] * [[Вялікае Княства Пазнаньскае]] * [[Велікапольскае ваяводства]] {{неадназначнасць|АТП}} s1dnvhz26qeiz0ovfb0o3s8fgdh8wof 4162314 4162294 2022-07-20T11:53:09Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki '''Пазнаньскае ваяводства''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, якая існавала ў Польшчы ў розныя стагоддзі: * [[Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1919—1939)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)]]; * [[Пазнаньскае ваяводства (1975—1998)]]. == Гл. таксама == * [[Пазнаньскі павет]] * [[Пазнаньскі дэпартамент]] * [[Вялікае Княства Пазнаньскае]] * [[Велікапольскае ваяводства]] {{неадназначнасць|АТП}} c0t3zjw8fz19646jld3ubpl5qz4yjud 0 713337 4162295 2022-07-20T11:38:27Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Пазнанскае ваяводства]] у [[Пазнаньскае ваяводства]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Пазнаньскае ваяводства]] m62ytlw030dxbzwj9linlthkybcl1fw 0 713338 4162298 2022-07-20T11:40:26Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «'''Урацлаўскае ваяводства''' — назва былых адміністрацыйных адзінак [[Польшча|Польшчы]]: * [[Урацлаўскае ваяводства (1945—1975)]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1975—1998)]] == Гл. таксама == * [[Урацлаўскі павет]] * [[Ніжнесілезскае ваяводства]] {{неадназначнасць|АТП}}» wikitext text/x-wiki '''Урацлаўскае ваяводства''' — назва былых адміністрацыйных адзінак [[Польшча|Польшчы]]: * [[Урацлаўскае ваяводства (1945—1975)]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1975—1998)]] == Гл. таксама == * [[Урацлаўскі павет]] * [[Ніжнесілезскае ваяводства]] {{неадназначнасць|АТП}} kvrmhv7yy0hts2k42jhxtdtl9zzohm5 4162299 4162298 2022-07-20T11:40:33Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Вроцлаўскае ваяводства]] у [[Урацлаўскае ваяводства]] wikitext text/x-wiki '''Урацлаўскае ваяводства''' — назва былых адміністрацыйных адзінак [[Польшча|Польшчы]]: * [[Урацлаўскае ваяводства (1945—1975)]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1975—1998)]] == Гл. таксама == * [[Урацлаўскі павет]] * [[Ніжнесілезскае ваяводства]] {{неадназначнасць|АТП}} kvrmhv7yy0hts2k42jhxtdtl9zzohm5 0 713339 4162300 2022-07-20T11:40:33Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Вроцлаўскае ваяводства]] у [[Урацлаўскае ваяводства]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Урацлаўскае ваяводства]] np7sduqv3e81ni2ls6t5bg0ux3pr0xc 0 713340 4162303 2022-07-20T11:42:17Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Рыгор Паўлавіч Шорах]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Рыгор Паўлавіч Шорах ‎ ]] dk5t4jt91dbp4jk3am0bcz6f2humsxh 0 713341 4162305 2022-07-20T11:44:15Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Любартоўскі павет]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Любартоўскі павет]] 7zx4tzyscvoh6gb1mhqf44dh5dylcrv 0 713342 4162306 2022-07-20T11:45:19Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Альштынскае ваяводства]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Альштынскае ваяводства]] f5p0uanh5mfpmt3uwxsn94kir1fmf2s 0 713343 4162307 2022-07-20T11:45:52Z Ofloe 120650 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/107008554|Флаг Ольстера]]» wikitext text/x-wiki [[Категория:Флаги по алфавиту]] '''Сцяг Ольстэра''' ({{Lang-en|Flag of Ulster}})- адзін з сімвалаў [[Правінцыі Ірландыі|гістарычнай правінцыі]] [[Ірландыя]] — [[Ольстэр]], якая аб’ядноўвае ў наш час дзевяць [[Графствы Ірландыі|графстваў]] на поўначы вострава. Шэсць з гэтых графстваў — [[Графства Антрым|Антрым]], [[Графства Арма|Арма]], [[Графства Даўн|Даўн]], [[Фермана]], [[Графства Ландандэры|Ландандэры]] і [[Графства Тырон|Тырон]] — уваходзяць у склад [[Паўночная Ірландыя|Паўночнай Ірландыі]], іншыя — [[Графства Каван|Каван]], [[Графства Данегол|Данегол]] і [[Графства Манахан|Манахан]] — з’яўляюцца часткай Рэспублікі Ірландыя. Сцяг складзены з геральдычных сімвалаў самых вядомых дынастый [[Ольстэр|Ольстэра]] - чырвоны Георгіеўскі крыж на жоўтым фоне, а ў цэнтры — белы [[шчыт]] з чырвонай правай рукой па сярэдзіне. == Колеры == Чырвоны крыж на залатым фоне, згодна брытанскаму Інстытуту сцягоў і ірландскімі вексілалогамі ўзят з герба сям'і графаў де Бургаў, а шчыт з Чырвонай рукой Ольстэра - з герба рода О'Нілаў, што кіравалі ў Ольстары. {| class="wikitable" !Схема ! style="background-color:#ffc72c; color:#000000;" |Залаты<ref>{{Cite web|title=Pantone 123 C|url=https://www.pantone.com/color-finder/123-C|website=[[Pantone]]}}</ref> ! style="background-color:#da291c; color:#ffffff;" |Чырвоны<ref>{{Cite web|title=Pantone 485 C|url=https://www.pantone.com/color-finder/485-C|website=[[Pantone]]}}</ref> ! style="background-color:#ffffff; color:#000000;" |Белы |- !Пантон |Gold 123 |Red 485 |White |- ![[Колеры HTML|HEX]] |#FFC72C |#DA291C |#FFFFFF |- ![[RGB]] |255, 199, 44 |218, 41, 28 |255, 255, 255 |- ![[CMYK]] |0.19.89.0 |0.95.100.0 |0.0.0.0 |} * [[Катэгорыя:Сцягі Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Сцягі Ірландыі]] p55bbn2ohi422z9nrcvw4m9c34dc9kb 4162310 4162307 2022-07-20T11:47:00Z Ofloe 120650 wikitext text/x-wiki {{Картка сцяга |назва = Сцяг гістарычнай правінцыі Ольстэр |суб'ект = [[Ольстэр]] |краіна = [[Сцяг Ірландыі|Рэспубліка Ірландыя]] <br />[[Сцяг Паўночнай Ірландыі|Паўночная Ірландыя ]] |выява = Flag of Ulster.svg |заснаваны = |прапорцыя = }} '''Сцяг Ольстэра''' ({{Lang-en|Flag of Ulster}})- адзін з сімвалаў [[Правінцыі Ірландыі|гістарычнай правінцыі]] [[Ірландыя]] — [[Ольстэр]], якая аб’ядноўвае ў наш час дзевяць [[Графствы Ірландыі|графстваў]] на поўначы вострава. Шэсць з гэтых графстваў — [[Графства Антрым|Антрым]], [[Графства Арма|Арма]], [[Графства Даўн|Даўн]], [[Фермана]], [[Графства Ландандэры|Ландандэры]] і [[Графства Тырон|Тырон]] — уваходзяць у склад [[Паўночная Ірландыя|Паўночнай Ірландыі]], іншыя — [[Графства Каван|Каван]], [[Графства Данегол|Данегол]] і [[Графства Манахан|Манахан]] — з’яўляюцца часткай Рэспублікі Ірландыя. Сцяг складзены з геральдычных сімвалаў самых вядомых дынастый [[Ольстэр|Ольстэра]] - чырвоны Георгіеўскі крыж на жоўтым фоне, а ў цэнтры — белы [[шчыт]] з чырвонай правай рукой па сярэдзіне. == Колеры == Чырвоны крыж на залатым фоне, згодна брытанскаму Інстытуту сцягоў і ірландскімі вексілалогамі ўзят з герба сям'і графаў де Бургаў, а шчыт з Чырвонай рукой Ольстэра - з герба рода О'Нілаў, што кіравалі ў Ольстары. {| class="wikitable" !Схема ! style="background-color:#ffc72c; color:#000000;" |Залаты<ref>{{Cite web|title=Pantone 123 C|url=https://www.pantone.com/color-finder/123-C|website=[[Pantone]]}}</ref> ! style="background-color:#da291c; color:#ffffff;" |Чырвоны<ref>{{Cite web|title=Pantone 485 C|url=https://www.pantone.com/color-finder/485-C|website=[[Pantone]]}}</ref> ! style="background-color:#ffffff; color:#000000;" |Белы |- !Пантон |Gold 123 |Red 485 |White |- ![[Колеры HTML|HEX]] |#FFC72C |#DA291C |#FFFFFF |- ![[RGB]] |255, 199, 44 |218, 41, 28 |255, 255, 255 |- ![[CMYK]] |0.19.89.0 |0.95.100.0 |0.0.0.0 |} [[Катэгорыя:Сцягі Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Сцягі Ірландыі]] c7cik6a014j3dehkhibj5gaikrrw3le 0 713344 4162309 2022-07-20T11:46:27Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Наталля Аляксееўна Арсеннева]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Наталля Аляксееўна Арсеннева]] 3bn2p19w9b2x4zuf8sp9ni8tcjesdf3 0 713345 4162312 2022-07-20T11:50:38Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «'''Варшаўскае ваяводства''' — назва былых адміністрацыйных адзінак [[Польшча|Польшчы]]: * [[Варшаўскае ваяводства (1793)|Варшаўскае ваяводства]] – ваяводства ў 1793 годзе; * [[Варшаўскае ваяводства (1919—1939)|Варшаўскае ваяводства]] – ваяводства ў 1919–1939 гадах; * ...» wikitext text/x-wiki '''Варшаўскае ваяводства''' — назва былых адміністрацыйных адзінак [[Польшча|Польшчы]]: * [[Варшаўскае ваяводства (1793)|Варшаўскае ваяводства]] – ваяводства ў 1793 годзе; * [[Варшаўскае ваяводства (1919—1939)|Варшаўскае ваяводства]] – ваяводства ў 1919–1939 гадах; * [[Варшаўскае ваяводства (1945–1975)|Варшаўскае ваяводства]] – ваяводства ў 1945–1975 гадах; * [[Варшаўскае ваяводства (1975—1998)|Варшаўскае ваяводства]] – ваяводства ў 1975–1998 гадах. == Гл. таксама == * [[Варшаўскі павет]] * [[Мазавецкае ваяводства]] {{неадназначнасць|АТП}} dnjr0yw2nn3fiqncfatpzpwxirmn3ru 0 713346 4162316 2022-07-20T11:55:13Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Львоўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Івана Франко]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Львоўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Івана Франко]] ddo032qlkq96i9dmb99pgv336vqecsx 0 713347 4162317 2022-07-20T11:55:37Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Майнцкі ўніверсітэт імя Іагана Гутэнберга]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Майнцкі ўніверсітэт імя Іагана Гутэнберга]] nzii0p24mlk9inr57vx0obmlfxj9zvl 0 713348 4162318 2022-07-20T11:56:35Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Нацыянальны ўніверсітэт біярэсурсаў і прыродакарыстання Украіны]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Нацыянальны ўніверсітэт біярэсурсаў і прыродакарыстання Украіны]] ngwvx7rd6ps7rpbsimwouvuc529dxo3 0 713349 4162319 2022-07-20T11:57:19Z Artsiom91 31770 Перасылае да [[Урацлаўскае ваяводства]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Урацлаўскае ваяводства]] np7sduqv3e81ni2ls6t5bg0ux3pr0xc