Вікіпедыя bewiki https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Мультымедыя Адмысловае Размовы Удзельнік Размовы з удзельнікам Вікіпедыя Размовы пра Вікіпедыю Файл Размовы пра файл MediaWiki Размовы пра MediaWiki Шаблон Размовы пра шаблон Даведка Размовы пра даведку Катэгорыя Размовы пра катэгорыю Партал Размовы пра партал TimedText TimedText talk Модуль Размовы пра модуль Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Дубровенскі раён 0 1921 4163785 4163636 2022-07-23T17:43:04Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Беларусь}} |Колер2 = |Беларуская назва = Дубровенскі раён |Арыгінальная назва = |Герб = Coat of Arms of Dubroŭna, Belarus.svg |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = раён |Гімн = |Уваходзіць у = [[Віцебская вобласць]] |Уключае = |Сталіца = [[Дуброўна]] |Датаўтварэння = [[17 ліпеня]] [[1924]],</br>[[6 студзеня]] [[1965]] |Скасаванне = [[25 снежня]] [[1962]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = <small>'''Родная мова:'''</small> [[Беларуская мова|беларуская]] 78,41 %, [[руская мова|руская]] 20,9 %<br/><small>'''Размаўляюць дома:'''</small> беларуская 31,3 %, руская 60,82 %<ref name="belstat2009" /> |Насельніцтва = 16&nbsp;974 чал.<ref name="belstat2009">[https://archive.is/20120523225241/belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/itogi1.php Вынікі перапісу 2009 года]</ref> |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = 19 |Шчыльнасць = 13,58 |Месца па шчыльнасці = 11 |Нацыянальны склад = [[беларусы]] — 93,72 %, <br /> [[рускія]] — 4,94 %, <br /> іншыя — 1,34 %<ref name="belstat2009" /> |Канфесійны склад = |Плошча = 1&nbsp;249,70<ref>[http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010-15404.doc «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь»] (па стане на 1 студзеня 2011 г.)</ref> |Месца па плошчы = 19 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Vitebsk-obl-Dubrovno.png |Часавыпояс = [[UTC+2]] |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by |Заўвагі = }} '''Дубро́венскі раён''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — горад [[Дуброўна]]. == Геаграфія == Размешчаны на паўднёвым усходзе Віцебскай вобласці. Мяжуе з [[Аршанскі раён|Аршанскім]] і [[Лёзненскі раён|Лёзненскім раёнамі]] Віцебскай вобласці, [[Горацкі раён|Горацкім раёнам]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]], [[Краснінскі раён (Смаленская вобласць)|Краснінскім]] і [[Руднянскі раён (Смаленская вобласць)|Руднянскім]] раёнамі [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расійскай Федэрацыі]]. Паверхня раёна хваліста-платападобная, раўнінная. Паўднёвая частка знаходзіцца ў межах спадзістахвалістага [[Смаленскае ўзвышша|Смаленскага ўзвышша]]. На поўначы плоская з забалочанымі ўчасткамі і асобнымі марэннымі ўзгоркамі [[Лучоская нізіна]]. У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да [[Аршанская ўпадзіна|Аршанскай упадзіны]]. Зверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту паазерскага (на поўнач), сожскага, дняпроўскага, зрэдку бярэзінскага зледзяненняў. У раёне разведана 11,5 млн т геалагічных запасаў [[торф]]у, што адпавядае 2,2 млн т паліва ў нафтавым эквіваленце. Абшырныя лясныя рэсурсы: больш за 35 тыс. га (29 % плошчы раёна). Сярэдняя тэмпература студзеня −8º, ліпеня +17,8&nbsp;°C. За год выпадае 618 мм [[Атмасферныя ападкі|ападкаў]]. Па тэрыторыі Дубровенскага раёна цячэ рака [[Дняпро]]. На тэрыторыі раёна часткова праходзіць [[водападзел]] паміж рэкамі Балтыйскага і Чорнага мораў — Заходняй Дзвіной і Дняпром. Іншыя рэкі: [[Рака Расасенка|Расасенка]], [[Рака Вярхіта|Вярхіта]]. == Гісторыя == Раён утвораны 17 ліпеня 1924 года ў складзе [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — мястэчка [[Дуброўна]]. 20 жніўня 1924 года падзелены на 13 сельсаветаў: [[Азёрскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Азёрскі (Азярэцкі)]], [[Будскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Будскі]], [[Верацейскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Верацейскі]], [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дабрынскі]], [[Дубровенскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дубровенскі]], [[Загваздзінскі сельсавет|Загваздзінскі]], [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскі]], [[Новатухінскі сельсавет|Новатухінскі]], [[Негацінскі сельсавет|Негацінскі]], [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскі]], [[Расасненскі сельсавет|Расасненскі]], [[Цілівіцкі сельсавет|Цілівіцкі]], [[Чарнаручанскі сельсавет|Чарнаручанскі]]. 3 ліпеня 1925 года Дуброўна атрымала статус горада. 24 верасня 1926 года Дубровенскі сельсавет скасаваны. У 1927 годзе перайменаваны сельсаветы: Загваздзінскі — у [[Савінскі сельсавет|Савінскі]], Негацінскі — у [[Сваташыцкі сельсавет|Сваташыцкі]], Пірагоўскі — у [[Мардашэвіцкі сельсавет|Мардашэвіцкі]]. Пасля скасавання акруговага падзелу 26 ліпеня 1930 года раён у прамым падпарадкаванні БССР. 8 студзеня 1931 года да раёна далучаны [[Баеўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Баеўскі]], [[Бельскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Бельскі]], [[Іскозскі сельсавет|Іскозскі]], [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскі]], [[Сазонаўскі сельсавет|Сазонаўскі]], [[Слатаўшчынскі сельсавет|Слатаўшчынскі]] сельсаветы і мястэчка [[Ляды (Дубровенскі раён)|Ляды]] скасаванага [[Ляднянскі раён|Ляднянскага раёна]]. 15 кастрычніка 1931 года Будскі сельсавет перададзены ў склад [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. З 20 лютага 1938 года раён у складзе [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. 27 верасня 1938 года мястэчка Ляды аднесена да катэгорыі гарадскіх пасёлкаў. 9 верасня 1946 года Азярэцкі і Верацейскі сельсаветы перададзены новаўтворанаму [[Арэхаўскі раён (БССР)|Арэхаўскаму раёну]]. 10 сакавіка 1954 года Сазонаўскі сельсавет перайменаваны ў [[Ляднянскі сельсавет|Ляднянскі]], статус гарадскога пасёлка Ляды паніжаны да вёскі. 16 ліпеня 1954 года скасаваны Іскозскі, Новатухінскі, Расасненскі, Савінскі, Сваташыцкі, Цілівіцкі, Чарнаручанскі сельсаветы, утвораны [[Баброўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Баброўскі]], [[Засценкаўскі сельсавет|Засценкаўскі]], [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскі]] сельсаветы, Баеўскі сельсавет перайменаваны ў [[Асташкавіцкі сельсавет (Дубровенскі раён)|Асташкавіцкі]], Мардашэвіцкі — у [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскі]]. 17 снежня 1956 года да раёна далучаны Азярэцкі і [[Халмоўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Халмоўскі]] сельсаветы скасаванага Арэхаўскага раёна. 16 верасня 1956 года Баброўскі сельсавет перайменаваны ў [[Маласавінскі сельсавет|Маласавінскі]]. 8 красавіка 1957 года Халмоўскі сельсавет перададзены Аршанскаму раёну. 16 верасня 1960 года скасаваны Бельскі і Расткоўскі сельсаветы, Ляднянскі сельсавет перайменаваны ў [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскі]], Слатаўшчынскі сельсавет — у [[Зарубскі сельсавет|Зарубскі]]. 25 снежня 1962 года раён скасаваны, яго тэрыторыя далучана да Аршанскага раёна. 6 студзеня 1965 года Дубровенскі раён утвораны зноў, уключаў горад Дуброўна, гарадскі пасёлак [[Асінторф]] і 10 сельсаветаў: Азярэцкі, Асташкавіцкі, Валяўкоўскі, Дабрынскі, Зарубскі, Засценкаўскі, Кляноўскі, Малабахінскі, Маласавінскі, Пірагоўскі, якія былі перададзены з Аршанскага раёна. 24 мая 1968 года Азярэцкі сельсавет перайменаваны ў [[Рэдзькаўскі сельсавет|Рэдзькаўскі]], Асташкавіцкі сельсавет — у [[Баеўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Баеўскі]]. 20 кастрычніка 1995 года Дубровенскі раён і горад Дуброўна аб’яднаны ў адну адміністрацыйную адзінку. 8 красавіка 2004 года скасаваны Баеўскі і Рэдзькаўскі сельсаветы, рабочы пасёлак Асінторф аднесены да катэгорыі сельскіх населеных пунктаў (пасёлак), Асінторфскі пассавет скасаваны, утвораны [[Асінторфскі сельсавет]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. 10 кастрычніка 2013 года скасаваны Кляноўскі сельсавет<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913v0060692&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области]</ref>, 14 верасня 2017 года — Засценкаўскі сельсавет<ref>[http://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D917v0085296&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 14 сентября 2017 г. № 218 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Дубровенского района Витебской области]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва ў 1971 складала 32,1 тыс. Насельніцтва ў 2006 — 19,7 тыс. чал., гарадскога — 8,9 тыс. чал., сельскага — 10,8 тыс. чал. Тэндэнцыя — скарачэнне колькасці насельніцтва (каля 1 % у год). Каэфіцыент дэпапуляцыі (суадносіны памерлых да народжаных) у [[2005]] склаў 2,6 і перавысіў максімальна дапушчальнае крытычнае значэнне, прынятае ў свеце за 1. Высокая забяспечанасць людзьмі працаздольнага ўзросту — 60 %, узроставая структура насельніцтва — аптымальная, эканамічна эфектыўная. Высокі ўзровень беспрацоўя — 2,1 %, асабліва сярод жанчын. == Гаспадарка == Буйнейшыя прадпрыемствы: * Дубровенскі льнозавод, ААТ * Дубровенскі камбінат прамысловых тавараў, ААТ * філіял Дубровенскі ААТ «Аршанскі малочны камбінат» * філіял Дубровенскае ДРБУ № 108 КУП «Віцебскаблдарбуд» == Транспарт == Па тэрыторыі раёна праходзяць чыгунка і аўтадарога Брэст — Масква. Дуброўна аўтадарогамі звязана з Оршай, Горкамі, Асінторфам, пасёлкам Красным (РФ). Праз тэрыторыю раёна праходзяць [[нафтаправод «Дружба»]] і газаправод «Ямал — Еўропа». == Культура == Міжнародны фестываль песні і музыкі Падняпроўя «Дняпроўскія галасы ў Дуброўна». == Прырода == Прыродная расліннасць належыць да [[Аршанска-Магілёўская геабатанічная акруга|Аршанска-Магілёўскай геабатанічнай акругі]] і [[Заходне-Дзвінская геабатанічная акруга|Заходне-Дзвінскай геабатанічнай акругі]]. Пад лясамі, якія адносяцца да падзоны дубова-цемнахвойных лясоў, знаходзіцца 19 % тэрыторыі раёна<ref name="vlib">[http://vlib.by/pridvinie/index.php/dybrovenski-raion/29-nature-of-dubr-raion/74-animals-life-dubr-raion Раслінны і жывёльны свет]{{Недаступная спасылка}}</ref>. Найбольшы [[лес|лясны масіў]] — [[Шчэрбінская Дача|Шчэрбінская лясная дача]]. Значныя масівы — [[Асінторфскі лес|Асінторфскі]], [[Кіраёўскі гай]], [[Беражаны, лес|Беражаны]], [[Лугаўцы, лес|Лугаўцы]], [[Валькаўшчына, лес|Валькаўшчына]]. Склад лясоў [[Хваёвыя лясы|хваёвыя]] складаюць 51,8 %, [[яловыя лясы|яловыя]] — 14,7 %, [[дубовыя лясы|дубовыя]] — 0,4 %, [[ясянёвыя лясы|ясянёвыя]] — 0,5 %, [[кляновыя лясы|кляновыя]] — 0,1 %, [[бярозавыя лясы|бярозавыя]] — 15,9 %, [[асінавыя лясы|асінавыя]] — 6,9 %, [[шэраальховыя лясы|шэраальховыя]] — 5,5 %, [[чорнаальховыя лясы|чорнаальховыя]] — 4,3 %. 72 % лясоў — штучныя, пераважна хваёвыя насаджэнні<ref name="vlib"/>. У Дубровенскім раёне налічваецца 31 [[балота]], якія належаць да [[Аршанска-Мсціслаўскі тарфяны раён|Аршанска-Мсціслаўскага тарфянога раёна]]. Агульная плошча балот складае каля 8 тыс. [[га]], з іх 5,4 тыс. га — [[вярховыя балоты|вярховыя]], 2,5 тыс. га — [[нізінныя балоты|нізінныя]], 87 га — [[пераходныя балоты|пераходныя]]. Найбольшыя балотныя масівы: [[Асінаўскае балота|Асінаўскае]], [[Шчэрбінскі Мох]]<ref name="vlib"/>. На тэрыторыі раёна ўзяты пад ахову наступныя жывёлы, птушкі, рыбы, расліны, занесеныя ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь]]<ref name="vlib"/>: * [[птушкі]]: [[вялікі бугай]], [[шэры журавель]], [[звычайны зімародак]], [[касматаногі сыч]], [[салаўіны цвыркун]]; * [[млекакормячыя]]: [[буры мядзведзь]], [[барсук]]; * [[паўзуны]]: [[мядзянка]]; * [[рыбы]]: [[рыбец]], [[вусач]]; * [[расліны]]: [[хвошч вялікі]], [[баранец звычайны]], [[чарнакорань голы]], [[сон лугавы]], [[асака карэнішчавая]], [[асака павіслая]], [[марошка прысадзістая]], [[павіліца трохкветкавая]], [[чына горная]]; * [[грыбы]]: [[смярдзюх звычайны]]. === Заказнікі === У Дубровенскім раёне размешчаны 4 заказнікі раённага значэння і 4 помнікі прыроды мясцовага значэння. Помнікі прыроды мясцовага значэння: * біялагічны заказнік мясцовага значэння «[[Азёры, біялагічны заказнік|Азёры]]»; * гідралагічны заказнік мясцовага значэння «[[Асінторфскі гідралагічны заказнік|Асінторфскі]]»; * гідралагічны заказнік мясцовага значэння «[[Жукоўскае, гідралагічны заказнік|Жукоўскае]]»; * гідралагічны заказнік мясцовага значэння «[[Пунішча, гідралагічны заказнік|Пунішча]]». == Сацыяльная сфера == === Адукацыя === {{main|Адукацыя ў Дубровенскім раёне}} У 2017/2018 навучальным годзе ва ўстановах адукацыі навучаецца і выхоўваецца 1547 навучэнцаў і 491 дашкольнік. У сістэме адукацыі раёна працуе 387 педагагічных работнікаў. === Ахова здароўя === Медыцынскае абслугоўванне насельніцтва ў раёне ажыццяўляе ўстанова аховы здароўя «[[Дубровенская раённая цэнтральная бальніца]]». == Старшыні Дубровенскага райвыканкама == * [[2005]]—[[2016]] — [[Анатоль Іванавіч Лукашоў]] * з [[15 кастрычніка]] [[2019]] — [[Анатоль Іванавіч Лукашоў]] == Вядомыя ўраджэнцы і жыхары == * [[Іван Аўдзеевіч Авекаў|І. А. Авекаў]] (1919—1943), лётчык, [[Герой Савецкага Саюза]] * [[Мікалай Апанасавіч Апіёк|М. А. Апіёк]] (1935, в. [[Макараўка (Дубровенскі раён)|Макараўка]]), беларускі мастак * [[Васіль Іванавіч Гапееў|В. І. Гапееў]] (нар. 1951), беларускі дзяржаўны дзеяч, дыпламат * [[Уладзімір Аляксандравіч Гераіменка]], беларускі філосаф * [[Сяргей Канстанцінавіч Заранка]], жывапісец-партрэтыст * [[Іван Дзмітрыевіч Кандрацьеў|І. Д. Кандрацьеў]] (1917, вёска [[Гарошкава (Дубровенскі раён)|Гарошкава]] — 1955), [[Герой Савецкага Саюза]] * [[Фёдар Кузьміч Каўроў|Ф. К. Каўроў]] (1912, вёска [[вёска Пасуддзева|Пасуддзева]] — 1937), [[Герой Савецкага Саюза]] * [[Уладзімір Фёдаравіч Ладысеў]], беларускі гісторык * [[Сяргей Іванавіч Назараў]], беларускі вучоны ў галіне механізацыі сельскай гаспадаркі * [[Ефрасіння Яфрэмаўна Маршалава]], [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966) *[[Сяргей Ракіта]], сапр.: Законнікаў ([[1909]], в. Ліцвінава — [[1942]]) — беларускі [[паэт]], ахвяра [[ГУЛАГ|ГУЛАГу]] * [[Кацярына Захараўна Рубіцель]], [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966) * [[Эрнест Васільевіч Ялугін|Эрнест Ялугін]] ([[1936]], в. [[Асінаўка (Дубровенскі раён)|Асінаўка]] — 2022) — беларускі празаік, публіцыст == Гл. таксама == * [[Дняпроўская праўда]] {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. * Дубровенскі раён // Рэспубліка Беларусь: вобласці і раёны Рэспубліка Беларусь : энцыклапедычны даведнік / склад. Л. В. Календа. — Мн., 2004. — С. 131—132. * Дубровенский район // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / редкол.: Г. П. Пашков [и др.]. — Мн., 2006. — Т. 3. — С. 458—459. * Дубровенский район // Республика Беларусь. Витебская область / Управление идеологической работой Витебского областного исполнительного комитета; [редкол.: В. П. Андрейченко [и др.]. — Витебск, 2005. — С. 166—169. * Памяць: Дубровенскі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі: у 2 кн. / рэдкал.: А. Гаўруцікаў і інш.; мастак Э. Жакевіч. — Мн., 1996—1997. == Спасылкі == * [https://www.radzima.net/be/rayon/dubrovenski.html Спіс населенных пунктаў Дубровенскага раёна па сельсаветам] * [https://radzima.org/be/rayon/dubrovenski.html Адметныя мясціны Дубровенскага раёна Radzima.org] * [http://pridvinie.vlib.by/index.php/dubrovenski-rajon Рэсурс Віцебскай абласной бібліятэкі "Прыдзвінскі край: гісторыя і сучаснасць"] * [https://be.wikipedia.org/wiki/Спіс_гісторыка-культурных_каштоўнасцей_Дубровенскага_раёна Пералік аб’ектаў гісторыка-культурнай спадчыны Дубровенскага раёна] {{Дубровенскі раён}} {{Адміністрацыйны падзел Віцебскай вобласці}} {{Навігацыйная табліца з падгрупамі |navbar = plain |загаловак = Дубровенскі раён у гістарычных адміністрацыйных адзінках |базавы_стыль = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |спіс1 = {{Аршанская акруга|child|загаловак=Дубровенскі раён у [[Аршанская акруга|Аршанскай акрузе]] (1924—1930)}} |спіс5 = {{Віцебская вобласць БССР|child|загаловак=Дубровенскі раён у [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці БССР]] (1938—1962, з 1965)}} }} [[Катэгорыя:Дубровенскі раён| ]] [[Катэгорыя:Раёны, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Раёны, скасаваныя ў 1962 годзе]] [[Катэгорыя:Раёны, утвораныя ў 1965 годзе]] 6xpe3s4vgn0ush101p499ttm7bt0cg4 4163786 4163785 2022-07-23T17:43:21Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Беларусь}} |Колер2 = |Беларуская назва = Дубровенскі раён |Арыгінальная назва = |Герб = Coat of Arms of Dubroŭna, Belarus.svg |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = раён |Гімн = |Уваходзіць у = [[Віцебская вобласць]] |Уключае = |Сталіца = [[Дуброўна]] |Датаўтварэння = [[17 ліпеня]] [[1924]],</br>[[6 студзеня]] [[1965]] |Скасаванне = [[25 снежня]] [[1962]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = <small>'''Родная мова:'''</small> [[Беларуская мова|беларуская]] 78,41 %, [[руская мова|руская]] 20,9 %<br/><small>'''Размаўляюць дома:'''</small> беларуская 31,3 %, руская 60,82 %<ref name="belstat2009" /> |Насельніцтва = 16&nbsp;974 чал.<ref name="belstat2009">[https://archive.is/20120523225241/belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/itogi1.php Вынікі перапісу 2009 года]</ref> |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = 19 |Шчыльнасць = 13,58 |Месца па шчыльнасці = 11 |Нацыянальны склад = [[беларусы]] — 93,72 %, <br /> [[рускія]] — 4,94 %, <br /> іншыя — 1,34 %<ref name="belstat2009" /> |Канфесійны склад = |Плошча = 1&nbsp;249,70<ref>[http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010-15404.doc «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь»] (па стане на 1 студзеня 2011 г.)</ref> |Месца па плошчы = 19 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Vitebsk-obl-Dubrovno.png |Часавыпояс = [[UTC+2]] |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by |Заўвагі = }} '''Дубро́венскі раён''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — горад [[Дуброўна]]. == Геаграфія == Размешчаны на паўднёвым усходзе Віцебскай вобласці. Мяжуе з [[Аршанскі раён|Аршанскім]] і [[Лёзненскі раён|Лёзненскім раёнамі]] Віцебскай вобласці, [[Горацкі раён|Горацкім раёнам]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]], [[Краснінскі раён (Смаленская вобласць)|Краснінскім]] і [[Руднянскі раён (Смаленская вобласць)|Руднянскім]] раёнамі [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расійскай Федэрацыі]]. Паверхня раёна хваліста-платападобная, раўнінная. Паўднёвая частка знаходзіцца ў межах спадзістахвалістага [[Смаленскае ўзвышша|Смаленскага ўзвышша]]. На поўначы плоская з забалочанымі ўчасткамі і асобнымі марэннымі ўзгоркамі [[Лучоская нізіна]]. У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да [[Аршанская ўпадзіна|Аршанскай упадзіны]]. Зверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту паазерскага (на поўнач), сожскага, дняпроўскага, зрэдку бярэзінскага зледзяненняў. У раёне разведана 11,5 млн т геалагічных запасаў [[торф]]у, што адпавядае 2,2 млн т паліва ў нафтавым эквіваленце. Абшырныя лясныя рэсурсы: больш за 35 тыс. га (29 % плошчы раёна). Сярэдняя тэмпература студзеня −8º, ліпеня +17,8&nbsp;°C. За год выпадае 618 мм [[Атмасферныя ападкі|ападкаў]]. Па тэрыторыі Дубровенскага раёна цячэ рака [[Дняпро]]. На тэрыторыі раёна часткова праходзіць [[водападзел]] паміж рэкамі Балтыйскага і Чорнага мораў — Заходняй Дзвіной і Дняпром. Іншыя рэкі: [[Рака Расасенка|Расасенка]], [[Рака Вярхіта|Вярхіта]]. == Гісторыя == Раён утвораны 17 ліпеня 1924 года ў складзе [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — мястэчка [[Дуброўна]]. 20 жніўня 1924 года падзелены на 13 сельсаветаў: [[Азёрскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Азёрскі (Азярэцкі)]], [[Будскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Будскі]], [[Верацейскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Верацейскі]], [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дабрынскі]], [[Дубровенскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дубровенскі]], [[Загваздзінскі сельсавет|Загваздзінскі]], [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскі]], [[Негацінскі сельсавет|Негацінскі]], [[Новатухінскі сельсавет|Новатухінскі]], [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскі]], [[Расасненскі сельсавет|Расасненскі]], [[Цілівіцкі сельсавет|Цілівіцкі]], [[Чарнаручанскі сельсавет|Чарнаручанскі]]. 3 ліпеня 1925 года Дуброўна атрымала статус горада. 24 верасня 1926 года Дубровенскі сельсавет скасаваны. У 1927 годзе перайменаваны сельсаветы: Загваздзінскі — у [[Савінскі сельсавет|Савінскі]], Негацінскі — у [[Сваташыцкі сельсавет|Сваташыцкі]], Пірагоўскі — у [[Мардашэвіцкі сельсавет|Мардашэвіцкі]]. Пасля скасавання акруговага падзелу 26 ліпеня 1930 года раён у прамым падпарадкаванні БССР. 8 студзеня 1931 года да раёна далучаны [[Баеўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Баеўскі]], [[Бельскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Бельскі]], [[Іскозскі сельсавет|Іскозскі]], [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскі]], [[Сазонаўскі сельсавет|Сазонаўскі]], [[Слатаўшчынскі сельсавет|Слатаўшчынскі]] сельсаветы і мястэчка [[Ляды (Дубровенскі раён)|Ляды]] скасаванага [[Ляднянскі раён|Ляднянскага раёна]]. 15 кастрычніка 1931 года Будскі сельсавет перададзены ў склад [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. З 20 лютага 1938 года раён у складзе [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. 27 верасня 1938 года мястэчка Ляды аднесена да катэгорыі гарадскіх пасёлкаў. 9 верасня 1946 года Азярэцкі і Верацейскі сельсаветы перададзены новаўтворанаму [[Арэхаўскі раён (БССР)|Арэхаўскаму раёну]]. 10 сакавіка 1954 года Сазонаўскі сельсавет перайменаваны ў [[Ляднянскі сельсавет|Ляднянскі]], статус гарадскога пасёлка Ляды паніжаны да вёскі. 16 ліпеня 1954 года скасаваны Іскозскі, Новатухінскі, Расасненскі, Савінскі, Сваташыцкі, Цілівіцкі, Чарнаручанскі сельсаветы, утвораны [[Баброўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Баброўскі]], [[Засценкаўскі сельсавет|Засценкаўскі]], [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскі]] сельсаветы, Баеўскі сельсавет перайменаваны ў [[Асташкавіцкі сельсавет (Дубровенскі раён)|Асташкавіцкі]], Мардашэвіцкі — у [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскі]]. 17 снежня 1956 года да раёна далучаны Азярэцкі і [[Халмоўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Халмоўскі]] сельсаветы скасаванага Арэхаўскага раёна. 16 верасня 1956 года Баброўскі сельсавет перайменаваны ў [[Маласавінскі сельсавет|Маласавінскі]]. 8 красавіка 1957 года Халмоўскі сельсавет перададзены Аршанскаму раёну. 16 верасня 1960 года скасаваны Бельскі і Расткоўскі сельсаветы, Ляднянскі сельсавет перайменаваны ў [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскі]], Слатаўшчынскі сельсавет — у [[Зарубскі сельсавет|Зарубскі]]. 25 снежня 1962 года раён скасаваны, яго тэрыторыя далучана да Аршанскага раёна. 6 студзеня 1965 года Дубровенскі раён утвораны зноў, уключаў горад Дуброўна, гарадскі пасёлак [[Асінторф]] і 10 сельсаветаў: Азярэцкі, Асташкавіцкі, Валяўкоўскі, Дабрынскі, Зарубскі, Засценкаўскі, Кляноўскі, Малабахінскі, Маласавінскі, Пірагоўскі, якія былі перададзены з Аршанскага раёна. 24 мая 1968 года Азярэцкі сельсавет перайменаваны ў [[Рэдзькаўскі сельсавет|Рэдзькаўскі]], Асташкавіцкі сельсавет — у [[Баеўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Баеўскі]]. 20 кастрычніка 1995 года Дубровенскі раён і горад Дуброўна аб’яднаны ў адну адміністрацыйную адзінку. 8 красавіка 2004 года скасаваны Баеўскі і Рэдзькаўскі сельсаветы, рабочы пасёлак Асінторф аднесены да катэгорыі сельскіх населеных пунктаў (пасёлак), Асінторфскі пассавет скасаваны, утвораны [[Асінторфскі сельсавет]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. 10 кастрычніка 2013 года скасаваны Кляноўскі сельсавет<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913v0060692&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области]</ref>, 14 верасня 2017 года — Засценкаўскі сельсавет<ref>[http://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D917v0085296&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 14 сентября 2017 г. № 218 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Дубровенского района Витебской области]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва ў 1971 складала 32,1 тыс. Насельніцтва ў 2006 — 19,7 тыс. чал., гарадскога — 8,9 тыс. чал., сельскага — 10,8 тыс. чал. Тэндэнцыя — скарачэнне колькасці насельніцтва (каля 1 % у год). Каэфіцыент дэпапуляцыі (суадносіны памерлых да народжаных) у [[2005]] склаў 2,6 і перавысіў максімальна дапушчальнае крытычнае значэнне, прынятае ў свеце за 1. Высокая забяспечанасць людзьмі працаздольнага ўзросту — 60 %, узроставая структура насельніцтва — аптымальная, эканамічна эфектыўная. Высокі ўзровень беспрацоўя — 2,1 %, асабліва сярод жанчын. == Гаспадарка == Буйнейшыя прадпрыемствы: * Дубровенскі льнозавод, ААТ * Дубровенскі камбінат прамысловых тавараў, ААТ * філіял Дубровенскі ААТ «Аршанскі малочны камбінат» * філіял Дубровенскае ДРБУ № 108 КУП «Віцебскаблдарбуд» == Транспарт == Па тэрыторыі раёна праходзяць чыгунка і аўтадарога Брэст — Масква. Дуброўна аўтадарогамі звязана з Оршай, Горкамі, Асінторфам, пасёлкам Красным (РФ). Праз тэрыторыю раёна праходзяць [[нафтаправод «Дружба»]] і газаправод «Ямал — Еўропа». == Культура == Міжнародны фестываль песні і музыкі Падняпроўя «Дняпроўскія галасы ў Дуброўна». == Прырода == Прыродная расліннасць належыць да [[Аршанска-Магілёўская геабатанічная акруга|Аршанска-Магілёўскай геабатанічнай акругі]] і [[Заходне-Дзвінская геабатанічная акруга|Заходне-Дзвінскай геабатанічнай акругі]]. Пад лясамі, якія адносяцца да падзоны дубова-цемнахвойных лясоў, знаходзіцца 19 % тэрыторыі раёна<ref name="vlib">[http://vlib.by/pridvinie/index.php/dybrovenski-raion/29-nature-of-dubr-raion/74-animals-life-dubr-raion Раслінны і жывёльны свет]{{Недаступная спасылка}}</ref>. Найбольшы [[лес|лясны масіў]] — [[Шчэрбінская Дача|Шчэрбінская лясная дача]]. Значныя масівы — [[Асінторфскі лес|Асінторфскі]], [[Кіраёўскі гай]], [[Беражаны, лес|Беражаны]], [[Лугаўцы, лес|Лугаўцы]], [[Валькаўшчына, лес|Валькаўшчына]]. Склад лясоў [[Хваёвыя лясы|хваёвыя]] складаюць 51,8 %, [[яловыя лясы|яловыя]] — 14,7 %, [[дубовыя лясы|дубовыя]] — 0,4 %, [[ясянёвыя лясы|ясянёвыя]] — 0,5 %, [[кляновыя лясы|кляновыя]] — 0,1 %, [[бярозавыя лясы|бярозавыя]] — 15,9 %, [[асінавыя лясы|асінавыя]] — 6,9 %, [[шэраальховыя лясы|шэраальховыя]] — 5,5 %, [[чорнаальховыя лясы|чорнаальховыя]] — 4,3 %. 72 % лясоў — штучныя, пераважна хваёвыя насаджэнні<ref name="vlib"/>. У Дубровенскім раёне налічваецца 31 [[балота]], якія належаць да [[Аршанска-Мсціслаўскі тарфяны раён|Аршанска-Мсціслаўскага тарфянога раёна]]. Агульная плошча балот складае каля 8 тыс. [[га]], з іх 5,4 тыс. га — [[вярховыя балоты|вярховыя]], 2,5 тыс. га — [[нізінныя балоты|нізінныя]], 87 га — [[пераходныя балоты|пераходныя]]. Найбольшыя балотныя масівы: [[Асінаўскае балота|Асінаўскае]], [[Шчэрбінскі Мох]]<ref name="vlib"/>. На тэрыторыі раёна ўзяты пад ахову наступныя жывёлы, птушкі, рыбы, расліны, занесеныя ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь]]<ref name="vlib"/>: * [[птушкі]]: [[вялікі бугай]], [[шэры журавель]], [[звычайны зімародак]], [[касматаногі сыч]], [[салаўіны цвыркун]]; * [[млекакормячыя]]: [[буры мядзведзь]], [[барсук]]; * [[паўзуны]]: [[мядзянка]]; * [[рыбы]]: [[рыбец]], [[вусач]]; * [[расліны]]: [[хвошч вялікі]], [[баранец звычайны]], [[чарнакорань голы]], [[сон лугавы]], [[асака карэнішчавая]], [[асака павіслая]], [[марошка прысадзістая]], [[павіліца трохкветкавая]], [[чына горная]]; * [[грыбы]]: [[смярдзюх звычайны]]. === Заказнікі === У Дубровенскім раёне размешчаны 4 заказнікі раённага значэння і 4 помнікі прыроды мясцовага значэння. Помнікі прыроды мясцовага значэння: * біялагічны заказнік мясцовага значэння «[[Азёры, біялагічны заказнік|Азёры]]»; * гідралагічны заказнік мясцовага значэння «[[Асінторфскі гідралагічны заказнік|Асінторфскі]]»; * гідралагічны заказнік мясцовага значэння «[[Жукоўскае, гідралагічны заказнік|Жукоўскае]]»; * гідралагічны заказнік мясцовага значэння «[[Пунішча, гідралагічны заказнік|Пунішча]]». == Сацыяльная сфера == === Адукацыя === {{main|Адукацыя ў Дубровенскім раёне}} У 2017/2018 навучальным годзе ва ўстановах адукацыі навучаецца і выхоўваецца 1547 навучэнцаў і 491 дашкольнік. У сістэме адукацыі раёна працуе 387 педагагічных работнікаў. === Ахова здароўя === Медыцынскае абслугоўванне насельніцтва ў раёне ажыццяўляе ўстанова аховы здароўя «[[Дубровенская раённая цэнтральная бальніца]]». == Старшыні Дубровенскага райвыканкама == * [[2005]]—[[2016]] — [[Анатоль Іванавіч Лукашоў]] * з [[15 кастрычніка]] [[2019]] — [[Анатоль Іванавіч Лукашоў]] == Вядомыя ўраджэнцы і жыхары == * [[Іван Аўдзеевіч Авекаў|І. А. Авекаў]] (1919—1943), лётчык, [[Герой Савецкага Саюза]] * [[Мікалай Апанасавіч Апіёк|М. А. Апіёк]] (1935, в. [[Макараўка (Дубровенскі раён)|Макараўка]]), беларускі мастак * [[Васіль Іванавіч Гапееў|В. І. Гапееў]] (нар. 1951), беларускі дзяржаўны дзеяч, дыпламат * [[Уладзімір Аляксандравіч Гераіменка]], беларускі філосаф * [[Сяргей Канстанцінавіч Заранка]], жывапісец-партрэтыст * [[Іван Дзмітрыевіч Кандрацьеў|І. Д. Кандрацьеў]] (1917, вёска [[Гарошкава (Дубровенскі раён)|Гарошкава]] — 1955), [[Герой Савецкага Саюза]] * [[Фёдар Кузьміч Каўроў|Ф. К. Каўроў]] (1912, вёска [[вёска Пасуддзева|Пасуддзева]] — 1937), [[Герой Савецкага Саюза]] * [[Уладзімір Фёдаравіч Ладысеў]], беларускі гісторык * [[Сяргей Іванавіч Назараў]], беларускі вучоны ў галіне механізацыі сельскай гаспадаркі * [[Ефрасіння Яфрэмаўна Маршалава]], [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966) *[[Сяргей Ракіта]], сапр.: Законнікаў ([[1909]], в. Ліцвінава — [[1942]]) — беларускі [[паэт]], ахвяра [[ГУЛАГ|ГУЛАГу]] * [[Кацярына Захараўна Рубіцель]], [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966) * [[Эрнест Васільевіч Ялугін|Эрнест Ялугін]] ([[1936]], в. [[Асінаўка (Дубровенскі раён)|Асінаўка]] — 2022) — беларускі празаік, публіцыст == Гл. таксама == * [[Дняпроўская праўда]] {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. * Дубровенскі раён // Рэспубліка Беларусь: вобласці і раёны Рэспубліка Беларусь : энцыклапедычны даведнік / склад. Л. В. Календа. — Мн., 2004. — С. 131—132. * Дубровенский район // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / редкол.: Г. П. Пашков [и др.]. — Мн., 2006. — Т. 3. — С. 458—459. * Дубровенский район // Республика Беларусь. Витебская область / Управление идеологической работой Витебского областного исполнительного комитета; [редкол.: В. П. Андрейченко [и др.]. — Витебск, 2005. — С. 166—169. * Памяць: Дубровенскі раён: гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі: у 2 кн. / рэдкал.: А. Гаўруцікаў і інш.; мастак Э. Жакевіч. — Мн., 1996—1997. == Спасылкі == * [https://www.radzima.net/be/rayon/dubrovenski.html Спіс населенных пунктаў Дубровенскага раёна па сельсаветам] * [https://radzima.org/be/rayon/dubrovenski.html Адметныя мясціны Дубровенскага раёна Radzima.org] * [http://pridvinie.vlib.by/index.php/dubrovenski-rajon Рэсурс Віцебскай абласной бібліятэкі "Прыдзвінскі край: гісторыя і сучаснасць"] * [https://be.wikipedia.org/wiki/Спіс_гісторыка-культурных_каштоўнасцей_Дубровенскага_раёна Пералік аб’ектаў гісторыка-культурнай спадчыны Дубровенскага раёна] {{Дубровенскі раён}} {{Адміністрацыйны падзел Віцебскай вобласці}} {{Навігацыйная табліца з падгрупамі |navbar = plain |загаловак = Дубровенскі раён у гістарычных адміністрацыйных адзінках |базавы_стыль = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |спіс1 = {{Аршанская акруга|child|загаловак=Дубровенскі раён у [[Аршанская акруга|Аршанскай акрузе]] (1924—1930)}} |спіс5 = {{Віцебская вобласць БССР|child|загаловак=Дубровенскі раён у [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці БССР]] (1938—1962, з 1965)}} }} [[Катэгорыя:Дубровенскі раён| ]] [[Катэгорыя:Раёны, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Раёны, скасаваныя ў 1962 годзе]] [[Катэгорыя:Раёны, утвораныя ў 1965 годзе]] q19bevl6lcrxb5dahvrt9378qwrgzlz Расія 0 2586 4163870 4138597 2022-07-23T21:46:50Z F1tzukaa 119427 wikitext text/x-wiki {{Дзяржава |Беларуская назва =Расійская Федэрацыя |Арыгінальная назва ={{lang-ru|Российская Федерация}} |Родны склон =Расіі |Сцяг =Flag of Germany 1933.svg |Герб =Reichsadler.svg |Замест герба = |Дэвіз = |Назва гімна =Гімн Расійскай Федэрацыі |Аўдыё =Russian_Anthem_chorus.ogg |Форма кіравання =[[Змяшаная рэспубліка]] |Дзяржаўная рэлігія =[[Свецкая дзяржава]] |lat_dir = N|lat_deg = 66|lat_min = 25|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 94|lon_min = 15|lon_sec = |region = |CoordScale =30000000 |На карце =Russian_Federation_(orthographic_projection)_-_Crimea_disputed.svg |подпіс да карты = Светла-зялёным колерам адзначана [[Рэспубліка Крым]], далучэнне якой да Расіі не падтрымана міжнароднай супольнасцю |На карце2 = |Мова =[[Руская мова|Руская]]<ref name="К">У 23 суб’ектах федэрацыі разам з рускай выкарыстоўваюцца [[Дзяржаўныя і афіцыйныя мовы ў суб’ектах Расійскай Федэрацыі|іншыя 66 дзяржаўных моў]].</ref> |Заснавана =[[862]] год<ref>{{кніга |загаловак = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Большая советская энциклопедия]] |выданне = 3-е изд |месца = М. |выдавецтва = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя, выдавецтва|Советская энциклопедия]] |год = 1977 |том = 24, II |старонкі = 89, 90, 500 }}</ref><ref> {{кніга|спасылка=http://books.google.ru/books?id=DpyGN_vAvFwC|аўтар=Пчелов Е. В.|загаловак=Рюриковичи. История династии|месца={{М.}}|выдавецтва=Олма-пресс|год=2001|серыя=Архив|isbn=5-224-03160-5|старонкі=4—5}}</ref>(пачатак рускай дзяржаўнасці)<br /> |Дата незалежнасці = |Незалежнасць ад = |Сталіца =[[Масква]] |Найбуйнейшыя гарады =гл. [[Гарады-міліянеры Расіі]] |Пасады кіраўнікоў =[[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі|Прэзідэнт]] <br /> [[Старшыня Урада Расійскай Федэрацыі|Старшыня Урада]] <br /> [[Старшыня Савета Федэрацыі Расіі|Старшыня Савета Федэрацыі]] <br /> [[Старшыня Дзяржаўнай Думы]] |Кіраўнікі =[[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] <br /> [[Міхаіл Уладзіміравіч Мішусцін|Міхаіл Мішусцін]] <br /> [[Валянціна Іванаўна Мацвіенка|Валянціна Мацвіенка]] <br /> [[Вячаслаў Віктаравіч Валодзін|Вячаслаў Валодзін]] |Месца па плошчы =1 |Плошча =17&nbsp;098&nbsp;246<ref name="Area2011">[https://portal-new.rosreestr.ru/wps/PA_FCCLPGUMWPSPtalApp/ru.fccland.pgu.infoblock?ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.handler.BeanNameParameterHandlerMapping-PATH=/FileDownloaderController&ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.dispatcher.DispatcherServiceServlet.directRequest=x&param_infoblock_name=cc_ib_texts_of_documents&param_infoblock_file_path=doc/LandFundRF_2010.rar Федеральная служба государственной регистрации, кадастра и картографии (Росреестр). Земельный фонд Российской Федерации на 1 января 2011 года] (стр. 223)</ref> |Працэнт вады =4,22%<ref name="Area2011"/> |Этнахаронім = |Месца па насельніцтву =9 |Насельніцтва ={{Падзенне}} 143&nbsp;056&nbsp;383<ref>[https://web.archive.org/web/20101213134234/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/population/demography/ Росстат]</ref> |Год ацэнкі = |Насельніцтва па перапісу= |Год перапісу =2012 |Шчыльнасць насельніцтва =8,36 |Месца па шчыльнасці = |ВУП (ППЗ) = 2,376 трлн.<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/weodata/weorept.aspx?sy=2010&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=922&s=NGDP_R,NGDP_RPCH,NGDP,NGDPD,NGDP_D,NGDPRPC,NGDPPC,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,PPPSH,PPPEX,NID_NGDP,NGSD_NGDP,PCPI,PCPIPCH,PCPIE,PCPIEPCH,TM_RPCH,TMG_RPCH,TX_RPCH,TXG_RPCH,TXGO,TMGO,LUR,LP,GGR,GGR_NGDP,GGX,GGX_NGDP,GGXCNL,GGXCNL_NGDP,GGSB,GGSB_NPGDP,GGXONLB,GGXONLB_NGDP,GGXWDG,GGXWDG_NGDP,NGDP_FY,BCA,BCA_NGDPD&grp=0&a=&pr1.x=46&pr1.y=12 Russia. International Monetary Fund] (оценка)</ref> |Год разліку ВУП (ППЗ) = 2011 |Месца па ВУП (ППЗ) = 6 |ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=16&nbsp;687<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= |ВУП (намінал) = |Год разліку ВУП (намінал)= 2011 |Месца па ВУП (намінал) = 10 |ВУП (намінал) на душу насельніцтва=13&nbsp;236<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва= |ІРЧП = 0,755<ref>[http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/RUS.html Russian Federation — Country profile of human development indicators]</ref> |Год разліку ІРЧП = 2011 |Месца па ІРЧП = 66 |Узровень ІРЧП = <span style="color:#090;">высокі</span> |Авіякампанія = |Валюта =[[Расійскі рубель]] ('''RUB''', 1991-98 RUR) |Дамен = |ISO = RU |Тэлефонны код =7 |Часавы пояс = |Заўвагі = }} '''Расі́я''', сустракаецца таксама '''Расе{{націск}}я''' ({{lang-ru|Россия}}), афіцыйная назва '''Расі́йская Федэра́цыя''' ({{lang-ru|Российская Федерация}}) — [[дзяржава]], размешчаная ва [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] і паўночнай частцы [[Азія|Азіі]]. Расія — найбуйнейшая па плошчы дзяржава свету (17 075 063 км² або 11,46 % (1/9) плошчы ўсёй сушы Зямлі, або 12,65 % (1/8) заселенай чалавекам сушы, што амаль удвая больш, чым плошча [[Канада|Канады]], якая займае другое месца). == Назва == Назва '''''Расі́я''''' паходзіць ад этноніма ''[[назва Русь|Русь]]'' у грэчаскай [[агаласоўка|агаласоўцы]] і пачала ўводзіцца ва ўжытак [[вялікія князі маскоўскія|вялікімі князямі маскоўскімі]] з канца XV ст{{крыніца?}}. У беларускай мове сустракаецца таксама варыянт '''''Расе{{націск}}я'''''. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Расіі}} === Ранняя гісторыя (да X стагоддзя) === На частцы тэрыторыі сучаснай Расіі ў 1-м тысячагоддзі н.э. існавалі: [[Баспор|Баспорская дзяржава]] (Баспорскае княства), [[Скіфская дзяржава]]. На асноўнай тэрыторыі еўрапейскай Расіі жылі [[Балты|балцкія]] і [[Фіна-ўгорскія народы|фіна-вугорскія]] плямёны. У 552—745 гадах частку тэрыторыі Расіі ў верхнім цячэнні Волгі паміж Чорным і Каспійскім марамі займала дзяржава плямённага саюзу [[Цюркі|цюркаў]] — [[Цюркскі каганат]]. Ад сярэдзіны VII да X стагоддзя ў ніжнім цячэнні [[Волга|Волгі]], на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]], у Прыазоўі ляжала дзяржава [[Хазарскі каганат]], якая стрымлівала набегі качэўнікаў з Азіі. Ад пачатку VIII стагоддзя да 926 года на [[Далёкі Усход|Далёкім Усходзе]] існавала [[Бахай|дзяржава Бахай]]. === Станаўленне і развіццё расійскай дзяржавы (X—XIX стагоддзі) === У X стагоддзі заходняя частка сённяшняй еўрапейскай Расіі ўваходзіла ў г. зв. «[[Старажытнаруская дзяржава|Старажытнарускую дзяржаву]]» ці «Кіеўскую Русь» з цэнтрам у Кіеве. Улада належала дынастыі Рурыкавічаў, якія праводзілі паслядоўную палітыку ўмацавання сваёй дзяржавы. Кіеўскі князь Алег узначаліў два паходы на [[Канстанцінопаль]]. А ў 988 годзе кіеўскі князь Уладзімір прыняў хрысціянства паводле грэчаскага абраду. У X—XIV стагоддзях на сярэднім цячэнні Волгі і ў Прыкам’і знаходзілася [[Волжская Булгарыя]]. У XII—XIV стагоддзях на тэрыторыі Расіі ўтварыліся [[Наўгародская рэспубліка]], [[Уладзіміра-Суздальскае княства|Уладзімеіра-Суздальскае]] і іншыя княствы. У XII стагоддзі гэтыя славянскія княствы, Волжская Булгарыя і іншыя дзяржавы Усходняй [[Еўропа|Еўропы]] трапілі пад нашэсце [[манголы|манголаў]] (1237—1242), на 250 гадоў на тэрыторыі еўрапейскай часткі Расіі усталявалася [[мангольскае іга]]. У перыяд з 1300 да 1323 года галоўным цэнтрам расійскіх зямель быў Уладзімір, барацьбу з якім вялі Масква і [[Цвер]]. Адначасова з усіх расійскіх зямель даніну збірала [[Залатая Арда]]. Пад мангольскім ігам паўстала [[Маскоўскае княства]]. З дапамогаю інтрыг, заваявання лаяльнасці манголаў, пераводу рэлігійнага цэнтру Расіі ў [[Масква|Маскву]], маскоўскія князі атрымалі большую самастойнасць ад Арды. З Маскоўскага княства пачала сваю гісторыю расійская дзяржаўнасць. Мангольскае іга скончылася выгнаннем захопнікаў аб’яднанымі сіламі расійскіх княстваў ([[Кулікоўская бітва]] 1380 года; «стаянне на рацэ Угры» 1480 года). [[Файл:Ivan the Terrible (cropped).JPG|thumb|200px|left|[[Іван Грозны]] працы [[Віктар Васняцоў|Васняцова]].]] У XIV—XVI стагоддзях, пасля заваёвы Наўгародскай рэспублікі, Масква канчаткова стала адзіным цэнтрам аб’яднання ўсходнеславянскіх княстваў паўночнага ўсходу. З пачатку XV стагоддзя пачынаецца вайсковае супрацьстаянне Маскоўскай дзяржавы і [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Каб абараніцца ад Масковіі, Вялікае Княства Літоўскае будзе вымушана заключыць унію з Польшчай і ўтварыць Рэч Паспалітую. Сярэдзіна XVI стагоддзя — праўленне [[Іван Грозны|Івана Грознага]], перыяд цэнтралізацыі ўлады і жорсткага кантролю (апрычніна). Разам з гэтым актыўна праводзілася агрэсіўная знешняя палітыка — на працягу 1558—1583 гадоў ішла [[Лівонская вайна]] за выход да Балтыйскага мора. У канцы XVI — сярэдзіне XVII стагоддзя аформілася прыгоннае права. У пачатку XVII стагоддзя Маскоўскае княства перажыла шведскую і польска-літоўскую інтэрвенцыі. У сярэдзіне XVII стагоддзя [[Украіна]] ўвайшла ў склад Расіі на правах аўтаноміі. [[Файл:Peter der-Grosse 1838.jpg|thumb|200px|[[Пётр I]] быў першым расійскім імператарам.]] Рэформы, праведзеныя імператарам [[Пётр I|Пятром I]] (канец XVII стагоддзя — першая чвэрць XVIII стагоддзя) мелі вялізны ўплыў на сацыяльна-эканамічнае развіццё краіны, паспрыялі значнай мадэрнізацыі Расіі. Перамога ў [[Паўночная вайна|Паўночнай вайне]] 1700—1721 гадоў дала Расіі выйсце да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]. Да пачатку XIX стагоддзя ў выніку шматвяковай вайсковай агрэсіі да [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], Расія атрымала асноўную частку тэрыторыі скоранай дзяржавы. У выніку далучэння ў XVI—XIX стагоддзях тэрыторый Поўначы, Паволжа, [[Урал]]а, [[Сібір]]ы, Далёкага Усходу, Каўказа, уваходжання ў склад Расіі шэрагу народаў утварылася шматнацыянальная [[Расійская імперыя]]. Расія адбіла нашэсце французскіх войскаў у [[Вайна 1812 года|вайне 1812 года]]. Захоп Расіяй Каўказа суправаджаўся [[Генацыд чаркесаў|генацыдам чаркесаў]]. Сялянская рэформа 1861 года, што адмяніла прыгон, і іншыя рэформы пахутчылі развіццё капіталізму, грамадства, сістэмы вырабніцтва і размеркавання. У канцы XIX — пачатку XX стагоддзя ўзніклі палітычныя партыі. === XX—XXI стагоддзі === [[Руска-японская вайна]] 1904—1905 гадоў каталізавала развіццё рэвалюцыйных настрояў у грамадстве, што прывяло да [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905 года]]. Пасля рэвалюцыі заснаваная [[Дзяржаўная Дума Расійскай імперыі|Дзяржаўная Дума]]. Расія брала ўдзел у [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайне]] 1914—1918 гадоў на баку краін [[Антанта|Антанты]]. Вайна, эканамічная крыза разам з правакатыўнымі дзеяннямі ўлады прывялі да звяржэння манархіі падчас [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года]]. 25 кастрычніка (7 лістапада) 1917 года адбылася [[Кастрычніцкая рэвалюцыя]]. Была абвешчаная ўлада Саветаў (рад) рабочых, жаўнерскіх і сялянскіх дэпутатаў. У краіне была ўсталявана манапольная палітычная ўлада [[Камунізм|Камуністычнай партыі]], што паступова злілася з цэнтралізаваным дзяржаўным апаратам. З 1917 па 1920 у Расіі ішла грамадзянская вайна, камуністы ажыццяўлялі інтэрвенцыю на новыя незалежныя дзяржавы Усходняй Еўропы і Сярэдняй Азіі. У дзяржаве замацоўваліся ваенна-камуністычныя і тэрарыстычныя прынцыпы арганізацыі (чырвоны тэрор). У студзені 1918 года ўтвораная [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка]] (РСФСР). У 1921 годзе была прынятая [[Новая эканамічная палітыка]] (НЭП), што ўяўляла сабою часовае і частковае вяртанне рынкавых прынцыпаў у эканоміку. 30 снежня 1922 года Расія разам з камуністычнымі [[Украіна]]й, [[Беларусь|Беларуссю]] і Закаўказскай Федэрацыяй утварылі [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] (СССР). Далейшае развіццё Расіі ў ХХ стагоддзі непарыўна звязана з СССР. 12 чэрвеня 1990 года З’езд народных дэпутатаў Расіі прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Расійскай Федэрацыі. У 1991 годзе ўведзеная пасада [[Прэзідэнт Расіі|прэзідэнта РФ]]. У верасні 1993 года ўказам прэзідэнта ліквідаваная сістэма Саветаў, у снежні 1993 года прынятая [[Канстытуцыя Расіі]]. == Геаграфія == Крайні паўночны пункт Расіі — [[мыс Флігелі]] на [[Зямля Франца-Іосіфа|Зямлі Франца-Іосіфа]] (81°51’ паўн.ш.), крайні ўсходні пункт — востраў [[Востраў Ратманава|Ратманава]] ў [[Берынгаў праліў|Берынгавым праліве]] (заходні з двух [[Астравы Дзіяміда|астравоў Дзіяміда]], 169°0’ з.д.). Крайнія паўночны і ўсходні мацерыковыя пункты Расіі: [[мыс Чалюскін]] на паўвостраве [[Паўвостраў Таймыр|Таймыр]] (77°43’ паўн.ш.) і [[мыс Дзяжнёва]] на [[Чукотка|Чукотцы]] (169°39’ з.д.). Гэтыя чатыры крайнія пункты адначасова з’яўляюцца і адпаведнымі крайнімі пунктамі [[Еўразія|Еўразіі]]. Крайні паўднёвы пункт Расіі (41°11’ з.ш.) знаходзіцца на паўднёвым захадзе ад гары [[Гара Базардзюзю|Базардзюзю]], на мяжы [[Дагестан]]а з [[Азербайджан]]ам. Крайні заходні пункт ляжыць у [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласці]] пад 19°38’ у.д., на [[Балтыйская каса|Балтыйскай касе]] [[Гданьскі заліў|Гданьскага заліва]] [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]; але Калінінградская вобласць з’яўляецца анклавам, і асноўная тэрыторыя Расіі пачынаецца ўсходней, пад 27°17’ у.д., на мяжы Расіі з [[Эстонія]]й, на беразе ракі Педэдзе. Такім чынам, працягласць тэрыторыі Расіі з поўначы на поўдзень перавышае 4 тыс. км, з захаду на ўсход — набліжаецца да 10 тыс. км. Агульная працягласць межаў Расіі — 60 933 км (з іх 38 808 км — марскія межы); межы Расіі на поўначы і на ўсходзе — марскія, на поўдні і на захадзе — у асноўным сухапутныя. Мае сухапытныя межы з: [[Казахстан]]ам (6846 км), [[Кітай|Кітаем]] (3645 км), [[Манголія]]й (3485 км), [[Украіна]]й (1576 км), [[Фінляндыя]]й (1340 км), [[Беларусь]]ю (959 км), [[Грузія]]й (723 км), [[Эстонія]]й (294 км), [[Азербайджан]]ам (284 км), [[Літва|Літвой]] (280.5 км), [[Польшча]]й (232 км), [[Латвія]]й (217 км), [[Нарвегія]]й (196 км), [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэяй]] (19 км). Марскіе межы Расія мае с [[ЗША]] (49 км) і [[Японія]]й (194 км). Тэрыторыя Расіі амываецца трымя акіянамі і наступнымі марамі: [[Паўночны Ледавіты акіян]] — [[Чукоцкае мора|Чукоцкае]], [[Усходне-Сібірскае мора|Усходне-Сібірскае]], [[Мора Лапцевых|Лапцевых]], [[Карскае мора|Карскае]], [[Пячорскае мора|Пячорскае]], [[Баранцава мора|Баранцава]]; [[Атлантычны акіян]] — [[Балтыйскае мора|Балтыйскае]], [[Чорнае мора|Чорнае]], [[Азоўскае мора|Азоўскае]]; [[Ціхі акіян]] — [[Японскае мора|Японскае]], [[Ахоцкае мора|Ахоцкае]], [[Берынгава мора|Берынгава]]. == Фізіка-геаграфічны агляд == [[Выява:Baikal-S1999276045323.png|thumb|250px|Возера [[Байкал]]. Здымак са спадарожніка]] Расія размешчана на поўначы [[мацярык]]а [[Еўразія]]. Яна абмываецца водамі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночнага Ледавітага]] [[акіян]]аў, а таксама [[Балтыйскае мора|Балтыйскім]], [[Чорнае мора|Чорным]], [[Азоўскае мора|Азоўскім]] [[мора]]мі Атлантычнага акіяна і [[Каспійскае мора|Каспійскім морам]], пры гэтым валодаючы самой працяглай берагавой лініяй (37 653 км). [[Уральскія горы]], [[рака Эмба]] і [[Кума-Маныцкая ўпадзіна]] падзяляюць Расію на еўрапейскую і азіяцкую часткі, апошняя ўключае ў сябе [[Паўночны Каўказ]], [[Сібір]] і [[Далёкі Усход]]. === Геалогія === [[Выява:Осетр река.jpg|thumb|250px|Сярэднярускае ўзвышша]] Больш 70 % тэрыторыі Расіі занята [[раўніна]]мі. Заходняя частка краіны знаходзіцца ў межах шырокай [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Усходне-Еўрапейскай раўніны]], якая характарызуецца чаргаваннем нізін ([[Прыкаспійская нізіна|Прыкаспійская]] і інш.) і ўзвышшаў ([[Валдайскае ўзвышша|Валдайскае]], [[Сярэднярускае ўзвышша|Сярэднярускае]] і г. д.). Мерыдыянальна выцягнутая [[горная сістэма]] Урал раздзяляе Усходне-Еўрапейскую раўніну і [[Заходне-Сібірская раўніна|Заходне-Сібірскую нізіну]]. Да ўсходу ад апошняй знаходзіцца [[Сярэднесібірскае пласкагор'е]] з ізаляванымі [[горны масіў|горнымі масівамі]], якое затым плаўна пераходзіць у Цэнтральнаякуцкую раўніну. Паўднёвая і ўсходняя часткі краіны пераважна гарыстыя. На крайнім поўдні Еўрапейскай часткі цягнуцца паўночныя [[горны хрыбет|хрыбты]] Вялікага [[Каўказ]]а (тут знаходзіцца самая высокая вяршыня Расіі — [[Эльбрус]], 5 633 м), на поўдні Сібіры — [[Алтайскія горы|Алтай]], [[Саяны|Заходні і Усходні Саяны]], [[Станавое нагор'е]] і іншыя горныя сістэмы. Паўночны ўсход Сібіры і Далёкі Усход — рэгіёны перавагі сяреднявышынных горных хрыбтоў, такіх як [[Сіхатэ-Алінь]], [[Верхаянскі хрыбет]], [[Хрыбет Чэрскага, Усходняя Сібір|хрыбет Чэрскага]]. [[Паўвостраў Камчатка]] і [[Курыльскія астравы]] на крайнім усходзе — тэрыторыя [[вулкан]]аў. Тут іх налічаецца больш за 200, прычым каля 50 дзеючых. === Гідралогія === У Расіі больш за 120 тыс. [[рака|рэк]] і каля 2 млн [[возера|азёр]]. Самыя буйныя рэкі: [[рака Амур|Амур]], [[рака Лена|Лена]], [[Енісей]], [[Іртыш]], [[рака Об|Об]], [[Волга]], [[рака Кама|Кама]]; буйнейшыя азёры — [[Каспійскае мора]], [[Байкал]], [[Ладажскае возера|Ладажскае]], [[Анежскае возера|Анежскае]]. Варта заўважыць, што рэкі ў Расіі традыцыйна мелі велізарную ролю — не толькі як транспартныя шляхі, але і як трасы засялення і гаспадарчага асваення новых тэрыторый. На рэках пабудаваныя практычна ўсе буйныя гарады. === Клімат === Размяшчэнне Расіі ў паўночнай частцы Еўразіі (тэрыторыя краіны ў асноўным ляжыць паўночней 50° пн.ш.) абумовіла яе знаходжанне ў арктычным, субарктычным, умераным і часткова ў субтрапічным кліматычных паясах. Пераважная частка тэрыторыі размешчаная ва ўмераным поясе. Разнастайнасць клімату залежыць таксама ад асаблівасцей рэльефу і блізкасці або аддаленасці акіяна. Шыротная занальнасць найбольш ярка выяўляецца на раўнінах. Спектр прыродных зон адрознівае Еўрапейскую частку краіны, дзе з поўначы на поўдзень паслядоўна змяняюцца зона арктычных пустынь, тундры, лесатундры, тайгі, мяшаных лясоў, лесастэпы, стэпы, паўпустыні. З прасоўваннем на ўсход клімат становіцца ўсё больш кантынентальным, колькасць прыродных зон у адным шыротным інтэрвале значна скарачаецца. Сярэднія тэмпературы студзеня, па розных рэгіёнах, вагаюцца ад 6 да −50 °C, ліпеня ад 1 да 25 °C; ападкаў ад 150 да 2000 мм у год. [[Вечная мерзлата]] (раёны [[Сібір]]ы і [[Далёкі Усход|Далёкага Усходу]]) займае 65 % тэрыторыі Расіі. [[Выява:Amur Tiger Panthera tigris altaica Cub Walking 1500px.jpg|thumb|Амурскі тыгр]] Больш 70 % расійскай тэрыторыі — гэта зона рызыкоўнага земляробства. Сельскагаспадарчы сезон на большай частцы тэрыторыі Расіі доўжыцца 2—3 месяцы (для параўнання, у [[Еўропа|Еўропе]] або [[ЗША]] — 8—9 месяцаў). У той жа час у Расіі знаходзіцца 10 % усіх ворных зямель свету. === Флора і фауна === Лясы займаюць звыш 1/2 тэрыторыі. На тэрыторыі Расіі знаходзіцца пятая частка ўсіх лясоў свету і палова сусветных хвойных лясоў. Жывёльны свет разнастайны — тут жывуць і [[белы мядзведзь|белыя мядзведзі]], і [[морж|маржы]], і [[тыгр]]ы, [[леапард]]ы, і інш. У Расіі існуе 35 [[Нацыянальны парк|нацыянальных паркаў]] і 84 [[запаведнік]]і. == Дзяржаўны лад == === Адміністрацыйны падзел === [[Выява:Субъекты Российской Федерации 2014.png|thumv|350px|right|Адміністрацыйны падзел Расіі]] Расія з’яўляецца федэратыўнай дзяржавай. Яна складаецца з 83 суб’ектаў федэрацыі (21 рэспубліка, 46 абласцей, 9 краёў, 1 аўтаномная вобласць, 4 аўтаномныя акругі, 2 горада федэральнага значэння) ({{Таксама}}: [[Адміністрацыйны падзел Расіі]]). Асаблівасцю аўтаномных акруг (акрамя [[Чукоцкая аўтаномная акруга|Чукоцкай]] з’яўляецца іх двухскладнасць, г.зн., з’яўляючыся паўнапраўным суб’ектам федэрацыi, яны ўваходзяць у склад іншага суб’екта. Асаблівасцю рэспублік з’яўляецца наяўнасць у іх Канстытуцыі (у іншых суб’ектаў — Статут) і магчымасць увядзення дадатковых дзяржаўных моў. З кожным суб’ектам федэральны ўрад заключае дагаворы аб размежаванні прадметаў палнамоцтваў паміж Расійскай Федэрацыяй і суб’ектам Расійскай Федэрацыі. Суб’екты федэрацыі аб’яднаныя ў федэральныя акругі, якія створаныя ўказам прэзідэнта 13 мая 2000 года і якія не з’яўляюцца часткай адміністрацыйнага падзелу краіны (({{Таксама}}: [[Федэральны падзел Расіі]]). Усяго створана 8 федэральных акруг. === Форма праўлення і органы дзяржаўнай улады === Паводле формы праўлення Расія з’яўляецца прэзідэнцкай рэспублікай. Дзеючая Канстытуцыя была прынята [[12 снежня]] [[1993]] года на рэферэндуме ({{Таксама}}: [[Канстытуцыя Расійскай Федэрацыі]]). Дзяржаўная ўлада ў Расійскай Федэрацыі здзяйсняецца на аснове падзелу на заканадаўчую, выканаўчую і судовую. Органы заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады самастойныя. Глава дзяржавы — [[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі]]. Прэзідэнт абіраецца на 4 года на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні. Адзна і тае ж асоба не можа займаць пасаду Прэзідэнта больш за два тэрміна запар. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган дзяржаўнай улады (парламент) Расійскай Федэрацыі — двухпалатны [[Федэральны Сход Расійскай Федэрацыі]]. Палатамі Федэральнага Сходу з’яўляюцца [[Савет Федэрацыі]] — верхняя палата і [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўная Дума]] — ніжняя палата. У склад Савета Федэрацыя ўваходзяць па аднаму прадстаўніку ад заканадаўчай і выканаўчай улады кожнага суб’екта федэрацыі, якія дэлегуюцца адпаведна заканадаўчым органам суб’екта федэрацыі і яго главой на сталай аснове, а ў склад Дзяржаўнай Думы — 450 дэпутатаў, абіраецца на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні па партыйным спіскам (прахадны бар’ер 7 %). Срок паўнамоцтваў Дязржаўнай Думы — 4 гады. Выканаўчую ўладу здзяйсняе [[Урад Расійскай Федэрацыі]]. Старшыня Ураду прызначаецца Прэзідэнтам са згоды Дзяржаўнай Думы. У склад Ураду ўваходзяць, апроч Старшыні, яго намеснікі і федэральныя міністры. Урад узначальвае сістэму федэральных органаў выканаўчай улады: міністэрстваў, федэральных служб і федэральных агенстваў. Судовая ўлада ў Расіі ажыццяўляецца судамі. У сістэму федэральных судоў уваходзяць суды агульнай юрысдыкцыі (уключаючы ваенныя суды), арбітражныя суды і [[Канстытуцыйны Суд Расійскай Федэрацыі]]. Суды агульнай юрысдыкцыі здзяйсняюсь правасуддзе па грамадзянскіх, крымінальных справах і справах, якія ўзнікаюць з адміністрацыйных правапарушэнняў. Да іх адносяцца [[Вярхоўны Суд Расійскай Федерацыі]], вярхоўныя суды рэспублік у складзе РФ, краявыя, абласныя суды, суды аўтаномных абласцей, аўтаномных акруг, Маскоўскі і Санкт-Пецярбургскі гарадскія суды, раённыя (гарадскія) суды. Арбитражныя суды займаюцца разглядам спрэчак, звязаных з прафесійным удзелам у грамадзянскім абарачэнні, у прыватнасці, звязаных з прадпрымальніцкай дзейнасцю, і некаторых іншых катэгорый спрэчак. Яны ўключаюць [[Вышэйшы арбітражны суд Расійскай Федэрацыі]], федэральныя арбітражныя суды акруг (арбітражныя касацыйныя суды), арбітражныя апеляцыйныя суды, арбітражныя суды суб’ектаў федэрацыі. === Рэгіянальная і муніцыпальная ўлада === Сістэма органаў дзяржаўнай улады субъектаў федэрацыі ўсталёўваецца суб’ектамі Расійскай Федэрацыі самастойна ў адпаведнасці з асновамі канстытуцыйнага ладу Расійскай Федэрацыі і агульнымі прынцыпамі арганізацыі прадстаўнічых і выканаўчых органаў дзяржаўнай улады, усталяванымі федэральным законам. Глава суб’екта федэрацыі зацвярджаецца заканадаўчым ораганам па прадстаўленні прэзідэнта Расійскай Федэрацыі. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган суб’екта федэрацыі фарміруецца шляхам прамога тайнага ўсеагульнага галасавання па партыйным спісам. Выканаўчы орган — урад суб’екта федэрацыі фарміруецца главой суб’екта пры ўдзеле заканадаўчага органа. Судовая ўлада суб’екта федэрацыя складаецца з Канстытуцыйнага (Статутнага) суда суб’екта федэрацыі і міравых судоў. Гэтыя суды не ўвахожзяць у федэральную судовую сістэму. Мясцовае самакіраванне ў Расіі — гэта форма ажыццяўлення народам сваёй улады, якая забяспечвае самастойнае і пад сваю адказнасць рашэнне насельніцтвам непасрэдна і (ці) праз органы мясцовага самакіравання пытанняў мясцовага значэння зыходзячы з інтарэсаў насельніцтва з улікам гістарычных і іншых мясцовых традыцый. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца грамадзянамі шляхам рэферэндуму, выбараў, іншых форм прамога волевыяўлення, праз выбарныя і іншыя органы мясцовага самакіравання. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца на ўсёй тэрыторыі Расійскай Федэрацыі. Тэрытарыяльную аснову мясцовага самакіравання складаюць муніцыпальныя ўтварэнні. Усяго ў Расіі каля 25 тысяч муніцыпальныў утварэнняў. У Расійскай Федэрацыі існуюць 6 відаў муніцыпальных утварэнняў: * [[Сельскае паселішча, Расія|сельскае паселішча]] * [[Гарадское паселішча, Расія|гарадское паселішча]] * [[Муніцыпальны раён, Расія|муніцыпальны раён]] * [[Гарадская акруга, Расія|гарадская акруга]] * [[Міжсяленыя тэрыторыі|міжсяленная тэрыторыя]] * [[унутрыгарадская тэрыторыя горада федэральнага значэння]] Органы мясцовага самакіравання не ўваходзяць у сістэму органаў дзяржаўнай улады. У структуру органаў мясцовага самакіравання, якая ўсталёўваецца статутам муніцыпальнага ўтварэння, уваходзяць наступныя органы і службовыя асобы мясцовага самакіравання: прадстаўнічы орган муніцыпальнага ўтварэння, галава муніцыпальнага ўтварэння, мясцовая адміністрацыя, кантрольны орган муніцыпальнага ўтварэння, іншыя органы мясцовага самакіравання. === Палітычныя партыі і прафсаюзы === Па стану на люты 2008 г. ў Расіі было зарэгістравана 15 палітычных партый (у 2006 г. іх было 35). Да ліку буйнейшых адносяцца: праўладныя — [[Адзіная Расія]]; лаяльныя — [[Справядлівая Расія]], [[Ліберальна-дэмакратычная партыя Расіі]] (ЛДПР); апазіцыйныя — [[Камуністычная партыя Расійскай Федэрацыі]] (КПРФ), [[Партыя "Народны саюз"|Народны Саюз]], [[Расійская дэмакратычная партыя "Яблык"|Яблык]], [[Правая справа]]. У Дзярждуму, выбраную ў [[2007]] годзе, прайшлі Адзіная Расія, КПРФ, Справядлівая Расія і ЛДПР. Да ліку буйнейшых прафсаюзных аб’яднання агульнарасійскага ўзроўня адносяць [[Федэрацыя незалежных прафсаюзаў Расіі|Федэрацыю незалежных прафсаюзаў Расіі]] (найбуйнейшае прафсаюзнае аб’яднанне, уваходзяць каля 29 млн чалавек, ці 95 % ад усіх членаў прафсаюзаў у Расіі), [[Канфедэрацыя працы Расіі|Канфедэрацыю працы Расіі]], [[Усерасійская канфедэрацыя працы|Усерасійскую канфедэрацыю працы]]. Усе яны ўваходзяць у [[Міжнародная канфедэрацыя прафсаюзаў|Міжнародную канфедэрацыю прафсаюзаў]]. === Знешняя палітыка === ==== Дачыненні з Беларуссю ==== Дыпламатычныя дачыненні ўрады ўстанавілі [[28 чэрвеня]] [[1992]] года<ref>[https://web.archive.org/web/20070502115338/http://www.president.gov.by/by/press46998.print.html Беларусь гатова на цеснае супрацоўніцтва з Расіяй, з улікам інтарэсаў беларускага народа]// Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. 28 чэрвеня [[2007]]</ref>. == Насельніцтва == === Колькасць і размяшчэнне === [[Выява:Population of Russia.PNG|thumb|250px|Дэпапуляцыя ў Расіі]] На [[1 студзеня]] [[2008]] года насельніцтва Расіі складала 142,0 млн чалавек. У Расіі працягваецца [[дэмаграфічны крызіс]]. Рост насельніцтва ў краіне спыніўся з [[1991]]. Смяротнасць у 1,1 раза перавышае нараджальнасць, насельніцтва скарачаецца на некалькі сотняў тысяч чалавек штогод. Негатыўнай асаблівасцю Расіі з’яўляецца той факт, што ў выніку дэмаграфічнага пераходу нараджальнасць звалілася да ўзроўня развітых краін, у то час як смяротнасць засталася на ўзроўні краін, якія развіваюцца. Кожную хвіліну ў Расіі нараджаецца 3 чалавека, а памірае — 5. Агульнасусветная тэндэнцыя процілеглая: адносіны колькасці нараджэнняў да смерцяў роўна 2,6. Асабліва вялікая смяротнасць у расійскіх мужчын, сярэдняя працягласць жыцця якіх 67,51 гадоў (2017 г.)<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Працягласць жыцця жанчын значна вышэй — 77,64 года<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Узровень нараджальнасці ў Расіі не забяспечвае простага ўзнаўлення насельніцтва. === Этнічны склад === === Моўны склад === === Рэлігійны склад === == Гаспадарка == [[Выява:MIBC 9th May 2012.jpg|thumb|250px|Міжнародны бізнес-раён «[[Масква-сіці]]».]] Расія — некалі прамыслова развітая краіна, перажывае крызіс пасля распаду СССР, савецкай эканомікі і эканамічных сувязяў з былымі рэспублікамі і краінамі Усходняга блоку. [[Сукупны ўнутраны прадукт]] на душу насельніцтва складае 8900 долараў у год ([[2003]]). Інфляцыя 3 % (за студзень-люты [[2005]] г.) Большую частку ВУП дае дабыча палезных выкапняў: [[Нафта|нафты]] і [[Прыродны газ|прыроднага газу]] (асноўныя радовішчы ў Заходнім Сібіры), каменны [[вугаль]], [[жалезная руда]] (Курская магнітная анамалія, радовішчы [[Урал]]а, Заходняй [[Сібір]]ы і інш.), [[апатыты]], [[калійныя солі]], [[фасфарыты]], [[дыямент]]ы і інш. У [[2010]] г. вываз сыравіны склаў 65 % агульнага аб’ёму экспарту<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Антон Запольскі]].|загаловак=10 гадоў кіравання Пуціна. Што адбываецца сёння ў Расіі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=61516|выданне=[[Звязда]]|тып=[[газета]]|год=29 чэрвеня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-06-29 124 (26732)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/61477/29cher-7.indd.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. Асноўныя галіны прамысловасці: [[Машынабудаўніцтва]] (цяжкае, агульнае, сярэдняе, выраб прыбораў інструментаў, і інш.), чорная (галоўным чынам [[Урал]] і інш.) і каляровая ([[Урал]], [[Сібір]], Далёкі Усход і інш.) [[металургія]]. Развітыя хімічная і нафтахімічная прамысловасці (цантральны і паўночна-заходні рэгіён, Паволжжа, Урал), лясная (на поўначы і ўсходзе краіны), лёгкая (галоўным чынам тэкстыльная) і харчовая прамысловасць. [[Земляробства]] дае каля 40 % агульнай прадукцыі [[Сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]], [[жывёлаводства]]&nbsp;— звыш 60 %. Больш як 4/5 пашні прыходзіцца на Цэнтральнае Паволжжа, Паўночны [[Каўказскія горы|Каўказ]], [[Урал]] і Заходні [[Сібір]]. Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры: [[збожжа]], [[цукровы бурак]], [[сланечнік]], [[бульба]], [[лён]]. На тэрыторыі Расіі функцыянуюць аб’яднаныя энергетычныя сістэмы Цэнтру, Паўночнага Захаду, Паволжжа, Паўночнага Каўказа, Сібіру, Далёкага Усходу. Расія мае буйную сетку трубаправодаў. Важныя элементы водных сістэм: Беламора-балтыйскі канал, канал імя Масквы, Волга-Донскі канал, Волга-Балтыйскі шлях. Важную ролю грае марскі транспарт. Буйныя порты: [[Санкт-Пецярбург]], [[Калінінград]], [[Мурманск]], [[Архангельск]], [[Новарасійск]], [[Уладзівасток]], [[Находка]]. У Расіі ёсць звыш за 100 [[курорт]]аў: на ўзбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага мора]], група курортаў Каўказскіх Мінеральных Водаў і інш. == Культура == == Адукацыя == == Сацыяльная сфера == == Узброеныя сілы == Узброеныя сілы Расіі складаюцца з трох відаў Узброеных сіл (сухапутныя войскі, ваенна-паветраныя сілы і ваенна-марскі флот), трох родаў войск (касмічныя войскі, ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння і паветрана-дэсантныя войскі), Тыла ўзброеных сіл, чыгуначных войск і іншых войск, якія не ўваходзяць у віды ўзброеных сіл, а таксама шэраг службаў. Агульная колькасць УС Расіі складае 1207 тыс. чалавек ваеннаслужбоўцаў і 876 тысяч грамадзянскіх спецыялістаў. Сухапутныя войскі арганізацыйна складаюцца з мотастралковых войскаў, танкавых войскаў, ракетных войскаў і артылерыі, войскаў СПА, спецыяльных войскаў (выведвальных, сувязі, радыёэлектроннай барацьбы (РЭБ), інжынерных, радыяцыйнай, хімічнай і біялагічнай абароны (РХБА), тэхнічнага забеспячэння, аховы тылу, часцей і арганізацый тылу). Сухапутныя войскі дзеляцца па тэрытарыяльным прынцыпе на шэсць ваенных акруг: [[Маскоўская ваенная акруга|Маскоўская]], [[Ленінградская ваенная акруга|Ленінградская]], [[Паўночна-Каўказская ваенная акруга|Паўночна-Каўказская]], [[Прыволжска-Уральская ваенная акруга|Прыволжска-Уральская]], [[Сібірская ваенная акруга|Сібірская]] і [[Далёкаўсходняя ваенная акруга|Далёкаўсходняя]]. Ваенна-паветраныя сілы арганізацыйна складаюцца з авіяцыі (бамбавальнай, штурмавой, знішчальнай, авіяцыі СПА, выведвальнай, транспартнай і спецыяльнай), зенітна-ракетных войскаў, радыётэхнічных войскаў, спецыяльных войскаў, часцей і ўстаноў тылу. Ваенна-марскі флот арганізацыйна складаецца з родаў сіл: падводных, надводных, марской авіяцыі, марской пяхоты і берагавых войскаў, часцей спецыяльных войскаў і тылу. ВМФ па тэрытарыяльнай прыкмеце дзеліцца на чатыры флоту (Паўночны, Балтыйскі, Чарнаморскі і Ціхаакіянскі) і адну флатылію (Каспійскую). За межамі Расійскай Федэрацыі ёсць ваенныя базы ў Азербайджане (РЛС «Габала»), Арменіі (102-я ваенная база ў Гюмры), Беларусі (РЛС «Волга», Баранавічы і 42-й вузел сувязі ВМФ, Вілейкі), Казахстане (5-ы Дзяржаўны выпрабавальны касмадром, асобны полк транспартнай авіяцыі, асобны радыётэхнічны вузел Касмічных войскаў, дзяржаўны выпрабавальны палігон стратэгічнай СПА і СРА Сары-Шара), Кіргізіі (ваенна-паветраная база), Таджыкістане (Оптыка-электронны вузел сістэмы кантролю касмічнай прасторы «Нурэк», 201-я матастрэлковая дывізія), Узбекістане (авіябаза), Украіне (Чарнамарскі флот, шэраг аэрадромаў, вузлоў сувязі, 219-ы асобны полк радыёэлектроннай барацьбы, 1096-ы зенітны ракетны полк), Сірыі (база ВМФ), а таксама групоўкі расійскіх войскаў у Абхазіі і Паўднёвай Асеціі і групоўка міратворчых сіл і Прыднястроўі. == Гл. таксама == * [[Русафобія]] * [[Русафілія]] * [[Дзяржаўны савет, Расійская Федэрацыя|Дзяржаўны савет]] * [[61-я паветраная армія Расіі]] * [[6-я армія ВПС і СПА Расіі]] * [[Злачыннасць у Расіі]] == Спасылкі == {{Вікіцытатнік|Расія}} {{зноскі}} {{commons|Category:Russia}} {{Краіны Еўропы}} {{Краіны Азіі}} {{Славянскія краіны}} {{СНД}} {{АДКБ}} {{G8}} {{Краіны ў Балтыйскага мора}} {{Краіны ў Чорнага мора}} {{АІК}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Расія| ]] [[Катэгорыя:Краіны Азіі]] [[Катэгорыя:Краіны Еўропы]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] mt6ih6gz2mlss1x2t6ik0psyyrv7oxi 4163888 4163870 2022-07-23T22:32:35Z F1tzukaa 119427 wikitext text/x-wiki {{Дзяржава |Беларуская назва =Расійская Федэрацыя |Арыгінальная назва ={{lang-ru|Российская Федерация}} |Родны склон =Расіі |Сцяг =Volvagaba1933.jpg |Герб =Reichsadler.svg |Замест герба = |Дэвіз = |Назва гімна =Гімн Расійскай Федэрацыі |Аўдыё =Russian_Anthem_chorus.ogg |Форма кіравання =[[Змяшаная рэспубліка]] |Дзяржаўная рэлігія =[[Свецкая дзяржава]] |lat_dir = N|lat_deg = 66|lat_min = 25|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 94|lon_min = 15|lon_sec = |region = |CoordScale =30000000 |На карце =Russian_Federation_(orthographic_projection)_-_Crimea_disputed.svg |подпіс да карты = Светла-зялёным колерам адзначана [[Рэспубліка Крым]], далучэнне якой да Расіі не падтрымана міжнароднай супольнасцю |На карце2 = |Мова =[[Руская мова|Руская]]<ref name="К">У 23 суб’ектах федэрацыі разам з рускай выкарыстоўваюцца [[Дзяржаўныя і афіцыйныя мовы ў суб’ектах Расійскай Федэрацыі|іншыя 66 дзяржаўных моў]].</ref> |Заснавана =[[862]] год<ref>{{кніга |загаловак = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Большая советская энциклопедия]] |выданне = 3-е изд |месца = М. |выдавецтва = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя, выдавецтва|Советская энциклопедия]] |год = 1977 |том = 24, II |старонкі = 89, 90, 500 }}</ref><ref> {{кніга|спасылка=http://books.google.ru/books?id=DpyGN_vAvFwC|аўтар=Пчелов Е. В.|загаловак=Рюриковичи. История династии|месца={{М.}}|выдавецтва=Олма-пресс|год=2001|серыя=Архив|isbn=5-224-03160-5|старонкі=4—5}}</ref>(пачатак рускай дзяржаўнасці)<br /> |Дата незалежнасці = |Незалежнасць ад = |Сталіца =[[Масква]] |Найбуйнейшыя гарады =гл. [[Гарады-міліянеры Расіі]] |Пасады кіраўнікоў =[[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі|Прэзідэнт]] <br /> [[Старшыня Урада Расійскай Федэрацыі|Старшыня Урада]] <br /> [[Старшыня Савета Федэрацыі Расіі|Старшыня Савета Федэрацыі]] <br /> [[Старшыня Дзяржаўнай Думы]] |Кіраўнікі =[[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] <br /> [[Міхаіл Уладзіміравіч Мішусцін|Міхаіл Мішусцін]] <br /> [[Валянціна Іванаўна Мацвіенка|Валянціна Мацвіенка]] <br /> [[Вячаслаў Віктаравіч Валодзін|Вячаслаў Валодзін]] |Месца па плошчы =1 |Плошча =17&nbsp;098&nbsp;246<ref name="Area2011">[https://portal-new.rosreestr.ru/wps/PA_FCCLPGUMWPSPtalApp/ru.fccland.pgu.infoblock?ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.handler.BeanNameParameterHandlerMapping-PATH=/FileDownloaderController&ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.dispatcher.DispatcherServiceServlet.directRequest=x&param_infoblock_name=cc_ib_texts_of_documents&param_infoblock_file_path=doc/LandFundRF_2010.rar Федеральная служба государственной регистрации, кадастра и картографии (Росреестр). Земельный фонд Российской Федерации на 1 января 2011 года] (стр. 223)</ref> |Працэнт вады =4,22%<ref name="Area2011"/> |Этнахаронім = |Месца па насельніцтву =9 |Насельніцтва ={{Падзенне}} 143&nbsp;056&nbsp;383<ref>[https://web.archive.org/web/20101213134234/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/population/demography/ Росстат]</ref> |Год ацэнкі = |Насельніцтва па перапісу= |Год перапісу =2012 |Шчыльнасць насельніцтва =8,36 |Месца па шчыльнасці = |ВУП (ППЗ) = 2,376 трлн.<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/weodata/weorept.aspx?sy=2010&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=922&s=NGDP_R,NGDP_RPCH,NGDP,NGDPD,NGDP_D,NGDPRPC,NGDPPC,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,PPPSH,PPPEX,NID_NGDP,NGSD_NGDP,PCPI,PCPIPCH,PCPIE,PCPIEPCH,TM_RPCH,TMG_RPCH,TX_RPCH,TXG_RPCH,TXGO,TMGO,LUR,LP,GGR,GGR_NGDP,GGX,GGX_NGDP,GGXCNL,GGXCNL_NGDP,GGSB,GGSB_NPGDP,GGXONLB,GGXONLB_NGDP,GGXWDG,GGXWDG_NGDP,NGDP_FY,BCA,BCA_NGDPD&grp=0&a=&pr1.x=46&pr1.y=12 Russia. International Monetary Fund] (оценка)</ref> |Год разліку ВУП (ППЗ) = 2011 |Месца па ВУП (ППЗ) = 6 |ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=16&nbsp;687<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= |ВУП (намінал) = |Год разліку ВУП (намінал)= 2011 |Месца па ВУП (намінал) = 10 |ВУП (намінал) на душу насельніцтва=13&nbsp;236<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва= |ІРЧП = 0,755<ref>[http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/RUS.html Russian Federation — Country profile of human development indicators]</ref> |Год разліку ІРЧП = 2011 |Месца па ІРЧП = 66 |Узровень ІРЧП = <span style="color:#090;">высокі</span> |Авіякампанія = |Валюта =[[Расійскі рубель]] ('''RUB''', 1991-98 RUR) |Дамен = |ISO = RU |Тэлефонны код =7 |Часавы пояс = |Заўвагі = }} '''Расі́я''', сустракаецца таксама '''Расе{{націск}}я''' ({{lang-ru|Россия}}), афіцыйная назва '''Расі́йская Федэра́цыя''' ({{lang-ru|Российская Федерация}}) — [[дзяржава]], размешчаная ва [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] і паўночнай частцы [[Азія|Азіі]]. Расія — найбуйнейшая па плошчы дзяржава свету (17 075 063 км² або 11,46 % (1/9) плошчы ўсёй сушы Зямлі, або 12,65 % (1/8) заселенай чалавекам сушы, што амаль удвая больш, чым плошча [[Канада|Канады]], якая займае другое месца). == Назва == Назва '''''Расі́я''''' паходзіць ад этноніма ''[[назва Русь|Русь]]'' у грэчаскай [[агаласоўка|агаласоўцы]] і пачала ўводзіцца ва ўжытак [[вялікія князі маскоўскія|вялікімі князямі маскоўскімі]] з канца XV ст{{крыніца?}}. У беларускай мове сустракаецца таксама варыянт '''''Расе{{націск}}я'''''. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Расіі}} === Ранняя гісторыя (да X стагоддзя) === На частцы тэрыторыі сучаснай Расіі ў 1-м тысячагоддзі н.э. існавалі: [[Баспор|Баспорская дзяржава]] (Баспорскае княства), [[Скіфская дзяржава]]. На асноўнай тэрыторыі еўрапейскай Расіі жылі [[Балты|балцкія]] і [[Фіна-ўгорскія народы|фіна-вугорскія]] плямёны. У 552—745 гадах частку тэрыторыі Расіі ў верхнім цячэнні Волгі паміж Чорным і Каспійскім марамі займала дзяржава плямённага саюзу [[Цюркі|цюркаў]] — [[Цюркскі каганат]]. Ад сярэдзіны VII да X стагоддзя ў ніжнім цячэнні [[Волга|Волгі]], на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]], у Прыазоўі ляжала дзяржава [[Хазарскі каганат]], якая стрымлівала набегі качэўнікаў з Азіі. Ад пачатку VIII стагоддзя да 926 года на [[Далёкі Усход|Далёкім Усходзе]] існавала [[Бахай|дзяржава Бахай]]. === Станаўленне і развіццё расійскай дзяржавы (X—XIX стагоддзі) === У X стагоддзі заходняя частка сённяшняй еўрапейскай Расіі ўваходзіла ў г. зв. «[[Старажытнаруская дзяржава|Старажытнарускую дзяржаву]]» ці «Кіеўскую Русь» з цэнтрам у Кіеве. Улада належала дынастыі Рурыкавічаў, якія праводзілі паслядоўную палітыку ўмацавання сваёй дзяржавы. Кіеўскі князь Алег узначаліў два паходы на [[Канстанцінопаль]]. А ў 988 годзе кіеўскі князь Уладзімір прыняў хрысціянства паводле грэчаскага абраду. У X—XIV стагоддзях на сярэднім цячэнні Волгі і ў Прыкам’і знаходзілася [[Волжская Булгарыя]]. У XII—XIV стагоддзях на тэрыторыі Расіі ўтварыліся [[Наўгародская рэспубліка]], [[Уладзіміра-Суздальскае княства|Уладзімеіра-Суздальскае]] і іншыя княствы. У XII стагоддзі гэтыя славянскія княствы, Волжская Булгарыя і іншыя дзяржавы Усходняй [[Еўропа|Еўропы]] трапілі пад нашэсце [[манголы|манголаў]] (1237—1242), на 250 гадоў на тэрыторыі еўрапейскай часткі Расіі усталявалася [[мангольскае іга]]. У перыяд з 1300 да 1323 года галоўным цэнтрам расійскіх зямель быў Уладзімір, барацьбу з якім вялі Масква і [[Цвер]]. Адначасова з усіх расійскіх зямель даніну збірала [[Залатая Арда]]. Пад мангольскім ігам паўстала [[Маскоўскае княства]]. З дапамогаю інтрыг, заваявання лаяльнасці манголаў, пераводу рэлігійнага цэнтру Расіі ў [[Масква|Маскву]], маскоўскія князі атрымалі большую самастойнасць ад Арды. З Маскоўскага княства пачала сваю гісторыю расійская дзяржаўнасць. Мангольскае іга скончылася выгнаннем захопнікаў аб’яднанымі сіламі расійскіх княстваў ([[Кулікоўская бітва]] 1380 года; «стаянне на рацэ Угры» 1480 года). [[Файл:Ivan the Terrible (cropped).JPG|thumb|200px|left|[[Іван Грозны]] працы [[Віктар Васняцоў|Васняцова]].]] У XIV—XVI стагоддзях, пасля заваёвы Наўгародскай рэспублікі, Масква канчаткова стала адзіным цэнтрам аб’яднання ўсходнеславянскіх княстваў паўночнага ўсходу. З пачатку XV стагоддзя пачынаецца вайсковае супрацьстаянне Маскоўскай дзяржавы і [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Каб абараніцца ад Масковіі, Вялікае Княства Літоўскае будзе вымушана заключыць унію з Польшчай і ўтварыць Рэч Паспалітую. Сярэдзіна XVI стагоддзя — праўленне [[Іван Грозны|Івана Грознага]], перыяд цэнтралізацыі ўлады і жорсткага кантролю (апрычніна). Разам з гэтым актыўна праводзілася агрэсіўная знешняя палітыка — на працягу 1558—1583 гадоў ішла [[Лівонская вайна]] за выход да Балтыйскага мора. У канцы XVI — сярэдзіне XVII стагоддзя аформілася прыгоннае права. У пачатку XVII стагоддзя Маскоўскае княства перажыла шведскую і польска-літоўскую інтэрвенцыі. У сярэдзіне XVII стагоддзя [[Украіна]] ўвайшла ў склад Расіі на правах аўтаноміі. [[Файл:Peter der-Grosse 1838.jpg|thumb|200px|[[Пётр I]] быў першым расійскім імператарам.]] Рэформы, праведзеныя імператарам [[Пётр I|Пятром I]] (канец XVII стагоддзя — першая чвэрць XVIII стагоддзя) мелі вялізны ўплыў на сацыяльна-эканамічнае развіццё краіны, паспрыялі значнай мадэрнізацыі Расіі. Перамога ў [[Паўночная вайна|Паўночнай вайне]] 1700—1721 гадоў дала Расіі выйсце да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]. Да пачатку XIX стагоддзя ў выніку шматвяковай вайсковай агрэсіі да [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], Расія атрымала асноўную частку тэрыторыі скоранай дзяржавы. У выніку далучэння ў XVI—XIX стагоддзях тэрыторый Поўначы, Паволжа, [[Урал]]а, [[Сібір]]ы, Далёкага Усходу, Каўказа, уваходжання ў склад Расіі шэрагу народаў утварылася шматнацыянальная [[Расійская імперыя]]. Расія адбіла нашэсце французскіх войскаў у [[Вайна 1812 года|вайне 1812 года]]. Захоп Расіяй Каўказа суправаджаўся [[Генацыд чаркесаў|генацыдам чаркесаў]]. Сялянская рэформа 1861 года, што адмяніла прыгон, і іншыя рэформы пахутчылі развіццё капіталізму, грамадства, сістэмы вырабніцтва і размеркавання. У канцы XIX — пачатку XX стагоддзя ўзніклі палітычныя партыі. === XX—XXI стагоддзі === [[Руска-японская вайна]] 1904—1905 гадоў каталізавала развіццё рэвалюцыйных настрояў у грамадстве, што прывяло да [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905 года]]. Пасля рэвалюцыі заснаваная [[Дзяржаўная Дума Расійскай імперыі|Дзяржаўная Дума]]. Расія брала ўдзел у [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайне]] 1914—1918 гадоў на баку краін [[Антанта|Антанты]]. Вайна, эканамічная крыза разам з правакатыўнымі дзеяннямі ўлады прывялі да звяржэння манархіі падчас [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года]]. 25 кастрычніка (7 лістапада) 1917 года адбылася [[Кастрычніцкая рэвалюцыя]]. Была абвешчаная ўлада Саветаў (рад) рабочых, жаўнерскіх і сялянскіх дэпутатаў. У краіне была ўсталявана манапольная палітычная ўлада [[Камунізм|Камуністычнай партыі]], што паступова злілася з цэнтралізаваным дзяржаўным апаратам. З 1917 па 1920 у Расіі ішла грамадзянская вайна, камуністы ажыццяўлялі інтэрвенцыю на новыя незалежныя дзяржавы Усходняй Еўропы і Сярэдняй Азіі. У дзяржаве замацоўваліся ваенна-камуністычныя і тэрарыстычныя прынцыпы арганізацыі (чырвоны тэрор). У студзені 1918 года ўтвораная [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка]] (РСФСР). У 1921 годзе была прынятая [[Новая эканамічная палітыка]] (НЭП), што ўяўляла сабою часовае і частковае вяртанне рынкавых прынцыпаў у эканоміку. 30 снежня 1922 года Расія разам з камуністычнымі [[Украіна]]й, [[Беларусь|Беларуссю]] і Закаўказскай Федэрацыяй утварылі [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] (СССР). Далейшае развіццё Расіі ў ХХ стагоддзі непарыўна звязана з СССР. 12 чэрвеня 1990 года З’езд народных дэпутатаў Расіі прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Расійскай Федэрацыі. У 1991 годзе ўведзеная пасада [[Прэзідэнт Расіі|прэзідэнта РФ]]. У верасні 1993 года ўказам прэзідэнта ліквідаваная сістэма Саветаў, у снежні 1993 года прынятая [[Канстытуцыя Расіі]]. == Геаграфія == Крайні паўночны пункт Расіі — [[мыс Флігелі]] на [[Зямля Франца-Іосіфа|Зямлі Франца-Іосіфа]] (81°51’ паўн.ш.), крайні ўсходні пункт — востраў [[Востраў Ратманава|Ратманава]] ў [[Берынгаў праліў|Берынгавым праліве]] (заходні з двух [[Астравы Дзіяміда|астравоў Дзіяміда]], 169°0’ з.д.). Крайнія паўночны і ўсходні мацерыковыя пункты Расіі: [[мыс Чалюскін]] на паўвостраве [[Паўвостраў Таймыр|Таймыр]] (77°43’ паўн.ш.) і [[мыс Дзяжнёва]] на [[Чукотка|Чукотцы]] (169°39’ з.д.). Гэтыя чатыры крайнія пункты адначасова з’яўляюцца і адпаведнымі крайнімі пунктамі [[Еўразія|Еўразіі]]. Крайні паўднёвы пункт Расіі (41°11’ з.ш.) знаходзіцца на паўднёвым захадзе ад гары [[Гара Базардзюзю|Базардзюзю]], на мяжы [[Дагестан]]а з [[Азербайджан]]ам. Крайні заходні пункт ляжыць у [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласці]] пад 19°38’ у.д., на [[Балтыйская каса|Балтыйскай касе]] [[Гданьскі заліў|Гданьскага заліва]] [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]; але Калінінградская вобласць з’яўляецца анклавам, і асноўная тэрыторыя Расіі пачынаецца ўсходней, пад 27°17’ у.д., на мяжы Расіі з [[Эстонія]]й, на беразе ракі Педэдзе. Такім чынам, працягласць тэрыторыі Расіі з поўначы на поўдзень перавышае 4 тыс. км, з захаду на ўсход — набліжаецца да 10 тыс. км. Агульная працягласць межаў Расіі — 60 933 км (з іх 38 808 км — марскія межы); межы Расіі на поўначы і на ўсходзе — марскія, на поўдні і на захадзе — у асноўным сухапутныя. Мае сухапытныя межы з: [[Казахстан]]ам (6846 км), [[Кітай|Кітаем]] (3645 км), [[Манголія]]й (3485 км), [[Украіна]]й (1576 км), [[Фінляндыя]]й (1340 км), [[Беларусь]]ю (959 км), [[Грузія]]й (723 км), [[Эстонія]]й (294 км), [[Азербайджан]]ам (284 км), [[Літва|Літвой]] (280.5 км), [[Польшча]]й (232 км), [[Латвія]]й (217 км), [[Нарвегія]]й (196 км), [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэяй]] (19 км). Марскіе межы Расія мае с [[ЗША]] (49 км) і [[Японія]]й (194 км). Тэрыторыя Расіі амываецца трымя акіянамі і наступнымі марамі: [[Паўночны Ледавіты акіян]] — [[Чукоцкае мора|Чукоцкае]], [[Усходне-Сібірскае мора|Усходне-Сібірскае]], [[Мора Лапцевых|Лапцевых]], [[Карскае мора|Карскае]], [[Пячорскае мора|Пячорскае]], [[Баранцава мора|Баранцава]]; [[Атлантычны акіян]] — [[Балтыйскае мора|Балтыйскае]], [[Чорнае мора|Чорнае]], [[Азоўскае мора|Азоўскае]]; [[Ціхі акіян]] — [[Японскае мора|Японскае]], [[Ахоцкае мора|Ахоцкае]], [[Берынгава мора|Берынгава]]. == Фізіка-геаграфічны агляд == [[Выява:Baikal-S1999276045323.png|thumb|250px|Возера [[Байкал]]. Здымак са спадарожніка]] Расія размешчана на поўначы [[мацярык]]а [[Еўразія]]. Яна абмываецца водамі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночнага Ледавітага]] [[акіян]]аў, а таксама [[Балтыйскае мора|Балтыйскім]], [[Чорнае мора|Чорным]], [[Азоўскае мора|Азоўскім]] [[мора]]мі Атлантычнага акіяна і [[Каспійскае мора|Каспійскім морам]], пры гэтым валодаючы самой працяглай берагавой лініяй (37 653 км). [[Уральскія горы]], [[рака Эмба]] і [[Кума-Маныцкая ўпадзіна]] падзяляюць Расію на еўрапейскую і азіяцкую часткі, апошняя ўключае ў сябе [[Паўночны Каўказ]], [[Сібір]] і [[Далёкі Усход]]. === Геалогія === [[Выява:Осетр река.jpg|thumb|250px|Сярэднярускае ўзвышша]] Больш 70 % тэрыторыі Расіі занята [[раўніна]]мі. Заходняя частка краіны знаходзіцца ў межах шырокай [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Усходне-Еўрапейскай раўніны]], якая характарызуецца чаргаваннем нізін ([[Прыкаспійская нізіна|Прыкаспійская]] і інш.) і ўзвышшаў ([[Валдайскае ўзвышша|Валдайскае]], [[Сярэднярускае ўзвышша|Сярэднярускае]] і г. д.). Мерыдыянальна выцягнутая [[горная сістэма]] Урал раздзяляе Усходне-Еўрапейскую раўніну і [[Заходне-Сібірская раўніна|Заходне-Сібірскую нізіну]]. Да ўсходу ад апошняй знаходзіцца [[Сярэднесібірскае пласкагор'е]] з ізаляванымі [[горны масіў|горнымі масівамі]], якое затым плаўна пераходзіць у Цэнтральнаякуцкую раўніну. Паўднёвая і ўсходняя часткі краіны пераважна гарыстыя. На крайнім поўдні Еўрапейскай часткі цягнуцца паўночныя [[горны хрыбет|хрыбты]] Вялікага [[Каўказ]]а (тут знаходзіцца самая высокая вяршыня Расіі — [[Эльбрус]], 5 633 м), на поўдні Сібіры — [[Алтайскія горы|Алтай]], [[Саяны|Заходні і Усходні Саяны]], [[Станавое нагор'е]] і іншыя горныя сістэмы. Паўночны ўсход Сібіры і Далёкі Усход — рэгіёны перавагі сяреднявышынных горных хрыбтоў, такіх як [[Сіхатэ-Алінь]], [[Верхаянскі хрыбет]], [[Хрыбет Чэрскага, Усходняя Сібір|хрыбет Чэрскага]]. [[Паўвостраў Камчатка]] і [[Курыльскія астравы]] на крайнім усходзе — тэрыторыя [[вулкан]]аў. Тут іх налічаецца больш за 200, прычым каля 50 дзеючых. === Гідралогія === У Расіі больш за 120 тыс. [[рака|рэк]] і каля 2 млн [[возера|азёр]]. Самыя буйныя рэкі: [[рака Амур|Амур]], [[рака Лена|Лена]], [[Енісей]], [[Іртыш]], [[рака Об|Об]], [[Волга]], [[рака Кама|Кама]]; буйнейшыя азёры — [[Каспійскае мора]], [[Байкал]], [[Ладажскае возера|Ладажскае]], [[Анежскае возера|Анежскае]]. Варта заўважыць, што рэкі ў Расіі традыцыйна мелі велізарную ролю — не толькі як транспартныя шляхі, але і як трасы засялення і гаспадарчага асваення новых тэрыторый. На рэках пабудаваныя практычна ўсе буйныя гарады. === Клімат === Размяшчэнне Расіі ў паўночнай частцы Еўразіі (тэрыторыя краіны ў асноўным ляжыць паўночней 50° пн.ш.) абумовіла яе знаходжанне ў арктычным, субарктычным, умераным і часткова ў субтрапічным кліматычных паясах. Пераважная частка тэрыторыі размешчаная ва ўмераным поясе. Разнастайнасць клімату залежыць таксама ад асаблівасцей рэльефу і блізкасці або аддаленасці акіяна. Шыротная занальнасць найбольш ярка выяўляецца на раўнінах. Спектр прыродных зон адрознівае Еўрапейскую частку краіны, дзе з поўначы на поўдзень паслядоўна змяняюцца зона арктычных пустынь, тундры, лесатундры, тайгі, мяшаных лясоў, лесастэпы, стэпы, паўпустыні. З прасоўваннем на ўсход клімат становіцца ўсё больш кантынентальным, колькасць прыродных зон у адным шыротным інтэрвале значна скарачаецца. Сярэднія тэмпературы студзеня, па розных рэгіёнах, вагаюцца ад 6 да −50 °C, ліпеня ад 1 да 25 °C; ападкаў ад 150 да 2000 мм у год. [[Вечная мерзлата]] (раёны [[Сібір]]ы і [[Далёкі Усход|Далёкага Усходу]]) займае 65 % тэрыторыі Расіі. [[Выява:Amur Tiger Panthera tigris altaica Cub Walking 1500px.jpg|thumb|Амурскі тыгр]] Больш 70 % расійскай тэрыторыі — гэта зона рызыкоўнага земляробства. Сельскагаспадарчы сезон на большай частцы тэрыторыі Расіі доўжыцца 2—3 месяцы (для параўнання, у [[Еўропа|Еўропе]] або [[ЗША]] — 8—9 месяцаў). У той жа час у Расіі знаходзіцца 10 % усіх ворных зямель свету. === Флора і фауна === Лясы займаюць звыш 1/2 тэрыторыі. На тэрыторыі Расіі знаходзіцца пятая частка ўсіх лясоў свету і палова сусветных хвойных лясоў. Жывёльны свет разнастайны — тут жывуць і [[белы мядзведзь|белыя мядзведзі]], і [[морж|маржы]], і [[тыгр]]ы, [[леапард]]ы, і інш. У Расіі існуе 35 [[Нацыянальны парк|нацыянальных паркаў]] і 84 [[запаведнік]]і. == Дзяржаўны лад == === Адміністрацыйны падзел === [[Выява:Субъекты Российской Федерации 2014.png|thumv|350px|right|Адміністрацыйны падзел Расіі]] Расія з’яўляецца федэратыўнай дзяржавай. Яна складаецца з 83 суб’ектаў федэрацыі (21 рэспубліка, 46 абласцей, 9 краёў, 1 аўтаномная вобласць, 4 аўтаномныя акругі, 2 горада федэральнага значэння) ({{Таксама}}: [[Адміністрацыйны падзел Расіі]]). Асаблівасцю аўтаномных акруг (акрамя [[Чукоцкая аўтаномная акруга|Чукоцкай]] з’яўляецца іх двухскладнасць, г.зн., з’яўляючыся паўнапраўным суб’ектам федэрацыi, яны ўваходзяць у склад іншага суб’екта. Асаблівасцю рэспублік з’яўляецца наяўнасць у іх Канстытуцыі (у іншых суб’ектаў — Статут) і магчымасць увядзення дадатковых дзяржаўных моў. З кожным суб’ектам федэральны ўрад заключае дагаворы аб размежаванні прадметаў палнамоцтваў паміж Расійскай Федэрацыяй і суб’ектам Расійскай Федэрацыі. Суб’екты федэрацыі аб’яднаныя ў федэральныя акругі, якія створаныя ўказам прэзідэнта 13 мая 2000 года і якія не з’яўляюцца часткай адміністрацыйнага падзелу краіны (({{Таксама}}: [[Федэральны падзел Расіі]]). Усяго створана 8 федэральных акруг. === Форма праўлення і органы дзяржаўнай улады === Паводле формы праўлення Расія з’яўляецца прэзідэнцкай рэспублікай. Дзеючая Канстытуцыя была прынята [[12 снежня]] [[1993]] года на рэферэндуме ({{Таксама}}: [[Канстытуцыя Расійскай Федэрацыі]]). Дзяржаўная ўлада ў Расійскай Федэрацыі здзяйсняецца на аснове падзелу на заканадаўчую, выканаўчую і судовую. Органы заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады самастойныя. Глава дзяржавы — [[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі]]. Прэзідэнт абіраецца на 4 года на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні. Адзна і тае ж асоба не можа займаць пасаду Прэзідэнта больш за два тэрміна запар. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган дзяржаўнай улады (парламент) Расійскай Федэрацыі — двухпалатны [[Федэральны Сход Расійскай Федэрацыі]]. Палатамі Федэральнага Сходу з’яўляюцца [[Савет Федэрацыі]] — верхняя палата і [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўная Дума]] — ніжняя палата. У склад Савета Федэрацыя ўваходзяць па аднаму прадстаўніку ад заканадаўчай і выканаўчай улады кожнага суб’екта федэрацыі, якія дэлегуюцца адпаведна заканадаўчым органам суб’екта федэрацыі і яго главой на сталай аснове, а ў склад Дзяржаўнай Думы — 450 дэпутатаў, абіраецца на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні па партыйным спіскам (прахадны бар’ер 7 %). Срок паўнамоцтваў Дязржаўнай Думы — 4 гады. Выканаўчую ўладу здзяйсняе [[Урад Расійскай Федэрацыі]]. Старшыня Ураду прызначаецца Прэзідэнтам са згоды Дзяржаўнай Думы. У склад Ураду ўваходзяць, апроч Старшыні, яго намеснікі і федэральныя міністры. Урад узначальвае сістэму федэральных органаў выканаўчай улады: міністэрстваў, федэральных служб і федэральных агенстваў. Судовая ўлада ў Расіі ажыццяўляецца судамі. У сістэму федэральных судоў уваходзяць суды агульнай юрысдыкцыі (уключаючы ваенныя суды), арбітражныя суды і [[Канстытуцыйны Суд Расійскай Федэрацыі]]. Суды агульнай юрысдыкцыі здзяйсняюсь правасуддзе па грамадзянскіх, крымінальных справах і справах, якія ўзнікаюць з адміністрацыйных правапарушэнняў. Да іх адносяцца [[Вярхоўны Суд Расійскай Федерацыі]], вярхоўныя суды рэспублік у складзе РФ, краявыя, абласныя суды, суды аўтаномных абласцей, аўтаномных акруг, Маскоўскі і Санкт-Пецярбургскі гарадскія суды, раённыя (гарадскія) суды. Арбитражныя суды займаюцца разглядам спрэчак, звязаных з прафесійным удзелам у грамадзянскім абарачэнні, у прыватнасці, звязаных з прадпрымальніцкай дзейнасцю, і некаторых іншых катэгорый спрэчак. Яны ўключаюць [[Вышэйшы арбітражны суд Расійскай Федэрацыі]], федэральныя арбітражныя суды акруг (арбітражныя касацыйныя суды), арбітражныя апеляцыйныя суды, арбітражныя суды суб’ектаў федэрацыі. === Рэгіянальная і муніцыпальная ўлада === Сістэма органаў дзяржаўнай улады субъектаў федэрацыі ўсталёўваецца суб’ектамі Расійскай Федэрацыі самастойна ў адпаведнасці з асновамі канстытуцыйнага ладу Расійскай Федэрацыі і агульнымі прынцыпамі арганізацыі прадстаўнічых і выканаўчых органаў дзяржаўнай улады, усталяванымі федэральным законам. Глава суб’екта федэрацыі зацвярджаецца заканадаўчым ораганам па прадстаўленні прэзідэнта Расійскай Федэрацыі. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган суб’екта федэрацыі фарміруецца шляхам прамога тайнага ўсеагульнага галасавання па партыйным спісам. Выканаўчы орган — урад суб’екта федэрацыі фарміруецца главой суб’екта пры ўдзеле заканадаўчага органа. Судовая ўлада суб’екта федэрацыя складаецца з Канстытуцыйнага (Статутнага) суда суб’екта федэрацыі і міравых судоў. Гэтыя суды не ўвахожзяць у федэральную судовую сістэму. Мясцовае самакіраванне ў Расіі — гэта форма ажыццяўлення народам сваёй улады, якая забяспечвае самастойнае і пад сваю адказнасць рашэнне насельніцтвам непасрэдна і (ці) праз органы мясцовага самакіравання пытанняў мясцовага значэння зыходзячы з інтарэсаў насельніцтва з улікам гістарычных і іншых мясцовых традыцый. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца грамадзянамі шляхам рэферэндуму, выбараў, іншых форм прамога волевыяўлення, праз выбарныя і іншыя органы мясцовага самакіравання. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца на ўсёй тэрыторыі Расійскай Федэрацыі. Тэрытарыяльную аснову мясцовага самакіравання складаюць муніцыпальныя ўтварэнні. Усяго ў Расіі каля 25 тысяч муніцыпальныў утварэнняў. У Расійскай Федэрацыі існуюць 6 відаў муніцыпальных утварэнняў: * [[Сельскае паселішча, Расія|сельскае паселішча]] * [[Гарадское паселішча, Расія|гарадское паселішча]] * [[Муніцыпальны раён, Расія|муніцыпальны раён]] * [[Гарадская акруга, Расія|гарадская акруга]] * [[Міжсяленыя тэрыторыі|міжсяленная тэрыторыя]] * [[унутрыгарадская тэрыторыя горада федэральнага значэння]] Органы мясцовага самакіравання не ўваходзяць у сістэму органаў дзяржаўнай улады. У структуру органаў мясцовага самакіравання, якая ўсталёўваецца статутам муніцыпальнага ўтварэння, уваходзяць наступныя органы і службовыя асобы мясцовага самакіравання: прадстаўнічы орган муніцыпальнага ўтварэння, галава муніцыпальнага ўтварэння, мясцовая адміністрацыя, кантрольны орган муніцыпальнага ўтварэння, іншыя органы мясцовага самакіравання. === Палітычныя партыі і прафсаюзы === Па стану на люты 2008 г. ў Расіі было зарэгістравана 15 палітычных партый (у 2006 г. іх было 35). Да ліку буйнейшых адносяцца: праўладныя — [[Адзіная Расія]]; лаяльныя — [[Справядлівая Расія]], [[Ліберальна-дэмакратычная партыя Расіі]] (ЛДПР); апазіцыйныя — [[Камуністычная партыя Расійскай Федэрацыі]] (КПРФ), [[Партыя "Народны саюз"|Народны Саюз]], [[Расійская дэмакратычная партыя "Яблык"|Яблык]], [[Правая справа]]. У Дзярждуму, выбраную ў [[2007]] годзе, прайшлі Адзіная Расія, КПРФ, Справядлівая Расія і ЛДПР. Да ліку буйнейшых прафсаюзных аб’яднання агульнарасійскага ўзроўня адносяць [[Федэрацыя незалежных прафсаюзаў Расіі|Федэрацыю незалежных прафсаюзаў Расіі]] (найбуйнейшае прафсаюзнае аб’яднанне, уваходзяць каля 29 млн чалавек, ці 95 % ад усіх членаў прафсаюзаў у Расіі), [[Канфедэрацыя працы Расіі|Канфедэрацыю працы Расіі]], [[Усерасійская канфедэрацыя працы|Усерасійскую канфедэрацыю працы]]. Усе яны ўваходзяць у [[Міжнародная канфедэрацыя прафсаюзаў|Міжнародную канфедэрацыю прафсаюзаў]]. === Знешняя палітыка === ==== Дачыненні з Беларуссю ==== Дыпламатычныя дачыненні ўрады ўстанавілі [[28 чэрвеня]] [[1992]] года<ref>[https://web.archive.org/web/20070502115338/http://www.president.gov.by/by/press46998.print.html Беларусь гатова на цеснае супрацоўніцтва з Расіяй, з улікам інтарэсаў беларускага народа]// Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. 28 чэрвеня [[2007]]</ref>. == Насельніцтва == === Колькасць і размяшчэнне === [[Выява:Population of Russia.PNG|thumb|250px|Дэпапуляцыя ў Расіі]] На [[1 студзеня]] [[2008]] года насельніцтва Расіі складала 142,0 млн чалавек. У Расіі працягваецца [[дэмаграфічны крызіс]]. Рост насельніцтва ў краіне спыніўся з [[1991]]. Смяротнасць у 1,1 раза перавышае нараджальнасць, насельніцтва скарачаецца на некалькі сотняў тысяч чалавек штогод. Негатыўнай асаблівасцю Расіі з’яўляецца той факт, што ў выніку дэмаграфічнага пераходу нараджальнасць звалілася да ўзроўня развітых краін, у то час як смяротнасць засталася на ўзроўні краін, якія развіваюцца. Кожную хвіліну ў Расіі нараджаецца 3 чалавека, а памірае — 5. Агульнасусветная тэндэнцыя процілеглая: адносіны колькасці нараджэнняў да смерцяў роўна 2,6. Асабліва вялікая смяротнасць у расійскіх мужчын, сярэдняя працягласць жыцця якіх 67,51 гадоў (2017 г.)<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Працягласць жыцця жанчын значна вышэй — 77,64 года<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Узровень нараджальнасці ў Расіі не забяспечвае простага ўзнаўлення насельніцтва. === Этнічны склад === === Моўны склад === === Рэлігійны склад === == Гаспадарка == [[Выява:MIBC 9th May 2012.jpg|thumb|250px|Міжнародны бізнес-раён «[[Масква-сіці]]».]] Расія — некалі прамыслова развітая краіна, перажывае крызіс пасля распаду СССР, савецкай эканомікі і эканамічных сувязяў з былымі рэспублікамі і краінамі Усходняга блоку. [[Сукупны ўнутраны прадукт]] на душу насельніцтва складае 8900 долараў у год ([[2003]]). Інфляцыя 3 % (за студзень-люты [[2005]] г.) Большую частку ВУП дае дабыча палезных выкапняў: [[Нафта|нафты]] і [[Прыродны газ|прыроднага газу]] (асноўныя радовішчы ў Заходнім Сібіры), каменны [[вугаль]], [[жалезная руда]] (Курская магнітная анамалія, радовішчы [[Урал]]а, Заходняй [[Сібір]]ы і інш.), [[апатыты]], [[калійныя солі]], [[фасфарыты]], [[дыямент]]ы і інш. У [[2010]] г. вываз сыравіны склаў 65 % агульнага аб’ёму экспарту<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Антон Запольскі]].|загаловак=10 гадоў кіравання Пуціна. Што адбываецца сёння ў Расіі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=61516|выданне=[[Звязда]]|тып=[[газета]]|год=29 чэрвеня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-06-29 124 (26732)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/61477/29cher-7.indd.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. Асноўныя галіны прамысловасці: [[Машынабудаўніцтва]] (цяжкае, агульнае, сярэдняе, выраб прыбораў інструментаў, і інш.), чорная (галоўным чынам [[Урал]] і інш.) і каляровая ([[Урал]], [[Сібір]], Далёкі Усход і інш.) [[металургія]]. Развітыя хімічная і нафтахімічная прамысловасці (цантральны і паўночна-заходні рэгіён, Паволжжа, Урал), лясная (на поўначы і ўсходзе краіны), лёгкая (галоўным чынам тэкстыльная) і харчовая прамысловасць. [[Земляробства]] дае каля 40 % агульнай прадукцыі [[Сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]], [[жывёлаводства]]&nbsp;— звыш 60 %. Больш як 4/5 пашні прыходзіцца на Цэнтральнае Паволжжа, Паўночны [[Каўказскія горы|Каўказ]], [[Урал]] і Заходні [[Сібір]]. Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры: [[збожжа]], [[цукровы бурак]], [[сланечнік]], [[бульба]], [[лён]]. На тэрыторыі Расіі функцыянуюць аб’яднаныя энергетычныя сістэмы Цэнтру, Паўночнага Захаду, Паволжжа, Паўночнага Каўказа, Сібіру, Далёкага Усходу. Расія мае буйную сетку трубаправодаў. Важныя элементы водных сістэм: Беламора-балтыйскі канал, канал імя Масквы, Волга-Донскі канал, Волга-Балтыйскі шлях. Важную ролю грае марскі транспарт. Буйныя порты: [[Санкт-Пецярбург]], [[Калінінград]], [[Мурманск]], [[Архангельск]], [[Новарасійск]], [[Уладзівасток]], [[Находка]]. У Расіі ёсць звыш за 100 [[курорт]]аў: на ўзбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага мора]], група курортаў Каўказскіх Мінеральных Водаў і інш. == Культура == == Адукацыя == == Сацыяльная сфера == == Узброеныя сілы == Узброеныя сілы Расіі складаюцца з трох відаў Узброеных сіл (сухапутныя войскі, ваенна-паветраныя сілы і ваенна-марскі флот), трох родаў войск (касмічныя войскі, ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння і паветрана-дэсантныя войскі), Тыла ўзброеных сіл, чыгуначных войск і іншых войск, якія не ўваходзяць у віды ўзброеных сіл, а таксама шэраг службаў. Агульная колькасць УС Расіі складае 1207 тыс. чалавек ваеннаслужбоўцаў і 876 тысяч грамадзянскіх спецыялістаў. Сухапутныя войскі арганізацыйна складаюцца з мотастралковых войскаў, танкавых войскаў, ракетных войскаў і артылерыі, войскаў СПА, спецыяльных войскаў (выведвальных, сувязі, радыёэлектроннай барацьбы (РЭБ), інжынерных, радыяцыйнай, хімічнай і біялагічнай абароны (РХБА), тэхнічнага забеспячэння, аховы тылу, часцей і арганізацый тылу). Сухапутныя войскі дзеляцца па тэрытарыяльным прынцыпе на шэсць ваенных акруг: [[Маскоўская ваенная акруга|Маскоўская]], [[Ленінградская ваенная акруга|Ленінградская]], [[Паўночна-Каўказская ваенная акруга|Паўночна-Каўказская]], [[Прыволжска-Уральская ваенная акруга|Прыволжска-Уральская]], [[Сібірская ваенная акруга|Сібірская]] і [[Далёкаўсходняя ваенная акруга|Далёкаўсходняя]]. Ваенна-паветраныя сілы арганізацыйна складаюцца з авіяцыі (бамбавальнай, штурмавой, знішчальнай, авіяцыі СПА, выведвальнай, транспартнай і спецыяльнай), зенітна-ракетных войскаў, радыётэхнічных войскаў, спецыяльных войскаў, часцей і ўстаноў тылу. Ваенна-марскі флот арганізацыйна складаецца з родаў сіл: падводных, надводных, марской авіяцыі, марской пяхоты і берагавых войскаў, часцей спецыяльных войскаў і тылу. ВМФ па тэрытарыяльнай прыкмеце дзеліцца на чатыры флоту (Паўночны, Балтыйскі, Чарнаморскі і Ціхаакіянскі) і адну флатылію (Каспійскую). За межамі Расійскай Федэрацыі ёсць ваенныя базы ў Азербайджане (РЛС «Габала»), Арменіі (102-я ваенная база ў Гюмры), Беларусі (РЛС «Волга», Баранавічы і 42-й вузел сувязі ВМФ, Вілейкі), Казахстане (5-ы Дзяржаўны выпрабавальны касмадром, асобны полк транспартнай авіяцыі, асобны радыётэхнічны вузел Касмічных войскаў, дзяржаўны выпрабавальны палігон стратэгічнай СПА і СРА Сары-Шара), Кіргізіі (ваенна-паветраная база), Таджыкістане (Оптыка-электронны вузел сістэмы кантролю касмічнай прасторы «Нурэк», 201-я матастрэлковая дывізія), Узбекістане (авіябаза), Украіне (Чарнамарскі флот, шэраг аэрадромаў, вузлоў сувязі, 219-ы асобны полк радыёэлектроннай барацьбы, 1096-ы зенітны ракетны полк), Сірыі (база ВМФ), а таксама групоўкі расійскіх войскаў у Абхазіі і Паўднёвай Асеціі і групоўка міратворчых сіл і Прыднястроўі. == Гл. таксама == * [[Русафобія]] * [[Русафілія]] * [[Дзяржаўны савет, Расійская Федэрацыя|Дзяржаўны савет]] * [[61-я паветраная армія Расіі]] * [[6-я армія ВПС і СПА Расіі]] * [[Злачыннасць у Расіі]] == Спасылкі == {{Вікіцытатнік|Расія}} {{зноскі}} {{commons|Category:Russia}} {{Краіны Еўропы}} {{Краіны Азіі}} {{Славянскія краіны}} {{СНД}} {{АДКБ}} {{G8}} {{Краіны ў Балтыйскага мора}} {{Краіны ў Чорнага мора}} {{АІК}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Расія| ]] [[Катэгорыя:Краіны Азіі]] [[Катэгорыя:Краіны Еўропы]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] mo22i9w7g4k6abjn7g5evl2zl4lizxd 4163894 4163888 2022-07-23T22:58:07Z F1tzukaa 119427 wikitext text/x-wiki {{Дзяржава |Беларуская назва =Расійская Федэрацыя |Арыгінальная назва ={{lang-ru|Российская Федерация}} |Родны склон =Расіі |Сцяг = |Герб = |Замест герба = |Дэвіз = |Назва гімна =Гімн Расійскай Федэрацыі |Аўдыё =Russian_Anthem_chorus.ogg |Форма кіравання =[[Змяшаная рэспубліка]] |Дзяржаўная рэлігія =[[Свецкая дзяржава]] |lat_dir = N|lat_deg = 66|lat_min = 25|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 94|lon_min = 15|lon_sec = |region = |CoordScale =30000000 |На карце =Russian_Federation_(orthographic_projection)_-_Crimea_disputed.svg |подпіс да карты = Светла-зялёным колерам адзначана [[Рэспубліка Крым]], далучэнне якой да Расіі не падтрымана міжнароднай супольнасцю |На карце2 = |Мова =[[Руская мова|Руская]]<ref name="К">У 23 суб’ектах федэрацыі разам з рускай выкарыстоўваюцца [[Дзяржаўныя і афіцыйныя мовы ў суб’ектах Расійскай Федэрацыі|іншыя 66 дзяржаўных моў]].</ref> |Заснавана =[[862]] год<ref>{{кніга |загаловак = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Большая советская энциклопедия]] |выданне = 3-е изд |месца = М. |выдавецтва = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя, выдавецтва|Советская энциклопедия]] |год = 1977 |том = 24, II |старонкі = 89, 90, 500 }}</ref><ref> {{кніга|спасылка=http://books.google.ru/books?id=DpyGN_vAvFwC|аўтар=Пчелов Е. В.|загаловак=Рюриковичи. История династии|месца={{М.}}|выдавецтва=Олма-пресс|год=2001|серыя=Архив|isbn=5-224-03160-5|старонкі=4—5}}</ref>(пачатак рускай дзяржаўнасці)<br /> |Дата незалежнасці = |Незалежнасць ад = |Сталіца =[[Масква]] |Найбуйнейшыя гарады =гл. [[Гарады-міліянеры Расіі]] |Пасады кіраўнікоў =[[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі|Прэзідэнт]] <br /> [[Старшыня Урада Расійскай Федэрацыі|Старшыня Урада]] <br /> [[Старшыня Савета Федэрацыі Расіі|Старшыня Савета Федэрацыі]] <br /> [[Старшыня Дзяржаўнай Думы]] |Кіраўнікі =[[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] <br /> [[Міхаіл Уладзіміравіч Мішусцін|Міхаіл Мішусцін]] <br /> [[Валянціна Іванаўна Мацвіенка|Валянціна Мацвіенка]] <br /> [[Вячаслаў Віктаравіч Валодзін|Вячаслаў Валодзін]] |Месца па плошчы =1 |Плошча =17&nbsp;098&nbsp;246<ref name="Area2011">[https://portal-new.rosreestr.ru/wps/PA_FCCLPGUMWPSPtalApp/ru.fccland.pgu.infoblock?ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.handler.BeanNameParameterHandlerMapping-PATH=/FileDownloaderController&ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.dispatcher.DispatcherServiceServlet.directRequest=x&param_infoblock_name=cc_ib_texts_of_documents&param_infoblock_file_path=doc/LandFundRF_2010.rar Федеральная служба государственной регистрации, кадастра и картографии (Росреестр). Земельный фонд Российской Федерации на 1 января 2011 года] (стр. 223)</ref> |Працэнт вады =4,22%<ref name="Area2011"/> |Этнахаронім = |Месца па насельніцтву =9 |Насельніцтва ={{Падзенне}} 143&nbsp;056&nbsp;383<ref>[https://web.archive.org/web/20101213134234/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/population/demography/ Росстат]</ref> |Год ацэнкі = |Насельніцтва па перапісу= |Год перапісу =2012 |Шчыльнасць насельніцтва =8,36 |Месца па шчыльнасці = |ВУП (ППЗ) = 2,376 трлн.<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/weodata/weorept.aspx?sy=2010&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=922&s=NGDP_R,NGDP_RPCH,NGDP,NGDPD,NGDP_D,NGDPRPC,NGDPPC,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,PPPSH,PPPEX,NID_NGDP,NGSD_NGDP,PCPI,PCPIPCH,PCPIE,PCPIEPCH,TM_RPCH,TMG_RPCH,TX_RPCH,TXG_RPCH,TXGO,TMGO,LUR,LP,GGR,GGR_NGDP,GGX,GGX_NGDP,GGXCNL,GGXCNL_NGDP,GGSB,GGSB_NPGDP,GGXONLB,GGXONLB_NGDP,GGXWDG,GGXWDG_NGDP,NGDP_FY,BCA,BCA_NGDPD&grp=0&a=&pr1.x=46&pr1.y=12 Russia. International Monetary Fund] (оценка)</ref> |Год разліку ВУП (ППЗ) = 2011 |Месца па ВУП (ППЗ) = 6 |ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=16&nbsp;687<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= |ВУП (намінал) = |Год разліку ВУП (намінал)= 2011 |Месца па ВУП (намінал) = 10 |ВУП (намінал) на душу насельніцтва=13&nbsp;236<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва= |ІРЧП = 0,755<ref>[http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/RUS.html Russian Federation — Country profile of human development indicators]</ref> |Год разліку ІРЧП = 2011 |Месца па ІРЧП = 66 |Узровень ІРЧП = <span style="color:#090;">высокі</span> |Авіякампанія = |Валюта =[[Расійскі рубель]] ('''RUB''', 1991-98 RUR) |Дамен = |ISO = RU |Тэлефонны код =7 |Часавы пояс = |Заўвагі = }} '''Расі́я''', сустракаецца таксама '''Расе{{націск}}я''' ({{lang-ru|Россия}}), афіцыйная назва '''Расі́йская Федэра́цыя''' ({{lang-ru|Российская Федерация}}) — [[дзяржава]], размешчаная ва [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] і паўночнай частцы [[Азія|Азіі]]. Расія — найбуйнейшая па плошчы дзяржава свету (17 075 063 км² або 11,46 % (1/9) плошчы ўсёй сушы Зямлі, або 12,65 % (1/8) заселенай чалавекам сушы, што амаль удвая больш, чым плошча [[Канада|Канады]], якая займае другое месца). == Назва == Назва '''''Расі́я''''' паходзіць ад этноніма ''[[назва Русь|Русь]]'' у грэчаскай [[агаласоўка|агаласоўцы]] і пачала ўводзіцца ва ўжытак [[вялікія князі маскоўскія|вялікімі князямі маскоўскімі]] з канца XV ст{{крыніца?}}. У беларускай мове сустракаецца таксама варыянт '''''Расе{{націск}}я'''''. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Расіі}} === Ранняя гісторыя (да X стагоддзя) === На частцы тэрыторыі сучаснай Расіі ў 1-м тысячагоддзі н.э. існавалі: [[Баспор|Баспорская дзяржава]] (Баспорскае княства), [[Скіфская дзяржава]]. На асноўнай тэрыторыі еўрапейскай Расіі жылі [[Балты|балцкія]] і [[Фіна-ўгорскія народы|фіна-вугорскія]] плямёны. У 552—745 гадах частку тэрыторыі Расіі ў верхнім цячэнні Волгі паміж Чорным і Каспійскім марамі займала дзяржава плямённага саюзу [[Цюркі|цюркаў]] — [[Цюркскі каганат]]. Ад сярэдзіны VII да X стагоддзя ў ніжнім цячэнні [[Волга|Волгі]], на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]], у Прыазоўі ляжала дзяржава [[Хазарскі каганат]], якая стрымлівала набегі качэўнікаў з Азіі. Ад пачатку VIII стагоддзя да 926 года на [[Далёкі Усход|Далёкім Усходзе]] існавала [[Бахай|дзяржава Бахай]]. === Станаўленне і развіццё расійскай дзяржавы (X—XIX стагоддзі) === У X стагоддзі заходняя частка сённяшняй еўрапейскай Расіі ўваходзіла ў г. зв. «[[Старажытнаруская дзяржава|Старажытнарускую дзяржаву]]» ці «Кіеўскую Русь» з цэнтрам у Кіеве. Улада належала дынастыі Рурыкавічаў, якія праводзілі паслядоўную палітыку ўмацавання сваёй дзяржавы. Кіеўскі князь Алег узначаліў два паходы на [[Канстанцінопаль]]. А ў 988 годзе кіеўскі князь Уладзімір прыняў хрысціянства паводле грэчаскага абраду. У X—XIV стагоддзях на сярэднім цячэнні Волгі і ў Прыкам’і знаходзілася [[Волжская Булгарыя]]. У XII—XIV стагоддзях на тэрыторыі Расіі ўтварыліся [[Наўгародская рэспубліка]], [[Уладзіміра-Суздальскае княства|Уладзімеіра-Суздальскае]] і іншыя княствы. У XII стагоддзі гэтыя славянскія княствы, Волжская Булгарыя і іншыя дзяржавы Усходняй [[Еўропа|Еўропы]] трапілі пад нашэсце [[манголы|манголаў]] (1237—1242), на 250 гадоў на тэрыторыі еўрапейскай часткі Расіі усталявалася [[мангольскае іга]]. У перыяд з 1300 да 1323 года галоўным цэнтрам расійскіх зямель быў Уладзімір, барацьбу з якім вялі Масква і [[Цвер]]. Адначасова з усіх расійскіх зямель даніну збірала [[Залатая Арда]]. Пад мангольскім ігам паўстала [[Маскоўскае княства]]. З дапамогаю інтрыг, заваявання лаяльнасці манголаў, пераводу рэлігійнага цэнтру Расіі ў [[Масква|Маскву]], маскоўскія князі атрымалі большую самастойнасць ад Арды. З Маскоўскага княства пачала сваю гісторыю расійская дзяржаўнасць. Мангольскае іга скончылася выгнаннем захопнікаў аб’яднанымі сіламі расійскіх княстваў ([[Кулікоўская бітва]] 1380 года; «стаянне на рацэ Угры» 1480 года). [[Файл:Ivan the Terrible (cropped).JPG|thumb|200px|left|[[Іван Грозны]] працы [[Віктар Васняцоў|Васняцова]].]] У XIV—XVI стагоддзях, пасля заваёвы Наўгародскай рэспублікі, Масква канчаткова стала адзіным цэнтрам аб’яднання ўсходнеславянскіх княстваў паўночнага ўсходу. З пачатку XV стагоддзя пачынаецца вайсковае супрацьстаянне Маскоўскай дзяржавы і [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Каб абараніцца ад Масковіі, Вялікае Княства Літоўскае будзе вымушана заключыць унію з Польшчай і ўтварыць Рэч Паспалітую. Сярэдзіна XVI стагоддзя — праўленне [[Іван Грозны|Івана Грознага]], перыяд цэнтралізацыі ўлады і жорсткага кантролю (апрычніна). Разам з гэтым актыўна праводзілася агрэсіўная знешняя палітыка — на працягу 1558—1583 гадоў ішла [[Лівонская вайна]] за выход да Балтыйскага мора. У канцы XVI — сярэдзіне XVII стагоддзя аформілася прыгоннае права. У пачатку XVII стагоддзя Маскоўскае княства перажыла шведскую і польска-літоўскую інтэрвенцыі. У сярэдзіне XVII стагоддзя [[Украіна]] ўвайшла ў склад Расіі на правах аўтаноміі. [[Файл:Peter der-Grosse 1838.jpg|thumb|200px|[[Пётр I]] быў першым расійскім імператарам.]] Рэформы, праведзеныя імператарам [[Пётр I|Пятром I]] (канец XVII стагоддзя — першая чвэрць XVIII стагоддзя) мелі вялізны ўплыў на сацыяльна-эканамічнае развіццё краіны, паспрыялі значнай мадэрнізацыі Расіі. Перамога ў [[Паўночная вайна|Паўночнай вайне]] 1700—1721 гадоў дала Расіі выйсце да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]. Да пачатку XIX стагоддзя ў выніку шматвяковай вайсковай агрэсіі да [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], Расія атрымала асноўную частку тэрыторыі скоранай дзяржавы. У выніку далучэння ў XVI—XIX стагоддзях тэрыторый Поўначы, Паволжа, [[Урал]]а, [[Сібір]]ы, Далёкага Усходу, Каўказа, уваходжання ў склад Расіі шэрагу народаў утварылася шматнацыянальная [[Расійская імперыя]]. Расія адбіла нашэсце французскіх войскаў у [[Вайна 1812 года|вайне 1812 года]]. Захоп Расіяй Каўказа суправаджаўся [[Генацыд чаркесаў|генацыдам чаркесаў]]. Сялянская рэформа 1861 года, што адмяніла прыгон, і іншыя рэформы пахутчылі развіццё капіталізму, грамадства, сістэмы вырабніцтва і размеркавання. У канцы XIX — пачатку XX стагоддзя ўзніклі палітычныя партыі. === XX—XXI стагоддзі === [[Руска-японская вайна]] 1904—1905 гадоў каталізавала развіццё рэвалюцыйных настрояў у грамадстве, што прывяло да [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905 года]]. Пасля рэвалюцыі заснаваная [[Дзяржаўная Дума Расійскай імперыі|Дзяржаўная Дума]]. Расія брала ўдзел у [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайне]] 1914—1918 гадоў на баку краін [[Антанта|Антанты]]. Вайна, эканамічная крыза разам з правакатыўнымі дзеяннямі ўлады прывялі да звяржэння манархіі падчас [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года]]. 25 кастрычніка (7 лістапада) 1917 года адбылася [[Кастрычніцкая рэвалюцыя]]. Была абвешчаная ўлада Саветаў (рад) рабочых, жаўнерскіх і сялянскіх дэпутатаў. У краіне была ўсталявана манапольная палітычная ўлада [[Камунізм|Камуністычнай партыі]], што паступова злілася з цэнтралізаваным дзяржаўным апаратам. З 1917 па 1920 у Расіі ішла грамадзянская вайна, камуністы ажыццяўлялі інтэрвенцыю на новыя незалежныя дзяржавы Усходняй Еўропы і Сярэдняй Азіі. У дзяржаве замацоўваліся ваенна-камуністычныя і тэрарыстычныя прынцыпы арганізацыі (чырвоны тэрор). У студзені 1918 года ўтвораная [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка]] (РСФСР). У 1921 годзе была прынятая [[Новая эканамічная палітыка]] (НЭП), што ўяўляла сабою часовае і частковае вяртанне рынкавых прынцыпаў у эканоміку. 30 снежня 1922 года Расія разам з камуністычнымі [[Украіна]]й, [[Беларусь|Беларуссю]] і Закаўказскай Федэрацыяй утварылі [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] (СССР). Далейшае развіццё Расіі ў ХХ стагоддзі непарыўна звязана з СССР. 12 чэрвеня 1990 года З’езд народных дэпутатаў Расіі прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Расійскай Федэрацыі. У 1991 годзе ўведзеная пасада [[Прэзідэнт Расіі|прэзідэнта РФ]]. У верасні 1993 года ўказам прэзідэнта ліквідаваная сістэма Саветаў, у снежні 1993 года прынятая [[Канстытуцыя Расіі]]. == Геаграфія == Крайні паўночны пункт Расіі — [[мыс Флігелі]] на [[Зямля Франца-Іосіфа|Зямлі Франца-Іосіфа]] (81°51’ паўн.ш.), крайні ўсходні пункт — востраў [[Востраў Ратманава|Ратманава]] ў [[Берынгаў праліў|Берынгавым праліве]] (заходні з двух [[Астравы Дзіяміда|астравоў Дзіяміда]], 169°0’ з.д.). Крайнія паўночны і ўсходні мацерыковыя пункты Расіі: [[мыс Чалюскін]] на паўвостраве [[Паўвостраў Таймыр|Таймыр]] (77°43’ паўн.ш.) і [[мыс Дзяжнёва]] на [[Чукотка|Чукотцы]] (169°39’ з.д.). Гэтыя чатыры крайнія пункты адначасова з’яўляюцца і адпаведнымі крайнімі пунктамі [[Еўразія|Еўразіі]]. Крайні паўднёвы пункт Расіі (41°11’ з.ш.) знаходзіцца на паўднёвым захадзе ад гары [[Гара Базардзюзю|Базардзюзю]], на мяжы [[Дагестан]]а з [[Азербайджан]]ам. Крайні заходні пункт ляжыць у [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласці]] пад 19°38’ у.д., на [[Балтыйская каса|Балтыйскай касе]] [[Гданьскі заліў|Гданьскага заліва]] [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]; але Калінінградская вобласць з’яўляецца анклавам, і асноўная тэрыторыя Расіі пачынаецца ўсходней, пад 27°17’ у.д., на мяжы Расіі з [[Эстонія]]й, на беразе ракі Педэдзе. Такім чынам, працягласць тэрыторыі Расіі з поўначы на поўдзень перавышае 4 тыс. км, з захаду на ўсход — набліжаецца да 10 тыс. км. Агульная працягласць межаў Расіі — 60 933 км (з іх 38 808 км — марскія межы); межы Расіі на поўначы і на ўсходзе — марскія, на поўдні і на захадзе — у асноўным сухапутныя. Мае сухапытныя межы з: [[Казахстан]]ам (6846 км), [[Кітай|Кітаем]] (3645 км), [[Манголія]]й (3485 км), [[Украіна]]й (1576 км), [[Фінляндыя]]й (1340 км), [[Беларусь]]ю (959 км), [[Грузія]]й (723 км), [[Эстонія]]й (294 км), [[Азербайджан]]ам (284 км), [[Літва|Літвой]] (280.5 км), [[Польшча]]й (232 км), [[Латвія]]й (217 км), [[Нарвегія]]й (196 км), [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэяй]] (19 км). Марскіе межы Расія мае с [[ЗША]] (49 км) і [[Японія]]й (194 км). Тэрыторыя Расіі амываецца трымя акіянамі і наступнымі марамі: [[Паўночны Ледавіты акіян]] — [[Чукоцкае мора|Чукоцкае]], [[Усходне-Сібірскае мора|Усходне-Сібірскае]], [[Мора Лапцевых|Лапцевых]], [[Карскае мора|Карскае]], [[Пячорскае мора|Пячорскае]], [[Баранцава мора|Баранцава]]; [[Атлантычны акіян]] — [[Балтыйскае мора|Балтыйскае]], [[Чорнае мора|Чорнае]], [[Азоўскае мора|Азоўскае]]; [[Ціхі акіян]] — [[Японскае мора|Японскае]], [[Ахоцкае мора|Ахоцкае]], [[Берынгава мора|Берынгава]]. == Фізіка-геаграфічны агляд == [[Выява:Baikal-S1999276045323.png|thumb|250px|Возера [[Байкал]]. Здымак са спадарожніка]] Расія размешчана на поўначы [[мацярык]]а [[Еўразія]]. Яна абмываецца водамі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночнага Ледавітага]] [[акіян]]аў, а таксама [[Балтыйскае мора|Балтыйскім]], [[Чорнае мора|Чорным]], [[Азоўскае мора|Азоўскім]] [[мора]]мі Атлантычнага акіяна і [[Каспійскае мора|Каспійскім морам]], пры гэтым валодаючы самой працяглай берагавой лініяй (37 653 км). [[Уральскія горы]], [[рака Эмба]] і [[Кума-Маныцкая ўпадзіна]] падзяляюць Расію на еўрапейскую і азіяцкую часткі, апошняя ўключае ў сябе [[Паўночны Каўказ]], [[Сібір]] і [[Далёкі Усход]]. === Геалогія === [[Выява:Осетр река.jpg|thumb|250px|Сярэднярускае ўзвышша]] Больш 70 % тэрыторыі Расіі занята [[раўніна]]мі. Заходняя частка краіны знаходзіцца ў межах шырокай [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Усходне-Еўрапейскай раўніны]], якая характарызуецца чаргаваннем нізін ([[Прыкаспійская нізіна|Прыкаспійская]] і інш.) і ўзвышшаў ([[Валдайскае ўзвышша|Валдайскае]], [[Сярэднярускае ўзвышша|Сярэднярускае]] і г. д.). Мерыдыянальна выцягнутая [[горная сістэма]] Урал раздзяляе Усходне-Еўрапейскую раўніну і [[Заходне-Сібірская раўніна|Заходне-Сібірскую нізіну]]. Да ўсходу ад апошняй знаходзіцца [[Сярэднесібірскае пласкагор'е]] з ізаляванымі [[горны масіў|горнымі масівамі]], якое затым плаўна пераходзіць у Цэнтральнаякуцкую раўніну. Паўднёвая і ўсходняя часткі краіны пераважна гарыстыя. На крайнім поўдні Еўрапейскай часткі цягнуцца паўночныя [[горны хрыбет|хрыбты]] Вялікага [[Каўказ]]а (тут знаходзіцца самая высокая вяршыня Расіі — [[Эльбрус]], 5 633 м), на поўдні Сібіры — [[Алтайскія горы|Алтай]], [[Саяны|Заходні і Усходні Саяны]], [[Станавое нагор'е]] і іншыя горныя сістэмы. Паўночны ўсход Сібіры і Далёкі Усход — рэгіёны перавагі сяреднявышынных горных хрыбтоў, такіх як [[Сіхатэ-Алінь]], [[Верхаянскі хрыбет]], [[Хрыбет Чэрскага, Усходняя Сібір|хрыбет Чэрскага]]. [[Паўвостраў Камчатка]] і [[Курыльскія астравы]] на крайнім усходзе — тэрыторыя [[вулкан]]аў. Тут іх налічаецца больш за 200, прычым каля 50 дзеючых. === Гідралогія === У Расіі больш за 120 тыс. [[рака|рэк]] і каля 2 млн [[возера|азёр]]. Самыя буйныя рэкі: [[рака Амур|Амур]], [[рака Лена|Лена]], [[Енісей]], [[Іртыш]], [[рака Об|Об]], [[Волга]], [[рака Кама|Кама]]; буйнейшыя азёры — [[Каспійскае мора]], [[Байкал]], [[Ладажскае возера|Ладажскае]], [[Анежскае возера|Анежскае]]. Варта заўважыць, што рэкі ў Расіі традыцыйна мелі велізарную ролю — не толькі як транспартныя шляхі, але і як трасы засялення і гаспадарчага асваення новых тэрыторый. На рэках пабудаваныя практычна ўсе буйныя гарады. === Клімат === Размяшчэнне Расіі ў паўночнай частцы Еўразіі (тэрыторыя краіны ў асноўным ляжыць паўночней 50° пн.ш.) абумовіла яе знаходжанне ў арктычным, субарктычным, умераным і часткова ў субтрапічным кліматычных паясах. Пераважная частка тэрыторыі размешчаная ва ўмераным поясе. Разнастайнасць клімату залежыць таксама ад асаблівасцей рэльефу і блізкасці або аддаленасці акіяна. Шыротная занальнасць найбольш ярка выяўляецца на раўнінах. Спектр прыродных зон адрознівае Еўрапейскую частку краіны, дзе з поўначы на поўдзень паслядоўна змяняюцца зона арктычных пустынь, тундры, лесатундры, тайгі, мяшаных лясоў, лесастэпы, стэпы, паўпустыні. З прасоўваннем на ўсход клімат становіцца ўсё больш кантынентальным, колькасць прыродных зон у адным шыротным інтэрвале значна скарачаецца. Сярэднія тэмпературы студзеня, па розных рэгіёнах, вагаюцца ад 6 да −50 °C, ліпеня ад 1 да 25 °C; ападкаў ад 150 да 2000 мм у год. [[Вечная мерзлата]] (раёны [[Сібір]]ы і [[Далёкі Усход|Далёкага Усходу]]) займае 65 % тэрыторыі Расіі. [[Выява:Amur Tiger Panthera tigris altaica Cub Walking 1500px.jpg|thumb|Амурскі тыгр]] Больш 70 % расійскай тэрыторыі — гэта зона рызыкоўнага земляробства. Сельскагаспадарчы сезон на большай частцы тэрыторыі Расіі доўжыцца 2—3 месяцы (для параўнання, у [[Еўропа|Еўропе]] або [[ЗША]] — 8—9 месяцаў). У той жа час у Расіі знаходзіцца 10 % усіх ворных зямель свету. === Флора і фауна === Лясы займаюць звыш 1/2 тэрыторыі. На тэрыторыі Расіі знаходзіцца пятая частка ўсіх лясоў свету і палова сусветных хвойных лясоў. Жывёльны свет разнастайны — тут жывуць і [[белы мядзведзь|белыя мядзведзі]], і [[морж|маржы]], і [[тыгр]]ы, [[леапард]]ы, і інш. У Расіі існуе 35 [[Нацыянальны парк|нацыянальных паркаў]] і 84 [[запаведнік]]і. == Дзяржаўны лад == === Адміністрацыйны падзел === [[Выява:Субъекты Российской Федерации 2014.png|thumv|350px|right|Адміністрацыйны падзел Расіі]] Расія з’яўляецца федэратыўнай дзяржавай. Яна складаецца з 83 суб’ектаў федэрацыі (21 рэспубліка, 46 абласцей, 9 краёў, 1 аўтаномная вобласць, 4 аўтаномныя акругі, 2 горада федэральнага значэння) ({{Таксама}}: [[Адміністрацыйны падзел Расіі]]). Асаблівасцю аўтаномных акруг (акрамя [[Чукоцкая аўтаномная акруга|Чукоцкай]] з’яўляецца іх двухскладнасць, г.зн., з’яўляючыся паўнапраўным суб’ектам федэрацыi, яны ўваходзяць у склад іншага суб’екта. Асаблівасцю рэспублік з’яўляецца наяўнасць у іх Канстытуцыі (у іншых суб’ектаў — Статут) і магчымасць увядзення дадатковых дзяржаўных моў. З кожным суб’ектам федэральны ўрад заключае дагаворы аб размежаванні прадметаў палнамоцтваў паміж Расійскай Федэрацыяй і суб’ектам Расійскай Федэрацыі. Суб’екты федэрацыі аб’яднаныя ў федэральныя акругі, якія створаныя ўказам прэзідэнта 13 мая 2000 года і якія не з’яўляюцца часткай адміністрацыйнага падзелу краіны (({{Таксама}}: [[Федэральны падзел Расіі]]). Усяго створана 8 федэральных акруг. === Форма праўлення і органы дзяржаўнай улады === Паводле формы праўлення Расія з’яўляецца прэзідэнцкай рэспублікай. Дзеючая Канстытуцыя была прынята [[12 снежня]] [[1993]] года на рэферэндуме ({{Таксама}}: [[Канстытуцыя Расійскай Федэрацыі]]). Дзяржаўная ўлада ў Расійскай Федэрацыі здзяйсняецца на аснове падзелу на заканадаўчую, выканаўчую і судовую. Органы заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады самастойныя. Глава дзяржавы — [[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі]]. Прэзідэнт абіраецца на 4 года на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні. Адзна і тае ж асоба не можа займаць пасаду Прэзідэнта больш за два тэрміна запар. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган дзяржаўнай улады (парламент) Расійскай Федэрацыі — двухпалатны [[Федэральны Сход Расійскай Федэрацыі]]. Палатамі Федэральнага Сходу з’яўляюцца [[Савет Федэрацыі]] — верхняя палата і [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўная Дума]] — ніжняя палата. У склад Савета Федэрацыя ўваходзяць па аднаму прадстаўніку ад заканадаўчай і выканаўчай улады кожнага суб’екта федэрацыі, якія дэлегуюцца адпаведна заканадаўчым органам суб’екта федэрацыі і яго главой на сталай аснове, а ў склад Дзяржаўнай Думы — 450 дэпутатаў, абіраецца на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні па партыйным спіскам (прахадны бар’ер 7 %). Срок паўнамоцтваў Дязржаўнай Думы — 4 гады. Выканаўчую ўладу здзяйсняе [[Урад Расійскай Федэрацыі]]. Старшыня Ураду прызначаецца Прэзідэнтам са згоды Дзяржаўнай Думы. У склад Ураду ўваходзяць, апроч Старшыні, яго намеснікі і федэральныя міністры. Урад узначальвае сістэму федэральных органаў выканаўчай улады: міністэрстваў, федэральных служб і федэральных агенстваў. Судовая ўлада ў Расіі ажыццяўляецца судамі. У сістэму федэральных судоў уваходзяць суды агульнай юрысдыкцыі (уключаючы ваенныя суды), арбітражныя суды і [[Канстытуцыйны Суд Расійскай Федэрацыі]]. Суды агульнай юрысдыкцыі здзяйсняюсь правасуддзе па грамадзянскіх, крымінальных справах і справах, якія ўзнікаюць з адміністрацыйных правапарушэнняў. Да іх адносяцца [[Вярхоўны Суд Расійскай Федерацыі]], вярхоўныя суды рэспублік у складзе РФ, краявыя, абласныя суды, суды аўтаномных абласцей, аўтаномных акруг, Маскоўскі і Санкт-Пецярбургскі гарадскія суды, раённыя (гарадскія) суды. Арбитражныя суды займаюцца разглядам спрэчак, звязаных з прафесійным удзелам у грамадзянскім абарачэнні, у прыватнасці, звязаных з прадпрымальніцкай дзейнасцю, і некаторых іншых катэгорый спрэчак. Яны ўключаюць [[Вышэйшы арбітражны суд Расійскай Федэрацыі]], федэральныя арбітражныя суды акруг (арбітражныя касацыйныя суды), арбітражныя апеляцыйныя суды, арбітражныя суды суб’ектаў федэрацыі. === Рэгіянальная і муніцыпальная ўлада === Сістэма органаў дзяржаўнай улады субъектаў федэрацыі ўсталёўваецца суб’ектамі Расійскай Федэрацыі самастойна ў адпаведнасці з асновамі канстытуцыйнага ладу Расійскай Федэрацыі і агульнымі прынцыпамі арганізацыі прадстаўнічых і выканаўчых органаў дзяржаўнай улады, усталяванымі федэральным законам. Глава суб’екта федэрацыі зацвярджаецца заканадаўчым ораганам па прадстаўленні прэзідэнта Расійскай Федэрацыі. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган суб’екта федэрацыі фарміруецца шляхам прамога тайнага ўсеагульнага галасавання па партыйным спісам. Выканаўчы орган — урад суб’екта федэрацыі фарміруецца главой суб’екта пры ўдзеле заканадаўчага органа. Судовая ўлада суб’екта федэрацыя складаецца з Канстытуцыйнага (Статутнага) суда суб’екта федэрацыі і міравых судоў. Гэтыя суды не ўвахожзяць у федэральную судовую сістэму. Мясцовае самакіраванне ў Расіі — гэта форма ажыццяўлення народам сваёй улады, якая забяспечвае самастойнае і пад сваю адказнасць рашэнне насельніцтвам непасрэдна і (ці) праз органы мясцовага самакіравання пытанняў мясцовага значэння зыходзячы з інтарэсаў насельніцтва з улікам гістарычных і іншых мясцовых традыцый. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца грамадзянамі шляхам рэферэндуму, выбараў, іншых форм прамога волевыяўлення, праз выбарныя і іншыя органы мясцовага самакіравання. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца на ўсёй тэрыторыі Расійскай Федэрацыі. Тэрытарыяльную аснову мясцовага самакіравання складаюць муніцыпальныя ўтварэнні. Усяго ў Расіі каля 25 тысяч муніцыпальныў утварэнняў. У Расійскай Федэрацыі існуюць 6 відаў муніцыпальных утварэнняў: * [[Сельскае паселішча, Расія|сельскае паселішча]] * [[Гарадское паселішча, Расія|гарадское паселішча]] * [[Муніцыпальны раён, Расія|муніцыпальны раён]] * [[Гарадская акруга, Расія|гарадская акруга]] * [[Міжсяленыя тэрыторыі|міжсяленная тэрыторыя]] * [[унутрыгарадская тэрыторыя горада федэральнага значэння]] Органы мясцовага самакіравання не ўваходзяць у сістэму органаў дзяржаўнай улады. У структуру органаў мясцовага самакіравання, якая ўсталёўваецца статутам муніцыпальнага ўтварэння, уваходзяць наступныя органы і службовыя асобы мясцовага самакіравання: прадстаўнічы орган муніцыпальнага ўтварэння, галава муніцыпальнага ўтварэння, мясцовая адміністрацыя, кантрольны орган муніцыпальнага ўтварэння, іншыя органы мясцовага самакіравання. === Палітычныя партыі і прафсаюзы === Па стану на люты 2008 г. ў Расіі было зарэгістравана 15 палітычных партый (у 2006 г. іх было 35). Да ліку буйнейшых адносяцца: праўладныя — [[Адзіная Расія]]; лаяльныя — [[Справядлівая Расія]], [[Ліберальна-дэмакратычная партыя Расіі]] (ЛДПР); апазіцыйныя — [[Камуністычная партыя Расійскай Федэрацыі]] (КПРФ), [[Партыя "Народны саюз"|Народны Саюз]], [[Расійская дэмакратычная партыя "Яблык"|Яблык]], [[Правая справа]]. У Дзярждуму, выбраную ў [[2007]] годзе, прайшлі Адзіная Расія, КПРФ, Справядлівая Расія і ЛДПР. Да ліку буйнейшых прафсаюзных аб’яднання агульнарасійскага ўзроўня адносяць [[Федэрацыя незалежных прафсаюзаў Расіі|Федэрацыю незалежных прафсаюзаў Расіі]] (найбуйнейшае прафсаюзнае аб’яднанне, уваходзяць каля 29 млн чалавек, ці 95 % ад усіх членаў прафсаюзаў у Расіі), [[Канфедэрацыя працы Расіі|Канфедэрацыю працы Расіі]], [[Усерасійская канфедэрацыя працы|Усерасійскую канфедэрацыю працы]]. Усе яны ўваходзяць у [[Міжнародная канфедэрацыя прафсаюзаў|Міжнародную канфедэрацыю прафсаюзаў]]. === Знешняя палітыка === ==== Дачыненні з Беларуссю ==== Дыпламатычныя дачыненні ўрады ўстанавілі [[28 чэрвеня]] [[1992]] года<ref>[https://web.archive.org/web/20070502115338/http://www.president.gov.by/by/press46998.print.html Беларусь гатова на цеснае супрацоўніцтва з Расіяй, з улікам інтарэсаў беларускага народа]// Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. 28 чэрвеня [[2007]]</ref>. == Насельніцтва == === Колькасць і размяшчэнне === [[Выява:Population of Russia.PNG|thumb|250px|Дэпапуляцыя ў Расіі]] На [[1 студзеня]] [[2008]] года насельніцтва Расіі складала 142,0 млн чалавек. У Расіі працягваецца [[дэмаграфічны крызіс]]. Рост насельніцтва ў краіне спыніўся з [[1991]]. Смяротнасць у 1,1 раза перавышае нараджальнасць, насельніцтва скарачаецца на некалькі сотняў тысяч чалавек штогод. Негатыўнай асаблівасцю Расіі з’яўляецца той факт, што ў выніку дэмаграфічнага пераходу нараджальнасць звалілася да ўзроўня развітых краін, у то час як смяротнасць засталася на ўзроўні краін, якія развіваюцца. Кожную хвіліну ў Расіі нараджаецца 3 чалавека, а памірае — 5. Агульнасусветная тэндэнцыя процілеглая: адносіны колькасці нараджэнняў да смерцяў роўна 2,6. Асабліва вялікая смяротнасць у расійскіх мужчын, сярэдняя працягласць жыцця якіх 67,51 гадоў (2017 г.)<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Працягласць жыцця жанчын значна вышэй — 77,64 года<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Узровень нараджальнасці ў Расіі не забяспечвае простага ўзнаўлення насельніцтва. === Этнічны склад === === Моўны склад === === Рэлігійны склад === == Гаспадарка == [[Выява:MIBC 9th May 2012.jpg|thumb|250px|Міжнародны бізнес-раён «[[Масква-сіці]]».]] Расія — некалі прамыслова развітая краіна, перажывае крызіс пасля распаду СССР, савецкай эканомікі і эканамічных сувязяў з былымі рэспублікамі і краінамі Усходняга блоку. [[Сукупны ўнутраны прадукт]] на душу насельніцтва складае 8900 долараў у год ([[2003]]). Інфляцыя 3 % (за студзень-люты [[2005]] г.) Большую частку ВУП дае дабыча палезных выкапняў: [[Нафта|нафты]] і [[Прыродны газ|прыроднага газу]] (асноўныя радовішчы ў Заходнім Сібіры), каменны [[вугаль]], [[жалезная руда]] (Курская магнітная анамалія, радовішчы [[Урал]]а, Заходняй [[Сібір]]ы і інш.), [[апатыты]], [[калійныя солі]], [[фасфарыты]], [[дыямент]]ы і інш. У [[2010]] г. вываз сыравіны склаў 65 % агульнага аб’ёму экспарту<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Антон Запольскі]].|загаловак=10 гадоў кіравання Пуціна. Што адбываецца сёння ў Расіі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=61516|выданне=[[Звязда]]|тып=[[газета]]|год=29 чэрвеня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-06-29 124 (26732)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/61477/29cher-7.indd.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. Асноўныя галіны прамысловасці: [[Машынабудаўніцтва]] (цяжкае, агульнае, сярэдняе, выраб прыбораў інструментаў, і інш.), чорная (галоўным чынам [[Урал]] і інш.) і каляровая ([[Урал]], [[Сібір]], Далёкі Усход і інш.) [[металургія]]. Развітыя хімічная і нафтахімічная прамысловасці (цантральны і паўночна-заходні рэгіён, Паволжжа, Урал), лясная (на поўначы і ўсходзе краіны), лёгкая (галоўным чынам тэкстыльная) і харчовая прамысловасць. [[Земляробства]] дае каля 40 % агульнай прадукцыі [[Сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]], [[жывёлаводства]]&nbsp;— звыш 60 %. Больш як 4/5 пашні прыходзіцца на Цэнтральнае Паволжжа, Паўночны [[Каўказскія горы|Каўказ]], [[Урал]] і Заходні [[Сібір]]. Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры: [[збожжа]], [[цукровы бурак]], [[сланечнік]], [[бульба]], [[лён]]. На тэрыторыі Расіі функцыянуюць аб’яднаныя энергетычныя сістэмы Цэнтру, Паўночнага Захаду, Паволжжа, Паўночнага Каўказа, Сібіру, Далёкага Усходу. Расія мае буйную сетку трубаправодаў. Важныя элементы водных сістэм: Беламора-балтыйскі канал, канал імя Масквы, Волга-Донскі канал, Волга-Балтыйскі шлях. Важную ролю грае марскі транспарт. Буйныя порты: [[Санкт-Пецярбург]], [[Калінінград]], [[Мурманск]], [[Архангельск]], [[Новарасійск]], [[Уладзівасток]], [[Находка]]. У Расіі ёсць звыш за 100 [[курорт]]аў: на ўзбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага мора]], група курортаў Каўказскіх Мінеральных Водаў і інш. == Культура == == Адукацыя == == Сацыяльная сфера == == Узброеныя сілы == Узброеныя сілы Расіі складаюцца з трох відаў Узброеных сіл (сухапутныя войскі, ваенна-паветраныя сілы і ваенна-марскі флот), трох родаў войск (касмічныя войскі, ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння і паветрана-дэсантныя войскі), Тыла ўзброеных сіл, чыгуначных войск і іншых войск, якія не ўваходзяць у віды ўзброеных сіл, а таксама шэраг службаў. Агульная колькасць УС Расіі складае 1207 тыс. чалавек ваеннаслужбоўцаў і 876 тысяч грамадзянскіх спецыялістаў. Сухапутныя войскі арганізацыйна складаюцца з мотастралковых войскаў, танкавых войскаў, ракетных войскаў і артылерыі, войскаў СПА, спецыяльных войскаў (выведвальных, сувязі, радыёэлектроннай барацьбы (РЭБ), інжынерных, радыяцыйнай, хімічнай і біялагічнай абароны (РХБА), тэхнічнага забеспячэння, аховы тылу, часцей і арганізацый тылу). Сухапутныя войскі дзеляцца па тэрытарыяльным прынцыпе на шэсць ваенных акруг: [[Маскоўская ваенная акруга|Маскоўская]], [[Ленінградская ваенная акруга|Ленінградская]], [[Паўночна-Каўказская ваенная акруга|Паўночна-Каўказская]], [[Прыволжска-Уральская ваенная акруга|Прыволжска-Уральская]], [[Сібірская ваенная акруга|Сібірская]] і [[Далёкаўсходняя ваенная акруга|Далёкаўсходняя]]. Ваенна-паветраныя сілы арганізацыйна складаюцца з авіяцыі (бамбавальнай, штурмавой, знішчальнай, авіяцыі СПА, выведвальнай, транспартнай і спецыяльнай), зенітна-ракетных войскаў, радыётэхнічных войскаў, спецыяльных войскаў, часцей і ўстаноў тылу. Ваенна-марскі флот арганізацыйна складаецца з родаў сіл: падводных, надводных, марской авіяцыі, марской пяхоты і берагавых войскаў, часцей спецыяльных войскаў і тылу. ВМФ па тэрытарыяльнай прыкмеце дзеліцца на чатыры флоту (Паўночны, Балтыйскі, Чарнаморскі і Ціхаакіянскі) і адну флатылію (Каспійскую). За межамі Расійскай Федэрацыі ёсць ваенныя базы ў Азербайджане (РЛС «Габала»), Арменіі (102-я ваенная база ў Гюмры), Беларусі (РЛС «Волга», Баранавічы і 42-й вузел сувязі ВМФ, Вілейкі), Казахстане (5-ы Дзяржаўны выпрабавальны касмадром, асобны полк транспартнай авіяцыі, асобны радыётэхнічны вузел Касмічных войскаў, дзяржаўны выпрабавальны палігон стратэгічнай СПА і СРА Сары-Шара), Кіргізіі (ваенна-паветраная база), Таджыкістане (Оптыка-электронны вузел сістэмы кантролю касмічнай прасторы «Нурэк», 201-я матастрэлковая дывізія), Узбекістане (авіябаза), Украіне (Чарнамарскі флот, шэраг аэрадромаў, вузлоў сувязі, 219-ы асобны полк радыёэлектроннай барацьбы, 1096-ы зенітны ракетны полк), Сірыі (база ВМФ), а таксама групоўкі расійскіх войскаў у Абхазіі і Паўднёвай Асеціі і групоўка міратворчых сіл і Прыднястроўі. == Гл. таксама == * [[Русафобія]] * [[Русафілія]] * [[Дзяржаўны савет, Расійская Федэрацыя|Дзяржаўны савет]] * [[61-я паветраная армія Расіі]] * [[6-я армія ВПС і СПА Расіі]] * [[Злачыннасць у Расіі]] == Спасылкі == {{Вікіцытатнік|Расія}} {{зноскі}} {{commons|Category:Russia}} {{Краіны Еўропы}} {{Краіны Азіі}} {{Славянскія краіны}} {{СНД}} {{АДКБ}} {{G8}} {{Краіны ў Балтыйскага мора}} {{Краіны ў Чорнага мора}} {{АІК}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Расія| ]] [[Катэгорыя:Краіны Азіі]] [[Катэгорыя:Краіны Еўропы]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] 4dskpln2ywm2mo655u45snsi1olhvnq 4163895 4163894 2022-07-23T22:59:33Z F1tzukaa 119427 нарабіў дзялоў wikitext text/x-wiki {{Дзяржава |Беларуская назва =Расійская Федэрацыя |Арыгінальная назва ={{lang-ru|Российская Федерация}} |Родны склон =Расіі |Сцяг =Flag of Russian Federation.svg |Герб =Coat of Arms of the Russian Federation |Замест герба = |Дэвіз = |Назва гімна =Гімн Расійскай Федэрацыі |Аўдыё =Russian_Anthem_chorus.ogg |Форма кіравання =[[Змяшаная рэспубліка]] |Дзяржаўная рэлігія =[[Свецкая дзяржава]] |lat_dir = N|lat_deg = 66|lat_min = 25|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 94|lon_min = 15|lon_sec = |region = |CoordScale =30000000 |На карце =Russian_Federation_(orthographic_projection)_-_Crimea_disputed.svg |подпіс да карты = Светла-зялёным колерам адзначана [[Рэспубліка Крым]], далучэнне якой да Расіі не падтрымана міжнароднай супольнасцю |На карце2 = |Мова =[[Руская мова|Руская]]<ref name="К">У 23 суб’ектах федэрацыі разам з рускай выкарыстоўваюцца [[Дзяржаўныя і афіцыйныя мовы ў суб’ектах Расійскай Федэрацыі|іншыя 66 дзяржаўных моў]].</ref> |Заснавана =[[862]] год<ref>{{кніга |загаловак = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Большая советская энциклопедия]] |выданне = 3-е изд |месца = М. |выдавецтва = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя, выдавецтва|Советская энциклопедия]] |год = 1977 |том = 24, II |старонкі = 89, 90, 500 }}</ref><ref> {{кніга|спасылка=http://books.google.ru/books?id=DpyGN_vAvFwC|аўтар=Пчелов Е. В.|загаловак=Рюриковичи. История династии|месца={{М.}}|выдавецтва=Олма-пресс|год=2001|серыя=Архив|isbn=5-224-03160-5|старонкі=4—5}}</ref>(пачатак рускай дзяржаўнасці)<br /> |Дата незалежнасці = |Незалежнасць ад = |Сталіца =[[Масква]] |Найбуйнейшыя гарады =гл. [[Гарады-міліянеры Расіі]] |Пасады кіраўнікоў =[[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі|Прэзідэнт]] <br /> [[Старшыня Урада Расійскай Федэрацыі|Старшыня Урада]] <br /> [[Старшыня Савета Федэрацыі Расіі|Старшыня Савета Федэрацыі]] <br /> [[Старшыня Дзяржаўнай Думы]] |Кіраўнікі =[[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] <br /> [[Міхаіл Уладзіміравіч Мішусцін|Міхаіл Мішусцін]] <br /> [[Валянціна Іванаўна Мацвіенка|Валянціна Мацвіенка]] <br /> [[Вячаслаў Віктаравіч Валодзін|Вячаслаў Валодзін]] |Месца па плошчы =1 |Плошча =17&nbsp;098&nbsp;246<ref name="Area2011">[https://portal-new.rosreestr.ru/wps/PA_FCCLPGUMWPSPtalApp/ru.fccland.pgu.infoblock?ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.handler.BeanNameParameterHandlerMapping-PATH=/FileDownloaderController&ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.dispatcher.DispatcherServiceServlet.directRequest=x&param_infoblock_name=cc_ib_texts_of_documents&param_infoblock_file_path=doc/LandFundRF_2010.rar Федеральная служба государственной регистрации, кадастра и картографии (Росреестр). Земельный фонд Российской Федерации на 1 января 2011 года] (стр. 223)</ref> |Працэнт вады =4,22%<ref name="Area2011"/> |Этнахаронім = |Месца па насельніцтву =9 |Насельніцтва ={{Падзенне}} 143&nbsp;056&nbsp;383<ref>[https://web.archive.org/web/20101213134234/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/population/demography/ Росстат]</ref> |Год ацэнкі = |Насельніцтва па перапісу= |Год перапісу =2012 |Шчыльнасць насельніцтва =8,36 |Месца па шчыльнасці = |ВУП (ППЗ) = 2,376 трлн.<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/weodata/weorept.aspx?sy=2010&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=922&s=NGDP_R,NGDP_RPCH,NGDP,NGDPD,NGDP_D,NGDPRPC,NGDPPC,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,PPPSH,PPPEX,NID_NGDP,NGSD_NGDP,PCPI,PCPIPCH,PCPIE,PCPIEPCH,TM_RPCH,TMG_RPCH,TX_RPCH,TXG_RPCH,TXGO,TMGO,LUR,LP,GGR,GGR_NGDP,GGX,GGX_NGDP,GGXCNL,GGXCNL_NGDP,GGSB,GGSB_NPGDP,GGXONLB,GGXONLB_NGDP,GGXWDG,GGXWDG_NGDP,NGDP_FY,BCA,BCA_NGDPD&grp=0&a=&pr1.x=46&pr1.y=12 Russia. International Monetary Fund] (оценка)</ref> |Год разліку ВУП (ППЗ) = 2011 |Месца па ВУП (ППЗ) = 6 |ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=16&nbsp;687<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= |ВУП (намінал) = |Год разліку ВУП (намінал)= 2011 |Месца па ВУП (намінал) = 10 |ВУП (намінал) на душу насельніцтва=13&nbsp;236<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва= |ІРЧП = 0,755<ref>[http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/RUS.html Russian Federation — Country profile of human development indicators]</ref> |Год разліку ІРЧП = 2011 |Месца па ІРЧП = 66 |Узровень ІРЧП = <span style="color:#090;">высокі</span> |Авіякампанія = |Валюта =[[Расійскі рубель]] ('''RUB''', 1991-98 RUR) |Дамен = |ISO = RU |Тэлефонны код =7 |Часавы пояс = |Заўвагі = }} '''Расі́я''', сустракаецца таксама '''Расе{{націск}}я''' ({{lang-ru|Россия}}), афіцыйная назва '''Расі́йская Федэра́цыя''' ({{lang-ru|Российская Федерация}}) — [[дзяржава]], размешчаная ва [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] і паўночнай частцы [[Азія|Азіі]]. Расія — найбуйнейшая па плошчы дзяржава свету (17 075 063 км² або 11,46 % (1/9) плошчы ўсёй сушы Зямлі, або 12,65 % (1/8) заселенай чалавекам сушы, што амаль удвая больш, чым плошча [[Канада|Канады]], якая займае другое месца). == Назва == Назва '''''Расі́я''''' паходзіць ад этноніма ''[[назва Русь|Русь]]'' у грэчаскай [[агаласоўка|агаласоўцы]] і пачала ўводзіцца ва ўжытак [[вялікія князі маскоўскія|вялікімі князямі маскоўскімі]] з канца XV ст{{крыніца?}}. У беларускай мове сустракаецца таксама варыянт '''''Расе{{націск}}я'''''. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Расіі}} === Ранняя гісторыя (да X стагоддзя) === На частцы тэрыторыі сучаснай Расіі ў 1-м тысячагоддзі н.э. існавалі: [[Баспор|Баспорская дзяржава]] (Баспорскае княства), [[Скіфская дзяржава]]. На асноўнай тэрыторыі еўрапейскай Расіі жылі [[Балты|балцкія]] і [[Фіна-ўгорскія народы|фіна-вугорскія]] плямёны. У 552—745 гадах частку тэрыторыі Расіі ў верхнім цячэнні Волгі паміж Чорным і Каспійскім марамі займала дзяржава плямённага саюзу [[Цюркі|цюркаў]] — [[Цюркскі каганат]]. Ад сярэдзіны VII да X стагоддзя ў ніжнім цячэнні [[Волга|Волгі]], на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]], у Прыазоўі ляжала дзяржава [[Хазарскі каганат]], якая стрымлівала набегі качэўнікаў з Азіі. Ад пачатку VIII стагоддзя да 926 года на [[Далёкі Усход|Далёкім Усходзе]] існавала [[Бахай|дзяржава Бахай]]. === Станаўленне і развіццё расійскай дзяржавы (X—XIX стагоддзі) === У X стагоддзі заходняя частка сённяшняй еўрапейскай Расіі ўваходзіла ў г. зв. «[[Старажытнаруская дзяржава|Старажытнарускую дзяржаву]]» ці «Кіеўскую Русь» з цэнтрам у Кіеве. Улада належала дынастыі Рурыкавічаў, якія праводзілі паслядоўную палітыку ўмацавання сваёй дзяржавы. Кіеўскі князь Алег узначаліў два паходы на [[Канстанцінопаль]]. А ў 988 годзе кіеўскі князь Уладзімір прыняў хрысціянства паводле грэчаскага абраду. У X—XIV стагоддзях на сярэднім цячэнні Волгі і ў Прыкам’і знаходзілася [[Волжская Булгарыя]]. У XII—XIV стагоддзях на тэрыторыі Расіі ўтварыліся [[Наўгародская рэспубліка]], [[Уладзіміра-Суздальскае княства|Уладзімеіра-Суздальскае]] і іншыя княствы. У XII стагоддзі гэтыя славянскія княствы, Волжская Булгарыя і іншыя дзяржавы Усходняй [[Еўропа|Еўропы]] трапілі пад нашэсце [[манголы|манголаў]] (1237—1242), на 250 гадоў на тэрыторыі еўрапейскай часткі Расіі усталявалася [[мангольскае іга]]. У перыяд з 1300 да 1323 года галоўным цэнтрам расійскіх зямель быў Уладзімір, барацьбу з якім вялі Масква і [[Цвер]]. Адначасова з усіх расійскіх зямель даніну збірала [[Залатая Арда]]. Пад мангольскім ігам паўстала [[Маскоўскае княства]]. З дапамогаю інтрыг, заваявання лаяльнасці манголаў, пераводу рэлігійнага цэнтру Расіі ў [[Масква|Маскву]], маскоўскія князі атрымалі большую самастойнасць ад Арды. З Маскоўскага княства пачала сваю гісторыю расійская дзяржаўнасць. Мангольскае іга скончылася выгнаннем захопнікаў аб’яднанымі сіламі расійскіх княстваў ([[Кулікоўская бітва]] 1380 года; «стаянне на рацэ Угры» 1480 года). [[Файл:Ivan the Terrible (cropped).JPG|thumb|200px|left|[[Іван Грозны]] працы [[Віктар Васняцоў|Васняцова]].]] У XIV—XVI стагоддзях, пасля заваёвы Наўгародскай рэспублікі, Масква канчаткова стала адзіным цэнтрам аб’яднання ўсходнеславянскіх княстваў паўночнага ўсходу. З пачатку XV стагоддзя пачынаецца вайсковае супрацьстаянне Маскоўскай дзяржавы і [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Каб абараніцца ад Масковіі, Вялікае Княства Літоўскае будзе вымушана заключыць унію з Польшчай і ўтварыць Рэч Паспалітую. Сярэдзіна XVI стагоддзя — праўленне [[Іван Грозны|Івана Грознага]], перыяд цэнтралізацыі ўлады і жорсткага кантролю (апрычніна). Разам з гэтым актыўна праводзілася агрэсіўная знешняя палітыка — на працягу 1558—1583 гадоў ішла [[Лівонская вайна]] за выход да Балтыйскага мора. У канцы XVI — сярэдзіне XVII стагоддзя аформілася прыгоннае права. У пачатку XVII стагоддзя Маскоўскае княства перажыла шведскую і польска-літоўскую інтэрвенцыі. У сярэдзіне XVII стагоддзя [[Украіна]] ўвайшла ў склад Расіі на правах аўтаноміі. [[Файл:Peter der-Grosse 1838.jpg|thumb|200px|[[Пётр I]] быў першым расійскім імператарам.]] Рэформы, праведзеныя імператарам [[Пётр I|Пятром I]] (канец XVII стагоддзя — першая чвэрць XVIII стагоддзя) мелі вялізны ўплыў на сацыяльна-эканамічнае развіццё краіны, паспрыялі значнай мадэрнізацыі Расіі. Перамога ў [[Паўночная вайна|Паўночнай вайне]] 1700—1721 гадоў дала Расіі выйсце да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]. Да пачатку XIX стагоддзя ў выніку шматвяковай вайсковай агрэсіі да [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], Расія атрымала асноўную частку тэрыторыі скоранай дзяржавы. У выніку далучэння ў XVI—XIX стагоддзях тэрыторый Поўначы, Паволжа, [[Урал]]а, [[Сібір]]ы, Далёкага Усходу, Каўказа, уваходжання ў склад Расіі шэрагу народаў утварылася шматнацыянальная [[Расійская імперыя]]. Расія адбіла нашэсце французскіх войскаў у [[Вайна 1812 года|вайне 1812 года]]. Захоп Расіяй Каўказа суправаджаўся [[Генацыд чаркесаў|генацыдам чаркесаў]]. Сялянская рэформа 1861 года, што адмяніла прыгон, і іншыя рэформы пахутчылі развіццё капіталізму, грамадства, сістэмы вырабніцтва і размеркавання. У канцы XIX — пачатку XX стагоддзя ўзніклі палітычныя партыі. === XX—XXI стагоддзі === [[Руска-японская вайна]] 1904—1905 гадоў каталізавала развіццё рэвалюцыйных настрояў у грамадстве, што прывяло да [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905 года]]. Пасля рэвалюцыі заснаваная [[Дзяржаўная Дума Расійскай імперыі|Дзяржаўная Дума]]. Расія брала ўдзел у [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайне]] 1914—1918 гадоў на баку краін [[Антанта|Антанты]]. Вайна, эканамічная крыза разам з правакатыўнымі дзеяннямі ўлады прывялі да звяржэння манархіі падчас [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года]]. 25 кастрычніка (7 лістапада) 1917 года адбылася [[Кастрычніцкая рэвалюцыя]]. Была абвешчаная ўлада Саветаў (рад) рабочых, жаўнерскіх і сялянскіх дэпутатаў. У краіне была ўсталявана манапольная палітычная ўлада [[Камунізм|Камуністычнай партыі]], што паступова злілася з цэнтралізаваным дзяржаўным апаратам. З 1917 па 1920 у Расіі ішла грамадзянская вайна, камуністы ажыццяўлялі інтэрвенцыю на новыя незалежныя дзяржавы Усходняй Еўропы і Сярэдняй Азіі. У дзяржаве замацоўваліся ваенна-камуністычныя і тэрарыстычныя прынцыпы арганізацыі (чырвоны тэрор). У студзені 1918 года ўтвораная [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка]] (РСФСР). У 1921 годзе была прынятая [[Новая эканамічная палітыка]] (НЭП), што ўяўляла сабою часовае і частковае вяртанне рынкавых прынцыпаў у эканоміку. 30 снежня 1922 года Расія разам з камуністычнымі [[Украіна]]й, [[Беларусь|Беларуссю]] і Закаўказскай Федэрацыяй утварылі [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] (СССР). Далейшае развіццё Расіі ў ХХ стагоддзі непарыўна звязана з СССР. 12 чэрвеня 1990 года З’езд народных дэпутатаў Расіі прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Расійскай Федэрацыі. У 1991 годзе ўведзеная пасада [[Прэзідэнт Расіі|прэзідэнта РФ]]. У верасні 1993 года ўказам прэзідэнта ліквідаваная сістэма Саветаў, у снежні 1993 года прынятая [[Канстытуцыя Расіі]]. == Геаграфія == Крайні паўночны пункт Расіі — [[мыс Флігелі]] на [[Зямля Франца-Іосіфа|Зямлі Франца-Іосіфа]] (81°51’ паўн.ш.), крайні ўсходні пункт — востраў [[Востраў Ратманава|Ратманава]] ў [[Берынгаў праліў|Берынгавым праліве]] (заходні з двух [[Астравы Дзіяміда|астравоў Дзіяміда]], 169°0’ з.д.). Крайнія паўночны і ўсходні мацерыковыя пункты Расіі: [[мыс Чалюскін]] на паўвостраве [[Паўвостраў Таймыр|Таймыр]] (77°43’ паўн.ш.) і [[мыс Дзяжнёва]] на [[Чукотка|Чукотцы]] (169°39’ з.д.). Гэтыя чатыры крайнія пункты адначасова з’яўляюцца і адпаведнымі крайнімі пунктамі [[Еўразія|Еўразіі]]. Крайні паўднёвы пункт Расіі (41°11’ з.ш.) знаходзіцца на паўднёвым захадзе ад гары [[Гара Базардзюзю|Базардзюзю]], на мяжы [[Дагестан]]а з [[Азербайджан]]ам. Крайні заходні пункт ляжыць у [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласці]] пад 19°38’ у.д., на [[Балтыйская каса|Балтыйскай касе]] [[Гданьскі заліў|Гданьскага заліва]] [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]; але Калінінградская вобласць з’яўляецца анклавам, і асноўная тэрыторыя Расіі пачынаецца ўсходней, пад 27°17’ у.д., на мяжы Расіі з [[Эстонія]]й, на беразе ракі Педэдзе. Такім чынам, працягласць тэрыторыі Расіі з поўначы на поўдзень перавышае 4 тыс. км, з захаду на ўсход — набліжаецца да 10 тыс. км. Агульная працягласць межаў Расіі — 60 933 км (з іх 38 808 км — марскія межы); межы Расіі на поўначы і на ўсходзе — марскія, на поўдні і на захадзе — у асноўным сухапутныя. Мае сухапытныя межы з: [[Казахстан]]ам (6846 км), [[Кітай|Кітаем]] (3645 км), [[Манголія]]й (3485 км), [[Украіна]]й (1576 км), [[Фінляндыя]]й (1340 км), [[Беларусь]]ю (959 км), [[Грузія]]й (723 км), [[Эстонія]]й (294 км), [[Азербайджан]]ам (284 км), [[Літва|Літвой]] (280.5 км), [[Польшча]]й (232 км), [[Латвія]]й (217 км), [[Нарвегія]]й (196 км), [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэяй]] (19 км). Марскіе межы Расія мае с [[ЗША]] (49 км) і [[Японія]]й (194 км). Тэрыторыя Расіі амываецца трымя акіянамі і наступнымі марамі: [[Паўночны Ледавіты акіян]] — [[Чукоцкае мора|Чукоцкае]], [[Усходне-Сібірскае мора|Усходне-Сібірскае]], [[Мора Лапцевых|Лапцевых]], [[Карскае мора|Карскае]], [[Пячорскае мора|Пячорскае]], [[Баранцава мора|Баранцава]]; [[Атлантычны акіян]] — [[Балтыйскае мора|Балтыйскае]], [[Чорнае мора|Чорнае]], [[Азоўскае мора|Азоўскае]]; [[Ціхі акіян]] — [[Японскае мора|Японскае]], [[Ахоцкае мора|Ахоцкае]], [[Берынгава мора|Берынгава]]. == Фізіка-геаграфічны агляд == [[Выява:Baikal-S1999276045323.png|thumb|250px|Возера [[Байкал]]. Здымак са спадарожніка]] Расія размешчана на поўначы [[мацярык]]а [[Еўразія]]. Яна абмываецца водамі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночнага Ледавітага]] [[акіян]]аў, а таксама [[Балтыйскае мора|Балтыйскім]], [[Чорнае мора|Чорным]], [[Азоўскае мора|Азоўскім]] [[мора]]мі Атлантычнага акіяна і [[Каспійскае мора|Каспійскім морам]], пры гэтым валодаючы самой працяглай берагавой лініяй (37 653 км). [[Уральскія горы]], [[рака Эмба]] і [[Кума-Маныцкая ўпадзіна]] падзяляюць Расію на еўрапейскую і азіяцкую часткі, апошняя ўключае ў сябе [[Паўночны Каўказ]], [[Сібір]] і [[Далёкі Усход]]. === Геалогія === [[Выява:Осетр река.jpg|thumb|250px|Сярэднярускае ўзвышша]] Больш 70 % тэрыторыі Расіі занята [[раўніна]]мі. Заходняя частка краіны знаходзіцца ў межах шырокай [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Усходне-Еўрапейскай раўніны]], якая характарызуецца чаргаваннем нізін ([[Прыкаспійская нізіна|Прыкаспійская]] і інш.) і ўзвышшаў ([[Валдайскае ўзвышша|Валдайскае]], [[Сярэднярускае ўзвышша|Сярэднярускае]] і г. д.). Мерыдыянальна выцягнутая [[горная сістэма]] Урал раздзяляе Усходне-Еўрапейскую раўніну і [[Заходне-Сібірская раўніна|Заходне-Сібірскую нізіну]]. Да ўсходу ад апошняй знаходзіцца [[Сярэднесібірскае пласкагор'е]] з ізаляванымі [[горны масіў|горнымі масівамі]], якое затым плаўна пераходзіць у Цэнтральнаякуцкую раўніну. Паўднёвая і ўсходняя часткі краіны пераважна гарыстыя. На крайнім поўдні Еўрапейскай часткі цягнуцца паўночныя [[горны хрыбет|хрыбты]] Вялікага [[Каўказ]]а (тут знаходзіцца самая высокая вяршыня Расіі — [[Эльбрус]], 5 633 м), на поўдні Сібіры — [[Алтайскія горы|Алтай]], [[Саяны|Заходні і Усходні Саяны]], [[Станавое нагор'е]] і іншыя горныя сістэмы. Паўночны ўсход Сібіры і Далёкі Усход — рэгіёны перавагі сяреднявышынных горных хрыбтоў, такіх як [[Сіхатэ-Алінь]], [[Верхаянскі хрыбет]], [[Хрыбет Чэрскага, Усходняя Сібір|хрыбет Чэрскага]]. [[Паўвостраў Камчатка]] і [[Курыльскія астравы]] на крайнім усходзе — тэрыторыя [[вулкан]]аў. Тут іх налічаецца больш за 200, прычым каля 50 дзеючых. === Гідралогія === У Расіі больш за 120 тыс. [[рака|рэк]] і каля 2 млн [[возера|азёр]]. Самыя буйныя рэкі: [[рака Амур|Амур]], [[рака Лена|Лена]], [[Енісей]], [[Іртыш]], [[рака Об|Об]], [[Волга]], [[рака Кама|Кама]]; буйнейшыя азёры — [[Каспійскае мора]], [[Байкал]], [[Ладажскае возера|Ладажскае]], [[Анежскае возера|Анежскае]]. Варта заўважыць, што рэкі ў Расіі традыцыйна мелі велізарную ролю — не толькі як транспартныя шляхі, але і як трасы засялення і гаспадарчага асваення новых тэрыторый. На рэках пабудаваныя практычна ўсе буйныя гарады. === Клімат === Размяшчэнне Расіі ў паўночнай частцы Еўразіі (тэрыторыя краіны ў асноўным ляжыць паўночней 50° пн.ш.) абумовіла яе знаходжанне ў арктычным, субарктычным, умераным і часткова ў субтрапічным кліматычных паясах. Пераважная частка тэрыторыі размешчаная ва ўмераным поясе. Разнастайнасць клімату залежыць таксама ад асаблівасцей рэльефу і блізкасці або аддаленасці акіяна. Шыротная занальнасць найбольш ярка выяўляецца на раўнінах. Спектр прыродных зон адрознівае Еўрапейскую частку краіны, дзе з поўначы на поўдзень паслядоўна змяняюцца зона арктычных пустынь, тундры, лесатундры, тайгі, мяшаных лясоў, лесастэпы, стэпы, паўпустыні. З прасоўваннем на ўсход клімат становіцца ўсё больш кантынентальным, колькасць прыродных зон у адным шыротным інтэрвале значна скарачаецца. Сярэднія тэмпературы студзеня, па розных рэгіёнах, вагаюцца ад 6 да −50 °C, ліпеня ад 1 да 25 °C; ападкаў ад 150 да 2000 мм у год. [[Вечная мерзлата]] (раёны [[Сібір]]ы і [[Далёкі Усход|Далёкага Усходу]]) займае 65 % тэрыторыі Расіі. [[Выява:Amur Tiger Panthera tigris altaica Cub Walking 1500px.jpg|thumb|Амурскі тыгр]] Больш 70 % расійскай тэрыторыі — гэта зона рызыкоўнага земляробства. Сельскагаспадарчы сезон на большай частцы тэрыторыі Расіі доўжыцца 2—3 месяцы (для параўнання, у [[Еўропа|Еўропе]] або [[ЗША]] — 8—9 месяцаў). У той жа час у Расіі знаходзіцца 10 % усіх ворных зямель свету. === Флора і фауна === Лясы займаюць звыш 1/2 тэрыторыі. На тэрыторыі Расіі знаходзіцца пятая частка ўсіх лясоў свету і палова сусветных хвойных лясоў. Жывёльны свет разнастайны — тут жывуць і [[белы мядзведзь|белыя мядзведзі]], і [[морж|маржы]], і [[тыгр]]ы, [[леапард]]ы, і інш. У Расіі існуе 35 [[Нацыянальны парк|нацыянальных паркаў]] і 84 [[запаведнік]]і. == Дзяржаўны лад == === Адміністрацыйны падзел === [[Выява:Субъекты Российской Федерации 2014.png|thumv|350px|right|Адміністрацыйны падзел Расіі]] Расія з’яўляецца федэратыўнай дзяржавай. Яна складаецца з 83 суб’ектаў федэрацыі (21 рэспубліка, 46 абласцей, 9 краёў, 1 аўтаномная вобласць, 4 аўтаномныя акругі, 2 горада федэральнага значэння) ({{Таксама}}: [[Адміністрацыйны падзел Расіі]]). Асаблівасцю аўтаномных акруг (акрамя [[Чукоцкая аўтаномная акруга|Чукоцкай]] з’яўляецца іх двухскладнасць, г.зн., з’яўляючыся паўнапраўным суб’ектам федэрацыi, яны ўваходзяць у склад іншага суб’екта. Асаблівасцю рэспублік з’яўляецца наяўнасць у іх Канстытуцыі (у іншых суб’ектаў — Статут) і магчымасць увядзення дадатковых дзяржаўных моў. З кожным суб’ектам федэральны ўрад заключае дагаворы аб размежаванні прадметаў палнамоцтваў паміж Расійскай Федэрацыяй і суб’ектам Расійскай Федэрацыі. Суб’екты федэрацыі аб’яднаныя ў федэральныя акругі, якія створаныя ўказам прэзідэнта 13 мая 2000 года і якія не з’яўляюцца часткай адміністрацыйнага падзелу краіны (({{Таксама}}: [[Федэральны падзел Расіі]]). Усяго створана 8 федэральных акруг. === Форма праўлення і органы дзяржаўнай улады === Паводле формы праўлення Расія з’яўляецца прэзідэнцкай рэспублікай. Дзеючая Канстытуцыя была прынята [[12 снежня]] [[1993]] года на рэферэндуме ({{Таксама}}: [[Канстытуцыя Расійскай Федэрацыі]]). Дзяржаўная ўлада ў Расійскай Федэрацыі здзяйсняецца на аснове падзелу на заканадаўчую, выканаўчую і судовую. Органы заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады самастойныя. Глава дзяржавы — [[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі]]. Прэзідэнт абіраецца на 4 года на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні. Адзна і тае ж асоба не можа займаць пасаду Прэзідэнта больш за два тэрміна запар. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган дзяржаўнай улады (парламент) Расійскай Федэрацыі — двухпалатны [[Федэральны Сход Расійскай Федэрацыі]]. Палатамі Федэральнага Сходу з’яўляюцца [[Савет Федэрацыі]] — верхняя палата і [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўная Дума]] — ніжняя палата. У склад Савета Федэрацыя ўваходзяць па аднаму прадстаўніку ад заканадаўчай і выканаўчай улады кожнага суб’екта федэрацыі, якія дэлегуюцца адпаведна заканадаўчым органам суб’екта федэрацыі і яго главой на сталай аснове, а ў склад Дзяржаўнай Думы — 450 дэпутатаў, абіраецца на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні па партыйным спіскам (прахадны бар’ер 7 %). Срок паўнамоцтваў Дязржаўнай Думы — 4 гады. Выканаўчую ўладу здзяйсняе [[Урад Расійскай Федэрацыі]]. Старшыня Ураду прызначаецца Прэзідэнтам са згоды Дзяржаўнай Думы. У склад Ураду ўваходзяць, апроч Старшыні, яго намеснікі і федэральныя міністры. Урад узначальвае сістэму федэральных органаў выканаўчай улады: міністэрстваў, федэральных служб і федэральных агенстваў. Судовая ўлада ў Расіі ажыццяўляецца судамі. У сістэму федэральных судоў уваходзяць суды агульнай юрысдыкцыі (уключаючы ваенныя суды), арбітражныя суды і [[Канстытуцыйны Суд Расійскай Федэрацыі]]. Суды агульнай юрысдыкцыі здзяйсняюсь правасуддзе па грамадзянскіх, крымінальных справах і справах, якія ўзнікаюць з адміністрацыйных правапарушэнняў. Да іх адносяцца [[Вярхоўны Суд Расійскай Федерацыі]], вярхоўныя суды рэспублік у складзе РФ, краявыя, абласныя суды, суды аўтаномных абласцей, аўтаномных акруг, Маскоўскі і Санкт-Пецярбургскі гарадскія суды, раённыя (гарадскія) суды. Арбитражныя суды займаюцца разглядам спрэчак, звязаных з прафесійным удзелам у грамадзянскім абарачэнні, у прыватнасці, звязаных з прадпрымальніцкай дзейнасцю, і некаторых іншых катэгорый спрэчак. Яны ўключаюць [[Вышэйшы арбітражны суд Расійскай Федэрацыі]], федэральныя арбітражныя суды акруг (арбітражныя касацыйныя суды), арбітражныя апеляцыйныя суды, арбітражныя суды суб’ектаў федэрацыі. === Рэгіянальная і муніцыпальная ўлада === Сістэма органаў дзяржаўнай улады субъектаў федэрацыі ўсталёўваецца суб’ектамі Расійскай Федэрацыі самастойна ў адпаведнасці з асновамі канстытуцыйнага ладу Расійскай Федэрацыі і агульнымі прынцыпамі арганізацыі прадстаўнічых і выканаўчых органаў дзяржаўнай улады, усталяванымі федэральным законам. Глава суб’екта федэрацыі зацвярджаецца заканадаўчым ораганам па прадстаўленні прэзідэнта Расійскай Федэрацыі. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган суб’екта федэрацыі фарміруецца шляхам прамога тайнага ўсеагульнага галасавання па партыйным спісам. Выканаўчы орган — урад суб’екта федэрацыі фарміруецца главой суб’екта пры ўдзеле заканадаўчага органа. Судовая ўлада суб’екта федэрацыя складаецца з Канстытуцыйнага (Статутнага) суда суб’екта федэрацыі і міравых судоў. Гэтыя суды не ўвахожзяць у федэральную судовую сістэму. Мясцовае самакіраванне ў Расіі — гэта форма ажыццяўлення народам сваёй улады, якая забяспечвае самастойнае і пад сваю адказнасць рашэнне насельніцтвам непасрэдна і (ці) праз органы мясцовага самакіравання пытанняў мясцовага значэння зыходзячы з інтарэсаў насельніцтва з улікам гістарычных і іншых мясцовых традыцый. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца грамадзянамі шляхам рэферэндуму, выбараў, іншых форм прамога волевыяўлення, праз выбарныя і іншыя органы мясцовага самакіравання. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца на ўсёй тэрыторыі Расійскай Федэрацыі. Тэрытарыяльную аснову мясцовага самакіравання складаюць муніцыпальныя ўтварэнні. Усяго ў Расіі каля 25 тысяч муніцыпальныў утварэнняў. У Расійскай Федэрацыі існуюць 6 відаў муніцыпальных утварэнняў: * [[Сельскае паселішча, Расія|сельскае паселішча]] * [[Гарадское паселішча, Расія|гарадское паселішча]] * [[Муніцыпальны раён, Расія|муніцыпальны раён]] * [[Гарадская акруга, Расія|гарадская акруга]] * [[Міжсяленыя тэрыторыі|міжсяленная тэрыторыя]] * [[унутрыгарадская тэрыторыя горада федэральнага значэння]] Органы мясцовага самакіравання не ўваходзяць у сістэму органаў дзяржаўнай улады. У структуру органаў мясцовага самакіравання, якая ўсталёўваецца статутам муніцыпальнага ўтварэння, уваходзяць наступныя органы і службовыя асобы мясцовага самакіравання: прадстаўнічы орган муніцыпальнага ўтварэння, галава муніцыпальнага ўтварэння, мясцовая адміністрацыя, кантрольны орган муніцыпальнага ўтварэння, іншыя органы мясцовага самакіравання. === Палітычныя партыі і прафсаюзы === Па стану на люты 2008 г. ў Расіі было зарэгістравана 15 палітычных партый (у 2006 г. іх было 35). Да ліку буйнейшых адносяцца: праўладныя — [[Адзіная Расія]]; лаяльныя — [[Справядлівая Расія]], [[Ліберальна-дэмакратычная партыя Расіі]] (ЛДПР); апазіцыйныя — [[Камуністычная партыя Расійскай Федэрацыі]] (КПРФ), [[Партыя "Народны саюз"|Народны Саюз]], [[Расійская дэмакратычная партыя "Яблык"|Яблык]], [[Правая справа]]. У Дзярждуму, выбраную ў [[2007]] годзе, прайшлі Адзіная Расія, КПРФ, Справядлівая Расія і ЛДПР. Да ліку буйнейшых прафсаюзных аб’яднання агульнарасійскага ўзроўня адносяць [[Федэрацыя незалежных прафсаюзаў Расіі|Федэрацыю незалежных прафсаюзаў Расіі]] (найбуйнейшае прафсаюзнае аб’яднанне, уваходзяць каля 29 млн чалавек, ці 95 % ад усіх членаў прафсаюзаў у Расіі), [[Канфедэрацыя працы Расіі|Канфедэрацыю працы Расіі]], [[Усерасійская канфедэрацыя працы|Усерасійскую канфедэрацыю працы]]. Усе яны ўваходзяць у [[Міжнародная канфедэрацыя прафсаюзаў|Міжнародную канфедэрацыю прафсаюзаў]]. === Знешняя палітыка === ==== Дачыненні з Беларуссю ==== Дыпламатычныя дачыненні ўрады ўстанавілі [[28 чэрвеня]] [[1992]] года<ref>[https://web.archive.org/web/20070502115338/http://www.president.gov.by/by/press46998.print.html Беларусь гатова на цеснае супрацоўніцтва з Расіяй, з улікам інтарэсаў беларускага народа]// Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. 28 чэрвеня [[2007]]</ref>. == Насельніцтва == === Колькасць і размяшчэнне === [[Выява:Population of Russia.PNG|thumb|250px|Дэпапуляцыя ў Расіі]] На [[1 студзеня]] [[2008]] года насельніцтва Расіі складала 142,0 млн чалавек. У Расіі працягваецца [[дэмаграфічны крызіс]]. Рост насельніцтва ў краіне спыніўся з [[1991]]. Смяротнасць у 1,1 раза перавышае нараджальнасць, насельніцтва скарачаецца на некалькі сотняў тысяч чалавек штогод. Негатыўнай асаблівасцю Расіі з’яўляецца той факт, што ў выніку дэмаграфічнага пераходу нараджальнасць звалілася да ўзроўня развітых краін, у то час як смяротнасць засталася на ўзроўні краін, якія развіваюцца. Кожную хвіліну ў Расіі нараджаецца 3 чалавека, а памірае — 5. Агульнасусветная тэндэнцыя процілеглая: адносіны колькасці нараджэнняў да смерцяў роўна 2,6. Асабліва вялікая смяротнасць у расійскіх мужчын, сярэдняя працягласць жыцця якіх 67,51 гадоў (2017 г.)<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Працягласць жыцця жанчын значна вышэй — 77,64 года<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Узровень нараджальнасці ў Расіі не забяспечвае простага ўзнаўлення насельніцтва. === Этнічны склад === === Моўны склад === === Рэлігійны склад === == Гаспадарка == [[Выява:MIBC 9th May 2012.jpg|thumb|250px|Міжнародны бізнес-раён «[[Масква-сіці]]».]] Расія — некалі прамыслова развітая краіна, перажывае крызіс пасля распаду СССР, савецкай эканомікі і эканамічных сувязяў з былымі рэспублікамі і краінамі Усходняга блоку. [[Сукупны ўнутраны прадукт]] на душу насельніцтва складае 8900 долараў у год ([[2003]]). Інфляцыя 3 % (за студзень-люты [[2005]] г.) Большую частку ВУП дае дабыча палезных выкапняў: [[Нафта|нафты]] і [[Прыродны газ|прыроднага газу]] (асноўныя радовішчы ў Заходнім Сібіры), каменны [[вугаль]], [[жалезная руда]] (Курская магнітная анамалія, радовішчы [[Урал]]а, Заходняй [[Сібір]]ы і інш.), [[апатыты]], [[калійныя солі]], [[фасфарыты]], [[дыямент]]ы і інш. У [[2010]] г. вываз сыравіны склаў 65 % агульнага аб’ёму экспарту<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Антон Запольскі]].|загаловак=10 гадоў кіравання Пуціна. Што адбываецца сёння ў Расіі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=61516|выданне=[[Звязда]]|тып=[[газета]]|год=29 чэрвеня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-06-29 124 (26732)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/61477/29cher-7.indd.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. Асноўныя галіны прамысловасці: [[Машынабудаўніцтва]] (цяжкае, агульнае, сярэдняе, выраб прыбораў інструментаў, і інш.), чорная (галоўным чынам [[Урал]] і інш.) і каляровая ([[Урал]], [[Сібір]], Далёкі Усход і інш.) [[металургія]]. Развітыя хімічная і нафтахімічная прамысловасці (цантральны і паўночна-заходні рэгіён, Паволжжа, Урал), лясная (на поўначы і ўсходзе краіны), лёгкая (галоўным чынам тэкстыльная) і харчовая прамысловасць. [[Земляробства]] дае каля 40 % агульнай прадукцыі [[Сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]], [[жывёлаводства]]&nbsp;— звыш 60 %. Больш як 4/5 пашні прыходзіцца на Цэнтральнае Паволжжа, Паўночны [[Каўказскія горы|Каўказ]], [[Урал]] і Заходні [[Сібір]]. Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры: [[збожжа]], [[цукровы бурак]], [[сланечнік]], [[бульба]], [[лён]]. На тэрыторыі Расіі функцыянуюць аб’яднаныя энергетычныя сістэмы Цэнтру, Паўночнага Захаду, Паволжжа, Паўночнага Каўказа, Сібіру, Далёкага Усходу. Расія мае буйную сетку трубаправодаў. Важныя элементы водных сістэм: Беламора-балтыйскі канал, канал імя Масквы, Волга-Донскі канал, Волга-Балтыйскі шлях. Важную ролю грае марскі транспарт. Буйныя порты: [[Санкт-Пецярбург]], [[Калінінград]], [[Мурманск]], [[Архангельск]], [[Новарасійск]], [[Уладзівасток]], [[Находка]]. У Расіі ёсць звыш за 100 [[курорт]]аў: на ўзбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага мора]], група курортаў Каўказскіх Мінеральных Водаў і інш. == Культура == == Адукацыя == == Сацыяльная сфера == == Узброеныя сілы == Узброеныя сілы Расіі складаюцца з трох відаў Узброеных сіл (сухапутныя войскі, ваенна-паветраныя сілы і ваенна-марскі флот), трох родаў войск (касмічныя войскі, ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння і паветрана-дэсантныя войскі), Тыла ўзброеных сіл, чыгуначных войск і іншых войск, якія не ўваходзяць у віды ўзброеных сіл, а таксама шэраг службаў. Агульная колькасць УС Расіі складае 1207 тыс. чалавек ваеннаслужбоўцаў і 876 тысяч грамадзянскіх спецыялістаў. Сухапутныя войскі арганізацыйна складаюцца з мотастралковых войскаў, танкавых войскаў, ракетных войскаў і артылерыі, войскаў СПА, спецыяльных войскаў (выведвальных, сувязі, радыёэлектроннай барацьбы (РЭБ), інжынерных, радыяцыйнай, хімічнай і біялагічнай абароны (РХБА), тэхнічнага забеспячэння, аховы тылу, часцей і арганізацый тылу). Сухапутныя войскі дзеляцца па тэрытарыяльным прынцыпе на шэсць ваенных акруг: [[Маскоўская ваенная акруга|Маскоўская]], [[Ленінградская ваенная акруга|Ленінградская]], [[Паўночна-Каўказская ваенная акруга|Паўночна-Каўказская]], [[Прыволжска-Уральская ваенная акруга|Прыволжска-Уральская]], [[Сібірская ваенная акруга|Сібірская]] і [[Далёкаўсходняя ваенная акруга|Далёкаўсходняя]]. Ваенна-паветраныя сілы арганізацыйна складаюцца з авіяцыі (бамбавальнай, штурмавой, знішчальнай, авіяцыі СПА, выведвальнай, транспартнай і спецыяльнай), зенітна-ракетных войскаў, радыётэхнічных войскаў, спецыяльных войскаў, часцей і ўстаноў тылу. Ваенна-марскі флот арганізацыйна складаецца з родаў сіл: падводных, надводных, марской авіяцыі, марской пяхоты і берагавых войскаў, часцей спецыяльных войскаў і тылу. ВМФ па тэрытарыяльнай прыкмеце дзеліцца на чатыры флоту (Паўночны, Балтыйскі, Чарнаморскі і Ціхаакіянскі) і адну флатылію (Каспійскую). За межамі Расійскай Федэрацыі ёсць ваенныя базы ў Азербайджане (РЛС «Габала»), Арменіі (102-я ваенная база ў Гюмры), Беларусі (РЛС «Волга», Баранавічы і 42-й вузел сувязі ВМФ, Вілейкі), Казахстане (5-ы Дзяржаўны выпрабавальны касмадром, асобны полк транспартнай авіяцыі, асобны радыётэхнічны вузел Касмічных войскаў, дзяржаўны выпрабавальны палігон стратэгічнай СПА і СРА Сары-Шара), Кіргізіі (ваенна-паветраная база), Таджыкістане (Оптыка-электронны вузел сістэмы кантролю касмічнай прасторы «Нурэк», 201-я матастрэлковая дывізія), Узбекістане (авіябаза), Украіне (Чарнамарскі флот, шэраг аэрадромаў, вузлоў сувязі, 219-ы асобны полк радыёэлектроннай барацьбы, 1096-ы зенітны ракетны полк), Сірыі (база ВМФ), а таксама групоўкі расійскіх войскаў у Абхазіі і Паўднёвай Асеціі і групоўка міратворчых сіл і Прыднястроўі. == Гл. таксама == * [[Русафобія]] * [[Русафілія]] * [[Дзяржаўны савет, Расійская Федэрацыя|Дзяржаўны савет]] * [[61-я паветраная армія Расіі]] * [[6-я армія ВПС і СПА Расіі]] * [[Злачыннасць у Расіі]] == Спасылкі == {{Вікіцытатнік|Расія}} {{зноскі}} {{commons|Category:Russia}} {{Краіны Еўропы}} {{Краіны Азіі}} {{Славянскія краіны}} {{СНД}} {{АДКБ}} {{G8}} {{Краіны ў Балтыйскага мора}} {{Краіны ў Чорнага мора}} {{АІК}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Расія| ]] [[Катэгорыя:Краіны Азіі]] [[Катэгорыя:Краіны Еўропы]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] b88ueik8fj2123t7m2b8f1ztv3tj2c8 4163896 4163895 2022-07-23T23:00:40Z F1tzukaa 119427 памыліўся wikitext text/x-wiki {{Дзяржава |Беларуская назва =Расійская Федэрацыя |Арыгінальная назва ={{lang-ru|Российская Федерация}} |Родны склон =Расіі |Сцяг =Flag of Russian Federation.svg |Герб =Coat of Arms of the Russian Federation.svg |Замест герба = |Дэвіз = |Назва гімна =Гімн Расійскай Федэрацыі |Аўдыё =Russian_Anthem_chorus.ogg |Форма кіравання =[[Змяшаная рэспубліка]] |Дзяржаўная рэлігія =[[Свецкая дзяржава]] |lat_dir = N|lat_deg = 66|lat_min = 25|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 94|lon_min = 15|lon_sec = |region = |CoordScale =30000000 |На карце =Russian_Federation_(orthographic_projection)_-_Crimea_disputed.svg |подпіс да карты = Светла-зялёным колерам адзначана [[Рэспубліка Крым]], далучэнне якой да Расіі не падтрымана міжнароднай супольнасцю |На карце2 = |Мова =[[Руская мова|Руская]]<ref name="К">У 23 суб’ектах федэрацыі разам з рускай выкарыстоўваюцца [[Дзяржаўныя і афіцыйныя мовы ў суб’ектах Расійскай Федэрацыі|іншыя 66 дзяржаўных моў]].</ref> |Заснавана =[[862]] год<ref>{{кніга |загаловак = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя|Большая советская энциклопедия]] |выданне = 3-е изд |месца = М. |выдавецтва = [[Вялікая савецкая энцыклапедыя, выдавецтва|Советская энциклопедия]] |год = 1977 |том = 24, II |старонкі = 89, 90, 500 }}</ref><ref> {{кніга|спасылка=http://books.google.ru/books?id=DpyGN_vAvFwC|аўтар=Пчелов Е. В.|загаловак=Рюриковичи. История династии|месца={{М.}}|выдавецтва=Олма-пресс|год=2001|серыя=Архив|isbn=5-224-03160-5|старонкі=4—5}}</ref>(пачатак рускай дзяржаўнасці)<br /> |Дата незалежнасці = |Незалежнасць ад = |Сталіца =[[Масква]] |Найбуйнейшыя гарады =гл. [[Гарады-міліянеры Расіі]] |Пасады кіраўнікоў =[[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі|Прэзідэнт]] <br /> [[Старшыня Урада Расійскай Федэрацыі|Старшыня Урада]] <br /> [[Старшыня Савета Федэрацыі Расіі|Старшыня Савета Федэрацыі]] <br /> [[Старшыня Дзяржаўнай Думы]] |Кіраўнікі =[[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] <br /> [[Міхаіл Уладзіміравіч Мішусцін|Міхаіл Мішусцін]] <br /> [[Валянціна Іванаўна Мацвіенка|Валянціна Мацвіенка]] <br /> [[Вячаслаў Віктаравіч Валодзін|Вячаслаў Валодзін]] |Месца па плошчы =1 |Плошча =17&nbsp;098&nbsp;246<ref name="Area2011">[https://portal-new.rosreestr.ru/wps/PA_FCCLPGUMWPSPtalApp/ru.fccland.pgu.infoblock?ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.handler.BeanNameParameterHandlerMapping-PATH=/FileDownloaderController&ru.fccland.ibmportal.spring.portlet.dispatcher.DispatcherServiceServlet.directRequest=x&param_infoblock_name=cc_ib_texts_of_documents&param_infoblock_file_path=doc/LandFundRF_2010.rar Федеральная служба государственной регистрации, кадастра и картографии (Росреестр). Земельный фонд Российской Федерации на 1 января 2011 года] (стр. 223)</ref> |Працэнт вады =4,22%<ref name="Area2011"/> |Этнахаронім = |Месца па насельніцтву =9 |Насельніцтва ={{Падзенне}} 143&nbsp;056&nbsp;383<ref>[https://web.archive.org/web/20101213134234/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/population/demography/ Росстат]</ref> |Год ацэнкі = |Насельніцтва па перапісу= |Год перапісу =2012 |Шчыльнасць насельніцтва =8,36 |Месца па шчыльнасці = |ВУП (ППЗ) = 2,376 трлн.<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/weodata/weorept.aspx?sy=2010&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=922&s=NGDP_R,NGDP_RPCH,NGDP,NGDPD,NGDP_D,NGDPRPC,NGDPPC,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC,PPPSH,PPPEX,NID_NGDP,NGSD_NGDP,PCPI,PCPIPCH,PCPIE,PCPIEPCH,TM_RPCH,TMG_RPCH,TX_RPCH,TXG_RPCH,TXGO,TMGO,LUR,LP,GGR,GGR_NGDP,GGX,GGX_NGDP,GGXCNL,GGXCNL_NGDP,GGSB,GGSB_NPGDP,GGXONLB,GGXONLB_NGDP,GGXWDG,GGXWDG_NGDP,NGDP_FY,BCA,BCA_NGDPD&grp=0&a=&pr1.x=46&pr1.y=12 Russia. International Monetary Fund] (оценка)</ref> |Год разліку ВУП (ППЗ) = 2011 |Месца па ВУП (ППЗ) = 6 |ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=16&nbsp;687<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= |ВУП (намінал) = |Год разліку ВУП (намінал)= 2011 |Месца па ВУП (намінал) = 10 |ВУП (намінал) на душу насельніцтва=13&nbsp;236<ref name="IMF" /> |Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва= |ІРЧП = 0,755<ref>[http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/RUS.html Russian Federation — Country profile of human development indicators]</ref> |Год разліку ІРЧП = 2011 |Месца па ІРЧП = 66 |Узровень ІРЧП = <span style="color:#090;">высокі</span> |Авіякампанія = |Валюта =[[Расійскі рубель]] ('''RUB''', 1991-98 RUR) |Дамен = |ISO = RU |Тэлефонны код =7 |Часавы пояс = |Заўвагі = }} '''Расі́я''', сустракаецца таксама '''Расе{{націск}}я''' ({{lang-ru|Россия}}), афіцыйная назва '''Расі́йская Федэра́цыя''' ({{lang-ru|Российская Федерация}}) — [[дзяржава]], размешчаная ва [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]] і паўночнай частцы [[Азія|Азіі]]. Расія — найбуйнейшая па плошчы дзяржава свету (17 075 063 км² або 11,46 % (1/9) плошчы ўсёй сушы Зямлі, або 12,65 % (1/8) заселенай чалавекам сушы, што амаль удвая больш, чым плошча [[Канада|Канады]], якая займае другое месца). == Назва == Назва '''''Расі́я''''' паходзіць ад этноніма ''[[назва Русь|Русь]]'' у грэчаскай [[агаласоўка|агаласоўцы]] і пачала ўводзіцца ва ўжытак [[вялікія князі маскоўскія|вялікімі князямі маскоўскімі]] з канца XV ст{{крыніца?}}. У беларускай мове сустракаецца таксама варыянт '''''Расе{{націск}}я'''''. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Расіі}} === Ранняя гісторыя (да X стагоддзя) === На частцы тэрыторыі сучаснай Расіі ў 1-м тысячагоддзі н.э. існавалі: [[Баспор|Баспорская дзяржава]] (Баспорскае княства), [[Скіфская дзяржава]]. На асноўнай тэрыторыі еўрапейскай Расіі жылі [[Балты|балцкія]] і [[Фіна-ўгорскія народы|фіна-вугорскія]] плямёны. У 552—745 гадах частку тэрыторыі Расіі ў верхнім цячэнні Волгі паміж Чорным і Каспійскім марамі займала дзяржава плямённага саюзу [[Цюркі|цюркаў]] — [[Цюркскі каганат]]. Ад сярэдзіны VII да X стагоддзя ў ніжнім цячэнні [[Волга|Волгі]], на [[Паўночны Каўказ|Паўночным Каўказе]], у Прыазоўі ляжала дзяржава [[Хазарскі каганат]], якая стрымлівала набегі качэўнікаў з Азіі. Ад пачатку VIII стагоддзя да 926 года на [[Далёкі Усход|Далёкім Усходзе]] існавала [[Бахай|дзяржава Бахай]]. === Станаўленне і развіццё расійскай дзяржавы (X—XIX стагоддзі) === У X стагоддзі заходняя частка сённяшняй еўрапейскай Расіі ўваходзіла ў г. зв. «[[Старажытнаруская дзяржава|Старажытнарускую дзяржаву]]» ці «Кіеўскую Русь» з цэнтрам у Кіеве. Улада належала дынастыі Рурыкавічаў, якія праводзілі паслядоўную палітыку ўмацавання сваёй дзяржавы. Кіеўскі князь Алег узначаліў два паходы на [[Канстанцінопаль]]. А ў 988 годзе кіеўскі князь Уладзімір прыняў хрысціянства паводле грэчаскага абраду. У X—XIV стагоддзях на сярэднім цячэнні Волгі і ў Прыкам’і знаходзілася [[Волжская Булгарыя]]. У XII—XIV стагоддзях на тэрыторыі Расіі ўтварыліся [[Наўгародская рэспубліка]], [[Уладзіміра-Суздальскае княства|Уладзімеіра-Суздальскае]] і іншыя княствы. У XII стагоддзі гэтыя славянскія княствы, Волжская Булгарыя і іншыя дзяржавы Усходняй [[Еўропа|Еўропы]] трапілі пад нашэсце [[манголы|манголаў]] (1237—1242), на 250 гадоў на тэрыторыі еўрапейскай часткі Расіі усталявалася [[мангольскае іга]]. У перыяд з 1300 да 1323 года галоўным цэнтрам расійскіх зямель быў Уладзімір, барацьбу з якім вялі Масква і [[Цвер]]. Адначасова з усіх расійскіх зямель даніну збірала [[Залатая Арда]]. Пад мангольскім ігам паўстала [[Маскоўскае княства]]. З дапамогаю інтрыг, заваявання лаяльнасці манголаў, пераводу рэлігійнага цэнтру Расіі ў [[Масква|Маскву]], маскоўскія князі атрымалі большую самастойнасць ад Арды. З Маскоўскага княства пачала сваю гісторыю расійская дзяржаўнасць. Мангольскае іга скончылася выгнаннем захопнікаў аб’яднанымі сіламі расійскіх княстваў ([[Кулікоўская бітва]] 1380 года; «стаянне на рацэ Угры» 1480 года). [[Файл:Ivan the Terrible (cropped).JPG|thumb|200px|left|[[Іван Грозны]] працы [[Віктар Васняцоў|Васняцова]].]] У XIV—XVI стагоддзях, пасля заваёвы Наўгародскай рэспублікі, Масква канчаткова стала адзіным цэнтрам аб’яднання ўсходнеславянскіх княстваў паўночнага ўсходу. З пачатку XV стагоддзя пачынаецца вайсковае супрацьстаянне Маскоўскай дзяржавы і [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Каб абараніцца ад Масковіі, Вялікае Княства Літоўскае будзе вымушана заключыць унію з Польшчай і ўтварыць Рэч Паспалітую. Сярэдзіна XVI стагоддзя — праўленне [[Іван Грозны|Івана Грознага]], перыяд цэнтралізацыі ўлады і жорсткага кантролю (апрычніна). Разам з гэтым актыўна праводзілася агрэсіўная знешняя палітыка — на працягу 1558—1583 гадоў ішла [[Лівонская вайна]] за выход да Балтыйскага мора. У канцы XVI — сярэдзіне XVII стагоддзя аформілася прыгоннае права. У пачатку XVII стагоддзя Маскоўскае княства перажыла шведскую і польска-літоўскую інтэрвенцыі. У сярэдзіне XVII стагоддзя [[Украіна]] ўвайшла ў склад Расіі на правах аўтаноміі. [[Файл:Peter der-Grosse 1838.jpg|thumb|200px|[[Пётр I]] быў першым расійскім імператарам.]] Рэформы, праведзеныя імператарам [[Пётр I|Пятром I]] (канец XVII стагоддзя — першая чвэрць XVIII стагоддзя) мелі вялізны ўплыў на сацыяльна-эканамічнае развіццё краіны, паспрыялі значнай мадэрнізацыі Расіі. Перамога ў [[Паўночная вайна|Паўночнай вайне]] 1700—1721 гадоў дала Расіі выйсце да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]. Да пачатку XIX стагоддзя ў выніку шматвяковай вайсковай агрэсіі да [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], Расія атрымала асноўную частку тэрыторыі скоранай дзяржавы. У выніку далучэння ў XVI—XIX стагоддзях тэрыторый Поўначы, Паволжа, [[Урал]]а, [[Сібір]]ы, Далёкага Усходу, Каўказа, уваходжання ў склад Расіі шэрагу народаў утварылася шматнацыянальная [[Расійская імперыя]]. Расія адбіла нашэсце французскіх войскаў у [[Вайна 1812 года|вайне 1812 года]]. Захоп Расіяй Каўказа суправаджаўся [[Генацыд чаркесаў|генацыдам чаркесаў]]. Сялянская рэформа 1861 года, што адмяніла прыгон, і іншыя рэформы пахутчылі развіццё капіталізму, грамадства, сістэмы вырабніцтва і размеркавання. У канцы XIX — пачатку XX стагоддзя ўзніклі палітычныя партыі. === XX—XXI стагоддзі === [[Руска-японская вайна]] 1904—1905 гадоў каталізавала развіццё рэвалюцыйных настрояў у грамадстве, што прывяло да [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905 года]]. Пасля рэвалюцыі заснаваная [[Дзяржаўная Дума Расійскай імперыі|Дзяржаўная Дума]]. Расія брала ўдзел у [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайне]] 1914—1918 гадоў на баку краін [[Антанта|Антанты]]. Вайна, эканамічная крыза разам з правакатыўнымі дзеяннямі ўлады прывялі да звяржэння манархіі падчас [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі 1917 года]]. 25 кастрычніка (7 лістапада) 1917 года адбылася [[Кастрычніцкая рэвалюцыя]]. Была абвешчаная ўлада Саветаў (рад) рабочых, жаўнерскіх і сялянскіх дэпутатаў. У краіне была ўсталявана манапольная палітычная ўлада [[Камунізм|Камуністычнай партыі]], што паступова злілася з цэнтралізаваным дзяржаўным апаратам. З 1917 па 1920 у Расіі ішла грамадзянская вайна, камуністы ажыццяўлялі інтэрвенцыю на новыя незалежныя дзяржавы Усходняй Еўропы і Сярэдняй Азіі. У дзяржаве замацоўваліся ваенна-камуністычныя і тэрарыстычныя прынцыпы арганізацыі (чырвоны тэрор). У студзені 1918 года ўтвораная [[Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка]] (РСФСР). У 1921 годзе была прынятая [[Новая эканамічная палітыка]] (НЭП), што ўяўляла сабою часовае і частковае вяртанне рынкавых прынцыпаў у эканоміку. 30 снежня 1922 года Расія разам з камуністычнымі [[Украіна]]й, [[Беларусь|Беларуссю]] і Закаўказскай Федэрацыяй утварылі [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] (СССР). Далейшае развіццё Расіі ў ХХ стагоддзі непарыўна звязана з СССР. 12 чэрвеня 1990 года З’езд народных дэпутатаў Расіі прыняў Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Расійскай Федэрацыі. У 1991 годзе ўведзеная пасада [[Прэзідэнт Расіі|прэзідэнта РФ]]. У верасні 1993 года ўказам прэзідэнта ліквідаваная сістэма Саветаў, у снежні 1993 года прынятая [[Канстытуцыя Расіі]]. == Геаграфія == Крайні паўночны пункт Расіі — [[мыс Флігелі]] на [[Зямля Франца-Іосіфа|Зямлі Франца-Іосіфа]] (81°51’ паўн.ш.), крайні ўсходні пункт — востраў [[Востраў Ратманава|Ратманава]] ў [[Берынгаў праліў|Берынгавым праліве]] (заходні з двух [[Астравы Дзіяміда|астравоў Дзіяміда]], 169°0’ з.д.). Крайнія паўночны і ўсходні мацерыковыя пункты Расіі: [[мыс Чалюскін]] на паўвостраве [[Паўвостраў Таймыр|Таймыр]] (77°43’ паўн.ш.) і [[мыс Дзяжнёва]] на [[Чукотка|Чукотцы]] (169°39’ з.д.). Гэтыя чатыры крайнія пункты адначасова з’яўляюцца і адпаведнымі крайнімі пунктамі [[Еўразія|Еўразіі]]. Крайні паўднёвы пункт Расіі (41°11’ з.ш.) знаходзіцца на паўднёвым захадзе ад гары [[Гара Базардзюзю|Базардзюзю]], на мяжы [[Дагестан]]а з [[Азербайджан]]ам. Крайні заходні пункт ляжыць у [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласці]] пад 19°38’ у.д., на [[Балтыйская каса|Балтыйскай касе]] [[Гданьскі заліў|Гданьскага заліва]] [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]; але Калінінградская вобласць з’яўляецца анклавам, і асноўная тэрыторыя Расіі пачынаецца ўсходней, пад 27°17’ у.д., на мяжы Расіі з [[Эстонія]]й, на беразе ракі Педэдзе. Такім чынам, працягласць тэрыторыі Расіі з поўначы на поўдзень перавышае 4 тыс. км, з захаду на ўсход — набліжаецца да 10 тыс. км. Агульная працягласць межаў Расіі — 60 933 км (з іх 38 808 км — марскія межы); межы Расіі на поўначы і на ўсходзе — марскія, на поўдні і на захадзе — у асноўным сухапутныя. Мае сухапытныя межы з: [[Казахстан]]ам (6846 км), [[Кітай|Кітаем]] (3645 км), [[Манголія]]й (3485 км), [[Украіна]]й (1576 км), [[Фінляндыя]]й (1340 км), [[Беларусь]]ю (959 км), [[Грузія]]й (723 км), [[Эстонія]]й (294 км), [[Азербайджан]]ам (284 км), [[Літва|Літвой]] (280.5 км), [[Польшча]]й (232 км), [[Латвія]]й (217 км), [[Нарвегія]]й (196 км), [[Паўночная Карэя|Паўночнай Карэяй]] (19 км). Марскіе межы Расія мае с [[ЗША]] (49 км) і [[Японія]]й (194 км). Тэрыторыя Расіі амываецца трымя акіянамі і наступнымі марамі: [[Паўночны Ледавіты акіян]] — [[Чукоцкае мора|Чукоцкае]], [[Усходне-Сібірскае мора|Усходне-Сібірскае]], [[Мора Лапцевых|Лапцевых]], [[Карскае мора|Карскае]], [[Пячорскае мора|Пячорскае]], [[Баранцава мора|Баранцава]]; [[Атлантычны акіян]] — [[Балтыйскае мора|Балтыйскае]], [[Чорнае мора|Чорнае]], [[Азоўскае мора|Азоўскае]]; [[Ціхі акіян]] — [[Японскае мора|Японскае]], [[Ахоцкае мора|Ахоцкае]], [[Берынгава мора|Берынгава]]. == Фізіка-геаграфічны агляд == [[Выява:Baikal-S1999276045323.png|thumb|250px|Возера [[Байкал]]. Здымак са спадарожніка]] Расія размешчана на поўначы [[мацярык]]а [[Еўразія]]. Яна абмываецца водамі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночнага Ледавітага]] [[акіян]]аў, а таксама [[Балтыйскае мора|Балтыйскім]], [[Чорнае мора|Чорным]], [[Азоўскае мора|Азоўскім]] [[мора]]мі Атлантычнага акіяна і [[Каспійскае мора|Каспійскім морам]], пры гэтым валодаючы самой працяглай берагавой лініяй (37 653 км). [[Уральскія горы]], [[рака Эмба]] і [[Кума-Маныцкая ўпадзіна]] падзяляюць Расію на еўрапейскую і азіяцкую часткі, апошняя ўключае ў сябе [[Паўночны Каўказ]], [[Сібір]] і [[Далёкі Усход]]. === Геалогія === [[Выява:Осетр река.jpg|thumb|250px|Сярэднярускае ўзвышша]] Больш 70 % тэрыторыі Расіі занята [[раўніна]]мі. Заходняя частка краіны знаходзіцца ў межах шырокай [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Усходне-Еўрапейскай раўніны]], якая характарызуецца чаргаваннем нізін ([[Прыкаспійская нізіна|Прыкаспійская]] і інш.) і ўзвышшаў ([[Валдайскае ўзвышша|Валдайскае]], [[Сярэднярускае ўзвышша|Сярэднярускае]] і г. д.). Мерыдыянальна выцягнутая [[горная сістэма]] Урал раздзяляе Усходне-Еўрапейскую раўніну і [[Заходне-Сібірская раўніна|Заходне-Сібірскую нізіну]]. Да ўсходу ад апошняй знаходзіцца [[Сярэднесібірскае пласкагор'е]] з ізаляванымі [[горны масіў|горнымі масівамі]], якое затым плаўна пераходзіць у Цэнтральнаякуцкую раўніну. Паўднёвая і ўсходняя часткі краіны пераважна гарыстыя. На крайнім поўдні Еўрапейскай часткі цягнуцца паўночныя [[горны хрыбет|хрыбты]] Вялікага [[Каўказ]]а (тут знаходзіцца самая высокая вяршыня Расіі — [[Эльбрус]], 5 633 м), на поўдні Сібіры — [[Алтайскія горы|Алтай]], [[Саяны|Заходні і Усходні Саяны]], [[Станавое нагор'е]] і іншыя горныя сістэмы. Паўночны ўсход Сібіры і Далёкі Усход — рэгіёны перавагі сяреднявышынных горных хрыбтоў, такіх як [[Сіхатэ-Алінь]], [[Верхаянскі хрыбет]], [[Хрыбет Чэрскага, Усходняя Сібір|хрыбет Чэрскага]]. [[Паўвостраў Камчатка]] і [[Курыльскія астравы]] на крайнім усходзе — тэрыторыя [[вулкан]]аў. Тут іх налічаецца больш за 200, прычым каля 50 дзеючых. === Гідралогія === У Расіі больш за 120 тыс. [[рака|рэк]] і каля 2 млн [[возера|азёр]]. Самыя буйныя рэкі: [[рака Амур|Амур]], [[рака Лена|Лена]], [[Енісей]], [[Іртыш]], [[рака Об|Об]], [[Волга]], [[рака Кама|Кама]]; буйнейшыя азёры — [[Каспійскае мора]], [[Байкал]], [[Ладажскае возера|Ладажскае]], [[Анежскае возера|Анежскае]]. Варта заўважыць, што рэкі ў Расіі традыцыйна мелі велізарную ролю — не толькі як транспартныя шляхі, але і як трасы засялення і гаспадарчага асваення новых тэрыторый. На рэках пабудаваныя практычна ўсе буйныя гарады. === Клімат === Размяшчэнне Расіі ў паўночнай частцы Еўразіі (тэрыторыя краіны ў асноўным ляжыць паўночней 50° пн.ш.) абумовіла яе знаходжанне ў арктычным, субарктычным, умераным і часткова ў субтрапічным кліматычных паясах. Пераважная частка тэрыторыі размешчаная ва ўмераным поясе. Разнастайнасць клімату залежыць таксама ад асаблівасцей рэльефу і блізкасці або аддаленасці акіяна. Шыротная занальнасць найбольш ярка выяўляецца на раўнінах. Спектр прыродных зон адрознівае Еўрапейскую частку краіны, дзе з поўначы на поўдзень паслядоўна змяняюцца зона арктычных пустынь, тундры, лесатундры, тайгі, мяшаных лясоў, лесастэпы, стэпы, паўпустыні. З прасоўваннем на ўсход клімат становіцца ўсё больш кантынентальным, колькасць прыродных зон у адным шыротным інтэрвале значна скарачаецца. Сярэднія тэмпературы студзеня, па розных рэгіёнах, вагаюцца ад 6 да −50 °C, ліпеня ад 1 да 25 °C; ападкаў ад 150 да 2000 мм у год. [[Вечная мерзлата]] (раёны [[Сібір]]ы і [[Далёкі Усход|Далёкага Усходу]]) займае 65 % тэрыторыі Расіі. [[Выява:Amur Tiger Panthera tigris altaica Cub Walking 1500px.jpg|thumb|Амурскі тыгр]] Больш 70 % расійскай тэрыторыі — гэта зона рызыкоўнага земляробства. Сельскагаспадарчы сезон на большай частцы тэрыторыі Расіі доўжыцца 2—3 месяцы (для параўнання, у [[Еўропа|Еўропе]] або [[ЗША]] — 8—9 месяцаў). У той жа час у Расіі знаходзіцца 10 % усіх ворных зямель свету. === Флора і фауна === Лясы займаюць звыш 1/2 тэрыторыі. На тэрыторыі Расіі знаходзіцца пятая частка ўсіх лясоў свету і палова сусветных хвойных лясоў. Жывёльны свет разнастайны — тут жывуць і [[белы мядзведзь|белыя мядзведзі]], і [[морж|маржы]], і [[тыгр]]ы, [[леапард]]ы, і інш. У Расіі існуе 35 [[Нацыянальны парк|нацыянальных паркаў]] і 84 [[запаведнік]]і. == Дзяржаўны лад == === Адміністрацыйны падзел === [[Выява:Субъекты Российской Федерации 2014.png|thumv|350px|right|Адміністрацыйны падзел Расіі]] Расія з’яўляецца федэратыўнай дзяржавай. Яна складаецца з 83 суб’ектаў федэрацыі (21 рэспубліка, 46 абласцей, 9 краёў, 1 аўтаномная вобласць, 4 аўтаномныя акругі, 2 горада федэральнага значэння) ({{Таксама}}: [[Адміністрацыйны падзел Расіі]]). Асаблівасцю аўтаномных акруг (акрамя [[Чукоцкая аўтаномная акруга|Чукоцкай]] з’яўляецца іх двухскладнасць, г.зн., з’яўляючыся паўнапраўным суб’ектам федэрацыi, яны ўваходзяць у склад іншага суб’екта. Асаблівасцю рэспублік з’яўляецца наяўнасць у іх Канстытуцыі (у іншых суб’ектаў — Статут) і магчымасць увядзення дадатковых дзяржаўных моў. З кожным суб’ектам федэральны ўрад заключае дагаворы аб размежаванні прадметаў палнамоцтваў паміж Расійскай Федэрацыяй і суб’ектам Расійскай Федэрацыі. Суб’екты федэрацыі аб’яднаныя ў федэральныя акругі, якія створаныя ўказам прэзідэнта 13 мая 2000 года і якія не з’яўляюцца часткай адміністрацыйнага падзелу краіны (({{Таксама}}: [[Федэральны падзел Расіі]]). Усяго створана 8 федэральных акруг. === Форма праўлення і органы дзяржаўнай улады === Паводле формы праўлення Расія з’яўляецца прэзідэнцкай рэспублікай. Дзеючая Канстытуцыя была прынята [[12 снежня]] [[1993]] года на рэферэндуме ({{Таксама}}: [[Канстытуцыя Расійскай Федэрацыі]]). Дзяржаўная ўлада ў Расійскай Федэрацыі здзяйсняецца на аснове падзелу на заканадаўчую, выканаўчую і судовую. Органы заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады самастойныя. Глава дзяржавы — [[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі]]. Прэзідэнт абіраецца на 4 года на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні. Адзна і тае ж асоба не можа займаць пасаду Прэзідэнта больш за два тэрміна запар. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган дзяржаўнай улады (парламент) Расійскай Федэрацыі — двухпалатны [[Федэральны Сход Расійскай Федэрацыі]]. Палатамі Федэральнага Сходу з’яўляюцца [[Савет Федэрацыі]] — верхняя палата і [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўная Дума]] — ніжняя палата. У склад Савета Федэрацыя ўваходзяць па аднаму прадстаўніку ад заканадаўчай і выканаўчай улады кожнага суб’екта федэрацыі, якія дэлегуюцца адпаведна заканадаўчым органам суб’екта федэрацыі і яго главой на сталай аснове, а ў склад Дзяржаўнай Думы — 450 дэпутатаў, абіраецца на аснове ўсеагульнага роўнага і прамога выбарчага права пры тайным галасаванні па партыйным спіскам (прахадны бар’ер 7 %). Срок паўнамоцтваў Дязржаўнай Думы — 4 гады. Выканаўчую ўладу здзяйсняе [[Урад Расійскай Федэрацыі]]. Старшыня Ураду прызначаецца Прэзідэнтам са згоды Дзяржаўнай Думы. У склад Ураду ўваходзяць, апроч Старшыні, яго намеснікі і федэральныя міністры. Урад узначальвае сістэму федэральных органаў выканаўчай улады: міністэрстваў, федэральных служб і федэральных агенстваў. Судовая ўлада ў Расіі ажыццяўляецца судамі. У сістэму федэральных судоў уваходзяць суды агульнай юрысдыкцыі (уключаючы ваенныя суды), арбітражныя суды і [[Канстытуцыйны Суд Расійскай Федэрацыі]]. Суды агульнай юрысдыкцыі здзяйсняюсь правасуддзе па грамадзянскіх, крымінальных справах і справах, якія ўзнікаюць з адміністрацыйных правапарушэнняў. Да іх адносяцца [[Вярхоўны Суд Расійскай Федерацыі]], вярхоўныя суды рэспублік у складзе РФ, краявыя, абласныя суды, суды аўтаномных абласцей, аўтаномных акруг, Маскоўскі і Санкт-Пецярбургскі гарадскія суды, раённыя (гарадскія) суды. Арбитражныя суды займаюцца разглядам спрэчак, звязаных з прафесійным удзелам у грамадзянскім абарачэнні, у прыватнасці, звязаных з прадпрымальніцкай дзейнасцю, і некаторых іншых катэгорый спрэчак. Яны ўключаюць [[Вышэйшы арбітражны суд Расійскай Федэрацыі]], федэральныя арбітражныя суды акруг (арбітражныя касацыйныя суды), арбітражныя апеляцыйныя суды, арбітражныя суды суб’ектаў федэрацыі. === Рэгіянальная і муніцыпальная ўлада === Сістэма органаў дзяржаўнай улады субъектаў федэрацыі ўсталёўваецца суб’ектамі Расійскай Федэрацыі самастойна ў адпаведнасці з асновамі канстытуцыйнага ладу Расійскай Федэрацыі і агульнымі прынцыпамі арганізацыі прадстаўнічых і выканаўчых органаў дзяржаўнай улады, усталяванымі федэральным законам. Глава суб’екта федэрацыі зацвярджаецца заканадаўчым ораганам па прадстаўленні прэзідэнта Расійскай Федэрацыі. Заканадаўчы (прадстаўнічы) орган суб’екта федэрацыі фарміруецца шляхам прамога тайнага ўсеагульнага галасавання па партыйным спісам. Выканаўчы орган — урад суб’екта федэрацыі фарміруецца главой суб’екта пры ўдзеле заканадаўчага органа. Судовая ўлада суб’екта федэрацыя складаецца з Канстытуцыйнага (Статутнага) суда суб’екта федэрацыі і міравых судоў. Гэтыя суды не ўвахожзяць у федэральную судовую сістэму. Мясцовае самакіраванне ў Расіі — гэта форма ажыццяўлення народам сваёй улады, якая забяспечвае самастойнае і пад сваю адказнасць рашэнне насельніцтвам непасрэдна і (ці) праз органы мясцовага самакіравання пытанняў мясцовага значэння зыходзячы з інтарэсаў насельніцтва з улікам гістарычных і іншых мясцовых традыцый. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца грамадзянамі шляхам рэферэндуму, выбараў, іншых форм прамога волевыяўлення, праз выбарныя і іншыя органы мясцовага самакіравання. Мясцовае самакіраванне здзяйсняецца на ўсёй тэрыторыі Расійскай Федэрацыі. Тэрытарыяльную аснову мясцовага самакіравання складаюць муніцыпальныя ўтварэнні. Усяго ў Расіі каля 25 тысяч муніцыпальныў утварэнняў. У Расійскай Федэрацыі існуюць 6 відаў муніцыпальных утварэнняў: * [[Сельскае паселішча, Расія|сельскае паселішча]] * [[Гарадское паселішча, Расія|гарадское паселішча]] * [[Муніцыпальны раён, Расія|муніцыпальны раён]] * [[Гарадская акруга, Расія|гарадская акруга]] * [[Міжсяленыя тэрыторыі|міжсяленная тэрыторыя]] * [[унутрыгарадская тэрыторыя горада федэральнага значэння]] Органы мясцовага самакіравання не ўваходзяць у сістэму органаў дзяржаўнай улады. У структуру органаў мясцовага самакіравання, якая ўсталёўваецца статутам муніцыпальнага ўтварэння, уваходзяць наступныя органы і службовыя асобы мясцовага самакіравання: прадстаўнічы орган муніцыпальнага ўтварэння, галава муніцыпальнага ўтварэння, мясцовая адміністрацыя, кантрольны орган муніцыпальнага ўтварэння, іншыя органы мясцовага самакіравання. === Палітычныя партыі і прафсаюзы === Па стану на люты 2008 г. ў Расіі было зарэгістравана 15 палітычных партый (у 2006 г. іх было 35). Да ліку буйнейшых адносяцца: праўладныя — [[Адзіная Расія]]; лаяльныя — [[Справядлівая Расія]], [[Ліберальна-дэмакратычная партыя Расіі]] (ЛДПР); апазіцыйныя — [[Камуністычная партыя Расійскай Федэрацыі]] (КПРФ), [[Партыя "Народны саюз"|Народны Саюз]], [[Расійская дэмакратычная партыя "Яблык"|Яблык]], [[Правая справа]]. У Дзярждуму, выбраную ў [[2007]] годзе, прайшлі Адзіная Расія, КПРФ, Справядлівая Расія і ЛДПР. Да ліку буйнейшых прафсаюзных аб’яднання агульнарасійскага ўзроўня адносяць [[Федэрацыя незалежных прафсаюзаў Расіі|Федэрацыю незалежных прафсаюзаў Расіі]] (найбуйнейшае прафсаюзнае аб’яднанне, уваходзяць каля 29 млн чалавек, ці 95 % ад усіх членаў прафсаюзаў у Расіі), [[Канфедэрацыя працы Расіі|Канфедэрацыю працы Расіі]], [[Усерасійская канфедэрацыя працы|Усерасійскую канфедэрацыю працы]]. Усе яны ўваходзяць у [[Міжнародная канфедэрацыя прафсаюзаў|Міжнародную канфедэрацыю прафсаюзаў]]. === Знешняя палітыка === ==== Дачыненні з Беларуссю ==== Дыпламатычныя дачыненні ўрады ўстанавілі [[28 чэрвеня]] [[1992]] года<ref>[https://web.archive.org/web/20070502115338/http://www.president.gov.by/by/press46998.print.html Беларусь гатова на цеснае супрацоўніцтва з Расіяй, з улікам інтарэсаў беларускага народа]// Афіцыйны інтэрнэт-партал Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. 28 чэрвеня [[2007]]</ref>. == Насельніцтва == === Колькасць і размяшчэнне === [[Выява:Population of Russia.PNG|thumb|250px|Дэпапуляцыя ў Расіі]] На [[1 студзеня]] [[2008]] года насельніцтва Расіі складала 142,0 млн чалавек. У Расіі працягваецца [[дэмаграфічны крызіс]]. Рост насельніцтва ў краіне спыніўся з [[1991]]. Смяротнасць у 1,1 раза перавышае нараджальнасць, насельніцтва скарачаецца на некалькі сотняў тысяч чалавек штогод. Негатыўнай асаблівасцю Расіі з’яўляецца той факт, што ў выніку дэмаграфічнага пераходу нараджальнасць звалілася да ўзроўня развітых краін, у то час як смяротнасць засталася на ўзроўні краін, якія развіваюцца. Кожную хвіліну ў Расіі нараджаецца 3 чалавека, а памірае — 5. Агульнасусветная тэндэнцыя процілеглая: адносіны колькасці нараджэнняў да смерцяў роўна 2,6. Асабліва вялікая смяротнасць у расійскіх мужчын, сярэдняя працягласць жыцця якіх 67,51 гадоў (2017 г.)<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Працягласць жыцця жанчын значна вышэй — 77,64 года<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_e0.php 15 новых независимых государств. Ожидаемая продолжительность жизни при рождении, 1950—2017]</ref>. Узровень нараджальнасці ў Расіі не забяспечвае простага ўзнаўлення насельніцтва. === Этнічны склад === === Моўны склад === === Рэлігійны склад === == Гаспадарка == [[Выява:MIBC 9th May 2012.jpg|thumb|250px|Міжнародны бізнес-раён «[[Масква-сіці]]».]] Расія — некалі прамыслова развітая краіна, перажывае крызіс пасля распаду СССР, савецкай эканомікі і эканамічных сувязяў з былымі рэспублікамі і краінамі Усходняга блоку. [[Сукупны ўнутраны прадукт]] на душу насельніцтва складае 8900 долараў у год ([[2003]]). Інфляцыя 3 % (за студзень-люты [[2005]] г.) Большую частку ВУП дае дабыча палезных выкапняў: [[Нафта|нафты]] і [[Прыродны газ|прыроднага газу]] (асноўныя радовішчы ў Заходнім Сібіры), каменны [[вугаль]], [[жалезная руда]] (Курская магнітная анамалія, радовішчы [[Урал]]а, Заходняй [[Сібір]]ы і інш.), [[апатыты]], [[калійныя солі]], [[фасфарыты]], [[дыямент]]ы і інш. У [[2010]] г. вываз сыравіны склаў 65 % агульнага аб’ёму экспарту<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Антон Запольскі]].|загаловак=10 гадоў кіравання Пуціна. Што адбываецца сёння ў Расіі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=61516|выданне=[[Звязда]]|тып=[[газета]]|год=29 чэрвеня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-06-29 124 (26732)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/61477/29cher-7.indd.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. Асноўныя галіны прамысловасці: [[Машынабудаўніцтва]] (цяжкае, агульнае, сярэдняе, выраб прыбораў інструментаў, і інш.), чорная (галоўным чынам [[Урал]] і інш.) і каляровая ([[Урал]], [[Сібір]], Далёкі Усход і інш.) [[металургія]]. Развітыя хімічная і нафтахімічная прамысловасці (цантральны і паўночна-заходні рэгіён, Паволжжа, Урал), лясная (на поўначы і ўсходзе краіны), лёгкая (галоўным чынам тэкстыльная) і харчовая прамысловасць. [[Земляробства]] дае каля 40 % агульнай прадукцыі [[Сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]], [[жывёлаводства]]&nbsp;— звыш 60 %. Больш як 4/5 пашні прыходзіцца на Цэнтральнае Паволжжа, Паўночны [[Каўказскія горы|Каўказ]], [[Урал]] і Заходні [[Сібір]]. Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры: [[збожжа]], [[цукровы бурак]], [[сланечнік]], [[бульба]], [[лён]]. На тэрыторыі Расіі функцыянуюць аб’яднаныя энергетычныя сістэмы Цэнтру, Паўночнага Захаду, Паволжжа, Паўночнага Каўказа, Сібіру, Далёкага Усходу. Расія мае буйную сетку трубаправодаў. Важныя элементы водных сістэм: Беламора-балтыйскі канал, канал імя Масквы, Волга-Донскі канал, Волга-Балтыйскі шлях. Важную ролю грае марскі транспарт. Буйныя порты: [[Санкт-Пецярбург]], [[Калінінград]], [[Мурманск]], [[Архангельск]], [[Новарасійск]], [[Уладзівасток]], [[Находка]]. У Расіі ёсць звыш за 100 [[курорт]]аў: на ўзбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага мора]], група курортаў Каўказскіх Мінеральных Водаў і інш. == Культура == == Адукацыя == == Сацыяльная сфера == == Узброеныя сілы == Узброеныя сілы Расіі складаюцца з трох відаў Узброеных сіл (сухапутныя войскі, ваенна-паветраныя сілы і ваенна-марскі флот), трох родаў войск (касмічныя войскі, ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння і паветрана-дэсантныя войскі), Тыла ўзброеных сіл, чыгуначных войск і іншых войск, якія не ўваходзяць у віды ўзброеных сіл, а таксама шэраг службаў. Агульная колькасць УС Расіі складае 1207 тыс. чалавек ваеннаслужбоўцаў і 876 тысяч грамадзянскіх спецыялістаў. Сухапутныя войскі арганізацыйна складаюцца з мотастралковых войскаў, танкавых войскаў, ракетных войскаў і артылерыі, войскаў СПА, спецыяльных войскаў (выведвальных, сувязі, радыёэлектроннай барацьбы (РЭБ), інжынерных, радыяцыйнай, хімічнай і біялагічнай абароны (РХБА), тэхнічнага забеспячэння, аховы тылу, часцей і арганізацый тылу). Сухапутныя войскі дзеляцца па тэрытарыяльным прынцыпе на шэсць ваенных акруг: [[Маскоўская ваенная акруга|Маскоўская]], [[Ленінградская ваенная акруга|Ленінградская]], [[Паўночна-Каўказская ваенная акруга|Паўночна-Каўказская]], [[Прыволжска-Уральская ваенная акруга|Прыволжска-Уральская]], [[Сібірская ваенная акруга|Сібірская]] і [[Далёкаўсходняя ваенная акруга|Далёкаўсходняя]]. Ваенна-паветраныя сілы арганізацыйна складаюцца з авіяцыі (бамбавальнай, штурмавой, знішчальнай, авіяцыі СПА, выведвальнай, транспартнай і спецыяльнай), зенітна-ракетных войскаў, радыётэхнічных войскаў, спецыяльных войскаў, часцей і ўстаноў тылу. Ваенна-марскі флот арганізацыйна складаецца з родаў сіл: падводных, надводных, марской авіяцыі, марской пяхоты і берагавых войскаў, часцей спецыяльных войскаў і тылу. ВМФ па тэрытарыяльнай прыкмеце дзеліцца на чатыры флоту (Паўночны, Балтыйскі, Чарнаморскі і Ціхаакіянскі) і адну флатылію (Каспійскую). За межамі Расійскай Федэрацыі ёсць ваенныя базы ў Азербайджане (РЛС «Габала»), Арменіі (102-я ваенная база ў Гюмры), Беларусі (РЛС «Волга», Баранавічы і 42-й вузел сувязі ВМФ, Вілейкі), Казахстане (5-ы Дзяржаўны выпрабавальны касмадром, асобны полк транспартнай авіяцыі, асобны радыётэхнічны вузел Касмічных войскаў, дзяржаўны выпрабавальны палігон стратэгічнай СПА і СРА Сары-Шара), Кіргізіі (ваенна-паветраная база), Таджыкістане (Оптыка-электронны вузел сістэмы кантролю касмічнай прасторы «Нурэк», 201-я матастрэлковая дывізія), Узбекістане (авіябаза), Украіне (Чарнамарскі флот, шэраг аэрадромаў, вузлоў сувязі, 219-ы асобны полк радыёэлектроннай барацьбы, 1096-ы зенітны ракетны полк), Сірыі (база ВМФ), а таксама групоўкі расійскіх войскаў у Абхазіі і Паўднёвай Асеціі і групоўка міратворчых сіл і Прыднястроўі. == Гл. таксама == * [[Русафобія]] * [[Русафілія]] * [[Дзяржаўны савет, Расійская Федэрацыя|Дзяржаўны савет]] * [[61-я паветраная армія Расіі]] * [[6-я армія ВПС і СПА Расіі]] * [[Злачыннасць у Расіі]] == Спасылкі == {{Вікіцытатнік|Расія}} {{зноскі}} {{commons|Category:Russia}} {{Краіны Еўропы}} {{Краіны Азіі}} {{Славянскія краіны}} {{СНД}} {{АДКБ}} {{G8}} {{Краіны ў Балтыйскага мора}} {{Краіны ў Чорнага мора}} {{АІК}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Расія| ]] [[Катэгорыя:Краіны Азіі]] [[Катэгорыя:Краіны Еўропы]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] d1utzjblr8xbrguoli8dad3xu4ix4c7 Калінкавічы 0 16273 4163714 4131828 2022-07-23T14:24:43Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1560]] |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === Паводле пісьмовых крыніцаў, Калінкавічы вядомы з [[XVI]] ст. як сяло Валенкавічы [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]], вялікакняскае ўладанне. Упершыню ўпамінаецца як вёска Каленкавічы [[Багрымавіцкае стараства|Багрымавіцкага стараства]] ў акце рэвізіі [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[1560]] г., прыводзіцца апісане межаў вёскі. У [[1582]] г. упамінаецца ў межавой справе паміж маёнткам Гарбавічы, які належаў [[Аскеркі|Аскеркам]], і [[Багрымавіцкае стараства|Багрымавіцкім стараствам]]. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 4pxhdt3031elp9tk0eav7m2ckvnagx4 4163722 4163714 2022-07-23T14:35:46Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1560]] |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводетва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] m16gnbhigpoeczever1jtwx25h19413 4163724 4163722 2022-07-23T14:37:10Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1560]] |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводетва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] m0sn0hmntjjfk4zzggs2qm8dghqjnce 4163727 4163724 2022-07-23T14:44:42Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1560]] |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводетва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] guyopjzd03k098vhn651v3unazbqifo 4163728 4163727 2022-07-23T14:49:50Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = Калениковичи |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводетва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 3k4d8qs0el5xx72syo1ugrmf6thck2d 4163729 4163728 2022-07-23T14:50:51Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = Калениковичи |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводетва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] d96u8qtulf7soj37m9zrb1u2tev2y04 4163730 4163729 2022-07-23T14:52:55Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = перад 1552 годам |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводетва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] oipnfhht9jcbb3r2gir0fnkr57swal0 4163732 4163730 2022-07-23T14:56:01Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісаньня акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводетва]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 727ciusfwjugcr5455ss7rywb1lfcwk 4163734 4163732 2022-07-23T14:58:55Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] kmuzxrvbuk1495yhzk35liwofanimms 4163745 4163734 2022-07-23T15:36:49Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] msrzzzwhk41qaanvj9y2xiaaq2lhrpd 4163746 4163745 2022-07-23T15:40:50Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест зверху}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] bki6yf457rpf19627nds9n97p4409fv 4163747 4163746 2022-07-23T15:42:09Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года прыведзена апісанне межаў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] msrzzzwhk41qaanvj9y2xiaaq2lhrpd 4163755 4163747 2022-07-23T15:52:49Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года вызначаны межы і працягласць угоддзяў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] q5egkhnk5o09khwitu69l14jy0s1l3w 4163757 4163755 2022-07-23T15:57:41Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства 1560 года вызначаны межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 5c9gg6eta9f71695xjttlkdazh1gys7 4163772 4163757 2022-07-23T16:29:33Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, выдзелена з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 5hiubtnuyy5jh8vqug79s4xriwkk3nk 4163776 4163772 2022-07-23T16:40:34Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. [[Рафал Алойзы Аскерка]] жыў у 1708—1767 гг., валодаў Гарбавічамі і адначасова быў старостам багрымавіцкім. Тое староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref> }} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 1nrd750isheo6vcaahzi7zwzvtmiyme 4163783 4163776 2022-07-23T17:25:24Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Стражнік польны літоўскі Рафал Міхал, сын Яна Мікалая, Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой свайго дзядзькі старосты багрымавіцкага Антонія Іаахіма Аскеркі, нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] nvge0hvioq5y5rias5oxtax1ntzc83r 4163787 4163783 2022-07-23T17:44:15Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой свайго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 9qqzjs042ho99bk34o7acdukgh575se 4163788 4163787 2022-07-23T17:51:12Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 8w9mznygn0wfxvxmysli5lr7krnw0yz 4163793 4163788 2022-07-23T18:26:57Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'' названыя нібы як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 1wcma7mufd1una3jctym1i0ksiipdgq 4163847 4163793 2022-07-23T20:16:17Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] aq090d1hi3ka7k34je7cnpjstjgesg9 4163964 4163847 2022-07-24T05:57:44Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] dcfrl4wlntiuwxpdykvr1gxmx5xccr6 4163965 4163964 2022-07-24T05:58:42Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] ocepfbq04cion3u250v2iati3soan5q 4163973 4163965 2022-07-24T06:56:12Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] bevob7xki1kwlaagxkfdmm3bn35d38x 4163975 4163973 2022-07-24T06:56:45Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] ssw2sgshcu17qyb7xefp6wbw6d9k2ak 4163976 4163975 2022-07-24T06:57:17Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 76ss04r849q1i8955s9zvy2dvi60cai 4163979 4163976 2022-07-24T06:58:19Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 5kvikwbjmbo4qaerue9muzxmjlhlk5z 4164073 4163979 2022-07-24T10:40:35Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Калінкавічы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg |сцяг = Flag of Kalinkavičy.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG |подпіс = Царква Казанскай Іконы Божай Маці |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = |CoordAddon = region:BY_type:city |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Калінкавіцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1552]] |ранейшыя назвы = Калениковичи, Каленкавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +1 |тэлефонны код = +375 2345 |паштовы індэкс = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695) |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kalinkavičy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 496475615 }} '''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Kalinkavičy'') — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == === Старажытнасць === Выяўленыя археолагамі гарадзішчы бронзавага і ранняга жалезнага вякоў, а таксама эпохі Кіеўскай Русі сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]] ВКЛ. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе; па бацьку валодаў Гарбавічамі<ref>Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208</ref>. Багрымавіцкае староства, як Загальскае і шэраг іншых, вылучана з Мазырскага хіба ў XVII ст.<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. Тое, што ў дакуменце Аскеркаў яно названа таксама і Каленкавіцкім сведчыць: вёска заставалася каралеўшчынай, пакуль існавала Рэч Паспалітая.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. [[16 мая]] [[1774]] г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У [[1778]] г. цэнтр Каленкавіцкай парафіі; у вёсцы 25 хат. === У складзе Расійскай імперыі === З [[1793]] г., пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у складзе Расійскай імперыі, мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да [[1805]] г. належала князю Шахоўскаму. У [[1795]] г. мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і в. Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У [[1856]] г. узведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з [[1827]] г.). У [[1864]] г. адкрытае народнае вучылішча. У [[1866]] г. налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у [[1876]] г. меў у вёсцы 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў [[1886]] г. чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу [[1897]] г. мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 карчмы, 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У [[1916]] г., калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом. === Найноўшая гісторыя === У красавіку [[1917]] г. створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. З красавіка [[1919]] г. у Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні. З сакавіка да пачатку ліпеня [[1920]] года Калінкавічы заняты польскімі войскамі. З мая [[1923]] г. да красавіка [[1924]] г. цэнтр Каленкавіцкай воласці, у склад якой ўвайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей. З ліпеня 1924 г. у складзе БССР. З [[1925]] горад. У [[1924]]—[[1930]] цэнтр раёна. У [[1920]]—[[1930]] гг. дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага [[1938]] г. у Палескай вобласці. З [[1939]] г. — цэнтр раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны акупаваныя нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяраў фашызму. З студзеня [[1954]] г. у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка [[1963]] г. горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы [[1993]] г. у горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З [[1994]] г. працуе Калінкавіцкі краязнаўчы музей. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2008,2016,2017|y=37900,37700,38100,39890,40315}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 37,9 тыс. чал.; [[2006]] — 37,7 тыс. чал.; [[2008]] — 38,1 тыс. чал.; [[2016]] — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/> === Рэлігія === [[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]] * [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001) * [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993) * [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964) == Эканоміка == Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба». == Культура == [[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]] [[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]]. == Спорт == * [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]] == Вядомыя асобы == * [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка * [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг. * [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] * [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]] * [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]] * [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. [[1937]]) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]] * [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык * [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. [[1955]]) — беларускі архітэктар. * [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]] * [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч * [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык. * [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік. == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}} {{OSM relation|5598615|Калінкавічы}} {{Калінкавіцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Калінкавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] 762zctrhbtnsbhnqg9apvnufkngqkre Хойнікі 0 16287 4163880 4158973 2022-07-23T22:12:27Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. [[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]] [[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]]Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}.[[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]] Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі (Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312).|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] 3cs9ydzms8s0zh6dern32mlssbpt1js 4163881 4163880 2022-07-23T22:19:57Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]][[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|left|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]] [[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]]Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}.[[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]] Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі (Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312).|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] 1i163g88xb1o5rzlr7ekmvlwknm80ho 4163882 4163881 2022-07-23T22:21:27Z Дамінік 95653 /* Заўвагі */ wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]][[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|left|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]] [[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]]Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}.[[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]] Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі (Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312).|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua|4}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] r4t06y5p5pbs1gzxw5andyk0a372r13 4163883 4163882 2022-07-23T22:24:07Z Дамінік 95653 /* Заўвагі */ wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]][[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|left|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]] [[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]]Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}.[[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]] Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі (Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312).|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] 1i163g88xb1o5rzlr7ekmvlwknm80ho 4163884 4163883 2022-07-23T22:27:17Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. [[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]] [[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]]Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}.[[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]] Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі (Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312).|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] 3cs9ydzms8s0zh6dern32mlssbpt1js 4163885 4163884 2022-07-23T22:29:02Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. [[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]]Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}. Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі (Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312).|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] 4jhfbdunlofuzq06rurox3htdxb7x63 4163886 4163885 2022-07-23T22:30:32Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. [[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]] Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}. Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі (Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312).|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] c9k4tkhhygyljf2wond0chfi5pwowze 4163887 4163886 2022-07-23T22:31:40Z Дамінік 95653 /* Вялікае Княства Літоўскае */ wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. [[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]] Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}. Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі (Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312).|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] qieoop3a0wdlzoymogsckkpv4onhcnr 4163889 4163887 2022-07-23T22:39:43Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. [[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]] Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}. Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі<ref>Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312</ref>.|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] lu4mwf2terjnf00t4tzblhnbwsuly7r 4163890 4163889 2022-07-23T22:41:52Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. [[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]] Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}. Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі<ref>Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312</ref>.|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] jzhr67ht7923rx8wrfavmre1ne2y3k1 4163891 4163890 2022-07-23T22:44:57Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. [[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]] Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}. Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі<ref>Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312</ref>.|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] lu4mwf2terjnf00t4tzblhnbwsuly7r 4163935 4163891 2022-07-24T03:18:29Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]][[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|left|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]] Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}. Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[Крыпта|крыптай]]?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі<ref>Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312</ref>.|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр|Мазыры]]. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} * Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 18, 26, 27, 31, 34 == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Род Вішнявецкіх]] [[Катэгорыя:Род Шуйскіх]] [[Катэгорыя:Род Прозараў]] n6422d7s5gdfyjv3abzghsh5we4qkqt Альгерд 0 16852 4164032 4163287 2022-07-24T09:20:45Z Лобачев Владимир 8270 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = | подпіс герба = | тытул = | парадак = | парадак-жан = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | каранацыя = | адрачэнне = | наследнік = | суправіцель1 = | суправіцель1перыядпачатак = | суправіцель1перыядканец = | рэгент1 = | рэгент1перыядпачатак = | рэгент1перыядканец = | прэм'ер = | віцэ-прэзідэнт = | прэзідэнт = | манарх = | губернатар = | віцэ-губернатар = | каментар = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | муж = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | навуковая сфера = | месца працы = | вядомы як = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | навуковая ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{цёзкі|Альгерд}} [[Файл:Монета Ольгерда. До 1377.svg|міні|Манета з надпісам «Князь Олгердъ». Б. Пашкевіч лічыць яе сучасным фальсіфікатам, вядома ў адзіным асобніку.<ref>''Саввов Р.'' [https://www.academia.edu/28638116/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D0%B9%D1%88%D0%B8%D1%85_%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%82_%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D0%B6%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_A_new_classification_of_most_ancient_coins_of_the_Grand_Duchy_of_Lithuania Новая классификация древнейших монет Великого княжества Литовского / A new classification of most ancient coins of the Grand Duchy of Lithuania]</ref>]] '''Альге́рд''' (~[[1295]] — [[май]] {{ДС|||1377}}) — [[вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] ([[1345]]—[[1377]]). == Біяграфія == Сын [[Гедзімін]]а. У 1318 годзе ажаніўся з віцебскай князёўнай [[Марыя Віцебская|Марыяй]], не пазней за 1325 год, пасля смерці віцебскага князя, атрымаў княства як спадчыну жонкі. Калі ў 1341 годзе [[Гедзімін]] надзяляў сыноў, Альгерд да Віцебскага княства атрымаў [[Крэва]] і землі паабапал [[Рака Бярэзіна|Бярэзіны]]. У 1345 годзе разам з братам [[Кейстут]]ам скінуў з віленскага стальца іншага свайго брата [[Яўнут Гедзімінавіч|Яўнута]], стаў вялікім князем. Альгерд адбіваў наступ [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] (гл. [[бітва на Стрэве, 1348]]; [[вайна Тэўтонскага ордэна і ВКЛ]]). У 1342 годзе дапамог [[Пскоўскае княства|Пскову]] супраць немцаў, яго сын [[Андрэй Полацкі|Андрэй]] стаў пскоўскім князем. Паспяхова праводзіў палітыку аб'яднання зямель колішняй [[Русь|Русі]] ў адзінай дзяржаве — Вялікім княстве Літоўскім. Яшчэ толькі князем віцебскім, дапамагаў Смаленску супраць Масквы. Далучыў да ВКЛ землі колішняга [[Чарнігаўскае княства|Чарнігаўскага княства]] (каля 1355). Залежным ад яго было і [[Смаленскае княства]]. У 1356, 1359 і 1362 гадах далучыў гарады [[Ржэў]], [[Мсціслаў]] і [[Таропец]]. У канцы 1362 года, пасля [[Бітва на Сініх Водах, 1362|бітвы на Сініх Водах]], далучыў да ВКЛ Падольскую, [[Валынь|Валынскую]] і Пераяслаўскую землі, паўднёвае Падняпроўе, прычарнаморскія землі ў вусці [[рака Серат|Серата]], басейнах [[рака Днестр|Днястра]] і Паўднёвага Буга. Пасадзіў удзельным князем у [[Горад Кіеў|Кіеве]] свайго сына [[Уладзімір Альгердавіч|Уладзіміра]], [[Падолле]] перадаў навагародскім князям [[Карыятавічы|Карыятавічам]], войскі якіх складалі значную частку сіл у бітве на Сініх Водах. У падтрымку цверскіх князёў здзейсніў [[Маскоўскія паходы Альгерда|тры паходы на Маскву]] (1368, 1370, 1372). Спрабаваў падпарадкаваць сабе [[Пскоў]] і [[Ноўгарад]], вёў барацьбу з [[Польшча]]й за [[Валынь]], [[Падляшша]] і Галіцыю (1349—1351, 1366; гл. [[вайна за галіцка-валынскую спадчыну]]). За яго часам тэрыторыя ВКЛ павялічылася ў больш за 2 разы. Жыў больш за 80 гадоў, кіраваў дзяржавай 32 гады. Ад двух жонак — [[Марыя Віцебская|Марыі Віцебскай]] і [[Ульяна Цвярская|Ульяны Цвярской]] — меў 12 сыноў, у т.л. [[Ягайла|Ягайлу]], [[Андрэй Полацкі|Андрэя]], [[Свідрыгайла|Свідрыгайлу]], [[Скіргайла|Скіргайлу]], [[Уладзімір Альгердавіч|Уладзіміра]]. == Праблема веравызнання == [[Выява:Algierd. Альгерд (XIV).jpg|thumb|Пячатка Альгерда]] Альгерд ажыццяўляў ураўнаважаную рэлігійную палітыку, мусіць, з гэтай прычыны ні сучаснікі, ні пазней гісторыкі не здолелі вызначыцца датычна яго веравызнання — быў ён паганцам ці праваслаўным. Праз гэту неадназначнасць узнікаюць спекуляцыі, часта даследчыкі абмяжоўваюцца агульнымі сцвярджэннямі, наогул не звяртаючыся да агляду крыніц, напрыклад, калі Альгерд быў літовец, то мусіў быць паганцам, або наадварот — панаваў над значнай часткай Русі, займаўся царкоўнымі справамі, мусіў быць праваслаўным. === Хрышчэнне ў Віцебску === Пачынаючы ад дарэвалюцыйнай расійскай гістарыяграфіі, хрышчэнне Альгерда звязваюць са [[шлюб]]ам з віцебскай княжной, за якою пасля смерці цесця ён атрымаў [[Віцебскае княства]]. [[У. Ц. Пашута]], сцвярджаў, што такія абставіны атрымання Альгердам Віцебскага княства няпэўныя, бо вядомыя толькі з [[Хроніка Быхаўца]] (далей ХБ), якая не толькі вядома міфічнымі звесткамі, але ў гэтым прыватным выпадку памылкова паведамляе, што віцебскую княжну звалі Ульянай. З верагодных крыніц вядома, што першай альгердавай жонкай была не Ульяна, т.б. не выпадае верыць ХБ ні ў пытанні альгердава хрышчэння, ні ў абставінах атрымання Альгердам Віцебскага княства. За ХБ шмат дзе гэтая памылка паўторана, у т.л. у [[Густынскі летапіс|Густынскім летапісе]], дзе дадаецца, што Альгерд ахрысціўся з усімі [[баяры|баярамі]] і народам, калі паводле ХБ ахрысціўся Альгерд толькі сам без баяраў і народу. Аднак, пра абставіны атрымання Альгердам Віцебскага княства кажуць больш раннія крыніцы, якія праўда нічога не кажуць пра яго хрышчэнне. Такім чынам, адмаўляючы верагоднасць паведамлення ХБ, немагчыма адмаўляць факту шлюба Альгерда з віцебскай княжной, вядомага і з іншых тагачасных крыніц. Зыходзячы з таго, што віцебская княжна напэўна была хрысціянкай, а шлюбы хрысціян з [[паганства|паганцамі]] і наогул іншавернымі былі забароненыя [[Трульскі сабор|Трульскім саборам]] (691), шлюб Альгерда мог адбыцца толькі пасля хрышчэння. Прынамсі, практыка хрышчэнняў перад шлюбамі з рускімі княжнамі сярод гедзімінавых сыноў была звычайнай, так [[Любарт Гедзімінавіч|Любарт]] і [[Яўнуцій Гедзімінавіч|Яўнуцій]] ахрысціліся ў Дзмітрыя і Івана, а [[Нарымонт Гедзімінавіч|Нарымонт]] ахрысціўся ў Глеба, верагодна, каб заняць сталец у Ноўгарадзе. {{Hider |hidden = 1 |title = Царкоўныя саборы пра шлюбы з іншавернымі, ерытыкамі і паганцамі |content = — '''10-е правіла Лаадікійскага сабору (да [[343]])'''<br /> ''«Не должно церковным [людям], без разбора, своих детей совокуплять с еретиками брачным союзом.»''<br /><br /> — '''31-е правіла Лаадікійскага сабору (да [[343]])'''<br /> ''«Не подобает со всяким еретиком заключать брачный союз или отдавать таковым сынов или дщерей, но допустимо брать от них, если обещаются христианами быть.»''<br /><br /> — '''30-е правіла Карфагенскага сабору ([[419]])'''<br /> ''«Заблагорассуждено, чтобы дети состоящих в клире не совокуплялись браком с язычниками или с еретиками.»''<br /><br /> — '''14-е правіла Халкідонскага сабору ([[451]])'''<br /> ''«Никому не позволено брати себе в жену иноверную: чтобы родивши уже детей от такова брака и прежде сего уже крестившие их у еретиков, приводили их к общению с кафолической Церковью: а не крестившие не могли крестить их у еретиков, ни совокупляти браком с еретиком, или иудеем, или язычником: разве в таком только случае, когда лицо, сочетавающееся с православным лицом, обещает прейти в православную веру. А кто преступит сие определение святого собора: тот да подлежит епитимии по правилам.»''<br /><br /> — '''72-е правіла Трульскага сабору ([[691]])'''<br /> ''«Недостойно мужу с женою еретическою браком совокуплятися, ни православной жене с мужем еретиком сочетатися. Аще же усмотрено будет нечто таковое, сделанное кем либо, брак почитати не твердым и не законное сожитие расторгати. Ибо не подобает смешивати не смешиваемое, ниже совокупляти с овцою волка, и с частью Христовой жребий грешников.»'' |frame-style = border: thin solid #e0e0e0; margin: 1em 5% 0 5%; |title-style = text-align: left; color: black; background-color: white; font-weight: normal; padding: 1px 15px 1px 15px; |content-style = color: black; background-color: white; text-align: left; padding: 3px 15px 3px 15px; }} Такім чынам, у крыніцах няма верагодных звестак пра самае хрышчэнне Альгерда, але тыя ж крыніцы верагодна паведамляюць пра падзеі, якія не маглі адбыцца пры паганстве Альгерда. Гэта датычыць не толькі шлюбу з хрысціянкай, але і Гандлёвага дагавору Гедзіміна з Ордэнам (1.11.1338) на ўмовах якога цалавалі крыж «каралі» Полацка і Віцебска, тым часам ім былі адпаведна Нарымонт і Альгерд, у адрозненне ад Гедзіміна з інш. дзецьмі і баярамі, якія прысягалі паводле паганскага звычаю. {{Hider |hidden = 1 |title = Урывак Гандлёвага дагавору [[Гедзімін]]а з Ордэнам (1338) |content = — '''аматарскі беларускі пераклад'''<br /> ''«Гэты мір заключаны ад раства госпада ў тысяча трыста трыццаць восьмым годзе, у дзень усіх святых са згоды магістра і ландмаршалка і многіх іншых годных і рады Рыгі, якія на гэтым цалавалі крыж; і са згоды караля Літвы і яго дзяцей і ўсіх яго баяраў, якія гэтак жа свае абрады пры гэтым здзейснілі, і са згоды біскупа Полацка, караля і горада Полацка і караля Віцебска і горада Віцебска, якія ўсе на гэтым вышэйназваным міры цалавалі крыж. Гэты мір павінен захоўвацца непарушна дзесяць гадоў.»''<br /><br /> — '''навуковы рускі пераклад'''<br /> ''«Этот мир заключен от рождества господа в тысяча триста тридцать восьмом году, в день всех святых с согласия магистра и ландмаршалка и многих других достойных и совета Риги, которые на этом целовали крест; и с согласия короля Литвы и его детей и всех его бояр, которые так же свои обряды при этом совершили, и с согласия епископа Полоцка, короля и города Полоцка и короля Витебска и города Витебска, которые все на этом вышеназванном мире целовали крест. Этот мир должен сохраняться нерушимо десять лет.»''<ref>Послания Гедимина. Пер. В. Т. Пашуто, И. В. Шталь. Вильнюс. Минтис. 1966.</ref> |frame-style = border: thin solid #e0e0e0; margin: 1em 5% 0 5%; |title-style = text-align: left; color: black; background-color: white; font-weight: normal; padding: 1px 15px 1px 15px; |content-style = color: black; background-color: white; text-align: left; padding: 3px 15px 3px 15px; }} === Падзеі ў Пскове === Акалічнасці пскоўскіх падзей 1342 года вядомыя толькі з пазнейшых крыніц. Асноўны іх змест у тым, што Альгерда, яшчэ толькі князем віцебскі і крэўскі, пскавічы паклікалі яго на дапамогу супраць немцаў. Немцы былі адагнаны і пскавічы прапанавалі Альгерду заняць вакантны пскоўскі сталец, сам Альгерд адмовіўся, але пасадзіў на стальцы свайго старэйшага сына [[Андрэй Альгердавіч|Андрэя]]. Сучасныя падзеям наўгародскія і [[Пскоўскія летапісы|пскоўскія]] летапісы нічога не кажуць пра гэтыя падзеі. Падрабязнасці дае толькі {{Не перакладзена 3|Наўгародскі Першы летапіс|Наўгародскі Першы летапіс|ru|Новгородская первая летопись}} малодшага ізводу, спіс 2-й паловы XV ст., болей за 100 гадоў пазней — паводле яго, пскавічы «паддаліся Літве» не атрымаўшы дапамогі супраць немцаў ад наўгародцаў і вялікага князя ўладзімірскага, яны выгналі свайго князя і паклікалі на дапамогу Альгерда, апошні «загадаў ахрысціць свайго сына», якога ахрысцілі пад імем Андрэй, пакінуў яго на стальцы і вярнуўся ў Літву. Паводле некаторых даследчыкаў, дарослы сын Альгерда быў не хрышчоны і імя Андрэй ён атрымаў у Пскове, такім чынам і Альгерд на іх думку быў не хрышчоны. [[Пскоўскія летапісы]] канца XV ст. у спісах канца XV—XVII ст. даюць троху іншае, Альгерд прыйшоў на дапамогу і прывёў свайго сына Андрэя, пскавічы прапанавалі Альгерду ахрысціцца і заняць пскоўскі сталец, Альгерд адмовіўся ад хрышчэння, але ахрысціў свайго сына, бо Андрэй было яго малітоўнае імя, і пакінуў яго на пскоўскім стальцы. Пазнейшы {{Не перакладзена 3|Ніканаўскі летапіс|Ніканаўскі летапіс|ru|Никоновская летопись}} дадае, што Альгерд адмовіўся ахрысціца, бо, маўляў, ужо хрышчоны і другім разам хрысціцца не хачу. Свецкае імя Вінгольт (паводле некаторых даследчыкаў, літоўскае і г.зн. паганскае) для Андрэя вядомае толькі з «Хронікі Быхаўца», дзе даецца разам з несапраўднымі звесткамі пра яго. З крыніц дзеці Альгерда ад першага шлюбу вядомыя толькі як Андрэй, Дзмітрый, Уладзімір, Канстанцін, Фёдар, Фядора і Агрыпіна, т.б., напэўна, пад хроснымі імёнамі, бо ракло звычайна не агалошвалася. У адрозненне, альгердавы дзеці ад другога шлюбу вядомыя ў найперш пад свецкімі імёнамі — Ягайла, Скіргайла, Карыбут, Карыгайла, Лунгвень, Віганд і Свідрыгайла. === Тры віленскія мучанікі === Адным з доказаў паганства Альгерда часта даюць гісторыю трох віленскіх мучанікаў, быццам дружыннікаў Альгерда, якіх ён загадаў забіць за прыняцце хрысціянства. Аднак, імя Альгерда як праследвальніка мучанікаў з'явілася толькі ў пазнейшых рэдакцыях іх Жыція, у першых рэдакцыях імя літоўскага князя-паганца не названа, а час падзей неакрэслена вызначаны як «калісьці», т.б. вельмі неакрэслена для блізкага часу, улічваючы, што кананізацыя адбылася ў 1374 годзе. Таксама важна, што менавіта да Альгерда звярнуліся віленскія хрысціяне па перадачу ім месца смерці мучанікаў пад будаўніцтва царквы. Кананізацыяй святых займаўся альгердаў прыхільнік мітрапаліт [[Кіпрыян, мітрапаліт кіеўскі|Кіпрыян]], напэўна, па волі Альгерда ў рэчышчы стварэння асобнай ад Масквы мітраполіі для ВКЛ (гл. пра г.зв. [[Літоўская мітраполія|«Літоўскую мітраполію»]]). У першых рэдакцыях царкоўнай службы мучанікам, апроч іншага, у [[багародзічны|багародзічнах]] [[акраверш]]ам было зашыфравана імя '''Дзмітрый''' — на думку [[Агіцкі|Агіцкага]], гэта імя аўтара службы, але часам акравершам шыфраваліся і імёны заказчыкаў, паводле ж Кіева-Пячэрскага патэрыка Дзмітрый было хрысціянскім імем Альгерда. === Лісты Патрыярха === === Хрыстосаванне ў Маскве === Пазнейшая інтэпр.? === Хрышчэнне перад смерцю === === Сведчанні пра пахаванне === Сведчанні пра пахаванне Альгерда захавалі тры крыніцы, адна з іх сучасная падзеі — хроніка [[Герман Вартберг|Германа Вартберга]], дзве астатнія пазнейшыя — хроніка [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]] і яшчэ болей позні [[Ніканаўскі летапіс]]. Герман Вартберг адзначае, што пры пахаванні Альгерда былі спаленыя каштоўныя рэчы і 18 коней, іншых падрабязнасцей храніст не дае. Я. Длугаш дае болей падрабязнасцяў, у т.л. адрозных ад сведчання Вартберга, ён адзначае што Альгерд быў спалены ў багатым строі і з 1 канём, таксама ўказвае і на месца спалення — [[Кукавейцкі гай]] паблізу [[Мейшагола|Мейшаголы]]. Пры гэтым, паводле даследаванняў літоўскіх археолагаў, няма пэўна датаваных 13-14 ст. літоўскіх пахаванняў з трупаспаленнем. Выяўленыя буйныя могільнікі сяр.-кан. 13 ст. у [[Кернава|Кернаве]], а таксама выяўлены ў 2009 буйны могільнік 14 ст. у [[Вяркяй]] (у межах [[Вільнюс]]а), змяшчаюць толькі трупапалажэнні, гэта прыводзіць археолагаў да высновы, што ўжо ў 13 ст. літоўцы перанялі пахавальны абрад у русінаў і спаленне памерлых не практыкавалі. Наогул, звесткі пра спаленне літоўцамі памерлых сустракаюцца адно ў ордэнскіх храністаў, а ў царкоўных сачыненнях і апісаннях веры літоўцаў (напр. [[Еранім Пражскі]], [[Сільвіа Пікаламіні]]) спаленне памерлых не згадваецца. Сукупнасць звестак Я. Длугаш пра Альгерда агулам сумнеўная. Так, паводле Длугаша, Альгерд не памёр у 1377 годзе, а перадаў уладу [[Ягайла|Ягайлу]] і жыў у Мейшагале, году альгердавай смерці храніст не ведае. Смерць Альгерда ў 1377 годзе вядома з надзейных крыніц і сумневу ў даследчыкаў не выклікае. Таксама Я. Длугаш неадкротна адзначаў, што целы літоўскіх князёў палілі ў Вільні на [[Даліна Свентарога|Свентарогу]], але слядоў спаленняў археолагамі там не выяўлена. Я. Длугаш не тлумачыць чаму Альгерд быў спалены не на Свентарогу, як папярэднія князі, а ў Кукавейцкім гаі — тлумачэнні спрабваў даць [[Т. Баранаўскас]]. З крыніц, прычым позніх, вядомы толькі адзін Кукавейцкі гай, яго звязваюць з легендарным князем Кукавойтам, гэты гай месціўся паблізу [[Вількамір]]а, а не каля Мейшаголы. Шматгадовыя расшуканні [[Вікінтас Вайткявічус|В. Вайткявічуса]] выявілі згадку XVII ст. пра Кукавейцкі [[фальварак]] паблізу Мейшагалы і курганны могільнік побач, з чаго Вайткявічус выводзіць магчымасць існавання ў гэтым месцы культавага гаю з могільнікам. Праўда, паводле звестак Вайткявічуса, выяўлены могільнік не мае матэрыялаў XIV ст., месцаў спалення на тэрыторыі гіпатэтычнага гаю таксама не выяўлена. Пазней Я. Длугаш піша пра спаленне на Свентарогу [[Кейстут]]а, указваючы, што пры гэтым разверзлася зямля і праглынула вогнішча. Таксама паводле Длугаша Альгерд быў жанаты толькі аднойчы — з невядомай на імя цвярской княжной і з ёю меў усіх сваіх дзяцей. Пэўна, Длугаш, хоць і жыў пры двары альгердава ўнука [[Казімір Ягайлавіч|Казіміра]] і быў выхавальнікам альгердавых праўнукаў, пэўных звестак біяграфіі Альгерда не меў. Такім чынам, звесткі Длугаша супярэчаць вядомым крыніцам і сучасным навуковым даследаванням, звесткі Вартберга наадварот — цалкам адпавядае тэндэнцыі ордэнскіх храністаў паказваць літоўцаў паганцамі, якія здзяйсняюць адмысловыя культы. {{Hider |hidden = 1 |title = [[Герман Вартберг]] (кан. 14 ст.) |content = — '''аматарскі беларускі пераклад'''<br /> ''«Тым жа годам, прыкладна тым жа часам, памёр Альгардэн, галоўны кароль літоўцаў. Пры пахаванні яго было вялікае шэсце да спалення розных рэчаў, а таксама 18 прыпражных коней, паводле іх абраду.»''<br /><br /> — '''арыгінальны тэкст'''<br /> ''«Eodem anno circa idem tempus Algarden, summus rex Letwinorum, mortuus est. In exsequiis magna pompa in cremacione diversarum rerum ac XVIII equorum dextrariorum secundum ritum corum.»''<ref>Hermanni de Wartberge Chronicon Livoniae / herausgegeben von Ernst Strehlke // Scriptores rerum prussicarum, Leipzig, 1863, Bd. 2, S. 113.</ref><br /><br /> — '''навуковы рускі пераклад'''<br /> ''«В том же году, в то же время, умер Адьгарден, главный литовский король. При его похоронах, сообразно литовскому суеверию, было совершено торжественное шествие, с сожжением различных вещей и 18 боевых коней.»''<ref>Ливонская хроника Германа Вартберга // Сборник материалов и статей по истории Прибалтийского края / Е. В. Чешихин-Ветринский, Рига, 1879, т. 2.</ref> |frame-style = border: thin solid #e0e0e0; margin: 1em 5% 0 5%; |title-style = text-align: left; color: black; background-color: white; font-weight: normal; padding: 1px 15px 1px 15px; |content-style = color: black; background-color: white; text-align: left; padding: 3px 15px 3px 15px; }} {{Hider |hidden = 1 |title = [[Ян Длугаш]] (1-ая чв. 15 ст.) |content = — '''аматарскі беларускі пераклад'''<br /> ''«Апроч гэтага, яны папілі сваіх нябожчыкаў, што была, як мы ведаем, у звычаях не толькі італікаў і лацінаў, але і іншых народаў. Аднак літоўцы дзякуючы мноству лясоў і гаёў мелі адмысловыя лясы, дзе кожнае паселішча і кожны дом і сям'я мелі адмысловыя вогнішчы для спалення па звычаю целаў нябожчыкаў. Пры гэтым да палімага чалавечага цела клалі найбольш каштоўных жывёл і рэчы: каня, быка, карову, сядло, зброю, пояс, каралі, кальцо, і ўсе гэта палілі разам з трупам, не гледзячы на тое, што рэчы маглі быць залатыя або сярэбраныя. Згодна гэтага звычаю быў спалены ў лесе Каківейт, паблізу замка і паселішча Міжэхолы, вялікі князь літоўскі Альгерд, сын Гедзіміна і бацька Уладзіслава, караля польскага (скрадзены смерцю ў аблудзе паганства), разам са сваім лепшым канём, апрануты ў затыканы пярлінамі і каштоўнымі каменямі жупан, ў раскошнай пурпурнай адзёжы, разшытай золатам, і з сярэбраным пазалочаным поясам.»''<br /><br /> — '''арыгінальны тэкст'''<br /> ''«Mortuos insuper suos, quod non Italis et Latinis tantummodo, sed et caeteris nationibus legimus fuisse solenne, comburebant. Lithuani tamen, cum silvarum et nemorum abundarent multitudine, habebant speciales silvas, in quibus singulae villae et quaelibet domus atque familia, speciales focos, decedentium cadavera soliti erant conflagrare. Adiungebantur autem cremando corpori quaeque potiora, equus, bos, vacca, sella, arma, vestis, cingulus, torques, annulus, et simul una cum cadavere, non habito respectu quod aurea vel argentea forent, cremabantur. In hunc quoque morem Olgerdus filius Gedimini, magnus dux Lithwanie et Wladislai Polonie Regis genitor, in gentilitatis errore fatis absumptus, in silva Kokiveithus prope castrum et villam Miszeholÿ, cum equo optimo, ioppula margaritis et gemmis intertexta, veste ostro et auro superba, balteo argenteo deauratoque amictus, exustus est.»''<ref>Joanis Dlugossii Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae. Liber decimus 1370-1405, Varsaviae, 1985, p. 166.</ref><br /><br /> — '''навуковы рускі пераклад'''<br /> ''«Кроме того, они сжигали своих покойников, что было, как мы знаем, в обычае не только у италиков и латинов, но и у прочих народов. Однако литовцы благодаря множеству лесов и рощ имели особые леса, в которых каждое селение и каждый дом и семья располагали особыми кострищами для сожжения по обычаю тел покойников. При этом к сжигаемому человеческому телу присоединяли наиболее ценных животных и вещи: коня, быка, корову, седло, оружие, пояс, ожерелье, кольцо, и все это сжигали вместе с трупом, не считаясь с тем, что вещи могли быть золотые или серебряные. Согласно этому обычаю был предан сожжению в лесу Кокивейт, близ замка и селения Мижехолы, великий князь литовский Ольгерд, сын Гедимина и отец Владислава, короля польского (похищенный смертью в заблуждении язычества), вместе со своим лучшим конем, одетый в затканный жемчугами и драгоценными камнями жупан, в великолепной пурпурной одежде, расшитой золотом, и с серебряным позолоченным поясом.»''<ref>Ян Длугош. Грюнвальдская битва / пер. Г. А. Стратановского, Москва, 1962, c. 12.</ref> |frame-style = border: thin solid #e0e0e0; margin: 1em 5% 0 5%; |title-style = text-align: left; color: black; background-color: white; font-weight: normal; padding: 1px 15px 1px 15px; |content-style = color: black; background-color: white; text-align: left; padding: 3px 15px 3px 15px; }} === Імя ў К.-П. патэрыку === Паводле Кіева-Пячэрскага патэрыка, у хрышчэнні меў імя '''Дзмітрый'''<ref>Голубев C.T. Древний помянник Киево-Печерской лавры, -К., 1892.</ref>. Апроч запісу на памінанне Альгерда-Дзмітрыя сярод інш. вялікіх князёў, у патэрыку ёсць запіс на памінанне Альгерда ад яго нашчадкаў — мсціслаўскіх князёў Лугвенавічаў. == Біццё манеты == Меркаванні даследчыкаў пра час пачатаку біцця срэбранага дынарыя («пенязі») разыходзяцца <ref>Даркевич, В. П., Соболева, Н. А. О датировке литовских монет с надписью «ПЕЧАТЬ» / В. П. Даркевич, Н. А. Соболева // Советская археология. — 1973. — № 1. — С. 83-95;</ref><ref>Kiersnowski, R. Najdawniejsze monety litewskie / R. Kiersnowski // Wiadomosci Numizmatyczne. — 1984. — Z. 3-4 (109—110). — S. 129—175;</ref><ref>Бектинеев, Ш. И. Денежное обращение Великого княжества Литовского в ХII-XV вв. / Ш. И. Бектенеев. — Минск: Изд. В. Н. Милютин, 1994. — 80 с. — С. 12-13.</ref><ref>Рябцевич, В. Н. Нумизматика Беларуси / В. Н. Рябцевич. — Минск: Полымя, 1995. — 687 с. — С. 146—149, 358, 407, табл. 24;</ref>. Манета вельмі высокай пробы — 937, вагой каля 1 грама. Характэрнай асаблівасцю гэтых манет, апроч выявы наканечніка дзіды і крыжа, ёсць кірылічны надпіс «ПЕЧАТ», што азначае «пячатка», як атрыбут вялікага князя. Відавочна, за прататып для літоўскіх дынарыяў узяты першыя старажытнарускія манеты з надпісам «ПЕЧАТЬ». Відаць, эмісія дынарыяў значна не паўплывала на грашовае абарачэнне ў Літве. Да нашых дзён не зарэгістравана ніводнай знаходкі скарбаў дынарыяў. Вядомы толькі адзінкавыя яго знаходкі, якія паходзяць, пераважна, з магільнікаў (жальнікаў) на беларуска-літоўскім памежжы. Верагодна, манеты выконвалі інфармацыйна-рэпрэзентатыўную функцыю — абвяшчалі пра існаванне Літоўская дзяржава. == Ушанаванне памяці == * [[Помнік Альгерду, Віцебск]] {{зноскі}} == Літаратура == * Hermanni de Wartberge Chronicon Livoniae / herausgegeben von Ernst Strehlke // Scriptores rerum prussicarum. — Leipzig, 1863, Bd. 2. — S. 113; * Joanis Dlugossii Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae. Liber decimus 1370—1405. — Varsaviae, 1985. — P. 166; * ''Mažeika, Rasa Joan.'' Was Grand Prince Algirdas a Greek-Orthodox Christian? // Lithuanus, 1987 vol.33 № 4; * ''Беспалов Р. А.'' [http://www.drevnyaya.ru/vyp/2015_2/part_4.pdf О письме Ольгерда патриарху Филофею] // Древняя Русь № 2(60), июнь 2015. * ''Голубев C. T.'' Древний помянник Киево-Печерской лавры, — К., 1892; * ''Голубев О.'' Великий князь литовский Ольгерд: князь или царь? // Studia Historica Europae Orientalis. Исследования по истории Восточной Европы. Вып. 1. Минск, 2008. С. 32. * ''Длугош Ян''. Грюнвальдская битва / пер. Г. А. Стратановского, Москва, 1962, С. 12; * Ливонская хроника Германа Вартберга // Сборник материалов и статей по истории Прибалтийского края / Е. В. Чешихин-Ветринский, Рига, 1879, т. 2; * ''[[Алег Ліцкевіч|Лицкевич О. В.]]'' Православное крещение Ягайло и проект Литовско-Московского династического союза 1376—1377 гг. // Інтэграцыйныя працэсы ў гісторыі краін Усходняй Еўропы: Матэр. Міжнародн. навук. канф., Мінск, 19-20 ліст. 2008 г. / НАН Беларусі, Ін-т гісторыі; рэдкал.: А. А. Каваленя (гал. рэд.), М. К. Кошалеў [і інш.]. Мн., 2008. С. 131—147; * {{артыкул |аўтар = Полехов С. В. |загаловак = Ольгерд |арыгінал = |спасылка = https://www.academia.edu/42891324/%D0%A1.%D0%92._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%85%D0%BE%D0%B2_%D0%9E%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%B4_%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F._%D0%A2._52._%D0%9C._2018 |мова = |адказны = |аўтар выдання = |выданне = Православная энциклопедия |тып = |месца = М. |выдавецтва = Православная энциклопедия |год = 2018 |выпуск = |том = 52. Ной-Онуфрий |нумар = |старонак = 752 |старонкі = 658—664 |isbn = 978-5-89572-059-2 |issn = |doi = |bibcode = |arxiv = |pmid = |ref = Полехов |archiveurl = |archivedate = }} {{Паслядоўнасць людзей |спіс = [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] |гады = [[1345]]–[[1377]] |папярэднік = [[Яўнут]] |пераемнік = [[Ягайла]] }} {{Вялікія князі літоўскія}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вялікія князі літоўскія]] [[Катэгорыя:Род Гедзімінавічаў]] ktwotkgu8r0zkqd793i8964nsm1lxpu Ушуая 0 16872 4163941 3480745 2022-07-24T03:48:02Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Ушуая |арыгінальная назва = {{lang-es|Ushuaia}} |падначаленне = |краіна = Аргенціна |герб = Escudo Ushuaia-2.png |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Ushuaia_2009.jpg |подпіс = Ушуая ранняй вясною |lat_dir = S|lat_deg = 54|lat_min = 48|lat_sec = 57 |lon_dir = W|lon_deg = 68|lon_min = 19|lon_sec = 4 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = 150 |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 22,6 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 6 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 45430 |год перапісу = 2001 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = -3 |DST = ёсць |тэлефонны код = +54 02901 |паштовы індэкс = V9410 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Ushuaia |сайт = http://www.ushuaia.gov.ar |мова сайта = es |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Ушуая''' ({{lang-es|Ushuaia}}) — горад і порт на поўдні [[Аргентына|Аргентыны]], самы паўднёвы горад свету. Месціцца на востраве [[Вогненная Зямля]] на беразе праліва [[Праліў Бігля|Бігля]]. Насельніцтва — каля 50 тыс. чалавек. У турыстычны сезон — да 70 тысяч. [[File:Ushuaia3a (js).jpg|700px|center|thumb|Ушуая]] == Літаратура == {{commons|Ushuaia}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Аргенціны|Ушуая]] pom98s700gx3s276kca2ezycxknqd5s Генацыд 0 21327 4163879 3971073 2022-07-23T22:11:36Z Красніца 114607 wikitext text/x-wiki {{Забойства}} '''Генацыд''' (ад слова ''генезіс'' «паходжанне») — знішчэнне або пераследаванне людзей па прыкмеце агульнага паходжання (паводле прынцыпу [[калектыўная адказнасць|калектыўнай адказнасці]]). Канцэпцыя генацыду не закладае абавязковай ''біялагічнай'' агульнасці пераследаванай супольнасці. Міжнародны юрыдычны сэнс паняцця, паводле Міжнароднай канвенцыяй 1948 года, уключае забойствы членаў сацыяльнай групы; прычыненне сур’ёзных цялесных пашкоджанняў або разумовых разладаў членам такой групы; наўмыснае стварэнне для якой-небудзь групы жыццёвых умоў, якія разлічаны на яе поўнае або частковае фізічнае знішчэнне; захады, скіраваныя на немагчымасць нараджэння дзяцей у якой-небудзь групе; прымусовая перадача дзяцей з адной групы ў іншую. Ідэалогія генацыду аснавана на перакананні, што рэпрэсіі могуць і павінны распаўсюджвацца не толькі на людзей, вінаватых у нечым асабіста, але і на тых, хто знаходзіцца з імі ў адной групе (сацыяльнай, культурнай, біялагічнай). '''Паўнамаштабны генацыд''' мае мэтай татальнае фізічнае знішчэнне асобных супольнасцяў. '''Усеабдымны генацыд''' мае мэтай такое знішчэнне не часткі, а ўсіх супольнасцяў. Вузейшае паняцце '''[[этнацыд]]''' ужываецца ў дачыненні пераследавання этнічнай, нацыянальнай групы. '''[[Аўтагенацыд]]''' — знішчэнне грамадзянаў краіны яе ўласным урадам, яго складнікамі якога могуць быць '''палітацыд''' — знішчэнне або пераследаванне асобных палітычных груп, і '''дэмацыд''' — рэпрэсіі асобных сацыяльных груп. == Паняцце == Паняцце створана амерыканскім юрыстам Рафаэлем Лемкіным (1943) і спачатку азначала «дзеянні заваёўнікаў, які знішчаюць народы і этнічныя групы… найперш, яўрэяў, палякаў, славакаў і рускіх…». Пасля выхаду кнігі Р. Лемкіна «Асноўнае правіла ў акупаванай Еўропе» (1944) паняцце «генацыд» стала юрыдычным. Юрыдычны сэнс быў пашыраны і ўдакладнены ў міжнароднай канвенцыі «Аб папярэджанні злачынстваў генацыду і пакаранні за яго», падпісанай 9.12.1948 года ў Парыжы і ратыфікаванай усімі членамі ААН. Паняцце ўвайшло ў палітычны абарот неўзабаве пасля [[2СВ|2-й сусветнай вайны]] ў сувязі з разгляданнем злачынстваў нацызму і ўжо тады шырока выкарыстоўвалася ў дакументах ААН. Аднак, сама практыка генацыду вядома здаўна. Прыкладамі паўнамаштабнага генацыду з’яўляюцца дзеянні іспанцаў і партугальцаў супраць індзейцаў Лацінскай Амерыкі (1492—1750), генацыд паўноамерыканскіх індзейцаў. Х. Шэрэр назваў 4 выпадкі паўнамаштабнага генацыду ў 20 ст. -- турэцкі генацыд армян (1,5 млн ахвяр за 1915—1923), дзеянні нацысцкай дзяржавы і яе саюзнікаў супраць насельніцтва акупаваных краін, генацыд у Кампучыі (1975—1979), генацыд у Руандзе (1994). Звычайнымі сталі працяглыя дыскусіі вакол паняцця і адпаведнасці яго ўжывання пэўнай сітуацыі, якія працягваюцца ў пошуках палітычнай карысці або, наадварот, пазбягання палітычных наступстваў і адказнасці. Да прыкладаў, адмаўлення факту генацыду адносіцца, напрыклад, стаўленне савецкага кіраўніцтва да мільёнаў жыхароў тэрыторый, якія трапілі пад радыёактыўнае заражэнне пасля [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]]. == Агульнапрызнаныя выпадкі генацыду == * [[Генацыд армян]] (1894—1896, 1915) * [[Халакост]] (1941—1945) * [[Масавае забойства беларусаў Падляшша (1946)]] * [[Генацыд у Руандзе]] (1994) * [[Разня ў Срэбраніцы]] (1995) == Літаратура == * ''[[Я. С. Разенблат|Евгений Розенблат]]''. Терминология темы Холокоста: основные проблемы // {{крыніцы/ГА-9}} С. 92—103. {{Расізм}} {{Правы чалавека}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Генацыд|*]] [[Катэгорыя:Міжнароднае права]] fbfgmngzvaw60z33x6miu3hqeatcsrz Ісус Хрыстос 0 23065 4163743 4156240 2022-07-23T15:11:49Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{не блытаць|Езус (кельцкая міфалогія)|Езусам (Эзусам)|боствам кельцкай міфалогіі}} {{Картка:Асоба |імя = Ісус Хрыстос |арыгінал_імя = ישוע |партрэт = Spas vsederzhitel sinay.jpg |памер = 180px |подпіс = |апісанне = Хрыстос Пантакратар (адна з найстаражытнейшых ікон Хрыста, [[6 ст.]], [[Манастыр Святой Кацярыны|манастыр Св. Кацярыны]], [[Сінайскі паўвостраў|паўвостраў Сінай]]) |імя пры нараджэнні = יֵשׁוּעַ |род дзейнасці = |дата нараджэння = [[12 да н.э.|12]]—[[4 да н.э.|4]] гг. да н.э. |месца нараджэння = [[Віфлеем]], [[Іўдзея]] |грамадзянства = |падданства = |дата смерці = [[26]]—[[36]] н.э. |месца смерці = [[Іерусалім]], Іўдзея |бацька = |маці = [[Марыя, маці Ісуса|Дзева Марыя]] |муж = |жонка = |дзеці = |узнагароды і прэміі = |сайт = |Commons = Jesus Christ |Rodovid = }} {{Хрысціянства}} '''Ісу́с Хрысто́с, Е́зус Хры́стус''' ({{lang-he|ישוע або́ יהשוה }} {{lang-grc|Ἰησοῦς Χριστός}}, {{lang-la|Iesus Christus}}, каля [[4 да н.э.|4 г. да н.э.]] — каля [[30|30 г. н.э.]]<ref name="БелЭн">Беларуская Энцыклапедыя</ref>) — цэнтральная постаць [[хрысціянства]]<ref name=religionstat>{{cite news |title=Study: Christian population shifts from Europe |author=Zoll, Rachel |url=http://www.guardian.co.uk/world/feedarticle/10003271|newspaper=The Guardian |date=December 19, 2011 }}</ref>, Богачалавек, большасць хрысціянскіх дэнамінацый лічыць Яго '''Бо́жым Сы́нам''', у Якім спалучаны Боская (як Бог-Сын ён — другая асоба [[Тройца|Тройцы]]) і чалавечая (народжаны ад [[Багародзіца|Марыі]]) прыроды<ref name="Культ">Ісус Хрыстос // Культуралогія:…</ref>. Паводле [[Новы Запавет|Новага Запавету]], добраахвотна прыняў пакутніцкую смерць, каб выкупіць людскія грахі<ref name="СкТв">Скарына Ф. Творы:…</ref>. Адсюль розныя эпітэты і імёны Ісуса Хрыста — [[Збавіцель]], [[Сын Чалавечы, хрысціянства|Сын Чалавечы]], [[Сын Божы]] і інш.<ref name="Культ"/>. Хрысціянская царква лічыць Ісуса Хрыста заснавальнікам свайго веравызнання<ref name="БелЭн"/>. Апісанне жыцця і вучэння Ісуса выкладзена ў тэкстах кананічных [[Евангелле|Евангелляў]] ад [[Мацвей, евангеліст|Мацвея]], [[Марк, евангеліст|Марка]], [[Лука, евангеліст|Лукі]] і [[Іаан, евангеліст|Яна]]. Згодна [[Біблія|Бібліі]] Ісус нарадзіўся ў [[Палесціна|палесцінскім]] горадзе [[Віфлеем]]е ў часы валадарства рымскага імператара [[Аўгуст]]а, ва ўзросце каля 30 гадоў сабраў вакол сябе [[Дванаццаць апосталаў|12 вучняў-апосталаў]], з якімі хадзіў па Палесціне, прапаведуючы Сваё вучэнне<ref>James D. G. Dunn, ''The Oral Gospel Tradition'', Wm. B. Eerdmans Publishing, 2013. [http://www.google.de/search?tbm=bks&hl=en&q=+%22teachers+in+the+earliest+communities51+is+best+explained+by+the+communities%27+reliance+on+them+as+repositories+of+community+tradition.52+This+in+turn+suggests+that+the+teachers+would+be+responsible+for+a+body+of+teaching%2C+presumably+what+Luke+refers+to+as+the+apostles+teaching%22#hl=en&q=%22Second+Temple+Iudaism%22+%22was+predominantly+an+oral+society%22+-Judaism&tbm=bks pp 290—291]</ref> і [[Цуды Ісуса Хрыста|творачы цуды]] (уваскрэсенне памерлых, [[Хаджэнне па вадзе Ісуса Хрыста|хаджэнне па вадзе]], [[Насычэнне мноства людзей|насычэнне тысяч людзей пяццю хлябамі]], [[Выгнанне бесаў з Герасінскага беснаватага|лячэнне псіхічнахворых]] і інш.<ref name="Культ"/>).<ref name="СкТв"/> У [[Іерусалім]]е Яго вучань [[Іуда Іскарыёт|Іуда]] прадаў свайго настаўніка за [[Трыццаць срэбранікаў|30 сярэбранікаў]]. Ісус быў асуджаны рымскім намеснікам [[Понцій Пілат|Понціем Пілатам]] на пакаранне смерцю{{sfn|Levine|2006|p=4}}, распяты на крыжы і пахаваны. Аднак, як сцвярджаецца ў [[Біблія|Бібліі]], на трэці дзень [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|Ён уваскрэс]] і [[Узнясенне Ісуса Хрыста|ўзнёсся на неба]]. Многія з дэталей біяграфіі Хрыста лічацца прадказанымі ў [[Стары запавет|Старым запавеце]], дзякуючы чаму ствараецца пераемная сувязь паміж Старым і [[Новы Запавет|Новым]] Запаветамі<ref name="БелЭн"/>. [[Хрысціянства|Хрысціяне]] лічаць Ісуса доўгачаканым Месіяй [[Стары Запавет|Старога Запавету]]<ref>{{cite book |title= Christianity: A Very Short Introduction|edition= |last= Woodhead|first= Linda |year= 2004|publisher= Oxford University Press |location= Oxford|isbn= |pages= n.p.}}</ref>. Большасць хрысціян верыць, што Ісус быў зачаты ад [[Святы Дух|Духа Святога]], нарадзіўся ад [[Марыя, маці Ісуса|Дзевы]], тварыў цуды, заснаваў [[Хрысціянства|Царкву]], [[Распяцце Ісуса|памёр на крыжы]] ахвярна для дасягнення адкуплення, [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|уваскрос з мёртвых]] і [[Узнясенне Ісуса Хрыста|ўзнёсся на неба]], адкуль [[Другое прышэсце|Ён вернецца]]{{sfn|Grudem|1994|pp=568–603}}. Большасць хрысціян пакланяецца Ісусу як увасабленню Бога-Сына і Другой Асобы [[Тройца|Святой Тройцы]], некаторыя хрысціянскія групы цалкам або часткова [[Антытрынітарыі|аспрэчваюць трынітарызм]] як не біблейскае вучэнне. У [[іслам]]е Ісус (звычайна транслітэруюцца як ''Іса'') лічыцца адным з важных [[прарокі ў ісламе|прарокаў Бога]]. Для мусульман Ісус прыносіць Пісанне, таксама прадукт беззаганнага зачацця, але не ахвяру распяцця. [[Іўдаізм]] адпрэчвае веру, што Ісус быў доўгачаканым Месіяй, сцвярджаючы, што Ён не выканаў месіянскіх прароцтваў у [[Танах]]у. Пісанне [[бахаі|бахаяў]] амаль ніколі не спасылаецца на Ісуса як Месію, але называе яго Богаяўленнем<ref name="stockman">{{cite journal | title = Jesus Christ in the Bahá'í Writings | first = Robert | last = Stockman | journal = Bahá'í Studies Review | volume = 2 | issue = 1 | year = 1992 | url = http://bahai-library.com/stockman_jesus_bahai_writings}}</ref>. Некаторыя даследчыкі, асабліва ў [[19 ст.]], адмаўлялі само існаванне Ісуса Хрыста, цяпер большасць вучоных прызнаюць гістарычнасць Хрыста<ref name="БелЭн"/>. == Этымалогія імя == Сучаснае імя «Ісус» з’яўляецца транслітарацыяй з шэрагу старадаўніх моў: з [[лацінская мова|лацінскай]] Iesus, [[грэчаская мова|грэчаскай]] Ἰησοῦς (Iesous)<ref name="CE name">{{cite book| wstitle=Origin of the Name of Jesus Christ | first= Anthony J. |last= Maas}}</ref>, з элізаванай [[арамейская мова|арамейскай]] ([[іўрыт]]а) ישוע (Yēšûă "). У [[Каран]]е імя Ісус падаецца як عيسى (''Іса'')<ref name="Jennings">[http://dukhrana.com/lexicon/word.php?adr=2:9575&font=Estrangelo+Edessa Jennings]</ref><ref>{{cite book | title =Wycliffe Bible Dictionary | publisher =Hendrickson Publishers | year =1975 | location =entry HEBREW LANGUAGE}}</ref><ref name=EhrmanDid29>{{cite book|last=Ehrman|first=Bart D.|title=Did Jesus Exist?: The Historical Argument for Jesus of Nazareth|year=2012|publisher=HarperOne|page=29|isbn=978-0-06-208994-6 |url =http://books.google.com/?id=hf5Rj8EtsPkC&printsec=frontcover&dq=did+jesus+exist+bart+ehrman#v=snippet&q=%22nearly%20anyone%20who%20lived%20in%20the%20first%20century%22&f=false}}</ref><ref>{{cite web|title=Joshua|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/joshua|publisher=Merriam-Webster|accessdate=August 4, 2013}}</ref>. [[Выява:Yeshua.PNG|злева|thumb|Йешуа (Ісус)]] Этымалогія назвы Ісуса ў кантэксце [[Новы Запавет|Новага Запавета]] звычайна падаецца як «''Гасподзь выратоўвае''» ці «''[[Яхве]] ёсць выратаванне''»{{sfn|France|2007|p=53}}. Імя Ісус шырока ўжывалася ў [[Іўдзея|Іўдзеі]] падчас нараджэння Ісуса<ref>{{cite book|publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-23433-1 |title=Matthew |first=Douglas |last=Hare |year=2009 |page=11}}</ref>. У першым стагоддзі ад раства Хрыстова гісторык [[Іосіф Флавій]] пазывае па меншай меры 20 розных людзей з імем «Ісус»<ref>{{cite book| first= Cleon |last=Rogers |title=Topical Josephus |publisher= Zondervan |year=1999 |page= 12 |url=http://books.google.com/books?id=zo44-XeRBg4C&pg=PA12#v=onepage&q&f=false| isbn= 9780310230175}}</ref>{{sfn|Eddy|Boyd|2007|p=129}}. Імя Ісус таксама выкарыстоўвалася за межамі Іўдзеі. У Новым Запавеце, у [[Евангелле паводле Лукі|Евангеллі паводле Лукі]] 1:26-33, [[Анёл]] [[Гаўрыіл, архангел|Гаўрыіл]] паведамляе [[Марыя, маці Ісуса|Марыі]], што та павінна свайго дзіцяці «Ісус», і ў [[Евангелле паводле Мацвея|Евангеллі паводле Мацвея]] 1:21 Анёл кажа [[Іосіф, бацька Ісуса|Іосіфу]], каб той назваў дзіця «Ісус». У Евангеллі паводле Мацвея 1:21 запісана: «''Вы павінны даць яму імя Ісус, бо Ён уратуе людзей Сваіх ад грахоў іх''». Слова «'''''Хрыстос'''''» прыйшло ад грэчаскага Χριστός (''Хрыстос''), што азначае «памазанік»<ref name="CE name"/><ref>{{cite book|last=Heil|first=John P.|title=Philippians: Let Us Rejoice in Being Conformed to Christ|year=2010|publisher=Society of Biblical Lit|isbn=978-1-58983-482-8|page=66|url=http://books.google.com/books?id=i4u42_PsPNsC&pg=PA66#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Гэта слова — пераклад з яўрэйскага מָשִׁיחַ (''Машыях''), што транслітаразуецца як «Месія»<ref>{{cite book|last=Gwynn|first=Murl E.|title=Conflict: Christianity's Love Vs. Islam's Submission|year=2011|publisher=iUniverse|isbn=978-1-4620-3484-0|page=92|url=http://books.google.com/books?id=7CGw_j-noWkC&pg=PA92#v=onepage&q&f=false}}</ref>{{sfn|Vine|1940|pp=274–275}}. У версіі [[Септуагінта|Септуагінты]] (напісанай больш за стагоддзе да нараджэння Ісуса), слова «Хрыстос» (Χριστός) ужывалася для перакладу яўрэйскага слова «Месія» (מָשִׁיחַ) на грэчаскую мову. У Евангеллі паводле Мацвея 16:16, [[апосталы|апостал]] [[Пётр, апостал|Пётр]] называе Ісуса Хрыстом («''Ты Хрыстос''»), гэта значыць як Месію. Пасля напісання Новага Запавету слова «Хрыстос» стала выкарыстоўвацца як частка суцэльнага імя — «Ісус Хрыстос», хоць першапачаткова гэта быў тытул («Ісус Памазанік»){{sfn|Pannenberg|1968|pp=30–31}}<ref>{{cite book|title=Theology of the New Testament| first=Rudolf K.|last= Bultmann |year=2007 |isbn= 1-932792-93-7 |page= 80 |publisher=Baylor University Press}}</ref>. У сваю чаргу слова «''хрысціянін''» (што азначае «''той, хто абавязаны вернасцю чалавеку Хрысту''» ці проста «''паслядоўнік Хрыста''») выкарыстоўвалася ўжо з першага стагоддзя{{sfn|Mills|Bullard|1998|p=[http://books.google.com/books?id=goq0VWw9rGIC&lpg=PA142&pg=PA142#v=onepage&q=142%20allegiance&f=false 142]}}<ref>{{cite web|url=http://studybible.info/strongs/G5546 |title= G5546 Χριστιανός |publisher= Strong's Greek Lexicon |accessdate=July 22, 2013}}</ref>. == Крыніцы інфармацыі == [[Выява:P52 recto.jpg|thumb|right|[[Папірус P52]] лічыцца самым старым тэкстам з фрагментам [[Евангелле паводле Яна|Евангелля ад Яна]], ён датуецца каля 125 г.]] Чатыры [[кананічныя Евангеллі]] ([[Евангелле паводле Матфея|ад Матфея]], [[Евангелле паводле Марка|ад Марка]], [[Евангелле паводле Лукі|ад Лукі]] і [[Евангелле паводле Яна|ад Яна]]) з’яўляюцца асноўнымі крыніцамі біяграфіі Ісуса<ref>{{cite book|last1=Harding|first1=Mark|title=Early Christian Life and Thought in Social Context: A Reader|date=2010|publisher=[[A & C Black]]|pages=166-168|url=https://books.google.com.au/books?id=10yvAwAAQBAJ&pg=PA166|accessdate=27 February 2015}}</ref><ref>{{cite book|last1=Stanton|first1=Graham|author-link=Graham Stanton|title=The Gospels and Jesus|date=2002|publisher=[[Oxford University Press]]|pages=14-18|url=https://books.google.com.au/books?id=K6K8My855lkC&pg=PA14|accessdate=27 February 2015}}</ref>. Іншыя часткі [[Новы Запавет|Новага Запавету]], такія як [[Лісты апостала Паўла|лісты Паўла]] і [[Дзеянні апосталаў]], таксама ўключаюць у сябе спасылкі на ключавыя эпізоды жыцця Ісуса{{sfn|Blomberg|2009|pp=441–442}}<ref name=Fahlbusch52 />{{sfn|Evans|2003|pp=465–477}}<ref name="Bruce1988">{{cite book|title=The Book of the Acts|url=https://archive.org/details/bookofacts00bruc|first=Frederick F.|last= Bruce|year= 1988| isbn= 978-0-8028-2505-6 |page= [https://archive.org/details/bookofacts00bruc/page/362 362] |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing}}</ref>{{sfn|Rausch|2003|p=77}}. Першым, як лічыцца, было напісана Евангелле ад Марка (каля 60-75 н.э.), затым Евангелле ад Матфея (65-85 н.э.) і Евангелле ад Лукі (65-95 г. н.э.), апошняе Евангелле ад Яна (75- 100 г. н.э.)<ref>{{cite book | url=http://books.google.com/books?id=l2sloGWzzV8C&pg=PA58#v=onepage&q&f=false | title=Can We Trust the Gospels?: Investigating the Reliability of Matthew, Mark, Luke, and John | publisher=Crossway | year=2007 | page=58 | isbn=978-1-4335-1978-9 |first= Mark D. |last= Roberts}}</ref>. Першыя тры Евангеллі вядомыя як [[Сінаптычныя Евангеллі]], ад грэцкага σύν («''агульны''») і ὄψις (OPSIS «''выгляд''»), яны падобныя ў змесце, апавяданні, мове і структуры<ref name= Synoptic>{{cite book|title=New Testament Theology|first=Paul |last=Haffner|year=2008 |isbn= 978-88-902268-0-9 |page= 135}}</ref><ref name=Synoptic2>{{cite book|title=A Guide to the Gospels|first=W. Graham|last= Scroggie |year=1995 |isbn= 978-0-8254-9571-7 |page= 128 |publisher=Kregel Publications}}</ref>. На думку большасці даследчыкаў, Сінаптычныя Евангеллі з’яўляюцца асноўнымі крыніцамі гістарычнай інфармацыі пра Ісуса{{sfn|Sanders|1993|p=73}}. Некаторыя раннія хрысціянскія і гнастычная групы мелі ўласныя апісанні жыцця і вучэння Ісуса, якія не ўвайшлі ў [[Новы Запавет]]. Найбольш вядомыя з іх: [[Евангелле паводле Фамы|Евангелле ад Фамы]], [[Евангелле паводле Пятра|Евангелле ад Пятра]], [[Апокрыфічны ліст Якава]], а таксама многія [[Евангельскія апокрыфы|іншыя апокрыфы]]. Большасць навукоўцаў лічаць гэтыя творы напісанымі значна пазней і менш надзейнымі крыніцамі, чым кананічныя Евангеллі{{sfn|Brown|1997|pp=835–840}}{{sfn|Chilton|Evans|1998|p= 482}}. == Жыццё Ісуса згодна апавядання Новага Запавета == === Генеалогія і нараджэнне === {{Жыццё Ісуса Хрыста}} {{Main|Генеалогія Ісуса|Нараджэнне Ісуса}} Дадзеныя па генеалогіі і нараджэнні Ісуса ў Новым Запавеце запісаны толькі ў [[Евангелле паводле Лукі|Евангеллі паводле Лукі]] і ў [[Евангелле паводле Мацвея|Евангеллі паводле Мацвея]]. Усе існуючыя дакументы па-за межамі Новага Запавету, якія з’яўляюцца больш ці менш сучаснымі з Ісусам і Евангеллямі, не праліваюць святло на іншыя біяграфічныя аспекты Яго жыцця; таму гэтыя два Евангеллі застаюцца асноўнымі крыніцамі інфармацыі аб генеалогіі і нараджэнні Хрыста{{sfn|Sanders|1993|p=3}}. [[Выява:Gerard van Honthorst 001.jpg|thumb|злева|«Пакланенне пастухоў», [[Герыт ван Хонтхорст]], 1622]] У [[Евангелле паводле Мацвея|Мацвея]] радавод Ісуса пачынаецца ўжо з 1-га верша, называючы Ісуса «''Сынам Давідавым''» паказвае на Яго Месіянскую годнасць; у той час як генеалогія ў [[Евангелле паводле Лукі|Лукі]] прызвана паказаць Богасыноўства Ісуса і разглядаецца ў раздзеле 3, пасля [[Хрышчэнне Ісуса|Хрышчэння Ісуса]] (Лукі 3:22), калі голас з нябёсаў вызначае Ісуса як Сына Божага<ref name="Правен"/>. Лука прасочвае радавод Ісуса праз [[Адам]]а да Бога<ref name=MaryBrown >{{cite book|title=Mary in the New Testament|first= Raymond E.|last= Brown|year= 1978 |isbn=978-0-8091-2168-7 |page= 163 |url=http://books.google.com/books?id=ML1mnUBwmhcC&pg=PA163#v=onepage&q&f=false |publisher=Paulist Press }}</ref>. Божае нараджэнне з’яўляецца прыкметнай падзеяй у Евангеллі паводле Лукі. Яна ўключае ў сябе больш за 10 % тэксту, што ў тры разы перавышае даўжыню апавядання пра Ражство ў Евангеллі паводле Мацвея{{sfn|Boring|Craddock|2004|page=177}}. Лука апавядае ў асноўным да нараджэння Ісуса і факусуе ўвагу на [[Марыя, маці Ісуса|Марыі]], у той час як Мацвей разглядае ў асноўным падзеі пасля нараджэння Ісуса і надае больш увагі [[Іосіф Абручнік|Іосіфу]]{{sfn|Mills|Bullard|1998|p=556}}<ref name="marsh37">{{cite book |title=Jesus and the Gospels |last=Marsh |first= Clive |author2=Moyise, Steve |year=2006 |isbn=978-0-567-04073-2 |page=37 |publisher=Clark International |url=http://books.google.com/books?id=ecHpPzDLkhcC&pg=PA37#v=onepage&q&f=false }}</ref>{{sfn|Morris|1992|page=26}}. Па тэкстах Лукі і Мацвея, Ісус нарадзіўся, калі Іосіф і Марыя, яго нявеста, знаходзіліся ў [[Віфлеем]]е. Абодва апавяданні падтрымліваюць [[Бязгрэшнае зачацце Ісуса Хрыста|дактрыну аб бязгрэшным зачацці]], згодна якой Ісус быў зачаты цудоўным чынам ва ўлонні маці ад [[Святы Дух|Святога Духа]], калі Яго маці была яшчэ нявінніцай<ref name=Jeffrey>{{cite book |title=A Dictionary of biblical tradition in English literature |last=Jeffrey|first= David L. |year=1992 |isbn=978-0-85244-224-1 |pages=538–540 |publisher= Wm. B. Eerdmans Publishing |url=http://books.google.com/?id=7R0IGTSvIVIC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref>{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=30–37}}<ref>{{cite book |title=Who's Who in the New Testament |url=https://archive.org/details/whoswhonewtestam00brow |last=Brownrigg |first= Ronald |year=2002 |isbn=978-0-415-26036-7 |pages=[https://archive.org/details/whoswhonewtestam00brow/page/96 96]–100 |publisher=Taylor & Francis}}</ref>. У Евангеллі паводле Лукі 1:31-38 Марыя даведваецца ад [[Гаўрыіл, архангел|архангела Гаўрыіла]], што яна зачне і народзіць дзіця з імём Ісус праз дзеянне Святога Духа<ref name="marsh37"/><ref name=Jeffrey/>. Пасля яго заручын Марыі, Іосіф турбуецца (Матф. 1:19-20), таму што Марыя цяжарная, але ў першым [[Сны Іосіфа|з трох сноў Іосіфа]] анёл запэўнівае яго не баяцца прыняць Марыю ў жонкі, таму што яе дзіця было ​​зачата ад Духа Святога<ref name=Talbert>{{cite book|title=Matthew|first= Charles H.|last= Talbert |year=2010 |isbn= 978-0-8010-3192-2|publisher=Baker Academic |url=http://books.google.com/?id=tbmoR2j0-sgC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|pages=29–30}}</ref>. Калі надышоў час нарадзіць, Марыя разам з Іосіфам былі вымушаны зрабіць вандроўку з [[Назарэт]]а, бацькоўскага дома Іосіфа, ў Віфлеем, каб зарэгістравацца падчас [[перапіс Квірынія|перапісу Квірынія]], зробленага па загадзе [[Спіс рымскіх імператараў|імператара]] [[Актавіян Аўгуст|Аўгуста]]. Такім чынам споўнілася прароцтва, запісанае ў Міх.5:2<ref name="Правен"/>. У Лук. 2:1-7 апавядаецца, што Марыя нарадзіўшы Ісуса і не знайшоўшы месца ў гасцініцы, памясціла нованароджанага ў яслях. Анел з’явіўся пастухам і паведаміў ім пра цудоўную падзею, а таксама накіраваў іх павіншаваць Дзіцяці (Лук. 2:22). Пасля прадстаўлення Ісуса ў [[Іерусалімскі Храм|храме]], Іосіф і Марыя вярнуліся дадому<ref name="marsh37"/><ref name=Jeffrey/>. [[Тры цары|Мудрацы]] ці вешчуны, даведаўшыся пра нараджэнне Ісуса праз святло [[Віфліемская зорка|Віфліемскай зоркі]], прынеслі падарункі для зноўнароджаннага [[INRI|Цара Іўдзейскага]]. Цар [[Ірад Вялікі|Ірад]], які пазнаў пра нараджэнне Ісуса ад вешчуноў, загадаў [[Забойства немаўлят|забіць усіх немаўлят у Віфлееме]]. Але ў сне Анёл папярэдзіў Іосіфа, і той разам з сям’ёй [[Уцёкі ў Егіпет|бяжаў у Егіпет]], пасля смерці Ірада ўсе разам вярнуліся і пасяліліся ў Назарэце<ref name=Talbert/><ref name="Harris Matthew">{{cite book|last=Harris|first= Stephen L.|title= Understanding the Bible|url=https://archive.org/details/understandingbib0000harr_w2l8|publisher= Mayfield|year= 1985|pages= [https://archive.org/details/understandingbib0000harr_w2l8/page/272 272]–85 |isbn=978-0-07-296548-3}}</ref><ref>{{cite book|last=Schnackenburg |first= Rudolf |title=The Gospel of Matthew|year=2002| isbn= 978-0-8028-4438-5 |ref=harv |publisher=Wm.B. Eerdmans Publishing |url=http://books.google.com/books?id=pvR39Z9O01kC&pg=PA9#v=onepage&q&f=false|pages=9–11}}</ref>. === Маленства і прафесія === [[Выява:Brooklyn Museum - Jesus Found in the Temple (Jesus retrouvé dans le temple) - James Tissot - overall.jpg|thumb|right|[[Джэймс Цісо]]. Дванаццацігадовага Ісуса [[Адшуканне ў храме|знаходзяць у храме]]]] У абодвух Евангеллях пазначана, што дзяцінства Ісуса прайшло ў горадзе Назарэце ў [[Галілея|Галілеі]]. Імя Іосіфа, мужа Марыі, прысутнічае ў апісаннях дзяцінства, але знікае ў далейшым<ref>{{cite book|title=Saint Joseph: His Life and His Role in the Church Today|url=https://archive.org/details/saintjosephhisli0000perr|first=Louise B.|last= Perrotta|year= 2000 |isbn= 978-0-87973-573-9 |pages= [https://archive.org/details/saintjosephhisli0000perr/page/21 21], 110–112 |publisher=Our Sunday Visitor Publishing }}</ref>. У Лк. 2:40-51 апісаны эпізод з дзяцінства Хрыста, калі Іосіф разам з Марыяй і Ісусам, калі таму было 12 год, выправіліся ў Іерусалім з нагоды свята. Паколькі ў горадзе было шмат пілігрымаў, то дзіцяці згубілася, бацькі толькі на трэці дзень [[Адшуканне ў храме|змаглі адшукаць Ісуса ў храме]], дзе Ён вучыў святароў, выклікаючы здзіўленне апошніх. Гэта адзіны выпадак з дзяцінства Ісуса, пра які паведамляецца ў Новым Запавеце<ref name="БолСл">Большой библейский словарь</ref>; агулам жа пра дзяцінства Ісуса сказана вельмі сціпла: «''А Дзіця расло і ўмацоўвалася Духам''». У Марка 6:3 Ісус названы тэктонам ({{lang-el|τέκτων}}), што ў перакладзе значыць «цясляр». Матф. 13:55 паведамляе, што Ён быў сынам тэктона{{sfn|Vine|1940|p=170}}. Слова «тэктон» традыцыйна перакладаецца як «цясляр», але можа азначаць вырабнікоў аб’ектаў з розных матэрыялаў, нават будаўнікоў<ref>{{cite book|last1=Liddell|first1=Henry G.|last2=Scott|first2=Robert|title=An Intermediate Greek–English Lexicon: The Seventh Edition of Liddell and Scott's Greek–English Lexicon |publisher=Clarendon Press|year=1889|page=797}}</ref>{{sfn|Dickson|2008| pp= 68–69}}. Акрамя Новага Запавету, традыцыйна прафесію Ісуса звязваюць з дрэваапрацоўкай у традыцыях 1-га і 2-га стагоддзя; і [[Іўсцін Мучанік]] (пам. каля [[165]]) пісаў, што Ісус рабіў ёрмы і плугі<ref>{{cite book|last=Fiensy |first= David |title=Jesus the Galilean| publisher=Gorgias Press|year= 2007|isbn= 978-1-59333-313-3 |pages= 68–69}}</ref>. У Евангеллях сказана, што Ісус добра ведаў [[Тора|Тору]]<ref>Дуриц К. Год, который изменил мир. Год смерти Христа, с. 109</ref>: мог чытаць, перафразоўваць і абмяркоўваць Пісанне, але не атрымаў традыцыйнае навучанне ў кніжнікаў і [[фарысеі|фарысеяў]]<ref name="literacy">{{cite encyclopedia|editor-last=Bockmuehl |editor-first= Markus N. A. |title=Context, family and formation |first=Craig A. |last= Evans|year=2001|encyclopedia= Cambridge companion to Jesus|publisher= Cambridge University Press |url=http://books.google.com/books?id=vSehrtQpcYcC&pg=PA14#v=onepage&q&f=false |isbn=978-0-521-79678-1|pages=14, 21}}</ref>, не прайшоў іх школы, не вывучаў багаслоўе і Закон<ref>Мень, с. 143</ref> === Хрышчэнне і выпрабаванне === {{Main|Хрышчэнне Ісуса|Спакуса Хрыста}} [[Выява:Trevisani baptism christ.JPG|thumb|right|[[Франчэска Трэвізані]]. Хрышчэнне Ісуса Хрыста]] У Евангеллях, да Хрышчэння Ісуса заўсёды папярэднічае інфармацыя пра [[Ян Хрысціцель|Яна Хрысціцеля]] і яго служэнне{{sfn|Blomberg|2009|pp=224–229}}{{sfn|Köstenberger|Kellum|Quarles|2009|pp=141–143}}{{sfn|McGrath|2006|pp=16–22}}. Ян прапаведваў пакаянне для даравання грахоў і хрысціў людзей у раёне [[рака Іардан|ракі Іардан]]. Спасылкі на служэнне Яна каля ракі [[Рака Іардан|Іардан]] сустракаюцца не толькі ў чатырох Евангеллях. У Дзеяннях 10:37-38 апостал [[Пётр, апостал|Пётр]] паказвае, як служэнне Ісуса ішло пасля «''хрышчэння, якое Ян прапаведваў''»<ref name="Bruce1988">{{cite book|title=The Book of the Acts|url=https://archive.org/details/bookofacts00bruc|first=Frederick F.|last= Bruce|year= 1988| isbn= 978-0-8028-2505-6 |page= [https://archive.org/details/bookofacts00bruc/page/362 362] |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing}}</ref>. У той час Ян прадказваў (Лук. 3:16), што прыйдзе Хтосьці, хто «''мацнейшы за мяне''»<ref name=EerRoger >{{cite book|title=Eerdmans commentary on the Bible|url=https://archive.org/details/eerdmanscommenta0000unse|first1=James D.G.|last1= Dunn|first2= John W. |last2=Rogerson|year= 2003 |isbn= 978-0-8028-3711-0 |page= [https://archive.org/details/eerdmanscommenta0000unse/page/1010 1010] |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing}}</ref><ref name="Zanzig">{{cite book|last=Zanzig|first=Thomas|title=Jesus of history, Christ of faith|year=2000|isbn=978-0-88489-530-5|page=118|url= http://books.google.com/books?id=QMyiWpV-dx8C&lpg=PA118&pg=PA118#v=onepage&q=118%20%22the%20Baptist%22&f=false |publisher=Saint Mary's Press }}</ref>. Апостал [[Павел, апостал|Павел]] таксама паказвае гэта чаканне Яна ў Дзеяннях 19:4. У Матф. 3:14 Ян Хрысціцель, сустрэўшы Ісуса, кажа: «''Гэта мне трэба, каб хрысціцца ў Цябе''». Тым не менш, Ісус просіць Яна хрысціць Яго{{sfn|Majerník|Ponessa|Manhardt|2005|pp= 27–31}}. Пасля таго як Ісус выходзіць з вады, неба адчыняецца, і голас з неба кажа: «''Гэта Сын Мой улюблёны, Якога Я ўпадабаў Сабе''». Святы Дух спускаецца на Ісуса ў выглядзе голуба (Матф. 3:13-17, Марк. 1:9-11, Лк. 3:21-23)<ref name=EerRoger /><ref name="Zanzig"/>{{sfn|Majerník|Ponessa|Manhardt|2005|pp= 27–31}}. У Ян. 1:29-33, зыход голуба падаецца як сведчанне Яна Хрысціцеля, які кажа, што не ведаў, што Ісус — Месія, пакуль не ўбачыў, як Яго сыходзіць [[Святы Дух]]<ref name="Правен"/>. Гэта адзін з двух выпадкаў у Евангеллях, дзе голас з неба называе Ісуса «''Сынам''», другі момант адносіцца да [[Праабражэнне|Праабражэння Ісуса]]{{sfn|Lee|2004|pp=21–30}}<ref name="Nobbs">{{cite book|title=The Content and the Setting of the Gospel Tradition|url=https://archive.org/details/contentsettingof0000unse|first1=Mark |last1=Harding|first2= Alanna |last2=Nobbs |year=2010 |isbn= 978-0-8028-3318-1 |pages= [https://archive.org/details/contentsettingof0000unse/page/281 281]–282 |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing}}</ref>. Пасля хрышчэння, [[сінаптычныя Евангеллі]] пераходзяць да апісання [[Спакуса Хрыста|Спакусы Ісуса]]{{sfn|Niswonger|1992|pp=[http://books.google.com/books?id=uyAXaNnz9sUC&lpg=PA143&pg=PA144#v=snippet&q=temptation&f=false 143]–146}}{{sfn|Redford|2007|p=[http://books.google.com/books?id=dDMQz5BVFbEC&pg=PA96#v=snippet&q=temptation&f=false 95]–98}}, калі Ісус 40 дзён знаходзіцца ў пустыні, а пасля перамагае трайную спакусу ад д’ябла словамі Пісання<ref name="Правен"/>. У Ян. 1:35-37 змешчаны апавяданне пра першую сустрэчу паміж Ісусам і двума Яго будучымі вучнямі, якія на той час былі вучнямі Яна Хрысціцеля. У тым аповедзе на наступны дзень Ян бачыць Ісуса зноў і называе яго Божым Ягняці, а тыя «''два вучні пачулі, як ён гэта казаў, і пайшлі за Ісусам''». Пра спакушэнне Ісуса сказана ў трох сінаптычных Евангеллях пасля Яго хрышчэння. Хрышчэнне і спакушэнне Ісуса служыць для падрыхтоўкі да Яго грамадскага служэння<ref>{{cite book|last=Sheen|first=Fulton J.|title=Life of Christ|year=2008|publisher=Random House|isbn=978-0-385-52699-9|page=65|url=http://books.google.com/books?id=KyqQKohpVR4C&pg=PA65#v=onepage&q&f=false}}</ref>. === Пакліканне дванаццаці вучняў === {{Main|Дванаццаць апосталаў}} [[Выява:Brooklyn Museum - The Exhortation to the Apostles (Recommandation aux apôtres) - James Tissot.jpg|thumb|[[Джэймс Цісо]], ''Павучэнне апосталаў''.]] Пасля [[Вяселле ў Кане|першага цуду ў Кане Галілейскай]] Яго слухачы, пераважна галілейскія рыбакі, былі моцна ўсхваляваныя здарыўшымся. [[Ян, евангеліст|Апостал Ян]] кажа, што менавіта з таго моманту вучні паверылі ў Ісуса. І калі Ён паклікаў іх следваць за Ім, яны без ваганняў пакінулі сваі сеці і з гэтага моманту цалкам належалі толькі Свайму Настаўніку<ref>Мень, с. 83</ref>. Верагодна, першыя паслядоўнікі Ісуса былі яшчэ маладыя. Першынства належала рыбаку родам з Віфсаіды — [[Пётр, апостал|Сымону, сыну Іоны]], яго імя стаіць першым у кожным спісе апосталаў, а калі Настаўнік штосьці пытаў у вучняў, то Сымон звычайна адказваў за ўсіх. Пятра прывеў да Хрыста яго брат [[Андрэй, апостал|Андрэй]]. Другія два браты: [[Якаў Зевядзееў|Якаў]] і [[Ян Багаслоў|Ян]] былі сынамі [[Зевядзей|Зевядзея]], іх маці — [[Саламея]]. Ісус называў абодвух апосталаў за іх новаў сынамі Бенегенез, ці сынамі громавымі. Палкі Ян стаў любімым вучням Ісуса. У мытні [[Капернаум]]а Ісус сустрэў мытніка Левія, які пасля закліка адразу пакінуў сваю выгодную пасаду і паследваў за Хрыстом. Пазней [[Мацвей, евангеліст|Мацвей]] стаў першым запісваць словы Хрыстовы<ref>Мень, с. 83-84</ref>. У шэраг вучняў увайшлі [[Нафанаіл|Нафанаіл, сын Таламея]], з [[Кана Галілейская|Каны]]; яго сябар [[Філіп, апостал|Філіп]], жыхар [[Віфсаіда|Віфсаіды]], які лепш за іншых валодаў [[грэчаская мова|грэчаскай мовай]]; [[Сымон Кананіт|Сымон Зілот]], які з-за Настаўніка пакінуў партыю [[зілоты|зілотаў]] — барацьбітоў за незалежнасць [[Іўдзея|Іўдзеі]]; а таксама [[Фадзей, апостал|Іуда Фаддзей]] і [[Якаў Алфееў]]. Усе вучні паходзілі з [[Галілея|Галілеі]], з поўдня паходзіў толькі ўраджэнец Керыёта [[Іуда Іскарыёт|Іуда]], імя якога стала сімвалам нізасці і вераломства. Хрыстос аднак, падкрэсліваючы давер да Іуды, даручыў апошняму захоўванне сціплых грашовых сродкаў суполкі<ref>Мень, с. 84-86</ref>. Гэтыя дванаццаць вучняў склалі падмурак [[Ранняе хрысціянства|першаапостальскай царквы]], яе апосталамі, якія з адданых слухачоў павінны былі ператварыцца ў «лаўцоў людзей» (Марк. 1:17)<ref>Мень, с. 159</ref>. Як старажытны Ізраіль веў сваё паходжанне ад дванаццаці [[патрыярх, Біблія|патрыярхаў]], дык і Хрыстос абраў менавіта дванаццаць апосталаў, аб якіх Ён кажа, што яны сядуць на прастолах ''«судзіць дванаццаць кален Ізраіля»'' (Матф. 19:28)<ref>Мень, с. 124</ref>. === Служэнне === {{Main|Служэнне Ісуса}} [[Выява:Bloch-SermonOnTheMount.jpg|thumb|[[Карл Блох]]. [[Нагорная пропаведзь]].]] У Лук. 3:23 сказана, што быў Ісус «''каля 30 гадоў''», калі пачаў Сваё служэнне. Лічаць, што датай пачатку Яго служэння ёсць [[27]] г. н.э., аднак некаторыя даследчыкі адносяць пачатак да [[29|29 г. н.э.]] Канец Яго служэння традыцыйна адносіцца да [[30]] г.н.э. (паводле іншых ацэнак — да [[36|36 г. н.э.]]){{sfn|Levine|2006|p=4}} Згодна Евангеллям служэнне Ісуса пачалося ў сельскай мясцовасці ў Іўдзеі, недалёка ад ракі Іардан, а самім пунктам пачатку служэння Ісуса лічыцца Яго хрышчэнне Янам Хрысціцелем (Матф. 3, Лук. 3). [[Сінаптычныя Евангеллі]] большую частку тэкста прысвячаюць служэнню ў [[Галілея|Галілеі]], а [[Евангелле паводле Яна|Ян]] паказвае, што Ісус у гэты час здзейсніў некалькі падарожжаў у [[Іерусалім]]<ref name="БолСл"/>. Канчаецца служэнне Хрыста [[Тайная вячэра|Апошняй вячэрай]] у Іерусаліме (Мф. 26, Лк 22). Евангеллі паказваюць служэнне Яна Хрысціцеля, як папярэдніка служэння Хрыста, а хрышчэнне — як пачатковы пункт служэння Ісуса, пасля чаго Ісус падарожнічае, прапаведуе і творыць цуды{{sfn|McGrath|2006|pp=16–22}}. Ранняе служэнне ў Галілеі пачынаецца з вяртання Ісуса ў Галілею з [[Іўдзейская пустыня|Іўдзейскай пустыні]] пасля перамогі над спакусамі сатаны. У гэты ранні перыяд пропаведзі Ісуса ў Галілеі да Яго прыходзяць першыя вучні (Матф. 4:18-20), якія пачынаюць падарожнічаць з ім і ў рэшце рэшт утвараюць ядро [[Ранняе хрысціянства|ранняй Царквы]]{{sfn|McGrath|2006|pp=16–22}}{{sfn|Redford|2007|pp=117–130}}. У гэты перыяд Ісус прагаворвае [[Нагорная пропаведзь|Нагорную пропаведзь]] — адну з галоўных прамоў Хрыста{{sfn|Redford|2007|pp=117–130}}<ref>{{cite book|title=The Sermon on the mount: a theological investigation|first=Carl G.|last= Vaught|year=2001 |publisher=Baylor University Press |isbn =978-0-918954-76-3 |pages= xi–xiv}}</ref>. Галоўнае служэнне ў Галілеі, якое пачынаецца ў Матф. 8, працягваецца да [[Смерць Яна Хрысціцеля|смерці Яна Хрысціцеля]]. Яно ўключае суцяшэнне буры і шэраг іншых цудаў і прыпавесцяў Хрыстовых. Заключнае служэнне ў Галілеі ўключае эпізоды [[Насычэнне мноства людзей|насычэння 5000 чалавек]] і [[Хаджэнне па вадзе Ісуса Хрыста|хаджэння па вадзе]] (абодва ў Матф. 14){{sfn|Redford|2007|pp=143–160}}. Канцом гэтага перыяду (пазначаны ў Матф. 16 і Марк. 8) лічыцца [[спавяданне Пятра]] і [[Праабражэнне Гасподне]]<ref>{{cite encyclopedia | title=Transfiguration, The | encyclopedia=The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Thought: Son of Man-Tremellius V11 |isbn= 978-1-4286-3189-2 | publisher=Funk & Wagnalls Company | year=1909 | url=http://books.google.com/books?id=js5-eDk13TcC&pg=PA493#v=onepage&q&f=false | page=493 | last=Nash | first=Henry S. | editor-first=Samuel M. | editor-last=Jackson}}</ref><ref name= "Barton132">{{cite book|title=The Cambridge companion to the Gospels|year=2006|url=https://archive.org/details/isbn_052100261X|first=Stephen C.|last= Barton |isbn= 978-0-521-80766-1 |pages= [https://archive.org/details/isbn_052100261X/page/n132 132]–133 |publisher=Cambridge University Press}}</ref>. Рухаючыся ў бок Іерусаліма, Ісус праводзіць служэнне ў Пярэі, на што прыпадае каля траціны Яго шляху ад [[Галілейскае мора|Галілейскага мора]] праз раку Іардан. Пасля Ён вяртаецца ў раён, дзе быў ахрышчаны (Яна 10:40-42){{sfn|Cox|Easley|2007|p=137}}{{sfn|Redford|2007| pp= 211–229}}. Апошняе служэнне ў Іерусаліме часам называюць [[Страсны тыдзень|Страсным тыдням]], яно пачынаецца з урачыстага ўезду Ісуса ў Іерусалім у [[Вербная нядзеля|Вербную нядзелю]]{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=155–170}}. Падчас гэтага тыдня Ісус выганяе мяняў з храма, а Яго вучань [[Іуда, вучань Ісуса|Іуда]] наважваецца здрадзіць, каб выдаць Хрыста. Гэты перыяд канчаецца Апошняй вячэрай і развітальнай прамовай Ісуса{{sfn|Blomberg|2009|pp=224–229}}{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=155–170}}{{sfn|Redford|2007|pp=257–274}}. === Вучэнне, пропаведзь і цуды === {{main|Прытчы Ісуса Хрыста|Нагорная пропаведзь|Цуды Ісуса Хрыста}} [[Выява:Jan Wijnants - Parable of the Good Samaritan.jpg|thumb|Адна з самых вядомых [[прытчы Ісуса Хрыста|прытчаў Ісуса Хрыста]] — [[Прытча аб добрым Самараніне]]. Ян Війнантс, 1670.]] У [[Новы Запавет|Новым Запавеце]] вучэнне Ісуса прадстаўлена з пункту гледжання Яго «слоў і спраў»<ref name=WPent212 >{{cite book|title=The words and works of Jesus Christ|first=J. Dwight |last=Pentecost |year=1981 |isbn= 978-0-310-30940-6 |page= 212 |url=http://books.google.com/books?id=bh3M_AfgXZAC&pg=PA212#v=onepage&q&f=false |publisher=Zondervan }}</ref>{{sfn|Walvoord|Zuck|1983|p=346}}. Словы Ісуса ўключаць у сябе шэраг пропаведзяў і прытчаў, якія запісаны ва ўсім апавяданні ў [[сінаптычныя Евангеллі|сінаптычных Евангеллях]] (у [[Евангелле паводле Яна|Евангеллі паводле Яна]] няма прытчаў). Дзеянні Хрыста ўключаюць у сабе цуды і іншыя дзеянні, якія Ён робіць падчас Свайго служэння<ref name=WPent212 />. Нягледзячы на тое, што [[кананічныя Евангеллі]] з’яўляюцца асноўнай крыніцай вучэння Хрыста, у [[лісты апостала Паўла|лістах апостала Паўла]], якія былі напісаны праз дзесяцігоддзі пасля саміх падзей, таксама забяспечваюць некаторымі з самых ранніх пісьмовых справаздач аб Вучэнні Ісуса{{sfn|Blomberg|2009|pp=441–442}}. Новы Запавет не прадстаўляе вучэнне Ісуса толькі з Яго ўласных пропаведзяў, але прыраўнівае словы Ісуса з Боскім адкрыццём. Ян Хрысціцель заяўляе ў Ян. 3:34: «''Той, Якога паслаў Бог, кажа словы Божыя''», а сам Ісус кажа ў Ян. 7:16: «''Маё вучэнне не Маё, але Таго, Хто паслаў Мяне''», і зноў паўтарае ў Яна 14:10: «''Словы, якія кажу Я вам, кажу не ад Сабе; Айцец, Які знаходзіцца ў Мяне творыць Яго дзеянні''» У [[Евангелле паводле Мацвея|Евангеллі паводле Мацвея]] 11:27 Ісус сцвярджае пра Боскія веды, заявіўшы: «''Ніхто не ведае Сына, акрамя Айца, і ніхто не ведае Айца, акрамя Сына''», такім чынам сцвярджаючы, што Сваі веды Ён атрымаў, калі быў з [[Бог Айцец|Айцом]]<ref name="autogenerated98"/><ref>{{cite book|title=The missions of Jesus and the disciples according to the Fourth Gospel| first=Andreas J.|last= Köstenberger|year= 1998| isbn= 978-0-8028-4255-8 |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing |pages= 108–109}}</ref>. Надыход Царства Божага (якое таксама называецца Божым Валадарствам) з’яўляецца адным з ключавых элементаў вучэння Ісуса ў Новым Запавеце{{sfn|France| 2007|p= 102}}. Ісус абяцае зрабіць грамадзянамі Царства ўсіх тых, хто прымае Яго вучэнне. Ён заклікае людзей да пакаяння ў сваіх грахах і прысвяціць сябе цалкам Богу<ref name="Britannica">{{cite encyclopedia | url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/303091/Jesus-Christ |title=Jesus Christ | encyclopedia=Encyclopædia Britannica | accessdate=April 13, 2013| first1=Ed P.|last1=Sanders |first2= Jaroslav J.| last2= Pelikan}}</ref>. Ісус кажа Сваім паслядоўнікам, каб яны строга прытрымліваліся [[Яўрэйскі закон|яўрэйскага закона]], хоць настаўнікі закона абвінавачвалі Ісуса ў тым, што Ён парушае закон<ref name=Britannica />. Як аснову маральнасці Ісус захаваў патрабаванні [[Дзесяць запаведзяў|Дэкалогу]], заявіўшы багатаму юнаку: «''Калі хочаш увайсці ў жыццё, выконвай запаведзі''» (Матф. 19:17)<ref>Мень, с. 97</ref>. Аднак калі настаўнікі закона прыбавілі да Закона сотні дробязных правілаў, то Ісус вяртаў [[Стары Запавет]] к яго вытокам<ref>Мень, с. 104</ref>. Аднойчы ў Ісуса спыталі, якая найбольшая запаведзь у Законе, на што Ён адказаў: «''палюбі Госпада Бога твайго ўсім сэрцам тваім, і ўсёю душою тваёю, і ўсім разуменнем тваім;.. другая падобная да яе: палюбі блізкага твайго, як самога сябе''». Іншыя этычныя вучэнні Ісуса ўключаюць любоў да ворагаў, ўстрыманне ад нянавісці і пажады, а таксама вядомы загад [[Падстаў другую шчаку|падстаўляць другую шчаку]]<ref>{{cite book | url=http://books.google.com/books?id=LlMVrmA-b-4C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false | title=Kingdom Ethics: Following Jesus in Contemporary Context | publisher=InterVarsity Press | year=2003 | pages=102–103, 138–140, 197–198, 295–298 | isbn=978-0-8308-2668-1 | first1=Glen H. |last1=Stassen |first2= David P. |last2=Gushee}}</ref>. Шмат кажа пра вучэнне Ісуса Яго адносіны да простых людзей, якія былі цалкам супрацьлеглымі ад адносін [[Фарысеі|фарысеяў]]. Усе адвержаныя, усе парыі знаходзілі ў Ісусе член і заступніка. Гэта шакавала добрапрыстойных святароў і настаўнікаў Закону, у адказ Ісус казаў: ''Не здаровым патрэбны лекар, але хворым… Я прыйшоў паклікаць не праведных, але грэшных да пакаяння''(Матф. 9:12-13)<ref>Мень, с. 99-100</ref>. Такім чынам Евангелле разбурала перашкоды здаўна падзяляўшыя людзей, адкрываючы кожнаму шлях у Божае Валадарства<ref>Мень, с. 116</ref>. [[Прытчы Ісуса Хрыста]] ўяўляюць сабой асноўны кампанент вучэння Ісуса ў Евангеллях, прыкладна трыццаць прытчаў складаюць каля адной трэці Яго запісанага вучэння<ref name="autogenerated98">{{cite book|first=Eric F.|last= Osborn|year= 1993 |title=The emergence of Christian theology|url=https://archive.org/details/emergencechristi00osbo| isbn= 978-0-521-43078-4 |page= [https://archive.org/details/emergencechristi00osbo/page/n115 98] |publisher=Cambridge University Press}}</ref><ref>{{cite book|first=J. Dwight|last= Pentecost|year= 1998 |title=The parables of Jesus: lessons in life from the Master Teacher| isbn= 978-0-8254-9715-5 |page= 10 |publisher=Kregel Publications}}</ref>. Прытчы здаўна былі вядомы ў Ізраілі, але Ісус зрабіў іх асноўным спосабам выяўлення Сваіх думак<ref name="Мень, с. 79">Мень, с. 79</ref>. Прытчы могуць з’яўляцца на працягу працяглых пропаведзяў<ref>{{cite book|title=The Sermons of Jesus the Messiah|first= E. Keith|last= Howick|year= 2003 |publisher= WindRiver Publishing |isbn= 978-1-886249-02-8| pages= 7–9}}</ref>, а таксама ў розных месцах апавядання; яны ўяўляюць сабой простыя і запамінальныя гісторыі, часта з вобразамі, і перадаюць сэнс вучэння Ісуса, фізічнымі вобразамі адкрываючы духоўны свет<ref>{{cite book|first=Friedrich G. |last= Lisco |year=1850 |title=The Parables of Jesus |publisher= Daniels and Smith Publishers| pages= 9–11 |url=http://books.google.com/books?id=OoIuAAAAYAAJ&pg=PA9#v=onepage&q&f=false }}</ref><ref>{{cite book|first=Ashton |last=Oxenden|year= 1864 |title=The parables of our Lord? |publisher=William Macintosh Publishers| page= 6 |url=http://books.google.com/books?id=5bUCAAAAQAAJ&pg=PA6#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Агульная тэма ў гэтых апавяданнях — паказаць дабрыню і шчодрасць Бога і небяспекі граху<ref>{{cite book | url=http://books.google.com/books?id=dPdANFaNgagC&pg=448#v=onepage&q&f=false | title=Interpreting the Parables | publisher=InterVarsity Press | year=2012 | page= 448 | isbn=978-0-8308-3967-4 |first=Craig L. |last=Blomberg}}</ref>. Некаторыя з прытчаў, як напрыклад [[прытча аб блудным сыне]] (Лук. 15:11), вельмі простыя, у той час як іншыя, такія як [[Прытча аб семені, якое расце непрыкметным чынам|прытча аб семені]] (Марк. 4:26), больш цяжкія для разумення<ref>{{cite web | first=Madeleine I. |last=Boucher |url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/jesus/parables.html | title=The Parables | publisher=BBC | accessdate=June 3, 2013}}</ref>. Выкарыстоўваючы прытчы, Хрыстос маляваў перад слухачамі знаёмыя карціны прыроды і побыту, гэтыя гісторыі западалі ў душу і аказваліся больш дзейснымі любых разваг<ref name="Мень, с. 79"/>. У Евангеллях запісана шмат момантаў, калі Ісус творыць цуды і адначасова выкладае вучэнне, такім чынам забяспечваецца пераплаценне Яго «''слоў і спраў''» ў Евангеллях{{sfn|Green|McKnight |Marshall|1992|p=299}}. У [[Евангелле паводле Яна|Евангеллі паводле Яна]], цуды Ісуса апісаны як «''знакі''», якія выкананы каб даказаць місію і боскасць Ісуса<ref name=Sign/><ref>{{cite book|last=Ehrman|first=Bart D.|title=Jesus, Interrupted: Revealing the Hidden Contradictions in the Bible (And Why We Don't Know About Them)|year=2009|publisher=HarperCollins|isbn=978-0-06-186328-8|page=84|url=http://books.google.com/books?id=QDiT3ytZ8FEC&pg=PA84#v=onepage&q&f=false}}</ref>. У сінаптычных Евангеллях апавядаецца момант, што калі Ісуса папрасілі зрабіць цуды, каб даказаць Свой ​​аўтарытэт, то Ісус адмаўляецца<ref name=Sign>{{cite book|title=Introducing the New Testament: Its Literature and Theology|year=2001|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing|isbn=978-0-8028-3717-2|page=198|url=http://books.google.com/books?id=GP2VY68mp7AC&pg=PA198#v=onepage&q&f=false |first1= Paul J.|last1= Achtemeier |first2=Joel B. |last2=Green |first3= Marianne M.|last3= Thompson }}</ref>. Многія з цудаў у Евангеллі падкрэсліваюць важнасць веры, напрыклад, [[ачышчэнне дзесяці пракажоных]] і [[уваскрэсенне дачкі Іяіра]] паказваюць, што хворыя вылячыліся дзякуючы іх веры{{sfn|Donahue|Harrington|2002|p= 182}}<ref>{{cite book|last=Lockyer|first= Herbert|year= 1988 |title=All the Miracles of the Bible|url=https://archive.org/details/allmiraclesofbib0000lock| isbn= 978-0-310-28101-6 |page= [https://archive.org/details/allmiraclesofbib0000lock/page/235 235] |publisher=Zondervan}}</ref>. І, наадварот, нявер’е перашкаджае працэсу вылячэння<ref>Мень, с. 151</ref>. === Вызнанне Ісуса Месіяй і Праабражэнне === {{main|Праабражэнне Ісуса}} [[Выява:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|[[Праабражэнне]] пэнзля [[Рафаэль|Рафаэля]], каля [[1520]] г.]] Прыкладна ў сярэдзіне кожнага з трох сінаптычных Евангеллях, два ўзаемазвязаных падзеі адзначылі паваротны момант у Евангельскім апавяданні. Гэта [[Спавяданне Пятра|вызнанне Пятра]] і [[Праабражэнне Ісуса]]<ref name="Barton132"/><ref name="KingsburyMark">{{cite book|title=The Christology of Mark's Gospel|url=https://archive.org/details/christologyofmar0000king|first= Jack D. |last= Kingsbury |year=1983 |isbn= 978-1-4514-1007-5 |publisher= Fortress Press|pages= [https://archive.org/details/christologyofmar0000king/page/91 91]–95}}</ref>. Гэтыя падзеі пачынаюцца ў [[Кесарыя Філіпава|Кесарыі Філіпавай]], на поўнач ад Галілейскага мора ў пачатку апошняга падарожжа ў Іерусалім, якое скончылася пакутамі і [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|Уваскрасеннем Ісуса]]<ref name="Karris">{{cite book|title=The Collegeville Bible Commentary: New Testament |first=Robert J.|last= Karris|year= 1992 |isbn= 978-0-8146-2211-7 |publisher=Liturgical Press |pages= 885–886}}</ref>, і адзначылі пачатак паступовага раскрыцця місіі Ісуса [[12 апосталаў|Сваім вучням]], Яго прадказанне ўласных пакут і смерці{{sfn|Lee|2004|pp=21–30}}<ref name="Nobbs" /><ref name="Barton132" />. Вызнанне Пятра пачынаецца з дыялогу паміж Ісусам і Яго вучнямі ў Матф. 16:13, Марк. 8:27 і Лук. 9:18. Ісус пытаецца ў Сваіх вучняў: «''А вы за каго ўважаеце Мяне?''» Сымон Пётр адказаў Яму: «''Ты Хрыстос, Сын Бога Жывога''»<ref name="Karris" /><ref>{{cite book|title=Who do you say that I am? Essays on Christology|url=https://archive.org/details/whodoyousaythati0000unse_i0j9|first1=Jack D.|last1= Kingsbury| first2=Mark A.|last2= Powell|first3= David R. |last3=Bauer |year=1999 |isbn= 978-0-664-25752-1 |publisher=Westminster John Knox Press |page= xvi}}</ref>{{sfn|Donahue|Harrington|2002|p= 336}}. У Матф. 16:17 Ісус дабраслаўляе [[Пётр, апостал|Пятра]] за яго адказ, і кажа: «''Не плоць і кроў адкрылі гэта цябе, але Айцец Мой, Які ёсць у нябёсах''». Дабраслаўляя Пятра, Ісус не толькі прымае тытул [[Хрыстос|Хрыста]] і [[Божы Сын|Божага Сына]], якія Пётр прыпісвае Яму, але і заяўляе пра абвяшчэнне Божага [[Адкрыцце|адкрыцця]], заявіўшы, што [[Бог Айцец|Айцец Нябесны]] адкрыў гэта Пятру. У гэтым сцвярджэнні Ісус недвухсэнсоўна заяўляе пра Сябе, як пра Хрыста і Божага Сына<ref name="OneTeacher">{{cite book|title=One teacher: Jesus' teaching role in Matthew's gospel |publisher= Walter de Gruyter|first= John Y. H.|last= Yieh |year=2004|isbn =978-3-11-018151-7| pages= 240–241|url=http://books.google.com/?id=g0-NaraCrAoC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref>{{sfn|Pannenberg|1968|pp=53–54}}. Апісанне Праабражэння Ісуса дадзена ў Матф. 17:1-9, Марк. 9:2-8, Лук. 9:28-36{{sfn|Lee|2004|pp=21–30}}<ref name="Nobbs">{{cite book|title=The Content and the Setting of the Gospel Tradition|url=https://archive.org/details/contentsettingof0000unse|first1=Mark |last1=Harding|first2= Alanna |last2=Nobbs |year=2010 |isbn= 978-0-8028-3318-1 |pages= [https://archive.org/details/contentsettingof0000unse/page/281 281]–282 |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing}}</ref><ref name="Barton132"/>. Ісус бярэ Пятра і двух яшчэ двух апосталаў з Сабой і ідзе да гары, якая ў Пісаннях не названа{{sfn|Lee|2004|pp=72–76}}. Пасля таго як на гары (Матф. 17:2) сцвярджаецца, што Ісус «''перамяніўся перад імі. Ён стаў ззяць, як сонца, а ўбранне Яго стала белае, як святло''», светлае воблака з’явілася вакол іх, і голас з воблака сказаў: «''Гэта Сын Мой улюблёны, Якога Я ўпадабаў; Яго слухайце''»{{sfn|Lee|2004|pp=21–30}}. Тром апосталам было дано на імгненне ўбачыць прыадчыненую заслону і сузіраць сверхчалавечую славу Хрыста<ref>Мень, с. 191</ref>. Праабражэнне не толькі паказвае Ісуса як Сына Божага (гэтак жа як і пры [[Хрышчэнне Ісуса|хрышчэнні]]), але словы «''Яго слухайце''» вызначаюць Яго як Пасланца і Прамоўцы Бога<ref name="Meta47">{{cite book|title=Metamorphosis: the Transfiguration in Byzantine theology and iconography|first=Andreas |last=Andreopoulos |year=2005 |isbn= 978-0-88141-295-6 |pages= 47–49 |publisher=St Vladimir's Seminary Press}}</ref>. === Апошні тыдзень: здрада, арышт, суд і смерць === [[Выява:'The Raising of Lazarus', tempera and gold on panel by Duccio di Buoninsegna, 1310–11, Kimbell Art Museum.jpg|thumb|Адной з самых гучных падзей апошняга тыдня было [[уваскрашэнне Лазара]]. [[Дуча дзі Буанінсенья]], каля [[1310]] г.]] Апісанне апошняга тыдня жыцця Ісуса (часта называнага [[Страсны тыдзень|Страсным тыдням]]) займае каля трэці апавяданні ў кананічных Евангеллях<ref name=Turner613 >{{cite book|title=Matthew|url=https://archive.org/details/matthew0000turn|first=David L. |last=Turner|year= 2008| isbn= 978-0-8010-2684-3 |page= [https://archive.org/details/matthew0000turn/page/613 613] |publisher= Baker Academic}}</ref>. Апавяданне пачынаецца з апісання [[Трыўмфальны ўезд у Іерусалім|канчатковага ўступлення ў Іерусалім]], а сканчваецца Яго распяццем{{sfn|Blomberg|2009|pp=224–229}}{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=155–170}}. Апошняму тыдню, які пачынаецца з уступлення Хрыста ў Іерусалім і сканчваецца Яго распяццем і пахаваннем у пятніцу, прысвечана каля 5 падраздзелаў Евангелляў. Апошняму тыдню ў Іерусаліме папярэднічае падарожжа, якое Ісус пачаў у Галілеі праз Перэю і Іўдзею{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=155–170}}. Перад падзеямі канчатковага ўвахода Ісуса ў Іерусалім, Евангелле паводле Яна падае апісанне [[Уваскрашэнне Лазара|уваскрашэння Лазара]]{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=155–170}}. [[Марыя з Віфаніі|Марыя, сястра Лазара]], памазвае ногі Ісуса [[міра, смала|мірай]], што сімваліруе Яго смерць і пахаванне<ref name="Правен"/>. У пачатку тыдня, калі Ісус уваходзіць у Іерусалім, Ён сустракае радасны натоўп, што, аднак, дадае напружанасць з іўдзейскім святарствам{{sfn|Boring|Craddock|2004|pp=256–258}}. На працягу тыдня Свайго апошняга служэння ў Іерусаліме, Ісус наведвае храм і выганяе мяняў з храма{{sfn|Evans|2005|p=49}}<ref name=Anderson158 >{{cite book|title=The Fourth Gospel And the Quest for Jesus|first= Paul N.|last= Anderson |year=2006 |isbn=978-0-567-04394-8 |publisher=Continuum |page= 158}}</ref>. Святары і старэйшыны народа ўступаюць у рэлігійныя дэбаты з Ісусам, спрабуючы паставіць пад сумнеў Яго аўтарытэт{{sfn|Boring|Craddock|2004|pages=256–258}}{{sfn|Evans|2003|pp=381–395}}. У гэты час адзін з Яго вучняў, [[Іуда Іскарыёт]], вырашае здрадзіць Ісусу за [[трыццаць срэбранікаў]]<ref name=Lockyer106 >{{cite book|title=All the Apostles of the Bible| first=Herbert |last=Lockyer |year=1988 |isbn= 978-0-310-28011-8 |publisher=Zondervan |pages= 106–111}}</ref><ref name="Hayes 2009 88">{{cite book|title=The Synoptic Gospels and the Book of Acts|first=Doremus A. |last= Hayes |year=2009 |isbn= 978-1-313-53490-1 |page= 88 |publisher=HardPress}}</ref>. У канцы тыдня, Ісус робіць [[Тайная вячэра|Тайную вячэру]] з вучнямі, падчас якой Ён усталёўвае таінства [[Еўхарыстыя|Еўхарыстыі]]<ref name="CE name"/><ref>{{CathEncy| wstitle=The Blessed Eucharist as a Sacrament |first=Joseph |last=Pohle}}</ref>, і рыхтуе іх для Свайго ад’езду ў развітанай прамове<ref name=Gail142 >{{cite book|title=John|first1= Gail R.|last1= O'Day|first2= Susan |publisher=Westminster John Knox Press |last2=Hylen|year=2006 |isbn= 978-0-664-25260-1| pages= 142–168}}</ref><ref name=Herman546 >{{cite book|title=The Gospel according to John |first=Herman |last=Ridderbos|year= 1997| isbn= 978-0-8028-0453-2|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing| pages= 546–576}}</ref>. Тайная вячэра згадваецца ва ўсіх чатырох кананічных Евангеллях, а таксама ў [[Карынфянам, 1-ы ліст|лісце Паўла да Карынфянаў]]<ref name=Fahlbusch52 >{{cite book|title=The Encyclopedia of Christianity|volume=4| first=Erwin |last=Fahlbusch|year= 2005| isbn= 978-0-8028-2416-5 |pages= 53–56 |url=http://books.google.com/books?id=C5V7oyy69zgC&pg=PA53#v=onepage&q&f=false |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing }}</ref>{{sfn|Evans|2003|pp=465–477}}{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=180–191}}. Пасля вячэры, Ісус разам з вучнямі ідзе ў [[Гефсіманія|Гефсіманскі сад]]{{sfn|Walvoord|Zuck|1983|pp=83–85}}, там Ён знаходзіцца ў агоніі, пасля куды з’яўляюцца святары з аховай разам з Іудай, які [[Пацалунак Іуды|пацалункам]] выдае Збаўцу{{sfn|Walvoord|Zuck|1983|pp=83–85}}{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}. Пасля арышту Ісуса большая частка вучняў разбягаецца ад свайго Настаўніка, а [[Адрачэнне Пятра|Пётр тры разы адмаўляецца ад Хрыста]], пра што прадказаў Ісус падчас Апошняй Вячэры{{sfn|Walvoord|Zuck|1983|pp=83–85}}<ref name="Denial">{{cite book|title=Peter: apostle for the whole church|first= Pheme |last=Perkins |publisher=Fortress Press |year=2000 |isbn= 978-1-4514-1598-8 |page= 85}}</ref><ref name="Lange 1865 499">{{cite book|title=The Gospel according to Matthew, Volume 1|first= Johann P.|last= Lange|year= 1865| publisher= Charles Scribner Co| page= 499}}</ref>. Ісус спачатку дапытаны ў [[Сінедрыён]]е{{sfn|Brown|1997|p= 146}}, а затым судом [[Понцій Пілат|Понція Пілата]], рымскага [[пракуратар]]а Іўдзеі<ref name=Holman608 />. Падчас гэтых допытаў Ісус кажа вельмі мала, і ў асноўным маўчыць{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}{{sfn|Blomberg|2009|pp=396–400}}<ref name=Holman608 />. Пасля [[Хвастанне Ісуса|хвастання Ісуса]], і здзекаў над Хрыстом Пілат прыказвае аддаць Ісуса на [[Распяцце Ісуса|распяцце]]<ref name=Senior>{{cite book|title=The Passion of Jesus in the Gospel of Matthew|first= Donald |last=Senior |year=1985| isbn= 978-0-8146-5460-6 |publisher=Liturgical Press |page= 124}}</ref> на месцы, якое называецца [[Галгофа]].{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}<ref name=Holman608 >{{cite book|publisher=B&H Publishing Group |title=Holman Concise Bible Dictionary|year= 2011 |isbn= 978-0-8054-9548-5| pages= 608–609}}</ref>{{sfn|Blomberg|2009|p=402}}. === Апошні ўезд у Іерусалім === {{main|Трыўмфальны ўезд у Іерусалім}} [[Выява:Giotto - Scrovegni - -26- - Entry into Jerusalem2.jpg|thumb|злева|Самай святочнай падзеяй апошняга тыдня быў [[Трыўмфальны ўезд у Іерусалім]]. [[Джота дзі Бандонэ]], пач. [[14 ст.]]]] Ва ўсіх чатырох кананічных Евангеллях апісаны трыўмфальны ўезд Ісуса ў Іерусалім, які адбываецца ў пачатку апошняга тыдня Яго жыцця, за некалькі дзён да [[Тайная вячэра|Апошняй Вячэры]], перад пачаткам апавядання пра Мукі Ісуса{{sfn|Boring|Craddock|2004|pp=256–258}}{{sfn|Evans|2005|pp=114–118}}. Дзень уезду ў Евангеллях паводле Марка і Яна вызначаецца як [[нядзеля]], у Евангеллі паводле Мацвея як [[панядзелак]], у Лукі гэты дзень не вызначаецца{{sfn|Boring|Craddock|2004|pages=256–258}}{{sfn|Majerník|Ponessa|Manhardt|2005|pp=133–134}}{{sfn|Evans|2003|pp=381–395}}. Ісус дасылае двух вучняў у [[Віфанія|Віфанію]], каб атрымаць асла, на якім ніколі ніхто не ездзіў, каб уехаць на ім на пачатку тыдня ў Іерусалім. Такім чынам споўнілася прароцтва, запісанае ў [[кніга прарока Захарыі|кнізе Захарыі]]. Калі Ісус уязджаў у Іерусалім, людзі складалі на Яго шляху сваю вопратку, а таксама невялікія галінкі дрэваў і спявалі [[Псалмы|Псалм]] 118:25-26{{sfn|Boring|Craddock|2004|pages=256–258}}{{sfn|Majerník|Ponessa|Manhardt|2005|pp=133–134}}{{sfn|Evans|2003|pp=381–395}}. У трох сінаптычных Евангеллях, пасля ўезду ў Іерусалім адбываецца [[ачышчэнне храма]], калі Ісус выганяе мяняў з храма, абвінаваціўшы іх у стварэнні з храма логва разбойнікаў з-за іх камерцыйнай дзейнасці{{sfn|Evans|2005|p=49}}<ref name=Anderson158 >{{cite book|title=The Fourth Gospel And the Quest for Jesus|first= Paul N.|last= Anderson |year=2006 |isbn=978-0-567-04394-8 |publisher=Continuum |page= 158}}</ref>. У Храме Ісус прамаўляе вялікую колькасць прытчаў і пропаведзяў, ухваляе [[Лепта ўдавы|ахвяру беднай удавы]], прадказвае [[другое прышэсце Ісуса Хрыста|другое прышэсце]]{{sfn|Boring|Craddock|2004|pages=256–258}}{{sfn|Evans|2003|pp=381–395}}. У сінаптычных Евангеллях расказваецца, што ў гэты тыдзень адбываліся дыспуты паміж Ісусам і старэйшынамі Іўдзейскімі, у якіх Ісус казаў пра Сваю ўладу і крытыкаваў крывадушнасць святарства{{sfn|Boring|Craddock|2004|pages=256–258}}{{sfn|Evans|2003|pp=381–395}}. [[Іуда Іскарыёт]], адзін з [[дванаццаць апосталаў|дванаццаці апосталаў]] увайшоў у змову з яўрэйскімі старэйшынамі, згадзіўшыся за плату ў [[Трыццаць срэбранікаў|30 сярэбраных манет]] выдаць Ісуса і перадаць Яго старэйшынам<ref name=Lockyer106 >{{cite book|title=All the Apostles of the Bible| first=Herbert |last=Lockyer |year=1988 |isbn= 978-0-310-28011-8 |publisher=Zondervan |pages= 106–111}}</ref><ref name="Hayes 2009 88"/>. === Тайная вячэра === {{main|Тайная вячэра}} У Новым Запавеце, Тайная вячэра з’яўляецца снеданнем, які Ісус падзяляе са сваімі дванаццаццю апосталамі ў Іерусаліме да Свайго распяцця. Тайная вячэра згадваецца ва ўсіх чатырох кананічных Евангеллях, а таксама ў [[Карынфянам, 1-ы ліст|Першым лісце апостала Паўла да Карынфянаў]] (11:23-26), які верагодна быў напісаны яшчэ да Евангелляў<ref name=Fahlbusch52 >{{cite book|title=The Encyclopedia of Christianity|volume=4| first=Erwin |last=Fahlbusch|year= 2005| isbn= 978-0-8028-2416-5 |pages= 53–56 |url=http://books.google.com/books?id=C5V7oyy69zgC&pg=PA53#v=onepage&q&f=false |publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing }}</ref>{{sfn|Evans|2003|pp=465–477}}{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=180–191}}. Ва ўсіх чатырох Евангеллях, падчас ежы, Ісус прадказвае, што адзін з Яго апосталаў здрадзіць Яму{{sfn|Cox|Easley|2007|p=182}}. Ісус паўтарае прароцтва зноў, кажучы, што здраднік за адным сталом з Ім, і нягледзячы на сцвярджэнні кожнага апостала аб тым, што ніхто з іх не здрадзіць Ісусу. У Матф. 26:23-25 і Яна 13:26-27 [[Іуда Іскарыёт|Іуда]] паказваецца як здраднік<ref name=Fahlbusch52 />{{sfn|Evans|2003|pp=465–477}}{{sfn|Cox|Easley|2007|p=182}}. У Матф. 26:26-29, Марк. 14:22-25, Лк. 22:19-20 Ісус бярэ хлеб, разломвае яго і дае яго вучням, кажучы: «''Гэта ёсць Цела Маё, якое за вас аддаецца''». Пасля Ён бярэ і келіх з віном і аддае вучням, кажучы: «''гэты келіх ёсць новы запавет у Маёй Крыві, якая за вас праліваецца''»<ref name=Fahlbusch52 /><ref>{{cite book|publisher=Oxford University Press|title=Oxford Dictionary of the Christian Church|first1=F. L. |last1=Cross |first2= E. A. |last2=Livingstone|year= 2005| isbn= 978-0-19-280290-3|chapter=Eucharist}}</ref>. Нягледзячы на тое, што ў [[Евангелле паводле Яна|Евангеллі паводле Яна]] няма апісання рытуала прыняцця хлеба і віна, большасць даследчыкаў згодныя, што тэкст Яна 6:58-59 ([[Прамова пра Хлеб Жыцця]]) мае еўхарыстычны характар і пераклікаецца з «Еўхарыстычнымі словамі», якія выкарыстоўваецца ў сінаптычных Евангеллях і ў лістах Паўла пры апісанні Апошняй Вячэры{{sfn|Freedman|2000|p=792}}. Ва ўсіх чатырох Евангеллях Ісус прадказвае, што Пётр [[Адрачэнне Пятра|адрачэцца ад Ісуса]] тры разы, перш чым певень заспявае ў наступную раніцу<ref name="Denial">{{cite book|title=Peter: apostle for the whole church|first= Pheme |last=Perkins |publisher=Fortress Press |year=2000 |isbn= 978-1-4514-1598-8 |page= 85}}</ref><ref name="Lange 1865 499"/>. Сіноптычныя Евангеллі адзначаюць, што пасля [[Арышт Ісуса|арышту Ісуса]] Пётр адрокся ад Яго тры разы, і пасля трэцяй адмовы, калі Ісус павярнуўся, каб паглядзець на яго, пачуў спеў пэўня і ўспомніў прадказанне, пасля чаго пачаў горка плакаць{{sfn|Walvoord|Zuck|1983|pp=83–85}}. Евангелле паводле Яна з’яўляецца адзіным, якое падае апісанне, як [[Ногаамавенне|Ісус мые ногі сваім вучням]] перад вячэрай<ref name="Harris Matthew"/>. Евангелле паводле Яна таксама ўключае ў сябе доўгую пропаведзь Ісуса — настаўленне Сваім вучням (ужо без Іуды). Раздзелы 14-17 з Евангелля паводле Яна вядомыя як [[Апошняя прамова]], сказаная Ісусам<ref name=Gail142 >{{cite book|title=John|first1= Gail R.|last1= O'Day|first2= Susan |publisher=Westminster John Knox Press |last2=Hylen|year=2006 |isbn= 978-0-664-25260-1| pages= 142–168}}</ref><ref name=Herman546 >{{cite book|title=The Gospel according to John |first=Herman |last=Ridderbos|year= 1997| isbn= 978-0-8028-0453-2|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing| pages= 546–576}}</ref>. === Агонія ў садзе, здрада і арышт === {{main|Агонія ў Гефсіманіі|Пацалунак Іуды}} [[File:Christ in Gethsemane.jpg|thumb|right|Малітва ў Гефсіманіі, [[Генрых Хофман]], [[1890]] г.]] У Матф. 26:36-46, Марк. 14:32-42, Лк. 22:39-46 і Ян. 18:1 распавядаецца, што адразу ж пасля Апошняй вячэры Ісус робіць вандроўку каб памаліцца праз [[Кедронская даліна|Кедронскую даліну]] ў месца вядомае, як [[Гефсіманія|Гефсіманскі сад]]<ref>{{cite book|title=Иисус Христос| first=Анри |last=Дидон |year=2000 |isbn= 966-03-0695-4 |publisher=Фолио|p.= 720}}</ref>{{sfn|Walvoord|Zuck|1983|pp=83–85}}{{sfn|Majerník|Ponessa|Manhardt|2005|p=169}}. Падчас малітвы Ісус просіць Сваіх вучняў, каб яны памаліліся разам з Ім, але кожны раз знаходзіць ім спячымі, ''бо ў іх вочы ацяжэлі''(Мф. 26:43). Падчас малітвы Ісус адчуваў такое напружанне, што ''быў пот Яго быў як кроплі крыві'' (Лук. 22:44)<ref name="Правен"/>. Пасля малітвы ў садзе з’яўляецца [[Іуда Іскарыёт|Іуда]] ў суправаджэнні натоўпу, які ўключае ў сябе яўрэйскіх першасвятароў і старэйшын, а таксама людзей са зброяй. Іуда [[Пацалунак Іуды|пацалункам апазначае Ісуса]] ў натоўпе, Якога затым арыштоўваюць{{sfn|Walvoord|Zuck|1983|pp=83–85}}{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}. Адзін з вучняў Ісуса спрабуе спыніць натоўп, выкарыстоўвае меч, і адсякае вуха аднаму з мужчын{{sfn|Walvoord|Zuck|1983|pp=83–85}}{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}. Але Ісус [[Вылячэнне служкі з адсечаным вухам|цудоўным чынам вылечвае адсечанае вуха]] і крытыкуе гвалтоўнае дзеянне, настойваючы на тым, што Яго вучні не павінны супраціўляцца Ягонаму арышту. У Матф. 26:52 Ісус робіць вядомую заяву: «''Усе, хто прыйдуць з мечом, ад мяча і загінуць''»{{sfn|Walvoord|Zuck|1983|pp=83–85}}{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}. Яшчэ да арышту, у Матф. 26:31 Ісус кажа вучням: «''Усе вы спакусіцеся аба Мне ў гэту ноч''» і ў 32: «''Але пасля таго, як Я паўстану з мёртвых, вы знойдзіце Мяне ў Галілеі''». Пасля арышту ўсе вучні Ісуса разбяжаліся<ref name="Правен"/>. === Допыты Ісуса ў Сінедрыёне, у Ірада і Пілата === {{Main|Суд над Ісусам у Сінедрыёне|Суд Пілата|Суд Ірада|Цярновы вянок}} Усе апісанні сценаў допытаў у Евангеллях маюць адзіны характар і мала змяняюцца ў апісанні розных дэталяў. Усе чатыры Евангеллі апісваюць, што пасля здрады і [[арышт Ісуса|арышту Ісуса]], Ён быў дастаўлены ў [[Сінедрыён]], вышэйшы яўрэйскі судовы орган{{sfn|Brown|1997|p= 146}}. Сінедрыён дапытваў Ісуса, над Ім здзекаваліся і збівалі, а пасля асудзілі ў абвінавачванні ў тым, што Ён абвясціў Сабе [[Сын Божы|Сынам Божым]]{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}{{sfn|Blomberg|2009|pp=396–400}}<ref name=Holman608 >{{cite book|publisher=B&H Publishing Group |title=Holman Concise Bible Dictionary|year= 2011 |isbn= 978-0-8054-9548-5| pages= 608–609}}</ref>. У Матф. 26:57, Марка 14:53 і Лукі 22:54 сцвярджаецца, што Ісус быў узяты ў дом першасвятара, дзе над Ім здзекаваліся і збівалі ў тую ноч. На наступны дзень, рана раніцай, першасвятары і кніжнікі зноў прывялі Ісуса ў савет{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}{{sfn|Blomberg|2009|pp=396–400}}<ref name=Holman608 >{{cite book|publisher=B&H Publishing Group |title=Holman Concise Bible Dictionary|year= 2011 |isbn= 978-0-8054-9548-5| pages= 608–609}}</ref>. У Яна 18:12-14 апісваецца, што Ісус спачатку быў прывядзёны да [[Ганна, першасвятар|Ганны]], цесця [[Кайяфа|Кайяфы]], а потым да Кайяфы{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}{{sfn|Blomberg|2009|pp=396–400}}<ref name=Holman608 />. Усе чатыры Евангелля апісваюць адрачэнне Пятра, калі Пётр тры разы адмаўляецца, што ведае Ісуса, пасля чаго спявае певень, як і прадказваў Ісус<ref name="Правен"/>. У Евангельскіх апісаннях сцэн суда Ісус вельмі мала гаворыць, не вядзе ніякай абароны і дае вельмі рэдка ўскосныя адказы на пытанні святароў. У Матф. 26:62 адсутнасць адказу Ісуса падахвочвае першасвятара, каб спытацца ў яго: «''Ты нічога не адказваеш?''»{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}{{sfn|Blomberg|2009|pp=396–400}}<ref name=Holman608 /> У Марк. 14:61 першасвятар пытаецца ў Ісуса: «''Ты Хрыстос, Сын Дабраславёнага?''», на што Ісус адказаў яму: «''Я ёсць''»<ref name=Britannica />,— і ў гэты момант першасвятар разадраў свае адзенне ў гневе і абвінаваціў Ісуса ў блюзнерстве. У Лук. 22:70, калі Ісуса спыталі: «''Так, Ты — Сын Божы?''», Ён адказвае: «''Вы кажаце, што Я''», пацвярджаючы званне [[Сын Божы|Сына Божага]]{{sfn|Blomberg|2009|pp=396–398}}<ref>{{cite book|title=Luke's presentation of Jesus: a christology|first=Robert F.|last= O'Toole|year= 2004| isbn= 978-88-7653-625-0|page= 166 |publisher=Editrice Pontificio Istituto Biblico}}</ref>. [[Выява:Ecce homo by Antonio Ciseri (1).jpg|thumb|злева|Славутая фраза Пілата [[Ecce homo]] (Вось, чалавек), пасля якой нявіннага чалавека аддаюць на пакаранне смерцю]] Пасля іўдзейскія старэйшыны вядуць Ісуса на [[Суд Пілата]] і просяць Понція Пілата, каб асудзіць і пакараць Ісуса, абвінавачваючы Яго, што Ён адвесціў Сабе Царом Іўдзейскім<ref name=Holman608 />. У Лукі 23:7-15 апісваецца, што калі Пілат даведаўся, што Ісус Галілеянін, і такім чынам з’яўляецца падданым [[Ірад Антыпа|Ірада Анціпы]], то пасылае Ісуса да Ірада, які ў той час знаходзіўся ў Іерусаліме, каб той судзіў Хрыста{{sfn|Niswonger|1992|p=172}}{{sfn|Majerník|Ponessa|Manhardt|2005|p=181}}. На судзе Ірада Ісус таксама амаль нічога не кажа ў адказ на пытанні Ірада Антыпы. Ірад і яго салдаты зневажаюць Ісуса, адзяюць Яго ў [[баграніца|баграніцу]] — нібы іўдзейскага цара, і адпраўляюць Яго назад да Пілата{{sfn|Niswonger|1992|p=172}}. Пілат ізноў заве іўдзейскіх старэйшын, і кажа, што ён «''не знайшоў ніякай віны ў гэтым чалавеку''»{{sfn|Carter|2003|pp=120–121}}. Выкарыстанне тытула '''Цар''' з’яўляецца цэнтральнай тэмай у дыскусіі паміж Ісусам і Пілатам. У Яна 18:36 Ісус кажа: «''Царства Маё не ад гэтага свету''», але непасрэдна не адмаўляеца, што Ён Цар Іўдзейскі<ref>{{cite book|publisher=Twenty-Third Publications|title=The Names of Jesus|url=https://archive.org/details/namesofjesus0000binz|first= Stephen J.|last= Binz |year=2004 |isbn= 978-1-58595-315-8| pages= [https://archive.org/details/namesofjesus0000binz/page/81 81]–82}}</ref><ref>{{cite book|title=John|first= H. A.|last= Ironside |year=2006 |isbn= 978-0-8254-9619-6 |page= 454 |publisher=Kregel Academic}}</ref>. Пілат пасля піша: «''Ісус з Назарэта, Цар Іўдзейскі''» (скарочана '''[[INRI]]''') на таблічцы, якая будзе прымацавана да крыжа Ісуса{{sfn|Brown|1988|p=93}}. Пасля суда Пілата Ісуса хвастаюць, адзеўшы Яго ў пурпуру (што азначае каралеўскі статус), змесціўшы на галаву [[цярновы вянок]], і бьюць і здзекваюцца з Яго (Матф. 27:29-30, Марк. 15:17-19 і Ян. 19:2-3)<ref name=Senior>{{cite book|title=The Passion of Jesus in the Gospel of Matthew|first= Donald |last=Senior |year=1985| isbn= 978-0-8146-5460-6 |publisher=Liturgical Press |page= 124}}</ref>, Пілат спабуе вызваліць Ісуса, але паколькі натоўп настойваў на смяротным пакаранні, Пілат аддаў загад распяць Ісуса{{sfn|Blomberg|2009| pp=400–401}}, перад гэтым сімвалічным чынам [[Амавенне рук|умыўшы рукі]], паказваючы сваю недатычнасць<ref name="Правен"/>. Пасля гэтага Ісуса адпраўляюць на [[Галгофа|Галгофу]] для распяцця{{sfn|Evans|2003|pp=487–500}}. === Укрыжаванне і пахаванне === {{main|Распяцце Ісуса}} [[Выява:Christ at the Cross - Cristo en la Cruz.jpg|thumb|справа|На выяве [[Карл Блох|Карла Блоха]] бачна цемра, якая спусцілася на зямлю неўзабаве да ўкрыжавання]] Укрыжаванне Ісуса апісваецца ва ўсіх чатырох кананічных Евангеллях, аб гэтым сведчаць іншыя крыніцы таго часу (напрыклад, [[Іосіф Флавій]] і [[Тацыт]]), і вучонымі разглядаецца як гістарычны факт<ref>{{cite book|title=Jesus and His Contemporaries: Comparative Studies|first=Craig A.|last= Evans |year=2001 |isbn =978-0-391-04118-9| page= 42 |url=http://books.google.com/books?id=DRcQ2bkLxc8C&pg=PA42#v=onepage&q&f=false |publisher= Brill}}</ref>. Пасля асуджэння, Ісуса павялі на [[Галгофа|Галгофу]] (гэты шлях традыцыйна называецца [[Via Dolorosa]] (''Вія Далароза'')). Але паколькі Ісус быў знясілен хваставаннем, то непасільны для Яго [[крыж]] прымусілі несці [[Сымон з Кірэны|Сымона з Кірэны]]<ref>Эванс К. Иисус: последние дни, с.51-52 </ref>{{sfn|Evans|2003|pp=509–520}}{{sfn|Köstenberger|Kellum|Quarles|2009|pp=211–214}}. У Лук. 23:27-28 Ісус кажа жанчынам у натоўпе, каб тыя не плакалі за Яго, але за сябе і сваіх дзяцей, прадказваючы хуткае разбурэнне [[Іерусалім]]а{{sfn|Evans|2003|pp=509–520}}. Укрыжаванаму на Галгофе Ісусу прапанавалі віно, змяшанае з жоўцю — такім чынам звычайна суцяшалі пакуты, але ў Мацвея і ў Марка пішацца, што Ён адмовіўся ад напою{{sfn|Evans|2003|pp=509–520}}{{sfn|Köstenberger|Kellum|Quarles|2009|pp=211–214}}. Затым салдаты ўкрыжавалі Ісуса і кідалі жэрабя аб Яго вопратцы. Над галавой Ісуса на крыжы быў надпіс: '''''[[INRI|Ісус Назарэй, Цар Іўдзейскі]]''''' (тытул, які першапачаткова насіў цар [[Ірад Вялікі|Ірад]])<ref>Эванс К. Иисус: последние дни, с.52</ref>, салдаты і праходзячыя міма здзекаваліся і кпілі з Хрыста. Ісус быў укрыжаваны паміж двума асуджанымі злодзеямі, адзін з якіх папракаў Ісуса, у той час як другі абараняў Яго{{sfn|Evans|2003|pp=509–520}}. У Евангеллях змешчана [[Словы Ісуса на крыжы|сем апошніх выказванняў на крыжы]]. У Евангеллі паводле Яна 19:26-27 Ісус даручае Сваю маці Свайму любімаму вучню (лічыцца, што гэта быў [[Ян, евангеліст|Ян]]<ref name="Правен"/>), а ў Лукі 23:34 Ён кажа вядомыя словы прабачэння: «''Ойча, прабач ім, бо не ведаюць, што робяць''». Рымскія салдаты не сталі ламаць ногі Ісуса, як яны зрабілі з двума іншымі ўкрыжаванымі (што паскарала момант смерці), таму што на той момант Ісус быў ужо мёртвы. Адзін з салдат традыцыйна вядомы як [[Святы Лангін]], працяў бок Ісуса дзідай, і аттуль пацякла вада разам з крывёй{{sfn|Doninger|1999|p=[http://books.google.com/books?id=ZP_f9icf2roC&pg=PA271#v=onepage&q=%22already%20dead%22%20%22blood%20and%20water%22&f=false 271]}}. У Марка 15:39, уражаны падзеямі рымскі [[цэнтурыён]] называе Ісуса [[Сын Божы|Сынам Божым]]{{sfn|Evans|2003|pp=509–520}}{{sfn|Köstenberger|Kellum|Quarles|2009|pp=213–214}}. Пасля смерці Ісуса ў пятніцу, [[Іосіф з Арымафеі]] папрасіў дазволу Пілата, каб зняць цела. Пасля таго, як [[Зняццё з крыжа|цела знялі з крыжа]], яно было загорнута ў чыстую тканіну і пахавана ў новавысечанай магіле з дапамогай [[Нікадзім]]а{{sfn|Evans|2003|pp=509–520}}. У Матф. 27:62-66 апісваецца, што яўрэйскія святары ідуць да Пілата на наступны дзень пасля распяцця і пытаюць воінаў для аховы магілы, а таксама запячатваюць магілу, ля ўваходу ў якую ставяць вялікі камень, каб быць упэўнінымі, што цела застанецца ў магіле<ref>Макдауэл Ж. Не просто плотник, с. 65</ref>{{sfn|Evans|2003|pp=509–520}}{{sfn|Morris|1992|page=727}}. === Уваскрасенне і Ушэсце === {{main|Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|Узнясенне Ісуса Хрыста}} [[Выява:Rembrandt van Rijn 192.jpg|thumb|справа|Пасля ўваскрэсення Ісус узнесся на неба, паабяцаўшы, што вернецца другі раз. [[Рэмбрант]], [[1636]] г.]] Згодна Новаму Запавету Уваскрэсенне Ісуса адбылося ў першы дзень тыдня пасля распяцця (лічыцца, што гэта была [[нядзеля]]). Вучні Ісуса даведаліся, што Ён уваскрос з мёртвых, пасля таго, як знайшлі Яго магілу пустой. Пры гэтым рымская пячатка была зламана, камень ссунуты, а ахова збегла<ref>Макдауэл Д. Не просто плотник, с. 66</ref>. Паўстаўшы з мёртвых Ісус з’явіўся вучням у той дзень і некалькі разоў пасля гэтага, а перад тым, як узняцца на нябёсы, Ён [[Вялікае даручэнне|даручыў вучням ісці паўсюль і прапаведваць Евангелле]]. Два з кананічных Евангелляў (ад Лукі і Марка) уключаюць кароткую згадку аб Ушэсці, але асноўныя спасылкі на Ушэсце знаходзяцца ў іншых месцах Новага Запавету. Ва ўсіх чатырох Евангеллях, калі магілу Ісуса знайшлі пустой, у Мацвея 28:5, Марка 16:5, Лукі 24:4 і Яна 20:12 аб уваскрэсенні было абвяшчана апранутымі ў яркія адзенні [[Анёл]]амі, якія былі каля грабніцы. У Марка 16:9 і Яна 20:15 паказвана, што Ісус з’явіўся спярша [[Марыя Магдалена|Марыі Магдаліне]], згодна Лукі 16:9 яна была ў ліку [[Жонкі-міраносіцы|Жонак-міраносіц]]{{sfn|Evans|2003|pp=521–530}}{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=216–226}}. Пасля выяўлення пустой грабніцы Ісус некалькі разоў з’яўляўся вучням{{sfn|Evans|2003|pp=521–530}}. Сюды ўваходзяць вядомы [[Нявер'е Фамы|эпізод з Фамой Няверуючым]], а таксама [[З'яўленне Ісуса на шляху ў Эмаус|эпізод па дарозе ў Эмаус]], калі Ісус сустракае двух вучняў. [[Цудоўны лоў рыбы|Вылаў 153 рыбін]] уключае [[цуды Ісуса Хрыста|цуд]] на [[Галілейскае мора|Галілейскім моры]], і пасля чаго Ісус заклікае Пятра, каб той служыў Яго паслядоўнікам{{sfn|Evans|2003|pp=521–530}}{{sfn|Cox|Easley|2007|pp=216–226}}. Апошняе пасля ўваскрэсення з’яўленне Ісуса адбываецца перад самым узнясеннем на нябёсы. У Лукі 24:51 гаворыцца, што Ісус «''быў узнесены на неба''». Само Ушэсце апісана ў [[Дзеянні Апосталаў|Дзеяннях]] 1:1-11, і адзначана ў [[Цімафею, 1-ы ліст|1 Цімафея]] 3:16. У кнізе Дзеяў 1:1-9, праз сорак дзён пасля Уваскрэсення, калі вучні бачаць, як «''Ён быў узяты, і воблака ўзяло Яго з вачэй іх''», а [[Пятра, 1-ы ліст|1 Пятра]] 3:22 апісвае Ісуса, Які сеў па «''правую руку ад Бога, узняўшыўся на неба''»{{sfn|Evans|2003|pp=521–530}}. [[Дзеянні Апосталаў]] таксама ўтрымліваюць з’яўленні Ісуса пасля Ушэсця. Яны ўключаюць у сябе бачанне Стэфану перад смерцю ў Дзеяннях 7:55<ref>{{cite book|title=''The Acts of the Apostles'' |last=Frederick F.|first= Bruce| isbn= 978-0-8028-0966-7|year=1990|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing |url=http://books.google.com/?id=2lN0ibbLOHEC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false | page= 210}}</ref>, а таксама [[Зварот апостала Паўла|эпізод на шляху ў Дамаск]], у якім [[Павел, апостал|Павел]] (тады яшчэ Саул) звярнуўся ў [[хрысціянства]]<ref name=Wiersbe350 /><ref name=HarringtonActs />. Даручэнне, дадзенае [[Ананія з Дамаска|Ананіі]] ў [[Дамаск]]у ў Дзеяннях 9 :10-18, каб той вылячыў Паўла, з’яляецца апошняй размовой з Ісусам у Бібліі да напісання [[Кніга Апакаліпсіс|кнігі Адкрыцця]]<ref name=Wiersbe350 >{{cite book|title=The Wiersbe Bible Commentary: The Complete New Testament|first=Warren W. |publisher=David C. Cook |last=Wiersbe |year=2007| isbn =978-0-7814-4539-9 |pages= 350–352}}</ref><ref name=HarringtonActs >{{cite book|title=The Acts of the Apostles |url=https://archive.org/details/actsofapostles0000john |publisher=Liturgical Press |first1=Luke T.|last1= Johnson| first2=Daniel J.|last2= Harrington|year= 1992| isbn= 978-0-8146-5807-9| pages= [https://archive.org/details/actsofapostles0000john/page/164 164]–167}}</ref>. == Гістарычнае існаванне Ісуса == {{Цытата |аўтар= [[Іосіф Флавій]], "[[Іўдзейскія старажытнасці]]", 1 ст.|''«Таму ён [першасвятар [[Ананія, сын Ганны]]] сабраў сінедрыён і прадставіў яму Якава, брата Ісуса названага Хрыстом, гэтак жа як і некаторых іншых асоб, абвінаваціў іх у парушэнні законаў і прысудзіў да пабівання камянямі.''}} <div class="tright" style="clear:none">[[Выява:MII.png|205px|thumb|[[Аналы, Тацыт|Аналы Тацыта]] — гісторыя [[Рымская імперыя|Рымскай імперыі]] першага стагоддзя.]]</div> <div class="tright" style="clear:none">[[Выява:Wien- Parlament-Tacitus.jpg|200px|thumb|Рымскі гісторык і сенатар [[Тацыт]] апісаў укрыжаванне Ісуса ў сваіх Аналах]]</div> Нягледзячы на тое, што хрысціянскія Евангеллі былі напісаны ў першую чаргу як багаслоўскія дакументы, а не як гістарычныя хронікі, практычна ўсе навукоўцы старажытнасці згодныя, што Ісус існаваў; і такія падзеі, як яго [[Хрышчэнне Ісуса|хрышчэнне]] і [[Распяцце Ісуса|распяцце]], разглядаюцца як гістарычныя{{sfn|Dunn|2003|p=339}}<ref>{{cite book |last=Brown |first=Raymond E. |year=1994 |publisher=Doubleday |isbn=978-0-385-19397-9 |title=The Death of the Messiah: from Gethsemane to the Grave: A Commentary on the Passion Narratives in the Four Gospels |page=[https://archive.org/details/deathofmessiahvo00raym/page/964 964] |url=https://archive.org/details/deathofmessiahvo00raym/page/964 }}</ref>{{sfn|Stanton|2002|p=145}}. У старажытнасці існаванне Ісуса не адмаўлялі нават тыя, хто выступаў супраць хрысціянства: ні язычнікі, ні іудзеі не ставілі пад сумнеў існаванне Ісуса. Адзін з важнейшых гісторыкаў 1 ст. [[Іосіф Флавій]] ў сваёй кнізе «[[Іўдзейскія старажытнасці]]» два разы згадвае аб Ісусе, пры гэтым аб аутэнтычнасці ўрыўка, дадзенага ў цытаце, у сур’ёз нікто не сумневаецца. Сірыйскі філосаф [[Мара бен Серапіён]] у лісце да сына, як лічыцца, згадвае Ісуса. [[Тацыт, гісторык|Тацыт]] (каля [[110]] г.) згадвае хрысціян і Хрыста, якога пакараў смерцю [[Понцій Пілат]] пры [[Тыберый|Тыберыі]]. Па меркаванню даследчыкаў, аўтэнтычнасць гэтага сведчання і яго незалежнасць відавочныя з-за яго агульнай варожасці ў адносінах да хрысціян і адсутнасці згадвання [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|ўваскрасення Ісуса Хрыста]]<ref name="Правен">Праваслаўная Энцыклапедыя</ref>. У гэты ж час у лісце да [[Траян]]а [[Пліній Малодшы]] паведамляе, што хрысціяне збіраюцца, каб услаўляць Хрыста як Бога. [[Светоній]] у біяграфіі [[Клаўдзій|Клаўдзія]] піша пра «''іўдзеяў, увесь час хвалюемых Хрестом''». Згодна [[Арыген]]у (каля [[248]] г.), [[Цэльс]] сцвярджаў, ашто Ісус быў сынам рымскага салдата Пантэры (або Пандзіры), а не [[Іосіф]]а, сваі цуды рабіў дзякуючы [[чараўніцтва|чараўніцтву]], за што быў забіты камянямі. Падобныя легенды сустракаюцца і ў Талмудзе<ref name="СкТв"/><ref>{{cite book |last=Грин |first=Джоэль |year=2003 |publisher=Библейско-богословский институт Св. апостола Андрея |isbn=5-89647-044-4|title=Словарь Иисус и Евангелия|page=258-259}}</ref>. Тым не менш сярод [[рэлігіязнаўства|рэлігіязнаўцаў]] вяліся спрэчкі наконт гістарычнасці асобы Хрыста, у выніку чаго ўзніклі два асноўныя напрамкі: міфолагаў і гісторыкаў<ref name="СкТв"/>. Міфолагі (асабліва ў 19 ст.) адмаўлялі факт самаго яго існавання<ref name="Культ"/>, лічылі асобу Хрыста міфічным вобразам (накшталт [[Асірыс]]а). Доказам міфалагічнай прыроды Хрыста для міфолагаў прыводзіліся галоўным чынам супярэчнасці ў евангельскіх апавяданнях пра яго, мноства яго цудаў, невялікая колькасць звестак аб Хрысце ў грэка-рымскіх аўтараў [[1 ст.]] і інш. Гістарычную сапраўднасць звестак пра Хрыста, якія ёсць у [[Іосіф Флавій|Іосіфа Флавія]] і [[Тацыт, гісторык|Тацыта]]<ref>{{cite encyclopedia|editor-last=Bockmuehl |editor-first= Markus N. A. |title=Sources and methods |first=Christopher |last=Tuckett |year=2001|encyclopedia= Cambridge Companion to Jesus|publisher= Cambridge University Press|isbn=978-0-521-79678-1|pages=123–4|quote=}}</ref>, яны ставілі пад сумненне. Прыхільнікі другога напрамку прызнаюць Хрыста рэальнай гістарычнай асобай. Свае сцвярджэнні яны аргументуюць не толькі гістарычнымі дадзенымі Іосіфа Флавія і Тацыта, але і наяўнасцю антылегенды Цэльса, у якой апошні абвяргаў прыпісваемы Хрысту арэол святасці, але не адмаўляў існавання самой асобы Хрыста.<ref name="СкТв"/> Большасць сучасных даследчыкаў прызнаюць гістарычнасць Ісуса Хрыста<ref name="Культ"/>, і толькі невялікая колькасць вучоных сцвярджаюць, што Ісус ніколі не існаваў. Практычна ўсе навукоўцы разглядаюць тэорыю, што існаванне Ісуса было хрысціянскім вынаходніцтвам, як непраўдападобную{{sfn|Chilton|Evans|1998|p= 27}}<ref>{{cite book|title= Jesus in Contemporary Scholarship|first= Marcus J.|last= Borg|year= 1994|isbn= 978-1-56338-094-5|publisher= Continuum|pages= [https://archive.org/details/jesusincontempor00borg/page/4 4–6]|url= https://archive.org/details/jesusincontempor00borg/page/4}}</ref>{{sfn|Theissen|Winter|2002|pp=142–143}}. == Стаўленне да Хрыста сярод вернікаў розных рэлігій == === Стаўленне да Хрыста ў хрысціянстве === [[Выява:Ottavio vannini, san giovanni che indica il Cristo a Sant'Andrea.jpg|thumb|«Вось Божае Ягня, Якое бярэ на сябе грэх сусвету». Гэтых словаў [[Ян Хрысціцель|Яна Хрысціцеля]] прытрымліваюцца ўсе хрысціяне. [[Атавіа Ваніні]], 17 ст.]] Хоць хрысціянскія ўяўленні пра Ісуса досыць розныя, аднак можна выкласці асноўныя перакананні хрысціян да Ісуса, у тым ліку Яго Боскасці, чалавецтва і зямнога жыцця<ref>{{cite book|last=Jackson|first= Gregory L. |title= Catholic, Lutheran, Protestant: a doctrinal comparison|year= 1993 |isbn= 978-0-615-16635-3| pages= 11–17 |publisher=Christian News}}</ref><ref>{{cite book|title=The Orthodox Church: An Introduction to Its History, Doctrine|first= John A.|last= McGuckin |year=2010| pages= 6–7 |isbn=978-1-4443-9383-5 |publisher=John Wiley & Sons }}</ref><ref>{{cite book|title=Basic Christian doctrine|url=https://archive.org/details/isbn_9780664251925|last=Leith|first=John H.|year= 1993 |isbn= 978-0-664-25192-5 |pages= [https://archive.org/details/isbn_9780664251925/page/1 1]–2 |publisher=Westminster John Knox Press}}</ref>. Увогуле, прыняцце хрысціянства патрабуе веры ў тое, што Ісус ёсць Сын Божы і [[Месія]]. У Новым Запавеце Ісус паказвае Сабе Сынам Божым і называе [[Бог Айцец|Бога Сваім Бацькам]]. Гэтага погляду прытрымліваюцца амаль усе хрысціянскія канфесіі з тымі ці іншымі абмоўкамі. Хрысціяне лічаць Ісуса Хрыста Збаўцам і вераць, што праз [[Укрыжаванне Ісуса Хрыста|Яго смерць]] і [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|ўваскрасенне]], людзі могуць прымірыцца з Богам і тым самым атрымаць [[Выратаванне, хрысціянства|выратаванне]] і абяцанне [[Вечнае жыццё ў Хрысціянстве|вечнага жыцця]]<ref name="Oxford Companion to the Bible">{{cite book|title=Oxford Companion to the Bible|first1=Bruce M.|last1= Metzger|first2= Michael D.|last2= Coogan| page= 649| publisher=Oxford University Press| url=http://books.google.com/?id=Y2KGVuym5OUC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-19-974391-9|year=1993}}</ref>. У жыцці Ісуса выканалася каля трохсот прароцтваў [[Стары Запавет|Старога Запавета]], пачынаючы ад нараджэння і канчаючы смерцю<ref>{{cite book|title=Ему нет равных|first= Б. |last=Брайт |year=1993 |isbn= 5-85300-040-3| page= 31 |publisher=}}</ref>. Усе вучэнні падкрэсліць, што будучы дабраахвотным [[Ягня Божае|Божым Ягнём]], Ісус аддаў перавагу пакутам на [[Галгофа|Галгофе]], як знак свайго поўнага паслушэнства волі [[Бог Айцец|Вечнага Айца]], як «''служка і раб Божы''»<ref>{{cite book|title=The Christology of the New Testament|first= Oscar |last=Cullmann |year=1959 |isbn= 978-0-664-24351-7| page= 79 |publisher=Westminster John Knox Press}}</ref><ref>{{cite book|title=The Christology of Anselm of Canterbury|first= Dániel|last= Deme|year= 2004| isbn= 978-0-7546-3779-0 |publisher=Ashgate Publishing |pages= 199–200}}</ref>. Гэты выбар Ісус зрабіў «[[Апошні Адам|як новы і апошні Адам]]», Новы чалавек маралі і паслухмянасці, у адрозненне ад [[Адам і Ева|непаслушэнства Адама]]<ref>{{cite book|title=Systematic Theology| volume= 2|first= Wolfhart |last=Pannenberg |year=2004 |isbn=978-0-567-08466-8 |pages= 297–303 |publisher=Continuum}}</ref>. Большасць хрысціян верыць, што Ісус быў чалавекам і Сынам Божым. Хоць існуюць багаслоўскія спрэчкі аб прыродзе Ісуса Хрыста, [[Тройца|трыніяне]] вераць, што Ісус ёсць [[Логас, хрысціянства|Логас]], увасоблены Бог, [[Сын Божы|Бог-Сын]], і «сапраўдны Бог і сапраўдны чалавек» (цалкам Бог і цалкам чалавек). [[Антытрыніянства|Антытрыніяне]] аспрэчваюць паняцце [[Тройца|Святой Тройцы]], не прытрымліваюцца [[Сусветныя саборы|Сусветных Сабораў]] і лічаць, што вучэнне [[Біблія|Бібліі]] мае прыярытэт над [[Сімвал веры|Сімваламі веры]]<ref name="CE name"/><ref>{{cite encyclopedia|title=Antitrinitarianism| url=http://www.gameo.org/encyclopedia/contents/A597.html| last=Friedmann|first=Robert| encyclopedia=Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia |accessdate=October 24, 2012}}</ref>. Хрысціяне вераць, што Ісус [[Богаўвасабленне|стаўшы цалкам чалавекам]], адчуваў болі і спакусы, як кожны смяротны чалавек, але Ён не зрабіў ніякага [[грэх|граху]], але перамог смерць і ўваскрос да жыцця пасля распяцця<ref name="Oxford Companion to the Bible"/>. Згодна з Бібліяй, [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|Хрыстос паўстаў з мёртвых]], пасля чаго ўзнёсся на Неба і «сядзіць па правай руцэ Айца»<ref>Сімвал веры</ref>, і Ён [[Другое прышэсце|вернецца на Зямлю]] зноў для [[Страшны Суд|Страшнага Суда]] і створыць [[Божае царства]] ў будучым свеце<ref name="Правен"/>. Хрысціяне надаюць не толькі багаслоўскае значэнне справам Ісуса, але таксама і Яго імя. Звяртанне да Святога Імя Ісуса пачынаецца з [[Першаапостальская царква|першых дзён хрысціянства]]<ref>{{cite book|title=Outlines of dogmatic theology | volume=2 |first= Sylvester |last=Hunter|year= 2010| isbn= 978-1-177-95809-7 |page= 443 |publisher=Nabu Press}}</ref>{{sfn|Houlden|2006|p=426}}. Рэлігійныя абрады і святы ў імя Ісуса існуюць як ва [[Праваслаўе|Усходнім]] і [[Каталіцтва|Заходнім хрысціянстве]]{{sfn|Houlden|2006|p=426}}. === Стаўленне да Хрыста ў іўдаізме === Класічныя тэксты рабінскага іўдаізму адхіляець любыя паняцці аб антрапаморфным Богу. Трактат [[Тааніт]] ў [[Іерусалімскі Талмуд|Іерусалімскім Талмудзе]] прама гаворыць, што «''калі чалавек прэтэндуе на тое, што ён Бог, то ён ілгун''». Акрамя таго біблейскі верш: "''Я першы і Я апошні, і акрамя Мяне няма Бога'' " (Іс. 44:6) інтэрпрэтуецца наступным чынам: «''Я першы, у мяне няма бацькі, Я апошні, у мяне няма брата, акрамя Мяне няма Бога, няма ў мяне сына..''» [[Іўдаізм]] адхіляе ідэю, што Ісус ёсць Бог, або асоба Тройцы, або пасярэднік Бога<ref>{{cite web|last=Kessler|first=Ed|title=Jesus the Jew|url=http://www.bbc.co.uk/thepassion/articles/jesus_the_jew.shtml |publisher=BBC |accessdate=June 18, 2013}}</ref>. Іўдаізм таксама лічыць, што Ісус не з’яўляецца [[Месія]]й, сцвярджаючы, што Ён не выканаў месіянскіх прароцтваў запісаных у [[Танах]]у і не ўвасобіў асабістых якасцей Месіі<ref>{{cite book |first=Asher |last=Norman |title= Twenty-six reasons why Jews don't believe in Jesus |url=http://books.google.com/books?id=tx5qrKz6dRMC&pg=PA59#v=onepage&q&f=false |publisher= Feldheim Publishers |year=2007 |isbn=978-0-9771937-0-7 |pages=59–70}}</ref>. Згодна яўрэйскай традыцыі, не было ніякіх прарокаў пасля [[Малахія|Малахіі]]<ref>{{cite web |last= Simmons |first= Shraga |url= http://www.aish.com/jewishissues/jewishsociety/Why_Jews_Dont_Believe_In_Jesus.asp |title= Why Jews Do not Believe in Jesus |date= March 6, 2004 |publisher= Aish.com |accessdate= 16 кастрычніка 2014 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20060316040138/http://www.aish.com/jewishissues/jewishsociety/Why_Jews_Dont_Believe_In_Jesus.asp |archivedate= 16 сакавіка 2006 |deadurl= yes }}</ref>, які пакінуў сваё прароцтва каля 420 г. да н.э.<ref>{{cite encyclopedia | title=MALACHI, BOOK OF | encyclopedia=Jewish Encyclopedia | accessdate=July 3, 2013 |url=http://www.jewishencyclopedia.com/articles/10321-malachi-book-of}}</ref> [[Талмуд]] ўключае ў сябе апавяданні, якія некаторыя лічаць, што ў іх апавядаецца пра Ісуса, тым не менш многія сучасныя тлумачы Талмуду разглядаюць гэтыя каментары хутчэй як узаемаадносіны паміж іўдаізмам і хрысціянствам, а не як каментары пра гістарычнага Ісуса. [[Мішне Тора]], аўтарытэтная праца па яўрэйскаму закону, падае аднадушныя меркаванні яўрэйскай абшчыны аб тым, што Ісус з’яўляецца «''каменем перапоны''», які прымушае «''большасць краін свету памыляцца, каб служыць боскасці, па-за межамі Бога''»<ref>{{cite book|last=Jeffrey|first=Grant R.|title=Heaven: The Mystery of Angels|year=2009|publisher=Random House Digital|isbn=978-0-307-50940-6|page=108|url=http://books.google.com/books?id=xCW8fjiE-DYC&pg=PA108#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Па меркаваннях кансерватыўнага іўдаізму, яўрэі якія вераць, што Ісус ёсць Месія «''перасёклі лінію і апынуліся па-за межамі яўрэйскай абшчыны''». Рэфармаваны іўдаізм, яго сучасныя прагрэсіўныя плыні, сцвярджае, што «''для нас у яўрэйскай суполцы кожны, хто сцвярджае, што Ісус з’яўляецца іх Збаўцам ужо не ёсць яўрэй і з’яўляецца адступнікам''». === Стаўленне да Хрыста ў ісламе === У [[іслам]]е Ісус ({{lang-ar|عيسى}} ''Iса'') лічыцца Пасланцам Бога і [[Месія]]й, які быў пасланы, каб весці дзяцей Ізраіля з новым пісаннем, [[Інджыл]] або [[Евангелле]]<ref name="CEI"/><ref>{{cite book|title=The Oxford Dictionary of Islam|year=2003|first=John L. |last=Esposito |page= 158|publisher=Oxford University Press| url=http://books.google.com/books?id=E324pQEEQQcC&pg=PA159#v=onepage&q&f=false |isbn=978-0-19-975726-8}}</ref>. Ад мусульман патрабуецца вера ў Ісуса (і ўсіх іншых пасланцаў Бога)<ref>{{cite book| title=The Muslim Jesus | publisher=ITV Productions | date=August 19, 2007 | people=Ashraf, Irshad (Director) | medium=Television production}}</ref>. [[Каран]] згадвае Ісуса 25 разоў, часцей за ўсё імёны, нават [[Мухамед]]а<ref>{{cite web |url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1196|title= Jesus, Son of Mary|publisher= Oxford Islamic Studies Online |accessdate=July 3, 2013}}</ref><ref>{{cite book|last=Aboul-Enein|first=Youssef H.|title=Militant Islamist Ideology: Understanding the Global Threat|year=2010|publisher=Naval Institute Press|isbn=978-1-61251-015-6|page=20|url=http://books.google.com/books?id=tX3suVDTJz0C&pg=PA20#v=onepage&q&f=false}}</ref> [[Выява:Medieval Persian manuscript Muhammad leads Abraham Moses Jesus.jpg|thumb|справа|[[Мухамед]] (справа) вядзе Ісуса, [[Аўраам]]а, [[Майсей|Майсея]] і іншых святых на малітву. Сярэднявечная [[Персія|персідская]] мініяцюра.]] У [[Каран]]е няма ніякай згадкі пра [[Іосіф, бацька Ісуса|Іосіфа]], але ёсць эпізод з Дабравешчаннем [[Марыя, маці Ісуса|Марыі]] ({{lang-ar|Марьям}}) Анёлам, што яна павінна нарадзіць Ісуса, [[Беззаганнае нараджэнне Ісуса|застаючыся нявінніцай]], цудоўная падзея, якая адбылася па волі Бога ({{lang-ar|[[Алах]]}})<ref name=RobB32 >{{cite book|title=Christianity, Islam, and the West|first= Robert A.|last= Burns|year= 2011| isbn= 978-0-7618-5560-6 |page= 32 |url=http://books.google.com/books?id=akWUGyN7fwEC&pg=PA32#v=onepage&q&f=false |publisher=University Press of America}}</ref><ref name=Peters23 />. Падрабязнасці зачацця Дзевы Марыі не абмяркоўваўся ў ходзе візіту Анёла, але ў іншых месцах у Каране гаворыцца (21:91 і 66:12), што Бог удыхнуў «''Яго Духа''» у Марыю<ref name=RobB32 /><ref name=Peters23 >{{cite book|title=Islam: A Guide for Jews and Christians|first= F. E.|last= Peters |year=2003 |publisher=Princeton University Press |isbn= 978-0-691-11553-5| page= 23 |url=http://books.google.com/books?id=DRDwRPIQ1vUC&pg=PA23#v=onepage&q&f=false }}</ref>. У ісламе Ісус названы «''Духам Божым''», таму што Ён нарадзіўся пад дзеяннем Духу, але гэтая вера не ўключае ў сябе вучэнне пра [[Перадіснаванне Ісуса|Яго перадіснаванне]], як гэта ёсць у хрысціянстве<ref>{{cite book|last=Cooper|first=Anne| first2=Elsie A. |last2= Maxwell |title=Ishmael My Brother: A Christian Introduction To Islam|year=2003|publisher=Monarch Books|isbn=978-0-8254-6223-8|page=59|url=http://books.google.com/books?id=X4J-p1E1OkwC&pg=PA59#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Ісусу ў ісламскай літаратуры дадзены шматлікія іншыя тытулы, найбольш распаўсюджанымі з якіх з’яўляюцца ''аль-Масіх'' («Месія»). Ісус часам таксама называецца «''Пячатка Прарокаў ізраільскіх''» таму што па агульнамусульманскай веры, Ісус быў апошнім прарокам, пасланым Богам, каб накіроўваць [[яўрэі|дзяцей Ізраіля]]. Ісус разглядаецца ў ісламе як папярэднік Мухамеда, і, на думку мусульман, прадказваваў прышэсце апошняга.<ref name="comparative">{{cite book|title=Comparative Religious Ethics: A Narrative Approach|first1=Darrell J.|last1=Fasching|first2=Dell|last2=deChant|year=2001|pages=[https://archive.org/details/comparativerelig0000fasc/page/241 241, 274–275]|isbn=978-0-631-20125-0|publisher=John Wiley & Sons|url=https://archive.org/details/comparativerelig0000fasc/page/241}}</ref>. Для дапамогі ў Яго служэнні яўрэйскаму народу, Ісусу была дадзена магчымасць тварыць [[цуды]], але з дазволу Бога, а не Яго ўласнай уладай<ref name=Morgan>{{cite book|last=Morgan|first=Diane|title=Essential Islam: A Comprehensive Guide to Belief and Practice|year=2010|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-36025-1|pages=45–46|url=http://books.google.com/books?id=U94S6N2zECAC&pg=PA45#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Каран падкрэслівае, што Ісус быў створаным Алахам смяротным чалавекам<ref name="Правен"/>, Які, як і ўсе іншыя прарокі, быў абраны небам, каб распаўсюджваць пасланне Бога. Ісламскія тэксты забараняюць аб’яднанне каго-небудзь з Богам ([[Шырк]]), падкрэсліваючы строгае паняцце [[Монатэізм|адзінабожыя]] ([[Таўхід]])<ref>{{cite book|last=George|first=Timothy|title=Is the Father of Jesus the God of Muhammad?: Understanding the Differences Between Christianity and Islam|year=2002|publisher=Zondervan|isbn=978-0-310-24748-7|pages=150–151|url=http://books.google.com/books?id=A5uVfN5xT3YC&pg=PA150#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Лічыцца, што як і ўсе [[прарокі ў ісламе]], Ісус быў мусульманінам, таму што Ён прапаведаваў, што Яго паслядоўнікі павінны прыняць «''прамы шлях''», як загадаў Бог<ref>{{cite book|last=Shedinger|first=Robert F.|title=Was Jesus a Muslim?: Questioning Categories in the Study of Religion|year=2009|publisher=Fortress Press|isbn=978-1-4514-1727-2|page=ix|url=http://books.google.com/?id=bSI9Fe9TCz8C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Іслам адхіляе хрысціянскае меркаванне, што Ісус быў увасобленым Богам ці [[сын Божы|сынам Бога]], што Ён калі-небудзь быў [[Распяцце Ісуса|укрыжаваны]] і [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|ўваскрос]], як і тое, што Ён ніколі не [[Выкупленне ў Хрысціянстве|выкупіў]] грахі чалавецтва<ref>Каран 4:157</ref>. Каран кажа, што сам Ісус ніколі не прэтэндаваў на гэтыя рэчы; і, больш за тое, паказваецца, што Ісус будзе адмаўляць, што калі-небудзь заяўляў аб сваёй Боскасці на [[Страшны суд|Страшным судзе]], калі Бог будзе судзіць Яго. Паводле мусульманскай традыцыі лічыцца, што Ісус не быў укрыжаваны, але замест гэтага Ён быў забраны Богам на няба, пры гэтым разумеецца праз цялеснае ўзяцце. Мусульмане вераць, што Ісус вернецца на зямлю падчас [[Апошні суд|Суднага дня]], каб аднавіць справядлівасць<ref name="CEI">{{cite book | url=http://books.google.com/books?id=D7tu12gt4JYC&pg=PA270#v=onepage&q&f=false | title=Concise Encyclopedia of Islam | publisher=Rowman & Littlefield | last=Glassé | first=Cyril | year=2008 | pages=270–271 | isbn=978-0-7425-6296-7}}</ref>. У [[19 стагоддзе|19 стагоддзі]] [[Мірза Гулам Ахмад]], заснавальнік руху [[Ахмадыты|Ахмадытаў]], пісаў, што Ісус перажыў выпрабаванне на крыжы. Па словах Ахмада Ісус пакінуў [[Палесціна|Палесціну]] пасля сваёй смерці і ўваскрэсення і эміграваў на ўсход, дасягнуўшы [[Індыя|Індыі]], каб у далейшым вучыць Евангеллю<ref name=Melton55>{{cite book|title=Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices| isbn= 978-1-59884-203-6| publisher= ABC-CLIO |page= 55 |url=http://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C&pg=PA55#v=onepage&q&f=false}}</ref>. == Гл. таксама == * [[Хрысціянства]] * [[Евангелле]] * [[Новы Запавет]] * [[Тройца]] * [[Бог Айцец]] == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2003. — 512с. ISBN 985-11-0279-2. * Большой Библейский словарь. Под ред. У. Элуэлла и Ф. Камфорта. Санкт-Петербург: Библия для всех, 2005. ISBN 5-7454-0931-2. * Дидон А. Иисус Христос. — Харьков: Фолио, 2000. — 895с. ISBN 966-03-0695-4 * [[Евангелле]] * [[Каран]] * Мень А. Сын Человеческий. Фонд имени Александра Меня. Москва, 2000, 496 с. * Православная энциклопедия. Том XXІ: Иверская икона Божией матери-Икаматарий/ПРО ЦНЦ «Православная энциклопедия» — Москва: 2009. ISBN 978-5-89572-038-7. * Ісус Хрыстос // Культуралогія: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн., 2003. ISBN 985-11-0277-6. * Эванс К. Иисус: последние дни. Что произошло на самом деле. — М.: Эксмо, 2009. — 224с. ISBN 978-5-699-38007-7. * {{крыніцы/СкарынаТв|129—130}} {{Выдатны артыкул|Асоба|Рэлігія}} {{Багародзіца}} {{Ражство Хрыстова}} {{Пакаранне смерцю Хрыста}} {{Мёртвы Хрыстос}} {{Каталіцызм}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Хрысціянства]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]] c78ndm9tgnf7ljerzs7l5zx6iginpni Дзмітрый Анатольевіч Мядзведзеў 0 26551 4163865 4112144 2022-07-23T21:26:10Z KurtR 79619 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | выява = Дмитрий Медведев (21-02-2022).jpg | імя = Дзмітрый Анатольевіч Мядзведзеў | пасада = [[старшыня Урада Расійскай Федэрацыі]] | парадак = 10 | сцяг = Government.ru logo.svg | сцяг2 = Flag of Russia.svg | перыядпачатак = [[8 мая]] [[2012]] | перыядканец = [[15 студзеня]] [[2020]] | прэзідэнт = [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін]] | папярэднік = [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін]] | пераемнік = [[Міхаіл Уладзіміравіч Мішусцін]] | пасада_3 = [[Прэзідэнт Расійскай Федэрацыі]] |сцяг_3 = Standard of the President of the Russian Federation.svg | парадак_3 = 3 | перыядпачатак_3 = [[7 мая]] [[2008]] | перыядканец_3 = [[7 мая]] [[2012]] | папярэднік_3 = [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін]] | пераемнік_3 = [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін]] | прэм'ер_3 = [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін]] | пасада_4 = [[Намеснік старшыні Урада Расійскай Федэрацыі|Першы намеснік старшыні Урада Расійскай Федэрацыі]] | перыядпачатак_4 = [[14 лістапада]] [[2005]] | перыядканец_4 = [[7 мая]] [[2008]] | сцяг_4 = Flag_of_Russia.svg{{!}}border | прэм'ер_4 = [[Міхаіл Яфімавіч Фрадкоў]] <br /> [[Віктар Аляксеевіч Зубкоў, дзяржаўны дзеяч|Віктар Аляксеевіч Зубкоў]] | прэзідэнт_4 = [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін]] | пасада_5 = [[Кіраўнік Адміністрацыі прэзідэнта Расійскай Федэрацыі|кіраўнік Адміністрацыі прэзідэнта Расіі]] | парадак_5 = 8 | перыядпачатак_5 = [[30 кастрычніка]] [[2003]] | перыядканец_5 = [[14 лістапада]] [[2005]] | прэзідэнт_5 = [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін]] | папярэднік_5 = [[Аляксандр Стальевіч Валошын]] | пераемнік_5 = [[Сяргей Сямёнавіч Сабянін]] | сцяг_5 = Flag_of_Russia.svg{{!}}border | пасада_2 = [[Адзіная Расія|старшыня партыі «Адзіная Расія»]] | парадак_2 = 3 | перыядпачатак_2 = [[26 мая]] [[2012]] | перыядканец_2 = | папярэднік_2 = [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін]] | пераемнік_2 = | сцяг_2 = | сцяг_6 = Flag of Russia.svg | сцяг 2_6 = Flag of Belarus.svg | пасада_6 = старшыня Савета Міністраў — член Вышэйшага дзяржаўнага савета [[Саюзная дзяржава|Саюзнай дзяржавы]] | парадак_6 = 2 | перыядпачатак_6 = [[18 ліпеня]] [[2012]] | перыядканец_6 = | папярэднік_6 = [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін]] | пераемнік_6 = | грамадзянства = {{USSR}}→{{RUS}} | імя пры нараджэнні = Дзмітрый Анатольевіч Мядзведзеў | дата нараджэння = | месца нараджэння = | жонка = [[Святлана Уладзіміраўна Мядзведзява|Святлана Уладзіміраўна Мядзведзява (Ліннік)]] | дзеці = Ілья Дзмітрыевіч Мядзведзеў | бацька = Анатоль Апанасавіч Мядзведзеў | маці = Юлія Вяніямінаўна Шапашнікава | партыя = [[Камуністычная партыя Савецкага Саюза|КПСС]] (да 1991); <br /> [[Адзіная Расія]] (з 2012). | адукацыя = [[Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт|Ленінградскі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. А. Жданава]] | прафесія = [[юрыст]] | дзейнасць = [[Старшыня Урада Расійскай Федэрацыі|старшыня Урада РФ]] | веравызнанне = [[праваслаўе]] | аўтограф = Signature_of_Dmitry_Medvedev.svg | навуковая ступень = {{Навуковая ступень|кандыдат|юрыдычных навук}} | узнагароды ={{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{Медаль У памяць 1000-годдзя Казані}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}}{{Прэмія Урада Расійскай Федэрацыі}} {{!}}} '''замежныя:''' {{{!}} style="background: transparent" {{!}}{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Сонца Перу}}{{!!}}{{Вялікі ланцуг ордэна Вызваліцеля, Венесуэла}}{{!!}}{{Медаль 10 гадоў Астане}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!!}}{{Ордэн Славы, Арменія}} {{!}}} |сайт = http://da-medvedev.ru }} {{Цёзкі2|Мядзведзеў}} '''Дзмі́трый Анато́льевіч Мядзве́дзеў''' ([[14 верасня]] [[1965]], [[Ленінград]], [[СССР]]) — Прэм’ер-міністр Расійскай Федэрацыі (2012—2020), трэці Прэзідэнт [[Расійская Федэрацыя|Расійскай Федэрацыі]] (2008—2012). == Біяграфічныя звесткі == У [[1987]] годзе скончыў юрыдычны факультэт Ленінградскага дзяржаўнага ўніверсітэта, кандыдат юрыдычных навук ([[1990]]). У [[1990]]—[[1999]] на выкладчыцкай працы ў СПбДУ, у [[1990]]—[[1995]] — саветнік мэра Санкт-Пецярбурга, [[эксперт]] Камітэта па знешніх сувязях мэрыі. У 1998 годзе вайшоў у склад савета дырэкратоў Брацкага лесапрамысловага камбіната. У [[1999]] прызначаны намеснікам кіраўніка апарата Ураду Расійскай Федэрацыі. У 1999—2000 — намеснік, у 2000—2003 — першы намеснік кіраўніка адміністрацыі прэзідэнта, у 2003—2005 — яе кіраўнік. У 2005—2008 — першы намеснік Старшыні Урада Расійскай Федэрацыі. [[10 сакавіка]] [[2008]] года абраны Прэзідэнтам Расійскай Федэрацыі ў першым туры. З 8 мая 2012 года старшыня Урада Расійскай Федэрацыі. З’яўляецца таксама членам Вышэйшага дзяржаўнага савета [[Саюзная Дзяржава|Саюзнай Дзяржавы]], старшынёй Савета міністраў Саюзнай Дзяржавы. Рашэнні, якія прымаюцца ў Саюзнай Дзяржаве, ім узгадняюцца, а большасць з іх рэалізуюцца пад яго непасрэдным кіраўніцтвам<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=229161 nashaniva.by]</ref>. [[2 сакавіка]] [[2017]] г. [[Аляксей Навальны]] апублікаваў фільм-расследаванне [[Фонд барацьбы з карупцыяй|Фонда барацьбы з карупцыяй]] «Он вам не Димон» прысвечанае меркаваным карупцыйным схемам прэм’ер-міністра Д. Мядзведзева<ref>[https://navalny.com/p/5255/ Он вам не Димон {{ref-ru}}]</ref>. [[22 сакавіка]] дэпутат [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўнай Думы РФ]] ад [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Камуністычнай партыі Расійскай Федэрацыі]] [[Валерый Фёдаравіч Рашкін|В. Рашкін]] накіраваў дэпутацкі запыт кіраўніку [[Следчы камітэт Расійскай Федэрацыі|Следчага камітэта Расіі]], а таксама кіраўнікам [[ФСБ]], [[Міністэрства ўнутраных спраў Расійскай Федэрацыі|МУС РФ]] і [[Пракуратура Расійскай Федэрацыі|Пракуратуры РФ]] з патрабаваннем праверыць дадзеныя аб карупцыйнай дзейнасці Д. Мядзведзева, аб якой расказана ў расследаванні Навальнага<ref>[http://www.rbc.ru/politics/22/03/2017/58d228b29a7947b85300c9ef Депутат от КПРФ попросил Чайку проверить расследование ФБК о Медведеве {{ref-ru}}]</ref>. [[26 сакавіка]] ў каля 100 гарадах Расіі прайшлі [[Пратэсты ў Расіі, 2017|мітынгі супраць карупцыі]] ў вышэйшых эшалонах улады, аб якой заяўлена было ў фільме. [[5 красавіка]] Дзяржаўная Дума РФ адхіліла прапанову фракцыі КПРФ праверыць матэрыялы, апублікаваныя Фондам барацьбы з карупцыяй А. Навальнага прысвечаныя Старшыні ўраду<ref>[http://www.bbc.com/russian/news-39508152 Госдума отказалась проверять расследование Навального о Медведеве {{ref-ru}}]</ref>. 15 студзеня 2020 года ўрад Дзмітрыя Мядзведзева ў поўным складзе падаў у адстаўку. Прэзідэнт Расіі [[Уладзімір Пуцін]] прапанаваў яму пасаду намесніка сакратара Савета бяспекі Расіі<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=244467 nashaniva.by]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Dmitry Medvedev}} * [http://da-medvedev.ru/ Дзмітрый Мядзведзеў — асабісты сайт] * [http://government.ru/ Афіцыйны сайт Урада Расійскай Федэрацыі] * [http://blog.kremlin.ru/ Афіцыйны відэаблог Прэзідэнта Расійскай Федэрацыі] * {{LJ user|blog_medvedev|афіцыйная трансляцыя відэаблога Д. А. Мядзведзева}} * {{vkontakte|dm|Дзмітрыя Мядзведзева}} {{Прэзідэнты Расіі}} {{Прэм'ер-міністры Расіі}} {{Кандыдаты-2008}} {{Кіраўнікі АП РФ}} {{Савет бяспекі Расійскай Федэрацыі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мядзведзеў Дзмітрый Анатольевіч}} [[Катэгорыя:Выпускнікі юрыдычнага факультэта Санкт-Пецярбургскага дзяржаўнага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Старшыні Урада РФ]] [[Катэгорыя:Першыя намеснікі Старшыні Урада Расійскай Федэрацыі]] [[Катэгорыя:Прэзідэнты Расіі]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём А. М. Гарчакова]] [[Катэгорыя:Члены Савета бяспекі Расіі]] [[Катэгорыя:Кандыдаты юрыдычных навук]] [[Катэгорыя:Палітыкі XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Юрысты Расіі]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] [[Катэгорыя:Члены «Адзінай Расіі»]] [[Катэгорыя:Ганаровыя дактары Бакінскага дзяржаўнага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы XXI стагоддзя]] gdavfkyjado4px135omr3dp2trhanw9 Кельты 0 27637 4163638 4052088 2022-07-23T12:02:01Z 93.185.197.163 /* Сучасныя кельцкія народы */ wikitext text/x-wiki {{Індаеўрапейцы}} '''Ке́льты''' ({{lang-grc|Κέλτοι}}, {{lang-la|Celtae}}) — блізкія па мове і матэрыяльнай культуры [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскія]] народы. У другой палове 1 тысячагоддзя займалі шырокую тэрыторыю ў [[Еўропа|Еўропе]] і [[Малая Азія|Малой Азіі]]. У нашы дні жывуць пераважна на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]] і ў [[Брэтань|Брэтані]]. == Паходжанне == [[Выява:Celts in Europe.png|300px|thumb|left|Распаўсюджанне кельтаў <br /> {{legend|#ffff43|Тэрыторыя [[Гальштацкая культура|Гальштацкай культуры]] да VI ст. да н. э.}} {{legend|#97ffb6|Кельцкая экспансія да 275 г. да н. э.}} {{legend|#b7ffc6|Тэрыторыя на Пірэнейскім паўвостраве, дзе прысутнасць кельтаў застаецца спрэчнай}} {{legend|#27c600|Сучасныя кельцкія народы}} {{legend|#1a8000|Тэрыторыі, дзе кельцкія мовы шырока прадстаўлены ў нашы дні}} ]] Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што [[пракельцкая мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў канцы [[Бронзавы век|бронзавага веку]], каля 3 тысяч гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. [[археалогія|Археолагі]] звязваюць з’яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] — [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчуга|кальчугі]]. Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая [[Гальштацкая культура]]. Тады ж кельты з’явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. == Сучасныя кельцкія народы == * [[Брэтонцы]] * [[Валійцы]] * [[Ірландцы]] * [[Корнцы|Корнуальцы]] * [[Мэнцы]] * [[Шатландцы]] * [[Беларусы]] == Гл. таксама == * [[Эзус|Езус]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://history-world.org/celts.htm CELTS] * [http://geomacc.com/history/celts.shtml George McCartney, A Brief History of the Celts] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130524135748/http://geomacc.com/history/celts.shtml |date=24 мая 2013 }} * [http://www.knowth.com/the-celts.htm Desmond Johnston, Some Thoughts on the Celts] * [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/mlcr/mlcr01.htm The Celts in Ancient History] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кельты|*]] [[Катэгорыя:Індаеўрапейскія народы]] [[Катэгорыя:Саюзнікі і ворагі Старажытнага Рыму]] [[Катэгорыя:Гісторыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Старажытныя народы]] bxj359vp3sk8li9h0rz9h14lx91kaed 4163672 4163638 2022-07-23T12:52:47Z Sheldaron 120756 Добавлен контент wikitext text/x-wiki {{Індаеўрапейцы}} '''Ке́льты''' ({{lang-grc|Κέλτοι}}, {{lang-la|Celtae}}) — блізкія па мове і матэрыяльнай культуры [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскія]] народы. У другой палове 1 тысячагоддзя займалі шырокую тэрыторыю ў [[Еўропа|Еўропе]] і [[Малая Азія|Малой Азіі]]. У нашы дні жывуць пераважна на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]] і ў [[Брэтань|Брэтані]]. Традыцыйныя заняткі кельтаў-земляробства, жывёлагадоўля, а таксама пчалярства, збіральніцтва. Вырошчвалі азімае жыта, пшаніцу, грэчку, ячмень, гарох, лён, проса, каноплі, бульбу. У агародах садзілі капусту, буракі, агуркі, лук, часнык, рэдзьку, мак, моркву. У садках — яблыні, грушы, вішні, слівы, ягадныя хмызнякі (агрэст, парэчку, ажыну, маліну і інш.). Пануючай сістэмай землекарыстання ў пачатку XX стагоддзя было трехполье, у малазямельных — двухполле. Гэта шмат у чым супадае са старажытнымі беларусамі. Ірландскі гісторык, расолаг і даследчык кельцкай гісторыі Шэлда Рон вызначыў, што прарадзімай кельтаў З'яўляюцца віцебскія землі. Менавіта ў тых лясах, каля Бярэзіны, кельты пражывалі значна доўга і пазней рассеяліся па свеце. Частка кельтаў засталася пражываць тут і пазней змяшалася з якія прыйшлі з поўначы славянамі, утварыўшы племя дрыгавічоў і племя крывічоў. Племя крывічоў (жыхары Лепельскага раёна Віцебскай вобласці) дагэтуль захоўваюць кельцкую кроў. Значны адсотак сучасных кельтаў прыпадае на нашчадкаў крывічоў-лепельскіх беларусаў. На жаль, большая частка прац гісторыка, этнолага і расолага Шэлда Рона страчаная або засакрэчаная - у 1937 годзе мясцовы ўрад Беларускай ССР вывезла архівы Шэлда Рона з Ірландыі пры падтрымцы Камінтэрна (для гэтага і спансаваліся Брытанскія сацыялісты). Шэлда Рон быў застрэлены ў сваім доме украінскім агентам Камінтэрна Валерыем Альбертавічам Жмышэнка, а архівы часткова знішчаны. Частку архіваў таемна прысвоіў сабе Аляксей Аляксеевіч Волкаў. Ён захапляўся сапраўднай гісторыяй беларускага народа. Пасля яго смерці знойдзеныя архівы засакрэцілі. Адзін том кнігі "Кельцка-віцебскія народы" быў вывезены з Беларусі пасля развалу СССР у 1993 годзе ў ЗША і захоўваецца ў Нацыянальным архіве ЗША. == Паходжанне == [[Выява:Celts in Europe.png|300px|thumb|left|Распаўсюджанне кельтаў <br /> {{legend|#ffff43|Тэрыторыя [[Гальштацкая культура|Гальштацкай культуры]] да VI ст. да н. э.}} {{legend|#97ffb6|Кельцкая экспансія да 275 г. да н. э.}} {{legend|#b7ffc6|Тэрыторыя на Пірэнейскім паўвостраве, дзе прысутнасць кельтаў застаецца спрэчнай}} {{legend|#27c600|Сучасныя кельцкія народы}} {{legend|#1a8000|Тэрыторыі, дзе кельцкія мовы шырока прадстаўлены ў нашы дні}} ]] Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што [[пракельцкая мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў канцы [[Бронзавы век|бронзавага веку]], каля 3 тысяч гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. [[археалогія|Археолагі]] звязваюць з’яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] — [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчуга|кальчугі]]. Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая [[Гальштацкая культура]]. Тады ж кельты з’явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. == Сучасныя кельцкія народы == * [[Брэтонцы]] * [[Валійцы]] * [[Ірландцы]] * [[Корнцы|Корнуальцы]] * [[Мэнцы]] * [[Шатландцы]] * [[Беларусы]] == Гл. таксама == * [[Эзус|Езус]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://history-world.org/celts.htm CELTS] * [http://geomacc.com/history/celts.shtml George McCartney, A Brief History of the Celts] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130524135748/http://geomacc.com/history/celts.shtml |date=24 мая 2013 }} * [http://www.knowth.com/the-celts.htm Desmond Johnston, Some Thoughts on the Celts] * [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/mlcr/mlcr01.htm The Celts in Ancient History] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кельты|*]] [[Катэгорыя:Індаеўрапейскія народы]] [[Катэгорыя:Саюзнікі і ворагі Старажытнага Рыму]] [[Катэгорыя:Гісторыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Старажытныя народы]] jnm89u2cp3dnpc44zztloufwio5v1bh 4163678 4163672 2022-07-23T13:09:50Z JerzyKundrat 174 Праўкі аўтарства [[Special:Contributions/Sheldaron|Sheldaron]] ([[User talk:Sheldaron|размовы]]) адкочаныя; вернута апошняя версія аўтарства [[User:93.185.197.163|93.185.197.163]] wikitext text/x-wiki {{Індаеўрапейцы}} '''Ке́льты''' ({{lang-grc|Κέλτοι}}, {{lang-la|Celtae}}) — блізкія па мове і матэрыяльнай культуры [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскія]] народы. У другой палове 1 тысячагоддзя займалі шырокую тэрыторыю ў [[Еўропа|Еўропе]] і [[Малая Азія|Малой Азіі]]. У нашы дні жывуць пераважна на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]] і ў [[Брэтань|Брэтані]]. == Паходжанне == [[Выява:Celts in Europe.png|300px|thumb|left|Распаўсюджанне кельтаў <br /> {{legend|#ffff43|Тэрыторыя [[Гальштацкая культура|Гальштацкай культуры]] да VI ст. да н. э.}} {{legend|#97ffb6|Кельцкая экспансія да 275 г. да н. э.}} {{legend|#b7ffc6|Тэрыторыя на Пірэнейскім паўвостраве, дзе прысутнасць кельтаў застаецца спрэчнай}} {{legend|#27c600|Сучасныя кельцкія народы}} {{legend|#1a8000|Тэрыторыі, дзе кельцкія мовы шырока прадстаўлены ў нашы дні}} ]] Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што [[пракельцкая мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў канцы [[Бронзавы век|бронзавага веку]], каля 3 тысяч гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. [[археалогія|Археолагі]] звязваюць з’яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] — [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчуга|кальчугі]]. Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая [[Гальштацкая культура]]. Тады ж кельты з’явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. == Сучасныя кельцкія народы == * [[Брэтонцы]] * [[Валійцы]] * [[Ірландцы]] * [[Корнцы|Корнуальцы]] * [[Мэнцы]] * [[Шатландцы]] * [[Беларусы]] == Гл. таксама == * [[Эзус|Езус]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://history-world.org/celts.htm CELTS] * [http://geomacc.com/history/celts.shtml George McCartney, A Brief History of the Celts] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130524135748/http://geomacc.com/history/celts.shtml |date=24 мая 2013 }} * [http://www.knowth.com/the-celts.htm Desmond Johnston, Some Thoughts on the Celts] * [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/mlcr/mlcr01.htm The Celts in Ancient History] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кельты|*]] [[Катэгорыя:Індаеўрапейскія народы]] [[Катэгорыя:Саюзнікі і ворагі Старажытнага Рыму]] [[Катэгорыя:Гісторыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Старажытныя народы]] bxj359vp3sk8li9h0rz9h14lx91kaed 4163735 4163678 2022-07-23T14:59:26Z Maksim L. 13 /* Сучасныя кельцкія народы */ які ж хітры ананім пайшоў)) wikitext text/x-wiki {{Індаеўрапейцы}} '''Ке́льты''' ({{lang-grc|Κέλτοι}}, {{lang-la|Celtae}}) — блізкія па мове і матэрыяльнай культуры [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскія]] народы. У другой палове 1 тысячагоддзя займалі шырокую тэрыторыю ў [[Еўропа|Еўропе]] і [[Малая Азія|Малой Азіі]]. У нашы дні жывуць пераважна на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]] і ў [[Брэтань|Брэтані]]. == Паходжанне == [[Выява:Celts in Europe.png|300px|thumb|left|Распаўсюджанне кельтаў <br /> {{legend|#ffff43|Тэрыторыя [[Гальштацкая культура|Гальштацкай культуры]] да VI ст. да н. э.}} {{legend|#97ffb6|Кельцкая экспансія да 275 г. да н. э.}} {{legend|#b7ffc6|Тэрыторыя на Пірэнейскім паўвостраве, дзе прысутнасць кельтаў застаецца спрэчнай}} {{legend|#27c600|Сучасныя кельцкія народы}} {{legend|#1a8000|Тэрыторыі, дзе кельцкія мовы шырока прадстаўлены ў нашы дні}} ]] Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што [[пракельцкая мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў канцы [[Бронзавы век|бронзавага веку]], каля 3 тысяч гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. [[археалогія|Археолагі]] звязваюць з’яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] — [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчуга|кальчугі]]. Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая [[Гальштацкая культура]]. Тады ж кельты з’явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. == Сучасныя кельцкія народы == * [[Брэтонцы]] * [[Валійцы]] * [[Ірландцы]] * [[Корнцы|Корнуальцы]] * [[Мэнцы]] * [[Шатландцы]] == Гл. таксама == * [[Эзус|Езус]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://history-world.org/celts.htm CELTS] * [http://geomacc.com/history/celts.shtml George McCartney, A Brief History of the Celts] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130524135748/http://geomacc.com/history/celts.shtml |date=24 мая 2013 }} * [http://www.knowth.com/the-celts.htm Desmond Johnston, Some Thoughts on the Celts] * [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/mlcr/mlcr01.htm The Celts in Ancient History] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кельты|*]] [[Катэгорыя:Індаеўрапейскія народы]] [[Катэгорыя:Саюзнікі і ворагі Старажытнага Рыму]] [[Катэгорыя:Гісторыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Старажытныя народы]] b5rh1la33x3oyim067in8v1cnz1a7rr 4163840 4163735 2022-07-23T20:12:14Z Sheldaron 120756 /* Сучасныя кельцкія народы */Добавлен контент wikitext text/x-wiki {{Індаеўрапейцы}} '''Ке́льты''' ({{lang-grc|Κέλτοι}}, {{lang-la|Celtae}}) — блізкія па мове і матэрыяльнай культуры [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскія]] народы. У другой палове 1 тысячагоддзя займалі шырокую тэрыторыю ў [[Еўропа|Еўропе]] і [[Малая Азія|Малой Азіі]]. У нашы дні жывуць пераважна на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]] і ў [[Брэтань|Брэтані]]. == Паходжанне == [[Выява:Celts in Europe.png|300px|thumb|left|Распаўсюджанне кельтаў <br /> {{legend|#ffff43|Тэрыторыя [[Гальштацкая культура|Гальштацкай культуры]] да VI ст. да н. э.}} {{legend|#97ffb6|Кельцкая экспансія да 275 г. да н. э.}} {{legend|#b7ffc6|Тэрыторыя на Пірэнейскім паўвостраве, дзе прысутнасць кельтаў застаецца спрэчнай}} {{legend|#27c600|Сучасныя кельцкія народы}} {{legend|#1a8000|Тэрыторыі, дзе кельцкія мовы шырока прадстаўлены ў нашы дні}} ]] Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што [[пракельцкая мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў канцы [[Бронзавы век|бронзавага веку]], каля 3 тысяч гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. [[археалогія|Археолагі]] звязваюць з’яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] — [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчуга|кальчугі]]. Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая [[Гальштацкая культура]]. Тады ж кельты з’явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. == Сучасныя кельцкія народы == * [[Брэтонцы]] * [[Валійцы]] * [[Ірландцы]] * [[Корнцы|Корнуальцы]] * [[Мэнцы]] * [[Шатландцы]] * [[Белорусы]] * [[Дреговичи]] * [[Кривичи]] == Гл. таксама == * [[Эзус|Езус]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://history-world.org/celts.htm CELTS] * [http://geomacc.com/history/celts.shtml George McCartney, A Brief History of the Celts] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130524135748/http://geomacc.com/history/celts.shtml |date=24 мая 2013 }} * [http://www.knowth.com/the-celts.htm Desmond Johnston, Some Thoughts on the Celts] * [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/mlcr/mlcr01.htm The Celts in Ancient History] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кельты|*]] [[Катэгорыя:Індаеўрапейскія народы]] [[Катэгорыя:Саюзнікі і ворагі Старажытнага Рыму]] [[Катэгорыя:Гісторыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Старажытныя народы]] 4rkizcwidd3r7278dvw9vv8u6o3dnew 4163841 4163840 2022-07-23T20:12:42Z JerzyKundrat 174 Адхіленая 1 апошняя тэкставая змена (зробленая [[Адмысловае:Contributions/Sheldaron|Sheldaron]]) і адноўленая версія 4163735, зробленая Maksim L. wikitext text/x-wiki {{Індаеўрапейцы}} '''Ке́льты''' ({{lang-grc|Κέλτοι}}, {{lang-la|Celtae}}) — блізкія па мове і матэрыяльнай культуры [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскія]] народы. У другой палове 1 тысячагоддзя займалі шырокую тэрыторыю ў [[Еўропа|Еўропе]] і [[Малая Азія|Малой Азіі]]. У нашы дні жывуць пераважна на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]] і ў [[Брэтань|Брэтані]]. == Паходжанне == [[Выява:Celts in Europe.png|300px|thumb|left|Распаўсюджанне кельтаў <br /> {{legend|#ffff43|Тэрыторыя [[Гальштацкая культура|Гальштацкай культуры]] да VI ст. да н. э.}} {{legend|#97ffb6|Кельцкая экспансія да 275 г. да н. э.}} {{legend|#b7ffc6|Тэрыторыя на Пірэнейскім паўвостраве, дзе прысутнасць кельтаў застаецца спрэчнай}} {{legend|#27c600|Сучасныя кельцкія народы}} {{legend|#1a8000|Тэрыторыі, дзе кельцкія мовы шырока прадстаўлены ў нашы дні}} ]] Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што [[пракельцкая мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў канцы [[Бронзавы век|бронзавага веку]], каля 3 тысяч гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. [[археалогія|Археолагі]] звязваюць з’яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] — [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчуга|кальчугі]]. Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая [[Гальштацкая культура]]. Тады ж кельты з’явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. == Сучасныя кельцкія народы == * [[Брэтонцы]] * [[Валійцы]] * [[Ірландцы]] * [[Корнцы|Корнуальцы]] * [[Мэнцы]] * [[Шатландцы]] == Гл. таксама == * [[Эзус|Езус]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://history-world.org/celts.htm CELTS] * [http://geomacc.com/history/celts.shtml George McCartney, A Brief History of the Celts] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130524135748/http://geomacc.com/history/celts.shtml |date=24 мая 2013 }} * [http://www.knowth.com/the-celts.htm Desmond Johnston, Some Thoughts on the Celts] * [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/mlcr/mlcr01.htm The Celts in Ancient History] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кельты|*]] [[Катэгорыя:Індаеўрапейскія народы]] [[Катэгорыя:Саюзнікі і ворагі Старажытнага Рыму]] [[Катэгорыя:Гісторыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Старажытныя народы]] b5rh1la33x3oyim067in8v1cnz1a7rr 4163842 4163841 2022-07-23T20:13:03Z Sheldaron 120756 wikitext text/x-wiki {{Індаеўрапейцы}} '''Ке́льты''' ({{lang-grc|Κέλτοι}}, {{lang-la|Celtae}}) — блізкія па мове і матэрыяльнай культуры [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскія]] народы. У другой палове 1 тысячагоддзя займалі шырокую тэрыторыю ў [[Еўропа|Еўропе]] і [[Малая Азія|Малой Азіі]]. У нашы дні жывуць пераважна на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]] і ў [[Брэтань|Брэтані]].Так же множество кельтов проживает в Витебщине. == Паходжанне == [[Выява:Celts in Europe.png|300px|thumb|left|Распаўсюджанне кельтаў <br /> {{legend|#ffff43|Тэрыторыя [[Гальштацкая культура|Гальштацкай культуры]] да VI ст. да н. э.}} {{legend|#97ffb6|Кельцкая экспансія да 275 г. да н. э.}} {{legend|#b7ffc6|Тэрыторыя на Пірэнейскім паўвостраве, дзе прысутнасць кельтаў застаецца спрэчнай}} {{legend|#27c600|Сучасныя кельцкія народы}} {{legend|#1a8000|Тэрыторыі, дзе кельцкія мовы шырока прадстаўлены ў нашы дні}} ]] Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што [[пракельцкая мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў канцы [[Бронзавы век|бронзавага веку]], каля 3 тысяч гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. [[археалогія|Археолагі]] звязваюць з’яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] — [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчуга|кальчугі]]. Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая [[Гальштацкая культура]]. Тады ж кельты з’явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. == Сучасныя кельцкія народы == * [[Брэтонцы]] * [[Валійцы]] * [[Ірландцы]] * [[Корнцы|Корнуальцы]] * [[Мэнцы]] * [[Шатландцы]] == Гл. таксама == * [[Эзус|Езус]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://history-world.org/celts.htm CELTS] * [http://geomacc.com/history/celts.shtml George McCartney, A Brief History of the Celts] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130524135748/http://geomacc.com/history/celts.shtml |date=24 мая 2013 }} * [http://www.knowth.com/the-celts.htm Desmond Johnston, Some Thoughts on the Celts] * [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/mlcr/mlcr01.htm The Celts in Ancient History] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кельты|*]] [[Катэгорыя:Індаеўрапейскія народы]] [[Катэгорыя:Саюзнікі і ворагі Старажытнага Рыму]] [[Катэгорыя:Гісторыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Старажытныя народы]] i939eqrk26mua3rpcaz5etc9wjzmeaw 4163845 4163842 2022-07-23T20:14:31Z JerzyKundrat 174 Праўкі аўтарства [[Special:Contributions/Sheldaron|Sheldaron]] ([[User talk:Sheldaron|размовы]]) адкочаныя; вернута апошняя версія аўтарства [[User:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] wikitext text/x-wiki {{Індаеўрапейцы}} '''Ке́льты''' ({{lang-grc|Κέλτοι}}, {{lang-la|Celtae}}) — блізкія па мове і матэрыяльнай культуры [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскія]] народы. У другой палове 1 тысячагоддзя займалі шырокую тэрыторыю ў [[Еўропа|Еўропе]] і [[Малая Азія|Малой Азіі]]. У нашы дні жывуць пераважна на [[Брытанскія астравы|Брытанскіх астравах]] і ў [[Брэтань|Брэтані]]. == Паходжанне == [[Выява:Celts in Europe.png|300px|thumb|left|Распаўсюджанне кельтаў <br /> {{legend|#ffff43|Тэрыторыя [[Гальштацкая культура|Гальштацкай культуры]] да VI ст. да н. э.}} {{legend|#97ffb6|Кельцкая экспансія да 275 г. да н. э.}} {{legend|#b7ffc6|Тэрыторыя на Пірэнейскім паўвостраве, дзе прысутнасць кельтаў застаецца спрэчнай}} {{legend|#27c600|Сучасныя кельцкія народы}} {{legend|#1a8000|Тэрыторыі, дзе кельцкія мовы шырока прадстаўлены ў нашы дні}} ]] Упершыню ў [[Старажытная Грэцыя|грэчаскіх]] пісьмовых крыніцах кельты ўзгадваліся толькі ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. Сучасныя [[мовазнаўства|лінгвісты]] лічаць, што [[пракельцкая мова]] вылучылася з агульнага [[індаеўрапейцы|індаеўрапейскага]] пласту ў канцы [[Бронзавы век|бронзавага веку]], каля 3 тысяч гадоў таму. [[Генетыка|Генетыкі]] адносяць старажытных кельтаў да носьбітаў [[ДНК]]-галагрупы R1b, якая ў наш час шырока распаўсюджана ў [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. [[археалогія|Археолагі]] звязваюць з’яўленне кельтаў непасрэдна з [[культура палёў пахавальных урнаў|культурай палёў пахавальных урнаў]] ([[1300 да н.э.|1300]] — [[750 да н.э.|750]] гг. да н. э.). Яна ўзнікла на тэрыторыі сучаснай Паўднёвай [[Германія|Германіі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]] і [[Швейцарыя|Швейцарыі]]. Прадстаўнікі гэтай культуры займаліся [[земляробства]]м, шанавалі [[Конь свойскі|канёў]], былі выдатнымі ювелірамі і металургамі, выраблялі [[бронза|бронзу]], пазней навучыліся здабываць і апрацоўваць [[жалеза]]. Дзяржальні іх [[меч|мячоў]] па-майстэрску дэкараваліся, рабіліся металічныя [[каркас]]ы і ўпрыгожванні для [[шчыт]]оў, былі вядомы [[кальчуга|кальчугі]]. Каля [[800 да н.э.|800]] г. да н. э. сфарміравалася першасная асабіста кельцкая [[Гальштацкая культура]]. Тады ж кельты з’явіліся ў басейне ракі [[Дунай]]. Да [[4 стагоддзе да н.э.|IV]] ст. да н. э. яны насялілі тэрыторыі [[Альпы|Альп]], [[Галія|Галіі]], [[Брытанскія астравы]], занялі значную частку [[Пірэнейскі паўвостраў|Пірэнейскага паўвострава]], Паўночнай [[Апенінскі паўвостраў|Італіі]]. У [[3 стагоддзе да н.э.|III]] ст. да н. э. частка кельтаў таксама рассялілася ў [[Малая Азія|Малой Азіі]]. == Сучасныя кельцкія народы == * [[Брэтонцы]] * [[Валійцы]] * [[Ірландцы]] * [[Корнцы|Корнуальцы]] * [[Мэнцы]] * [[Шатландцы]] == Гл. таксама == * [[Эзус|Езус]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://history-world.org/celts.htm CELTS] * [http://geomacc.com/history/celts.shtml George McCartney, A Brief History of the Celts] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130524135748/http://geomacc.com/history/celts.shtml |date=24 мая 2013 }} * [http://www.knowth.com/the-celts.htm Desmond Johnston, Some Thoughts on the Celts] * [http://www.sacred-texts.com/neu/celt/mlcr/mlcr01.htm The Celts in Ancient History] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Кельты|*]] [[Катэгорыя:Індаеўрапейскія народы]] [[Катэгорыя:Саюзнікі і ворагі Старажытнага Рыму]] [[Катэгорыя:Гісторыя Еўропы]] [[Катэгорыя:Старажытныя народы]] b5rh1la33x3oyim067in8v1cnz1a7rr Яўгенія Янішчыц 0 32929 4163756 4129334 2022-07-23T15:54:49Z JerzyKundrat 174 /* Біяграфія */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік | Імя = Яўгенія Янішчыц | Арыгінал імя = | Фота = Яўгенія Янішчыц1.jpg | Шырыня = | Подпіс = | Герб = | Шырыня герба = | Подпіс герба = | Імя пры нараджэнні = Яўгенія Іосіфаўна Янішчыц | Псеўданімы = | Дата нараджэння = | Месца нараджэння = | Дата смерці = | Месца смерці = | Грамадзянства = | Род = | Бацька = | Маці = | Муж = | Дзеці = | Род дзейнасці = | Гады актыўнасці = | Кірунак = | Жанр = | Дэбют = | Мова твораў = [[беларуская]] | Прэміі = | Узнагароды = {{Дзяржаўная прэмія БССР|1986}} | Сайт = | Вікікрыніцы = }} '''Яўгенія Іосіфаўна Яні́шчыц''' ({{ДН|20|11|1948}}, в. [[Рудка (Пінскі раён)|Рудка]], {{МН|Пінскі раён|ў Пінскім раёне|}} [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] — {{ДС|25|11|1988}}) — беларуская {{паэтэса|Беларусі|СССР}}<ref>БЭ, т. 18-1. С. 271</ref>, перакладчыца. == Сям’я == Нарадзілася Яўгенія Янішчыц у сялянскай сям'і, бацька — бондар, цясляр, маці — працаўніца калгаса. Сям'я жыла спачатку ў вёсцы Рудка, потым пабудавалі новы дом у вёсцы [[Вёска Велясніца|Велясніца]]. Першы муж маці Марыі Андрэеўны, Ёзас Янішчыц, загінуў на вайне ў 1944 годзе, ад яго Яўгеніі засталося прозвішча (аб гэтым яна пісала ў вершы «Памяці Ёзаса Янішчыца»). Другі муж маці, Іосіф Сцяпанавіч Патапчук — бацька Яўгеніі Янішчыц — памёр у 1975 годзе. Маці стала двойчы ўдавой і пакінула гэты свет у 2006 годзе. == Біяграфія == Дзяцінства будучай паэткі прайшло на вёсцы. У 1955 годзе яна пайшла ў першы клас Рудкаўскай пачатковай школы. У чацвёртым класе напісала свой першы верш і прысвяціла яго маці. Пасля заканчэння Рудкаўскай пачатковай школы вучылася спачатку ў [[Вёска Мерчыцы|Мерчыцкай]] васьмігодцы, а 9—10 класы скончыла ў [[Вёска Парэчча, Пінскі раён|Парэцкай]] сярэдняй школе (Пінскі раён). Самы першы твор прачытала на школьнай вечарыне, прысвечанай [[Якуб Колас|Я. Коласу]]. У снежні 1962 года ў раённай газеце «Палеская праўда» з'явіліся першыя друкаваныя творы Яўгеніі<ref>[http://yaugeniya.ru/biyagrafiya-yaugenii-yanishchy yaugeniya.ru] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170720212320/http://yaugeniya.ru/biyagrafiya-yaugenii-yanishchy |date=20 ліпеня 2017 }}</ref>. Вершы 17-гадовай дзяўчыны друкаваліся ў пінскай раённай газеце, у рэспубліканскіх газетах і часопісах. У 1966, пасля заканчэння сярэдняй школы, Яўгенія Янішчыц паступіла на аддзяленне беларускай мовы і літаратуры [[Філалагічны факультэт БДУ|філалагічнага факультэта]] [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|БДУ]]<ref name="БС">{{кніга |аўтар = |частка = Янищиц Евгения Иосифовна |загаловак = Биографический справочник |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Мн. |выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки |год = 1982 |том = 5 |старонкі = 717 |старонак = 737 |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref>. Стала дыпламантам беларускага фестывалю творчасці моладзі (1970). Пасля заканчэння ўніверсітэта (1971) пайшла працаваць загадчыцай бібліятэкі ў ЦК ЛКСМБ. У гэтым жа годзе выйшла замуж за беларускага паэта [[Сяргей Сцяпанавіч Панізнік|Сяргея Панізніка]]. Праз пэўны час з'ехала ў [[Чэхаславакія|Чэхаславакію]], дзе муж служыў ваенным журналістам. Аднак хутка вярнулася на радзіму, да маці, і ў 1972 годзе нарадзіла сына Андрэя. Без дапамогі мужа гадавала сына, шлюб у студзені 1976 быў афіцыйна скасаваны. Бытавая і жыццёвая неўладкаванасць працягвалася каля пяці гадоў. Паэтэса пісала ў адным з лістоў да [[Міхаіл Забэйда-Суміцкі|Міхася Забэйды-Суміцкага]]: {{Цытата| Хаця б хутчэй далі кватэру ў Мінску, ды пераехаць. Бо па натуры я вельмі мяккая, а ад таго, мабыць, лёгка ранімая. Кажуць, што для поўнага шчасця паэт павінен быць неўладкаваным. Але калі гэтай неўладкаванасці праз меру, то горш не трэба… }} У 1976 Яўгенія Янішчыц уладкавалася працаваць літкансультантам у «[[Сельская газета|Сельскую газету]]»<ref name="БС"/>. Атрыманая ў 1977 у [[Горад Мінск|Мінску]] на вуліцы [[Вуліца Ульянаўская, Мінск|Ульянаўскай]] кватэра дазволіла канчаткова замацавацца ў сталіцы. У 1981 Яўгенія удзельнічала ў працы XXXVI сесіі [[Генеральная Асамблея ААН|Генеральнай Асамблеі]] [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый|ААН]]. 5 сакавіка 1982 г. у «[[ЛіМ]]е» была надрукаваная паэтычная нізка пісьменніцы «Спакойныя вершы», прысвечаная паездцы ў ЗША. У 1983 яна становіцца загадчыкам аддзела паэзіі часопіса «[[Маладосць (1953)|Маладосць]]». У 1988 атрымлівае новую трохпакаёвую кватэру на вуліцы [[Старажоўская вуліца|Старажоўскай]], на Нямізе. У апошнія гады жыла адна, выхоўвала сына. У яе жыцці былі перыяды творчага ўзлёту, прызнання і часы смутку, расчаравання. Цяжка і марудна Яўгенія Янішчыц папраўлялася пасля аварыі ў [[Горад Магілёў|Магілёве]] ў 1976, калі атрымала мноства пераломаў і была надоўга прыкавана да бальнічнага ложка. Яна так і не здолела перамагчы фізічны боль і пакуты, што, у сваю чаргу, паўплывала на дэпрэсіўныя настроі ў апошнія гады жыцця. Па афіцыйнай версіі, паэтка трагічна загінула. Яна выпала з восьмага паверха аднаго з мінскіх дамоў<ref>[https://novychas.by/asoba/mne-ne-da-tvaru-hrym-ruzovaj-maski-trahedyja novychas.by]</ref>. == Творчасць == Дэбютавала Я. Янішчыц у рэспубліканскім друку ў 1964 (вершы, часопіс «[[Бярозка (1924)|Бярозка]]»). Працавала паэтка на творчай ніве актыўна і плённа. Яна — аўтарка зборнікаў лірыкі «Снежныя грамніцы» (1970), «Дзень вечаровы» (1974), «Ясельда» (1978), «На беразе пляча» (1980), «Пара любові і жалю» (1983), «Каліна зімы» (1987). Выйшаў зборнік выбраных твораў «У шуме жытняга святла» (1988), у які вершы адбірала сама паэтка. Яе паэзіі ўласцівы роздум пра жыццё, бацькоўскі край, гераічнае мінулае і сучаснасць, тэмы сяброўства, кахання, мацярынства. З самага першага зборніка тэма роднага краю становіцца візіткай паэзіі Яўгеніі Янішчыц. Палессе, Велясніца — вобразы «малой радзімы» праходзяць праз усю яе творчасць. Ціхая беларуская вёска, навакольная прырода ўплывалі на абуджэнне таленту і фарміраванне светапогляду пісьменніцы. Вёска з яе ўстойлівымі традыцыямі і ладам жыцця выклікала ўяўленне аб трываласці і надзейнасці абжытага свету. Прырода паўстала казачнай краінай. У вершы «Прыедзь у край мой ціхі…» паэтка запрашала пабачыць хараство і самабытнасць палескіх краявідаў: {{Цытата| Прыедзь у край мой ціхі,<br> Тут продкаў галасы,<br> Тут белыя бусліхі<br> I мудрыя лясы. }} 3 душэўнай пранікнёнасцю і пачуццём павагі Я. Янішчыц намалявала паэтычныя партрэты землякоў, аднавяскоўцаў («Дзед Сымон», «Насця», «Усціння», «Сава і Марыя», «Павел і Нікан», «Зінька», «У бабулі Паланеі», «Салдаткі» і інш.). Яна ўспрымала працавітых, сумленных палешукоў як амаль святых, называла іх «апосталамі», «інтэлігентамі ад зямлі». Характэрнай рысай вершаў, прысвечаных палескай прыродзе, было імкненне перадаць хараство і таямнічасць навакольнага свету. Я. Янішцыц глядзіць на свет вачыма рамантыка. У вершы «Чаму ніколі не баюся я…» паэтэса гаворыць пра сваю духоўную еднасць з радзімай: {{Цытата| Ёсць у мяне зялёная зямля,<br> Яна магутней слабасці і смерці. }} Паэтка ўспрымае свет у абуджэнні, росквіце, прыліве прыродных сіл. Яе «зялёная зямля» — гэта не толькі «малая радзіма», гэта таксама эстэтычная рэальнасць, пазбаўленая недахопаў і недасканаласці, крыніца творчага натхнення, гаючы эліксір душы. Любоў да радзімы не толькі сузіральная, але і дзейсная, «з мазалямі на руках». У вершы «Не воблака, а проста аблачынка…» паэтэса думкай пераносіцца ў мінулае. У яе памяці ўсплывае вобраз вясёлай дзяўчынкі: {{Цытата| ...яшчэ бяжыць дзяўчынка<br> Па кладцы той, якой даўно няма. }} 3 вышыні жыццёвага вопыту яна глядзіць на юнацкую бесклапотнасць. Паблажліва, бяскрыўдна ўзіраецца ў сваё мінулае, дзе «лета» і «зіма» незаўважна перайшлі адно ў другое. Кладка, якая злучала два светы: светлага дзяцінства, багатага на выдумкі юнацтва і шматабяцальнай сталасці, — стала памяццю. Верш насычаны сімвалічнымі вобразамі: воблака (увасабленне сталасці), аблачынкі (увасабленне юнацтва), матылька (лёгкасці і нязмушанасці пазнання жыцця), кладкі (злучэнне, сумяшчэнне ў лёсе двух светаў). Глыбокае пранікненне ва ўнутранае «Я» чалавека дазволіла Яўгеніі стварыць шэраг праўдзівых вобразаў людзей вёскі, паказаць сілу і веліч простага селяніна. Яе вершы прасякнуты вялікай адданасцю роднай зямлі, любоўю да палескага краю, з яго непаўторнымі лугамі і палямі, старажытнымі лясамі<ref>Выбранае / Прадм. М.І. Панковай. - Мн.: Выш. шк., 1998</ref>. Тонка адчуваючы сваю кроўную сувязь з роднай зямлёй, паэтка ўражвае глыбінёй асэнсавання складаных праблем сучаснасці, прагай сцвярджэння высокачалавечых адносін паміж людзьмі. Супрацьпастаўленне (антыномія) вёскі і горада ў вершы «Помню, помню праз гады…» не выказваецца адкрыта, а выяўляецца ў падтэксце тужлівых роздумаў. Горад уражвае, хвалюе, здзіўляе, але не выклікае таго захаплення і паэзіі, якую нараджае вёска. Разлад узнікае з-за немагчымасці пераходу з «вясковага» ўзроўню існавання душы на іншы. Лірычнай гераіні цяжка знаходзіцца ў гэтым памежным становішчы, на раздарожжы паміж горадам і вёскай. I як толькі ўзнікаюць жыццёвыя праблемы, яна шукае апірышча ў знаёмым, родным, ратуецца думкай пра свой вясковы свет. У вершы гучаць фальклорныя матывы: тэкст мае песенную меладычную структуру, па рытмічнай арганізацыі нагадвае сумныя народныя песні. Паэтэса ўжывае звароты і прыдаткі з ацэначна-метафарычным значэннем (золатца, сябра-сокала, сцежкі-птушкі), характэрныя для фальклору. Лірычная гераіня Янішчыц так сказала пра сябе: «Я — поле, я сціхлая ў горадзе вёска…» («Наконт гарадскога мыслення»). Паэтка чуйна рэагавала на змены, што адбываюцца на вёсцы, у традыцыйным укладзе жыцця, хвалявалася за будучыню роднай зямлі. У сваім сэрцы яна імкнулася з’яднаць, прымірыць два светы — вясковы і гарадскі («Я вас люблю»). Паэтычны свет Яўгеніі напоўнены пачуццём любові: да маці, радзімы, жыцця, кветак, саду, сонца, аблокаў… У вершы «Ты пакліч мяне. Пазаві…» паэтка гаворыць: {{Цытата| Пачынаецца ўсё з любві,<br> А інакш і жыць немагчыма. }} Матыў болю праходзіць праз увесь верш «Ля ложка хворай маці». Сэрца дачкі перапоўнена хваляваннем. З чуласцю і пяшчотай яна звяртаецца да самага дарагога ў жыцці чалавека: «Так ніколі твая не балела мне доля». Радасць і смутак суіснуюць побач у вершы «Любоў мая…». «Песня і маркота» адухаўляюцца любоўю, а з пачуцця любові пачынаецца песня, як аснова жыцця і свету. Паэзію Янішчыц адрозніваюць меладычная танальнасць выказанага слова, у пафасны узлёт эмоцыі, драматызм пачуцця. Лірыка кахання кранае глыбінёй перажыванняў. У інтымнай лірыцы паэтка гаворыць мовай шчырай, даверлівай споведзі (верш «Разлука ўпала на траву…»). У жаночым сэрцы боль і туга па страчаным каханні, «Мой боль — на вышыні святла…» — гучыць прызнанне ў вершы «А як хацелася цяпла…». Лірычная гераіня кахае і пакутуе, а, пакутуючы, усе роўна жыве дзеля кахання і любові. Лірычны струмень вызначальны ў зборніках паэзіі, дзе адлюстраваўся свет пачуццяў чулай і ранімай душы. Чалавек, людзі, прырода, паводле паэтычнай філасофіі Я. Янішчыц, — галоўная і найвышэйшая каштоўнасць на зямлі. «Жывіце і любіце, // Свой беражыце дом», — такі духоўны запавет пакінула паэтка. Я. Янішчыц стварыла некалькі паэм. Справы вясковых працаўнікоў у паэме «Ягадны Хутар» (1980), якая вызначаецца спалучэннем верша і вершаванай прозы. У «Зорнай паэме» спалучаюцца лірычныя і публіцыстычныя інтанацыі. Аўтарка літаратурна-крытычных артыкулаў, рэцэнзій і інш. Перакладала на беларускую мову з рускай і ўкраінскай. Асобныя вершы Я. Янішчыц пакладзены на музыку. У 2000 пабачыла свет кніга «Выбранае» (укладанне [[Ала Іванаўна Канапелька|Алы Канапелькі]] і [[Валянціна Міхайлаўна Коўтун|Валянціны Коўтун]]), дзе былі ўпершыню апублікаваны паэма «Галалёд» і апавяданні Яўгеніі Янішчыц. === Выбраная бібліяграфія === * «Снежныя грамніцы» (1970) * «Дзень вечаровы» (1974) * «Ясельда» (1978) * «На беразе пляча» (1980) * «Пара любові і жалю» (1983) * «Каліна зімы» (1987) * «У шуме жытняга святла» (вершы і паэмы, 1988). * Выбранае. Мн., 2000. == Прэміі і ўзнагароды == Лаўрэатка прэміі Ленінскага камсамола Беларусі (1978) за кнігу лірыкі «Дзень вечаровы»<ref name="БС"/>, Дзяржаўнай прэміі БССР імя Янкі Купалы (1986) за кнігу лірыкі «Пара любові і жалю». == Ацэнкі == Паэтычная спадчына Яўгеніі Янішчыц — адна з самых яскравых і таленавітых старонак беларускай літаратуры другой паловы XX стагоддзя<ref>С. Калядка (2009)</ref>. У рэцэнзіі на яе першую кнігу [[Рыгор Саламонавіч Бярозкін|Рыгор Бярозкін]] пісаў: {{Цытата| Першая кніга — кніжка ясная, свежая, росная, быццам тая раніца, з якое яна, Жэня Янішчыц, і выбегла (іменна выбегла) у літаратуру. }} Паводле выказвання [[Васіль Аляксеевіч Жуковіч|Васіля Жуковіча]], у літаратуру прыйшла «асоба з імем Беларусі», якая прысвяціла сваёй зямлі натхнёныя вершы-оды. Паводле [[Васіль Уладзіміравіч Быкаў|Васіля Быкава]], {{Цытата| Жэня была самая таленавітая з усіх самых таленавітых паэтэс Беларусі, самая цнатлівая і дасканалая. Гэта вялікае няшчасце, што яна так рана пайшла з жыцця. Але ў тым і нейкае наканаванне — даўно і не намі сказана, што Бог бярэ да сябе найлепшых. Але шкада — месца Жэні ў нашай паэзіі засталося пустое, мабыць, яго доўга не будзе каму заняць. Бо гэта — дужа годнае месца. }} == Памяць == [[2008]] год на [[Пінскі раён|Піншчыне]] быў абвешчаны літаратурным годам Яўгеніі Янішчыц. Ва ўсіх бібліятэках раёна праводзіліся сустрэчы, конкурсы, віктарыны, чытачоў знаёмілі з творчаю спадчынай паэткі. Рашэннем Пінскага райвыканкама базавай школе ў вёсцы Парэчча прысвоена імя беларускай паэткі Яўгеніі Янішчыц. Да дваццацiгоддзя з дня яе смерці рэжысёр Андрэй Леўчык зняў стужку «На голас Музы» паводле сцэнарыя паэткі [[Раіса Андрэеўна Баравікова|Раісы Баравіковай]], якая блізка ведала Яўгенію. Літаратуразнаўка [[Святлана Уладзіміраўна Калядка|Святлана Калядка]] выдала кнігу пра Яўгенію Янішчыц — «Непрыручаная птушка Палесся». Гісторык [[Анатоль Фёдаравіч Мяснікоў|Анатоль Мяснікоў]] уключыў артыкул пра Янішчыц у кнігу «Сто асоб беларускай гісторыі». {{зноскі}} == Літаратура == * ''Бугаёў Дз.'' Усхваляванае слова паэтэсы // Бугаёў Дз. Талент і праца. — Мн., 1979. * ''[[Рыгор Семашкевіч|Семашкевіч Р.]]'' Выпрабаванне любоўю // Семашкевіч Р. Выпрабаванне любоўю. — Мн., 1982. * {{крыніцы/БП 1917-90|Янішчыц Яўгенія}} * {{крыніцы/БП (1992-95)||Янішчыц Яўгенія}} * ''Гарэлік Л.'' Янішчыц Яўгенія // {{крыніцы/БЭ|18-1}} * ''Калядка С.'' Яўгенія Янішчыц // Беларуская літаратура: дапам. для вучняў 11-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. і рус. мовамі навучання / пад рэд. А. Бельскага, М. Тычыны. — Мн.: Адукацыя і выхаванне, 2009. ISBN 978-985-471-320-5 * ''Калядка С. У.'' Непрыручаная птушка Палесся: творчая індывідуальнасць Яўгеніі Янішчыц. — Мінск: Беларуская навука, 2007. — 216 с. * Яўгенія Янішчыц: творы, жыццяпіс, каментарыі. У 4 т. / Укладанне і падрыхтоўка С. У. Калядка і Т. П. Аўсяннікавай. — Мінск: Беларуская навука, 2016-- == Спасылкі == * [http://yaugeniya.ru/ Сайт, прысвечаны Яўгеніі Янішчыц] (біяграфія, вершы, аналіз) * [http://www.nashaniva.by/index.php?c=ar&i=21200 На БТ знялі фільм пра Янішчыц]{{Недаступная спасылка}}, ''[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]''. [[31 кастрычніка]] [[2008]] года. * [https://lit-bel.org/news/abyatsayu-shto-sye-asilyu-ya-uspaminy-pra-pershuyu-darogu-da-zheni-yanishchyts/?fbclid=IwAR0xs-kN2oiKiRXOm3B75K-trYXamhdIacw9JhwX6B2A1RDGPfzbcgJMTHk Успміны Сяргея Панізніка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200814163102/https://lit-bel.org/news/abyatsayu-shto-sye-asilyu-ya-uspaminy-pra-pershuyu-darogu-da-zheni-yanishchyts/?fbclid=IwAR0xs-kN2oiKiRXOm3B75K-trYXamhdIacw9JhwX6B2A1RDGPfzbcgJMTHk |date=14 жніўня 2020 }} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Янішчыц Яўгенія}} [[Катэгорыя:Паэтэсы]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Члены Саюза пісьменнікаў СССР]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі Ленінскага камсамолу БССР]] [[Катэгорыя:Паэты-песеннікі СССР]] [[Катэгорыя:Паэты-песеннікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі-самазабойцы]] [[Катэгорыя:Жанчыны Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі СССР]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з рускай мовы]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з украінскай мовы]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі паэзіі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Супрацоўнікі газеты «Сельская газета»]] losluonsut5fw8u7lv8lswl86abil1z Багрымавічы 0 41722 4164041 4056533 2022-07-24T10:13:49Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = XVI стагоддзе |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]] Вядома як сяло [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]] з XV стагоддзя, важны перавалачны пункт на водным шляху з Прыпяці па Пцічы ў цэнтральныя раёны ВКЛ. На карце 1560 года навакольныя землі пазначаны як шляхецкая ўласнасць, цэнтр Багрымавіцкага староства. У верасні 1655 года Багрымавічы цалкам знішчаны разам з людзьмі атрадам маскоўскіх войскаў на чале з князем Валконскім. Дагэтуль у паданнях мясцовых жыхароў захаваліся асобныя дэталі: дзяцей душылі драўлянымі лавамі, а з ліку жыхароў, якія на той момант знаходзіліся ў сяле, жывымі засталіся двое (паводле іншай версіі — толькі адзін чалавек). Сяло адбудавалася, але велічыні сярэдзіны XVII стагоддзя ўжо ніколі не дасягнула. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] 6winqs4sixqh5r335dxxs5233lgd4ls 4164070 4164041 2022-07-24T10:34:54Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = XVI стагоддзе |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць маглі яе не пазней 1432 года. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло было цэнтрам аднайменнай нядзелі і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У верасні 1655 года Багрымавічы цалкам знішчаны разам з людзьмі атрадам маскоўскіх войскаў на чале з князем Валконскім. Дагэтуль у паданнях мясцовых жыхароў захаваліся асобныя дэталі: дзяцей душылі драўлянымі лавамі, а з ліку жыхароў, якія на той момант знаходзіліся ў сяле, жывымі засталіся двое (паводле іншай версіі — толькі адзін чалавек). Сяло адбудавалася, але велічыні сярэдзіны XVII стагоддзя ўжо ніколі не дасягнула. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] 4u093dmfaiefccxosox7jr9ad7j9hug 4164075 4164070 2022-07-24T10:42:42Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць маглі яе не пазней 1432 года. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло было цэнтрам аднайменнай нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У верасні 1655 года Багрымавічы цалкам знішчаны разам з людзьмі атрадам маскоўскіх войскаў на чале з князем Валконскім. Дагэтуль у паданнях мясцовых жыхароў захаваліся асобныя дэталі: дзяцей душылі драўлянымі лавамі, а з ліку жыхароў, якія на той момант знаходзіліся ў сяле, жывымі засталіся двое (паводле іншай версіі — толькі адзін чалавек). Сяло адбудавалася, але велічыні сярэдзіны XVII стагоддзя ўжо ніколі не дасягнула. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] 9acyoodarbfd2fhgtevsues69gz05vd 4164083 4164075 2022-07-24T10:53:58Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць маглі яе не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не разгляду гаспадарчых пытанняў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло з'яўлялася цэнтрам аднайменнай нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да Багрынаўскай належала і сяло Капатковічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У верасні 1655 года Багрымавічы цалкам знішчаны разам з людзьмі атрадам маскоўскіх войскаў на чале з князем Валконскім. Дагэтуль у паданнях мясцовых жыхароў захаваліся асобныя дэталі: дзяцей душылі драўлянымі лавамі, а з ліку жыхароў, якія на той момант знаходзіліся ў сяле, жывымі засталіся двое (паводле іншай версіі — толькі адзін чалавек). Сяло адбудавалася, але велічыні сярэдзіны XVII стагоддзя ўжо ніколі не дасягнула. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] ebrib9vwx2b8u72kmy0ivmdkvapmn24 4164124 4164083 2022-07-24T11:58:52Z Дамінік 95653 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Багрымавічы |арыгінальная назва = Багрымавічы |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 52|lat_min = 9|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 28|lon_min = 51|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Пціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = каля 1432 года |ранейшыя назвы = Багрынавічы |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 130 |год перапісу = 2004 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2350 |паштовы індэкс = 247910 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243025207 }} '''Багры́мавічы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bahrymavičy}}, {{lang-ru|Багримовичи}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Пціцкі сельсавет|Пціцкага сельсавета]]. == Геаграфія == Знаходзіцца на правым беразе ракі [[Пціч (рака)|Пціч]], за 1 км ад яе ўпадзення ў [[Прыпяць]]. == Гісторыя == [[Файл:Павіннасці сяла Багрынавічы ў 1552 годзе.png|thumb|left|Павіннасці сяла Багрынавічы Бчыцкай воласці ў 1552 годзе.]] Вядома, што жыхары сяла Багрынавічы мелі грамату на карыстанне грунтам Піліпаўшчына яшчэ ад вялікага князя Свідрыгайлы і атрымаць маглі яе не пазней 1432 года, пасля чаго манарх заняўся войнамі і было не разгляду гаспадарчых пытанняў. У апісанні Мазырскага замка 1552 года сказана, што сяло з'яўлялася цэнтрам аднайменнай нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай адно вялікае альбо некалькі меншых паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>. Да Багрынаўскай належала і сяло Капатковічы.}} і належала да Бчыцкай воласці. На той час у Багрынавічах налічвалася 12 гаспадарак<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 639</ref>. У тэксце рэвізіі ад 8 кастрычніка 1560 года каралеўскія камісары паны Рыгор Валовіч і Мікалай Нарушэвіч вызначылі мяжу сяла Бахрынавічы (Bachrynowicze) воласці Пчыцкай (Pczycka) замку ЯКМ Мазырскага. Шырыня таго грунту ўздоўж склала дзьве мілі, а ўпоперак — паўтары мілі. Асобна адзначаныя багатыя рыбныя ловы на Прыпяці, Пцічы і азёрах, гоны бабровыя на Пцічы аж да Прыпяці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 490—491</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Багрымавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павету]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Мінскае ваяводства|Менскага ваяводства]]. У верасні 1655 года Багрымавічы цалкам знішчаны разам з людзьмі атрадам маскоўскіх войскаў на чале з князем Валконскім. Дагэтуль у паданнях мясцовых жыхароў захаваліся асобныя дэталі: дзяцей душылі драўлянымі лавамі, а з ліку жыхароў, якія на той момант знаходзіліся ў сяле, жывымі засталіся двое (паводле іншай версіі — толькі адзін чалавек). Сяло адбудавалася, але велічыні сярэдзіны XVII стагоддзя ўжо ніколі не дасягнула. У 1795 годзе — 19 двароў, 154 жыхара. Улетку 1941 года, пры нямецкім наступленні, баёў не было, але вёска часткова згарэла пасля абстрэлу савецкімі [[бронекатэр]]амі нямецкіх войскаў; некалькі мясцовых жыхароў было забіта. Цяжкі бой адбыўся ў вёсцы 14 студзеня 1944 года, пры няўдалай спробе савецкіх войскаў замацавацца на правым беразе Пцічы. Пасля дня жорсткіх баёў савецкія часці адступілі на левы бераг, значная частка мясцовых жыхароў сышла разам з імі. У ноч на 23 лютага была яшчэ адна няўдалая спроба штурму вёскі. Канчаткова вызвалена без бою ў ліпені 1944 года. Агулам за гады вайны нямецкія акупанты забілі 58 жыхароў, 45 вяскоўцаў загінула на фронце. У баях за вёску і наваколлі загінуў 81 салдат. У вёсцы знаходзіцца брацкая магіла савецкіх салдат. == Насельніцтва == Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы пражывала 720 жыхароў. Пасля спынення на мяжы 1960-1970-х гадоў сплаву лесу па Пцічы і закрыцця сплаўнога ўчастку, вёска паступова занепадае. У 2004 годзе — 130 жыхароў. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{НК}} {{Пціцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Пціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Багрымавічы| ]] c5xg8pbgjenv4bolvg0sbbpuiym2xl7 Тынгвелір 0 44138 4163943 4095196 2022-07-24T03:49:47Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Аб'ект Сусветнай спадчыны |BelName = Тынгвелір |Name = |Image = [[Выява:Oexarafoss.jpg|200px]] |imagecaption= Водопад Вадаспад [[Ёксарафос]] |State_Party = [[Ісландыя]] |Type = Культурны |Criteria = iii, vi |ID = 1152 |Link = http://whc.unesco.org/en/list/1152 |Region = [[Еўропа]] |Coordinates = |Year = 2004 |Session = 28 |Extension = |Danger = }} '''Тынгвелір''' — даліна ў паўднёва-заходняй частцы [[Ісландыя|Ісландыі]], паблізу паўвострава [[Рэйк'янес]], а таксама нацыянальны парк (з [[1928]]). У 2004 годзе занесены [[ЮНЕСКА]] ў спіс Сусветнай спадчыны. == Спасылкі == * [http://www.thingvellir.is/english Афіцыйны сайт (англ.)] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Геаграфія Ісландыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Ісландыі]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя паркі Ісландыі]] [[Катэгорыя:Сусветная спадчына ў Ісландыі]] klm7qvd4exneongay10krzrtfdf7l7j Раман Паланскі 0 47278 4163701 4163397 2022-07-23T13:40:27Z StachLysy 62453 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Кінематаграфіст |імя = Раман Паланскі |арыгінал імя = Roman Polański |выява = Roman Polanski 2011.jpg |шырыня = 245px |апісанне выявы = Раман Паланскі ў 2011 годзе. |імя пры нараджэнні = Раймунд Раман Ліблінг |гады актыўнасці = 1953 — наш час |узнагароды = «[[Оскар]]» (2003)<br/>«[[Залатая пальмавая галіна]]» (2002)<br/>«[[Залаты глобус]]» (1975)<br/>«[[Залаты леў]]» (1993)<br/>«[[Залаты мядзведзь]]» (1966)<br/>«[[Сярэбраны мядзведзь]]» (1965, 2010)<br/>«[[Еўрапейская кінапрэмія]]» (1999, 2006, 2010 — тройчы)<br/>«[[BAFTA]]» (1975, 2003 — двойчы)<br/>«[[Сезар]]» (1980 — двойчы, 2003 — двойчы, 2011 — двойчы, 2012, 2014, 2020 — двойчы)<br/>«[[Гоя (прэмія)|Гоя]]» (2003) }} '''Рама́н Пала́нскі'''{{ref+|Традыцыйна прозвішча рэжысёра перадаецца ў маўленні і на пісьме як '''Паланскі'''. Аднак паводле [[Польска-беларуская практычная транскрыпцыя|практычнай транскрыпцыі]] прозвішча павінна перадавацца як '''Паля́ньскі'''.|К}} ({{lang-en|Roman Polanski}}, {{lang-pl|Roman Polański}}; імя пры нараджэнні '''Ра́ймунд Ро́ман Цьеры Ліблінг''', {{lang-pl|Rajmund Roman Thierry Liebling}}; {{ДН|18|08|1933}}, {{МН|Парыж}}) — польска-французскі {{Кінарэжысёр|Польшчы|Францыі|ЗША}}, {{Сцэнарыст|Польшчы|Францыі|ЗША}}, {{Кінапрадзюсар|Францыі|ЗША}} і {{Акцёр|Польшчы|ЗША}}. Бацькі Паланскага польска-яўрэйскага паходжання. Яны пераехалі з [[Парыж]]а ў [[Кракаў]] у [[1937]] годзе, дзе пасля пачатку [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] аказаліся ў {{нп5|Кракаўскае гета|Кракаўскім гета|en|Kraków Ghetto}}. Падчас вайны маці і бабуля Паланскага загінулі ў [[Асвенцім]]е, дзядзька быў забіты ў [[Бухенвальд]]зе. Раману ўдалося ўцячы, і доўгі час ён жыў у прыёмных сем’ях пад іншымі імёнамі. Паланскі працаваў у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] (1963—1967), [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] (1968—1976) і [[Францыя|Францыі]] (пасля 1977 года). Свой першы поўнаметражны фільм «''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''» (1962) ён зняў у [[Польшча|Польшчы]]. Фільм атрымаў намінацыю на «''[[Оскар]]''» як {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы міжнародны мастацкі фільм|Найлепшы фільм на замежнай мове|en|Academy Award for Best International Feature Film}}. У Вялікабрытаніі Паланскі зняў тры фільмы, пачынаючы з «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіды|en|Repulsion (film)}}''» (1965). У 1968 годзе ён пераехаў у ЗША, дзе зняў фільм жахаў «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''», атрымаўшы за яго намінацыю на {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы адаптаваны сцэнарый|«''Оскар''» за найлепшы адаптаваны сцэнарый|en|Academy Award for Best Adapted Screenplay}}. Асабістае жыццё кінарэжысёра было насычана трагічнымі падзеямі. Пераломны момант у жыцці Паланскага адбыўся ў 1969 годзе, калі яго цяжарная жонка, актрыса [[Шэран Тэйт]], была па-зверску забітая чальцамі «''сям’і {{нп5|Чарльз Мэнсан|Мэнсана|en|Charles Manson}}''». У 1976 годзе Паланскі атрымаў французскае грамадзянства. У 1977 годзе 13-гадовая амерыканская фотамадэль Саманта Гейлі абвінаваціла яго ў згвалтаванні. 31 студзеня 1978 года, не чакаючы выраку суда, рэжысёр збег з ЗША ў Лондан, а затым у Францыю. Часта асноўнымі тэмамі ў творчасці рэжысёра называюць [[гвалт]], [[смерць]] і {{нп5|вуаерызм||en|Voyeurism}}. {{нп5|Фільмаграфія Рамана Паланскага|Фільмаграфія Паланскага|en|Roman Polanski filmography}} налічвае 22 поўнаметражныя фільмы. Ён з’яўляецца ўладальнікам «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатой пальмавай галіны]]''» [[Канскі кінафестываль|Канскага кінафестывалю]] (2002), «''{{нп5|Залаты мядзведзь|Залатога мядзведзя|en|Golden Bear}}''» [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]] (1966), «''[[Залаты леў|Залатога льва]]''» [[Венецыянскі кінафестываль|Венецыянскага кінафестывалю]] за прыжыццёвыя дасягненні, «''[[Оскар]]а''», «''[[Сезар]]а''», «''[[Залаты глобус|Залатога глобуса]]''» і прэміі «''[[BAFTA]]''» за найлепшую рэжысуру, а таксама «''[[Еўрапейская кінапрэмія|Еўрапейскай кінапрэміі]]''» за [[Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі фільм|найлепшы фільм]], [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру|рэжысуру]] і ўклад у развіццё кіно<ref name="IMDb, Roman Polanski awards" />. == Раннія гады == Раймунд Раман Цьеры Ліблінг нарадзіўся ў [[Парыж]]ы ўвечары 18 жніўня 1933 года. Яго бацькамі былі Мойзеш Ліблінг (1903—1983) і Була Ліблінг (у дзявоцтве Кац-Прэдборска; 1900—1943). Бацька Рамана быў польскім яўрэем. Ён нарадзіўся ў [[Кракаў|Кракаве]], а ў канцы 1920-х гадоў развёўся і з’ехаў у Парыж, каб стаць мастаком{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}{{Sfn|Зельвенский|2021|с=25}}. Там Мойзеш працаваў на фабрыцы па вытворчасці грампласцінак{{Sfn|Werner|2013|pp=13—14}}. Пасля яго засталіся шэсцьдзесят — семдзесят «''вялізных''» партрэтаў, напісаных у абстрактным стылі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}. Паводле слоў аднаго з яго сяброў, Мойзеш быў «''даравання сціплага''», затое «''вельмі адданы сваёй справе''». Бацькі Булы былі родам з Расіі — яе бацька быў яўрэем, а маці каталічкай, яе сям’я была дастаткова забяспечанай. Першапачаткова Була жыла ў Польшчы, а затым у Парыжы, дзе яна выйшла замуж і нарадзіла дачку Анет{{Sfn|Зельвенский|2021|с=25}}. Була была высокага росту, «''элегантная брунэтка''», заўсёды была апранута па модзе, насіла капялюш-таблетку і гаржэтку з лісінага футра, «''якую здымала толькі ў самую спякоту''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=27}}. Була развялася са сваім першым мужам пасля таго, як у яе завязаўся раман з Мойзешам, за якога яна выйшла замуж увосень 1932 года. Мойзеш і Була не прытрымліваліся якой-небудзь веры{{Sfn|Werner|2013|pp=12—13}}{{Sfn|Greenberg|2013|p=12}}. Сям’я пасялілася на трэцім паверсе дома нумар 5 па ру Сен-Юбер{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}. Да 1933 года Мойзеш стаў шкадаваць аб сваім ад’ездзе з Польшчы, у лісце свайму малодшаму брату Стэфану ён пісаў, што, «''пражыўшы некалькі гадоў у французскай сталіцы, усё яшчэ адчувае сябе чужынцам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=26}}. [[Файл:Krakow Ghetto Gate 73170.jpg|міні|220x220px|Брамы, якія вядуць у Кракаўскае гета (каля 1941 года).|злева]] На пачатку 1937 года Ліблінгі пераехалі ў Кракаў{{Sfn|Greenberg|2013|p=12}}{{Sfn|Werner|2013|p=13}}. Гэта павінна было абараніць іх ад росту антысеміцкіх настрояў у Францыі{{Sfn|Werner|2013|pp=12—13}}. Яны жылі ў шматкватэрным доме на вуліцы Баляслава Камароўскага, 9{{Sfn|Werner|2013|p=13}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=28}}. Мойзеш знайшоў часовую працу, ён быў дапаможным працоўным на будоўлі і працаваў у сталярных майстэрнях. Пазней адкрыў сталярную майстэрню, дзе прадаваў попельніцы, лялькі, фігуркі Панны Марыі і святых. З сынам і Анет ён абыходзіўся груба{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=28}}. Вядома, што Мойзеш ганарыўся сваёй знешнасцю і заўсёды «''франтавата апранаўся''», быў сумленным і адказным, але ў той жа час быў грубым і раздражняльным{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=26}}. Ромэк (памяншальнае ад імя Раман, так яго звалі ў дзяцінстве і юнацтве{{Sfn|Werner|2013|p=14}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=14}}) быў складаным і раздражняльным дзіцём, часта крыўдзіўся і злаваўся{{Sfn|Greenberg|2013|p=12}}. Паводзіны бацькі і цяжкая атмасфера, створаная ім у доме, азмрочвалі яго ранняе дзяцінства{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=27}}. У верасні 1938 года Рамэка аддалі ў дзіцячы садок, дзе ён прабыў роўна адзін дзень. Яго выгналі за тое, што ён сказаў адной з дзяўчынак «''Пацалуй мяне ў зад''» ({{lang-pl|Pocałuj mnie w dupę}}). Праз гады дырэктарка садка прыгадвала: «''Я ніяк не магла яго раскусіць. Альбо ён быў поўны крэтын, альбо геній''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=28—29}}. Першым фільмам, які запомніў Ромэк, быў «''{{нп5|Улюбёныя (фільм, 1938)|Улюбёныя|en|Sweethearts (1938 film)}}''» (1938), на які ён пайшоў разам з сястрой{{Sfn|Greenberg|2013|p=13}}. Пасля пачатку [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] становішча сям’і значна пагоршылася. Мойзеш Ліблінг застаўся ў Кракаве, а жонку, сына і падчарку ён адправіў у [[Варшава|Варшаву]]{{Sfn|Werner|2013|p=14}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=32}}. Аднак неўзабаве ўся сям’я пераехала да Марыі Ліблінг (бабулі Ромэка) у {{нп5|Казімеж (Кракаў)|Казімеж|en|Kazimierz}}, дзе Ромэк пайшоў у школу{{Sfn|Werner|2013|pp=14—15}}. Там ён убачыў {{нп5|кінапраектар||en|Movie projector}}, які зацікавіў яго{{Sfn|Werner|2013|p=15}}{{Sfn|Greenberg|2013|p=13}}. Праз некалькі тыдняў Ромэк перастаў наведваць заняткі з-за таго, што акупацыйныя ўлады забаранілі яўрэйскім дзецям хадзіць у школу{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=34}}. Ліблінгі апынуліся ў {{нп5|Кракаўскае гета|Кракаўскім гета|en|Kraków Ghetto}}, створаным у {{нп5|XIII раён (Падгужэ)|Падгужэ|pl|Dzielnica XIII Podgórze}}, і жылі на рагу вуліц Паркавая і Рэнкаўка, дзелячы адну кватэру з трыма іншымі сем’ямі<ref name="Wyborcza, Rozmowa z Romanem Polańskim" />{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=35}}. Маці Ромэка працавала прыбіральшчыцай на [[Вавель|Вавелі]], які быў ператвораны ў рэзідэнцыю {{нп5|Генерал-губернатарства (Германія)|генерала-губернатара|en|General Government}} [[Ганс Франк|Ганса Франка]], а бацька быў вымушаны працаваць на заводзе па вытворчасці боепрыпасаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=38}}. У першыя гады вайны з-за рэгулярных змяненняў тэрыторыі гета, іх сям’ю часта перасялялі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=37, 40}}. У лютым 1943 года Була і Марыя Ліблінг былі дэпартаваныя ў [[Асвенцім]], дзе і загінулі{{Sfn|Werner|2013|pp=15—17}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=9}}, Була была на чацвёртым месяцы цяжарнасці{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=41}}. Неўзабаве быў дэпартаваны ў [[Бухенвальд]] і там забіты да смерці дзядзька Ромэка, Бернард{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=41}}. {{Цытата|Дзеці па сутнасці сваёй — аптымісты. Пасля кожнага рэйду фашыстаў я казаў сабе, што ўсё ўладзіцца.|аўтар=паводле ўспамінаў Рамана Паланскага пра дзяцінства ў Кракаўскім гета{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=39}}}} Ромэк часта пакідаў гета, перабіраючыся на іншы бок праз дзіркі ў плоце з калючага дроту{{Sfn|Werner|2013|p=15}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=37}}. Часам ён глядзеў прапагандысцкія фільмы і нямецкую кінахроніку{{Sfn|Werner|2013|p=15}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=37}}. Ромэк быў сведкам ліквідацыі гета 14 сакавіка 1943 года{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=43}}. Мойзеш Ліблінг дапамог сыну збегчы, прарабіўшы раніцай дзірку ў плоце, і выкарыстаў свае зберажэнні, каб укрыць яго ў каталіцкай сям’і{{Sfn|Werner|2013|p=16}}. Першапачаткова хлопчык хаваўся пад імем Раман Вільк{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=45}}. Пазней Ромэку дала прытулак сям’я Путэк, але прабыў ён у іх нядоўга{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=45—46}}. З лета 1943 года ён жыў у вёсцы Высока, прыблізна за трыццаць кіламетраў ад [[Кракаў|Кракава]], у [[Вадавіцкі павет|Вадавіцкім павеце]], у доме сям’і Бухала на схіле гор [[Татры|Татраў]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=46}}. Муж і жонка Бухала былі вельмі беднымі і выхоўвалі трох сваіх дзяцей, а паколькі Ромэк не меў дакументаў, ён не мог вучыцца і таму працаваў на сямейным участку. З ежы ў іх была толькі чарвівая бульба, а калі скончылася і яна, сужэнцы варылі булён з палявых кветак, запякалі пацукоў, а аднойчы падалі на абед вараную драўняную кару{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=46}}. Ромэк быў у сям’і Бухала да восені 1944 года, пасля чаго вярнуўся ў Кракаў, каб зноў далучыцца да сям’і Путэк{{Sfn|Werner|2013|pp=16—17}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=50}}. Пасля таго, як [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвоная армія]] ўвайшла ў Кракаў 19 студзеня 1945 года, ён некаторы час бадзяўся па горадзе{{Sfn|Werner|2013|p=17}}. Затым жыў са сваім дзядзькам Стэфанам Ліблінгам, якога выпадкова сустрэў на вуліцы, а калі адносіны між імі сапсаваліся, жыў з іншым дзядзькам — Давідам Ліблінгам, які дзяліў кватэру з сям’ёй Гаровіц, у тым ліку з будучым фатографам {{нп5|Рышард Гаровіц|Рышардам Гаровіцам|en|Ryszard Horowitz}}{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|pp=25—27}}<ref name="Katowice Nasze Miasto, 2002-08-19" />. Раман вельмі позна навучыўся чытаць, нават у трынаццаць гадоў не мог чытаць бегла, не ведаў, як правільна расстаўляць націскі ў словах, а на пытанні адказваў «''з хітрым, лісіным позіркам''». Некаторыя члены яго сям’і лічылі, што хлопчык не зусім пры сваім розуме, нехта думаў, што ён пакутаваў ад {{нп5|Сіндром дэфіцыту ўвагі і гіперактыўнасці|сіндрому дэфіцыту ўвагі|en|Attention deficit hyperactivity disorder}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=90}}. Не надзелены класічнай мужчынскай прывабнасцю, ён меў {{нп5|Сарданічны смех|сарданічнае|en|Sardonicism}} абаянне. З дзяцінства быў завадатарам у сваёй кампаніі і часта быў у цэнтры ўвагі як равеснікаў, так і старэйшага акружэння{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=90—91}}. У пазнейшыя гады, калі Паланскі ўжо стаў знакамітым рэжысёрам, многія адзначалі як «''незвычайны шарм''», які зыходзіў ад яго, так і фанабэрыстасць{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=290}}. Мойзеш Ліблінг, якога адправілі ў канцлагер {{нп5|Маўтхаўзен (канцэнтрацыйны лагер)|Маўтхаўзен|en|Mauthausen concentration camp}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=43}}, перажыў вайну{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=28}}. 21 снежня 1946 года ён ажаніўся з Вандай Заячкоўскай і пад яе ўплывам змяніў сваё імя на Рышард Паланскі — Раман таксама змяніў сваё прозвішча на Паланскі, але на працягу некаторага часу пасля вайны ён усё яшчэ выкарыстоўваў прозвішча Вільк{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=54}}. Анет таксама перажыла вайну і, вярнуўшыся з Асвенціма, з’ехала ў Парыж{{Sfn|Werner|2013|pp=17—18}}. Раман, у якога былі больш цёплыя адносіны з маці і які за час вайны прывык да незалежнасці, не падтрымліваў блізкіх адносін з бацькам ці маладой мачахай і не жыў з імі, а здымаў пакоі ў розных сем’яў{{Sfn|Werner|2013|pp=17—18}}. Нягледзячы на рэпетытарства, у школе ён вучыўся дрэнна і атрымліваў добрыя адзнакі толькі па маляванні{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=16}}. Пасля пачатковай школы ён некаторы час, да задавальнення свайго бацькі, наведваў прафесійна-тэхнічную вучэльню, каб стаць інжынерам-электрыкам, але ў яго не было матывацыі вучыцца{{Sfn|Werner|2013|p=20}}. Летам 1945 года Раман далучыўся да скаўцкага руху, дзе нягледзячы на свой кволы целасклад атрымаў прызнанне сярод сваіх выхавацеляў і калег дзякуючы сваёй энергічнай працы{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=16}}. У летнім лагеры ў [[Памеранія|Памераніі]] ў 1946 годзе ён набыў папулярнасць, расказваючы гісторыі ля вогнішча і разыгрываючы розныя сцэны, — як ён сам прызнаўся ў сваёй аўтабіяграфіі 1984 года, тады ён і ўсвядоміў сваё пакліканне{{Sfn|Werner|2013|pp=9—11}}. Ён таксама захапляўся кіно і тэатрам; разам са сваім новым сябрам Пятром Віноўскім ён збіраў плакаты, праграмкі з кадрамі і анатацыямі фільмаў{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=29}}. Аднак пасля вайны ён першапачаткова планаваў звязаць сваю будучыню з прафесійным веласпортам і на працягу некалькіх гадоў узмоцнена практыкаваўся ў гэтай справе, у асноўным ездзіў па маршруце {{нп5|Закапянка|Кракаў — Закапанэ|pl|Zakopianka}}. Паланскі сышоў са спорту пасля траўміруючай падзеі ў чэрвені 1949 года: кракаўскі серыйны забойца Януш Дзюба заманіў яго ў адасобленае месца пад маркай продажу ровара, а затым жорстка збіў і абрабаваў<ref name="Przegląd, 2016-09-05" />{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=67—68}}. Пасля доўгага акрыяння Паланскі адмовіўся ад веласпорту і засяродзіў свае інтарэсы і планы выключна на акцёрскай ігры{{Sfn|Werner|2013|pp=20—21}}. == Кінакар’ера == === Пачатак акцёрскай кар’еры === У 1948 годзе Раман Паланскі пазнаёміўся з {{нп5|Марыя Білізанка|Марыяй Білізанкай|pl|Maria Biliżanka}}, дырэктаркай дзіцячай тэатральнай трупы «''Wesoła Gromadka''» ў Кракаве. Ён трапіў у калектыў трупы, а пазней таксама іграў у Нацыянальным тэатры юных гледачоў (цяпер тэатр «''{{нп5|Багатэля||pl|Teatr „Bagatela” im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego}}''»), дзе выканаў ролі Зака ў «''Фарфурцы каралевы Боны''» (1948) у пастаноўцы Білізанкі і пастуха Вані ў «''{{нп5|Сын палка (аповесць)|Сыне палка|ru|Сын полка (повесть)}}''» (1948) пад кіраўніцтвам {{нп5|Юзэф Карбоўскі|Юзэфа Карбоўскага|pl|Józef Karbowski}}. Апошняя роля прынесла яму прызнанне на Варшаўскім фестывалі савецкага мастацтва ў 1950 годзе. Ён таксама з’явіўся ў п’есе {{нп5|Гвідан Міклашэўскі|Гвідана Міклашэўскага|pl|Gwidon Miklaszewski}} «''Цырк Тарабумба''» (1950), пастаўленай у тэатры «''{{нп5|Тэатр «Гратэска»|Гратэска|pl|Teatr „Groteska”}}''»{{Sfn|Stachówna|1994|pp=32—33}}. У той час пры любой магчымасці Раман стараўся наведаць усе тэатральныя пастаноўкі і оперы ў горадзе. Ён бачыў усе польскія пастаноўкі [[Юхан Аўгуст Стрындберг|Стрындберга]], [[Карл Гальдоні|Гальдоні]], [[Юджын Гладстан О’Ніл|О’Ніла]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=70}}. У 1951 годзе ён перайшоў у Дзяржаўную сярэднюю школу вытанчаных мастацтваў у Кракаве, адкуль быў выключаны ў лютым 1952 года{{Sfn|Werner|2013|pp=22—23}} пасля таго, як уступіў у канфлікт з дырэктарам школы {{нп5|Уладзімеж Ходыс|Уладзімежам Ходысам|pl|Włodzimierz Hodys}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=18}}. Раман працягнуў навучанне ў якасці вольнага слухача ў мастацкай школе ў [[Катавіцы|Катавіцах]], куды ён ездзіў з [[Бытам]]а{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=19}}. Там ён атрымаў атэстат аб сярэдняй адукацыі, нягледзячы на тое, што старшынёй экзаменацыйнай камісіі стаў Ходыс, які пасля тыдня знясільваючых экзаменаў загадаў Паланскаму прыехаць у Кракаў па атэстат, а затым моўчкі кінуў яго яму праз стол<ref name="Katowice Nasze Miasto, 2002-08-19" />. У 1953 годзе адбыўся акцёрскі дэбют Паланскага ў кіно, Раман выканаў эпізадычную ролю Генека «''Малога''» ў фільме «''Тры аповесці''» (1953). Рэжысёрам навелы, у якой зняўся Паланскі, быў {{нп5|Конрад Налецкі||pl|Konrad Nałęcki}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=22}}{{Sfn|Werner|2013|p=23}}. Хоць фільм не меў вялікага поспеху, дзякуючы яму Паланскі сустрэў дэкана {{нп5|Кінашкола ў Лодзі|Лодзінскай кінашколы|en|Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi}} {{нп5|Антоні Багдзевіч|Антонія Багдзевіча|pl|Antoni Bohdziewicz}}, які выступаў мастацкім кіраўніком на здымках фільма, і [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайду]], вучня гэтай школы, які павінен быў зняць чацвёртую навелу, чаго ў выніку не адбылося{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=22}}. Нягледзячы на гэта, кіраўнікі акцёрскіх школ Кракава і Варшавы не хацелі прымаць Паланскага афіцыйна з-за яго невысокага росту і хлапечай знешнасці, а неафіцыйна, верагодна, з-за яго дзёрзкага характару{{Sfn|Stachówna|1994|p=33}}{{Sfn|Werner|2013|p=24}}. Каб пазбегнуць трохгадовай вайсковай службы, Паланскі беспаспяхова спрабаваў паступіць у [[Ягелонскі ўніверсітэт]] і {{нп5|Акадэмія Фізічнага Выхавання імя Браніслава Чэха|Акадэмію Фізічнага Выхавання імя Браніслава Чэха|pl|Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie}} ў Кракаве па розных спецыяльнасцях. Затым ён планаваў збегчы на Захад — ён збіраўся даплысці на лодцы да [[Борнхальм]]а або схавацца пад столлю вагона [[Масква]]—[[Парыж]]{{Sfn|Werner|2013|p=24}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=20—22}}. Далей Раман зняўся ў ролі Мундэка ў фільме [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]] «''{{нп5|Пакаленне (фільм)|Пакаленне|pl|Pokolenie (film)}}''» (1954). Падчас здымкаў Раман стараўся ўнікаць ва ўсе тонкасці стварэння фільма, часта распытваў Вайду пра тэхнічныя моманты вытворчасці і ўсё запісваў у нататнік. Пазней Вайда казаў, што ніколі не сустракаў чалавека такога прыроднага розуму і жадання атрымаць поспех{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=79}}. Затым Раман зыграў Адама ў «''Чароўным ровары''» Сіліка Стэрнфельда (1955){{Sfn|Stachówna|1994|p=33}}{{Sfn|Werner|2013|p=25}}. Пасля першых роляў Паланскі вырашыў заняцца рэжысурай. У 1954 годзе ён быў прыняты на рэжысёрскі факультэт Дзяржаўнай кінашколы ў Лодзі і тым самым ён змог пазбегнуць вайсковай службы{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=82—83}}{{Sfn|Stachówna|1994|p=33}}{{Sfn|Werner|2013|p=25}}. === Вучоба ў Лодзінскай кінашколе і кароткаметражныя фільмы === [[Файл:Filmówka budynek2, Łódź 2010.jpg|міні|Будынак Лодзінскай кінашколы, дзе вучыўся Раман Паланскі.]] Лодзінская кінашкола была заснавана ў 1948 годзе, яна была аазісам свабоды ў краіне, якой кіравалі партыйныя ўлады. Паланскі пазнаёміўся ў ёй не толькі з фільмамі савецкай класікі, якія сталі ўзорамі для студэнтаў, але і з пастаноўкамі з Францыі, Італіі, Вялікабрытаніі і ЗША, недаступнымі ў польскіх кінатэатрах. Найбольшае ўражанне на яго зрабілі фільмы такіх аўтараў, як [[Орсан Уэлс]], [[Лоўрэнс Аліўе]], {{нп5|Кэрал Рыд||en|Carol Reed}}, [[Льюіс Майлстоўн]], [[Акіра Курасава]], [[Ласла Бенедэк]], [[Элія Казан]], [[Білі Уайлдэр]], [[Фрыц Ланг]], [[Луіс Буньюэль]]{{Sfn|Werner|2013|pp=21, 26-27}}. Тут Паланскі завёў шмат знаёмстваў, у тым ліку з артыстамі, з якімі пасля супрацоўнічаў не толькі ў Польшчы, але і за мяжой. Разам з ім вучыліся {{нп5|Якуб Голдберг (кінематаграфіст)|Якуб Голдберг|pl|Jakub Goldberg (filmowiec)}}, {{нп5|Хенрык Клюба||pl|Henryk Kluba}}, {{нп5|Анджэй Кандрацюк||pl|Andrzej Kondratiuk}} і {{нп5|Анджэй Касценка||pl|Andrzej Kostenko}}. І за межамі кінашколы ён пасябраваў з такімі рознымі людзьмі, як джазавы піяніст [[Кшыштаф Камэда]], пісьменнікі {{нп5|Марэк Хласка||pl|Marek Hłasko}} і {{нп5|Ежы Касінскі||pl|Jerzy Kosiński}} ці кінапрадзюсар {{нп5|Войцех Фрыкоўскі||pl|Wojciech Frykowski}}{{Sfn|Werner|2013|pp=27—28}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=25—26}}. У канцы 1955 года Паланскі зняў свой першы кароткаметражны фільм «''Ровар''», у якім ён адштурхоўваўся ад выпадку, які адбыўся некалькі гадоў таму, калі яго жорстка збіў Януш Дзюба{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=88}}. Паланскі сам выканаў галоўную ролю, а ролю забойцы сыграў яго сябар Адам Ф’ют{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=88}}. Фільм не захаваўся да нашых дзён; плёнка, адпраўленая ў варшаўскую лабараторыю, па памылцы патрапіла ў Маскву, дзе была страчана{{Sfn|Stachówna|1994|p=32}}{{Sfn|Werner|2013|p=29}}. Пазней, зняўшы кароткаметражкі «''{{нп5|Забойства (фільм, 1957)|Забойства|pl|Morderstwo (film)}}''» і «''{{нп5|Зубастая ўсмешка||pl|Uśmiech zębiczny}}''» (абедзве — 1957), ён прадэманстраваў, што [[гвалт]], [[забойства]] і {{нп5|вуаерызм||en|Voyeurism}} становяцца яго пастаяннымі тэмамі{{Sfn|Werner|2013|p=28}}. У 1956 годзе Паланскі сыграў хулігана Малыша ў дыпломным фільме Юліяна Дзядзіны, Паўла Камароўскага і Валянціны Марушэўскай «''Канец ночы''»{{Sfn|Stachówna|1994|p=37}}. Скандал выклікаў наступны кароткаметражны фільм Паланскага «''{{нп5|Разганяем танцульку||pl|Rozbijemy zabawę}}''» (1957): для здымкаў ён арганізаваў танцавальную вечарыну для сваіх сяброў па каледжы, а да яе пачатку дамовіўся з бандай мясцовых хуліганаў, каб яны ўварваліся на тэрыторыю каледжа і пачалі бойку. Усё, што адбывалася, малады рэжысёр запісаў на камеру, за што атрымаў вымову ад настаўніцкай рады{{Sfn|Stachówna|1994|p=34}}{{Sfn|Werner|2013|p=30}}. У тым жа 1957 годзе Паланскі наведаў у Парыжы сваю сястру Анет, якая ўжо была замужам і мела дачку{{Sfn|Werner|2013|p=29}}. Там жа ён схадзіў у кіно на «''{{нп5|Сёмая пячатка|Сёмую пячатку|en|The Seventh Seal}}''» [[Інгмар Бергман|Інгмара Бергмана]] і нават сутыкнуўся ў таксі з рэжысёрам {{нп5|Абель Ганс|Абелем Гансам|en|Abel Gance}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=96}}. Вярнуўшыся ў [[Лодзь]], ён уражваў усіх веданнем французскага кінематографа і дэманстраваў цікавасць да танцаў і моды{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=26—27}}. Першым фільмам Паланскага, прадстаўленым масавай публіцы, стала кароткаметражка «''Двое з шафай''» (1958), знятая ў [[Гданьск]]у і [[Сопат (Польшча)|Сопаце]]. Музыку да фільма напісаў [[Кшыштаф Камэда]], а галоўныя ролі выканалі Хенрык Клюба і Якуб Голдбэрг. Паланскі ж сыграў аднаго з хуліганаў, жорстка напаўшых на мірных мужчын, якія неслі адзежную шафу{{Sfn|Stachówna|1994|p=34}}. Дзякуючы гэтаму фільму Паланскі быў упершыню адзначаны на некалькіх кінафестывалях (у тым ліку ў [[Брусель|Бруселі]], [[Обергаўзен]]е і [[Сан-Францыска]]). Карціна атрымала некалькі прэмій, уключаючы «''Бронзавую пальмавую галіну''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=99}}. Тады Паланскі стаў найлепшым студэнтам кінашколы і адным з самых шматабяцальных маладых еўрапейскіх рэжысёраў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=99—100}}. Тады ж, у 1958 годзе, Паланскі пазнаёміўся з актрысай {{нп5|Барбара Квяткоўска-Лас|Барбарай Квяткоўскай|pl|Barbara Kwiatkowska-Lass}} і адразу ў яе закахаўся. Праз некалькі тыдняў знаёмства яны ўжо пачалі сустракацца{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=100—101}}. Наступнымі яго кароткаметражнымі гратэскавымі фільмамі былі «''Лямпа''» (1959) і дыпломная праца «''Калі падаюць анёлы''» (1959). У першым фільме паказваецца, як лялечны майстар замяняе старую лямпу на электрычнае асвятленне, у выніку чаго ў тую ж ноч лялечная майстэрня згарае з-за [[Кароткае замыканне|кароткага замыкання]]{{Sfn|Stachówna|1994|p=39}}{{Sfn|Werner|2013|pp=33—34}}. Другі фільм адлюстроўвае сумнае жыццё жанчыны, якая працуе касіркай у мужчынскім туалеце. У той жа час Паланскі іграў другарадныя ролі ў фільмах [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]], [[Анджэй Мунк|Анджэя Мунка]] і {{нп5|Януш Моргенштэрн|Януша Моргенштэрна|pl|Janusz Morgenstern}}{{Sfn|Werner|2013|p=27}}. {{Цытата|Ромэк практычна заўсёды знешне быў прыязным і меў шмат прыхільнікаў. Аднак не думаю, што яго шчыра клапацілі праблемы іншых. Ты быў адкрыты для яго, але не ён для цябе.|аўтар=адзін са знаёмых Рамана Паланскага па Лодзінскай кінашколе{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=103}}}} Паланскі скончыў Лодзінскую кінашколу без дыплома, бо не напісаў дысертацыю, а імкнуўся прыступіць да працы рэжысёрам поўнаметражнага кіно. Дзякуючы пасярэдніцтву {{нп5|Ежы Босак|Ежы Босака|pl|Jerzy Bossak}}, мастацкага кіраўніка кінастудыі «''{{нп5|Kamera (кінастудыя)|Kamera|pl|Zespół Realizatorów Filmowych „Kamera”}}''», у 1959 годзе Раману было даручана напісаць сцэнарый да мастацкага фільма. Аднак Камітэт па ацэнцы сцэнарыяў не прыняў праект, напісаны сумесна з {{нп5|Ежы Скалімоўскі|Ежы Скалімоўскім|pl|Jerzy Skolimowski}} і {{нп5|Якуб Голдберг|Якубам Голдбергам|pl|Jakub Goldberg (filmowiec)}}, паколькі ён не меў «''сацыяльнай значнасці''»{{Sfn|Werner|2013|p=27}}. Паланскі стаў асістэнтам [[Анджэй Мунк|Анджэя Мунка]] на карціне «''{{нп5|Касавокае шчасце||pl|Zezowate szczęście}}''» (1960), дзе ён таксама сыграў невялікую ролю рэпетытара Ёлі. Затым Паланскі на год паляцеў у Францыю, дзе яго жонка Барбара Квяткоўска здымалася ў фільме «''{{нп5|Тысячнае акно||fr|La Millième Fenêtre}}''» (1960) рэжысёра {{нп5|Раберт Менего|Раберта Менего|fr|Robert Ménégoz}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=105—107}}. Пазней ёй прапанаваў ролю ў сваім фільме [[Рэнэ Клеман]], і пакуль сужэнцы ўсё яшчэ знаходзіліся ў Францыі, Паланскі напісаў так і не рэалізаваны накід сцэнарыя «''пра моцна пітушчага клоўна і яго асуджаны раман з ліліпуткай''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=108}}. Там жа ён зняў кароткаметражны фільм «''Тоўсты і худы''» (1961), у якім выканаў ролю беднага слугі, прыніжанага сваім тоўстым гаспадаром. У пачатку 1961 года ён вярнуўся ў Польшчу і зімой у ваколіцах сяла Кіры зняў кароткаметражны фільм «''{{нп5|Млекакормячыя (фільм)|Млекакормячыя|pl|Ssaki (film)}}''» (1962) пра двух людзей, якія спрачаюцца аб тым, хто з кім павінен катацца на санях{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=57}}{{Sfn|Stachówna|1994|pp=39—40}}{{Sfn|Werner|2013|pp=34—39}}. === Першыя мастацкія фільмы (1961—1967) === [[Файл:Polanski 1969.png|міні|Раман Паланскі ў 1969 годзе.]] У [[1961]] годзе, зноў пабываўшы ў [[Парыж]]ы, Паланскі вярнуўся ў [[Лодзь]] па просьбе {{нп5|Ежы Босак|Ежы Босака|pl|Jerzy Bossak}}, які паведаміў яму, што дае згоду на пастаноўку фільма «''{{нп5|Нож у вадзе||pl|Nóż w wodzie}}''» (1962). Сцэнарый, напісаны двума гадамі раней і пазней перапрацаваны, апавядаў пра сустрэчу багатай шлюбнай пары падчас адпачынку на яхце з загадкавым маладым чалавекам{{Sfn|Werner|2013|p=40}}. Ролю мужа адразу прапанавалі вядомаму тэатральнаму акцёру {{нп5|Леан Немчык|Леану Немчыку|pl|Leon Niemczyk}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=112}}. Ролю юнака першапачаткова хацеў сыграць {{нп5|Ежы Скалімоўскі||pl|Jerzy Skolimowski}}, але былы дэкан рэжысёрскага факультэта і дырэктар кінастудыі «''{{нп5|Kamera (кінастудыя)|Kamera|pl|Zespół Realizatorów Filmowych „Kamera”}}''» Ежы Босак запярэчыў яго кандыдатуры. Тады Паланскі сам захацеў сыграць у сваім фільме, але пазней успамінаў, што яго «''адгаварылі''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=112}}. Босак сцвярджаў, што Паланскі на працягу многіх тыдняў спрабаваў «''прасоўваць''» сваю кандыдатуру і ў выніку прыйшоў у кабінет дырэктара абсалютна голым з пытаннем: «''Я што, недастаткова гожы?''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=112—113}}. У выніку на ролю быў зацверджаны выпускнік акцёрскага факультэта {{нп5|Зыгмунт Маляновіч||pl|Zygmunt Malanowicz}}, але ўсе яго рэплікі былі пераагучаны Паланскім{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=113}}. У ролі жонкі дэбютавала {{нп5|Ёланта Умецка||pl|Jolanta Umecka}}. Паланскі запрасіў яе пасля таго, як убачыў у купальніку ў басейне{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=113}}. Здымкі прайшлі летам 1961 года ў [[Мазуры (рэгіён)|Мазурах]]. Пасля іх завяршэння 11 верасня{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=115}} аператар {{нп5|Ежы Ліпман||pl|Jerzy Lipman}}, знаходзячыся за рулём аўтамабіля, урэзаўся ў дрэва, а Паланскі, які ехаў у той жа машыне, атрымаў пералом касцей асновы чэрапа і трапіў на два тыдні ў лякарню{{Sfn|Werner|2013|pp=41—42}}. Хаця ніхто фармальна не аспрэчваў высокі ўзровень фільма, «''Нож у вадзе''» шырока асуджаўся польскімі крытыкамі за прасоўванне заходніх каштоўнасцяў. Пра працу Паланскага непрыхільна адгукаўся [[Уладзіслаў Гамулка]], першы сакратар ЦК [[Польская аб’яднаная рабочая партыя|ПАРП]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=7}}. Фільм не меў асаблівага камерцыйнага поспеху ў парыжскіх кінатэатрах: за шэсць тыдняў пракату было прададзена ўсяго 12 400 квіткоў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=20}}. Аднак «''Нож у вадзе''» стаў першым фільмам рэжысёра-дэбютанта, які выйграў узнагароду «''{{нп5|Залатая качка||pl|Złota Kaczka}}''» за найлепшы фільм года па версіі часопіса «''{{нп5|Film (часопіс)|Film|pl|Film (czasopismo)}}''», атрымаў прэмію [[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы|ФІПРЭСІ]] на [[Венецыянскі кінафестываль|Венецыянскім кінафестывалі]] і ўпершыню ў гісторыі польскага кіно ўвайшоў у лік намінантаў на «''[[Оскар]]''» за {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы міжнародны мастацкі фільм|Найлепшы фільм на замежнай мове|en|Academy Award for Best International Feature Film}}. Тым не менш, негатыўнае стаўленне польскіх крытыкаў да фільма і асобы рэжысёра вымусіла Паланскага з’ехаць з краіны{{Sfn|Stachówna|1994|pp=40—42}}. Якраз у гэты час фільм стаў набіраць папулярнасць у ЗША, яго часта глядзелі на начных сеансах у кінатэатрах, якія спецыялізуюцца на [[артхаус]]е, і ва ўніверсітэцкіх кампусах. Прэм’ера фільма ў Амерыцы адбылася на першым {{нп5|Нью-Ёркскі кінафестываль|Нью-Ёркскім кінафестывалі|en|New York Film Festival}}, у гонар гэтага Паланскі быў запрошаны ў ЗША. Пасля інтэрв’ю з рэжысёрам газета «''[[New York Post]]''» назвала яго «''анёльчыкам''», а многія журналісты спачатку прынялі тады ўжо трыццацігадовага рэжысёра за «''хлапчука гадоў дваццаці''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=21}}. «''Нож у вадзе''» трапіў на вокладку часопіса «''[[Time]]''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=22}}, што на той момант было «''найвышэйшай пахвалой ягонай творчасці''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=117—118}}. {{Цытата|Паланскі пражыве хлапчуком яшчэ гадоў трыццаць, а потым раптоўна ператворыцца ў драхлага старога. Затое якое гэта будзе жыццё!|аўтар=«''[[New York Post]]''» пасля інтэрв’ю з прэм’еры фільма «''{{нп5|Нож у вадзе||pl|Nóż w wodzie}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=21}}}} Пасля ад’езду Рамана з Польшчы прадзюсар {{нп5|П’ер Рустанг||fr|Pierre Roustang}} пазнаёміў яго са сцэнарыстам {{нп5|Жэрар Брак|Жэрарам Бракам|en|Gérard Brach}}{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=63}}{{Sfn|Werner|2013|p=48}}, з якім яны неўзабаве пасябравалі. Іх першым сумесным сцэнарыем стаў «''У чаканні Катэльбаха''». Спярша з’явіліся прадзюсары, якія зацікавіліся сцэнарыем, але ў выніку далей за перамовы справа не заходзіла, студыі адмаўляліся фінансаваць фільм{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=123—124}}. У студзені 1963 года П’ер Рустанг замовіў Паланскаму і Браку сцэнарый навелы для фільма-анталогіі «''{{нп5|Найпрыгажэйшыя махлярствы ў свеце||fr|Les Plus Belles Escroqueries du monde}}''» (1964), рэжысурай эпізоду заняўся Паланскі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=126}}. Паколькі «''Нож у вадзе''» не меў поспеху ў Францыі, было вырашана месцам здымкаў абраць [[Амстэрдам]]{{Sfn|Werner|2013|p=49}}. Прыхільны прыём навелы прыцягнуў увагу крытыкаў да Паланскага, што разам з узрастаннем папулярнасці «''Нажа ў вадзе''» дало рэжысёру магчымасць наведаць [[Лондан]] і абзавесціся новымі сувязямі ў кінаіндустрыі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=130—131}}. Папрацаваўшы з прадзюсарамі {{нп5|Майкл Клінгер|Майклам Клінгерам|en|Michael Klinger (producer)}} і {{нп5|Тоні Тэнсер|Тоні Тэнсерам|en|Tony Tenser}}, Паланскі і Брак за сямнаццаць дзён напісалі сцэнарый да фільма «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» (1965){{Sfn|Werner|2013|pp=50—53}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=132}}. На галоўную ролю маладой жанчыны, якая пакутуе паранаідальнай шызафрэніяй і страхам перад мужчынамі, рэжысёр паклікаў [[Катрын Дэнёў]]{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=77}}. Адзін з акцёраў фільма {{нп5|Х’ю Фатчэр||en|Hugh Futcher}} пазней расказваў, што рэжысёр быў «''запальчывым і ўвесь час крычаў на астатніх''», а {{нп5|Джэймс Вілерс||en|James Villiers}} казаў, што Паланскі «''тыповы Напалеон''». Выканаўчы прадзюсар Майкл Клінгер узгадваў, што на працягу васьмі тыдняў, што ішлі здымкі, Паланскі забараняў Дэнёў весці палавое жыццё, каб яна лепш ужылася ў ролю сваёй гераіні{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=136}}. «''Агіда''» мела міжнародны поспех і прынесла Паланскаму прэмію ФІПРЭСІ і «''Сярэбранага мядзведзя''» [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]]<ref name="MUBI, Repulsion" />. І крытыкі, і гледачы адзначылі «''тонкую аператарскую працу''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=137}}, таксама крытыкі аднадушна называлі Паланскага самабытным, таленавітым і найбольш значным рэжысёрам таго часу{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=172}}. Яны пісалі, што «''нудны на першы погляд''», фільм спалучаў у сабе «''глыбіню, выдасканаленасць, разуменне сапраўднай сутнасці таго, што адбываецца на экране''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=138}}. Пітэр Брэдшоў пісаў у «''[[The Guardian]]''»: «''Гэты надзвычай агідны, пужаюча пераканаўчы псіхалагічны трылер — рэдкасць, жудасны фільм, у якім жанчына здзяйсняе злачынства''»<ref name="Guardian, Repulsion review" />. У 1967 годзе [[Альфрэд Хічкок]], гаворачы пра «''разнос, які ўчынілі крытыкі пасля прэм’еры „[[Псіха (фільм, 1960)|Псіха]]“''», адзначаў, што «''той жа самы кінакрытык у рэцэнзіі на „Агіду“ ахрысціў тварэнне Паланскага класічным псіхалагічным трылерам у духу „Псіха“''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=138}}. Поспех «''Агіды''» прымусіў Тэнсера і Клінгера пагадзіцца на здымкі яшчэ аднаго фільма Паланскага і Брака{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=65}}. Сцэнарый «''У чаканні Катэльбаха''» быў пераіменаваны ў «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» (1966). Наступны фільм Паланскага здымалі на астраўку {{нп5|Ліндзісфарн||en|Lindisfarne}} у [[Нартамберленд]]зе, дзе знаходзіўся замак, які паслужыў галоўным месцам дзеяння карціны. Па сюжэце фільма маладая жанчына (у выкананні {{нп5|Франсуаза Дарлеак|Франсуазы Дарлеак|en|Françoise Dorléac}}) і яе муж (у выкананні {{нп5|Дональд Плезенс|Дональда Плезенса|en|Donald Pleasence}}) сутыкаюцца з двума гангстэрамі, якія няспешна тэрарызуюць пару. Фільм адсылаўся да п’ес [[Сэмюэл Бекет|Сэмюэла Бекета]], з якіх запазычана паэтыка [[Тэатр абсурду|тэатра абсурду]]; стасункі галоўных герояў з гангстэрамі набываюць нечаканы характар і ў той жа час прыводзяць да разрыву шлюбу{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|pp=66—68}}. «''Тупік''» выклікаў захапленне сярод крытыкаў і ўдастоіўся «''{{нп5|Залаты мядзведзь|Залатога мядзведзя|en|Golden Bear}}''» за найлепшы фільм на [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскім кінафестывалі]]<ref name="MUBI, Cul-de-sac" />. Амерыканскі [[артхаус]]ны кінакрытык {{нп5|Джонатан Разенбаўм||en|Jonathan Rosenbaum}} прызнаў «''Тупік''» «''адной з найлепшых і найчысцейшых прац''» Паланскага<ref name="Chicago Reader, Cul-de-sac review" />. Поспех «''Агіды''» і «''Тупіка''» зрабіў Паланскага даволі вядомым рэжысёрам. Ён вельмі дбайна займаўся сваім іміджам, для таго каб [[Сродкі масавай інфармацыі|СМІ]] і {{нп5|папарацы||en|Paparazzi}} праявілі да яго інтарэс — ён набыў {{нп5|таўнхаўс||en|Townhouse}} у прэстыжным лонданскім раёне {{нп5|Белгрэйвія||en|Belgravia}} і ўладкаваў яго ў незвычайным стылі (напрыклад, адзін са столікаў быў зроблены ў выглядзе чалавека, які стаіць на карачках), вадзіў раскошныя машыны, наведваў начныя клубы ў кампаніі прыгожых жанчын, правакаваў канфлікты на канферэнцыях і публічных выступах{{Sfn|Werner|2013|pp=69—71}}. Наступнай карцінай Рамана Паланскага стаў «''[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]]''» (1967), фільм брытана-амерыканскай вытворчасці па замове амерыканскага прадзюсара {{нп5|Марцін Рансохаў|Марціна Рансохава|en|Martin Ransohoff}}. Гэтая камедыя парадзіравала крывавыя брытанскія фільмы жахаў студыі «''{{нп5|Hammer Film Productions|Hammer Films|en|Hammer Film Productions}}''»{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=165}} і {{нп5|Дэканструкцыя|дэканструіравала|en|Deconstruction}} ўмоўнасці фільмаў жахаў (напрыклад, спроба прагнаць аднаго з вампіраў не ўдалася з-за яўрэйскага паходжання апошняга){{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=167}}. Паланскі выканаў адну з галоўных роляў — нязграбнага вучня прафесара-знішчальніка вампіраў, якога сыграў {{нп5|Джэк Мак-Гоўрэн||en|Jack MacGowran}}. Галоўная жаночая роля дасталася [[Шэран Тэйт]]. Паланскі пазнаёміўся з ёй на вечарынцы перад пачаткам здымкаў фільма, якую зладзіў Рансохаў. Здымкі фільма праходзілі ў [[Італія|Італіі]], у [[Даламітавыя Альпы|Даламітавых Альпах]]. Там жа Паланскі і Тэйт пачалі афіцыйна сустракацца{{ref+|У самым пачатку іх рамана Тэйт усё яшчэ працягвала адносіны з Джэем Себрынгам. «''Ва ўсякім разе, у Лондане мужчыны пасябравалі, і аднойчы ўсе трое сустрэліся ў „Антылопе“, непадалёк ад Вест-Ітан-плэйс''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=164}}.|К}}. Сам фільм, які падвергнуўся значнаму ўмяшанню з боку Рансохава (было выразана каля 20 хвілін арыгінальнага матэрыялу){{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=170}} і быў пераіменаваны ў «''Бясстрашных забойцаў вампіраў''», аказаўся мастацкай катастрофай у Злучаных Штатах; кінакрытык [[Роджэр Эберт]] з’едліва напісаў, што падчас кінапаказу, на якім ён прысутнічаў, ніхто не смяяўся, а «''адзін або два чалавекі нават плакалі''»<ref name="Roger Ebert, Dance of the Vampires" />. Для амерыканскага пракату фільм нават быў пераагучаны «''на амерыканскі манер''», у выніку чаго музыку [[Кшыштаф Камэда|Камэды]] стала амаль не чуваць{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=167}}{{ref+|Рэжысёр так узлаваўся з-за ўнесеных у фільм змен, што нават хацеў, каб яго імя прыбралі з тытраў. «''Я зняў казку — страшную і смешную, а яе пераўтварылі ў нейкі трансільванскі варыянт „Прастакоў з Беверлі-Хілз“, — пазней казаў ён у інтэрв’ю для часопіса „[[Variety]]“''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=167—167}}.|К}}. 108-хвілінная рэжысёрская версія была цёпла прынята ў Францыі і Італіі{{Sfn|Werner|2013|p=83}}. === Амерыканскі перыяд (1968—1976) === У 1968 годзе разам з Тэйт і Кшыштафам Камэдай Паланскі пераехаў у [[Галівуд]], дзе наладзіў супрацоўніцтва з прадзюсарам {{нп5|Роберт Эванс (прадзюсар)|Робертам Эвансам|en|Robert Evans}}{{Sfn|Werner|2013|p=83}}{{ref+|Эванс патэлефанаваў Паланскаму летам 1967 года і прапанаваў папрацаваць над фільмам «''Бягучы па ўзгорках''». Калі Паланскі прыляцеў у Лос-Анджэлес, высветлілася, што Эванс проста прыдумаў падставу, каб папрасіць рэжысёра прачытаць яшчэ не апублікаваны раман «''Дзіця Размары''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=173}}.|К}}. Апошні даў рэжысёру прачытаць раман жахаў «''{{нп5|Дзіця Размары (раман)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (novel)}}''» {{нп5|Айра Левін|Айры Левіна|en|Ira Levin}}, які настолькі спадабаўся Паланскаму, што той асабіста напісаў сцэнарый{{Sfn|Werner|2013|p=84}}. Галоўная гераіня {{нп5|Дзіця Размары (фільм)|аднайменнага фільма|en|Rosemary's Baby (film)}} 1968 года — Размары Вудхаўс у выкананні {{нп5|Міа Фэраў|Міі Фэраў|en|Mia Farrow}}, са сваім мужам Гаем, якога сыграў {{нп5|Джон Касавеціс||en|John Cassavetes}}, пераязджаюць у стары дом і знаёмяцца з новымі суседзямі, сям’ёй Косцевет у выкананні брадвейскіх зорак {{нп5|Рут Гордан||en|Ruth Gordon}} і {{нп5|Сідні Блэкмер||en|Sidney Blackmer}}. Цяжарнасць Размары суправаджаецца злавеснымі відзеннямі і падзеямі. Паступова яна даведаецца, што яе муж і суседзі пакланяюцца [[Сатана|Сатане]]{{Sfn|Werner|2013|pp=86—87}}{{Sfn|Greenberg|2013|p=85}}. «''Дзіця Размары''» зарабіла рэпутацыю сапраўднага шэдэўра жанру жахаў на тэму [[сатанізм]]у. Ён таксама аналізуецца ў рэчышчы фемінісцкай крытыкі і часта адзначаецца як адзін з найлепшых фільмаў жахаў, дзе апавяданне вядзецца ад асобы жанчыны<ref name="Vanity Fair, on Rosemary’s Baby" />. Пасля прэм’еры крытыкі і гледачы аднагалосна ўсхвалялі фільм{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=185}}. Стужка ўратавала студыю «''[[Paramount Pictures|Paramount]]''» ад банкруцтва і зрабіла Мію Фэраў і Рамана Паланскага сапраўднымі зоркамі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=187}}. Увагу рэцэнзентаў прыцягнуў саўндтрэк фільма, які нагадваў калыханку. Гэта была апошняя праца [[Кшыштаф Камэда|Кшыштафа Камэды]] з Паланскім і перадапошні саўндтрэк, напісаны ім для кіно{{Ref+|Кампазітар трапіў у аварыю ў Лос-Анджэлесе ў снежні 1968 года і памёр у красавіку 1969 года{{Sfn|Werner|2013|p=97}}.|К}}{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=99}}. Фільм таксама стаў самым касавым у кар’еры Паланскага, сабраўшы ў 35-40 разоў больш за свой бюджэт, які складаў 2,3 мільёна долараў{{Sfn|Werner|2013|p=85}}. Пазней Міа Фэраў называла Паланскага «''смелым і таленавітым чалавекам, вельмі важным для сусветнай культуры''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=11}}. 20 студзеня 1968 года Раман Паланскі ажаніўся з Шэран Тэйт{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=191}}. У тым жа годзе рэжысёра запрасілі ў журы [[Канскі кінафестываль 1968|21-га Канскага кінафестывалю]], але з-за {{нп5|Майскія падзеі 1968 года ў Францыі|майскіх падзей 1968 года|en|May 68}} фестываль быў спынены без прысуджэння ўзнагарод{{Sfn|Werner|2013|pp=94—95}}. Паланскі напісаў сцэнарый да фільма «''Дзень на пляжы''» (1970), які пазней спрадзюсіраваў. Фільм мараканца Сімона Хесера, зняты ў Даніі, не меў поспеху і паказваўся на кінафестывалях{{Sfn|Werner|2013|pp=96—97}} і ў абмежаваным пракаце{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=208}}. У тым жа годзе Паланскі напісаў сцэнарыі двух эратычных эпізодаў для пастаноўкі «''{{нп5|О, Калькута!||en|Oh! Calcutta!}}''» {{нп5|Кенет Тайнен|Кенета Тайнена|en|Kenneth Tynan}}, але з прычын, звязаных з бюджэтнымі абмежаваннямі, сцэнарыі засталіся незадзейнічанымі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=208}}. У лютым 1969 года Паланскі сыграў п’яніцу ў эпізадычнай ролі ў фільме «''{{нп5|Чароўны хрысціянін||en|The Magic Christian (film)}}''» {{нп5|Джозеф Мак-Грат (рэжысёр)|Джозефа Мак-Грата|en|Joseph McGrath (film director)}}. У сакавіку разам са сцэнарыстам {{нп5|Іван Мофат|Іванам Мофатам|en|Ivan Moffat}} ён прыступіў да напісання сцэнарыя пра жыццё [[Нікало Паганіні|Паганіні]], але кінуў яго дзеля працы над праектам «''Смерць Донера''». Сцэнарый грунтаваўся на рэальнай гісторыі пра ранніх пасяленцах, якія сталі ахвярамі {{нп5|Канібалізм|канібалаў|en|Human cannibalism}}. Да красавіка Раман спыніў працу і над гэтым сцэнарыем, але пагадзіўся стаць рэжысёрам фільма пра дэльфінаў-забойцаў «''{{нп5|Дзень дэльфіна||en|The Day of the Dolphin}}''». Тады ж Раман з Шэран знялі асабняк у [[Лос-Анджэлес]]е па адрасе {{нп5|Сьела-драйв, 10050||en|10050 Cielo Drive}} за тысячу дзвесце долараў у месяц{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=209—211}}. [[Файл:Cielo.Drive,Benedict.Canyon.jpg|міні|Дарога да вілы {{нп5|Сьела-драйв, 10050||en|10050 Cielo Drive}}.]] У ноч з 8 на 9 жніўня 1969 года члены секты «''Сям’я''», якую ўзначальваў музыка-аматар {{нп5|Чарльз Мэнсан||en|Charles Manson}}, па яго ўказанні праніклі ў асабняк на Сьела-драйв і {{нп5|Забойства Шэран Тэйт|жорстка забілі Шэран Тэйт|en|Tate–LaBianca murders}}, якая была на дзявятым месяцы цяжарнасці (ёй было нанесена 16 удараў нажом), і чацвярых гасцей — {{нп5|Джэй Себрынг|Джэя Себрынга|en|Jay Sebring}}, {{нп5|Войцех Фрыкоўскі|Войцеха Фрыкоўскага|pl|Wojciech Frykowski}}, {{нп5|Эбігейл Фолджэр||pl|Abigail Folger}} і {{нп5|Стывен Пэрэнт|Стывена Пэрэнта|it|Steven Parent}}. Сам рэжысёр у гэты час быў у Еўропе. Трупы на наступную раніцу знайшла хатняя прыслужніца, агент Паланскага Біл Тэнант першым паведаміў рэжысёру пра смерць жонкі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=237}}. 19 жніўня Паланскі зладзіў прэс-канферэнцыю, дзе рэзка выказаўся ў адрас тых, хто пісаў «''жудасныя рэчы''» пра яго жонку, там жа ён сказаў: «''Тыя некалькі гадоў, што мне пашчасціла правесці побач з ёй, самы шчаслівы час у маім жыцці''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=242}}. Пасля трагедыі Паланскі кінуў працу над «''Днём дэльфіна''», праз некалькі гадоў фільм быў зняты [[Майк Нікалс|Майкам Нікалсам]]<ref name="Los Angeles Times, 1973-12-26" />. Даўняй марай Рамана было паставіць фільм па п’есе [[Уільям Шэкспір|Уільяма Шэкспіра]]. Аднойчы, катаючыся на лыжах, ён успомніў пра гэтую мару і «''загарэўся''» ідэяй экранізаваць «''{{нп5|Макбет (п’еса)|Макбета|en|Macbeth}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=260}}. Сцэнарый ён пісаў сумесна з {{нп5|Кенет Тайнен|Кенетам Тайненам|en|Kenneth Tynan}}. Разглядаць сцэнарый для вытворчасці доўгі час не хацела ніводная з буйных студый{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=262}}. У рэшце рэшт паўтара мільёны на здымкі выдзеліў [[Х’ю Хефнер]], а пасля гэтага [[Columbia Pictures|Columbia]] пагадзілася стаць дыстрыб’ютарам фільма і дадала яшчэ 925 тысяч долараў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=265}}. Здымкі фільма пачаліся ў першым тыдні кастрычніка 1970 года ва [[Уэльс]]е, у нацыянальным парку {{нп5|Снаўдонія||en|Snowdonia}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=267}}. Інтэр’еры здымалі ў павільёнах на студыі ў {{нп5|Шэпертан|Шэпертане|en|Shepperton}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=270}}. Здымкі былі скончаны ў красавіку 1971 года, яшчэ дзевяць месяцаў занялі мантаж і агучванне фільма{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=277}}. «''{{нп5|Макбет (фільм, 1971)|Макбет|en|Macbeth (1971 film)}}''» (1971) быў ацэнены некаторымі крытыкамі як выключна «''жорсткі ў сваім матываваным гвалце''»<ref name="Variety, on Macbeth" />, адзначалася, што ў карціне адлюстравана «''халодная, варварская атмасфера п’есы Шэкспіра''»<ref name="Time Out, on Macbeth" />. Іншыя ж выданні правялі паралелі зместу фільма з асабістым жыццём Паланскага. Кевін Лаёнс казаў, што «''гэта моцны фільм, напоўнены нянавісцю і кіпучымі страсцямі, свайго роду акт экзарцызму… Жудасныя падзеі 8 жніўня 1969 года надалі куды больш вынаходлівай сілы, чым бард з берагоў Эйвана''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=279}}. Але многія крытыкі і хвалілі Паланскага за стварэнне «''змрочнай, захапляльнай атмасферы''», за «''бліскучую прапрацоўку драбнюткіх дэталяў''» і ўменне нагнятаць «''адчуванне нарастаючага страху''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=280}}. [[Нацыянальны савет кінакрытыкаў ЗША]] прызнаў «''Макбета''» Паланскага найлепшым фільмам года<ref name="MUBI, Macbeth" />. У 1972 годзе Раман Паланскі з’ехаў у Італію, дзе паводле сцэнарыя Брака па замове прадзюсара {{нп5|Карла Понці||en|Carlo Ponti}} зняў яшчэ адзін фільм пра вар’яцтва. Абсурдысцкая камедыя «''{{нп5|Што? (фільм)|Што?|en|What? (film)}}''» (1972) апавядае пра амерыканку Нэнсі, якая ў пошуках прыгод трапляе ў пансіён, напоўнены дзіўнымі і эксцэнтрычнымі людзьмі. Фільм Паланскага і Брака павінен быў нагадваць аповесці [[Льюіс Кэрал|Люіса Кэрала]] «''[[Алісіны прыгоды ў дзівоснай краіне]]''» і «''{{нп5|Скрозь люстэрка, і што ўбачыла там Аліса||en|Through the Looking-Glass}}''»{{Sfn|Werner|2013|p=122}}, аднак ён не меў поспеху ў крытыкаў. Паланскага абвінавачвалі ў дубліраванні ўмоўнасцяў камедыі абсурду, якую ён высмейваў у фільме «''Тупік''»<ref name="Time, 1973-11-05" />, а з часам дадалася і крытыка сексісцкіх дыялогаў<ref name="CLC, on What?" />. [[Роджэр Эберт|Эберт]] пісаў пра фільм: «''Цікава, колькі Карла Понці заплаціў Раману Паланскаму за гэты фільм. 10 цэнтаў было б, напэўна, занадта вялікім коштам''»<ref name="Roger Ebert, Diary of Forbidden Dreams" />. Пасля таго як Паланскі завяршыў працу над фільмам «''Што?''», прадзюсар {{нп5|Роберт Эванс (прадзюсар)|Роберт Эванс|en|Robert Evans}} разам з акцёрам [[Джэк Нікалсан|Джэкам Нікалсанам]] пераканалі яго зняць «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» (1974) па сцэнарыі {{нп5|Роберт Таўн|Роберта Таўна|en|Robert Towne}}{{Sfn|Werner|2013|pp=126—127}}. Герой «''Кітайскага квартала''», прыватны дэтэктыў Дж. Дж. Гіцес у выкананні Нікалсана, даведваецца пра [[Карупцыя|карупцыйную]] схему ў адміністрацыі Лос-Анджэлеса, у выніку ажыццяўлення якой плануецца пазбавіць горад доступу да вады. Сцэнарый Таўна заснаваны на рэальнай гісторыі мільянера {{нп5|Уільям Малхоланд|Уільяма Малхоланда|en|William Mulholland}}, які здабыў багацце на арашэнні каліфарнійскіх палёў{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=218}}. Таўн адразу пісаў сцэнарый пад Нікалсана, а на іншыя галоўныя ролі Паланскі запрасіў [[Фэй Данаўэй]] і [[Джон Х’юстан|Джона Х’юстана]]{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=219}}. У эпізадычнай ролі ў фільме з’явіўся і сам Паланскі, які сыграў аднаго з бандытаў, што парэзалі твар Гіцесу ў знак сур’ёзнасці пагроз карупцыянераў{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=222}}. Рэжысёр перапісаў канцоўку карціны, прыбраўшы ноту надзеі, якая прысутнічала ў сцэнарыі Таўна{{Sfn|Werner|2013|p=132}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=302}}. Пазней газета «''[[The New York Times]]''» назаве фінал «''Кітайскага квартала''» «''адным з самых песімістычных у амерыканскім кінематографе''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=302}}. Кампазітарам фільма выступіў {{нп5|Джэры Голдсміт||en|Jerry Goldsmith}}, які да гэтага паспеў папрацаваць над некалькімі фільмамі серыі «''{{нп5|Планета малпаў (франшыза)|Планета малпаў|en|Planet of the Apes}}''» і серыялам «''{{нп5|Змрочная зона (тэлесерыял, 1959)|Змрочная зона|en|The Twilight Zone (1959 TV series)}}''». Першапачаткова аператарам фільма значыўся {{нп5|Стэнлі Картэс||en|Stanley Cortez}}, але ён дрэнна спраўляўся з новым здымачным абсталяваннем, і здымкі моцна зацягваліся. Праз дзевяць дзён працы ён быў звольнены і яго месца заняў {{нп5|Джон А. Алонса|Джон Алонса|en|John A. Alonzo}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=304—306}}. На папярэдніх праглядах фільм здаваўся ўсім «''дарагім правалам''», сам Паланскі лічыў, што фільм «''нядрэнны''», хаця «''крыху задоўгі… нейкі бясконцы''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=316}}. Тым не менш «''Кітайскі квартал''» меў вялізны поспех, быў намініраваны на «''[[Оскар]]''» у 11 катэгорыях (прэмію атрымаў толькі Роберт Таўн за {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы арыгінальны сцэнарый|найлепшы арыгінальны сцэнарый|en|Academy Award for Best Original Screenplay}})<ref name="MUBI, Chinatown" /> і атрымаў чатыры «''[[Залаты глобус|Залатыя глобусы]]''» ({{нп5|Прэмія «Залаты глобус» за найлепшы сцэнарый|найлепшы сцэнарый|en|Golden Globe Award for Best Screenplay}}, {{нп5|Прэмія «Залаты глобус» найлепшаму рэжысёру|найлепшы рэжысёр|en|Golden Globe Award for Best Director}}, {{нп5|Прэмія «Залаты глобус» за найлепшы фільм — драма|найлепшы фільм — драма|en|Golden Globe Award for Best Motion Picture – Drama}}, {{нп5|Прэмія «Залаты глобус» найлепшаму акцёру — драма|найлепшы акцёр — драма|en|Golden Globe Award for Best Actor – Motion Picture Drama}})<ref name="Golden Globes, Chinatown" />. «''Кітайскі квартал''» заняў першае месца ў чытацкім апытанні газеты «''[[The Guardian]]''» у 2010 годзе як найлепшы фільм усіх часоў<ref name="Guardian, Best film of all time" />. Пасля «''Кітайскага квартала''» Паланскі вырашыў крыху адпачыць ад кінематографа і ў тым жа годзе паставіў оперу {{нп5|Альбан Берг|Альбана Берга|en|Alban Berg}} «''{{нп5|Лулу (опера)|Лулу|en|Lulu (opera)}}''» на фестывалі мастацтваў у прыгарадзе Рыма, [[Спалета]]. Прэм’ера была паспяховай, у фінале пастаноўкі гледачы апладзіравалі стоячы, а рэжысёру сталі рэгулярна паступаць прапановы аб працы ў оперным тэатры{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=320}}. 2 кастрычніка 1975 года Паланскі патэлефанаваў прэзідэнту студыі [[Paramount Pictures|Paramount]] {{нп5|Бары Дылер|Бары Дылеру|en|Barry Diller}} і дамовіўся, што паставіць фільм паводле рамана {{нп5|Ралан Тапор|Ралана Тапора|en|Roland Topor}} «''{{нп5|Прывідны жылец||en|The Tenant (novel)}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. У 1976 годзе Паланскі з’ехаў у Еўропу на здымкі франка-амерыканскага фільма, сцэнарый да яго напісаў Жэрар Брак{{Sfn|Werner|2013|p=144}}, назву фільма змянілі на больш простую «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. Фільм вельмі блізкі па духу да іншых клаўстрафобных трылераў Паланскага «''Агіда''» і «''Дзіця Размары''», з якімі «''ўтварае свайго роду трылогію''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. Рэжысёр сам выканаў галоўную ролю Трэлкоўскага, выхадца з Польшчы, які жыве ў шматкватэрным доме сярод назойлівых і дэспатычных суседзяў. З часам умяшанне суседзяў у жыццё Трэлкоўскага ўзмацняецца і даводзіць яго да апагею параноі. Прэм’ера фільма адбылася ўжо 26 мая 1976 года на [[Канскі кінафестываль 1976|29-м Канскім кінафестывалі]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. Фільм адразу ж выклікаў бурную рэакцыю крытыкаў: напрыклад, Бэн Сакс сказаў пра «''Жыльца''», што гэта фільм з чорным гумарам і «''верагодна, самы [[Франц Кафка|кафкіянскі]] з усіх фільмаў рэжысёра''»<ref name="Cine-File, The Tenant" />, а Кім Морган нават убачыла ў ім адсылкі да [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Дастаеўскага]]<ref name="Sunset Gun, on Tenant" />. Цяпер «''Жылец''» лічыцца шэдэўрам Паланскага<ref name="PopMatters, Tenant" />, а таксама «''адным з самых змрочных і асабістых выяў душэўнага вар’яцтва, калі-небудзь знятых у кіно''»{{Sfn|Horsley|2009|p=137}}. Пасля выхаду «''Жыльца''» на экраны ў 1976 годзе Паланскі атрымаў французскае грамадзянства. Па запрашэнні {{нп5|Баварская дзяржаўная опера|Баварскай дзяржаўнай оперы|en|Bavarian State Opera}} ён адправіўся ў [[Мюнхен]], дзе паставіў оперу «''[[Рыгалета]]''» [[Джузэпэ Вердзі]]. Яе прэм’ера ў кастрычніку 1976 года ў [[Нацыянальны тэатр (Мюнхен)|Нацыянальным тэатры Мюнхена]] была з захапленнем сустрэта публікай{{Sfn|Werner|2013|p=151}}. Тады ён атрымаў прапанову зняць фільм па кнізе Лоўрэнса Сандэрса «''Першы смяротны грэх''» ({{lang-en|The First Deadly Sin}}, 1973), сцэнарый павінен быў напісаць Таўн{{Sfn|Werner|2013|p=153}}, а ў галоўных ролях планавалася задзейнічаць [[Фрэнк Сінатра|Фрэнка Сінатру]] і [[Настасся Кінскі|Настассю Кінскі]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=333—334}}. === Англа-французскі перыяд: канец XX стагоддзя (1977—1999) === [[Файл:Mug shot of Roman Polanski.png|міні|Раман Паланскі ў 1977 годзе.]] Пасля вяртання ў ЗША ў пачатку 1977 года Паланскі планаваў падаць заяву на [[Green card|грын-карту]]{{Sfn|Werner|2013|p=154}}. Аднак 11 сакавіка 1977 года Рамана Паланскага затрымала паліцыя па абвінавачванні ў згвалтаванні трынаццацігадовай Саманты Гейлі напярэдадні вечарам<ref name="Guardian, Polanski in Exile" />. 24 сакавіка акруговы пракурор Роджэр Гансан прад’явіў яму абвінавачанне{{Sfn|Werner|2013|p=157}}. Першапачаткова Паланскі адмаўляў сваю віну{{Sfn|Werner|2013|p=158}}. Падчас судовага разбору рэжысёр і яго адвакат прапанавалі міравое пагадненне, у адпаведнасці з якім Паланскі прызнаў бы сябе вінаватым толькі ў найлягчэйшым з пунктаў абвінавачвання, суддзя ж меў намер пасадзіць Паланскага ў турму{{Sfn|Werner|2013|pp=159—161}}. Пасля судовага працэсу рэжысёр пакінуў краіну да вынясення прысуду, далейшая кар’ера ў ЗША аказалася немагчымай{{Sfn|Werner|2013|p=156}}. Імклівае падзенне Паланскага ў вачах грамадскасці неадкладна адбілася і на яго становішчы ў кінаіндустрыі. Кіраўніцтва студыі [[Columbia Pictures|Columbia]] даслала яму апавяшчэнне, што «''больш не мае патрэбы ў яго паслугах''» рэжысёра «''Першага смяротнага граху''»{{Ref+|Фільм «''{{нп5|Першы смяротны грэх||en|The First Deadly Sin}}''» з Сінатрай у галоўнай ролі ў выніку быў пастаўлены рэжысёрам {{нп5|Браян Хатан|Браянам Хатанам|en|Brian G. Hutton}} і выйшаў у 1980 годзе.|К}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=357—358}}. Нягледзячы на спрэчкі, звязаныя са справай Гейлі, дзякуючы дапамозе французскага рэжысёра і прадзюсара {{нп5|Клод Беры|Клода Беры|en|Claude Berri}} Паланскі вырашыў ажыццявіць адаптацыю рамана [[Томас Хардзі|Томаса Хардзі]] «''{{нп5|Тэс з роду д’Эрбервіляў||en|Tess of the d'Urbervilles}}''» (1891){{Sfn|Werner|2013|p=164}}. У 1978 годзе Паланскі сумесна з Жэрарам Бракам прыступілі да напісання сцэнарыя, пазней, ім у дапамогу быў наняты Джон Браўнджон{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=408}}. У 1979 годзе фільм выйшаў пад назвай «''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''». Здымкі англійскай глыбінкі праходзілі на поўначы [[Францыя|Францыі]] ([[Нармандыя]] і [[Брэтань]]). Карціна даволі дакладна прытрымліваецца сюжэту рамана і прысвечана стыгме адрынутасці з боку супольнасці, што зараз успрымаецца ў аўтабіяграфічным кантэксце. Фільм апавядае пра складаны лёс дзяўчыны па імені Тэс, якая даведаецца, што, магчыма, належыць да арыстакратычнага роду д’Эрбервіляў. Яна адпраўляецца да далёкіх сваякоў, але становіцца ахвярай згвалтавання. Тэс на экране ўвасобіла 17-гадовая [[Настасся Кінскі]]<ref name="A.V. Club, on Tess" />. Паланскі абраў Кінскі на галоўную ролю, бо яна нагадвала яму пра Шэран Тэйт, у іх абедзвюх нават дні нараджэння былі ў адзін дзень — 24 студзеня{{Sfn|Werner|2013|p=164}}. Аднак вытворчы працэс быў для рэжысёра няпростым досведам. Большая частка фільма здымалася на натуры, часта ішлі дажджы і перашкаджалі здымкам, практычна ўсе дэкарацыі пабудоў даводзілася выбудоўваць у натуральную велічыню. Падчас здымак памёр аператар Джэфры Ансварт{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=413—414}}. Агульны бюджэт фільма склаў 12 200 000 долараў, што зрабіла яго самым дарагім на той момант фільмам, знятым на тэрыторыі Францыі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=415}}. Пракат фільма ў ЗША і Вялікабрытаніі выратаваў яго ад фінансавай катастрофы, якую прадвесцілі дрэнныя водгукі французскіх крытыкаў{{Sfn|Werner|2013|pp=174—175}}. «''Тэс''» атрымала прэмію «''Оскар''» у трох намінацыях: Найлепшая аператарская праца, Найлепшая праца мастака-пастаноўшчыка, Найлепшы дызайн касцюмаў; «''Залаты глобус''» у дзвюх намінацыях: Найлепшы замежны фільм, Новая зорка года (актрыса); «''Сезар''» у трох намінацыях: Найлепшы фільм, Найлепшы рэжысёр, Найлепшая праца мастака-пастаноўшчыка<ref name="MUBI, Tess" />. У нашы часы «''Тэс''» «''агульнапрызнана лічыцца адным з самых раскошных гістарычных фільмаў''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=420}}. У 1981 годзе ён ненадоўга вярнуўся ў Польшчу, дзе паставіў п’есу «''{{нп5|Амадэй (п’еса)|Амадэй|en|Amadeus (play)}}''» [[Пітэр Шэфер|Пітэра Шэфера]] ў Варшаўскім «''{{нп5|Тэатр на Волі|Тэатры на Волі|en|Scena na Woli im. Tadeusza Łomnickiego}}''», у якой сам жа выканаў галоўную ролю [[Вольфганг Амадэй Моцарт|Моцарта]]<ref name="E-teatr.pl, Amadeusz" />. Але калі ён з’ехаў у Парыж у снежні 1981 года, у выніку аб’яўлення ваеннага становішча свабодная мастацкая дзейнасць у Польшчы аказалася немагчымай{{Sfn|Werner|2013|p=179}}. Паланскі занадта позна прыняў рашэнне экранізаваць п’есу Шэфера, бо за яе рэжысуру ўжо ўзяўся [[Мілаш Форман]]{{Sfn|Werner|2013|p=181}}. У 1983 годзе Паланскі пачаў працу над аўтабіяграфічнай кнігай{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=11}}, а ў 1984 годзе яна была апублікавана на англійскай мове пад назвай «''Раман''» ({{lang-en|Roman}}). У тым жа годзе ён пазнаёміўся са сваёй будучай жонкай {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=435—436}}. Яго доўгая адсутнасць у свеце кіно была перапынена, калі Паланскі атрымаў магчымасць зняць фільм «''{{нп5|Піраты (фільм, 1986)|Піраты|en|Pirates (1986 film)}}''» (1986), здымку якога планаваў ажыццявіць яшчэ ў 1974 годзе. Камедыйны сюжэт фільма расказваў гісторыю капітана пірацкага карабля Рэда і яго вернага памочніка па мянушцы Жабяня. Сцэнарый на 98 старонак Паланскі напісаў сумесна з Жэрарам Бракам і Джонам Браўнджонам{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=438—439}}. Спецыяльна для фільма быў пабудаваны карабель у натуральную велічыню водазмяшчэннем 14 000 тон{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=440}}. Натурныя здымкі праходзілі ў Тунісе, а павільённыя ў Парыжы{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=447}}. Галоўную ролю выканаў {{нп5|Уолтэр Матаў||en|Walter Matthau}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=441}}. Па выніку фільм расчараваў крытыкаў, стаўшы адначасова мастацкім і камерцыйным правалам. Прычына дрэннага прыёму «''Піратаў''» заключалася ў пастаянным яго параўнанні, не на карысць апошняга, з класічным фільмам «''{{нп5|Адысея капітана Блада (фільм, 1935)|Адысея капітана Блада|en|Captain Blood (1935 film)}}''» (1935) [[Майкл Кёртыс|Майкла Кёртыса]]<ref name="Roger Ebert, Pirates" /><ref name="L’Express, Pirates review" />. Пол Вернер казаў: «''Тое, што так добра працавала ў „Танцы вампіраў“, тут пайшло на дно разам з усёй камандай''»{{Sfn|Werner|2013|p=183}}. Крытыкі таксама адзначалі дрэнны мантаж фільма, з-за чаго ён атрымаўся занадта зацягнутым, моцна правісаў па дынаміцы і ў выніку атрымаўся «''фільмам пра піратаў без боек''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=447}}. Але некаторыя дзеячы індустрыі, наадварот, станоўча адазваліся пра фільм, так, напрыклад, [[Стэнлі Кубрык]] назваў «''Піратаў''» «''смелым і дзёрзкім шэдэўрам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=449}}. Пазней фільм атрымаў дзве прэміі «''Сезар''» і быў намініраваны на «''Оскар''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=449}}. Пасля правалу «''Піратаў''» Паланскі вырашыў зняць больш інтымны, не касцюміраваны псіхалагічны трылер. «''З самага пачатку я хацеў зняць фільм у горадзе, у якім жыву''», — пазней узгадваў рэжысёр{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=452}}. Разам з Бракам ён прыдумаў сюжэтную аснову фільма пад працоўнай назвай «''Парыжскі праект''». У выніку на карціну было выдаткавана 20 мільёнаў долараў, на галоўную ролю быў запрошаны [[Харысан Форд]], а галоўная жаночая роля была аддадзена каханай Паланскага Эманюэль Сенье. Фільм атрымаў назву «''{{нп5|Нястрымны (фільм)|Нястрымны|en|Frantic (film)}}''» (1988){{Sfn|Werner|2013|p=190}}. Натхнёны працамі [[Альфрэд Хічкок|Альфрэда Хічкока]] і [[Фрыц Ланг|Фрыца Ланга]], фільм апавядаў пра кардыёлага ў выкананні Форда, жонка якога знікае пры загадкавых абставінах падчас іх сумеснага візіту ў Парыж. Пры працы над сцэнарыем Паланскаму дапамагалі Джэф Грос, Жэрар Брак і Роберт Таўн{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=454—455}}. Здымкі карціны сталі аднымі з самых беспраблемных у кар’еры рэжысёра{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=457}}. Крытыкі хвалілі «''Нястрымнага''» за эфектную рэжысуру<ref name="Senses of Cinema, on Polanski" /><ref name="Film Critic, Frantic review" />, хаця знайшліся і тыя, хто быў расстроены адсутнасцю нават намёкаў на сюррэалізм, якім быў вядомы Паланскі<ref name="Chicago Reader, Frantic review" />. У пачатку лістапада 1989 года [[Warner Brothers]] прапанавала Паланскаму адаптаваць і зняць кінаверсію рамана [[Міхаіл Афанасьевіч Булгакаў|Міхаіла Булгакава]] «''[[Майстар і Маргарыта]]''». Ён узяўся за адаптацыю, але пазней студыя перапыніла працу над сцэнарыем{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=464}}. У той жа час хадзілі чуткі, што рэжысёру прапаноўвалі экранізаваць «''{{нп5|Парфумер (раман)|Парфумера|en|Perfume (novel)}}''», «''Мэры Райлі''» і «''{{нп5|Адрынутыя|Адрынутых|en|Les Misérables}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=464}}. У 1991 годзе Паланскі ўзначаліў журы [[Канскі кінафестываль 1991|44-га Канскага кінафестывалю]]<ref name="Festival de Cannes, Juries 1991" /> і прысудзіў «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатую пальмавую галіну]]''» фільму [[Браты Коэн|Джоэла і Ітана Коэнаў]] «''{{нп5|Бартан Фінк||en|Barton Fink}}''» (1991)<ref name="Dissolve, Barton Fink monopolized Cannes" />. Рашэнне журы выклікала спрэчкі, бо фільм Коэнаў таксама быў удастоены ўзнагарод за найлепшую рэжысуру і найлепшую мужчынскую ролю ({{нп5|Джон Туртура||en|John Turturro}})<ref name="Dissolve, Barton Fink monopolized Cannes" />. Увосень таго ж года Паланскі зняўся ў сатырычным трылеры «''{{нп5|Назад у СССР (фільм, 1992)|Назад у СССР|en|Back in the USSR (film)}}''» {{нп5|Дэран Сарафян|Дэрана Сарафяна|en|Deran Sarafian}}. Фільм выйшаў у пракат у лютым 1992 года і атрымаў халодныя водгукі крытыкаў, сабраўшы ў пракаце каля 400 тысяч долараў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=468}}. Бытуе чутка, што прыкладна ў той жа час Паланскі нібыта незаконна прыехаў у ЗША, для таго каб у доме інвестара Макса Павелскі ў Беверлі-Хілз зняць кінаадаптацыю рамана [[Дафна дзю Мар’е|Дафны дзю Мар’е]] «''{{нп5|Рэбека (раман)|Рэбека|en|Rebecca (novel)}}''». Паводле чутак, у фільме бралі ўдзел зоркі ўзроўню [[Ніколь Кідман]], а акцэнт фільма рабіўся на садамазахісцкіх кампанентах сюжэту. Фільм так ніколі і не выйшаў на экраны, а біёграф рэжысёра Крыстафер Сэндфард, збіраючы інфармацыю пра гэты фільм, пісаў, што дзве яго крыніцы, якія ў той час блізка кантактавалі з Паланскім, прасілі не называць іх імёнаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=468—469}}. У 1992 годзе, натхнёны карцінай {{нп5|Эдрыян Лайн|Эдрыяна Лайна|en|Adrian Lyne}} «''{{нп5|Ракавая цяга|Ракавой цягай|en|Fatal Attraction}}''» (1987), Паланскі вырашыў змяніць эстэтыку сваіх фільмаў. Французскі прадзюсар {{нп5|Ален Сард||en|Alain Sarde}} прапанаваў яму экранізацыю рамана {{нп5|Паскаль Брукнер|Паскаля Брукнера|en|Pascal Bruckner}} «''Горкі месяц''»{{Sfn|Werner|2013|pp=204—206}}. Паланскі і Брак напісалі сцэнарый разам з англійскім аўтарам Джонам Браўнджонам, абнавіўшы змест рамана, дзеянне якога адбывалася ў 70-х гадах XX стагоддзя. Насуперак першакрыніцы Брукнера, у сцэнарый былі прыўнесены элементы {{нп5|Мультыкультуралізм|мультыкультуралізму|en|Multiculturalism}}, якія французскі пісьменнік шчыра ненавідзеў{{Sfn|Werner|2013|pp=206—207}}. Фільм «''[[Горкі месяц]]''» выйшаў на экраны ў 1992 годзе. Па сюжэце, муж і жонка ў марскім круізе знаёмяцца з дзіўнаватай шлюбнай парай, пісьменнікам Оскарам у выкананні {{нп5|Пітэра Каёці||en|Peter Coyote}} і яго маладой жонкай — францужанкай Мімі, якую сыграла {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}. Пасля знаёмства Оскар расказвае маладому чалавеку гісторыю сваіх любоўных адносін з Мімі. «''Горкі месяц''» выклікаў неадназначную рэакцыю крытыкаў: некаторыя з іх убачылі ў фільме асабістую гісторыю рэжысёра<ref name="Roger Ebert, Bitter Moon" /><ref name="Slant Magazine, on Bitter Moon" /><ref name="Chicago Reader, Bitter Moon review" />, іншыя лаялі фільм за гратэскны сцэнарый, дрэнную пастаноўку і вялікі акцэнт на [[меладрама]]тызм<ref name="Empire, Bitter Moon review" /><ref name="Independent, Bitter Moon review" /><ref name="New York Times, Bitter Moon review" />. Крытыкі параўноўвалі фільм Паланскага з карцінай [[Луі Маль|Луі Маля]] «''[[Шкода (фільм)|Шкода]]''» (1992), на карысць апошняга. Тым не менш, у некаторых колах «''Горкі месяц''» лічыцца культавым фільмам{{Sfn|Werner|2013|pp=216—217}}. У 1993 годзе Паланскі сыграў адну са сваіх першых галоўных роляў у фільме іншага рэжысёра [[Джузэпэ Тарнаторэ]] «''{{нп5|Чыстая фармальнасць||en|A Pure Formality}}''» (1994). Паланскі выканаў ролю дэтэктыва, які арыштаваў няўдачлівага пісьменніка ў выкананні [[Жэрар Дэпардзьё|Жэрара Дэпардзьё]]{{Sfn|Werner|2013|p=218}}. У 1994 годзе Паланскі перанёс на вялікія экраны спектакль Арыэля Дорфмана «''{{нп5|Смерць і дзяўчына (фільм)|Смерць і дзяўчына|en|Death and the Maiden (film)}}''». Фільм апавядае пра супрацьстаянне жонкі ([[Сігурні Уівер]]) паўднёваамерыканскага адваката і яго госця ([[Бен Кінгслі]]), у якім жанчына пазнае свайго былога ката ваенных часоў. Здымкі занялі дзесяць тыдняў і праходзілі ў асноўным у павільёнах студыі, а натурныя сцэны здымалі на паўночным захадзе Іспаніі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=484}}. Экранізацыя п’есы Дорфмана атрымала высокую ацэнку крытыкаў за клаўстрафобную атмасферу і ролю другога плана {{нп5|Сцюарт Уілсан (акцёр)|Сцюарта Уілсана|en|Stuart Wilson (actor)}}, які ўвасобіў збянтэжанага мужа былой ахвяры<ref name="Chicago Reader, Death and the Maiden review" /><ref name="A.V. Club, on Death and the Maiden" />. У параўнанні з п’есай Дорфмана, пазбаўленай якой-небудзь канкрэтнай канцоўкі, фільм Паланскага меў больш правакацыйны фінал{{Sfn|Werner|2013|pp=225—228}}. У водгуках на фільм пісалі, што рэжысёр надзяліў персанажа, сыгранага Кінгслі, аўтабіяграфічнымі рысамі{{Sfn|Werner|2013|p=229}}. У 1994 годзе Раман Паланскі выканаў невялікую ролю ў камедыйным трылеры {{нп5|Мішэль Блан|Мішэля Блана|en|Michel Blanc}} «''{{нп5|Смяротная стома||en|Dead Tired}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=489}}. У 1996 годзе ён планаваў зняць экранізацыю аповесці [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Дастаеўскага]] «''{{нп5|Двайнік (аповесць Дастаеўскага)|Двайнік|ru|Двойник (повесть Достоевского)}}''»<ref name="Kommersant, 1996-06-25" /> пра сутыкненне двайнікоў, дзе абедзве галоўныя ролі павінен быў сыграць [[Джон Траволта]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=491}}. Аднак на здымачнай пляцоўцы высветлілася, што рэжысёр дадаў сцэну, у якой галоўны герой павінен быў з’явіцца аголеным<ref name="New York Daily News, on John Travolta and The Double" />. Траволта наадрэз адмовіўся працягнуць здымкі і без тлумачэнняў з рэжысёрам адляцеў з Парыжа, пакінуўшы ў здзіўленні 250 чалавек на здымачнай пляцоўцы<ref name="Entertainment Weekly, on John Travolta and The Double" />{{Sfn|Werner|2013|pp=230—231}}. Паланскі пасля пракаментаваў гэты эпізод: «''Столькі народу ўклалі вялізныя намаганні ў гэты праект, і тут зусім раптоўна ўсё развальваецца на часткі. П’ер Гуфруа, які даўно працуе са мной у якасці мастака-пастаноўшчыка, плакаў, калі прыйшлося дэмантаваць дэкарацыі… Як можа Траволта, які атрымлівае за фільм заробак у 20 млн. долараў, паводзіць сябе такім дурным чынам?''»{{Sfn|Roman Polanski Interviews|2005|pp=105, 172}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=492}} З асуджэннем дзеянняў Траволты выступілі і іншыя рэжысёры, у прыватнасці, [[Дэвід Лінч]]<ref>''Lynch on Lynch''. ISBN 978-0-571-22018-2. Page 98.</ref>. Тады рэжысёр на нейкі час пакінуў рэжысуру поўнаметражных фільмаў і зняў кліп для {{нп5|Васка Росі||en|Vasco Rossi}} на песню «''Gli angeli''» (1996){{Sfn|Werner|2013|p=227}}. У 1996 годзе ён таксама ўзначальваў журы {{нп5|Венецыянскі кінафестываль 1996|53-га Венецыянскага кінафестывалю|en|53rd Venice International Film Festival}}, дзе ўзнагародзіў «''[[Залаты леў|Залатым ільвом]]''» рэжысёра {{нп5|Ніл Джордан|Ніла Джордана|en|Neil Jordan}} за фільм «''{{нп5|Майкл Колінз (фільм)|Майкл Колінз|en|Michael Collins (film)}}''». А рашэнне аб прысуджэнні ўзнагароды за найлепшую жаночую ролю 4-гадовай Віктуар Тывізоль за ролю ў фільме {{нп5|Жак Дуаён|Жака Дуаёна|en|Jacques Doillon}} «''{{нп5|Панет||en|Ponette}}''» было вельмі нечаканым рашэннем і выклікала здзіўленне прэсы<ref name="Los Angeles Times, 1996-09-16" />. У 1997 годзе рэжысёра зацікавіў сцэнарый {{нп5|Энрыке Урбісу||en|Enrique Urbizu}} па кнізе {{нп5|Артура Перэс-Рэвертэ||en|Arturo Pérez-Reverte}} пад назвай «''{{нп5|Клуб Дзюма||en|The Club Dumas}}''». Запрасіўшы Джона Браўнджона да супрацоўніцтва, яны разам унеслі радыкальныя змены ў сцэнарый. Галоўны герой антыквар атрымлівае загадкавую кнігу, напісаную нібыта самім [[Сатана|Сатаной]], затым ён становіцца мішэнню таямнічай секты. З добра апранутага іспанца ў арыгінале герой ператварыўся ў звычайнага жыхара Нью-Ёрка, а роля дасталася [[Джоні Дэп]]у{{Sfn|Werner|2013|pp=234—235}}, з якім рэжысёр пазнаёміўся ў маі 1997 года на Канскім кінафестывалі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=494}}. Фільм атрымаў назву «''{{нп5|Дзявятая брама||en|The Ninth Gate}}''» і выйшаў на экраны ў 1999 годзе. Карціна была добра сустрэта як крытыкамі, так і гледачамі. Крытыкі параўноўвалі фільм з карцінай [[Стэнлі Кубрык]]а «''{{нп5|З шырока заплюшчанымі вачыма||en|Eyes Wide Shut}}''» (1999)<ref name="Empire, The Ninth Gate review" /> і «''Дзіцём Размары''», а самаго Паланскага абвінавачвалі ў тым, што ён «''звар’яцеў''» на сатанізме. Рэжысёр жа казаў: «''Я ніколі не верыў у акультызм ці д’ябла. І зусім не рэлігійны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=495}}. «''Дзявятая брама''» прынесла рэжысёру ўзнагароду [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]], а таксама шэраг больш дробных прызоў. Пазней сам Паланскі казаў, што яго пятнаццаты фільм выйшаў «''нядрэнным''» і «''забаўным''», але што ён «''нічога сур’ёзнага''» з сябе не ўяўляе{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=502}}. Фільм у пракаце зарабіў 57 мільёнаў долараў і стаў адным з самых касавых у кар’еры рэжысёра на той час{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=503}}. === Англа-французскі перыяд: пачатак XXI стагоддзя (2000—2010) === [[Файл:Roman Polanski..jpg|міні|Раман Паланскі і Эдрыен Броўдзі ў 2002 годзе.]] Пасля выхаду фільма «''Дзявятая брама''» Паланскі вырашыў заняцца чымсьці кардынальна адрозным ад усяго таго, што здымаў дагэтуль. Увосень 1999 года ён прачытаў аўтабіяграфію {{нп5|Уладыслаў Шпільман|Уладыслава Шпільмана|en|Władysław Szpilman}}, кампазітара, які перажыў нямецкае ўварванне ў Польшчу. Кніга апавядала пра яго знаходжанне ў [[Варшаўскае гета|Варшаўскім гета]] і пра разбурэнне польскай сталіцы ў выніку [[Варшаўскае паўстанне|Варшаўскага паўстання]]{{Sfn|Werner|2013|pp=246—247}}. Хаця першая спроба зняць гісторыю Шпільмана была зроблена адразу пасля Другой сусветнай вайны, у выніку ўмяшання камуністычных уладаў быў зняты фільм «''Непакораны горад''» ({{lang-pl|Miasto nieujarzmione}}) (1950), які меў мала агульнага з зыходным матэрыялам{{Sfn|Jazdon|2013|p=90}}. У межах брытана-нямецка-французска-польскай сумеснай вытворчасці Паланскі зняў ваенную драму «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» (2002) па сцэнарыі {{нп5|Рональд Харвуд|Рональда Харвуда|en|Ronald Harwood}}. Ролю Шпільмана выканаў [[Эдрыен Броўдзі]], а аператарам стаў [[Павел Эдэльман]]{{Sfn|Jazdon|2013|p=79}}. Паланскі бачыў тон фільма абсалютна выразна — без ярка выяўленых сімпатый і антыпатый. Ён не жадаў нічога «''сентыментальнага і паказнога''» ні ад акцёраў, ні ад аператара{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=511}}. Натурныя здымкі фільма праходзілі ў Польшчы, а павільённыя — у Берліне{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=512}}. Фільм меў вялікі поспех і атрымаў мноства ўзнагарод, сярод якіх «''[[Залатая пальмавая галіна]]''» [[Канскі кінафестываль 2002|55-га Канскага кінафестывалю]], дзе паказ фільма скончыўся васьміхвіліннымі апладысментамі стоячы{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=516}}. Фільм таксама атрымаў прэмію «''[[Сезар]]''» у дзвюх катэгорыях і «''[[Оскар]]''» у трох катэгорыях ([[Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру|найлепшая рэжысура]], найлепшы адаптаваны сцэнарый, найлепшая мужчынская роля)<ref name="MUBI, The Pianist" />. Пры бюджэце ў 35 мільёнаў долараў «''Піяніст''» сабраў у пракаце 120 мільёнаў<ref name="Box Office Mojo, The Pianist" />. У Заходняй Германіі фільм быў уключаны ў праграму па гісторыі ва ўсіх сярэдніх школах{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=518}}. Фільм азнаменаваў трыумфам позні перыяд творчасці Паланскага. У амаль сямідзесяцігадовым узросце рэжысёр стаў, магчыма, больш запатрабаваным, чым калі-небудзь раней{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=518}}. Пасля поспеху фільма Паланскі прыехаў у Польшчу, дзе сыграў адну з галоўных роляў у фільме [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]] «''Помста''» (2002), знятага па камедыі {{нп5|Аляксандр Фрэдра|Аляксандра Фрэдра|en|Aleksander Fredro}}{{Sfn|Werner|2013|p=267}}. Крытыкі засталіся задаволеныя ігрой Паланскага, адзначаючы, што «''ў яго ёсць стыль і дасціпнасць''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=518}}. У 2003 годзе Паланскі паставіў спектакль па п’есе «''{{нп5|Геда Габлер||en|Hedda Gabler}}''» у парыжскім тэатры Марыньі. Эманюэль Сенье выканала галоўную ролю. Пастаноўка выклікала пахвалу ў крытыкаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=520}}. У 2004 годзе па парадзе жонкі Паланскі пачаў працу над новай экранізацыяй «''{{нп5|Прыгоды Олівера Твіста|Прыгодаў Олівера Твіста|en|Oliver Twist}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=528}}. Адаптацыяй рамана займаўся {{нп5|Рональд Харвуд||en|Ronald Harwood}}. На экраны «''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» выйшаў у 2005 годзе. Экранізацыя рамана [[Чарльз Дыкенс|Чарльза Дыкенса]] пра хлопчыка-сірату, які гібее ў лонданскіх трушчобах, апускала ці спрашчала шэраг мудрагелістых сюжэтаў літаратурнай першакрыніцы{{Sfn|Werner|2013|pp=273—274}}. Вытворчасць фільма каштавала амаль 60 мільёнаў долараў, аднак фінансавыя выдаткі не акупіліся: фільм сабраў у пракаце ўсяго 42,5 мільёна долараў<ref name="Box Office Mojo, Oliver Twist" />. Крытыкі назвалі фільм «''занадта кансерватыўнай адаптацыяй Дыкенса''»<ref name="BBC, Oliver Twist review" /><ref name="Washington Post, Oliver Twist review" />, аднак яго станоўча ацаніў пісьменнік {{нп5|Джон Ірвінг||en|John Irving}}, які палічыў «''Олівера Твіста''» Паланскага найлепшым фільмам па рамане Дыкенса ў гісторыі кіно{{Sfn|Werner|2013|pp=276—277}}. У 2006 годзе Паланскі паставіў на сцэне парыжскага тэатра {{нп5|Эберто (тэатр)|Эберто|en|Théâtre Hébertot}} атрымаўшую [[Пулітцэраўская прэмія|Пулітцэраўскую прэмію]] драму {{нп5|Джон Патрык Шэнлі|Джона Патрыка Шэнлі|en|John Patrick Shanley}} «''Сумненне''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=549}}. У 2007 годзе Паланскі зняў эпізод пад назвай «''Эратычны кінатэатр''» для кінаальманаха «''{{нп5|У кожнага сваё кіно||en|To Each His Own Cinema}}''», які быў падрыхтаваны спецыяльна для юбілейнага [[Канскі кінафестываль 2007|60-га Канскага кінафестывалю]] 36 рэжысёрамі з 25 краін свету{{Sfn|Ain-Krupa|2010|p=157}}. У тым жа годзе Паланскі зняўся ў эпізадычнай ролі ў камедыі «''{{нп5|Час пік 3||en|Rush Hour 3}}''», дзе сыграў французскага інспектара на пенсіі, які прыйшоў на дапамогу двум галоўным героям{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=549}}. Тады ж шырока анансаваўся пачатак здымкаў фільма паводле рамана [[Роберт Харыс|Роберта Харыса]] «''[[Пампеі (раман)|Пампеі]]''». Харыс асабіста напісаў сцэнарый спецыяльна пад рэжысёра Рамана Паланскага, у многіх інтэрв’ю ён заяўляў, што на сюжэт рамана паўплываў фільм Паланскага «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''»<ref name="Independent, on Pompeii" />. Галоўныя ролі павінны былі выканаць [[Арланда Блум]] і [[Скарлет Ёхансан]]<ref name="NEWSru.com, on Pompeii" />. Аднак праца над карцінай была адкладзеная на нявызначаны тэрмін — пры тым, што правы на фільм ужо набылі дыстрыб’ютары з 35 краін<ref name="Rolling Stone Russia, on Pompeii" /><ref name="Variety, on Pompeii" />. Фільм быў адменены ў верасні 2007 года з-за затрымак, выкліканых праблемамі з месцазнаходжаннем планаваных здымак і сцэнарыем, а таксама з-за набліжэння запланаванага страйку акцёраў<ref name="Variety, on Pompeii" />. === Пасля 2010 года === [[Файл:Roman Polanski 2011.jpg|міні|Раман Паланскі на прэміі «''Сезар''» у Парыжы ў 2011 годзе.]] У 2010 годзе Паланскі зняў фільм «''[[Прывід пяра]]''» па рамане [[Роберт Харыс|Роберта Харыса]]. Паводле сюжэту карціны, літаратурны найміт у выкананні [[Юэн Мак-Грэгар|Юэна Мак-Грэгара]] пасля загадкавай смерці свайго папярэдніка бярэцца за напісанне «''аўтабіяграфіі''» былога [[Прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі|брытанскага прэм’ера]] Адама Ланга, роля якога дасталася [[Пірс Броснан|Пірсу Броснану]]. Па сюжэце карціны падзеі разгортваюцца ў [[Лондан]]е, а затым у [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] на востраве {{нп5|Мартас-Віньярд||en|Martha's Vineyard}}. Аднак па прычыне таго, што ў Амерыцы Паланскі знаходзіўся ў вышуку, здымкі фільма праходзілі ў Германіі. У хуткім часе пасля заканчэння здымкаў карціны Раман Паланскі быў запрошаны на {{нп5|Цюрыхскі кінафестываль||en|Zurich Film Festival}} пачэсным госцем. Аднак адразу па прылёце ў Швейцарыю 26 верасня 2009 года рэжысёр быў затрыманы швейцарскай паліцыяй. Арышт адбыўся па запыце ЗША на аснове ордэра 1978 года. Па гэтай прычыне пост-прадакшн карціны быў ненадоўга прыпынены, аднак неўзабаве рэжысёр змог вярнуцца да працы, знаходзячыся пад хатнім арыштам на сваёй швейцарскай віле. Праз зняволенне рэжысёра прэм’ера фільма на [[Берлінскі кінафестываль 2010|60-м Берлінскім кінафестывалі]] прайшла ў яго адсутнасці. Фільм быў высока ацэнены кінакрытыкамі і ўдастоіўся шэрагу значных узнагарод: «''Сярэбранага мядзведзя''» Берлінскага кінафестывалю за найлепшую рэжысуру, шэсці [[Еўрапейская кінапрэмія|Еўрапейскіх кінапрэмій]] (у тым ліку за найлепшы фільм, рэжысуру і сцэнарый), чатырох прэмій «''[[Сезар]]''» (за найлепшую рэжысуру, адаптаваны сцэнарый, мантаж і саўндтрэк)<ref name="MUBI, The Ghost Writer" />. Крытыкі ўгледзелі ў фільме каментарый да [[Уварванне ў Ірак (2003)|другой вайны ў Персідскім заліве]] і намёк на неадназначную палітыку [[Тоні Блэр]]а<ref name="A.V. Club, on The Ghost Writer" />. Кінакрытык [[Роджэр Эберт]] уключыў фільм у дзясятку найлепшых фільмаў 2010 года, адзначыўшы: «''Гэты фільм — праца чалавека, які ведае, як здымаць трылер. Размераны, спакойны, упэўнены — гэты фільм планамерна стварае атмасферу саспенсу, не ўпадаючы ў залежнасць ад шока і экшана. <…> У свае 76 гадоў Паланскі нагадвае нам пра рэжысёраў мінулага, калі прафесіяналізм шанаваўся больш, чым мудрагелістае трукацтва, а бесталковая кліпавая манера не падмяняла сабой прадуманы рытм мантажных рашэнняў''»<ref name="Roger Ebert, The Ghost Writer" />. Мак-Грэгар пасля здымкаў казаў пра працу з Паланскім: «''Ён легенда… Ён цудоўны, проста цудоўны, і абсалютна апраўдвае сваю рэпутацыю вялікага рэжысёра''»<ref name="ArticleSlash, Ewan McGregor interview" />. 12 ліпеня 2010 года ўрад Швейцарыі абвясціў, што не будзе экстрадзіраваць Паланскага ў ЗША<ref name="Bloomberg, 2010-07-12" />. Агулам рэжысёр прабыў пад хатнім арыштам больш за 9 месяцаў. На [[Венецыянскі кінафестываль 2011|68-м Венецыянскім кінафестывалі]] адбылася прэм’ера фільма «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» (2011), пастаўленага па п’есе [[Ясміна Рэза|Ясміны Рэза]] «''{{нп5|Бог разні||en|God of Carnage}}''». Тэма фільма — сустрэча двух нью-ёркскіх шлюбных пар, якія абмяркоўваюць сварку паміж сваімі дзецьмі. Галоўныя ролі ў фільме выканалі [[Кейт Уінслет]], [[Крыстаф Вальц]], [[Джодзі Фостэр]] і [[Джон Крыстафер Райлі]]. Фільм атрымаў прэмію «''Сезар''» за найлепшы сцэнарый<ref name="MUBI, Carnage" />, аднак меркаванні крытыкаў з гэтай нагоды падзяліліся. Сярод водгукаў былі пахвалы ўсяму квартэту акцёраў<ref name="Roger Ebert, Carnage" /> і папрокі вымучанаму сцэнарыю<ref name="Wall Street Journal, Carnage review" />. Уінслет пасля здымкаў фільма казала: «''Раман — адзін з самых незвычайных людзей, якіх я калі-небудзь сустракала. Гэтаму хлопцу 77 гадоў. У ім ёсць нешта іскрыстае. Ён вельмі радасна ставіцца да сваёй працы, і гэта заразліва''»<ref name="Inquirer, Kate Winslet interview" />. Адзначаючы стыль рэжысуры, дырэктар {{нп5|Нью-Ёркскі кінафестываль|Нью-Ёркскага кінафестывалю|en|New York Film Festival}} Рычард Пенья падчас амерыканскай прэм’еры фільма назваў Паланскага «''паэтам маленькіх прастор… усяго ў пары пакояў ён можа стварыць цэлы свет, цэлае грамадства''»<ref name="Los Angeles Times, 2011-10-01" />. У 2012 годзе на замову кампаніі [[Prada]] Паланскі зняў кароткаметражны фільм «''Тэрапія''» ({{Lang-en|A Therapy}}) з [[Хелена Бонэм Картэр|Хеленай Бонэм Картэр]] і [[Бен Кінгслі|Бенам Кінгслі]] ў галоўных ролях. Яго прэм’ера адбылася на [[Канскі кінафестываль 2012|65-м Канскім кінафестывалі]]<ref name="MUBI, A Therapy" />. На наступны год Паланскі прадставіў фільм «''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» паводле аднайменнага рамана [[Леапольд фон Захер-Мазох|Леапольда фон Захер-Мазоха]], а дакладней — паводле сцэнічнай адаптацыі рамана Дэвіда Айвза<ref name="Independent, Venus in Fur review" />. Фільм здымаўся ў Парыжы, з Эманюэль Сенье ў ролі прастытуткі і [[Мацьё Амальрык]]ам у ролі рэжысёра, які паступова падпарадкоўваецца волі дзяўчыны. За «''Венеру ў футры''» Паланскі быў узнагароджаны прэміяй «''Сезар''» як найлепшы рэжысёр, атрымаўшы пахвалу за разумны каментарый аб адносінах паміж сучаснымі жанчынамі і мужчынамі<ref name="Guardian, Venus in Fur review" />. У 2017 годзе Паланскі зняў фільм «''{{нп5|Заснавана на рэальных падзеях (фільм, 2017)|Заснавана на рэальных падзеях|en|Based on a True Story (film)}}''» паводле рамана {{нп5|Дэльфін дэ Віган||en|Delphine de Vigan}}<ref name="Wyborcza, on Based on a True Story" />. Па сюжэце фільма, пісьменніца ў выкананні Эманюэль Сенье атрымлівае ананімныя лісты з пагрозамі за раскрыццё інфармацыі пра яе найбліжэйшых сваякоў у сваім рамане. Фільм атрымаў змешаныя водгукі, некаторыя крытыкі хвалілі фільм за майстэрскую працу аператара [[Павел Эдэльман|Паўла Эдэльмана]]<ref name="Hollywood Reporter, Based on a True Story review" />, іншыя ж, наадварот, называлі фільм Паланскага горшым з варыянтаў {{нп5|Мыльная опера|мыльных опер|en|Soap opera}}<ref name="Telegraph, Based on a True Story review" />. У гэтым годзе Паланскі павінен быў узначаліць журы кінапрэміі «''Сезар''», але на фоне палемікі ў грамадстве аб даўняй справе аб згвалтаванні адмовіўся ад прапановы<ref name="RFI, 2017-01-24" />. 1 мая 2018 года, на хвалі трэнду {{нп5|MeToo|#MeToo|en|MeToo movement}}, Раман Паланскі быў выключаны з {{нп5|Акадэмія кінематаграфічных мастацтваў і навук|Амерыканскай кінаакадэміі|en|Academy of Motion Picture Arts and Sciences}} за «''невыкананне этычных правілаў''»<ref name="Wyborcza, on expulsion from the American Film Academy" />; у 2019 годзе ён зрабіў спробу аднавіць сваё членства ў кінаакадэміі праз суд<ref name="Vokrug.tv, on expulsion from the American Film Academy" />. У 2019 годзе на [[Венецыянскі кінафестываль 2019|76-м Венецыянскім кінафестывалі]] адбылася прэм’ера фільма «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''». Фільм апавядаў пра {{нп5|Справа Дрэйфуса|справу Дрэйфуса|en|Dreyfus affair}}, самы вядомы судовы працэс Францыі канца XIX стагоддзя. Здымкі фільма праходзілі ў Францыі, а яго бюджэт склаў 60 мільёнаў еўра<ref name="Le Parisien, on J'Accuse" />. Сусветная прэм’ера фільма адбылася на паказе 30 жніўня 2019 года, дзе карціну сустрэлі авацыяй стоячы<ref name="Vanity Fair, on J’Accuse premiere" />, а па выніках фестывалю «''Я абвінавачваю''» быў удастоены {{нп5|Гран-пры журы (Венецыянскі кінафестываль)|Гран-пры журы|en|Grand Jury Prize (Venice Film Festival)}} і ўзнагароды [[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы|ФІПРЭСІ]]<ref name="Filmweb, Wenecja 2019" />. Крытыкі адзначалі майстэрства, з якім Паланскі ў форме строгай {{нп5|Працэдурная драма|працэдурнай драмы|en|Procedural drama}} перанёс на экран шматгадовую гісторыю абвінавачвання афіцэра [[Альфрэд Дрэйфус|Альфрэда Дрэйфуса]] ў дзяржаўнай здрадзе і яго пазнейшага апраўдання, паказаўшы яго з пункту гледжання менш вядомага персанажа — {{нп5|Мары-Жорж Пікар|Мары-Жоржа Пікара|en|Georges Picquart}}, які адыграў ключавую ролю ў рэабілітацыі Дрэйфуса<ref name="Meduza, on J'Accuse" /><ref name="Variety, on J’Accuse" /><ref name="Telegraph, J’Accuse review" />. У той жа час скандал выклікалі промаматэрыялы да фільма, якія ўключалі інтэрв’ю Паланскага Паскалю Брукнеру, у якім суразмоўцы праводзілі паралелі між справай Дрэйфуса і біяграфіяй самаго Паланскага: многія журналісты ўказвалі на недарэчнасць параўнання агульнапрызнана сфабрыкаванага працэсу над Дрэйфусам са справай Паланскага, які прызнаў віну ў згвалтаванні трынаццацігадовай Гейлі, а старшыня фестывальнага журы {{нп5|Лукрэсія Мартэль||en|Lucrecia Martel}} адмовілася прысутнічаць на гала-вячэры, прысвечанай фільму<ref name="Deadline, on J'Accuse" /><ref name="Variety, on J’Accuse" />. У Францыі «''Я абвінавачваю''» атрымаў тры прэміі «''Сезар''», у тым ліку за найлепшую рэжысуру, што прымусіла некаторых гледачоў заўчасна пакінуць цырымонію і асудзіць вердыкт [[Акадэмія мастацтваў і тэхналогій кінематографа|Кінаакадэміі]]<ref name="RMF24, on César 2020" /><ref name="TVN24, on César 2020" />. Ні сам Паланскі, ні акцёры і здымачная група фільма «''Я абвінавачваю''» не прысутнічалі на цырымоніі ўзнагароджання, якая праходзіла ў парыжскай зале Плеель. Паланскі заявіў, што не будзе падвяргаць сябе «''публічнаму лінчаванню''» з-за абвінавачванняў у згвалтаванні, якія ён адмаўляе. Адказваючы на абвінавачванні ў сексуальным гвалце, высунутыя супраць яго, ён сказаў: «''Фантазіі нездаровых розумаў зараз разглядаюцца як даказаныя факты''»<ref name="France 24, on César 2020" />. Перамога Паланскага на «''Сезары''» ў намінацыі Найлепшы рэжысёр стала для яго пятай у кар’еры, што з’яўляецца рэкордам для аднаго рэжысёра; раней ён атрымліваў узнагароду за фільмы «''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''», «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''», «''[[Прывід пяра]]''» і «''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''»<ref name="Entertainment Weekly, on César 2020" />. У жніўні 2020 года суд адмовіў Паланскаму ў аднаўленні яго правоў у Амерыканскай кінаакадэміі<ref name="Variety, on Academy Reinstatement" />, а ў лістападзе 2020 года Паланскі разам з сямнаццацю іншымі дзеячамі кіно быў пазбаўлены свайго ганаровага членства ў агульным сходзе Французскай кінаакадэміі<ref name="RMF Classic, on expulsion from the French Film Academy" />. У 2021 годзе Паланскі пачаў працу над фільмам «''{{нп5|Палац (фільм)|Палац|en|The Palace (upcoming film)}}''», сцэнарый для якога ён напісаў сумесна з {{нп5|Ежы Скалімоўскі|Ежы Скалімоўскім|en|Jerzy Skolimowski}}. == Асабістае жыццё == === Рамантычныя адносіны === Першыя сур’ёзныя адносіны ў будучага рэжысёра пачаліся ў 1949 годзе. Дзяўчыну звалі Крыстына Клодка, ёй было чатырнаццаць гадоў (на пару гадоў меней, чым Паланскаму), і яна яшчэ вучылася ў школе. Праз сорак гадоў рэжысёр апісваў яе «''маленькія, высокія грудзі''» і «''грацыю балярыны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=69}}. Яны рассталіся прыкладна праз год, пасля чаго Раман пачаў адносіны са сваёй аднакурсніцай па Дзяржаўнай сярэдняй школе прыгожых мастацтваў. Яе звалі Ханка Ламніцка. Гэтыя адносіны хутка скончыліся з-за таго, што Ламніцка не захацела спаць з Паланскім{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=72}}. Будучы на трэцім курсе Лодзінскай кінашколы, Паланскі пачаў сустракацца з дваццацідвухгадовай лыжніцай Кікай Леліціньскай. У межах аднаго з заданняў вучылішча Раману і іншым студэнтам былі выдадзены фотаапараты і было сказана «''фатаграфаваць усё, што яны палічаць цікавым''», большую частку здымкаў Паланскага складала аголеная натура Леліціньскай{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=86}}. {{нп5|Ежы Касінскі||pl|Jerzy Kosiński}} ўспамінаў, што «''іх адносіны сталі пагалоскай''», яны то расставаліся, то сыходзіліся зноў, але будучы [[Свінг (секс)|свінгерамі]], не пярэчылі супраць інтрыжак партнёра, калі апошні сумленна прызнаецца{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=87}}. [[Файл:Barbara Kwiatkowska.JPG|міні|150px|Барбара Квяткоўска.]] У 1958 годзе Паланскі пазнаёміўся з маладой актрысай {{нп5|Барбара Квяткоўска-Лас|Барбарай Квяткоўскай|pl|Barbara Kwiatkowska-Lass}}, якая на той момант знаходзілася ў «''зеніце славы''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=100}}. Яны ўпершыню сустрэліся падчас працы над фільмам {{нп5|Тадэвуш Хмялеўскі (рэжысёр)|Тадэвуша Хмялеўскага|pl|Tadeusz Chmielewski (reżyser)}} «''{{нп5|Ева хоча спаць||pl|Ewa chce spać}}''» (1958). На момант іх знаёмства ў Паланскага яшчэ былі адносіны з Леліціньскай, але ў апошнія месяцы яны бачыліся ўжо радзей. Вяселле Паланскага з Квяткоўскай адбылося 9 верасня 1959 года<ref name="Guardian, Polanski 2005 inreview" />. Барбара знялася ў кароткаметражным фільме Паланскага «''Калі падаюць анёлы''» (1959){{Sfn|Werner|2013|pp=30—31}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=29—30}}. У 1961 годзе Паланскаму трапіўся ў рукі італьянскі штотыднёвы часопіс пра кіно, у якім ён убачыў фота сваёй жонкі на нейкім прыёме ў кампаніі рэжысёра {{нп5|Джыла Пантэкорва||en|Gillo Pontecorvo}}, затым Раман атрымаў ад жонкі ліст, у якім было напісана, што «''ёй трэба час падумаць''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=115}}. Пазней Квяткоўска рассталася з Пантэкорва, але завяла новы раман з аўстрыйскім акцёрам {{нп5|Карлхайнц Бём|Карлхайнцам Бёмам|en|Karlheinz Böhm}}. У Варшаву на прэм’еру «''Нажа ў вадзе''» яна прыехала з ім. У выніку Квяткоўска падала на развод і «''аформіла адносіны з Бёмам''», развод Паланскага і Квяткоўскай адбыўся ў 1962 годзе{{Sfn|Werner|2013|p=48}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=119}}. Падчас здымкаў фільма «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» у 1966 годзе Паланскі сустракаўся з амерыканскай актрысай {{нп5|Джыл Сент-Джон||en|Jill St. John}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=150}}. [[Файл:Sharon Tate Valley of the Dolls 1967 - Restoration.jpg|міні|150px|[[Шэран Тэйт]].]] У 1966 годзе на здымках фільма «[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]]» Раман Паланскі пазнаёміўся з [[Шэран Тэйт]]. 20 студзеня 1968 года ў {{нп5|Чэлсі (Лондан)|Чэлсі|en|Chelsea, London}} пара ажанілася{{Sfn|Werner|2013|p=91}}. Сведкамі былі {{нп5|Джын Гутоўскі||pl|Gene Gutowski}} і асабісты ўрач Паланскага Тоні Грынберг, а сяброўкай нявесты — {{нп5|Барбара Паркінс||en|Barbara Parkins}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=192}}. Далей сямейная пара пераехала жыць у [[Лос-Анджэлес]]. За тыдзень да калядаў 1968 года Тэйт даведалася што цяжарная{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=208}}. Вядома, што ўжо падчас цяжарнасці Тэйт у Паланскага былі «''кароткія раманы''» з пачынаючай актрысай Лолай і з {{нп5|Мішэль Філіпс||en|Michelle Phillips}}, былой жонкай саліста гурта {{нп5|The Mamas & the Papas||en|The Mamas & the Papas}} {{нп5|Джон Філіпс (музыкант)|Джона Філіпса|en|John Phillips (musician)}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=218}}. Паколькі Паланскі працаваў у Лондане над трылерам «''{{нп5|Дзень дэльфіна||en|The Day of the Dolphin}}''», Тэйт сама вярнулася ў ЗША, бо неўзабаве павінна была нарадзіць дзіця<ref name="Washington Post, on Sharon Tate’s death" /><ref name="History, on Sharon Tate’s death" />. Неўзабаве пасля паўночы 8 жніўня 1969 года група людзей, звязаных з сектай {{нп5|Чарльз Мэнсан|Чарльза Мэнсана|en|Charles Manson}}, уварвалася на вілу сужонкаў у Беверлі-Хілз{{Sfn|Gibson|2006|p=46}}. Тэйт і яе сябры: {{нп5|Войцех Фрыкоўскі|Войцеха Фрыкоўскага|pl|Wojciech Frykowski}}, {{нп5|Эбігейл Фолджэр||pl|Abigail Folger}}, {{нп5|Джэй Себрынг|Джэя Себрынга|en|Jay Sebring}} — былі звязаныя і падвергнутыя жорсткім катаванням. У выніку нажавых раненняў і страты крыві, на восьмым месяцы цяжарнасці Тэйт памерла разам са сваім будучым сынам, якому нават ужо далі імя Пол Рычард{{Sfn|Gibson|2006|p=46}}{{Sfn|Werner|2013|p=103}}. На ўваходных дзвярах крывёй Тэйт было напісана слова «''СВІННЯ''» ({{lang-en|PIG}}){{Sfn|Сэндфорд|2012|с=231}}, што першапачаткова прывяло следства да высновы, што забойства было рытуальным{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|pp=206—207}}. Чарльз Мэнсан разам з членамі культу быў арыштаваны ў канцы 1969 года, стаў перад судом і ў 1971 годзе быў прызнаны вінаватым у забойстве першай ступені<ref name="Guardian, on Charles Manson" />. Пасля смерці жонкі Паланскі перажыў працяглы перыяд нервовага зрыву{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=210}}, які ўзмацняўся нарастаючымі сенсацыйнымі паведамленнямі жоўтай прэсы, якая абвінавачвала рэжысёра ў злачынстве, учыненым сектай Мэнсана{{Sfn|Werner|2013|p=105}}. Пазней Паланскі казаў, што яго адсутнасць у доме ў ноч забойстваў — гэта тое, аб чым ён найбольш шкадуе ў жыцці<ref name="Independent, on Roman Polanski" />{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=9}}. У аўтабіяграфіі ён пісаў: «''Смерць Шэран — адзіны пераломны момант у маім жыцці, які сапраўды мае значэнне''», і пракаментаваў, што яе забойства змяніла яго асобу з «''бязмежнага, ціхамірнага мора чаканняў і аптымізму''» на «''ўкарэнены песімізм… вечную незадаволенасць жыццём''»{{Sfn|Polanski|1984|p=324}}. У Паланскага засталося негатыўнае ўражанне аб прэсе, якая, на яго думку, была зацікаўлена ў сенсацыйным асвятленні жыцця ахвяр і ўскосна яго самаго, каб прывабіць чытачоў. Ён быў шакаваны адсутнасцю спагады ў гэтых навінах<ref name="Playboy, December 1971" />: {{Цытата|Я даўно ведаў, што журналіст не можа перадаць 100 працэнтаў праўды, але я не разумеў, да якой ступені праўда скажаецца як намерамі журналіста, так і грэбаваннем. Я маю на ўвазе не толькі інтэрпрэтацыі таго, што адбылося; я таксама маю на ўвазе факты. Рэпартажы пра Шэран і забойствы былі практычна злачыннымі. Чытаючы газеты, я не мог паверыць сваім вачам. Я не мог паверыць сваім вачам! Яны абвінавачвалі ахвяр у сваіх уласных забойствах. Я сапраўды пагарджаю прэсай. Я не заўсёды так лічыў. Прэса прымусіла мяне пагарджаць ёй.}} Сярод сенсацыйных заяў журналістаў былі чуткі пра тое, што Тэйт і яе сябры прымалі наркотыкі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=9}}, нягледзячы на тое, што {{нп5|коранер||en|Coroner}} абвясціў, што пасля ўскрыцця Тэйт не было выяўлена ніякіх слядоў наркотыкаў ці нікаціну<ref name="USA Today, Sharon Tate's family interview" />. У 1976 годзе Паланскі пазнаёміўся з пятнаццацігадовай [[Настасся Кінскі|Настассяй Кінскі]] і правёў з ёй ноч{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=330}}, пасля чаго, па словах біёграфа Паланскага Крыстафера Сэндфарда, у іх быў непрацяглы раман{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=334}}, сама ж Кінскі казала, што між імі быў толькі флірт<ref name="Guardian, on Nastassja Kinski" />. [[Файл:Roman Polanski Emmanuelle Seigner Cannes.jpg|міні|Раман Паланскі і Эманюэль Сенье на [[Канскі кінафестываль 1992|Канскім кінафестывалі 1992 года]].]] Восенню 1984 года маладая пачынаючая актрыса {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}, унучка акцёра {{нп5|Луі Сенье||en|Louis Seigner}}, у пошуках новай працы пазнаёмілася з агентам, які зладзіў ёй прыватнае праслухоўванне ў Паланскага. Дагэтуль Сенье ніколі не чула пра гэтага рэжысёра. На Паланскага тады зрабілі ўражанне прыгажосць і талент актрысы, пазней ён успамінаў: «''Сапраўдная францужанка — спакойная, стрыманая і цудоўная. Вядома, у жыцці Сенье не такая. Яна вельмі слаўная''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=436}}. Сенье ж, па яе прызнанні, першапачаткова не хацела згаджацца на спатканне з Паланскім, бо думала, што «''ён проста хоча мяне трахнуць''». Але ўсё ж яе падкупілі яго «''пачцівасць і сумленнасць''», «''справа ў душы, а душа ў Рамана цудоўная''», — успамінала Сенье{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=437}}. Пара ажанілася 30 жніўня 1989 года{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=462}}. У іх нарадзілася двое дзяцей — дачка {{нп5|Маргана Паланскі|Маргана|en|Morgane Polanski}} (нар. 1993) і сын Элвіс (нар. 1998){{Sfn|Werner|2013|p=187}}. Маргана сыграла другарадныя ролі ў такіх фільмах свайго бацькі, як «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''», «''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» і «''[[Прывід пяра]]''». Найбольшую вядомасць ёй прынесла роля {{нп5|Гізела Французская|прынцэсы Гізелы|en|Gisela of France}} ў тэлесерыяле «''[[Вікінгі (серыял)|Вікінгі]]''», а ў 2016 годзе адбыўся яе рэжысёрскі дэбют з кароткаметражным фільмам «''Дублёр''»<ref name="Interia Film, Morgane Polanski interview" />. Элвіс Паланскі сыграў эпізадычныя ролі ў фільмах «''[[Скафандр і матылёк (фільм)|Скафандр і матылёк]]''» і «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''». Блізкі сябар сям’і казаў пра сужонкаў: «''Эманюэль была дзіўнай жанчынай і самым вялікім каханнем Рамана пасля Шэран Тэйт''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=462—463}}. === Крымінальны пераслед і абвінавачванні ў гвалце === 20 лютага 1977 года ў межах фотасесіі на замову часопіса «''Vogue Hommes''» Паланскі пазнаёміўся з трынаццацігадовай мадэллю Самантай Джэйн Гейлі (пасля замужжа змяніла прозвішча на Геймер){{Sfn|Сэндфорд|2012|с=398}}. Паводле паказанняў Саманты, 10 сакавіка 1977 года, падчас фотасесіі ў асабняку [[Джэк Нікалсан|Джэка Нікалсана]] на {{нп5|Малхоланд-драйв (вуліца)|Малхоланд-драйв|en|Mulholland Drive}} у Лос-Анджэлесе, Паланскі даў ёй шампанскае і наркотык «''Кваалюд''» ({{нп5|метаквалон||en|Methaqualone}})<ref name="Los Angeles Times, 2003-02-23" />, прымусіў яе да [[Аральны секс|аральнага]] і [[Анальны секс|анальнага сексу]]<ref name="Independent, on Roman Polanski arrest" /><ref name="New York Post, on Roman Polanski arrest" />, а затым адвёз яе дадому{{Sfn|Werner|2013|p=155}}. 11 сакавіка Паланскага затрымалі па падазрэнні ў згвалтаванні<ref name="Guardian, Polanski in Exile" />. 24 сакавіка акруговы пракурор Роджэр Гансан прад’явіў яму абвінавачанне па шасці пунктах: згвалтаванне з ужываннем наркотыкаў, вычварэнне, нетрадыцыйны палавы акт, непрыстойныя дзеянні сексуальнага характару і палавы акт з дзіцём, якое не дасягнула чатырнаццаці гадоў; прадастаўленне непаўнагадоваму забароненых рэчываў{{Sfn|Werner|2013|p=157}}. Паланскі не прызнаў сябе вінаватым ні па адным з гэтых абвінавачанняў{{Sfn|Werner|2013|p=158}}. Падчас судовага разбіральніцтва, суддзёй у якім быў Лоўрэнс Дж. Рытэнбанд, рэжысёр і яго адвакат прапанавалі міравое пагадненне, у адпаведнасці з якім Паланскі прызнаў бы сябе вінаватым толькі ў самым лёгкім з пунктаў абвінавачання. Адвакат Гейлі пагадзіўся на ўрэгуляванне, але пад ціскам грамадскасці Рытэнбанд меў намер пасадзіць Паланскага ў турму, прынамсі, на кароткі час. Рэжысёр быў узяты пад нагляд куратара, таксама яму было прызначана абавязковае псіхіятрычнае абследаванне ў турме ў Чына на поўдзень ад Лос-Анджэлеса. 16 снежня 1977 года Паланскі трапіў у турму, дзе правёў 42 дні{{Sfn|Werner|2013|pp=159—161}}. 29 студзеня 1978 года ён быў вызвалены, але праз дзень пасля чарговага судовага пасяджэння ён даведаўся ад свайго адваката Дугласа Далтана, што Рытэнбанд меў намер падоўжыць турэмнае зняволенне Паланскага яшчэ на 48 дзён, а затым распарадзіцца аб яго высылцы з краіны{{Sfn|Werner|2013|p=162}}. У гэты ж час у прэсе з’явіліся чуткі, што Рытэнбанд у сваім загарадным клубе выхваляўся, што пасадзіць Паланскага «''на 100 гадоў''»<ref name="Independent, on Roman Polanski crime" />. 31 студзеня, не чакаючы прысуду, Паланскі збег з ЗША{{Sfn|Werner|2013|p=162}} у Лондан, а пазней, каб пазбегнуць [[Экстрадыцыя|экстрадыцыі]], паляцеў у Францыю, таксама ён жыў на тэрыторыі Швейцарыі і Польшчы. Калі пасля адзін з французскіх рэпарцёраў пытаўся ў яго, як гэта — быць бежанцам, Паланскі паціснуў плячыма і адказаў: «''Даўно прывык. Я быў бежанцам усё сваё жыццё''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=10}}. Пасля смерці Рытэнбанда ў 1993 годзе Паланскі пагадзіўся выплаціць Геймер кампенсацыю ў памеры 500 000 долараў, аднак няма ніякіх доказаў таго, што ён сапраўды выплаціў якую-небудзь кампенсацыю<ref name="Telegraph, Polanski’s Victim compensation" /><ref name="Gazeta Prawna, 2009-10-03" />. На пачатку мая 2009 года суд Лос-Анджэлеса адхіліў хадайніцтва Паланскага аб спыненні справы<ref name="Wiadomosci, 2009-05-08" />. У верасні 2009 года Раман Паланскі прыбыў у [[Швейцарыя|Швейцарыю]], каб атрымаць узнагароду за сваю рэжысёрскую дзейнасць. Арганізатары кінафестывалю ў [[Цюрых]]у заявілі, што кінарэжысёр 26 верасня 2009 года быў арыштаваны паліцыяй па ордэры, выдадзеным у ЗША і датаваным 1978 годам, а таксама на падставе міжнароднага ордэра на арышт 2005 года. Паколькі Паланскі прызнаў віну і збег ад суда, паводле амерыканскіх законаў, прынцып даўніны на яго не распаўсюджваецца<ref name="Kommersant, 2009-10-05" />. Міністр культуры Францыі {{нп5|Фрэдэрык Мітэран||en|Frédéric Mitterrand}} заявіў, што ўражаны арыштам Паланскага. У [[Прэс-рэліз|камюніке]] міністэрства гаварылася, што Мітэран шкадуе аб арышце рэжысёра, ён «''са здзіўленнем даведаўся пра дзеянні супраць Рамана Паланскага — кінарэжысёра з сусветным імем і французскага грамадзяніна, які затрыманы ў Швейцарыі''», — паведамлялася ў дакуменце<ref name="Gazeta.ru, 2009-09-27" />. Некалькі дзясяткаў вядомых кінематаграфістаў падпісалі зварот у падтрымку Паланскага. Сярод іх [[Вудзі Ален]], [[Дэвід Лінч]], [[Марцін Скарсэзэ]], [[Вім Вендэрс]], {{нп5|Дарэн Аранофскі||en|Darren Aronofsky}}, {{нп5|Тэры Гіліям||en|Terry Gilliam}}, [[Педра Альмадовар]] і іншыя<ref name="SACD, Petition for Roman Polanski" /><ref name="Guardian, Petition for Roman Polanski"/>. Актрысы {{нп5|Фані Ардан||en|Fanny Ardant}} і [[Моніка Белучы]] таксама выказалі сваё шкадаванне наконт арышту Паланскага. Кіраўнікі знешнепалітычных ведамстваў Францыі і Польшчы заявілі, што маюць намер звярнуцца да прэзідэнта ЗША [[Барак Абама|Барака Абамы]] з тым, каб той памілаваў Паланскага і закрыў крымінальную справу ў дачыненні да яго<ref name="Life-star.ru, 2009-09-28" />. Губернатар [[Каліфорнія|Каліфорніі]] [[Арнольд Шварцэнэгер]] адмовіўся памілаваць рэжысёра<ref name="Gazeta.ru, 2009-10-02" />. Апеляцыйны суд Лос-Анджэлеса таксама адмовіўся закрыць справу Паланскага<ref name="Lenta.ru, 2009-12-22" />. Падчас знаходжання рэжысёра пад арыштам на [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскім кінафестывалі]] адбылася прэм’ера яго новага фільма «''[[Прывід пяра]]''»; фільм быў удастоены [[Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру|«''Сярэбранага мядзведзя''» за найлепшую рэжысуру]]. 12 ліпеня 2010 года ўлады Швейцарыі адмовілі амерыканскаму ўраду ў экстрадыцыі Паланскага ў ЗША і вызвалілі рэжысёра з-пад {{нп5|Хатні арышт|хатняга арышту|en|House arrest}}<ref name="Lenta.ru, 2010-07-12" />. У канцы 2013 года Саманта Геймер апублікавала свой погляд на згвалтаванне ў аўтабіяграфіі «''{{нп5|Дзяўчына: Жыццё ў цені Рамана Паланскага||en|The Girl: A Life in the Shadow of Roman Polanski}}''»<ref name="Tages-Anzeiger, Das Leben nach Polanski" />. У канцы кастрычніка 2014 года ўлады ЗША звязаліся з польскімі афіцыйнымі асобамі, калі Паланскі прысутнічаў на адкрыцці яўрэйскага музея ў Варшаве<ref name="BBC, Roman Polanski freed in Poland" />. Рэжысёр быў дапытаны пракурорамі ў Кракаве і вызвалены. 30 кастрычніка намеснік міністра замежных спраў Польшчы [[Рафал Тшаскоўскі]] заявіў, што Польшча не бачыць падставаў для затрымання Рамана Паланскага і перадачы яго ўладам ЗША<ref name="Deutsche Welle, Польша отказала в экстрадиции" />. Яшчэ ў 2010 годзе генеральны пракурор Польшчы заявіў, што паводле польскага заканадаўства з моманту злачынства прайшло занадта шмат часу, каб Паланскі мог быць экстрадзіраваны<ref name="BBC, Roman Polanski freed in Poland" />. 25 лютага 2015 года Паланскі прыйшоў у польскі суд на слуханне па запыце ЗША аб экстрадыцыі. Суддзя прызначыў яшчэ адно слуханне, якое павінна было адбыцца ў красавіку ці раней, каб даць час на вывучэнне дакументаў, якія прыбылі са Швейцарыі<ref name="Yahoo, Roman Polanski in extradition hearing" />. 30 кастрычніка 2015 года польскі суддзя Дарыюш Мазур адхіліў запыт ЗША аб выдачы Паланскага. Па словах суддзі, дазвол вярнуць Паланскага амерыканскім праваахоўным органам быў бы «''яўна незаконным''» дзеяннем, якое пазбаўляе рэжысёра свабоды. Ягоныя адвакаты сцвярджалі, што экстрадыцыя парушыць [[Еўрапейская Канвенцыя аб абароне Правоў Чалавека і асноўных свабод|Еўрапейскую Канвенцыю аб абароне Правоў Чалавека]]. Паланскі мае падвойнае грамадзянства — Польшчы і Францыі<ref name="New York Times, Polish Judge Rejects Extradition" />. Судом прымалася да ўвагі, што сама пацярпелая, стаўшы дарослай, неаднаразова патрабавала зняць абвінавачанні з рэжысёра{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=399}}. «''Як паказваецца ў хадайніцтве, крымінальны пераслед рэжысёра варта спыніць, бо меркаваная пацярпелая адчувае занадта вялікі ціск з боку грамадскасці''»<ref name="Lenta.ru, 2009-10-27" />. 6 снежня 2016 года Вярхоўны суд Польшчы пастанавіў адхіліць апеляцыю, пададзеную польскім міністрам юстыцыі Зіёбра, і пакінуць у сіле пастанову ад кастрычніка 2015 года<ref name="Los Angeles Times, 2016-12-07" />. 17 жніўня 2017 года суддзя Вышэйшага суда акругі Лос-Анджэлес Скот Гордан адхіліў хадайніцтва Саманты Геймер аб спыненні справы супраць Паланскага<ref name="AP News, Judge refuses to end Polanski case" />. У 2010-х гадах адбылася новая хваля абвінавачванняў у адрас рэжысёра. 14 мая 2010 года брытанская актрыса {{нп5|Шарлота Льюіс (актрыса)|Шарлота Льюіс|en|Charlotte Lewis}} заявіла, што рэжысёр двойчы падвергнуў яе гвалту падчас здымак фільма «''{{нп5|Піраты (фільм, 1986)|Піраты|en|Pirates (1986 film)}}''» ў 1983 годзе, калі ёй было 16 гадоў<ref name="Daily Beast, Charlotte Lewis accusations" />. 26 верасня 2017 года нямецкая актрыса {{нп5|Рэнатэ Лангер||de|Renate Langer}} паведаміла швейцарскай паліцыі, што яна была згвалтаваная Паланскім у 1972 годзе, калі ёй было 15 гадоў<ref name="Sun, Renate Langer accusations" /><ref name="Daily Mail, Renate Langer accusations" />. У лістападзе 2019 года французская актрыса {{нп5|Валянцін Манье||en|Valentine Monnier}} засведчыла, што ў 1975 годзе, калі ёй было 18 гадоў, яна зведала збіццё і сексуальны гвалт з боку рэжысёра<ref name="Le Parisien, Valentine Monnier accusations" />. == Фільмаграфія == {{Main|Фільмаграфія Рамана Паланскага}} Раман Паланскі зняў 22 поўнаметражныя фільмы: * «''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''» (1962; {{lang-pl|Nóż w wodzie}}) * «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» (1965; {{lang-en|Repulsion}}) * «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» (1966; {{lang-fr|Cul-de-Sac}}) * «''[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]]''» (1967; {{lang-en|The Fearless Vampire Killers}}) * «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''» (1968; {{lang-en|Rosemary’s Baby}}) * «''{{нп5|Макбет (фільм, 1971)|Макбет|en|Macbeth (1971 film)}}''» (1971; {{lang-en|The Tragedy of Macbeth}}) * «''{{нп5|Што? (фільм)|Што?|en|What? (film)}}''» (1972; {{lang-en|What?}}) * «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» (1974; {{lang-en|Chinatown}}) * «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''» (1976; {{lang-fr|Le Locataire}}) * «''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''» (1979; {{lang-en|Tess}}) * «''{{нп5|Піраты (фільм, 1986)|Піраты|en|Pirates (1986 film)}}''» (1986; {{lang-en|Pirates}}) * «''{{нп5|Нястрымны (фільм)|Нястрымны|en|Frantic (film)}}''» (1988; {{lang-en|Frantic}}) * «''[[Горкі месяц]]''» (1992; {{lang-en|Bitter Moon}}) * «''{{нп5|Смерць і дзяўчына (фільм)|Смерць і дзяўчына|en|Death and the Maiden (film)}}''» (1994; {{lang-en|Death and the Maiden}}) * «''{{нп5|Дзявятая брама||en|The Ninth Gate}}''» (1999; {{lang-en|The Ninth Gate}}) * «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» (2002; {{lang-en|The Pianist}}) * «''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» (2005; {{lang-en|Oliver Twist}}) * «''[[Прывід пяра]]''» (2010; {{lang-en|The Ghost Writer}}) * «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» (2011; {{lang-en|Carnage}}) * «''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» (2013; {{lang-fr|La Vénus à la fourrure}}) * «''{{нп5|Заснавана на рэальных падзеях (фільм, 2017)|Заснавана на рэальных падзеях|en|Based on a True Story (film)}}''» (2017; {{lang-fr|D’après une histoire vraie}}) * «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» (2019; {{lang-fr|J’accuse}}) * «''Палац''» (у вытворчасці; {{lang-en|The Palace}}) == Рэжысёрскі метад == {{Урэзка | Змест = «Ты павінен задаволіць аўдыторыю, але пакінуць яе крыху галоднай, каб ёй хацелася яшчэ. Сёння фільмы спрабуюць растлумачыць абсалютна ўсё, і пад канец гэта становіцца нудна»<ref name="Ru Newsweek, о Призраке" />. | Подпіс = Раман Паланскі | Выраўноўванне = right | Шырыня = 250px | Памер шрыфта = 85% | Фон = }} У 1976 годзе ў інтэрв’ю для выдання {{нп5|Polityka||en|Polityka}} Паланскі казаў: «''Я люблю кіно, я люблю ўсе віды фільмаў, я хацеў бы здымаць вестэрны, паліцэйскія і псіхалагічныя фільмы…''»{{Sfn|Stachówna|1994|p=126}}. Рэжысёр спецыялізуецца перш за ўсё на жанравым кіно, і галоўнай адметнай рысай яго фільмаў, на думку гісторыка кіно Гражыны Стахоўны, з’яўляецца «''знешняя гульня рэжысёра з гледачамі, якая тычыцца яго біяграфічнай легенды''»{{Sfn|Stachówna|1994|p=129}}. Далей польскі кіназнаўца згадвае і іншыя асаблівасці фільмаў Паланскага: элемент жаху, які ўзнікае з імітацыі прац [[Альфрэд Хічкок|Альфрэда Хічкока]]{{Sfn|Stachówna|1994|p=132}}, імкненне галоўных герояў ізалявацца ад грамадства і прагрэсуючыя псіхічныя расстройствы{{Sfn|Stachówna|1994|p=134, 148}}, дэманстрацыя механізмаў падпарадкавання слабых людзей людзям, якія куды мацней розумам, і, у рэшце рэшт, схільнасць да [[гратэск]]у{{Sfn|Stachówna|1994|p=190}}. Дэвід Томсан таксама заявіў, што Паланскі засяроджваецца ў першую чаргу на дэманстрацыі праяў «''адчужэння і варожасці''» ў адносінах да іншага чалавека, што прыводзіць да гвалту, які праяўляецца «''ўтоена, са шкадаваннем ці нават камічна''»{{Sfn|Thomson|2002|p=687}}. Чорны гумар — адна са значных адметных рыс творчасці Паланскага, якая «''можа прыняць іранічнае, надзвычай камічнае стаўленне да вышэйшай і, як ён гаворыць, непазбежнай праблеме чалавецтва — вечнаму гвалту і злу, узгадаванаму (гэтым чалавецтвам)''»{{Sfn|Sarris|1998|p=390}}. Джошуа Кляйн пералічвае такія адметныя рысы творчасці Паланскага, як «''майстэрскае апавяданне''» і дбайны псіхалагічны аналіз{{Sfn|Schneider|2007|p=376}}. А Пол Вернер дадае, што адметнымі рысамі рэжысёрскай працы з’яўляюцца «''клаўстрафобная цесната асноўных абставін''» і «''неспакойная атмасфера падазронасці і недаверу''»{{Sfn|Werner|2013|p=88}}. Сам рэжысёр казаў, што любіць «''вырашаць складаныя задачы''» і здымаць фільмы ў замкнёных прасторах{{Sfn|Зельвенский|2021|с=302}}. Па словах Джэсікі Вінтэр, у свеце кіно Паланскага «''моцныя людзі сілкуюцца слабымі… ці, радзей, менавіта слабыя людзі адчуваюць пагрозу, якая існуе толькі ў іх занепакоеным розуме''»{{Sfn|Armstrong, Charity|2007|p=425}}. Сам Паланскі вядомы дыктатарскімі паводзінамі з акцёрамі на здымачнай пляцоўцы, што выражаецца ў давядзенні іх «''да мяжы фізічнай і душэўнай трываласці''»{{Sfn|Werner|2013|p=60}}{{Sfn|Зельвенский|2021|с=11}}. У сваіх фільмах рэжысёр выкарыстоўвае доўгія прамыя кадры, каб акцёры больш раскрываліся перад камерай{{Sfn|Thomson|2002|p=688}}. Пры падборы акцёраў на ролю ён імкнецца знайсці такіх людзей, у кім спалучалася б «''мастацтва быць расслабленым і засяроджаным адначасова''». Паланскі аддае перавагу здымкам у павільёнах, бо лічыць, што там ён можа дабіцца лепшага выніку{{Sfn|Зельвенский|2021|с=292}}. Пачынаючы з «''новай хвалі''», рэжысёры сталі пазбягаць здымак у студыі пад маркай таго, што гэта «''фальш''»; на думку Паланскага, здымкі ў дэкарацыях, наадварот, робяць фільм больш прыгожым «''пры ўмове таго, што мы сапраўды гэтага хочам''». Непраўдападобнасць пры здымках у павільёнах можа быць выклікана выключна «''няздольнасцю некаторых каманд надаць дэкарацыям дакладнасць''», — лічыць Паланскі{{Sfn|Зельвенский|2021|с=294}}. Па словах Крыстафера Сэндфарда, унікальная атмасфера фільмаў Паланскага «''шмат у чым тлумачыцца аператарскай працай: камера ўвесь час у руху, слізгае ад акцёра да акцёра, з пакоя ў пакой''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=90}}. Таксама Сэндфард пісаў, што «''Раман ніколі не патрабаваў ад цябе таго, чаго не мог бы зрабіць сам. Яго талент кіраўніка і патрэба быць лідарам ва ўсім проста здзіўлялі''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=147}}. Сам жа Паланскі казаў, што «''няма нічога жудасней, чым здымаць кіно ў тэатральнай манеры''». Камера як нябачны сведка таго, што адбываецца, заўсёды павінна знаходзіцца ў руху, а акцёры не павінны чытаць свой тэкст, яны павінны «''імправізаваць''»{{Sfn|Зельвенский|2021|с=299}}. Паланскі кожны раз праводзіць дбайную прапрацоўку сцэнарыя аж да выдалення з яго «''лішніх літар''», па словах рэжысёра, «''усе гэтыя „ах“, „ну“ і „ага“ — поўнае дзярмо''». Для Паланскага гэтыя часціцы і выклічнікі з’яўляюцца толькі хітрыкамі, пакліканымі імітаваць гутарковую мову ў непраўдападобных дыялогах. Да падобных лішніх слоў ён таксама адносіць «''ну тады''» і «''ды ты што!''», лічачы, што добры дыялог павінен абыходзіцца без «''падобнага смецця''»{{Sfn|Зельвенский|2021|с=289}}. У той жа час Паланскі рэдка сам піша сцэнарыі, толькі ў суаўтарстве, ён казаў, што лічыць працу сцэнарыста сапраўднай «''пакутай''»{{Sfn|Зельвенский|2021|с=290}}. === Крыніцы натхнення === Асноўнай крыніцай натхнення для Паланскага былі амерыканскія жанравыя фільмы такіх рэжысёраў, як [[Альфрэд Хічкок]], [[Говард Хоўкс]] і [[Орсан Уэлс]]{{Sfn|Stachówna|1994|p=218}}. У 1962 годзе Паланскі паглядзеў у кінатэатры паўторны паказ «''[[Псіха (фільм, 1960)|Псіха]]''», потым вярнуўся на яго яшчэ некалькі разоў, лічачы гэты фільм «''квінтэсенцыяй уласных уяўленняў пра секс, жорсткасць і вуаерызм… і ўзорам добрай, цікавай кінакарціны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=125}}. Таксама на яго паўплывалі фільмы {{нп5|Кэрал Рыд|Кэрала Рыда|en|Carol Reed}}, [[Лоўрэнс Аліўе|Лоўрэнса Аліўе]], [[Луіс Буньюэль|Луіса Буньюэля]], [[Федэрыка Феліні]], [[Элія Казан|Эліі Казана]] і [[Фрыц Ланг|Фрыца Ланга]]{{Sfn|Werner|2013|p=27}}{{Sfn|Зельвенский|2021|с=11}}. Уступная частка «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіды|en|Repulsion (film)}}''» відавочна адсылае да фільма Буньюэля «''[[Андалузскі сабака]]''» (1929){{Sfn|Werner|2013|p=54}}. Хоць па стылі рэжысёра параўноўвалі з такімі майстрамі {{нп5|Французская новая хваля|французскай новай хвалі|en|French New Wave}}, як [[Жан-Люк Гадар]] і [[Франсуа Труфо]], Паланскі катэгарычна адмаўляў падобныя асацыяцыі{{Sfn|Stachówna|1994|p=218}}. Пра працы вышэйзгаданых рэжысёраў новай хвалі Паланскі пісаў: «''Яны спужалі мяне дылетантызмам і тэхнічнай беднасцю''»{{Sfn|Polanski|1984|p=152}}. Калі Гадар і Труфо ўзначалілі забастоўку леварадыкальных кінематаграфістаў падчас {{нп5|Майскія падзеі 1968 года ў Францыі|пратэстаў у маі і чэрвені 1968 года|en|May 68}}, Паланскі параўнаў іх з «''маленькімі дзецьмі, якія гуляюцца ў рэвалюцыянераў. Я вырас у краіне, дзе такія рэчы адбываюцца сур’ёзна''»{{Sfn|Werner|2013|p=95}}. Як прыклад ідэальных дэкарацый у кіно Паланскі прыводзіць «''[[Касмічная адысея 2001 года|Касмічную адысею 2001 года]]''» (1968), «''{{нп5|Чужы (фільм)|Чужога|en|Alien (film)}}''» (1979), туманны пейзаж, пазбаўлены геаграфічнага вымярэння і арыенціраў, у «''[[Гамлет (фільм, 1948)|Гамлеце]]''» (1948), вялізную печ у «''[[Грамадзянін Кейн|Грамадзяніне Кейне]]''» (1941), заледзянелы палац у «''[[Доктар Жывага (фільм, 1965)|Доктары Жывага]]''» (1965){{Sfn|Зельвенский|2021|с=295}}. === Асноўныя тэмы фільмаў === Паланскаму ўдаецца «''бліскуча паказаць гісторыі драматычных узаемаадносін з сексуальным падтэкстам''», асабліва калі ў іх раскрываюцца «''некаторыя грані чалавечай натуры''», — піша біёграф Паланскага Крыстафер Сэндфард{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=116}}. Практычна ўсе фільмы Паланскага, знятыя пасля «''[[Танец вампіраў (фільм)|Танцу вампіраў]]''», заснаваны на літаратурных першакрыніцах<ref name="Culture.pl, Вечная борьба" />. Асаблівасцю іх выкарыстання з’яўляецца тое, што ў сваіх працах ён часта іранічна ад іх «''дыстанцыруецца''», прычым у некаторых выпадках даводзячы іх да «''абсурду''»{{Sfn|Черненко|2002|с=134}}. Многія з яго карцін (асабліва «''класічнага''» перыяду, які сканчаецца «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жыльцом|en|The Tenant}}''») напаўняюць гледача адчуваннем псіхалагічнай ізаляцыі і {{нп5|Параноя|параноі|en|Paranoia}}<ref name="RIA, 2013-08-18" />. Героі «''пакаёвай трылогіі''» («''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''», «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''», «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''») няўмольна спускаюцца ў бездань вар’яцтва, свет гэтых фільмаў адфільтраваны свядомасцю псіхічна нездаровага пратаганіста, канцоўкам уласцівы элемент нявызначанасці, інтэрпрэтацыя пакідаецца гледачу<ref name="Rambler, 2020-06-15" />. Паланскі — адзін з самых {{нп5|Песімізм|песімістычных|en|Pessimism}} рэжысёраў. Галоўны герой яго фільма, як правіла, сутыкаецца з пагрозай падвергнуцца маральнаму, а часам і фізічнаму гвалту з боку сіл ірацыянальных, дэманічных, не даступных яго разуменню<ref name="Kommersant, 2010-08-05" /><ref name="ASC, The Ghost Writer" />. Пры тым гэтыя сілы ў большасці выпадкаў перамагаюць; часам справа сканчаецца тым, што пратаганіст губляе розум. Кінакрытык і сцэнарыст {{нп5|Кенет Тайнен||en|Kenneth Tynan}} казаў: «''Многія лічаць, што працам Рамана ўласцівы элемент аўтабіяграфічнасці. Насамрэч усё значна цікавей. Калі фільм абарваны на самым інтрыгуючым месцы, можаце быць упэўнены — фінал маецца на ўвазе трагічны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}. == Уплыў і ацэнкі == {{Урэзка | Змест = «Мне падабаецца працаваць з Паланскім. Ён чортаў геній. Усё, чым ён валодае, ідзе з яго асабістага досведу. Часам мне здаецца, ён нешта накшталт {{нп5|Звышчалавек|звышчалавека|en|Übermensch}} — бо вынесці столькі, колькі вынес ён, пад сілу не кожнаму. І ён гатовы да ўсяго»<ref name="Esquire, Эдриен Броуди" />. | Подпіс = [[Эдрыен Броўдзі]] | Выраўноўванне = right | Шырыня = 250px | Памер шрыфта = 85% | Фон = }} Крытыкі і нават акцёры часта называюць Паланскага геніем<ref name="Telegraph, Polanski genius" /><ref name="Culture.pl, Вечная борьба" />{{Ref+|«''Ён — геній. Ён — дзівак. Ён — і тое, і другое''». Цытата з газетнага артыкула пра Паланскага{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=259}}.|К}}{{Ref+|Пасля вяртання Паланскага з Лос-Анджэлеса на радзіму ў Польшчу адна з найбуйнейшых польскіх газет называла яго «''геніем''» і «''нашым блудным сынам''», фігурай «''нароўні з Моцартам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=8}}.|К}}{{Ref+|«''14 красавіка 1966 года {{нп5|Кенет Тайнен||en|Kenneth Tynan}}, вядомы крытык і з нядаўніх часоў — кіраўнік Нацыянальнага тэатра, напісаў свайму судырэктару [[Лоўрэнс Аліўе|Лоўрэнсу Аліўе]], што хацеў бы заключыць кароткатэрміновы кантракт з „бліскучым маладым польскім рэжысёрам, які зняў „Нож“ і „Агіду“. У яго ёсць вопыт і тэатральнай працы, было б добра, калі б ён паставіў для Пітэра Хола п’есу ў тэатры „{{нп5|Олд Вік||en|The Old Vic}}“. Ён — тое, што нам трэба: у ім ідэальна спалучаюцца багатае ўяўленне і ўменне паказаць гвалт“. Аліўе толькі запытаў у адказ, ці гаворыць той па-англійску. „Ён — геній“, — запэўніў Тайнен''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=154}}.|К}}. Часопіс «''[[Time]]''» называў яго «''найвялікшым з рэжысёраў-сучаснікаў''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=546}}. Пісьменнік {{нп5|Ежы Касіньскі||en|Jerzy Kosiński}} лічыў Паланскага «''неспакойным і нервовым''», быццам бы ён заўсёды быў на мяжы з-за вечнага імкнення да дасканаласці і перавагі, нават калі ён расслабляўся, то «''здавалася, рабіў гэта коштам вялізных намаганняў''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=92}}. {{нп5|Дональд Плезенс||en|Donald Pleasence}} казаў, што Паланскі «''не асабліва''» прыемны чалавек, а пісьменнік {{нп5|Крыстафер Сэндфард (біёграф)|Крыстафер Сэндфард|en|Christopher Sandford (biographer)}} пісаў, што яго «''каэфіцыент інтэлекту пунктаў на дваццаць вышэй за сярэднерэжысёрскі. Ты заўсёды ўсведамляў, што маеш справу з сапраўдным майстрам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=146}}. Роберт Эванс спыняўся на яго няўжыўчывым, дырэктыўным характары, што, у прыватнасці, мела месца падчас здымак «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскага квартала]]''», калі ён паводзіў сябе «''нібы [[Напалеон I Банапарт|Напалеон]]''». Такія паводзіны адрознівалі яго ад амерыканскіх калегаў, якія імкнуліся падтрымліваць добразычлівую атмасферу, камандны дух і праявы клопату аб персанале. З гэтай нагоды Эванс прыгадваў, што Раман часта казаў: «''У Польшчы я мог здымаць што заўгодна, а акцёры без пярэчанняў выконвалі мае загады''». Калі з Нікалсанам рэжысёр падтрымліваў сяброўскія адносіны, то з [[Фэй Данаўэй|Данаўэй]] у яго адбылося некалькі канфліктаў{{Sfn|Бискинд|2007|с=269—270}}. Многія людзі, якія працавалі з Паланскім, адзначалі яго надзвычайную шчодрасць і гасціннасць. Ва ўсіх дамах, дзе жыў рэжысёр, часта падоўгу гасцявалі яго сябры і знаёмыя, таксама ён заўсёды быў гатовы «''не міргнуўшы і вокам падпісаць самы вялікі рахунак''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=298—299}}. Кенет Тайнен захапляўся працай Паланскага, ён называў яго «''ідэальнай камбінацыяй багатай фантазіі і схільнасці да паказу гвалту на экране''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=260}}. Паводле ўспамінаў жонкі Тайнена, у пачатку іх знаёмства Кенет не вельмі давяраў рэжысёру: «''Кен лічыў Рамана „падманшчыкам“, ад якога не ведаеш, чаго чакаць у адказ на тваю наступную рэпліку — усмешкі ці злоснага аскалу. Яго пагарды баішся, але яго пахвалой даражыш''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=261}}. Аператар {{нп5|Таніна Дэлі Колі||en|Tonino Delli Colli}} называў Паланскага найлепшым рэжысёрам з усіх, з кім яму даводзілася працаваць за ўсю сваю кар’еру, а таксама адзначаў, што той вельмі шмат ведаў пра камеры і аб’ектывы, і нават «''адрозніваў адзін ад аднаго з першага позірку''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=484}}. Амерыканскі прадзюсар і журналіст Пітэр Барт характарызаваў Паланскага як «''цудоўнага''» чалавека, самага адукаванага і эрудыраванага рэжысёра з усіх, каго ён ведаў{{Sfn|Бискинд|2007|с=106}}. Нават заўзятыя крытыкі прац Паланскага прызнаюць, што яго карціны, пры ўсіх іх недахопах, вытрыманы ў найлепшых традыцыях сусветнага кінематографа, а з пункту гледжання тэхнічнага майстэрства Паланскаму няма роўных сярод рэжысёраў-сучаснікаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=496}}. Уільям Касл падкрэсліваў перфекцыянізм польскага пастаноўшчыка, праяўлены ім падчас стварэння «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''». Пры першай сустрэчы наконт абмеркавання гэтага фільма Паланскі не спадабаўся прадзюсару, аднак пераканаўшыся, што іх погляды на экранізацыю ў асноўным супадаюць, той ухваліў яго кандыдатуру. Нягледзячы на перарасход, затрымкі ў здымках і большы, чым меркавалася, памер фільма, Касл нязменна падтрымліваў рэжысёра, апісваючы іх узаемаадносіны як «''ветлівае катаванне''». Па ацэнцы французскага кіназнаўцы {{нп5|Жак Лурсель|Жака Лурселя|fr|Jacques Lourcelles}}, прыведзенай ім у «''Слоўніку кіно''» (1992), гэтая карціна стала самым вялікім дасягненнем рэжысёра (хоць і не шэдэўрам першай велічыні), а таксама адзінай, у якой яго праца «''не апынулася значна ніжэй звязаных з ёй чаканняў''». Ён таксама адзначаў наступнае: «''Загадка асобы Паланскага, якая робіць з яго асабліва характэрны тып рэжысёра посткласічнай эры Галівуда, звязана з яго здольнасцю на пачатковым этапе праекту выклікаць у прадзюсараў і фінансістаў велізарны энтузіязм, якому, здаецца, зусім не шкодзяць далейшыя расчараванні — камерцыйныя ці мастацкія''»{{Sfn|Лурселль|2009}}. «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» Паланскага пачынаецца з буйнога плана зрэнкі, што з’яўляецца адсылкай да адной са сцэн «''[[Андалузскі сабака|Андалузскага сабакі]]''» [[Луіс Буньюэль|Луіса Буньюэля]]; пазней Буньюэль прызнаваўся, што некаторыя вуаярысцкія сцэны ў ягонай «''{{нп5|Дзённая прыгажуня (фільм)|Дзённай прыгажуні|en|Belle de Jour (film)}}''» (1967) ён зняў «''з паклонам Раману''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=138—139}}. «''Агіда''» стала арыенцірам для {{нп5|Адэпт|адэптаў|en|Adept}} [[Сюррэалізм|сюррэалістычнай]] вобразнасці і тонка псіхалізаваных канцовак. Яго стужка «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''» спарадзіла моду 1970-х гадоў на містычныя фільмы жахаў на тэму сатанізму, самымі знакавымі з якіх сталі «''{{нп5|Экзарцыст (фільм)|Экзарцыст|en|The Exorcist}}''» (1973) і «''{{нп5|Омэн (фільм, 1976)|Омэн|en|The Omen}}''» (1976). Пісьменнік Роберт Сэндфард пісаў, што «''азіраючыся назад, мы можам назваць „Дзіця Размары“ — нараўне з такімі карцінамі, як „{{нп5|Боні і Клайд (фільм)|Боні і Клайд|en|Bonnie and Clyde (film)}}“ і „{{нп5|Бестурботны яздок||en|Easy Rider}}“, — адной з цэнтральных з’яў эвалюцыі „{{нп5|Новы Галівуд|новага Галівуда|en|New Hollywood}}“''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=185}}. «''Кітайскі квартал''» апярэдзіў росквіт жанру {{нп5|Неануар|неануара|en|Neo-noir}} ў 1990-я гады. Фільм [[Браты Коэн|братоў Коэнаў]] «''{{нп5|Бартан Фінк||en|Barton Fink}}''» (якому канскае журы на чале з Паланскім прысудзіла «''Залатую пальмавую галіну''») па прызнанні яго стваральнікаў — {{нп5|Амаж (мастацтва)|амаж|en|Homage (arts)}} у гонар Паланскага часоў «''пакаёвай трылогіі''»<ref name="Rowell, The Brothers Grim" />. {{нп5|Андрэй Сцяпанавіч Плахаў|Андрэй Плахаў|ru|Плахов, Андрей Степанович}} наогул убачыў паміж лёсам пісьменніка з левымі поглядамі Бартана Фінка і Паланскім некаторае падабенства, у тым сэнсе, што абодва з’яўляюцца бежанцамі ад палітычнай ідэалогіі, якія пры гэтым звязалі сваю будучыню з камерцыйным кіно, для чаго абодва адпраўляюцца «''прадаваць свой талент''» у Галівуд. Аднак рэжысёр аказаўся нестандартным па амерыканскіх мерках кінематаграфістам, бо «''замест здавалася б гарантаванага камерцыйнага сцэнарыя напісаў зусім іншае — праекцыю сваіх фантазмаў і комплексаў, сваіх трагікамічных адносін са светам, свайго эгацэнтрызму і сваёй празмернасці''»{{Sfn|Плахов|2008|с=259}}. == Узнагароды == {{Main|Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага}} {{Некалькі выяў|image1=Roman Polanski gwiazda Lodz.jpg|width1=205|image2=Międzyzdroje, Aleja Gwiazd, odcisk dłoni Romana Polańskiego -Aw58-.JPG|width2=144|footer=Імянная зорка Паланскага на лодзінскай Алеі славы (злева), адбітак рукі Паланскага на Алеі зорак у [[Мендзыздрое]] (справа).}} Раман Паланскі неаднаразова ўзнагароджваўся прызамі фестываляў «''вялікай тройкі''»: [[Канскі кінафестываль|Канскага]], [[Венецыянскі кінафестываль|Венецыянскага]] і [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага]]. У 1962 годзе Паланскі быў узнагароджаны {{нп5|Прыз ФІПРЭСІ (Венецыянскі кінафестываль)|Прызам ФІПРЭСІ|fr|Prix FIPRESCI de la Mostra de Venise}} {{нп5|Венецыянскі кінафестываль 1962|23-га Венецыянскага кінафестывалю|en|23rd Venice International Film Festival}} за фільм «''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''». У 1965 годзе рэжысёр атрымаў {{нп5|«Сярэбраны мядзведзь» — Гран-пры журы|Спецыяльны прыз журы|en|Silver Bear Grand Jury Prize}} і Прыз ФІПРЭСІ на {{нп5|Берлінскі кінафестываль 1965|15-м Берлінскім кінафестывалі|en|15th Berlin International Film Festival}} за фільм «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''». На {{нп5|Берлінскі кінафестываль 1966|Берлінскім кінафестывалі 1966 года|en|16th Berlin International Film Festival}} рэжысёр быў удастоены галоўнай узнагароды — «''{{нп5|Залаты мядзведзь|Залатога мядзведзя|en|Golden Bear}}''» — за фільм «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''». У 2002 годзе Паланскі атрымаў галоўную ўзнагароду [[Канскі кінафестываль 2002|55-га Канскага кінафестывалю]] — «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатую пальмавую галіну]]''» — за фільм «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''». У 2010 годзе атрымаў [[Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру|«''Сярэбранага мядзведзя''» за рэжысуру]] на [[Берлінскі кінафестываль 2010|60-м Берлінскім кінафестывалі]] за фільм «''[[Прывід пяра]]''». На [[Венецыянскі кінафестываль 2019|Венецыянскім кінафестывалі 2019 года]] быў узнагароджаны {{нп5|Гран-пры журы (Венецыянскі кінафестываль)|Гран-пры журы|en|Grand Jury Prize (Venice Film Festival)}} і {{нп5|Прыз ФІПРЭСІ (Венецыянскі кінафестываль)|Прызам ФІПРЭСІ|fr|Prix FIPRESCI de la Mostra de Venise}} за фільм «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''». Сярод прэстыжных кінапрэмій Раман Паланскі удастоены дзесяці прэмій «''[[Сезар]]''», пяці «''[[Еўрапейская кінапрэмія|Еўрапейскіх кінапрэмій]]''», трох прэмій «''[[BAFTA]]''», аднаго «''[[Залаты глобус|Залатога глобуса]]''» і адной прэміі «''[[Оскар]]''». Паводле рэсурса «''[[Internet Movie Database]]''» Раман Паланскі агулам за сваю кар’еру быў узнагароджаны 98 кінапрэміямі, акрамя таго кінематаграфіст быў адзначаны яшчэ 95 намінацыямі<ref name="IMDb, Roman Polanski awards" />. == Фільмы пра Паланскага == === Дакументальныя === * «''{{нп5|Раман Паланскі: Шуканы і жаданы||en|Roman Polanski: Wanted and Desired}}''» ({{lang-en|Roman Polanski: Wanted and Desired}}) — рэжысёр {{нп5|Марына Зяновіч||en|Marina Zenovich}}, ЗША, Вялікабрытанія, 2008 год<ref name="Newsweek, Roman Polanski 2008 documentary" />. * «''{{нп5|Раман Паланскі: Кінамемуары||en|Roman Polanski: A Film Memoir}}''» ({{lang-en|Roman Polanski: A Film Memoir}}) — рэжысёр {{нп5|Ларан Бузеро||en|Laurent Bouzereau}}, Вялікабрытанія, Італія, Германія, 2011 год<ref name="IndieWire, Roman Polanski 2011 Documentary" />. * «''Раман Паланскі: Трэці лішні''» ({{Lang-en|Roman Polanski: Odd Man Out}}) — рэжысёр {{нп5|Марына Зяновіч||en|Marina Zenovich}}, ЗША, 2012 год<ref name="Variety, on Odd Man Out" />. === Мастацкія === * «''Паланскі''» ({{lang-en|Polanski}}) — рэжысёр {{нп5|Дэміян Чапа||en|Damian Chapa}}, ЗША, 2009 год. Жыццё Паланскага прыцягнула рэжысёра сваёй насычанасцю. «''Я… ніяк не мог зразумець, чаму ніхто да гэтага часу не зняў пра Паланскага фільм''», — казаў Чапа. Першапачаткова на ролю Рамана планавалася знайсці падыходзячага акцёра, але ў выніку Чапа сам выканаў ролю<ref name="Film.ru, о байопике Полански" /><ref name="Day.Az, о байопике Полански" />. * Раман Паланскі стаў адным з персанажаў фільма [[Квенцін Таранціна|Квенціна Таранціна]] «''[[Аднойчы ў Галівудзе (фільм, 2019)|Аднойчы ў Галівудзе]]''» (ролю выканаў польскі акцёр {{нп5|Рафал Завяруха||en|Rafał Zawierucha}}) і яго {{нп5|Аднойчы ў Галівудзе (раман)|навелізацыі|en|Once Upon a Time in Hollywood (novel)}}, напісанай самім рэжысёрам<ref name="ComingSoon, Rafal Zawierucha is Roman Polanski" />. == Каментарыі == {{Заўвагі|group=К}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="AP News, Judge refuses to end Polanski case">{{cite web|url=https://apnews.com/article/683568177ab04a7081dad4e3664b13aa|title=Judge refuses to end Roman Polanski sex assault case|author=Anthony McCartney|date=2017-08-19|website=AP News|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=|archivedate=|deadlink=no}}</ref> <ref name="ArticleSlash, Ewan McGregor interview">{{cite web|url=https://www.articleslash.net/Arts-and-Entertainment/Movies-TV/592449__Ewan-McGregor-Interview-For-The-Ghost.html|title=Ewan McGregor Interview For The Ghost|author=Matthew Power|date=2011-01-02|website=ArticleSlash|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210127222035/https://www.articleslash.net/Arts-and-Entertainment/Movies-TV/592449__Ewan-McGregor-Interview-For-The-Ghost.html|archivedate=2021-01-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="ASC, The Ghost Writer">{{cite web|url=https://theasc.com/ac_magazine/October2010/DVDPlayback/page1.html|title=The Ghost Writer (2010)|author=Jim Hemphill|date=October 2010|website=The ASC|lang=en|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://archive.is/20120911/http://www.theasc.com/ac_magazine/October2010/DVDPlayback/page1.php|archivedate=2012-09-11|deadlink=no}}</ref> <ref name="A.V. Club, on Death and the Maiden">{{cite web|url=https://www.avclub.com/marvel-at-what-roman-polanski-can-do-with-four-walls-an-1798241147|title=Marvel at what Roman Polanski can do with four walls and a strong play|author=Sam Adams|date=2013-10-10|website={{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://film.avclub.com/marvel-at-what-roman-polanski-can-do-with-four-walls-an-1798241147|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="A.V. Club, on Tess">{{cite web|url=https://www.avclub.com/the-sumptuous-tess-is-roman-polanski-by-way-of-david-le-1798179588|title=The sumptuous Tess is Roman Polanski by way of David Lean|author=Ben Kenigsberg|date=2014-02-26|website={{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125425/https://film.avclub.com/the-sumptuous-tess-is-roman-polanski-by-way-of-david-le-1798179588|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="A.V. Club, on The Ghost Writer">{{cite web|url=https://www.avclub.com/the-ghost-writer-1798164386|title=The Ghost Writer|author=Scott Tobias|date=2010-02-18|website={{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210503032242/https://film.avclub.com/the-ghost-writer-1798164386|archivedate=2021-05-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="BBC, Oliver Twist review">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/films/2005/09/28/oliver_twist_2005_review.shtml|title=Oliver Twist (2005)|author=Andy Jacobs|date=2005-10-04|website=[[BBC]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210503064807/http://www.bbc.co.uk/films/2005/09/28/oliver_twist_2005_review.shtml|archivedate=2021-05-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="BBC, Roman Polanski freed in Poland">{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-29834442|title=Roman Polanski freed in Poland after US extradition bid|author=|date=2014-10-30|website=[[BBC News|BBC]]|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073308/https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-29834442|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Bloomberg, 2010-07-12">{{cite web|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2010-07-12/switzerland-won-t-extradite-fugitive-film-director-roman-polanski-to-u-s-|title=Switzerland Won’t Extradite Polanski Over 1977 Case|author=Naomi Kresge, Paul Verschuur|date=2010-07-12|website={{нп5|Bloomberg||en|Bloomberg L.P.}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190827053500/https://www.bloomberg.com/news/articles/2010-07-12/switzerland-won-t-extradite-fugitive-film-director-roman-polanski-to-u-s-|archivedate=2019-08-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Box Office Mojo, Oliver Twist">{{cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt0380599/|title=Oliver Twist|author=|date=|website=[[Box Office Mojo]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220306204236/https://www.boxofficemojo.com/title/tt0380599/|archivedate=2022-03-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Box Office Mojo, The Pianist">{{cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt0253474/|title=The Pianist|author=|date=|website=[[Box Office Mojo]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220116045700/https://www.boxofficemojo.com/title/tt0253474/|archivedate=2022-01-16|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/sex-games/Content?oid=884189|title=Sex Games|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=1994-04-07|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111614/https://www.chicagoreader.com/chicago/sex-games/Content?oid=884189|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Cul-de-sac review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/cul-de-sac/Film?oid=1049927|title=Cul-de-sac|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=1985-10-26|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210113141942/https://www.chicagoreader.com/chicago/cul-de-sac/Film?oid=1049927|archivedate=2021-01-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Death and the Maiden review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/death-and-the-maiden/Film?oid=1051162|title=Death and the Maiden|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=1985-10-26|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111625/https://www.chicagoreader.com/chicago/death-and-the-maiden/Film?oid=1051162|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Frantic review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/frantic/Film?oid=1048783|title=Frantic|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=2003-08-07|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125420/https://www.chicagoreader.com/chicago/frantic/Film?oid=1048783|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Cine-File, The Tenant">{{cite web|url=https://cine-file.info/list-archive/2011/OCT-11-4.html|title=Roman Polanski's THE TENANT (French Revival)|author=Ben Sachs|date=|website=CINE-FILE.info|lang=en|accessdate=2020-09-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200927090414/http://cine-file.info/list-archive/2011/OCT-11-4.html|archivedate=2020-09-27|deadlink=yes}}</ref> <ref name="CLC, on What?">{{cite web|url=https://clclt.com/charlotte/independence-day-thats-sexploitation-top-gun-among-new-home-entertainment-titles/Content?oid=3748549|title=Independence Day, That's Sexploitation!, Top Gun among new home entertainment titles|author=Matt Brunson|date=2016-05-05|website=Creative Loafing Charlotte|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153503/https://clclt.com/charlotte/independence-day-thats-sexploitation-top-gun-among-new-home-entertainment-titles/Content?oid=3748549|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="ComingSoon, Rafal Zawierucha is Roman Polanski">{{cite web|url=https://www.comingsoon.net/movies/news/974147-rafal-zawierucha-is-roman-polanski-in-once-upon-a-time-in-hollywood|title=Rafal Zawierucha is Roman Polanski in Once Upon a Time in Hollywood|author=Jeff Ames|date=2018-08-28|website=ComingSoon.net|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073807/https://www.comingsoon.net/movies/news/974147-rafal-zawierucha-is-roman-polanski-in-once-upon-a-time-in-hollywood|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Culture.pl, Вечная борьба">{{cite web|url=https://culture.pl/ru/article/vechnaya-borba-literaturnye-miry-romana-polanski|title=Вечная борьба — литературные миры Романа Полански|author=Bartosz Staszczyszyn|date=2018-09-22|website=Culture.pl|lang=ru|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918181611/https://culture.pl/ru/article/vechnaya-borba-literaturnye-miry-romana-polanski|archivedate=2021-09-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Daily Beast, Charlotte Lewis accusations">{{cite web|url=https://www.thedailybeast.com/roman-polanski-accuser-charlotte-lewis-lying|title=Roman Polanski Accuser, Charlotte Lewis, Lying?|author=Eric Pape|date=2010-05-17|website=The Daily Beast|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=|archivedate=|deadlink=no}}</ref> <ref name="Daily Mail, Renate Langer accusations">{{cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/news/article-4946440/German-actress-says-film-director-Roman-Polanski-raped-her.html|title=German actress, 61, says film director Roman Polanski raped her|author=Peter Allen|date=2017-10-03|website=Daily Mail|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220306215158/https://www.dailymail.co.uk/news/article-4946440/German-actress-says-film-director-Roman-Polanski-raped-her.html|archivedate=2022-03-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Day.Az, о байопике Полански">{{cite web|url=https://news.day.az/showbiz/187689.html|title=Дэмиан Чапа: «Роман Полански - это такая провокационная фигура...»|author=|date=2009-12-31|website=Day.Az|lang=ru|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211206200050/https://news.day.az/showbiz/187689.html|archivedate=2021-12-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Deadline, on J'Accuse">{{cite web|url=https://deadline.com/2019/08/roman-polanski-venice-film-festival-metoo-officer-spy-1202707070/|title=Roman Polanski Opens Up: “Most Of The People Who Harass Me Do Not Know Me And Know Nothing About The Case” — Venice|author=Andreas Wiseman|date=2019-08-29|website={{нп5|Deadline Hollywood|Deadline|en|Deadline Hollywood}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220201072149/https://deadline.com/2019/08/roman-polanski-venice-film-festival-metoo-officer-spy-1202707070/|archivedate=2022-02-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Dissolve, Barton Fink monopolized Cannes">{{cite web|url=https://thedissolve.com/news/5746-out-of-the-past-barton-fink-monopolized-cannes-on-/|title=Barton Fink monopolized Cannes on this day in 1991|author=Greg Cwik|date=2015-05-20|website=The Dissolve|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125419/https://thedissolve.com/news/5746-out-of-the-past-barton-fink-monopolized-cannes-on-/|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Deutsche Welle, Польша отказала в экстрадиции">{{cite web|url=https://www.dw.com/ru/польша-отказала-сша-в-экстрадиции-полански/a-18029756|title=Польша отказала США в экстрадиции Полански|author=|date=2014-10-30|website=[[Deutsche Welle]]|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141102035007/http://www.dw.de/%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0-%D0%BE%D1%82%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B0-%D1%81%D1%88%D0%B0-%D0%B2-%D1%8D%D0%BA%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8/a-18029756|archivedate=2014-11-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Empire, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.empireonline.com/movies/reviews/bitter-moon-review/|title=Bitter Moon Review|author=Ian Nathan|date=2000-01-01|website={{нп5|Empire (часопіс)|Empire|en|Empire (film magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://www.empireonline.com/movies/reviews/bitter-moon-review/|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Empire, The Ninth Gate review">{{cite web|url=https://www.empireonline.com/movies/reviews/ninth-gate-review/|title=The Ninth Gate Review|author=Kim Newman|date=2000-01-01|website={{нп5|Empire (часопіс)|Empire|en|Empire (film magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://www.empireonline.com/movies/reviews/ninth-gate-review/|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Entertainment Weekly, on César 2020">{{cite web|url=https://ew.com/movies/attendees-walk-out-cesar-awards-roman-polanski-best-director-win/|title=Attendees walk out after Roman Polanski wins Best Director at Cesar Awards|author=Maureen Lee Lenker|date=2020-02-28|website=[[Entertainment Weekly]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127142239/https://ew.com/movies/attendees-walk-out-cesar-awards-roman-polanski-best-director-win/|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Entertainment Weekly, on John Travolta and The Double">{{cite web|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,293215,00.html|title=John Travolta: Cool + Confident|author=Jeff Gordinier, Dave Karger|date=1996-06-28|website=[[Entertainment Weekly]]|lang=en|accessdate=2012-09-03|archiveurl=https://archive.is/20120903/http://www.ew.com/ew/article/0,,293215,00.html|archivedate=2012-09-03|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Esquire, Эдриен Броуди">{{cite web|url=https://esquire.ru/rules/37-adrien-brody/#part0|title=Правила жизни Эдриена Броуди|author=|date=|website={{нп5|Esquire||en|Esquire (magazine)}}|lang=ru|accessdate=2020-04-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200423211634/https://esquire.ru/rules/37-adrien-brody/#part0|archivedate=2020-04-23|deadlink=yes}}</ref> <ref name="E-teatr.pl, Amadeusz">{{cite web|url=https://e-teatr.pl/amadeusz-r22401|title=Amadeusz. reż. Polański Roman|author=|date=|website=e-teatr.pl|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211202092836/https://e-teatr.pl/amadeusz-r22401|archivedate=2021-12-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Festival de Cannes, Juries 1991">{{cite web|url=http://www.festival-cannes.fr/en/archives/1991/juryLongFilm.html|title=Juries 1991 : Feature Films|author=|date=|website=festival-cannes.fr|lang=fr|accessdate=2016-04-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160415042033/http://www.festival-cannes.fr/en/archives/1991/juryLongFilm.html|archivedate=2016-04-15|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Film Critic, Frantic review">{{cite web|url=http://www.filmcritic.com.au/reviews/f/frantic.html|title=Frantic|author=Adrian Martin|date=June 2001|website=Film Critic|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125421/http://www.filmcritic.com.au/reviews/f/frantic.html|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Film.ru, о байопике Полански">{{cite web|url=https://www.film.ru/news/burnaya-zhizn-romana-polanski-popadet-na-plenku|title=Глава Amadeus Pictures Дэмиэн Чапа решил снять байопик про жизнь Романа Полански. Называться фильм будет "Полански", а сам Чапа выступит в роли сценариста, режиссёра, продюсера, а также исполнит одну из ролей|author=|date=2013-02-21|website=Film.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211206200053/https://www.film.ru/news/burnaya-zhizn-romana-polanski-popadet-na-plenku|archivedate=2021-12-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Filmweb, Wenecja 2019">{{cite web|url=https://www.filmweb.pl/news/WENECJA+2019:+%22Joker%22+tworzy+historię+i+dostaje+Złotego+Lwa-134594|title=WENECJA 2019: "Joker" tworzy historię i dostaje Złotego Lwa!|author=|date=2019-09-07|website=Filmweb|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061029/https://www.filmweb.pl/news/WENECJA+2019:+%22Joker%22+tworzy+histori%C4%99+i+dostaje+Z%C5%82otego+Lwa-134594|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="France 24, on César 2020">{{cite web|url=https://www.france24.com/en/20200227-fearing-public-lynching-polanski-skips-french-oscars-night|title=Fearing ‘public lynching’, Polanski pulls out of France's César awards|author=|date=2020-02-27|website={{нп5|France 24||en|France 24}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211201040044/https://www.france24.com/en/20200227-fearing-public-lynching-polanski-skips-french-oscars-night|archivedate=2021-12-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Gazeta Prawna, 2009-10-03">{{cite web|url=https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/357152,polanski-zgodzil-sie-w-1993-r-wyplacic-geimer-odszkodowanie.html|title=Polański zgodził się w 1993 r. wypłacić Geimer odszkodowanie|author=|date=2009-10-03|website=Gazeta Prawna|lang=pl|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124411/https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/357152,polanski-zgodzil-sie-w-1993-r-wyplacic-geimer-odszkodowanie.html|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Gazeta.ru, 2009-09-27">{{cite web|url=https://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/09/27/n_1408000.shtml|title=Швейцария: Полански останется в тюрьме до возможной выдачи США|author=|date=2009-09-27|website=Gazeta.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120915/http://gazeta.ru/news/lenta/2009/09/27/n_1408000.shtml|archivedate=2012-09-15|deadlink=no}}</ref> <ref name="Gazeta.ru, 2009-10-02">{{cite web|url=https://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/10/02/n_1409678.shtml|title=Шварценеггер: c Полански нужно обращаться, как и с остальными|author=|date=2009-10-02|website=Gazeta.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120730/http://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/10/02/n_1409678.shtml|archivedate=2012-07-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="Golden Globes, Chinatown">{{cite web|url=https://www.goldenglobes.com/film/chinatown|title=Chinatown|author=|date=|website=goldenglobes.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210225221511/https://www.goldenglobes.com/film/chinatown|archivedate=2021-02-25|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Best film of all time">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2010/oct/22/best-film-ever-chinatown-season|title=Chinatown: the best film of all time|author=Andrew Pulver|date=2010-10-22|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210501113941/https://www.theguardian.com/film/2010/oct/22/best-film-ever-chinatown-season|archivedate=2021-05-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, on Charles Manson">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/us-news/2020/jan/16/charles-manson-puts-a-nation-on-trial-archive-1971|title=Charles Manson puts a nation on trial – archive, 16 January 1971|author=Jefferson Morgan|date=2020-01-16|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210601193243/https://www.theguardian.com/us-news/2020/jan/16/charles-manson-puts-a-nation-on-trial-archive-1971|archivedate=2021-06-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, on Nastassja Kinski">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/1999/jul/03/suziemackenzie|title=Daddy's girl|author=Suzie Mackenzie|date=1999-07-03|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211104034613/https://www.theguardian.com/film/1999/jul/03/suziemackenzie|archivedate=2021-11-04|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Polanski 2005 inreview">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2005/jul/15/romanpolanski.2005inreview|title=The Guardian profile: Roman Polanski|author=Peter Bradshaw|date=2005-07-14|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210518195148/https://www.theguardian.com/film/2005/jul/15/romanpolanski.2005inreview|archivedate=2021-05-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Polanski in Exile">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2008/dec/07/roman-polanski-exile-profile-film|title=The Observer profile: Roman Polanski — Waiting to come in from the cold|author=Vanessa Thorpe|date=2008-12-07|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523125254/https://www.theguardian.com/film/2008/dec/07/roman-polanski-exile-profile-film|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Petition for Roman Polanski">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2009/sep/29/roman-polanski-petition|title=Release Polanski, demands petition by film industry luminaries|author=Catherine Shoard and agencies|date=2009-09-29|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120801/http://www.guardian.co.uk/film/2009/sep/29/roman-polanski-petition|archivedate=2012-08-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Repulsion review">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2013/jan/03/repulsion-review|title=Repulsion – review|author=Peter Bradshaw|date=2013-01-03|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210420174315/https://www.theguardian.com/film/2013/jan/03/repulsion-review|archivedate=2021-04-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Venus in Fur review">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2014/jun/01/venus-in-fur-review-roman-polanski-sexual-politics|title=Venus in Fur review – Polanski's witty take on sexual politics|author=Jonathan Romney|date=2014-06-01|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193143/https://www.theguardian.com/film/2014/jun/01/venus-in-fur-review-roman-polanski-sexual-politics|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="History, on Sharon Tate’s death">{{cite web|url=https://www.history.com/this-day-in-history/manson-cult-kills-five-people|title=Charles Manson cult kills five, including actress Sharon Tate|author=|date=|website=HISTORY|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124408/https://www.history.com/this-day-in-history/manson-cult-kills-five-people|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Hollywood Reporter, Based on a True Story review">{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/based-a-true-story-review-1008247/|title=‘Based on a True Story’ (‘D’Apres une histoire vraie’): Film Review {{!}} Cannes 2017|author=|date=2017-05-27|website=[[The Hollywood Reporter]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061027/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/based-a-true-story-review-1008247/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="IMDb, Roman Polanski awards">{{cite web|url=https://www.imdb.com/title/nm0000591/awards|title=Roman Polanski — Awards|author=|date=|website=[[Internet Movie Database]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=|archivedate=|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/film-polanski-s-freudian-slop-bitter-moon-18-city-of-joy-1555473.html|title=FILM / Polanski's Freudian slop: Bitter Moon (18); City of Joy|author=Anthony Lane|date=2011-10-22|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/film-polanski-s-freudian-slop-bitter-moon-18-city-of-joy-1555473.html|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Pompeii">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/polanski-to-bring-best-seller-on-last-days-of-pompeii-to-the-big-screen-434816.html|title=Polanski to bring best-seller on last days of Pompeii to the big|author=Matthew Beard|date=2007-02-03|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210913013812/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/polanski-to-bring-best-seller-on-last-days-of-pompeii-to-the-big-screen-434816.html|archivedate=2021-09-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Roman Polanski">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-the-artful-dodger-314896.html|title=Roman Polanski: The artful dodger|author=Neil Norman|date=2005-09-25|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090728191526/http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-the-artful-dodger-508255.html|archivedate=2009-07-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Roman Polanski arrest">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/polanski-arrested-over-1977-underage-sex-charge-1794087.html|title=Polanski arrested over 1977 underage sex charge|author=|date=2009-09-27|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://archive.is/20120802/http://www.independent.co.uk/news/world/europe/film-director-polanski-taken-into-swiss-custody-1794087.html|archivedate=2012-08-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Roman Polanski crime">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-the-truth-about-his-notorious-sex-crime-949106.html|title=Roman Polanski: The truth about his notorious sex crime|author=Jonathan Romney|date=2008-10-05|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124408/https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-truth-about-his-notorious-sex-crime-949106.html|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, Venus in Fur review">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/reviews/venus-fur-film-review-roman-polanski-certainly-enjoys-showing-his-suffering-9456495.html|title=Venus In Fur, film review: Roman Polanski certainly enjoys showing his suffering|author=Geoffrey Macnab|date=2014-05-29|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193140/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/reviews/venus-fur-film-review-roman-polanski-certainly-enjoys-showing-his-suffering-9456495.html|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="IndieWire, Roman Polanski 2011 Documentary">{{cite web|url=https://www.indiewire.com/2013/11/review-compelling-occasionally-insightful-wildly-frustrating-documentary-roman-polanski-a-film-memoir-91950/|title=Review: Compelling, Occasionally Insightful & Wildly Frustrating Documentary ‘Roman Polanski: A Film Memoir’|author=Christopher Schobert|date=2013-11-09|website={{нп5|IndieWire||en|IndieWire}}|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073804/https://www.indiewire.com/2013/11/review-compelling-occasionally-insightful-wildly-frustrating-documentary-roman-polanski-a-film-memoir-91950/|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Inquirer, Kate Winslet interview">{{cite web|url=https://entertainment.inquirer.net/1765/winslet-on-working-with-jodie-foster-roman-polanski|title=Winslet on working with Jodie Foster, Roman Polanski|author=Ruben V. Nepales|date=2011-05-20|website={{нп5|Philippine Daily Inquirer|INQUIRER.net|en|Philippine Daily Inquirer}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127135407/https://entertainment.inquirer.net/1765/winslet-on-working-with-jodie-foster-roman-polanski|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Interia Film, Morgane Polanski interview">{{cite web|url=https://film.interia.pl/wywiady/news-morgane-polanski-najwazniejsza-jest-dyscyplina,nId,2704987|title=Co robi córka Romana Polańskiego? Będziecie zaskoczeni|author=Dagmara Romanowska|date=2018-11-30|website=Interia Film|lang=pl|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124411/https://film.interia.pl/wywiady/news-morgane-polanski-najwazniejsza-jest-dyscyplina,nId,2704987|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Katowice Nasze Miasto, 2002-08-19">{{cite web|url=https://katowice.naszemiasto.pl/mlodziencze-drogi-romana-polanskiego/ar/c13-5598075|title=Młodzieńcze drogi Romana Polańskiego|author=Marek Skocza|date=2002-08-19|website=Katowice Nasze Miasto|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423203615/https://katowice.naszemiasto.pl/mlodziencze-drogi-romana-polanskiego/ar/c13-5598075|archivedate=2021-04-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Kommersant, 1996-06-25">{{артыкул|аўтар=|загаловак=Джон Траволта выступил в роли шантажиста|спасылка=https://www.kommersant.ru/doc/235072|аўтар выдання=|выданне={{нп5|Коммерсантъ||ru|Коммерсантъ}}|тып=|месца=|выдавецтва=|год=1996-06-25|выпуск=|volume=|нумар=106(1064)|старонкі=13|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=ru}}</ref> <ref name="Kommersant, 2009-10-05">{{артыкул|аўтар=Николай Зубов|загаловак=Не прощай, Америка!|спасылка=https://www.kommersant.ru/doc/1245729|аўтар выдання=|выданне=Коммерсантъ Власть|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2009-10-05|выпуск=|volume=|нумар=39|старонкі=36|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=ru}}</ref> <ref name="Kommersant, 2010-08-05">{{артыкул|аўтар=Андрей Плахов|загаловак=Черти специального назначения|спасылка=https://www.kommersant.ru/doc/1481911|аўтар выдання=|выданне=Коммерсантъ|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2010-08-05|выпуск=|volume=|нумар=141(4441)|старонкі=11|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=ru}}</ref> <ref name="Lenta.ru, 2009-10-27">{{cite web|url=https://lenta.ru/news/2009/10/27/dismiss/|title=Жертва изнасилования потребовала от США закрыть дело Романа Полански|author=|date=2009-10-27|website={{нп5|Lenta.ru||en|Lenta.ru}}|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141230181514/http://lenta.ru/news/2009/10/27/dismiss/|archivedate=2014-12-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="Lenta.ru, 2009-12-22">{{cite web|url=https://lenta.ru/news/2009/12/22/polanski/|title=Калифорнийский суд отказался закрывать дело Полански|author=|date=2009-12-22|website={{нп5|Lenta.ru||en|Lenta.ru}}|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120713/http://lenta.ru/news/2009/12/22/polanski/|archivedate=2012-07-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Lenta.ru, 2010-07-12">{{cite web|url=https://lenta.ru/news/2010/07/12/free/|title=Швейцария отказалась экстрадировать Романа Полански|author=|date=2010-07-12|website={{нп5|Lenta.ru||en|Lenta.ru}}|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073300/https://lenta.ru/news/2010/07/12/free/|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Le Parisien, on J'Accuse">{{cite web|url=https://www.leparisien.fr/culture-loisirs/polanski-tournera-dreyfus-en-france-09-02-2016-5527437.php|title=Polanski tournera « Dreyfus » en France|author=|date=2016-16-06|website={{нп5|Le Parisien||en|Le Parisien}}|lang=fr|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127135408/https://www.leparisien.fr/culture-loisirs/polanski-tournera-dreyfus-en-france-09-02-2016-5527437.php|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Le Parisien, Valentine Monnier accusations">{{cite web|url=https://www.leparisien.fr/faits-divers/une-francaise-accuse-le-realisateur-roman-polanski-de-viol-08-11-2019-8189568.php|title=La nouvelle affaire Polanski : une Française l’accuse de viol|author=Catherine Balle |date=2019-11-08|website={{нп5|Le Parisien||en|Le Parisien}}|lang=fr|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220426100853/https://www.leparisien.fr/faits-divers/une-francaise-accuse-le-realisateur-roman-polanski-de-viol-08-11-2019-8189568.php|archivedate=2022-04-26|deadlink=no}}</ref> <ref name="L’Express, Pirates review">{{cite web|url=https://www.lexpress.fr/culture/cinema/la-drole-de-galere-du-pirates-de-polanski_498033.html|title=La drôle de galère du Pirates de Polanski|author=Philippe Meyer|date=1986-05-16|website=LExpress.fr|lang=fr|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125419/https://www.lexpress.fr/culture/cinema/la-drole-de-galere-du-pirates-de-polanski_498033.html|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Life-star.ru, 2009-09-28">{{cite web|url=http://life-star.ru/page/1929|title=Моника Белуччи и Николя Саркози требуют освободить Романа Полански|author=|date=2009-09-28|website=Life-star.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121216231422/http://life-star.ru/page/1929|archivedate=2012-12-16|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 1973-12-26">{{артыкул|аўтар=Joseph Gelmis|загаловак=Dreams, Nightmares of Roman Polanski: ROMAN POLANSKI|спасылка=|аўтар выдання=|выданне={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|тып=газета|месца=|выдавецтва=|год=1973-12-26|выпуск=|volume=|нумар=|pages=d20|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=en}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 1996-09-16">{{cite web|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1996-09-16-ca-44399-story.html|title=Younger Actresses Get the Parts . . . and Now Awards|author=Robert W. Welkos|date=1996-09-16|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190813103516/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1996-09-16-ca-44399-story.html|archivedate=2019-08-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 2003-02-23">{{cite web|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2003-feb-23-oe-geimer23-story.html|title=Judge the Movie, Not the Man|author=Samantha Geimer|date=2003-02-23|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091001110320/http://www.latimes.com/news/nationworld/wire/la-oe-samantha-geimer23-2003feb23,0,4716430.story|archivedate=2009-10-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 2011-10-01">{{cite web|url=https://latimesblogs.latimes.com/movies/2011/10/ny-film-festival-polanski-gets-his-us-welcome-wagon.html|title=NY Film Festival: Polanski gets his U.S. welcome wagon|author=Steven Zeitchik|date=2011-10-01|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127135408/https://latimesblogs.latimes.com/movies/2011/10/ny-film-festival-polanski-gets-his-us-welcome-wagon.html|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 2016-12-07">{{cite web|url=https://www.latimes.com/business/hollywood/la-fi-ct-roman-polanski-extradition-poland-20161206-story.html|title=Roman Polanski extradition request rejected by Poland's top court|author=|date=2016-12-07|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073259/https://www.latimes.com/business/hollywood/la-fi-ct-roman-polanski-extradition-poland-20161206-story.html|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Meduza, on J'Accuse">{{cite web|url=https://meduza.io/feature/2019/08/31/ya-obvinyayu-romana-polanski-fundamentalnyy-film-o-dele-dreyfusa-izmenivshem-istoriyu|title=«Я обвиняю» Романа Полански: фундаментальный фильм о деле Дрейфуса, изменившем историю, с Луи Гаррелем и Жаном Дюжарденом в главных ролях|author={{нп5|Антон Уладзіміравіч Долін|Антон Долин|en|Долин, Антон Владимирович}}|date=2019-08-31|website=[[Meduza]]|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211130212040/https://meduza.io/feature/2019/08/31/ya-obvinyayu-romana-polanski-fundamentalnyy-film-o-dele-dreyfusa-izmenivshem-istoriyu|archivedate=2021-11-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, A Therapy">{{cite web|url=https://mubi.com/films/a-therapy|title=A Therapy|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193142/https://mubi.com/films/a-therapy|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Carnage">{{cite web|url=https://mubi.com/films/carnage-2011/awards|title=Carnage|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210503064808/https://mubi.com/films/carnage-2011/awards|archivedate=2021-05-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Chinatown">{{cite web|url=https://mubi.com/films/chinatown/awards|title=Chinatown|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429094220/https://mubi.com/films/chinatown/awards|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Cul-de-sac">{{cite web|url=https://mubi.com/films/cul-de-sac|title=Cul-de-sac|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428142539/https://mubi.com/films/cul-de-sac|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Macbeth">{{cite web|url=https://mubi.com/films/macbeth-1971/awards|title=Macbeth|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153504/https://mubi.com/films/macbeth-1971/awards|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Repulsion">{{cite web|url=https://mubi.com/films/repulsion|title=Repulsion|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210424155700/https://mubi.com/films/repulsion|archivedate=2021-04-24|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Tess">{{cite web|url=https://mubi.com/films/tess/awards|title=Tess|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125419/https://mubi.com/films/tess/awards|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, The Ghost Writer">{{cite web|url=https://mubi.com/films/the-ghost-writer/awards|title=The Ghost Writer|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220509151220/https://mubi.com/films/the-ghost-writer/awards|archivedate=2022-05-09|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, The Pianist">{{cite web|url=https://mubi.com/films/the-pianist/awards|title=The Pianist|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://mubi.com/films/the-pianist/awards|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="NEWSru.com, on Pompeii">{{cite web|url=https://palm.newsru.com/cinema/11may2007/polanski.html|title=Орландо Блум и Скарлетт Йоханссон разрушат «Помпеи» Романа Полански|author=|date=2007-05-11|website={{нп5|Newsru.com|NEWSru.com|ru|Newsru.com}}|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://archive.is/20120712/http://palm.newsru.com/cinema/11may2007/polanski.html|archivedate=2012-07-12|deadlink=no}}</ref> <ref name="Newsweek, Roman Polanski 2008 documentary">{{cite web|url=https://www.newsweek.com/roman-polanski-documentary-deft-subtle-film-90009|title=Roman Polanski Documentary Is Deft, Subtle Film|author=|date=2008-05-23|website=Newsweek|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073804/https://www.newsweek.com/roman-polanski-documentary-deft-subtle-film-90009|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="New York Daily News, on John Travolta and The Double">{{cite web|url=http://articles.nydailynews.com/1996-07-28/gossip/18020234_1_calvin-klein-jfk-jack-and-jackie/2|title=Brief And Shining Moments In Camelot|author=George Rush, Joanna Molloy, Baird Jones|date=1996-07-28|website={{нп5|New York Daily News||en|New York Daily News}}|lang=en|accessdate=2012-07-07|archiveurl=https://archive.is/20120707/http://articles.nydailynews.com/1996-07-28/gossip/18020234_1_calvin-klein-jfk-jack-and-jackie/2|archivedate=2012-07-07|deadlink=yes}}</ref> <ref name="New York Post, on Roman Polanski arrest">{{cite web|url=https://nypost.com/2009/09/27/polanski-nabbed-31-years-late/|title=Polanski nabbed, 31 years late|author=|date=2009-09-27|website=[[New York Post]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://archive.is/20120906/http://www.nypost.com/p/news/international/roman_polanski_nabbed_in_sex_case_S8K6pBdkjx5UKtdSctAOmL|archivedate=2012-09-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="New York Times, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.nytimes.com/1994/03/18/movies/review-film-buttoned-down-people-unbuttoned-memories.html|title=Review/Film; Buttoned-Down People, Unbuttoned Memories|author=Janet Maslin|date=1994-03-18|website=[[The New York Times]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210405210229/https://www.nytimes.com/1994/03/18/movies/review-film-buttoned-down-people-unbuttoned-memories.html|archivedate=2021-04-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="New York Times, Polish Judge Rejects Extradition">{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2015/10/31/world/europe/roman-polanski-poland-extradiction.html|title=Polish Judge Rejects Extradition of Roman Polanski|author=Michal Kolanko|date=2015-10-30|website=[[The New York Times]]|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073300/https://www.nytimes.com/2015/10/31/world/europe/roman-polanski-poland-extradiction.html|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="PopMatters, Tenant">{{cite web|url=https://www.popmatters.com/tenant-2496251228.html|title=The Tenant (1976)|author=|date=2003-07-14|website=PopMatters|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429094230/https://www.popmatters.com/tenant-2496251228.html|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Przegląd, 2016-09-05">{{cite web|url=https://www.tygodnikprzeglad.pl/scena-zbrodni/|title=Napad na Romana Polańskiego|author=Jaromir Król|date=2016-09-05|website=Przegląd|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210424062642/https://www.tygodnikprzeglad.pl/scena-zbrodni/|archivedate=2021-04-24|deadlink=no}}</ref> <ref name="Rambler, 2020-06-15">{{cite web|url=https://kino.rambler.ru/movies/44349235-mat-antihrista-ili-sumasshedshaya-rozmari-beguschiy-po-lezviyu-britvy-roman-polanski/|title=Мать Антихриста или сумасшедшая Розмари: бегущий по лезвию бритвы Роман Полански|author=|date=2020-06-15|website=Рамблер/кино|lang=ru|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918181613/https://kino.rambler.ru/movies/44349235-mat-antihrista-ili-sumasshedshaya-rozmari-beguschiy-po-lezviyu-britvy-roman-polanski/|archivedate=2021-09-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="RFI, 2017-01-24">{{cite web|url=https://www.rfi.fr/ru/frantsiya/20170124-iz-za-polemiki-roman-polanski-otkazalsya-vozglavit-zhyuri-kinopremii-sezar|title=Из-за полемики Полански отказался возглавить жюри «Сезара»|author=|date=2017-01-24|website=RFI|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211202092748/https://www.rfi.fr/ru/frantsiya/20170124-iz-za-polemiki-roman-polanski-otkazalsya-vozglavit-zhyuri-kinopremii-sezar|archivedate=2021-12-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="RIA, 2013-08-18">{{cite web|url=https://ria.ru/20130818/838372355.html|title=7 фильмов Романа Полански: вы хотите об этом поговорить?|author=Костомарова Елена, Попова Наталья|date=2013-08-18|website=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918181611/https://ria.ru/20130818/838372355.html|archivedate=2021-09-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Playboy, December 1971">{{артыкул|аўтар=|загаловак=Playboy Interview: Roman Polanski — candid conversation|спасылка=|аўтар выдання=|выданне=[[Playboy]]|тып=|месца=|выдавецтва=|год=December 1971|выпуск=|volume=|нумар=|pages=93—119|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=en}}</ref> <ref name="RMF24, on César 2020">{{cite web|url=https://www.rmf24.pl/kultura/news-cezary-2020-roman-polanski-z-nagrodami-publicznosc-wybuczala,nId,4353294|title=Cezary 2020: Roman Polański z nagrodami, publiczność wybuczała wybór akademii|author=Sara Bounaoui, Adam Zygiel|date=2020-02-28|website=RMF24|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061006/https://www.rmf24.pl/kultura/news-cezary-2020-roman-polanski-z-nagrodami-publicznosc-wybuczala,nId,4353294|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="RMF Classic, on expulsion from the French Film Academy">{{cite web|url=https://www.rmfclassic.pl/informacje/Obraz,12/Polanski-wsrod-usunietych-z-walnego-zgromadzenia-Akademii-Cezarow,42711.html|title=Polański wśród usuniętych z walnego zgromadzenia Akademii Cezarów|author=Katarzyna Stańko|date=2020-11-13|website=RMF Classic|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201113120858/https://www.rmfclassic.pl/informacje/Obraz,12/Polanski-wsrod-usunietych-z-walnego-zgromadzenia-Akademii-Cezarow,42711.html|archivedate=2020-11-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Bitter Moon">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/bitter-moon-1994|title=Bitter Moon|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1994-04-08|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210318001026/https://www.rogerebert.com/reviews/bitter-moon-1994|archivedate=2021-03-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Carnage">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/carnage-2012|title=Annals of the Upper Muddle Class|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=2012-01-11|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193139/https://www.rogerebert.com/reviews/carnage-2012|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Dance of the Vampires">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/the-fearless-vampire-killers-or-pardon-me-but-your-teeth-are-in-my-neck--dance-of-the-vampires-1968|title=The Fearless Vampire Killers, or Pardon Me but Your Teeth Are in My Neck / Dance of the Vampires|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1968-01-22|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428142538/https://www.rogerebert.com/reviews/the-fearless-vampire-killers-or-pardon-me-but-your-teeth-are-in-my-neck--dance-of-the-vampires-1968|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Diary of Forbidden Dreams">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/diary-of-forbidden-dreams-1976|title=Diary of Forbidden Dreams|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1976-09-21|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210221102704/https://www.rogerebert.com/reviews/diary-of-forbidden-dreams-1976|archivedate=2021-02-21|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Pirates">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/pirates-1986|title=Pirates|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1986-07-18|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210627233646/https://www.rogerebert.com/reviews/pirates-1986|archivedate=2021-06-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, The Ghost Writer">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/the-ghost-writer-2010|title=It's sort of a shock to see a classically well-made thriller|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=2010-02-24|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210828172723/https://www.rogerebert.com/reviews/the-ghost-writer-2010|archivedate=2021-08-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Rolling Stone Russia, on Pompeii">{{cite web|url=http://www.rollingstone.ru/articles/2628|title=Роман Полански не будет снимать «Помпеи»|author=|date=2007-09-12|website={{нп5|Rolling Stone Russia||ru|Rolling Stone Russia}}|lang=ru|accessdate=2012-09-10|archiveurl=https://archive.is/20120910/http://www.rollingstone.ru/articles/2628|archivedate=2012-09-10|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Rowell, The Brothers Grim">Rowell, Erica. ''The Brothers Grim: The Films of Ethan and Joel Coen.'' Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc., 2007. P. 122. — ISBN 0-8108-5850-9</ref> <ref name="Ru Newsweek, о Призраке">{{cite web|url=http://www.runewsweek.ru/culture/35406/|title=Исправленному — не верить. Роман Полански увлёкся в «Призраке» политическими параллелями и потерял триллер|author=|date=|website={{нп5|Русский Newsweek||ru|Русский Newsweek}}|lang=ru|accessdate=2012-09-12|archiveurl=|archivedate=|deadlink=yes}}</ref> <ref name="SACD, Petition for Roman Polanski">{{cite web|url=http://www.sacd.fr/Le-cinema-soutient-Roman-Polanski-Petition-for-Roman-Polanski.1340.0.html|title=Le cinéma soutient Roman Polanski / Petition for Roman Polanski|author=|date=2009-09-28|website=SACD|lang=fr|accessdate=2012-06-04|archiveurl=https://archive.is/20120604/http://www.sacd.fr/Le-cinema-soutient-Roman-Polanski-Petition-for-Roman-Polanski.1340.0.html|archivedate=2012-06-04|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Senses of Cinema, on Polanski">{{cite web|url=http://www.sensesofcinema.com/2015/great-directors/roman-polanski-2/|title=Polanski, Roman|author=Jeremy Carr|date=March 2015|website=Senses of Cinema|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210611200052/https://www.sensesofcinema.com/2015/great-directors/roman-polanski-2/|archivedate=2021-06-11|deadlink=no}}</ref> <ref name="Slant Magazine, on Bitter Moon">{{cite web|url=https://www.slantmagazine.com/film/bitter-moon/|title=Review: Bitter Moon|author=Eric Henderson|date=2003-06-11|website=Slant Magazine|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111623/https://www.slantmagazine.com/film/bitter-moon/|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Sun, Renate Langer accusations">{{cite web|url=https://www.thesun.co.uk/news/4607033/roman-polanski-fresh-sexual-abuse-allegations/|title=Roman Polanski faces fresh child rape allegations after 61-year-old woman comes forward|author=Giulia Crouch|date=2017-10-04|website=The Sun|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124408/https://www.thesun.co.uk/news/4607033/roman-polanski-fresh-sexual-abuse-allegations/|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Sunset Gun, on Tenant">{{cite web|url=https://sunsetgun.typepad.com/sunsetgun/2007/04/kim_morgan_on_d.html|title=Kim Morgan on DVD, Tenant, Edge and The Lost Weekend|author=Kim Morgan|date=2007-04-15|website=Sunset Gun|lang=en|accessdate=2017-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170424151520/https://sunsetgun.typepad.com/sunsetgun/2007/04/kim_morgan_on_d.html|archivedate=2017-04-24|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Tages-Anzeiger, Das Leben nach Polanski">{{cite web|url=https://www.tagesanzeiger.ch/das-leben-nach-polanski-101361736756|title=Das Leben nach Polanski|author=Bettina Weber|date=2013-09-26|website=Tages-Anzeiger|lang=de|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073302/https://www.tagesanzeiger.ch/kultur/buecher/das-leben-nach-polanski/story/10619034|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, Based on a True Story review">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/films/2017/05/27/cannes-2017-based-true-story-review-roman-polanskis-thriller/|title=Cannes 2017: Based on a True Story, review: Roman Polanski's thriller is as pedestrian as a soap opera|author=Robbie Collin|date=2017-05-27|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061004/https://www.telegraph.co.uk/films/2017/05/27/cannes-2017-based-true-story-review-roman-polanskis-thriller/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, J’Accuse review">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/films/0/officer-spy-review-roman-polanskis-retelling-dreyfus-affair/|title=An Officer and a Spy, review: Roman Polanski’s retelling of the Dreyfus Affair is elegant but self-pitying|author=Robbie Collin|date=2019-08-30|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061004/https://www.telegraph.co.uk/films/0/officer-spy-review-roman-polanskis-retelling-dreyfus-affair/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, Polanski genius">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3588310/Genius-on-the-run.html|title=Roman Polanski: genius on the run|author=Mark Steyn|date=2003-03-02|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211129180148/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3588310/Genius-on-the-run.html|archivedate=2021-11-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, Polanski’s Victim compensation">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/6256907/Roman-Polanski-agreed-500000-settlement-with-victim.html|title=Roman Polanski agreed $500,000 settlement with victim|author=|date=2009-10-03|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124409/https://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/6256907/Roman-Polanski-agreed-500000-settlement-with-victim.html|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Time, 1973-11-05">{{cite web|url=http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,908139,00.html|title=Cinema: Quick Cuts|author=Jay Cocks|date=1973-11-05|website=[[Time]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210123123000/http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,908139,00.html|archivedate=2021-01-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Time Out, on Macbeth">{{cite web|url=https://www.timeout.com/movies/macbeth-1971|title=Macbeth (1971)|author=|date=2012-09-10|website=Time Out Worldwide|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153502/https://www.timeout.com/movies/macbeth-1971|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="TVN24, on César 2020">{{cite web|url=https://tvn24.pl/kultura-i-styl/oficer-i-szpieg-otrzymal-trzy-statuetki-cezara-roman-polanski-najlepszym-rezyserem-4293858|title="Oficer i szpieg" z trzema statuetkami Cezara. Roman Polański najlepszym reżyserem|author=|date=2020-02-29|website=TVN24|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061005/https://tvn24.pl/kultura-i-styl/oficer-i-szpieg-otrzymal-trzy-statuetki-cezara-roman-polanski-najlepszym-rezyserem-4293858|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="USA Today, Sharon Tate's family interview">{{cite web|url=http://www.usatoday.com/life/books/news/story/2012-03-12/sharon-tate-manson-murders-restless-souls/53212646/1|title=Sharon Tate's family bares 'Restless Souls'|author=Carol Memmott|date=2012-02-22|website=USA TODAY|lang=en|accessdate=2012-06-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120625113650/http://www.usatoday.com/life/books/news/story/2012-03-12/sharon-tate-manson-murders-restless-souls/53212646/1|archivedate=2012-06-25|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Vanity Fair, on J’Accuse premiere">{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/2019/08/roman-polanski-venice-jaccuse-standing-ovation|title=Roman Polanski’s J’Accuse Premieres to Standing Ovation in Venice|author=K. Fitzpatrick|date=2019-08-31|website={{нп5|Vanity Fair (часопіс)|Vanity Fair|en|Vanity Fair (magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210906222449/https://www.vanityfair.com/hollywood/2019/08/roman-polanski-venice-jaccuse-standing-ovation|archivedate=2021-09-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Vanity Fair, on Rosemary’s Baby">{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/05/watching-rosemarys-baby-in-the-age-of-metoo|title=The Devil Inside: Watching Rosemary’s Baby in the Age of #MeToo|author=Laura Jacobs|date=|website={{нп5|Vanity Fair (часопіс)|Vanity Fair|en|Vanity Fair (magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210419225625/https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/05/watching-rosemarys-baby-in-the-age-of-metoo|archivedate=2021-04-19|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Academy Reinstatement">{{cite web|url=https://variety.com/2020/film/news/roman-polanski-academy-reinstatement-denied-1234748286/|title=Roman Polanski Loses Bid for Academy Reinstatement|author=Gene Maddaus|date=2020-08-25|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210711125654/https://variety.com/2020/film/news/roman-polanski-academy-reinstatement-denied-1234748286/|archivedate=2021-07-11|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on J’Accuse">{{cite web|url=https://variety.com/2019/film/reviews/jaccuse-an-office-and-a-spy-review-roman-polanski-1203319146/|title=Film Review: Roman Polanski’s ‘J’Accuse (An Officer and a Spy)’|author=Owen Gleiberman|date=2019-08-30|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061004/https://variety.com/2019/film/reviews/jaccuse-an-office-and-a-spy-review-roman-polanski-1203319146/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Macbeth">{{cite web|url=https://variety.com/1971/film/reviews/macbeth-4-1200422754/|title=Macbeth|author=|date=1971-12-31|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153502/https://variety.com/1971/film/reviews/macbeth-4-1200422754/|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Pompeii">{{cite web|url=https://variety.com/2007/film/markets-festivals/polanski-pulls-out-of-pompeii-2-1117971777/|title=Polanski pulls out of ‘Pompeii’|author=Dave McNary, Alison James, Dade Hayes|date=2007-09-11|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220403211528/https://variety.com/2007/film/markets-festivals/polanski-pulls-out-of-pompeii-2-1117971777/|archivedate=2022-04-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Odd Man Out">{{cite web|url=https://variety.com/2012/film/markets-festivals/roman-polanski-odd-man-out-1117948456/|title=Roman Polanski: Odd Man Out|author=Rob Nelson|date=2012-10-02|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073805/https://variety.com/2012/film/markets-festivals/roman-polanski-odd-man-out-1117948456/|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Vokrug.tv, on expulsion from the American Film Academy">{{cite web|url=https://www.vokrug.tv/article/show/15557113091/|title=Обвиненный в изнасиловании 13-летней девочки Роман Полански попросил суд восстановить его в Американской киноакадемии|author=Екатерина Романова|date=2019-04-20|website=Вокруг ТВ|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061028/https://www.vokrug.tv/article/show/15557113091/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wall Street Journal, Carnage review">{{cite web|url=https://online.wsj.com/article/SB10001424052970204026804577100360158018568.html|title=Stylish Spectacle Makes This 'Mission' Possible|author=Joe Morgenstern|date=2011-12-16|website=[[Wall Street Journal]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130602093105/http://online.wsj.com/article/SB10001424052970204026804577100360158018568.html|archivedate=2013-06-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Washington Post, Oliver Twist review">{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/09/29/AR2005092902418.html|title=Straight-Arrow 'Oliver Twist'|author=Ann Hornaday|date=2005-09-30|website=[[Washington Post]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180930080726/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/09/29/AR2005092902418.html|archivedate=2018-09-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="Washington Post, on Sharon Tate’s death">{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/history/2019/08/09/actress-sharon-tate-was-young-beautiful-pregnant-then-charles-mansons-family-arrived/|title=Actress Sharon Tate was young, beautiful and pregnant. Then Charles Manson’s ‘family’ arrived.|author=Marisa Iati|date=2019-08-09|website=[[Washington Post]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210124183347/https://www.washingtonpost.com/history/2019/08/09/actress-sharon-tate-was-young-beautiful-pregnant-then-charles-mansons-family-arrived/|archivedate=2021-01-24|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wiadomosci, 2009-05-08">{{cite web|url=https://wiadomosci.wp.pl/sad-odrzucil-wniosek-polanskiego-o-umorzenie-sprawy-6031999571739265a|title=Sąd odrzucił wniosek Polańskiego o umorzenie sprawy|author=|date=2009-05-08|website=Wiadomosci|lang=pl|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124410/https://wiadomosci.wp.pl/sad-odrzucil-wniosek-polanskiego-o-umorzenie-sprawy-6031999571739265a|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wyborcza, on Based on a True Story">{{cite web|url=https://wyborcza.pl/7,101707,20427557,roman-polanski-zekranizuje-francuski-bestseller-wedlug-scenariusza.html|title=Polański odkłada Dreyfusa|author=Jędrzej Słodkowski|date=2016-07-20|website=Gazeta Wyborcza|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061040/https://wyborcza.pl/7,101707,20427557,roman-polanski-zekranizuje-francuski-bestseller-wedlug-scenariusza.html|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wyborcza, on expulsion from the American Film Academy">{{cite web|url=https://wyborcza.pl/7,75410,23354059,bill-cosby-i-roman-polanski-wyrzuceni-z-akademii-oscarowej.html|title=Bill Cosby i Roman Polański wyrzuceni z Akademii Oscarowej|author=Emilia Dłużewska|date=2018-05-03|website=Gazeta Wyborcza|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061029/https://wyborcza.pl/7,75410,23354059,bill-cosby-i-roman-polanski-wyrzuceni-z-akademii-oscarowej.html|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wyborcza, Rozmowa z Romanem Polańskim">{{cite web|url=https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,1366814.html|title=Łatwo się wydostać, tylko jak przeżyć. Rozmowa z Romanem Polańskim|author=Grażyna Lubińska|date=2003-03-11|website=Gazeta Wyborcza|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423203611/https://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,44425,1366814.html?disableRedirects=true|archivedate=2021-04-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Yahoo, Roman Polanski in extradition hearing">{{cite web|url=http://news.yahoo.com/roman-polanski-appears-court-extradition-hearing-092942825.html|title=Roman Polanski appears in court in extradition hearing|author=Aleksander Keplicz, Monica Scislowska|date=2015-02-25|website=[[Yahoo!|Yahoo News]]|lang=en|accessdate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305063916/http://news.yahoo.com/roman-polanski-appears-court-extradition-hearing-092942825.html|archivedate=2016-03-05|deadlink=yes}}</ref> }} == Літаратура == {{refbegin|2}} ;На польскай мове * {{кніга|ref=Greenberg|аўтар=Greenberg, James.|загаловак=Roman Polański. Portret mistrza|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Warszawa|выдавецтва=|год=2013|pages=|allpages=288|серыя=|isbn=978-83-7881-944-8}} * {{артыкул|ref=Jazdon|аўтар=Jazdon, Mikołaj.|загаловак=Zagłada miasta. Warszawa w „Pianiście” Romana Polańskiego|спасылка=https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/11255/1/Mikołaj%20Jazdon%20-%20Zagłada%20miasta.%20Warszawa%20w%20Pianiście%20Romana%20Polańskiego.pdf|аўтар выдання=|выданне=Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication|тып=|месца=|выдавецтва=Uniwersytet Adama Mickiewicza|год=2013|выпуск=21|volume=|нумар=|pages=77—95|isbn=978-83-7881-944-8|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=pl}} * {{кніга|ref=Kochańczyk|аўтар=Kochańczyk, Jan.|загаловак=Roman Polański i jego sztuka przetrwania|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=e-bookowo|год=2012|pages=|allpages=80|серыя=|isbn=978-836-308-028-0}} * {{кніга|ref=Schneider|аўтар=Schneider, Steven Jay|загаловак=501 reżyserów filmowych|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=MWK|год=2007|pages=|allpages=640|серыя=|isbn=9788361065241}} * {{кніга|ref=Stachówna|аўтар=Stachówna, Grażyna|загаловак=Roman Polański i jego filmy|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Warszawa|выдавецтва=Wydawnictwo Naukowe PWN|год=1994|pages=|allpages=276|серыя=|isbn=83-01-11300-6}} * {{кніга|ref=Werner|аўтар=Werner, Paul|загаловак=Polański. Biografia|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Poznań|выдавецтва=|год=2013|pages=|allpages=336|серыя=|isbn=978-83-7818-533-8}} * {{кніга|ref=Zamochnikoff, Bonnotte|аўтар=Zamochnikoff, Frederic & Bonnotte, Stephane|загаловак=Polański. Na rozdrożu światów|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Cyklady|год=2006|pages=|allpages=325|серыя=|isbn=83-60279-10-1}} ;На англійскай мове * {{кніга|ref=Ain-Krupa|аўтар=Ain-Krupa, Julia|загаловак=Roman Polanski: A Life in Exile|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[Praeger Publishers]]|год=2010|pages=|allpages=179|серыя=|isbn=978-0313377808}} * {{кніга|ref=Armstrong, Charity|аўтар=Armstrong, Richard & Charity, Tom|загаловак=The Rough Guide to Film|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Rough Guides|год=2007|pages=|allpages=672|серыя=|isbn=978-1843534082}} * {{кніга|ref=Gibson|аўтар=Gibson, Dirk Cameron|загаловак=Serial Murder and Media Circuses|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[Greenwood Press]]|год=2006|pages=|allpages=233|серыя=|isbn=9780275990640}} * {{кніга|ref=Horsley|аўтар=Horsley, Jason|загаловак=The Secret Life of Movies: Schizophrenic and Shamanic Journeys in American Cinema|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[McFarland & Company|McFarland]]|год=2009|pages=|allpages=299|серыя=|isbn=978-0786444236}} * {{кніга|ref=Thomson|аўтар=Thomson, David|загаловак=The New Biographical Dictionary of Film|спасылка=https://archive.org/details/newbiographicald00thom|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Alfred A. Knopf|год=2002|pages=|allpages=963|серыя=|isbn=978-0375411281}} * {{кніга|ref=Sarris|аўтар=Sarris, Andrew|загаловак=The St. James Film Directors Encyclopedia|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Visible Ink Press|год=1998|pages=|allpages=692|серыя=|isbn=978-1578590285}} * {{кніга|ref=Roman Polanski Interviews|аўтар=|загаловак=Roman Polanski: Interviews|спасылка=https://books.google.by/books?id=Pckg8k3g-PkC&hl|адказны=Edited by Paul Cronin|выданне=|месца=|выдавецтва=University Press of Mississippi|год=2005|pages=|allpages=211|серыя=Conversations with filmmakers series|isbn=978-1-57806-800-5}} ;Аўтабіяграфія на англійскай мове * {{кніга|ref=Polanski|аўтар=Polanski, Roman|загаловак=Roman|спасылка=https://archive.org/details/roman00pola|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[William Morrow & Company|William Morrow & Co]]|год=1984|pages=|allpages=461|серыя=|isbn=978-0688026219}} ;На рускай мове * {{кніга|ref=Бискинд|аўтар=Бискинд, Питер|загаловак=Беспечные ездоки, бешеные быки|спасылка=|адказны=Пер. с англ. С. Арбузова|выданне=|месца=М.|выдавецтва=АСТ|год=2007|старонкі=|старонак=640|серыя=|isbn=978-5-17-044733-6}} * {{кніга|ref=Зельвенский|аўтар={{нп5|Станіслаў Ігаравіч Зельвенскі|Зельвенский, Станислав Игоревич|ru|Зельвенский, Станислав Игоревич}}|загаловак=Поланский|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=СПб.|выдавецтва=Сеанс|год=2021|старонкі=|старонак=356|серыя=|isbn=978-5-6046135-1-1}} * {{кніга|ref=Лурсель|аўтар={{нп5|Жак Лурсель|Лурсель, Жак|ru|Лурсель, Жак}}|частка=Ребёнок Розмари = Rosemary's Baby|загаловак=Авторская энциклопедия фильмов|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=СПб.|выдавецтва=Rosebud Publishing|том=2|год=2009|старонкі=|старонак=1032|серыя=|isbn=978-5-904175-02-3}} * {{кніга|ref=Плахов|аўтар={{нп5|Андрэй Сцяпанавіч Плахаў|Плахов, Андрей Степанович|ru|Плахов, Андрей Степанович}}|частка=Роман Поланский|загаловак=Режиссеры настоящего: в 2 т|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=СПб.|выдавецтва=Сеанс|том=1. Визионеры и мегаломаны|год=2008|старонкі=254—277|старонак=312|серыя=Дом кино|isbn=978-5-901586-24-2}} * {{кніга|ref=Сэндфорд|аўтар=Сэндфорд, Кристофер|загаловак=Роман Полански. Биография|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=М.|выдавецтва=[[РИПОЛ Классик]]|год=2012|старонкі=|старонак=576|серыя=|isbn=978-5-386-05072-6}} * {{кніга|ref=Черненко|аўтар=Черненко, Михаил|частка=Полянський Роман|загаловак=Режиссёрская энциклопедия. Кино Европы|спасылка=|адказны=Ответственный редактор Г. Компаниченко|выданне=|месца=М.|выдавецтва=Научно-исследовательский институт киноискусства|год=2002|старонкі=|старонак=134|серыя=|isbn=5-85646-077-4}} {{refend}} == Спасылкі == {{commons|Category:Roman Polański}} * {{cite web|url=http://www.roman-polanski.com/|title=Афіцыйны сайт Рамана Паланскага}} {{ref-fr}} {{^}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Фільмы Рамана Паланскага|nocat=1}} {{Navbox |title = Узнагароды Рамана Паланскага |list1 = {{Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру}} {{Прэмія «Оскар» за лепшую рэжысуру 2001-2020}} {{Прэмія «Залаты глобус» за лепшую рэжысёрскую працу 1961—1980}} {{Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру}} {{Прэмія BAFTA за найлепшую рэжысуру 1968—1980}} {{Еўрапейская кінапрэмія лепшаму еўрапейскаму рэжысёру}} {{Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту}} {{Прэмія еўрапейскай кінаакадэміі за прыжыццёвыя дасягненні}} {{Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса найлепшаму рэжысёру}} }} {{DEFAULTSORT:Паланскі Раман}} <!-- Прафесіі --> [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Польшчы]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Францыі]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары Польшчы]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары Францыі]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Акцёры Польшчы]] [[Катэгорыя:Акцёры Францыі]] [[Катэгорыя:Акцёры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Акцёры XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты Польшчы]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты Францыі]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты XXI стагоддзя]] <!-- Дэталі біяграфіі --> [[Катэгорыя:Вязні польскіх гета]] [[Катэгорыя:Выжылі ў Халакосце]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Кінашколы ў Лодзі]] <!-- Узнагароды --> [[Катэгорыя:Лаўрэаты Еўрапейскай кінапрэміі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі BAFTA]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Давід дзі Данатэла»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Залаты глобус» за лепшую рэжысёрскую працу]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Оскар» за найлепшую рэжысуру]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сезар»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сезар» за найлепшую рэжысуру]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сярэбраны мядзведзь»]] [[Катэгорыя:Камандоры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] [[Катэгорыя:Афіцэры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] [[Катэгорыя:Кавалеры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя залатым медалём «За заслугі ў культуры Gloria Artis»]] 2h77vivvxy9g4wd16dvnv3ftim7qrtw 4163802 4163701 2022-07-23T19:27:13Z StachLysy 62453 арфаграфія wikitext text/x-wiki {{Кінематаграфіст |імя = Раман Паланскі |арыгінал імя = Roman Polański |выява = Roman Polanski 2011.jpg |шырыня = 245px |апісанне выявы = Раман Паланскі ў 2011 годзе. |імя пры нараджэнні = Раймунд Раман Ліблінг |гады актыўнасці = 1953 — наш час |узнагароды = «[[Оскар]]» (2003)<br/>«[[Залатая пальмавая галіна]]» (2002)<br/>«[[Залаты глобус]]» (1975)<br/>«[[Залаты леў]]» (1993)<br/>«[[Залаты мядзведзь]]» (1966)<br/>«[[Сярэбраны мядзведзь]]» (1965, 2010)<br/>«[[Еўрапейская кінапрэмія]]» (1999, 2006, 2010 — тройчы)<br/>«[[BAFTA]]» (1975, 2003 — двойчы)<br/>«[[Сезар]]» (1980 — двойчы, 2003 — двойчы, 2011 — двойчы, 2012, 2014, 2020 — двойчы)<br/>«[[Гоя (прэмія)|Гоя]]» (2003) }} '''Рама́н Пала́нскі'''{{ref+|Традыцыйна прозвішча рэжысёра перадаецца ў маўленні і на пісьме як '''Паланскі'''. Аднак паводле [[Польска-беларуская практычная транскрыпцыя|практычнай транскрыпцыі]] прозвішча павінна перадавацца як '''Паля́ньскі'''.|К}} ({{lang-en|Roman Polanski}}, {{lang-pl|Roman Polański}}; імя пры нараджэнні '''Ра́ймунд Ро́ман Цьеры Ліблінг''', {{lang-pl|Rajmund Roman Thierry Liebling}}; {{ДН|18|08|1933}}, {{МН|Парыж}}) — польска-французскі {{Кінарэжысёр|Польшчы|Францыі|ЗША}}, {{Сцэнарыст|Польшчы|Францыі|ЗША}}, {{Кінапрадзюсар|Францыі|ЗША}} і {{Акцёр|Польшчы|ЗША}}. Бацькі Паланскага польска-яўрэйскага паходжання. Яны пераехалі з [[Парыж]]а ў [[Кракаў]] у [[1937]] годзе, дзе пасля пачатку [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] аказаліся ў {{нп5|Кракаўскае гета|Кракаўскім гета|en|Kraków Ghetto}}. Падчас вайны маці і бабуля Паланскага загінулі ў [[Асвенцім]]е, дзядзька быў забіты ў [[Бухенвальд]]зе. Раману ўдалося ўцячы, і доўгі час ён жыў у прыёмных сем’ях пад іншымі імёнамі. Паланскі працаваў у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] (1963—1967), [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] (1968—1976) і [[Францыя|Францыі]] (пасля 1977 года). Свой першы поўнаметражны фільм «''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''» (1962) ён зняў у [[Польшча|Польшчы]]. Фільм атрымаў намінацыю на «''[[Оскар]]''» як {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы міжнародны мастацкі фільм|Найлепшы фільм на замежнай мове|en|Academy Award for Best International Feature Film}}. У Вялікабрытаніі Паланскі зняў тры фільмы, пачынаючы з «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіды|en|Repulsion (film)}}''» (1965). У 1968 годзе ён пераехаў у ЗША, дзе зняў фільм жахаў «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''», атрымаўшы за яго намінацыю на {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы адаптаваны сцэнарый|«''Оскар''» за найлепшы адаптаваны сцэнарый|en|Academy Award for Best Adapted Screenplay}}. Асабістае жыццё кінарэжысёра было насычана трагічнымі падзеямі. Пераломны момант у жыцці Паланскага адбыўся ў 1969 годзе, калі яго цяжарная жонка, актрыса [[Шэран Тэйт]], была па-зверску забітая чальцамі «''сям’і {{нп5|Чарльз Мэнсан|Мэнсана|en|Charles Manson}}''». У 1976 годзе Паланскі атрымаў французскае грамадзянства. У 1977 годзе 13-гадовая амерыканская фотамадэль Саманта Гейлі абвінаваціла яго ў згвалтаванні. 31 студзеня 1978 года, не чакаючы выраку суда, рэжысёр збег з ЗША ў Лондан, а затым у Францыю. Часта асноўнымі тэмамі ў творчасці рэжысёра называюць [[гвалт]], [[смерць]] і {{нп5|вуаерызм||en|Voyeurism}}. {{нп5|Фільмаграфія Рамана Паланскага|Фільмаграфія Паланскага|en|Roman Polanski filmography}} налічвае 22 поўнаметражныя фільмы. Ён з’яўляецца ўладальнікам «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатой пальмавай галіны]]''» [[Канскі кінафестываль|Канскага кінафестывалю]] (2002), «''{{нп5|Залаты мядзведзь|Залатога мядзведзя|en|Golden Bear}}''» [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]] (1966), «''[[Залаты леў|Залатога льва]]''» [[Венецыянскі кінафестываль|Венецыянскага кінафестывалю]] за прыжыццёвыя дасягненні, «''[[Оскар]]а''», «''[[Сезар]]а''», «''[[Залаты глобус|Залатога глобуса]]''» і прэміі «''[[BAFTA]]''» за найлепшую рэжысуру, а таксама «''[[Еўрапейская кінапрэмія|Еўрапейскай кінапрэміі]]''» за [[Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі фільм|найлепшы фільм]], [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру|рэжысуру]] і ўклад у развіццё кіно<ref name="IMDb, Roman Polanski awards" />. == Раннія гады == Раймунд Раман Цьеры Ліблінг нарадзіўся ў [[Парыж]]ы ўвечары 18 жніўня 1933 года. Яго бацькамі былі Мойзеш Ліблінг (1903—1983) і Була Ліблінг (у дзявоцтве Кац-Прэдборска; 1900—1943). Бацька Рамана быў польскім яўрэем. Ён нарадзіўся ў [[Кракаў|Кракаве]], а ў канцы 1920-х гадоў развёўся і з’ехаў у Парыж, каб стаць мастаком{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}{{Sfn|Зельвенский|2021|с=25}}. Там Мойзеш працаваў на фабрыцы па вытворчасці грампласцінак{{Sfn|Werner|2013|pp=13—14}}. Пасля яго засталіся шэсцьдзясят — семдзесят «''вялізных''» партрэтаў, напісаных у абстрактным стылі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}. Паводле слоў аднаго з яго сяброў, Мойзеш быў «''даравання сціплага''», затое «''вельмі адданы сваёй справе''». Бацькі Булы былі родам з Расіі — яе бацька быў яўрэем, а маці каталічкай, яе сям’я была дастаткова забяспечанай. Першапачаткова Була жыла ў Польшчы, а затым у Парыжы, дзе яна выйшла замуж і нарадзіла дачку Анет{{Sfn|Зельвенский|2021|с=25}}. Була была высокага росту, «''элегантная брунетка''», заўсёды была апранута па модзе, насіла капялюш-таблетку і гаржэтку з лісінага футра, «''якую здымала толькі ў самую спякоту''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=27}}. Була развялася са сваім першым мужам пасля таго, як у яе завязаўся раман з Мойзешам, за якога яна выйшла замуж увосень 1932 года. Мойзеш і Була не прытрымліваліся якой-небудзь веры{{Sfn|Werner|2013|pp=12—13}}{{Sfn|Greenberg|2013|p=12}}. Сям’я пасялілася на трэцім паверсе дома нумар 5 па ру Сен-Юбер{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}. Да 1933 года Мойзеш стаў шкадаваць аб сваім ад’ездзе з Польшчы, у лісце свайму малодшаму брату Стэфану ён пісаў, што, «''пражыўшы некалькі гадоў у французскай сталіцы, усё яшчэ адчувае сябе чужынцам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=26}}. [[Файл:Krakow Ghetto Gate 73170.jpg|міні|220x220px|Брамы, якія вядуць у Кракаўскае гета (каля 1941 года).|злева]] На пачатку 1937 года Ліблінгі пераехалі ў Кракаў{{Sfn|Greenberg|2013|p=12}}{{Sfn|Werner|2013|p=13}}. Гэта павінна было абараніць іх ад росту антысеміцкіх настрояў у Францыі{{Sfn|Werner|2013|pp=12—13}}. Яны жылі ў шматкватэрным доме на вуліцы Баляслава Камароўскага, 9{{Sfn|Werner|2013|p=13}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=28}}. Мойзеш знайшоў часовую працу, ён быў дапаможным працоўным на будоўлі і працаваў у сталярных майстэрнях. Пазней адкрыў сталярную майстэрню, дзе прадаваў попельніцы, лялькі, фігуркі Панны Марыі і святых. З сынам і Анет ён абыходзіўся груба{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=28}}. Вядома, што Мойзеш ганарыўся сваёй знешнасцю і заўсёды «''франтавата апранаўся''», быў сумленным і адказным, але ў той жа час быў грубым і раздражняльным{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=26}}. Ромэк (памяншальнае ад імя Раман, так яго звалі ў дзяцінстве і юнацтве{{Sfn|Werner|2013|p=14}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=14}}) быў складаным і раздражняльным дзіцём, часта крыўдзіўся і злаваўся{{Sfn|Greenberg|2013|p=12}}. Паводзіны бацькі і цяжкая атмасфера, створаная ім у доме, азмрочвалі яго ранняе дзяцінства{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=27}}. У верасні 1938 года Рамэка аддалі ў дзіцячы садок, дзе ён прабыў роўна адзін дзень. Яго выгналі за тое, што ён сказаў адной з дзяўчынак «''Пацалуй мяне ў зад''» ({{lang-pl|Pocałuj mnie w dupę}}). Праз гады дырэктарка садка прыгадвала: «''Я ніяк не магла яго раскусіць. Альбо ён быў поўны крэцін, альбо геній''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=28—29}}. Першым фільмам, які запомніў Ромэк, быў «''{{нп5|Улюбёныя (фільм, 1938)|Улюбёныя|en|Sweethearts (1938 film)}}''» (1938), на які ён пайшоў разам з сястрой{{Sfn|Greenberg|2013|p=13}}. Пасля пачатку [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] становішча сям’і значна пагоршылася. Мойзеш Ліблінг застаўся ў Кракаве, а жонку, сына і падчарку ён адправіў у [[Варшава|Варшаву]]{{Sfn|Werner|2013|p=14}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=32}}. Аднак неўзабаве ўся сям’я пераехала да Марыі Ліблінг (бабулі Ромэка) у {{нп5|Казімеж (Кракаў)|Казімеж|en|Kazimierz}}, дзе Ромэк пайшоў у школу{{Sfn|Werner|2013|pp=14—15}}. Там ён убачыў {{нп5|кінапраектар||en|Movie projector}}, які зацікавіў яго{{Sfn|Werner|2013|p=15}}{{Sfn|Greenberg|2013|p=13}}. Праз некалькі тыдняў Ромэк перастаў наведваць заняткі з-за таго, што акупацыйныя ўлады забаранілі яўрэйскім дзецям хадзіць у школу{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=34}}. Ліблінгі апынуліся ў {{нп5|Кракаўскае гета|Кракаўскім гета|en|Kraków Ghetto}}, створаным у {{нп5|XIII раён (Падгужэ)|Падгужэ|pl|Dzielnica XIII Podgórze}}, і жылі на рагу вуліц Паркавая і Рэнкаўка, дзелячы адну кватэру з трыма іншымі сем’ямі<ref name="Wyborcza, Rozmowa z Romanem Polańskim" />{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=35}}. Маці Ромэка працавала прыбіральшчыцай на [[Вавель|Вавелі]], які быў ператвораны ў рэзідэнцыю {{нп5|Генерал-губернатарства (Германія)|генерала-губернатара|en|General Government}} [[Ганс Франк|Ганса Франка]], а бацька быў вымушаны працаваць на заводзе па вытворчасці боепрыпасаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=38}}. У першыя гады вайны з-за рэгулярных змяненняў тэрыторыі гета, іх сям’ю часта перасялялі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=37, 40}}. У лютым 1943 года Була і Марыя Ліблінг былі дэпартаваныя ў [[Асвенцім]], дзе і загінулі{{Sfn|Werner|2013|pp=15—17}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=9}}, Була была на чацвёртым месяцы цяжарнасці{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=41}}. Неўзабаве быў дэпартаваны ў [[Бухенвальд]] і там забіты да смерці дзядзька Ромэка, Бернард{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=41}}. {{Цытата|Дзеці па сутнасці сваёй — аптымісты. Пасля кожнага рэйду фашыстаў я казаў сабе, што ўсё ўладзіцца.|аўтар=паводле ўспамінаў Рамана Паланскага пра дзяцінства ў Кракаўскім гета{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=39}}}} Ромэк часта пакідаў гета, перабіраючыся на іншы бок праз дзіркі ў плоце з калючага дроту{{Sfn|Werner|2013|p=15}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=37}}. Часам ён глядзеў прапагандысцкія фільмы і нямецкую кінахроніку{{Sfn|Werner|2013|p=15}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=37}}. Ромэк быў сведкам ліквідацыі гета 14 сакавіка 1943 года{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=43}}. Мойзеш Ліблінг дапамог сыну збегчы, прарабіўшы раніцай дзірку ў плоце, і выкарыстаў свае зберажэнні, каб укрыць яго ў каталіцкай сям’і{{Sfn|Werner|2013|p=16}}. Першапачаткова хлопчык хаваўся пад імем Раман Вільк{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=45}}. Пазней Ромэку дала прытулак сям’я Путэк, але прабыў ён у іх нядоўга{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=45—46}}. З лета 1943 года ён жыў у вёсцы Высока, прыблізна за трыццаць кіламетраў ад [[Кракаў|Кракава]], у [[Вадавіцкі павет|Вадавіцкім павеце]], у доме сям’і Бухала на схіле гор [[Татры|Татраў]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=46}}. Муж і жонка Бухала былі вельмі беднымі і выхоўвалі трох сваіх дзяцей, а паколькі Ромэк не меў дакументаў, ён не мог вучыцца і таму працаваў на сямейным участку. З ежы ў іх была толькі чарвівая бульба, а калі скончылася і яна, сужэнцы варылі булён з палявых кветак, запякалі пацукоў, а аднойчы падалі на абед вараную драўняную кару{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=46}}. Ромэк быў у сям’і Бухала да восені 1944 года, пасля чаго вярнуўся ў Кракаў, каб зноў далучыцца да сям’і Путэк{{Sfn|Werner|2013|pp=16—17}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=50}}. Пасля таго, як [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвоная армія]] ўвайшла ў Кракаў 19 студзеня 1945 года, ён некаторы час бадзяўся па горадзе{{Sfn|Werner|2013|p=17}}. Затым жыў са сваім дзядзькам Стэфанам Ліблінгам, якога выпадкова сустрэў на вуліцы, а калі адносіны між імі сапсаваліся, жыў з іншым дзядзькам — Давідам Ліблінгам, які дзяліў кватэру з сям’ёй Гаровіц, у тым ліку з будучым фатографам {{нп5|Рышард Гаровіц|Рышардам Гаровіцам|en|Ryszard Horowitz}}{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|pp=25—27}}<ref name="Katowice Nasze Miasto, 2002-08-19" />. Раман вельмі позна навучыўся чытаць, нават у трынаццаць гадоў не мог чытаць бегла, не ведаў, як правільна расстаўляць націскі ў словах, а на пытанні адказваў «''з хітрым, лісіным позіркам''». Некаторыя члены яго сям’і лічылі, што хлопчык не зусім пры сваім розуме, нехта думаў, што ён пакутаваў ад {{нп5|Сіндром дэфіцыту ўвагі і гіперактыўнасці|сіндрому дэфіцыту ўвагі|en|Attention deficit hyperactivity disorder}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=90}}. Не надзелены класічнай мужчынскай прывабнасцю, ён меў {{нп5|Сарданічны смех|сарданічнае|en|Sardonicism}} абаянне. З дзяцінства быў завадатарам у сваёй кампаніі і часта быў у цэнтры ўвагі як равеснікаў, так і старэйшага акружэння{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=90—91}}. У пазнейшыя гады, калі Паланскі ўжо стаў знакамітым рэжысёрам, многія адзначалі як «''незвычайны шарм''», які зыходзіў ад яго, так і фанабэрыстасць{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=290}}. Мойзеш Ліблінг, якога адправілі ў канцлагер {{нп5|Маўтхаўзен (канцэнтрацыйны лагер)|Маўтхаўзен|en|Mauthausen concentration camp}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=43}}, перажыў вайну{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=28}}. 21 снежня 1946 года ён ажаніўся з Вандай Заячкоўскай і пад яе ўплывам змяніў сваё імя на Рышард Паланскі — Раман таксама змяніў сваё прозвішча на Паланскі, але на працягу некаторага часу пасля вайны ён усё яшчэ выкарыстоўваў прозвішча Вільк{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=54}}. Анет таксама перажыла вайну і, вярнуўшыся з Асвенціма, з’ехала ў Парыж{{Sfn|Werner|2013|pp=17—18}}. Раман, у якога былі больш цёплыя адносіны з маці і які за час вайны прывык да незалежнасці, не падтрымліваў блізкіх адносін з бацькам ці маладой мачахай і не жыў з імі, а здымаў пакоі ў розных сем’яў{{Sfn|Werner|2013|pp=17—18}}. Нягледзячы на рэпетытарства, у школе ён вучыўся дрэнна і атрымліваў добрыя адзнакі толькі па маляванні{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=16}}. Пасля пачатковай школы ён некаторы час, да задавальнення свайго бацькі, наведваў прафесійна-тэхнічную вучэльню, каб стаць інжынерам-электрыкам, але ў яго не было матывацыі вучыцца{{Sfn|Werner|2013|p=20}}. Летам 1945 года Раман далучыўся да скаўцкага руху, дзе нягледзячы на свой кволы целасклад атрымаў прызнанне сярод сваіх выхавацеляў і калег дзякуючы сваёй энергічнай працы{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=16}}. У летнім лагеры ў [[Памеранія|Памераніі]] ў 1946 годзе ён набыў папулярнасць, расказваючы гісторыі ля вогнішча і разыгрываючы розныя сцэны, — як ён сам прызнаўся ў сваёй аўтабіяграфіі 1984 года, тады ён і ўсвядоміў сваё пакліканне{{Sfn|Werner|2013|pp=9—11}}. Ён таксама захапляўся кіно і тэатрам; разам са сваім новым сябрам Пятром Віноўскім ён збіраў плакаты, праграмкі з кадрамі і анатацыямі фільмаў{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=29}}. Аднак пасля вайны ён першапачаткова планаваў звязаць сваю будучыню з прафесійным веласпортам і на працягу некалькіх гадоў узмоцнена практыкаваўся ў гэтай справе, у асноўным ездзіў па маршруце {{нп5|Закапянка|Кракаў — Закапанэ|pl|Zakopianka}}. Паланскі сышоў са спорту пасля траўміруючай падзеі ў чэрвені 1949 года: кракаўскі серыйны забойца Януш Дзюба заманіў яго ў адасобленае месца пад маркай продажу ровара, а затым жорстка збіў і абрабаваў<ref name="Przegląd, 2016-09-05" />{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=67—68}}. Пасля доўгага акрыяння Паланскі адмовіўся ад веласпорту і засяродзіў свае інтарэсы і планы выключна на акцёрскай ігры{{Sfn|Werner|2013|pp=20—21}}. == Кінакар’ера == === Пачатак акцёрскай кар’еры === У 1948 годзе Раман Паланскі пазнаёміўся з {{нп5|Марыя Білізанка|Марыяй Білізанкай|pl|Maria Biliżanka}}, дырэктаркай дзіцячай тэатральнай трупы «''Wesoła Gromadka''» ў Кракаве. Ён трапіў у калектыў трупы, а пазней таксама іграў у Нацыянальным тэатры юных гледачоў (цяпер тэатр «''{{нп5|Багатэля||pl|Teatr „Bagatela” im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego}}''»), дзе выканаў ролі Зака ў «''Фарфурцы каралевы Боны''» (1948) у пастаноўцы Білізанкі і пастуха Вані ў «''{{нп5|Сын палка (аповесць)|Сыне палка|ru|Сын полка (повесть)}}''» (1948) пад кіраўніцтвам {{нп5|Юзэф Карбоўскі|Юзэфа Карбоўскага|pl|Józef Karbowski}}. Апошняя роля прынесла яму прызнанне на Варшаўскім фестывалі савецкага мастацтва ў 1950 годзе. Ён таксама з’явіўся ў п’есе {{нп5|Гвідан Міклашэўскі|Гвідана Міклашэўскага|pl|Gwidon Miklaszewski}} «''Цырк Тарабумба''» (1950), пастаўленай у тэатры «''{{нп5|Тэатр «Гратэска»|Гратэска|pl|Teatr „Groteska”}}''»{{Sfn|Stachówna|1994|pp=32—33}}. У той час пры любой магчымасці Раман стараўся наведаць усе тэатральныя пастаноўкі і оперы ў горадзе. Ён бачыў усе польскія пастаноўкі [[Юхан Аўгуст Стрындберг|Стрындберга]], [[Карл Гальдоні|Гальдоні]], [[Юджын Гладстан О’Ніл|О’Ніла]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=70}}. У 1951 годзе ён перайшоў у Дзяржаўную сярэднюю школу вытанчаных мастацтваў у Кракаве, адкуль быў выключаны ў лютым 1952 года{{Sfn|Werner|2013|pp=22—23}} пасля таго, як уступіў у канфлікт з дырэктарам школы {{нп5|Уладзімеж Ходыс|Уладзімежам Ходысам|pl|Włodzimierz Hodys}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=18}}. Раман працягнуў навучанне ў якасці вольнага слухача ў мастацкай школе ў [[Катавіцы|Катавіцах]], куды ён ездзіў з [[Бытам]]а{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=19}}. Там ён атрымаў атэстат аб сярэдняй адукацыі, нягледзячы на тое, што старшынёй экзаменацыйнай камісіі стаў Ходыс, які пасля тыдня знясільваючых экзаменаў загадаў Паланскаму прыехаць у Кракаў па атэстат, а затым моўчкі кінуў яго яму праз стол<ref name="Katowice Nasze Miasto, 2002-08-19" />. У 1953 годзе адбыўся акцёрскі дэбют Паланскага ў кіно, Раман выканаў эпізадычную ролю Генека «''Малога''» ў фільме «''Тры аповесці''» (1953). Рэжысёрам навелы, у якой зняўся Паланскі, быў {{нп5|Конрад Налецкі||pl|Konrad Nałęcki}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=22}}{{Sfn|Werner|2013|p=23}}. Хоць фільм не меў вялікага поспеху, дзякуючы яму Паланскі сустрэў дэкана {{нп5|Кінашкола ў Лодзі|Лодзінскай кінашколы|en|Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi}} {{нп5|Антоні Багдзевіч|Антонія Багдзевіча|pl|Antoni Bohdziewicz}}, які выступаў мастацкім кіраўніком на здымках фільма, і [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайду]], вучня гэтай школы, які павінен быў зняць чацвёртую навелу, чаго ў выніку не адбылося{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=22}}. Нягледзячы на гэта, кіраўнікі акцёрскіх школ Кракава і Варшавы не хацелі прымаць Паланскага афіцыйна з-за яго невысокага росту і хлапечай знешнасці, а неафіцыйна, верагодна, з-за яго дзёрзкага характару{{Sfn|Stachówna|1994|p=33}}{{Sfn|Werner|2013|p=24}}. Каб пазбегнуць трохгадовай вайсковай службы, Паланскі беспаспяхова спрабаваў паступіць у [[Ягелонскі ўніверсітэт]] і {{нп5|Акадэмія Фізічнага Выхавання імя Браніслава Чэха|Акадэмію Фізічнага Выхавання імя Браніслава Чэха|pl|Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie}} ў Кракаве па розных спецыяльнасцях. Затым ён планаваў збегчы на Захад — ён збіраўся даплысці на лодцы да [[Борнхальм]]а або схавацца пад столлю вагона [[Масква]]—[[Парыж]]{{Sfn|Werner|2013|p=24}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=20—22}}. Далей Раман зняўся ў ролі Мундэка ў фільме [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]] «''{{нп5|Пакаленне (фільм)|Пакаленне|pl|Pokolenie (film)}}''» (1954). Падчас здымкаў Раман стараўся ўнікаць ва ўсе тонкасці стварэння фільма, часта распытваў Вайду пра тэхнічныя моманты вытворчасці і ўсё запісваў у нататнік. Пазней Вайда казаў, што ніколі не сустракаў чалавека такога прыроднага розуму і жадання атрымаць поспех{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=79}}. Затым Раман сыграў Адама ў «''Чароўным ровары''» Сіліка Стэрнфельда (1955){{Sfn|Stachówna|1994|p=33}}{{Sfn|Werner|2013|p=25}}. Пасля першых роляў Паланскі вырашыў заняцца рэжысурай. У 1954 годзе ён быў прыняты на рэжысёрскі факультэт Дзяржаўнай кінашколы ў Лодзі і тым самым ён змог пазбегнуць вайсковай службы{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=82—83}}{{Sfn|Stachówna|1994|p=33}}{{Sfn|Werner|2013|p=25}}. === Вучоба ў Лодзінскай кінашколе і кароткаметражныя фільмы === [[Файл:Filmówka budynek2, Łódź 2010.jpg|міні|Будынак Лодзінскай кінашколы, дзе вучыўся Раман Паланскі.]] Лодзінская кінашкола была заснавана ў 1948 годзе, яна была аазісам свабоды ў краіне, якой кіравалі партыйныя ўлады. Паланскі пазнаёміўся ў ёй не толькі з фільмамі савецкай класікі, якія сталі ўзорамі для студэнтаў, але і з пастаноўкамі з Францыі, Італіі, Вялікабрытаніі і ЗША, недаступнымі ў польскіх кінатэатрах. Найбольшае ўражанне на яго зрабілі фільмы такіх аўтараў, як [[Орсан Уэлс]], [[Лоўрэнс Аліўе]], {{нп5|Кэрал Рыд||en|Carol Reed}}, [[Льюіс Майлстоўн]], [[Акіра Курасава]], [[Ласла Бенедэк]], [[Элія Казан]], [[Білі Уайлдэр]], [[Фрыц Ланг]], [[Луіс Буньюэль]]{{Sfn|Werner|2013|pp=21, 26-27}}. Тут Паланскі завёў шмат знаёмстваў, у тым ліку з артыстамі, з якімі пасля супрацоўнічаў не толькі ў Польшчы, але і за мяжой. Разам з ім вучыліся {{нп5|Якуб Голдберг (кінематаграфіст)|Якуб Голдберг|pl|Jakub Goldberg (filmowiec)}}, {{нп5|Хенрык Клюба||pl|Henryk Kluba}}, {{нп5|Анджэй Кандрацюк||pl|Andrzej Kondratiuk}} і {{нп5|Анджэй Касценка||pl|Andrzej Kostenko}}. І за межамі кінашколы ён пасябраваў з такімі рознымі людзьмі, як джазавы піяніст [[Кшыштаф Камэда]], пісьменнікі {{нп5|Марэк Хласка||pl|Marek Hłasko}} і {{нп5|Ежы Касінскі||pl|Jerzy Kosiński}} ці кінапрадзюсар {{нп5|Войцех Фрыкоўскі||pl|Wojciech Frykowski}}{{Sfn|Werner|2013|pp=27—28}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=25—26}}. У канцы 1955 года Паланскі зняў свой першы кароткаметражны фільм «''Ровар''», у якім ён адштурхоўваўся ад выпадку, які адбыўся некалькі гадоў таму, калі яго жорстка збіў Януш Дзюба{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=88}}. Паланскі сам выканаў галоўную ролю, а ролю забойцы сыграў яго сябар Адам Ф’ют{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=88}}. Фільм не захаваўся да нашых дзён; плёнка, адпраўленая ў варшаўскую лабараторыю, па памылцы патрапіла ў Маскву, дзе была страчана{{Sfn|Stachówna|1994|p=32}}{{Sfn|Werner|2013|p=29}}. Пазней, зняўшы кароткаметражкі «''{{нп5|Забойства (фільм, 1957)|Забойства|pl|Morderstwo (film)}}''» і «''{{нп5|Зубастая ўсмешка||pl|Uśmiech zębiczny}}''» (абедзве — 1957), ён прадэманстраваў, што [[гвалт]], [[забойства]] і {{нп5|вуаерызм||en|Voyeurism}} становяцца яго пастаяннымі тэмамі{{Sfn|Werner|2013|p=28}}. У 1956 годзе Паланскі сыграў хулігана Малыша ў дыпломным фільме Юліяна Дзядзіны, Паўла Камароўскага і Валянціны Марушэўскай «''Канец ночы''»{{Sfn|Stachówna|1994|p=37}}. Скандал выклікаў наступны кароткаметражны фільм Паланскага «''{{нп5|Разганяем танцульку||pl|Rozbijemy zabawę}}''» (1957): для здымкаў ён арганізаваў танцавальную вечарыну для сваіх сяброў па каледжы, а да яе пачатку дамовіўся з бандай мясцовых хуліганаў, каб яны ўварваліся на тэрыторыю каледжа і пачалі бойку. Усё, што адбывалася, малады рэжысёр запісаў на камеру, за што атрымаў вымову ад настаўніцкай рады{{Sfn|Stachówna|1994|p=34}}{{Sfn|Werner|2013|p=30}}. У тым жа 1957 годзе Паланскі наведаў у Парыжы сваю сястру Анет, якая ўжо была замужам і мела дачку{{Sfn|Werner|2013|p=29}}. Там жа ён схадзіў у кіно на «''{{нп5|Сёмая пячатка|Сёмую пячатку|en|The Seventh Seal}}''» [[Інгмар Бергман|Інгмара Бергмана]] і нават сутыкнуўся ў таксі з рэжысёрам {{нп5|Абель Ганс|Абелем Гансам|en|Abel Gance}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=96}}. Вярнуўшыся ў [[Лодзь]], ён уражваў усіх веданнем французскага кінематографа і дэманстраваў цікавасць да танцаў і моды{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=26—27}}. Першым фільмам Паланскага, прадстаўленым масавай публіцы, стала кароткаметражка «''Двое з шафай''» (1958), знятая ў [[Гданьск]]у і [[Сопат (Польшча)|Сопаце]]. Музыку да фільма напісаў [[Кшыштаф Камэда]], а галоўныя ролі выканалі Хенрык Клюба і Якуб Голдберг. Паланскі ж сыграў аднаго з хуліганаў, жорстка напаўшых на мірных мужчын, якія неслі адзежную шафу{{Sfn|Stachówna|1994|p=34}}. Дзякуючы гэтаму фільму Паланскі быў упершыню адзначаны на некалькіх кінафестывалях (у тым ліку ў [[Брусель|Бруселі]], [[Обергаўзен]]е і [[Сан-Францыска]]). Карціна атрымала некалькі прэмій, уключаючы «''Бронзавую пальмавую галіну''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=99}}. Тады Паланскі стаў найлепшым студэнтам кінашколы і адным з самых шматабяцальных маладых еўрапейскіх рэжысёраў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=99—100}}. Тады ж, у 1958 годзе, Паланскі пазнаёміўся з актрысай {{нп5|Барбара Квяткоўска-Лас|Барбарай Квяткоўскай|pl|Barbara Kwiatkowska-Lass}} і адразу ў яе закахаўся. Праз некалькі тыдняў знаёмства яны ўжо пачалі сустракацца{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=100—101}}. Наступнымі яго кароткаметражнымі гратэскавымі фільмамі былі «''Лямпа''» (1959) і дыпломная праца «''Калі падаюць анёлы''» (1959). У першым фільме паказваецца, як лялечны майстар замяняе старую лямпу на электрычнае асвятленне, у выніку чаго ў тую ж ноч лялечная майстэрня згарае з-за [[Кароткае замыканне|кароткага замыкання]]{{Sfn|Stachówna|1994|p=39}}{{Sfn|Werner|2013|pp=33—34}}. Другі фільм адлюстроўвае сумнае жыццё жанчыны, якая працуе касіркай у мужчынскім туалеце. У той жа час Паланскі іграў другарадныя ролі ў фільмах [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]], [[Анджэй Мунк|Анджэя Мунка]] і {{нп5|Януш Моргенштэрн|Януша Моргенштэрна|pl|Janusz Morgenstern}}{{Sfn|Werner|2013|p=27}}. {{Цытата|Ромэк практычна заўсёды знешне быў прыязным і меў шмат прыхільнікаў. Аднак не думаю, што яго шчыра клапацілі праблемы іншых. Ты быў адкрыты для яго, але не ён для цябе.|аўтар=адзін са знаёмых Рамана Паланскага па Лодзінскай кінашколе{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=103}}}} Паланскі скончыў Лодзінскую кінашколу без дыплома, бо не напісаў дысертацыю, а імкнуўся прыступіць да працы рэжысёрам поўнаметражнага кіно. Дзякуючы пасярэдніцтву {{нп5|Ежы Босак|Ежы Босака|pl|Jerzy Bossak}}, мастацкага кіраўніка кінастудыі «''{{нп5|Kamera (кінастудыя)|Kamera|pl|Zespół Realizatorów Filmowych „Kamera”}}''», у 1959 годзе Раману было даручана напісаць сцэнарый да мастацкага фільма. Аднак Камітэт па ацэнцы сцэнарыяў не прыняў праект, напісаны сумесна з {{нп5|Ежы Скалімоўскі|Ежы Скалімоўскім|pl|Jerzy Skolimowski}} і {{нп5|Якуб Голдберг|Якубам Голдбергам|pl|Jakub Goldberg (filmowiec)}}, паколькі ён не меў «''сацыяльнай значнасці''»{{Sfn|Werner|2013|p=27}}. Паланскі стаў асістэнтам [[Анджэй Мунк|Анджэя Мунка]] на карціне «''{{нп5|Касавокае шчасце||pl|Zezowate szczęście}}''» (1960), дзе ён таксама сыграў невялікую ролю рэпетытара Ёлі. Затым Паланскі на год паляцеў у Францыю, дзе яго жонка Барбара Квяткоўска здымалася ў фільме «''{{нп5|Тысячнае акно||fr|La Millième Fenêtre}}''» (1960) рэжысёра {{нп5|Раберт Менего|Раберта Менего|fr|Robert Ménégoz}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=105—107}}. Пазней ёй прапанаваў ролю ў сваім фільме [[Рэнэ Клеман]], і пакуль сужэнцы ўсё яшчэ знаходзіліся ў Францыі, Паланскі напісаў так і не рэалізаваны накід сцэнарыя «''пра моцна пітушчага клоўна і яго асуджаны раман з ліліпуткай''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=108}}. Там жа ён зняў кароткаметражны фільм «''Тоўсты і худы''» (1961), у якім выканаў ролю беднага слугі, прыніжанага сваім тоўстым гаспадаром. У пачатку 1961 года ён вярнуўся ў Польшчу і зімой у ваколіцах сяла Кіры зняў кароткаметражны фільм «''{{нп5|Млекакормячыя (фільм)|Млекакормячыя|pl|Ssaki (film)}}''» (1962) пра двух людзей, якія спрачаюцца аб тым, хто з кім павінен катацца на санях{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=57}}{{Sfn|Stachówna|1994|pp=39—40}}{{Sfn|Werner|2013|pp=34—39}}. === Першыя мастацкія фільмы (1961—1967) === [[Файл:Polanski 1969.png|міні|Раман Паланскі ў 1969 годзе.]] У [[1961]] годзе, зноў пабываўшы ў [[Парыж]]ы, Паланскі вярнуўся ў [[Лодзь]] па просьбе {{нп5|Ежы Босак|Ежы Босака|pl|Jerzy Bossak}}, які паведаміў яму, што дае згоду на пастаноўку фільма «''{{нп5|Нож у вадзе||pl|Nóż w wodzie}}''» (1962). Сцэнарый, напісаны двума гадамі раней і пазней перапрацаваны, апавядаў пра сустрэчу багатай шлюбнай пары падчас адпачынку на яхце з загадкавым маладым чалавекам{{Sfn|Werner|2013|p=40}}. Ролю мужа адразу прапанавалі вядомаму тэатральнаму акцёру {{нп5|Леан Немчык|Леану Немчыку|pl|Leon Niemczyk}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=112}}. Ролю юнака першапачаткова хацеў сыграць {{нп5|Ежы Скалімоўскі||pl|Jerzy Skolimowski}}, але былы дэкан рэжысёрскага факультэта і дырэктар кінастудыі «''{{нп5|Kamera (кінастудыя)|Kamera|pl|Zespół Realizatorów Filmowych „Kamera”}}''» Ежы Босак запярэчыў яго кандыдатуры. Тады Паланскі сам захацеў сыграць у сваім фільме, але пазней успамінаў, што яго «''адгаварылі''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=112}}. Босак сцвярджаў, што Паланскі на працягу многіх тыдняў спрабаваў «''прасоўваць''» сваю кандыдатуру і ў выніку прыйшоў у кабінет дырэктара абсалютна голым з пытаннем: «''Я што, недастаткова гожы?''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=112—113}}. У выніку на ролю быў зацверджаны выпускнік акцёрскага факультэта {{нп5|Зыгмунт Маляновіч||pl|Zygmunt Malanowicz}}, але ўсе яго рэплікі былі пераагучаны Паланскім{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=113}}. У ролі жонкі дэбютавала {{нп5|Ёланта Умецка||pl|Jolanta Umecka}}. Паланскі запрасіў яе пасля таго, як убачыў у купальніку ў басейне{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=113}}. Здымкі прайшлі летам 1961 года ў [[Мазуры (рэгіён)|Мазурах]]. Пасля іх завяршэння 11 верасня{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=115}} аператар {{нп5|Ежы Ліпман||pl|Jerzy Lipman}}, знаходзячыся за рулём аўтамабіля, урэзаўся ў дрэва, а Паланскі, які ехаў у той жа машыне, атрымаў пералом касцей асновы чэрапа і трапіў на два тыдні ў лякарню{{Sfn|Werner|2013|pp=41—42}}. Хаця ніхто фармальна не аспрэчваў высокі ўзровень фільма, «''Нож у вадзе''» шырока асуджаўся польскімі крытыкамі за прасоўванне заходніх каштоўнасцяў. Пра працу Паланскага непрыхільна адгукаўся [[Уладзіслаў Гамулка]], першы сакратар ЦК [[Польская аб’яднаная рабочая партыя|ПАРП]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=7}}. Фільм не меў асаблівага камерцыйнага поспеху ў парыжскіх кінатэатрах: за шэсць тыдняў пракату было прададзена ўсяго 12 400 квіткоў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=20}}. Аднак «''Нож у вадзе''» стаў першым фільмам рэжысёра-дэбютанта, які выйграў узнагароду «''{{нп5|Залатая качка||pl|Złota Kaczka}}''» за найлепшы фільм года па версіі часопіса «''{{нп5|Film (часопіс)|Film|pl|Film (czasopismo)}}''», атрымаў прэмію [[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы|ФІПРЭСІ]] на [[Венецыянскі кінафестываль|Венецыянскім кінафестывалі]] і ўпершыню ў гісторыі польскага кіно ўвайшоў у лік намінантаў на «''[[Оскар]]''» за {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы міжнародны мастацкі фільм|Найлепшы фільм на замежнай мове|en|Academy Award for Best International Feature Film}}. Тым не менш, негатыўнае стаўленне польскіх крытыкаў да фільма і асобы рэжысёра вымусіла Паланскага з’ехаць з краіны{{Sfn|Stachówna|1994|pp=40—42}}. Якраз у гэты час фільм стаў набіраць папулярнасць у ЗША, яго часта глядзелі на начных сеансах у кінатэатрах, якія спецыялізуюцца на [[артхаус]]е, і ва ўніверсітэцкіх кампусах. Прэм’ера фільма ў Амерыцы адбылася на першым {{нп5|Нью-Ёркскі кінафестываль|Нью-Ёркскім кінафестывалі|en|New York Film Festival}}, у гонар гэтага Паланскі быў запрошаны ў ЗША. Пасля інтэрв’ю з рэжысёрам газета «''[[New York Post]]''» назвала яго «''анёльчыкам''», а многія журналісты спачатку прынялі тады ўжо трыццацігадовага рэжысёра за «''хлапчука гадоў дваццаці''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=21}}. «''Нож у вадзе''» трапіў на вокладку часопіса «''[[Time]]''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=22}}, што на той момант было «''найвышэйшай пахвалой ягонай творчасці''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=117—118}}. {{Цытата|Паланскі пражыве хлапчуком яшчэ гадоў трыццаць, а потым раптоўна ператворыцца ў драхлага старога. Затое якое гэта будзе жыццё!|аўтар=«''[[New York Post]]''» пасля інтэрв’ю з прэм’еры фільма «''{{нп5|Нож у вадзе||pl|Nóż w wodzie}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=21}}}} Пасля ад’езду Рамана з Польшчы прадзюсар {{нп5|П’ер Рустанг||fr|Pierre Roustang}} пазнаёміў яго са сцэнарыстам {{нп5|Жэрар Брак|Жэрарам Бракам|en|Gérard Brach}}{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=63}}{{Sfn|Werner|2013|p=48}}, з якім яны неўзабаве пасябравалі. Іх першым сумесным сцэнарыем стаў «''У чаканні Катэльбаха''». Спярша з’явіліся прадзюсары, якія зацікавіліся сцэнарыем, але ў выніку далей за перамовы справа не заходзіла, студыі адмаўляліся фінансаваць фільм{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=123—124}}. У студзені 1963 года П’ер Рустанг замовіў Паланскаму і Браку сцэнарый навелы для фільма-анталогіі «''{{нп5|Найпрыгажэйшыя махлярствы ў свеце||fr|Les Plus Belles Escroqueries du monde}}''» (1964), рэжысурай эпізоду заняўся Паланскі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=126}}. Паколькі «''Нож у вадзе''» не меў поспеху ў Францыі, было вырашана месцам здымкаў абраць [[Амстэрдам]]{{Sfn|Werner|2013|p=49}}. Прыхільны прыём навелы прыцягнуў увагу крытыкаў да Паланскага, што разам з узрастаннем папулярнасці «''Нажа ў вадзе''» дало рэжысёру магчымасць наведаць [[Лондан]] і абзавесціся новымі сувязямі ў кінаіндустрыі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=130—131}}. Папрацаваўшы з прадзюсарамі {{нп5|Майкл Клінгер|Майклам Клінгерам|en|Michael Klinger (producer)}} і {{нп5|Тоні Тэнсер|Тоні Тэнсерам|en|Tony Tenser}}, Паланскі і Брак за сямнаццаць дзён напісалі сцэнарый да фільма «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» (1965){{Sfn|Werner|2013|pp=50—53}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=132}}. На галоўную ролю маладой жанчыны, якая пакутуе паранаідальнай шызафрэніяй і страхам перад мужчынамі, рэжысёр паклікаў [[Катрын Дэнёў]]{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=77}}. Адзін з акцёраў фільма {{нп5|Х’ю Фатчэр||en|Hugh Futcher}} пазней расказваў, што рэжысёр быў «''запальчывым і ўвесь час крычаў на астатніх''», а {{нп5|Джэймс Вілерс||en|James Villiers}} казаў, што Паланскі «''тыповы Напалеон''». Выканаўчы прадзюсар Майкл Клінгер узгадваў, што на працягу васьмі тыдняў, што ішлі здымкі, Паланскі забараняў Дэнёў весці палавое жыццё, каб яна лепш ужылася ў ролю сваёй гераіні{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=136}}. «''Агіда''» мела міжнародны поспех і прынесла Паланскаму прэмію ФІПРЭСІ і «''Сярэбранага мядзведзя''» [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]]<ref name="MUBI, Repulsion" />. І крытыкі, і гледачы адзначылі «''тонкую аператарскую працу''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=137}}, таксама крытыкі аднадушна называлі Паланскага самабытным, таленавітым і найбольш значным рэжысёрам таго часу{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=172}}. Яны пісалі, што «''нудны на першы погляд''», фільм спалучаў у сабе «''глыбіню, выдасканаленасць, разуменне сапраўднай сутнасці таго, што адбываецца на экране''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=138}}. Пітэр Брэдшоў пісаў у «''[[The Guardian]]''»: «''Гэты надзвычай агідны, пужаюча пераканаўчы псіхалагічны трылер — рэдкасць, жудасны фільм, у якім жанчына здзяйсняе злачынства''»<ref name="Guardian, Repulsion review" />. У 1967 годзе [[Альфрэд Хічкок]], гаворачы пра «''разнос, які ўчынілі крытыкі пасля прэм’еры „[[Псіха (фільм, 1960)|Псіха]]“''», адзначаў, што «''той жа самы кінакрытык у рэцэнзіі на „Агіду“ ахрысціў тварэнне Паланскага класічным псіхалагічным трылерам у духу „Псіха“''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=138}}. Поспех «''Агіды''» прымусіў Тэнсера і Клінгера пагадзіцца на здымкі яшчэ аднаго фільма Паланскага і Брака{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=65}}. Сцэнарый «''У чаканні Катэльбаха''» быў перайменаваны ў «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» (1966). Наступны фільм Паланскага здымалі на астраўку {{нп5|Ліндзісфарн||en|Lindisfarne}} у [[Нартамберленд]]зе, дзе знаходзіўся замак, які паслужыў галоўным месцам дзеяння карціны. Па сюжэце фільма маладая жанчына (у выкананні {{нп5|Франсуаза Дарлеак|Франсуазы Дарлеак|en|Françoise Dorléac}}) і яе муж (у выкананні {{нп5|Дональд Плезенс|Дональда Плезенса|en|Donald Pleasence}}) сутыкаюцца з двума гангстэрамі, якія няспешна тэрарызуюць пару. Фільм адсылаўся да п’ес [[Сэмюэл Бекет|Сэмюэла Бекета]], з якіх запазычана паэтыка [[Тэатр абсурду|тэатра абсурду]]; стасункі галоўных герояў з гангстэрамі набываюць нечаканы характар і ў той жа час прыводзяць да разрыву шлюбу{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|pp=66—68}}. «''Тупік''» выклікаў захапленне сярод крытыкаў і ўдастоіўся «''{{нп5|Залаты мядзведзь|Залатога мядзведзя|en|Golden Bear}}''» за найлепшы фільм на [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскім кінафестывалі]]<ref name="MUBI, Cul-de-sac" />. Амерыканскі [[артхаус]]ны кінакрытык {{нп5|Джонатан Разенбаўм||en|Jonathan Rosenbaum}} прызнаў «''Тупік''» «''адной з найлепшых і найчысцейшых прац''» Паланскага<ref name="Chicago Reader, Cul-de-sac review" />. Поспех «''Агіды''» і «''Тупіка''» зрабіў Паланскага даволі вядомым рэжысёрам. Ён вельмі дбайна займаўся сваім іміджам, для таго каб [[Сродкі масавай інфармацыі|СМІ]] і {{нп5|папарацы||en|Paparazzi}} праявілі да яго інтарэс — ён набыў {{нп5|таўнхаус||en|Townhouse}} у прэстыжным лонданскім раёне {{нп5|Белгрэйвія||en|Belgravia}} і ўладкаваў яго ў незвычайным стылі (напрыклад, адзін са столікаў быў зроблены ў выглядзе чалавека, які стаіць на карачках), вадзіў раскошныя машыны, наведваў начныя клубы ў кампаніі прыгожых жанчын, правакаваў канфлікты на канферэнцыях і публічных выступах{{Sfn|Werner|2013|pp=69—71}}. Наступнай карцінай Рамана Паланскага стаў «''[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]]''» (1967), фільм брытана-амерыканскай вытворчасці па замове амерыканскага прадзюсара {{нп5|Марцін Рансохаў|Марціна Рансохава|en|Martin Ransohoff}}. Гэтая камедыя парадзіравала крывавыя брытанскія фільмы жахаў студыі «''{{нп5|Hammer Film Productions|Hammer Films|en|Hammer Film Productions}}''»{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=165}} і {{нп5|Дэканструкцыя|дэканструіравала|en|Deconstruction}} ўмоўнасці фільмаў жахаў (напрыклад, спроба прагнаць аднаго з вампіраў не ўдалася з-за яўрэйскага паходжання апошняга){{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=167}}. Паланскі выканаў адну з галоўных роляў — нязграбнага вучня прафесара-знішчальніка вампіраў, якога сыграў {{нп5|Джэк Мак-Гоўрэн||en|Jack MacGowran}}. Галоўная жаночая роля дасталася [[Шэран Тэйт]]. Паланскі пазнаёміўся з ёй на вечарынцы перад пачаткам здымкаў фільма, якую зладзіў Рансохаў. Здымкі фільма праходзілі ў [[Італія|Італіі]], у [[Даламітавыя Альпы|Даламітавых Альпах]]. Там жа Паланскі і Тэйт пачалі афіцыйна сустракацца{{ref+|У самым пачатку іх рамана Тэйт усё яшчэ працягвала адносіны з Джэем Себрынгам. «''Ва ўсякім разе, у Лондане мужчыны пасябравалі, і аднойчы ўсе трое сустрэліся ў „Антылопе“, непадалёк ад Вест-Ітан-плэйс''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=164}}.|К}}. Сам фільм, які падвергнуўся значнаму ўмяшанню з боку Рансохава (было выразана каля 20 хвілін арыгінальнага матэрыялу){{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=170}} і быў пераіменаваны ў «''Бясстрашных забойцаў вампіраў''», аказаўся мастацкай катастрофай у Злучаных Штатах; кінакрытык [[Роджэр Эберт]] з’едліва напісаў, што падчас кінапаказу, на якім ён прысутнічаў, ніхто не смяяўся, а «''адзін або два чалавекі нават плакалі''»<ref name="Roger Ebert, Dance of the Vampires" />. Для амерыканскага пракату фільм нават быў пераагучаны «''на амерыканскі манер''», у выніку чаго музыку [[Кшыштаф Камэда|Камэды]] стала амаль не чуваць{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=167}}{{ref+|Рэжысёр так узлаваўся з-за ўнесеных у фільм змен, што нават хацеў, каб яго імя прыбралі з тытраў. «''Я зняў казку — страшную і смешную, а яе пераўтварылі ў нейкі трансільванскі варыянт „Прастакоў з Беверлі-Хілз“, — пазней казаў ён у інтэрв’ю для часопіса „[[Variety]]“''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=167—167}}.|К}}. 108-хвілінная рэжысёрская версія была цёпла прынята ў Францыі і Італіі{{Sfn|Werner|2013|p=83}}. === Амерыканскі перыяд (1968—1976) === У 1968 годзе разам з Тэйт і Кшыштафам Камэдай Паланскі пераехаў у [[Галівуд]], дзе наладзіў супрацоўніцтва з прадзюсарам {{нп5|Роберт Эванс (прадзюсар)|Робертам Эвансам|en|Robert Evans}}{{Sfn|Werner|2013|p=83}}{{ref+|Эванс патэлефанаваў Паланскаму летам 1967 года і прапанаваў папрацаваць над фільмам «''Бягучы па ўзгорках''». Калі Паланскі прыляцеў у Лос-Анджэлес, высветлілася, што Эванс проста прыдумаў падставу, каб папрасіць рэжысёра прачытаць яшчэ не апублікаваны раман «''Дзіця Размары''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=173}}.|К}}. Апошні даў рэжысёру прачытаць раман жахаў «''{{нп5|Дзіця Размары (раман)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (novel)}}''» {{нп5|Айра Левін|Айры Левіна|en|Ira Levin}}, які настолькі спадабаўся Паланскаму, што той асабіста напісаў сцэнарый{{Sfn|Werner|2013|p=84}}. Галоўная гераіня {{нп5|Дзіця Размары (фільм)|аднайменнага фільма|en|Rosemary's Baby (film)}} 1968 года — Размары Вудхаўс у выкананні {{нп5|Міа Фэраў|Міі Фэраў|en|Mia Farrow}}, са сваім мужам Гаем, якога сыграў {{нп5|Джон Касавеціс||en|John Cassavetes}}, пераязджаюць у стары дом і знаёмяцца з новымі суседзямі, сям’ёй Косцевет у выкананні брадвейскіх зорак {{нп5|Рут Гордан||en|Ruth Gordon}} і {{нп5|Сідні Блэкмер||en|Sidney Blackmer}}. Цяжарнасць Размары суправаджаецца злавеснымі відзеннямі і падзеямі. Паступова яна даведаецца, што яе муж і суседзі пакланяюцца [[Сатана|Сатане]]{{Sfn|Werner|2013|pp=86—87}}{{Sfn|Greenberg|2013|p=85}}. «''Дзіця Размары''» зарабіла рэпутацыю сапраўднага шэдэўра жанру жахаў на тэму [[сатанізм]]у. Ён таксама аналізуецца ў рэчышчы фемінісцкай крытыкі і часта адзначаецца як адзін з найлепшых фільмаў жахаў, дзе апавяданне вядзецца ад асобы жанчыны<ref name="Vanity Fair, on Rosemary’s Baby" />. Пасля прэм’еры крытыкі і гледачы аднагалосна ўсхвалялі фільм{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=185}}. Стужка ўратавала студыю «''[[Paramount Pictures|Paramount]]''» ад банкруцтва і зрабіла Мію Фэраў і Рамана Паланскага сапраўднымі зоркамі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=187}}. Увагу рэцэнзентаў прыцягнуў саўндтрэк фільма, які нагадваў калыханку. Гэта была апошняя праца [[Кшыштаф Камэда|Кшыштафа Камэды]] з Паланскім і перадапошні саўндтрэк, напісаны ім для кіно{{Ref+|Кампазітар трапіў у аварыю ў Лос-Анджэлесе ў снежні 1968 года і памёр у красавіку 1969 года{{Sfn|Werner|2013|p=97}}.|К}}{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=99}}. Фільм таксама стаў самым касавым у кар’еры Паланскага, сабраўшы ў 35-40 разоў больш за свой бюджэт, які складаў 2,3 мільёна долараў{{Sfn|Werner|2013|p=85}}. Пазней Міа Фэраў называла Паланскага «''смелым і таленавітым чалавекам, вельмі важным для сусветнай культуры''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=11}}. 20 студзеня 1968 года Раман Паланскі ажаніўся з Шэран Тэйт{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=191}}. У тым жа годзе рэжысёра запрасілі ў журы [[Канскі кінафестываль 1968|21-га Канскага кінафестывалю]], але з-за {{нп5|Майскія падзеі 1968 года ў Францыі|майскіх падзей 1968 года|en|May 68}} фестываль быў спынены без прысуджэння ўзнагарод{{Sfn|Werner|2013|pp=94—95}}. Паланскі напісаў сцэнарый да фільма «''Дзень на пляжы''» (1970), які пазней спрадзюсіраваў. Фільм мараканца Сімона Хесера, зняты ў Даніі, не меў поспеху і паказваўся на кінафестывалях{{Sfn|Werner|2013|pp=96—97}} і ў абмежаваным пракаце{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=208}}. У тым жа годзе Паланскі напісаў сцэнарыі двух эратычных эпізодаў для пастаноўкі «''{{нп5|О, Калькута!||en|Oh! Calcutta!}}''» {{нп5|Кенет Тайнен|Кенета Тайнена|en|Kenneth Tynan}}, але з прычын, звязаных з бюджэтнымі абмежаваннямі, сцэнарыі засталіся незадзейнічанымі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=208}}. У лютым 1969 года Паланскі сыграў п’яніцу ў эпізадычнай ролі ў фільме «''{{нп5|Чароўны хрысціянін||en|The Magic Christian (film)}}''» {{нп5|Джозеф Мак-Грат (рэжысёр)|Джозефа Мак-Грата|en|Joseph McGrath (film director)}}. У сакавіку разам са сцэнарыстам {{нп5|Іван Мофат|Іванам Мофатам|en|Ivan Moffat}} ён прыступіў да напісання сцэнарыя пра жыццё [[Нікало Паганіні|Паганіні]], але кінуў яго дзеля працы над праектам «''Смерць Донера''». Сцэнарый грунтаваўся на рэальнай гісторыі пра ранніх пасяленцах, якія сталі ахвярамі {{нп5|Канібалізм|канібалаў|en|Human cannibalism}}. Да красавіка Раман спыніў працу і над гэтым сцэнарыем, але пагадзіўся стаць рэжысёрам фільма пра дэльфінаў-забойцаў «''{{нп5|Дзень дэльфіна||en|The Day of the Dolphin}}''». Тады ж Раман з Шэран знялі асабняк у [[Лос-Анджэлес]]е па адрасе {{нп5|Сьела-драйв, 10050||en|10050 Cielo Drive}} за тысячу дзвесце долараў у месяц{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=209—211}}. [[Файл:Cielo.Drive,Benedict.Canyon.jpg|міні|Дарога да вілы {{нп5|Сьела-драйв, 10050||en|10050 Cielo Drive}}.]] У ноч з 8 на 9 жніўня 1969 года члены секты «''Сям’я''», якую ўзначальваў музыка-аматар {{нп5|Чарльз Мэнсан||en|Charles Manson}}, па яго ўказанні праніклі ў асабняк на Сьела-драйв і {{нп5|Забойства Шэран Тэйт|жорстка забілі Шэран Тэйт|en|Tate–LaBianca murders}}, якая была на дзявятым месяцы цяжарнасці (ёй было нанесена 16 удараў нажом), і чацвярых гасцей — {{нп5|Джэй Себрынг|Джэя Себрынга|en|Jay Sebring}}, {{нп5|Войцех Фрыкоўскі|Войцеха Фрыкоўскага|pl|Wojciech Frykowski}}, {{нп5|Эбігейл Фолджэр||pl|Abigail Folger}} і {{нп5|Стывен Пэрэнт|Стывена Пэрэнта|it|Steven Parent}}. Сам рэжысёр у гэты час быў у Еўропе. Трупы на наступную раніцу знайшла хатняя прыслужніца, агент Паланскага Біл Тэнант першым паведаміў рэжысёру пра смерць жонкі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=237}}. 19 жніўня Паланскі зладзіў прэс-канферэнцыю, дзе рэзка выказаўся ў адрас тых, хто пісаў «''жудасныя рэчы''» пра яго жонку, там жа ён сказаў: «''Тыя некалькі гадоў, што мне пашчасціла правесці побач з ёй, самы шчаслівы час у маім жыцці''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=242}}. Пасля трагедыі Паланскі кінуў працу над «''Днём дэльфіна''», праз некалькі гадоў фільм быў зняты [[Майк Нікалс|Майкам Нікалсам]]<ref name="Los Angeles Times, 1973-12-26" />. Даўняй марай Рамана было паставіць фільм па п’есе [[Уільям Шэкспір|Уільяма Шэкспіра]]. Аднойчы, катаючыся на лыжах, ён успомніў пра гэтую мару і «''загарэўся''» ідэяй экранізаваць «''{{нп5|Макбет (п’еса)|Макбета|en|Macbeth}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=260}}. Сцэнарый ён пісаў сумесна з {{нп5|Кенет Тайнен|Кенетам Тайненам|en|Kenneth Tynan}}. Разглядаць сцэнарый для вытворчасці доўгі час не хацела ніводная з буйных студый{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=262}}. У рэшце рэшт паўтара мільёны на здымкі выдзеліў [[Х’ю Хефнер]], а пасля гэтага [[Columbia Pictures|Columbia]] пагадзілася стаць дыстрыб’ютарам фільма і дадала яшчэ 925 тысяч долараў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=265}}. Здымкі фільма пачаліся ў першым тыдні кастрычніка 1970 года ва [[Уэльс]]е, у нацыянальным парку {{нп5|Снаўдонія||en|Snowdonia}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=267}}. Інтэр’еры здымалі ў павільёнах на студыі ў {{нп5|Шэпертан|Шэпертане|en|Shepperton}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=270}}. Здымкі былі скончаны ў красавіку 1971 года, яшчэ дзевяць месяцаў занялі мантаж і агучванне фільма{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=277}}. «''{{нп5|Макбет (фільм, 1971)|Макбет|en|Macbeth (1971 film)}}''» (1971) быў ацэнены некаторымі крытыкамі як выключна «''жорсткі ў сваім матываваным гвалце''»<ref name="Variety, on Macbeth" />, адзначалася, што ў карціне адлюстравана «''халодная, варварская атмасфера п’есы Шэкспіра''»<ref name="Time Out, on Macbeth" />. Іншыя ж выданні правялі паралелі зместу фільма з асабістым жыццём Паланскага. Кевін Лаёнс казаў, што «''гэта моцны фільм, напоўнены нянавісцю і кіпучымі страсцямі, свайго роду акт экзарцызму… Жудасныя падзеі 8 жніўня 1969 года надалі куды больш вынаходлівай сілы, чым бард з берагоў Эйвана''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=279}}. Але многія крытыкі і хвалілі Паланскага за стварэнне «''змрочнай, захапляльнай атмасферы''», за «''бліскучую прапрацоўку драбнюткіх дэталяў''» і ўменне нагнятаць «''адчуванне нарастаючага страху''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=280}}. [[Нацыянальны савет кінакрытыкаў ЗША]] прызнаў «''Макбета''» Паланскага найлепшым фільмам года<ref name="MUBI, Macbeth" />. У 1972 годзе Раман Паланскі з’ехаў у Італію, дзе паводле сцэнарыя Брака па замове прадзюсара {{нп5|Карла Понці||en|Carlo Ponti}} зняў яшчэ адзін фільм пра вар’яцтва. Абсурдысцкая камедыя «''{{нп5|Што? (фільм)|Што?|en|What? (film)}}''» (1972) апавядае пра амерыканку Нэнсі, якая ў пошуках прыгод трапляе ў пансіён, напоўнены дзіўнымі і эксцэнтрычнымі людзьмі. Фільм Паланскага і Брака павінен быў нагадваць аповесці [[Льюіс Кэрал|Люіса Кэрала]] «''[[Алісіны прыгоды ў дзівоснай краіне]]''» і «''{{нп5|Скрозь люстэрка, і што ўбачыла там Аліса||en|Through the Looking-Glass}}''»{{Sfn|Werner|2013|p=122}}, аднак ён не меў поспеху ў крытыкаў. Паланскага абвінавачвалі ў дубліраванні ўмоўнасцяў камедыі абсурду, якую ён высмейваў у фільме «''Тупік''»<ref name="Time, 1973-11-05" />, а з часам дадалася і крытыка сексісцкіх дыялогаў<ref name="CLC, on What?" />. [[Роджэр Эберт|Эберт]] пісаў пра фільм: «''Цікава, колькі Карла Понці заплаціў Раману Паланскаму за гэты фільм. 10 цэнтаў было б, напэўна, занадта вялікім коштам''»<ref name="Roger Ebert, Diary of Forbidden Dreams" />. Пасля таго як Паланскі завяршыў працу над фільмам «''Што?''», прадзюсар {{нп5|Роберт Эванс (прадзюсар)|Роберт Эванс|en|Robert Evans}} разам з акцёрам [[Джэк Нікалсан|Джэкам Нікалсанам]] пераканалі яго зняць «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» (1974) па сцэнарыі {{нп5|Роберт Таўн|Роберта Таўна|en|Robert Towne}}{{Sfn|Werner|2013|pp=126—127}}. Герой «''Кітайскага квартала''», прыватны дэтэктыў Дж. Дж. Гіцес у выкананні Нікалсана, даведваецца пра [[Карупцыя|карупцыйную]] схему ў адміністрацыі Лос-Анджэлеса, у выніку ажыццяўлення якой плануецца пазбавіць горад доступу да вады. Сцэнарый Таўна заснаваны на рэальнай гісторыі мільянера {{нп5|Уільям Малхоланд|Уільяма Малхоланда|en|William Mulholland}}, які здабыў багацце на арашэнні каліфарнійскіх палёў{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=218}}. Таўн адразу пісаў сцэнарый пад Нікалсана, а на іншыя галоўныя ролі Паланскі запрасіў [[Фэй Данаўэй]] і [[Джон Х’юстан|Джона Х’юстана]]{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=219}}. У эпізадычнай ролі ў фільме з’явіўся і сам Паланскі, які сыграў аднаго з бандытаў, што парэзалі твар Гіцесу ў знак сур’ёзнасці пагроз карупцыянераў{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=222}}. Рэжысёр перапісаў канцоўку карціны, прыбраўшы ноту надзеі, якая прысутнічала ў сцэнарыі Таўна{{Sfn|Werner|2013|p=132}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=302}}. Пазней газета «''[[The New York Times]]''» назаве фінал «''Кітайскага квартала''» «''адным з самых песімістычных у амерыканскім кінематографе''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=302}}. Кампазітарам фільма выступіў {{нп5|Джэры Голдсміт||en|Jerry Goldsmith}}, які да гэтага паспеў папрацаваць над некалькімі фільмамі серыі «''{{нп5|Планета малпаў (франшыза)|Планета малпаў|en|Planet of the Apes}}''» і серыялам «''{{нп5|Змрочная зона (тэлесерыял, 1959)|Змрочная зона|en|The Twilight Zone (1959 TV series)}}''». Першапачаткова аператарам фільма значыўся {{нп5|Стэнлі Картэс||en|Stanley Cortez}}, але ён дрэнна спраўляўся з новым здымачным абсталяваннем, і здымкі моцна зацягваліся. Праз дзевяць дзён працы ён быў звольнены і яго месца заняў {{нп5|Джон А. Алонса|Джон Алонса|en|John A. Alonzo}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=304—306}}. На папярэдніх праглядах фільм здаваўся ўсім «''дарагім правалам''», сам Паланскі лічыў, што фільм «''нядрэнны''», хаця «''крыху задоўгі… нейкі бясконцы''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=316}}. Тым не менш «''Кітайскі квартал''» меў вялізны поспех, быў намініраваны на «''[[Оскар]]''» у 11 катэгорыях (прэмію атрымаў толькі Роберт Таўн за {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы арыгінальны сцэнарый|найлепшы арыгінальны сцэнарый|en|Academy Award for Best Original Screenplay}})<ref name="MUBI, Chinatown" /> і атрымаў чатыры «''[[Залаты глобус|Залатыя глобусы]]''» ({{нп5|Прэмія «Залаты глобус» за найлепшы сцэнарый|найлепшы сцэнарый|en|Golden Globe Award for Best Screenplay}}, {{нп5|Прэмія «Залаты глобус» найлепшаму рэжысёру|найлепшы рэжысёр|en|Golden Globe Award for Best Director}}, {{нп5|Прэмія «Залаты глобус» за найлепшы фільм — драма|найлепшы фільм — драма|en|Golden Globe Award for Best Motion Picture – Drama}}, {{нп5|Прэмія «Залаты глобус» найлепшаму акцёру — драма|найлепшы акцёр — драма|en|Golden Globe Award for Best Actor – Motion Picture Drama}})<ref name="Golden Globes, Chinatown" />. «''Кітайскі квартал''» заняў першае месца ў чытацкім апытанні газеты «''[[The Guardian]]''» у 2010 годзе як найлепшы фільм усіх часоў<ref name="Guardian, Best film of all time" />. Пасля «''Кітайскага квартала''» Паланскі вырашыў крыху адпачыць ад кінематографа і ў тым жа годзе паставіў оперу {{нп5|Альбан Берг|Альбана Берга|en|Alban Berg}} «''{{нп5|Лулу (опера)|Лулу|en|Lulu (opera)}}''» на фестывалі мастацтваў у прыгарадзе Рыма, [[Спалета]]. Прэм’ера была паспяховай, у фінале пастаноўкі гледачы апладзіравалі стоячы, а рэжысёру сталі рэгулярна паступаць прапановы аб працы ў оперным тэатры{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=320}}. 2 кастрычніка 1975 года Паланскі патэлефанаваў прэзідэнту студыі [[Paramount Pictures|Paramount]] {{нп5|Бары Дылер|Бары Дылеру|en|Barry Diller}} і дамовіўся, што паставіць фільм паводле рамана {{нп5|Ралан Тапор|Ралана Тапора|en|Roland Topor}} «''{{нп5|Прывідны жылец||en|The Tenant (novel)}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. У 1976 годзе Паланскі з’ехаў у Еўропу на здымкі франка-амерыканскага фільма, сцэнарый да яго напісаў Жэрар Брак{{Sfn|Werner|2013|p=144}}, назву фільма змянілі на больш простую «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. Фільм вельмі блізкі па духу да іншых клаўстрафобных трылераў Паланскага «''Агіда''» і «''Дзіця Размары''», з якімі «''ўтварае свайго роду трылогію''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. Рэжысёр сам выканаў галоўную ролю Трэлкоўскага, выхадца з Польшчы, які жыве ў шматкватэрным доме сярод назойлівых і дэспатычных суседзяў. З часам умяшанне суседзяў у жыццё Трэлкоўскага ўзмацняецца і даводзіць яго да апагею параноі. Прэм’ера фільма адбылася ўжо 26 мая 1976 года на [[Канскі кінафестываль 1976|29-м Канскім кінафестывалі]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. Фільм адразу ж выклікаў бурную рэакцыю крытыкаў: напрыклад, Бэн Сакс сказаў пра «''Жыльца''», што гэта фільм з чорным гумарам і «''верагодна, самы [[Франц Кафка|кафкіянскі]] з усіх фільмаў рэжысёра''»<ref name="Cine-File, The Tenant" />, а Кім Морган нават убачыла ў ім адсылкі да [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Дастаеўскага]]<ref name="Sunset Gun, on Tenant" />. Цяпер «''Жылец''» лічыцца шэдэўрам Паланскага<ref name="PopMatters, Tenant" />, а таксама «''адным з самых змрочных і асабістых выяў душэўнага вар’яцтва, калі-небудзь знятых у кіно''»{{Sfn|Horsley|2009|p=137}}. Пасля выхаду «''Жыльца''» на экраны ў 1976 годзе Паланскі атрымаў французскае грамадзянства. Па запрашэнні {{нп5|Баварская дзяржаўная опера|Баварскай дзяржаўнай оперы|en|Bavarian State Opera}} ён адправіўся ў [[Мюнхен]], дзе паставіў оперу «''[[Рыгалета]]''» [[Джузэпэ Вердзі]]. Яе прэм’ера ў кастрычніку 1976 года ў [[Нацыянальны тэатр (Мюнхен)|Нацыянальным тэатры Мюнхена]] была з захапленнем сустрэта публікай{{Sfn|Werner|2013|p=151}}. Тады ён атрымаў прапанову зняць фільм па кнізе Лоўрэнса Сандэрса «''Першы смяротны грэх''» ({{lang-en|The First Deadly Sin}}, 1973), сцэнарый павінен быў напісаць Таўн{{Sfn|Werner|2013|p=153}}, а ў галоўных ролях планавалася задзейнічаць [[Фрэнк Сінатра|Фрэнка Сінатру]] і [[Настасся Кінскі|Настассю Кінскі]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=333—334}}. === Англа-французскі перыяд: канец XX стагоддзя (1977—1999) === [[Файл:Mug shot of Roman Polanski.png|міні|Раман Паланскі ў 1977 годзе.]] Пасля вяртання ў ЗША ў пачатку 1977 года Паланскі планаваў падаць заяву на [[Green card|грын-карту]]{{Sfn|Werner|2013|p=154}}. Аднак 11 сакавіка 1977 года Рамана Паланскага затрымала паліцыя па абвінавачванні ў згвалтаванні трынаццацігадовай Саманты Гейлі напярэдадні вечарам<ref name="Guardian, Polanski in Exile" />. 24 сакавіка акруговы пракурор Роджэр Гансан прад’явіў яму абвінавачанне{{Sfn|Werner|2013|p=157}}. Першапачаткова Паланскі адмаўляў сваю віну{{Sfn|Werner|2013|p=158}}. Падчас судовага разбору рэжысёр і яго адвакат прапанавалі міравое пагадненне, у адпаведнасці з якім Паланскі прызнаў бы сябе вінаватым толькі ў найлягчэйшым з пунктаў абвінавачвання, суддзя ж меў намер пасадзіць Паланскага ў турму{{Sfn|Werner|2013|pp=159—161}}. Пасля судовага працэсу рэжысёр пакінуў краіну да вынясення прысуду, далейшая кар’ера ў ЗША аказалася немагчымай{{Sfn|Werner|2013|p=156}}. Імклівае падзенне Паланскага ў вачах грамадскасці неадкладна адбілася і на яго становішчы ў кінаіндустрыі. Кіраўніцтва студыі [[Columbia Pictures|Columbia]] даслала яму апавяшчэнне, што «''больш не мае патрэбы ў яго паслугах''» рэжысёра «''Першага смяротнага граху''»{{Ref+|Фільм «''{{нп5|Першы смяротны грэх||en|The First Deadly Sin}}''» з Сінатрай у галоўнай ролі ў выніку быў пастаўлены рэжысёрам {{нп5|Браян Хатан|Браянам Хатанам|en|Brian G. Hutton}} і выйшаў у 1980 годзе.|К}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=357—358}}. Нягледзячы на спрэчкі, звязаныя са справай Гейлі, дзякуючы дапамозе французскага рэжысёра і прадзюсара {{нп5|Клод Беры|Клода Беры|en|Claude Berri}} Паланскі вырашыў ажыццявіць адаптацыю рамана [[Томас Хардзі|Томаса Хардзі]] «''{{нп5|Тэс з роду д’Эрбервіляў||en|Tess of the d'Urbervilles}}''» (1891){{Sfn|Werner|2013|p=164}}. У 1978 годзе Паланскі сумесна з Жэрарам Бракам прыступілі да напісання сцэнарыя, пазней, ім у дапамогу быў наняты Джон Браўнджон{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=408}}. У 1979 годзе фільм выйшаў пад назвай «''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''». Здымкі англійскай глыбінкі праходзілі на поўначы [[Францыя|Францыі]] ([[Нармандыя]] і [[Брэтань]]). Карціна даволі дакладна прытрымліваецца сюжэту рамана і прысвечана стыгме адрынутасці з боку супольнасці, што зараз успрымаецца ў аўтабіяграфічным кантэксце. Фільм апавядае пра складаны лёс дзяўчыны па імені Тэс, якая даведаецца, што, магчыма, належыць да арыстакратычнага роду д’Эрбервіляў. Яна адпраўляецца да далёкіх сваякоў, але становіцца ахвярай згвалтавання. Тэс на экране ўвасобіла 17-гадовая [[Настасся Кінскі]]<ref name="A.V. Club, on Tess" />. Паланскі абраў Кінскі на галоўную ролю, бо яна нагадвала яму пра Шэран Тэйт, у іх абедзвюх нават дні нараджэння былі ў адзін дзень — 24 студзеня{{Sfn|Werner|2013|p=164}}. Аднак вытворчы працэс быў для рэжысёра няпростым досведам. Большая частка фільма здымалася на натуры, часта ішлі дажджы і перашкаджалі здымкам, практычна ўсе дэкарацыі пабудоў даводзілася выбудоўваць у натуральную велічыню. Падчас здымак памёр аператар Джэфры Ансварт{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=413—414}}. Агульны бюджэт фільма склаў 12 200 000 долараў, што зрабіла яго самым дарагім на той момант фільмам, знятым на тэрыторыі Францыі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=415}}. Пракат фільма ў ЗША і Вялікабрытаніі выратаваў яго ад фінансавай катастрофы, якую прадвесцілі дрэнныя водгукі французскіх крытыкаў{{Sfn|Werner|2013|pp=174—175}}. «''Тэс''» атрымала прэмію «''Оскар''» у трох намінацыях: Найлепшая аператарская праца, Найлепшая праца мастака-пастаноўшчыка, Найлепшы дызайн касцюмаў; «''Залаты глобус''» у дзвюх намінацыях: Найлепшы замежны фільм, Новая зорка года (актрыса); «''Сезар''» у трох намінацыях: Найлепшы фільм, Найлепшы рэжысёр, Найлепшая праца мастака-пастаноўшчыка<ref name="MUBI, Tess" />. У нашы часы «''Тэс''» «''агульнапрызнана лічыцца адным з самых раскошных гістарычных фільмаў''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=420}}. У 1981 годзе ён ненадоўга вярнуўся ў Польшчу, дзе паставіў п’есу «''{{нп5|Амадэй (п’еса)|Амадэй|en|Amadeus (play)}}''» [[Пітэр Шэфер|Пітэра Шэфера]] ў Варшаўскім «''{{нп5|Тэатр на Волі|Тэатры на Волі|en|Scena na Woli im. Tadeusza Łomnickiego}}''», у якой сам жа выканаў галоўную ролю [[Вольфганг Амадэй Моцарт|Моцарта]]<ref name="E-teatr.pl, Amadeusz" />. Але калі ён з’ехаў у Парыж у снежні 1981 года, у выніку аб’яўлення ваеннага становішча свабодная мастацкая дзейнасць у Польшчы аказалася немагчымай{{Sfn|Werner|2013|p=179}}. Паланскі занадта позна прыняў рашэнне экранізаваць п’есу Шэфера, бо за яе рэжысуру ўжо ўзяўся [[Мілаш Форман]]{{Sfn|Werner|2013|p=181}}. У 1983 годзе Паланскі пачаў працу над аўтабіяграфічнай кнігай{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=11}}, а ў 1984 годзе яна была апублікавана на англійскай мове пад назвай «''Раман''» ({{lang-en|Roman}}). У тым жа годзе ён пазнаёміўся са сваёй будучай жонкай {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=435—436}}. Яго доўгая адсутнасць у свеце кіно была перапынена, калі Паланскі атрымаў магчымасць зняць фільм «''{{нп5|Піраты (фільм, 1986)|Піраты|en|Pirates (1986 film)}}''» (1986), здымку якога планаваў ажыццявіць яшчэ ў 1974 годзе. Камедыйны сюжэт фільма расказваў гісторыю капітана пірацкага карабля Рэда і яго вернага памочніка па мянушцы Жабяня. Сцэнарый на 98 старонак Паланскі напісаў сумесна з Жэрарам Бракам і Джонам Браўнджонам{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=438—439}}. Спецыяльна для фільма быў пабудаваны карабель у натуральную велічыню водазмяшчэннем 14 000 тон{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=440}}. Натурныя здымкі праходзілі ў Тунісе, а павільённыя ў Парыжы{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=447}}. Галоўную ролю выканаў {{нп5|Уолтэр Матаў||en|Walter Matthau}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=441}}. Па выніку фільм расчараваў крытыкаў, стаўшы адначасова мастацкім і камерцыйным правалам. Прычына дрэннага прыёму «''Піратаў''» заключалася ў пастаянным яго параўнанні, не на карысць апошняга, з класічным фільмам «''{{нп5|Адысея капітана Блада (фільм, 1935)|Адысея капітана Блада|en|Captain Blood (1935 film)}}''» (1935) [[Майкл Кёртыс|Майкла Кёртыса]]<ref name="Roger Ebert, Pirates" /><ref name="L’Express, Pirates review" />. Пол Вернер казаў: «''Тое, што так добра працавала ў „Танцы вампіраў“, тут пайшло на дно разам з усёй камандай''»{{Sfn|Werner|2013|p=183}}. Крытыкі таксама адзначалі дрэнны мантаж фільма, з-за чаго ён атрымаўся занадта зацягнутым, моцна правісаў па дынаміцы і ў выніку атрымаўся «''фільмам пра піратаў без боек''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=447}}. Але некаторыя дзеячы індустрыі, наадварот, станоўча адазваліся пра фільм, так, напрыклад, [[Стэнлі Кубрык]] назваў «''Піратаў''» «''смелым і дзёрзкім шэдэўрам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=449}}. Пазней фільм атрымаў дзве прэміі «''Сезар''» і быў намініраваны на «''Оскар''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=449}}. Пасля правалу «''Піратаў''» Паланскі вырашыў зняць больш інтымны, не касцюміраваны псіхалагічны трылер. «''З самага пачатку я хацеў зняць фільм у горадзе, у якім жыву''», — пазней узгадваў рэжысёр{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=452}}. Разам з Бракам ён прыдумаў сюжэтную аснову фільма пад працоўнай назвай «''Парыжскі праект''». У выніку на карціну было выдаткавана 20 мільёнаў долараў, на галоўную ролю быў запрошаны [[Харысан Форд]], а галоўная жаночая роля была аддадзена каханай Паланскага Эманюэль Сенье. Фільм атрымаў назву «''{{нп5|Нястрымны (фільм)|Нястрымны|en|Frantic (film)}}''» (1988){{Sfn|Werner|2013|p=190}}. Натхнёны працамі [[Альфрэд Хічкок|Альфрэда Хічкока]] і [[Фрыц Ланг|Фрыца Ланга]], фільм апавядаў пра кардыёлага ў выкананні Форда, жонка якога знікае пры загадкавых абставінах падчас іх сумеснага візіту ў Парыж. Пры працы над сцэнарыем Паланскаму дапамагалі Джэф Грос, Жэрар Брак і Роберт Таўн{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=454—455}}. Здымкі карціны сталі аднымі з самых беспраблемных у кар’еры рэжысёра{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=457}}. Крытыкі хвалілі «''Нястрымнага''» за эфектную рэжысуру<ref name="Senses of Cinema, on Polanski" /><ref name="Film Critic, Frantic review" />, хаця знайшліся і тыя, хто быў расстроены адсутнасцю нават намёкаў на сюррэалізм, якім быў вядомы Паланскі<ref name="Chicago Reader, Frantic review" />. У пачатку лістапада 1989 года [[Warner Brothers]] прапанавала Паланскаму адаптаваць і зняць кінаверсію рамана [[Міхаіл Афанасьевіч Булгакаў|Міхаіла Булгакава]] «''[[Майстар і Маргарыта]]''». Ён узяўся за адаптацыю, але пазней студыя перапыніла працу над сцэнарыем{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=464}}. У той жа час хадзілі чуткі, што рэжысёру прапаноўвалі экранізаваць «''{{нп5|Парфумер (раман)|Парфумера|en|Perfume (novel)}}''», «''Мэры Райлі''» і «''{{нп5|Адрынутыя|Адрынутых|en|Les Misérables}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=464}}. У 1991 годзе Паланскі ўзначаліў журы [[Канскі кінафестываль 1991|44-га Канскага кінафестывалю]]<ref name="Festival de Cannes, Juries 1991" /> і прысудзіў «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатую пальмавую галіну]]''» фільму [[Браты Коэн|Джоэла і Ітана Коэнаў]] «''{{нп5|Бартан Фінк||en|Barton Fink}}''» (1991)<ref name="Dissolve, Barton Fink monopolized Cannes" />. Рашэнне журы выклікала спрэчкі, бо фільм Коэнаў таксама быў удастоены ўзнагарод за найлепшую рэжысуру і найлепшую мужчынскую ролю ({{нп5|Джон Туртура||en|John Turturro}})<ref name="Dissolve, Barton Fink monopolized Cannes" />. Увосень таго ж года Паланскі зняўся ў сатырычным трылеры «''{{нп5|Назад у СССР (фільм, 1992)|Назад у СССР|en|Back in the USSR (film)}}''» {{нп5|Дэран Сарафян|Дэрана Сарафяна|en|Deran Sarafian}}. Фільм выйшаў у пракат у лютым 1992 года і атрымаў халодныя водгукі крытыкаў, сабраўшы ў пракаце каля 400 тысяч долараў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=468}}. Бытуе чутка, што прыкладна ў той жа час Паланскі нібыта незаконна прыехаў у ЗША, для таго каб у доме інвестара Макса Павелскі ў Беверлі-Хілз зняць кінаадаптацыю рамана [[Дафна дзю Мар’е|Дафны дзю Мар’е]] «''{{нп5|Рэбека (раман)|Рэбека|en|Rebecca (novel)}}''». Паводле чутак, у фільме бралі ўдзел зоркі ўзроўню [[Ніколь Кідман]], а акцэнт фільма рабіўся на садамазахісцкіх кампанентах сюжэту. Фільм так ніколі і не выйшаў на экраны, а біёграф рэжысёра Крыстафер Сэндфард, збіраючы інфармацыю пра гэты фільм, пісаў, што дзве яго крыніцы, якія ў той час блізка кантактавалі з Паланскім, прасілі не называць іх імёнаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=468—469}}. У 1992 годзе, натхнёны карцінай {{нп5|Эдрыян Лайн|Эдрыяна Лайна|en|Adrian Lyne}} «''{{нп5|Ракавая цяга|Ракавой цягай|en|Fatal Attraction}}''» (1987), Паланскі вырашыў змяніць эстэтыку сваіх фільмаў. Французскі прадзюсар {{нп5|Ален Сард||en|Alain Sarde}} прапанаваў яму экранізацыю рамана {{нп5|Паскаль Брукнер|Паскаля Брукнера|en|Pascal Bruckner}} «''Горкі месяц''»{{Sfn|Werner|2013|pp=204—206}}. Паланскі і Брак напісалі сцэнарый разам з англійскім аўтарам Джонам Браўнджонам, абнавіўшы змест рамана, дзеянне якога адбывалася ў 70-х гадах XX стагоддзя. Насуперак першакрыніцы Брукнера, у сцэнарый былі прыўнесены элементы {{нп5|Мультыкультуралізм|мультыкультуралізму|en|Multiculturalism}}, якія французскі пісьменнік шчыра ненавідзеў{{Sfn|Werner|2013|pp=206—207}}. Фільм «''[[Горкі месяц]]''» выйшаў на экраны ў 1992 годзе. Па сюжэце, муж і жонка ў марскім круізе знаёмяцца з дзіўнаватай шлюбнай парай, пісьменнікам Оскарам у выкананні {{нп5|Пітэра Каёці||en|Peter Coyote}} і яго маладой жонкай — францужанкай Мімі, якую сыграла {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}. Пасля знаёмства Оскар расказвае маладому чалавеку гісторыю сваіх любоўных адносін з Мімі. «''Горкі месяц''» выклікаў неадназначную рэакцыю крытыкаў: некаторыя з іх убачылі ў фільме асабістую гісторыю рэжысёра<ref name="Roger Ebert, Bitter Moon" /><ref name="Slant Magazine, on Bitter Moon" /><ref name="Chicago Reader, Bitter Moon review" />, іншыя лаялі фільм за гратэскны сцэнарый, дрэнную пастаноўку і вялікі акцэнт на [[меладрама]]тызм<ref name="Empire, Bitter Moon review" /><ref name="Independent, Bitter Moon review" /><ref name="New York Times, Bitter Moon review" />. Крытыкі параўноўвалі фільм Паланскага з карцінай [[Луі Маль|Луі Маля]] «''[[Шкода (фільм)|Шкода]]''» (1992), на карысць апошняга. Тым не менш, у некаторых колах «''Горкі месяц''» лічыцца культавым фільмам{{Sfn|Werner|2013|pp=216—217}}. У 1993 годзе Паланскі сыграў адну са сваіх першых галоўных роляў у фільме іншага рэжысёра [[Джузэпэ Тарнаторэ]] «''{{нп5|Чыстая фармальнасць||en|A Pure Formality}}''» (1994). Паланскі выканаў ролю дэтэктыва, які арыштаваў няўдачлівага пісьменніка ў выкананні [[Жэрар Дэпардзьё|Жэрара Дэпардзьё]]{{Sfn|Werner|2013|p=218}}. У 1994 годзе Паланскі перанёс на вялікія экраны спектакль Арыэля Дорфмана «''{{нп5|Смерць і дзяўчына (фільм)|Смерць і дзяўчына|en|Death and the Maiden (film)}}''». Фільм апавядае пра супрацьстаянне жонкі ([[Сігурні Уівер]]) паўднёваамерыканскага адваката і яго госця ([[Бен Кінгслі]]), у якім жанчына пазнае свайго былога ката ваенных часоў. Здымкі занялі дзесяць тыдняў і праходзілі ў асноўным у павільёнах студыі, а натурныя сцэны здымалі на паўночным захадзе Іспаніі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=484}}. Экранізацыя п’есы Дорфмана атрымала высокую ацэнку крытыкаў за клаўстрафобную атмасферу і ролю другога плана {{нп5|Сцюарт Уілсан (акцёр)|Сцюарта Уілсана|en|Stuart Wilson (actor)}}, які ўвасобіў збянтэжанага мужа былой ахвяры<ref name="Chicago Reader, Death and the Maiden review" /><ref name="A.V. Club, on Death and the Maiden" />. У параўнанні з п’есай Дорфмана, пазбаўленай якой-небудзь канкрэтнай канцоўкі, фільм Паланскага меў больш правакацыйны фінал{{Sfn|Werner|2013|pp=225—228}}. У водгуках на фільм пісалі, што рэжысёр надзяліў персанажа, сыгранага Кінгслі, аўтабіяграфічнымі рысамі{{Sfn|Werner|2013|p=229}}. У 1994 годзе Раман Паланскі выканаў невялікую ролю ў камедыйным трылеры {{нп5|Мішэль Блан|Мішэля Блана|en|Michel Blanc}} «''{{нп5|Смяротная стома||en|Dead Tired}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=489}}. У 1996 годзе ён планаваў зняць экранізацыю аповесці [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Дастаеўскага]] «''{{нп5|Двайнік (аповесць Дастаеўскага)|Двайнік|ru|Двойник (повесть Достоевского)}}''»<ref name="Kommersant, 1996-06-25" /> пра сутыкненне двайнікоў, дзе абедзве галоўныя ролі павінен быў сыграць [[Джон Траволта]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=491}}. Аднак на здымачнай пляцоўцы высветлілася, што рэжысёр дадаў сцэну, у якой галоўны герой павінен быў з’явіцца аголеным<ref name="New York Daily News, on John Travolta and The Double" />. Траволта наадрэз адмовіўся працягнуць здымкі і без тлумачэнняў з рэжысёрам адляцеў з Парыжа, пакінуўшы ў здзіўленні 250 чалавек на здымачнай пляцоўцы<ref name="Entertainment Weekly, on John Travolta and The Double" />{{Sfn|Werner|2013|pp=230—231}}. Паланскі пасля пракаментаваў гэты эпізод: «''Столькі народу ўклалі вялізныя намаганні ў гэты праект, і тут зусім раптоўна ўсё развальваецца на часткі. П’ер Гуфруа, які даўно працуе са мной у якасці мастака-пастаноўшчыка, плакаў, калі прыйшлося дэмантаваць дэкарацыі… Як можа Траволта, які атрымлівае за фільм заробак у 20 млн. долараў, паводзіць сябе такім дурным чынам?''»{{Sfn|Roman Polanski Interviews|2005|pp=105, 172}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=492}} З асуджэннем дзеянняў Траволты выступілі і іншыя рэжысёры, у прыватнасці, [[Дэвід Лінч]]<ref>''Lynch on Lynch''. ISBN 978-0-571-22018-2. Page 98.</ref>. Тады рэжысёр на нейкі час пакінуў рэжысуру поўнаметражных фільмаў і зняў кліп для {{нп5|Васка Росі||en|Vasco Rossi}} на песню «''Gli angeli''» (1996){{Sfn|Werner|2013|p=227}}. У 1996 годзе ён таксама ўзначальваў журы {{нп5|Венецыянскі кінафестываль 1996|53-га Венецыянскага кінафестывалю|en|53rd Venice International Film Festival}}, дзе ўзнагародзіў «''[[Залаты леў|Залатым ільвом]]''» рэжысёра {{нп5|Ніл Джордан|Ніла Джордана|en|Neil Jordan}} за фільм «''{{нп5|Майкл Колінз (фільм)|Майкл Колінз|en|Michael Collins (film)}}''». А рашэнне аб прысуджэнні ўзнагароды за найлепшую жаночую ролю 4-гадовай Віктуар Тывізоль за ролю ў фільме {{нп5|Жак Дуаён|Жака Дуаёна|en|Jacques Doillon}} «''{{нп5|Панет||en|Ponette}}''» было вельмі нечаканым рашэннем і выклікала здзіўленне прэсы<ref name="Los Angeles Times, 1996-09-16" />. У 1997 годзе рэжысёра зацікавіў сцэнарый {{нп5|Энрыке Урбісу||en|Enrique Urbizu}} па кнізе {{нп5|Артура Перэс-Рэвертэ||en|Arturo Pérez-Reverte}} пад назвай «''{{нп5|Клуб Дзюма||en|The Club Dumas}}''». Запрасіўшы Джона Браўнджона да супрацоўніцтва, яны разам унеслі радыкальныя змены ў сцэнарый. Галоўны герой антыквар атрымлівае загадкавую кнігу, напісаную нібыта самім [[Сатана|Сатаной]], затым ён становіцца мішэнню таямнічай секты. З добра апранутага іспанца ў арыгінале герой ператварыўся ў звычайнага жыхара Нью-Ёрка, а роля дасталася [[Джоні Дэп]]у{{Sfn|Werner|2013|pp=234—235}}, з якім рэжысёр пазнаёміўся ў маі 1997 года на Канскім кінафестывалі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=494}}. Фільм атрымаў назву «''{{нп5|Дзявятая брама||en|The Ninth Gate}}''» і выйшаў на экраны ў 1999 годзе. Карціна была добра сустрэта як крытыкамі, так і гледачамі. Крытыкі параўноўвалі фільм з карцінай [[Стэнлі Кубрык]]а «''{{нп5|З шырока заплюшчанымі вачыма||en|Eyes Wide Shut}}''» (1999)<ref name="Empire, The Ninth Gate review" /> і «''Дзіцём Размары''», а самаго Паланскага абвінавачвалі ў тым, што ён «''звар’яцеў''» на сатанізме. Рэжысёр жа казаў: «''Я ніколі не верыў у акультызм ці д’ябла. І зусім не рэлігійны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=495}}. «''Дзявятая брама''» прынесла рэжысёру ўзнагароду [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]], а таксама шэраг больш дробных прызоў. Пазней сам Паланскі казаў, што яго пятнаццаты фільм выйшаў «''нядрэнным''» і «''забаўным''», але што ён «''нічога сур’ёзнага''» з сябе не ўяўляе{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=502}}. Фільм у пракаце зарабіў 57 мільёнаў долараў і стаў адным з самых касавых у кар’еры рэжысёра на той час{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=503}}. === Англа-французскі перыяд: пачатак XXI стагоддзя (2000—2010) === [[Файл:Roman Polanski..jpg|міні|Раман Паланскі і Эдрыен Броўдзі ў 2002 годзе.]] Пасля выхаду фільма «''Дзявятая брама''» Паланскі вырашыў заняцца чымсьці кардынальна адрозным ад усяго таго, што здымаў дагэтуль. Увосень 1999 года ён прачытаў аўтабіяграфію {{нп5|Уладыслаў Шпільман|Уладыслава Шпільмана|en|Władysław Szpilman}}, кампазітара, які перажыў нямецкае ўварванне ў Польшчу. Кніга апавядала пра яго знаходжанне ў [[Варшаўскае гета|Варшаўскім гета]] і пра разбурэнне польскай сталіцы ў выніку [[Варшаўскае паўстанне|Варшаўскага паўстання]]{{Sfn|Werner|2013|pp=246—247}}. Хаця першая спроба зняць гісторыю Шпільмана была зроблена адразу пасля Другой сусветнай вайны, у выніку ўмяшання камуністычных уладаў быў зняты фільм «''Непакораны горад''» ({{lang-pl|Miasto nieujarzmione}}) (1950), які меў мала агульнага з зыходным матэрыялам{{Sfn|Jazdon|2013|p=90}}. У межах брытана-нямецка-французска-польскай сумеснай вытворчасці Паланскі зняў ваенную драму «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» (2002) па сцэнарыі {{нп5|Рональд Харвуд|Рональда Харвуда|en|Ronald Harwood}}. Ролю Шпільмана выканаў [[Эдрыен Броўдзі]], а аператарам стаў [[Павел Эдэльман]]{{Sfn|Jazdon|2013|p=79}}. Паланскі бачыў тон фільма абсалютна выразна — без ярка выяўленых сімпатый і антыпатый. Ён не жадаў нічога «''сентыментальнага і паказнога''» ні ад акцёраў, ні ад аператара{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=511}}. Натурныя здымкі фільма праходзілі ў Польшчы, а павільённыя — у Берліне{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=512}}. Фільм меў вялікі поспех і атрымаў мноства ўзнагарод, сярод якіх «''[[Залатая пальмавая галіна]]''» [[Канскі кінафестываль 2002|55-га Канскага кінафестывалю]], дзе паказ фільма скончыўся васьміхвіліннымі апладысментамі стоячы{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=516}}. Фільм таксама атрымаў прэмію «''[[Сезар]]''» у дзвюх катэгорыях і «''[[Оскар]]''» у трох катэгорыях ([[Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру|найлепшая рэжысура]], найлепшы адаптаваны сцэнарый, найлепшая мужчынская роля)<ref name="MUBI, The Pianist" />. Пры бюджэце ў 35 мільёнаў долараў «''Піяніст''» сабраў у пракаце 120 мільёнаў<ref name="Box Office Mojo, The Pianist" />. У Заходняй Германіі фільм быў уключаны ў праграму па гісторыі ва ўсіх сярэдніх школах{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=518}}. Фільм азнаменаваў трыумфам позні перыяд творчасці Паланскага. У амаль сямідзесяцігадовым узросце рэжысёр стаў, магчыма, больш запатрабаваным, чым калі-небудзь раней{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=518}}. Пасля поспеху фільма Паланскі прыехаў у Польшчу, дзе сыграў адну з галоўных роляў у фільме [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]] «''Помста''» (2002), знятага па камедыі {{нп5|Аляксандр Фрэдра|Аляксандра Фрэдра|en|Aleksander Fredro}}{{Sfn|Werner|2013|p=267}}. Крытыкі засталіся задаволеныя ігрой Паланскага, адзначаючы, што «''ў яго ёсць стыль і дасціпнасць''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=518}}. У 2003 годзе Паланскі паставіў спектакль па п’есе «''{{нп5|Геда Габлер||en|Hedda Gabler}}''» у парыжскім тэатры Марыньі. Эманюэль Сенье выканала галоўную ролю. Пастаноўка выклікала пахвалу ў крытыкаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=520}}. У 2004 годзе па парадзе жонкі Паланскі пачаў працу над новай экранізацыяй «''{{нп5|Прыгоды Олівера Твіста|Прыгодаў Олівера Твіста|en|Oliver Twist}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=528}}. Адаптацыяй рамана займаўся {{нп5|Рональд Харвуд||en|Ronald Harwood}}. На экраны «''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» выйшаў у 2005 годзе. Экранізацыя рамана [[Чарльз Дыкенс|Чарльза Дыкенса]] пра хлопчыка-сірату, які гібее ў лонданскіх трушчобах, апускала ці спрашчала шэраг мудрагелістых сюжэтаў літаратурнай першакрыніцы{{Sfn|Werner|2013|pp=273—274}}. Вытворчасць фільма каштавала амаль 60 мільёнаў долараў, аднак фінансавыя выдаткі не акупіліся: фільм сабраў у пракаце ўсяго 42,5 мільёна долараў<ref name="Box Office Mojo, Oliver Twist" />. Крытыкі назвалі фільм «''занадта кансерватыўнай адаптацыяй Дыкенса''»<ref name="BBC, Oliver Twist review" /><ref name="Washington Post, Oliver Twist review" />, аднак яго станоўча ацаніў пісьменнік {{нп5|Джон Ірвінг||en|John Irving}}, які палічыў «''Олівера Твіста''» Паланскага найлепшым фільмам па рамане Дыкенса ў гісторыі кіно{{Sfn|Werner|2013|pp=276—277}}. У 2006 годзе Паланскі паставіў на сцэне парыжскага тэатра {{нп5|Эберто (тэатр)|Эберто|en|Théâtre Hébertot}} атрымаўшую [[Пулітцэраўская прэмія|Пулітцэраўскую прэмію]] драму {{нп5|Джон Патрык Шэнлі|Джона Патрыка Шэнлі|en|John Patrick Shanley}} «''Сумненне''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=549}}. У 2007 годзе Паланскі зняў эпізод пад назвай «''Эратычны кінатэатр''» для кінаальманаха «''{{нп5|У кожнага сваё кіно||en|To Each His Own Cinema}}''», які быў падрыхтаваны спецыяльна для юбілейнага [[Канскі кінафестываль 2007|60-га Канскага кінафестывалю]] 36 рэжысёрамі з 25 краін свету{{Sfn|Ain-Krupa|2010|p=157}}. У тым жа годзе Паланскі зняўся ў эпізадычнай ролі ў камедыі «''{{нп5|Час пік 3||en|Rush Hour 3}}''», дзе сыграў французскага інспектара на пенсіі, які прыйшоў на дапамогу двум галоўным героям{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=549}}. Тады ж шырока анансаваўся пачатак здымкаў фільма паводле рамана [[Роберт Харыс|Роберта Харыса]] «''[[Пампеі (раман)|Пампеі]]''». Харыс асабіста напісаў сцэнарый спецыяльна пад рэжысёра Рамана Паланскага, у многіх інтэрв’ю ён заяўляў, што на сюжэт рамана паўплываў фільм Паланскага «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''»<ref name="Independent, on Pompeii" />. Галоўныя ролі павінны былі выканаць [[Арланда Блум]] і [[Скарлет Ёхансан]]<ref name="NEWSru.com, on Pompeii" />. Аднак праца над карцінай была адкладзена на нявызначаны тэрмін — пры тым, што правы на фільм ужо набылі дыстрыб’ютары з 35 краін<ref name="Rolling Stone Russia, on Pompeii" /><ref name="Variety, on Pompeii" />. Фільм быў адменены ў верасні 2007 года з-за затрымак, выкліканых праблемамі з месцазнаходжаннем планаваных здымак і сцэнарыем, а таксама з-за набліжэння запланаванага страйку акцёраў<ref name="Variety, on Pompeii" />. === Пасля 2010 года === [[Файл:Roman Polanski 2011.jpg|міні|Раман Паланскі на прэміі «''Сезар''» у Парыжы ў 2011 годзе.]] У 2010 годзе Паланскі зняў фільм «''[[Прывід пяра]]''» па рамане [[Роберт Харыс|Роберта Харыса]]. Паводле сюжэту карціны, літаратурны найміт у выкананні [[Юэн Мак-Грэгар|Юэна Мак-Грэгара]] пасля загадкавай смерці свайго папярэдніка бярэцца за напісанне «''аўтабіяграфіі''» былога [[Прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі|брытанскага прэм’ера]] Адама Ланга, роля якога дасталася [[Пірс Броснан|Пірсу Броснану]]. Па сюжэце карціны падзеі разгортваюцца ў [[Лондан]]е, а затым у [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] на востраве {{нп5|Мартас-Віньярд||en|Martha's Vineyard}}. Аднак па прычыне таго, што ў Амерыцы Паланскі знаходзіўся ў вышуку, здымкі фільма праходзілі ў Германіі. У хуткім часе пасля заканчэння здымкаў карціны Раман Паланскі быў запрошаны на {{нп5|Цюрыхскі кінафестываль||en|Zurich Film Festival}} пачэсным госцем. Аднак адразу па прылёце ў Швейцарыю 26 верасня 2009 года рэжысёр быў затрыманы швейцарскай паліцыяй. Арышт адбыўся па запыце ЗША на аснове ордэра 1978 года. Па гэтай прычыне пост-прадакшн карціны быў ненадоўга прыпынены, аднак неўзабаве рэжысёр змог вярнуцца да працы, знаходзячыся пад хатнім арыштам на сваёй швейцарскай віле. Праз зняволенне рэжысёра прэм’ера фільма на [[Берлінскі кінафестываль 2010|60-м Берлінскім кінафестывалі]] прайшла ў яго адсутнасці. Фільм быў высока ацэнены кінакрытыкамі і ўдастоіўся шэрагу значных узнагарод: «''Сярэбранага мядзведзя''» Берлінскага кінафестывалю за найлепшую рэжысуру, шэсці [[Еўрапейская кінапрэмія|Еўрапейскіх кінапрэмій]] (у тым ліку за найлепшы фільм, рэжысуру і сцэнарый), чатырох прэмій «''[[Сезар]]''» (за найлепшую рэжысуру, адаптаваны сцэнарый, мантаж і саўндтрэк)<ref name="MUBI, The Ghost Writer" />. Крытыкі ўгледзелі ў фільме каментарый да [[Уварванне ў Ірак (2003)|другой вайны ў Персідскім заліве]] і намёк на неадназначную палітыку [[Тоні Блэр]]а<ref name="A.V. Club, on The Ghost Writer" />. Кінакрытык [[Роджэр Эберт]] уключыў фільм у дзясятку найлепшых фільмаў 2010 года, адзначыўшы: «''Гэты фільм — праца чалавека, які ведае, як здымаць трылер. Размераны, спакойны, упэўнены — гэты фільм планамерна стварае атмасферу саспенсу, не ўпадаючы ў залежнасць ад шоку і экшану. <…> У свае 76 гадоў Паланскі нагадвае нам пра рэжысёраў мінулага, калі прафесіяналізм шанаваўся больш, чым мудрагелістае трукацтва, а бесталковая кліпавая манера не падмяняла сабой прадуманы рытм мантажных рашэнняў''»<ref name="Roger Ebert, The Ghost Writer" />. Мак-Грэгар пасля здымкаў казаў пра працу з Паланскім: «''Ён легенда… Ён цудоўны, проста цудоўны, і абсалютна апраўдвае сваю рэпутацыю вялікага рэжысёра''»<ref name="ArticleSlash, Ewan McGregor interview" />. 12 ліпеня 2010 года ўрад Швейцарыі абвясціў, што не будзе экстрадзіраваць Паланскага ў ЗША<ref name="Bloomberg, 2010-07-12" />. Агулам рэжысёр прабыў пад хатнім арыштам больш за 9 месяцаў. На [[Венецыянскі кінафестываль 2011|68-м Венецыянскім кінафестывалі]] адбылася прэм’ера фільма «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» (2011), пастаўленага па п’есе [[Ясміна Рэза|Ясміны Рэза]] «''{{нп5|Бог разні||en|God of Carnage}}''». Тэма фільма — сустрэча двух нью-ёркскіх шлюбных пар, якія абмяркоўваюць сварку паміж сваімі дзецьмі. Галоўныя ролі ў фільме выканалі [[Кейт Уінслет]], [[Крыстаф Вальц]], [[Джодзі Фостэр]] і [[Джон Крыстафер Райлі]]. Фільм атрымаў прэмію «''Сезар''» за найлепшы сцэнарый<ref name="MUBI, Carnage" />, аднак меркаванні крытыкаў з гэтай нагоды падзяліліся. Сярод водгукаў былі пахвалы ўсяму квартэту акцёраў<ref name="Roger Ebert, Carnage" /> і папрокі вымучанаму сцэнарыю<ref name="Wall Street Journal, Carnage review" />. Уінслет пасля здымкаў фільма казала: «''Раман — адзін з самых незвычайных людзей, якіх я калі-небудзь сустракала. Гэтаму хлопцу 77 гадоў. У ім ёсць нешта іскрыстае. Ён вельмі радасна ставіцца да сваёй працы, і гэта заразліва''»<ref name="Inquirer, Kate Winslet interview" />. Адзначаючы стыль рэжысуры, дырэктар {{нп5|Нью-Ёркскі кінафестываль|Нью-Ёркскага кінафестывалю|en|New York Film Festival}} Рычард Пенья падчас амерыканскай прэм’еры фільма назваў Паланскага «''паэтам маленькіх прастор… усяго ў пары пакояў ён можа стварыць цэлы свет, цэлае грамадства''»<ref name="Los Angeles Times, 2011-10-01" />. У 2012 годзе на замову кампаніі [[Prada]] Паланскі зняў кароткаметражны фільм «''Тэрапія''» ({{Lang-en|A Therapy}}) з [[Хелена Бонэм Картэр|Хеленай Бонэм Картэр]] і [[Бен Кінгслі|Бенам Кінгслі]] ў галоўных ролях. Яго прэм’ера адбылася на [[Канскі кінафестываль 2012|65-м Канскім кінафестывалі]]<ref name="MUBI, A Therapy" />. На наступны год Паланскі прадставіў фільм «''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» паводле аднайменнага рамана [[Леапольд фон Захер-Мазох|Леапольда фон Захер-Мазоха]], а дакладней — паводле сцэнічнай адаптацыі рамана Дэвіда Айвза<ref name="Independent, Venus in Fur review" />. Фільм здымаўся ў Парыжы, з Эманюэль Сенье ў ролі прастытуткі і [[Мацьё Амальрык]]ам у ролі рэжысёра, які паступова падпарадкоўваецца волі дзяўчыны. За «''Венеру ў футры''» Паланскі быў узнагароджаны прэміяй «''Сезар''» як найлепшы рэжысёр, атрымаўшы пахвалу за разумны каментарый аб адносінах паміж сучаснымі жанчынамі і мужчынамі<ref name="Guardian, Venus in Fur review" />. У 2017 годзе Паланскі зняў фільм «''{{нп5|Заснавана на рэальных падзеях (фільм, 2017)|Заснавана на рэальных падзеях|en|Based on a True Story (film)}}''» паводле рамана {{нп5|Дэльфін дэ Віган||en|Delphine de Vigan}}<ref name="Wyborcza, on Based on a True Story" />. Па сюжэце фільма, пісьменніца ў выкананні Эманюэль Сенье атрымлівае ананімныя лісты з пагрозамі за раскрыццё інфармацыі пра яе найбліжэйшых сваякоў у сваім рамане. Фільм атрымаў змешаныя водгукі, некаторыя крытыкі хвалілі фільм за майстэрскую працу аператара [[Павел Эдэльман|Паўла Эдэльмана]]<ref name="Hollywood Reporter, Based on a True Story review" />, іншыя ж, наадварот, называлі фільм Паланскага горшым з варыянтаў {{нп5|Мыльная опера|мыльных опер|en|Soap opera}}<ref name="Telegraph, Based on a True Story review" />. У гэтым годзе Паланскі павінен быў узначаліць журы кінапрэміі «''Сезар''», але на фоне палемікі ў грамадстве аб даўняй справе аб згвалтаванні адмовіўся ад прапановы<ref name="RFI, 2017-01-24" />. 1 мая 2018 года, на хвалі трэнду {{нп5|MeToo|#MeToo|en|MeToo movement}}, Раман Паланскі быў выключаны з {{нп5|Акадэмія кінематаграфічных мастацтваў і навук|Амерыканскай кінаакадэміі|en|Academy of Motion Picture Arts and Sciences}} за «''невыкананне этычных правілаў''»<ref name="Wyborcza, on expulsion from the American Film Academy" />; у 2019 годзе ён зрабіў спробу аднавіць сваё членства ў кінаакадэміі праз суд<ref name="Vokrug.tv, on expulsion from the American Film Academy" />. У 2019 годзе на [[Венецыянскі кінафестываль 2019|76-м Венецыянскім кінафестывалі]] адбылася прэм’ера фільма «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''». Фільм апавядаў пра {{нп5|Справа Дрэйфуса|справу Дрэйфуса|en|Dreyfus affair}}, самы вядомы судовы працэс Францыі канца XIX стагоддзя. Здымкі фільма праходзілі ў Францыі, а яго бюджэт склаў 60 мільёнаў еўра<ref name="Le Parisien, on J'Accuse" />. Сусветная прэм’ера фільма адбылася на паказе 30 жніўня 2019 года, дзе карціну сустрэлі авацыяй стоячы<ref name="Vanity Fair, on J’Accuse premiere" />, а па выніках фестывалю «''Я абвінавачваю''» быў удастоены {{нп5|Гран-пры журы (Венецыянскі кінафестываль)|Гран-пры журы|en|Grand Jury Prize (Venice Film Festival)}} і ўзнагароды [[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы|ФІПРЭСІ]]<ref name="Filmweb, Wenecja 2019" />. Крытыкі адзначалі майстэрства, з якім Паланскі ў форме строгай {{нп5|Працэдурная драма|працэдурнай драмы|en|Procedural drama}} перанёс на экран шматгадовую гісторыю абвінавачвання афіцэра [[Альфрэд Дрэйфус|Альфрэда Дрэйфуса]] ў дзяржаўнай здрадзе і яго пазнейшага апраўдання, паказаўшы яго з пункту гледжання менш вядомага персанажа — {{нп5|Мары-Жорж Пікар|Мары-Жоржа Пікара|en|Georges Picquart}}, які адыграў ключавую ролю ў рэабілітацыі Дрэйфуса<ref name="Meduza, on J'Accuse" /><ref name="Variety, on J’Accuse" /><ref name="Telegraph, J’Accuse review" />. У той жа час скандал выклікалі промаматэрыялы да фільма, якія ўключалі інтэрв’ю Паланскага Паскалю Брукнеру, у якім суразмоўцы праводзілі паралелі між справай Дрэйфуса і біяграфіяй самаго Паланскага: многія журналісты ўказвалі на недарэчнасць параўнання агульнапрызнана сфабрыкаванага працэсу над Дрэйфусам са справай Паланскага, які прызнаў віну ў згвалтаванні трынаццацігадовай Гейлі, а старшыня фестывальнага журы {{нп5|Лукрэсія Мартэль||en|Lucrecia Martel}} адмовілася прысутнічаць на гала-вячэры, прысвечанай фільму<ref name="Deadline, on J'Accuse" /><ref name="Variety, on J’Accuse" />. У Францыі «''Я абвінавачваю''» атрымаў тры прэміі «''Сезар''», у тым ліку за найлепшую рэжысуру, што прымусіла некаторых гледачоў заўчасна пакінуць цырымонію і асудзіць вердыкт [[Акадэмія мастацтваў і тэхналогій кінематографа|Кінаакадэміі]]<ref name="RMF24, on César 2020" /><ref name="TVN24, on César 2020" />. Ні сам Паланскі, ні акцёры і здымачная група фільма «''Я абвінавачваю''» не прысутнічалі на цырымоніі ўзнагароджання, якая праходзіла ў парыжскай зале Плеель. Паланскі заявіў, што не будзе падвяргаць сябе «''публічнаму лінчаванню''» з-за абвінавачванняў у згвалтаванні, якія ён адмаўляе. Адказваючы на абвінавачванні ў сексуальным гвалце, высунутыя супраць яго, ён сказаў: «''Фантазіі нездаровых розумаў зараз разглядаюцца як даказаныя факты''»<ref name="France 24, on César 2020" />. Перамога Паланскага на «''Сезары''» ў намінацыі Найлепшы рэжысёр стала для яго пятай у кар’еры, што з’яўляецца рэкордам для аднаго рэжысёра; раней ён атрымліваў узнагароду за фільмы «''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''», «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''», «''[[Прывід пяра]]''» і «''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''»<ref name="Entertainment Weekly, on César 2020" />. У жніўні 2020 года суд адмовіў Паланскаму ў аднаўленні яго правоў у Амерыканскай кінаакадэміі<ref name="Variety, on Academy Reinstatement" />, а ў лістападзе 2020 года Паланскі разам з сямнаццаццю іншымі дзеячамі кіно быў пазбаўлены свайго ганаровага членства ў агульным сходзе Французскай кінаакадэміі<ref name="RMF Classic, on expulsion from the French Film Academy" />. У 2021 годзе Паланскі пачаў працу над фільмам «''{{нп5|Палац (фільм)|Палац|en|The Palace (upcoming film)}}''», сцэнарый для якога ён напісаў сумесна з {{нп5|Ежы Скалімоўскі|Ежы Скалімоўскім|en|Jerzy Skolimowski}}. == Асабістае жыццё == === Рамантычныя адносіны === Першыя сур’ёзныя адносіны ў будучага рэжысёра пачаліся ў 1949 годзе. Дзяўчыну звалі Крыстына Клодка, ёй было чатырнаццаць гадоў (на пару гадоў меней, чым Паланскаму), і яна яшчэ вучылася ў школе. Праз сорак гадоў рэжысёр апісваў яе «''маленькія, высокія грудзі''» і «''грацыю балярыны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=69}}. Яны рассталіся прыкладна праз год, пасля чаго Раман пачаў адносіны са сваёй аднакурсніцай па Дзяржаўнай сярэдняй школе прыгожых мастацтваў. Яе звалі Ханка Ламніцка. Гэтыя адносіны хутка скончыліся з-за таго, што Ламніцка не захацела спаць з Паланскім{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=72}}. Будучы на трэцім курсе Лодзінскай кінашколы, Паланскі пачаў сустракацца з дваццацідвухгадовай лыжніцай Кікай Леліціньскай. У межах аднаго з заданняў вучылішча Раману і іншым студэнтам былі выдадзены фотаапараты і было сказана «''фатаграфаваць усё, што яны палічаць цікавым''», большую частку здымкаў Паланскага складала аголеная натура Леліціньскай{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=86}}. {{нп5|Ежы Касінскі||pl|Jerzy Kosiński}} ўспамінаў, што «''іх адносіны сталі пагалоскай''», яны то расставаліся, то сыходзіліся зноў, але будучы [[Свінг (секс)|свінгерамі]], не пярэчылі супраць інтрыжак партнёра, калі апошні сумленна прызнаецца{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=87}}. [[Файл:Barbara Kwiatkowska.JPG|міні|150px|Барбара Квяткоўска.]] У 1958 годзе Паланскі пазнаёміўся з маладой актрысай {{нп5|Барбара Квяткоўска-Лас|Барбарай Квяткоўскай|pl|Barbara Kwiatkowska-Lass}}, якая на той момант знаходзілася ў «''зеніце славы''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=100}}. Яны ўпершыню сустрэліся падчас працы над фільмам {{нп5|Тадэвуш Хмялеўскі (рэжысёр)|Тадэвуша Хмялеўскага|pl|Tadeusz Chmielewski (reżyser)}} «''{{нп5|Ева хоча спаць||pl|Ewa chce spać}}''» (1958). На момант іх знаёмства ў Паланскага яшчэ былі адносіны з Леліціньскай, але ў апошнія месяцы яны бачыліся ўжо радзей. Вяселле Паланскага з Квяткоўскай адбылося 9 верасня 1959 года<ref name="Guardian, Polanski 2005 inreview" />. Барбара знялася ў кароткаметражным фільме Паланскага «''Калі падаюць анёлы''» (1959){{Sfn|Werner|2013|pp=30—31}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=29—30}}. У 1961 годзе Паланскаму трапіўся ў рукі італьянскі штотыднёвы часопіс пра кіно, у якім ён убачыў фота сваёй жонкі на нейкім прыёме ў кампаніі рэжысёра {{нп5|Джыла Пантэкорва||en|Gillo Pontecorvo}}, затым Раман атрымаў ад жонкі ліст, у якім было напісана, што «''ёй трэба час падумаць''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=115}}. Пазней Квяткоўска рассталася з Пантэкорва, але завяла новы раман з аўстрыйскім акцёрам {{нп5|Карлхайнц Бём|Карлхайнцам Бёмам|en|Karlheinz Böhm}}. У Варшаву на прэм’еру «''Нажа ў вадзе''» яна прыехала з ім. У выніку Квяткоўска падала на развод і «''аформіла адносіны з Бёмам''», развод Паланскага і Квяткоўскай адбыўся ў 1962 годзе{{Sfn|Werner|2013|p=48}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=119}}. Падчас здымкаў фільма «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» у 1966 годзе Паланскі сустракаўся з амерыканскай актрысай {{нп5|Джыл Сент-Джон||en|Jill St. John}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=150}}. [[Файл:Sharon Tate Valley of the Dolls 1967 - Restoration.jpg|міні|150px|[[Шэран Тэйт]].]] У 1966 годзе на здымках фільма «[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]]» Раман Паланскі пазнаёміўся з [[Шэран Тэйт]]. 20 студзеня 1968 года ў {{нп5|Чэлсі (Лондан)|Чэлсі|en|Chelsea, London}} пара ажанілася{{Sfn|Werner|2013|p=91}}. Сведкамі былі {{нп5|Джын Гутоўскі||pl|Gene Gutowski}} і асабісты ўрач Паланскага Тоні Грынберг, а сяброўкай нявесты — {{нп5|Барбара Паркінс||en|Barbara Parkins}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=192}}. Далей сямейная пара пераехала жыць у [[Лос-Анджэлес]]. За тыдзень да калядаў 1968 года Тэйт даведалася што цяжарная{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=208}}. Вядома, што ўжо падчас цяжарнасці Тэйт у Паланскага былі «''кароткія раманы''» з пачынаючай актрысай Лолай і з {{нп5|Мішэль Філіпс||en|Michelle Phillips}}, былой жонкай саліста гурта {{нп5|The Mamas & the Papas||en|The Mamas & the Papas}} {{нп5|Джон Філіпс (музыкант)|Джона Філіпса|en|John Phillips (musician)}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=218}}. Паколькі Паланскі працаваў у Лондане над трылерам «''{{нп5|Дзень дэльфіна||en|The Day of the Dolphin}}''», Тэйт сама вярнулася ў ЗША, бо неўзабаве павінна была нарадзіць дзіця<ref name="Washington Post, on Sharon Tate’s death" /><ref name="History, on Sharon Tate’s death" />. Неўзабаве пасля паўночы 8 жніўня 1969 года група людзей, звязаных з сектай {{нп5|Чарльз Мэнсан|Чарльза Мэнсана|en|Charles Manson}}, уварвалася на вілу сужонкаў у Беверлі-Хілз{{Sfn|Gibson|2006|p=46}}. Тэйт і яе сябры: {{нп5|Войцех Фрыкоўскі|Войцеха Фрыкоўскага|pl|Wojciech Frykowski}}, {{нп5|Эбігейл Фолджэр||pl|Abigail Folger}}, {{нп5|Джэй Себрынг|Джэя Себрынга|en|Jay Sebring}} — былі звязаныя і падвергнутыя жорсткім катаванням. У выніку нажавых раненняў і страты крыві, на восьмым месяцы цяжарнасці Тэйт памерла разам са сваім будучым сынам, якому нават ужо далі імя Пол Рычард{{Sfn|Gibson|2006|p=46}}{{Sfn|Werner|2013|p=103}}. На ўваходных дзвярах крывёй Тэйт было напісана слова «''СВІННЯ''» ({{lang-en|PIG}}){{Sfn|Сэндфорд|2012|с=231}}, што першапачаткова прывяло следства да высновы, што забойства было рытуальным{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|pp=206—207}}. Чарльз Мэнсан разам з членамі культу быў арыштаваны ў канцы 1969 года, стаў перад судом і ў 1971 годзе быў прызнаны вінаватым у забойстве першай ступені<ref name="Guardian, on Charles Manson" />. Пасля смерці жонкі Паланскі перажыў працяглы перыяд нервовага зрыву{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=210}}, які ўзмацняўся нарастаючымі сенсацыйнымі паведамленнямі жоўтай прэсы, якая абвінавачвала рэжысёра ў злачынстве, учыненым сектай Мэнсана{{Sfn|Werner|2013|p=105}}. Пазней Паланскі казаў, што яго адсутнасць у доме ў ноч забойстваў — гэта тое, аб чым ён найбольш шкадуе ў жыцці<ref name="Independent, on Roman Polanski" />{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=9}}. У аўтабіяграфіі ён пісаў: «''Смерць Шэран — адзіны пераломны момант у маім жыцці, які сапраўды мае значэнне''», і пракаментаваў, што яе забойства змяніла яго асобу з «''бязмежнага, ціхамірнага мора чаканняў і аптымізму''» на «''ўкаранёны песімізм… вечную незадаволенасць жыццём''»{{Sfn|Polanski|1984|p=324}}. У Паланскага засталося негатыўнае ўражанне аб прэсе, якая, на яго думку, была зацікаўлена ў сенсацыйным асвятленні жыцця ахвяр і ўскосна яго самаго, каб прывабіць чытачоў. Ён быў шакаваны адсутнасцю спагады ў гэтых навінах<ref name="Playboy, December 1971" />: {{Цытата|Я даўно ведаў, што журналіст не можа перадаць 100 працэнтаў праўды, але я не разумеў, да якой ступені праўда скажаецца як намерамі журналіста, так і грэбаваннем. Я маю на ўвазе не толькі інтэрпрэтацыі таго, што адбылося; я таксама маю на ўвазе факты. Рэпартажы пра Шэран і забойствы былі практычна злачыннымі. Чытаючы газеты, я не мог паверыць сваім вачам. Я не мог паверыць сваім вачам! Яны абвінавачвалі ахвяр у сваіх уласных забойствах. Я сапраўды пагарджаю прэсай. Я не заўсёды так лічыў. Прэса прымусіла мяне пагарджаць ёй.}} Сярод сенсацыйных заяў журналістаў былі чуткі пра тое, што Тэйт і яе сябры прымалі наркотыкі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=9}}, нягледзячы на тое, што {{нп5|коранер||en|Coroner}} абвясціў, што пасля ўскрыцця Тэйт не было выяўлена ніякіх слядоў наркотыкаў ці нікаціну<ref name="USA Today, Sharon Tate's family interview" />. У 1976 годзе Паланскі пазнаёміўся з пятнаццацігадовай [[Настасся Кінскі|Настассяй Кінскі]] і правёў з ёй ноч{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=330}}, пасля чаго, па словах біёграфа Паланскага Крыстафера Сэндфарда, у іх быў непрацяглы раман{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=334}}, сама ж Кінскі казала, што між імі быў толькі флірт<ref name="Guardian, on Nastassja Kinski" />. [[Файл:Roman Polanski Emmanuelle Seigner Cannes.jpg|міні|Раман Паланскі і Эманюэль Сенье на [[Канскі кінафестываль 1992|Канскім кінафестывалі 1992 года]].]] Восенню 1984 года маладая пачынаючая актрыса {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}, унучка акцёра {{нп5|Луі Сенье||en|Louis Seigner}}, у пошуках новай працы пазнаёмілася з агентам, які зладзіў ёй прыватнае праслухоўванне ў Паланскага. Дагэтуль Сенье ніколі не чула пра гэтага рэжысёра. На Паланскага тады зрабілі ўражанне прыгажосць і талент актрысы, пазней ён успамінаў: «''Сапраўдная францужанка — спакойная, стрыманая і цудоўная. Вядома, у жыцці Сенье не такая. Яна вельмі слаўная''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=436}}. Сенье ж, па яе прызнанні, першапачаткова не хацела згаджацца на спатканне з Паланскім, бо думала, што «''ён проста хоча мяне трахнуць''». Але ўсё ж яе падкупілі яго «''пачцівасць і сумленнасць''», «''справа ў душы, а душа ў Рамана цудоўная''», — успамінала Сенье{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=437}}. Пара ажанілася 30 жніўня 1989 года{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=462}}. У іх нарадзілася двое дзяцей — дачка {{нп5|Маргана Паланскі|Маргана|en|Morgane Polanski}} (нар. 1993) і сын Элвіс (нар. 1998){{Sfn|Werner|2013|p=187}}. Маргана сыграла другарадныя ролі ў такіх фільмах свайго бацькі, як «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''», «''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» і «''[[Прывід пяра]]''». Найбольшую вядомасць ёй прынесла роля {{нп5|Гізела Французская|прынцэсы Гізелы|en|Gisela of France}} ў тэлесерыяле «''[[Вікінгі (серыял)|Вікінгі]]''», а ў 2016 годзе адбыўся яе рэжысёрскі дэбют з кароткаметражным фільмам «''Дублёр''»<ref name="Interia Film, Morgane Polanski interview" />. Элвіс Паланскі сыграў эпізадычныя ролі ў фільмах «''[[Скафандр і матылёк (фільм)|Скафандр і матылёк]]''» і «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''». Блізкі сябар сям’і казаў пра сужонкаў: «''Эманюэль была дзіўнай жанчынай і самым вялікім каханнем Рамана пасля Шэран Тэйт''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=462—463}}. === Крымінальны пераслед і абвінавачванні ў гвалце === 20 лютага 1977 года ў межах фотасесіі на замову часопіса «''Vogue Hommes''» Паланскі пазнаёміўся з трынаццацігадовай мадэллю Самантай Джэйн Гейлі (пасля замужжа змяніла прозвішча на Геймер){{Sfn|Сэндфорд|2012|с=398}}. Паводле паказанняў Саманты, 10 сакавіка 1977 года, падчас фотасесіі ў асабняку [[Джэк Нікалсан|Джэка Нікалсана]] на {{нп5|Малхоланд-драйв (вуліца)|Малхоланд-драйв|en|Mulholland Drive}} у Лос-Анджэлесе, Паланскі даў ёй шампанскае і наркотык «''Кваалюд''» ({{нп5|метаквалон||en|Methaqualone}})<ref name="Los Angeles Times, 2003-02-23" />, прымусіў яе да [[Аральны секс|аральнага]] і [[Анальны секс|анальнага сексу]]<ref name="Independent, on Roman Polanski arrest" /><ref name="New York Post, on Roman Polanski arrest" />, а затым адвёз яе дадому{{Sfn|Werner|2013|p=155}}. 11 сакавіка Паланскага затрымалі па падазрэнні ў згвалтаванні<ref name="Guardian, Polanski in Exile" />. 24 сакавіка акруговы пракурор Роджэр Гансан прад’явіў яму абвінавачанне па шасці пунктах: згвалтаванне з ужываннем наркотыкаў, вычварэнне, нетрадыцыйны палавы акт, непрыстойныя дзеянні сексуальнага характару і палавы акт з дзіцём, якое не дасягнула чатырнаццаці гадоў; прадастаўленне непаўнагадоваму забароненых рэчываў{{Sfn|Werner|2013|p=157}}. Паланскі не прызнаў сябе вінаватым ні па адным з гэтых абвінавачанняў{{Sfn|Werner|2013|p=158}}. Падчас судовага разбіральніцтва, суддзёй у якім быў Лоўрэнс Дж. Рытэнбанд, рэжысёр і яго адвакат прапанавалі міравое пагадненне, у адпаведнасці з якім Паланскі прызнаў бы сябе вінаватым толькі ў самым лёгкім з пунктаў абвінавачання. Адвакат Гейлі пагадзіўся на ўрэгуляванне, але пад ціскам грамадскасці Рытэнбанд меў намер пасадзіць Паланскага ў турму, прынамсі, на кароткі час. Рэжысёр быў узяты пад нагляд куратара, таксама яму было прызначана абавязковае псіхіятрычнае абследаванне ў турме ў Чына на поўдзень ад Лос-Анджэлеса. 16 снежня 1977 года Паланскі трапіў у турму, дзе правёў 42 дні{{Sfn|Werner|2013|pp=159—161}}. 29 студзеня 1978 года ён быў вызвалены, але праз дзень пасля чарговага судовага пасяджэння ён даведаўся ад свайго адваката Дугласа Далтана, што Рытэнбанд меў намер падоўжыць турэмнае зняволенне Паланскага яшчэ на 48 дзён, а затым распарадзіцца аб яго высылцы з краіны{{Sfn|Werner|2013|p=162}}. У гэты ж час у прэсе з’явіліся чуткі, што Рытэнбанд у сваім загарадным клубе выхваляўся, што пасадзіць Паланскага «''на 100 гадоў''»<ref name="Independent, on Roman Polanski crime" />. 31 студзеня, не чакаючы прысуду, Паланскі збег з ЗША{{Sfn|Werner|2013|p=162}} у Лондан, а пазней, каб пазбегнуць [[Экстрадыцыя|экстрадыцыі]], паляцеў у Францыю, таксама ён жыў на тэрыторыі Швейцарыі і Польшчы. Калі пасля адзін з французскіх рэпарцёраў пытаўся ў яго, як гэта — быць бежанцам, Паланскі паціснуў плячыма і адказаў: «''Даўно прывык. Я быў бежанцам усё сваё жыццё''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=10}}. Пасля смерці Рытэнбанда ў 1993 годзе Паланскі пагадзіўся выплаціць Геймер кампенсацыю ў памеры 500 000 долараў, аднак няма ніякіх доказаў таго, што ён сапраўды выплаціў якую-небудзь кампенсацыю<ref name="Telegraph, Polanski’s Victim compensation" /><ref name="Gazeta Prawna, 2009-10-03" />. На пачатку мая 2009 года суд Лос-Анджэлеса адхіліў хадайніцтва Паланскага аб спыненні справы<ref name="Wiadomosci, 2009-05-08" />. У верасні 2009 года Раман Паланскі прыбыў у [[Швейцарыя|Швейцарыю]], каб атрымаць узнагароду за сваю рэжысёрскую дзейнасць. Арганізатары кінафестывалю ў [[Цюрых]]у заявілі, што кінарэжысёр 26 верасня 2009 года быў арыштаваны паліцыяй па ордэры, выдадзеным у ЗША і датаваным 1978 годам, а таксама на падставе міжнароднага ордэра на арышт 2005 года. Паколькі Паланскі прызнаў віну і збег ад суда, паводле амерыканскіх законаў, прынцып даўніны на яго не распаўсюджваецца<ref name="Kommersant, 2009-10-05" />. Міністр культуры Францыі {{нп5|Фрэдэрык Мітэран||en|Frédéric Mitterrand}} заявіў, што ўражаны арыштам Паланскага. У [[Прэс-рэліз|камюніке]] міністэрства гаварылася, што Мітэран шкадуе аб арышце рэжысёра, ён «''са здзіўленнем даведаўся пра дзеянні супраць Рамана Паланскага — кінарэжысёра з сусветным імем і французскага грамадзяніна, які затрыманы ў Швейцарыі''», — паведамлялася ў дакуменце<ref name="Gazeta.ru, 2009-09-27" />. Некалькі дзясяткаў вядомых кінематаграфістаў падпісалі зварот у падтрымку Паланскага. Сярод іх [[Вудзі Ален]], [[Дэвід Лінч]], [[Марцін Скарсэзэ]], [[Вім Вендэрс]], {{нп5|Дарэн Аранофскі||en|Darren Aronofsky}}, {{нп5|Тэры Гіліям||en|Terry Gilliam}}, [[Педра Альмадовар]] і іншыя<ref name="SACD, Petition for Roman Polanski" /><ref name="Guardian, Petition for Roman Polanski"/>. Актрысы {{нп5|Фані Ардан||en|Fanny Ardant}} і [[Моніка Белучы]] таксама выказалі сваё шкадаванне наконт арышту Паланскага. Кіраўнікі знешнепалітычных ведамстваў Францыі і Польшчы заявілі, што маюць намер звярнуцца да прэзідэнта ЗША [[Барак Абама|Барака Абамы]] з тым, каб той памілаваў Паланскага і закрыў крымінальную справу ў дачыненні да яго<ref name="Life-star.ru, 2009-09-28" />. Губернатар [[Каліфорнія|Каліфорніі]] [[Арнольд Шварцэнэгер]] адмовіўся памілаваць рэжысёра<ref name="Gazeta.ru, 2009-10-02" />. Апеляцыйны суд Лос-Анджэлеса таксама адмовіўся закрыць справу Паланскага<ref name="Lenta.ru, 2009-12-22" />. Падчас знаходжання рэжысёра пад арыштам на [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскім кінафестывалі]] адбылася прэм’ера яго новага фільма «''[[Прывід пяра]]''»; фільм быў удастоены [[Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру|«''Сярэбранага мядзведзя''» за найлепшую рэжысуру]]. 12 ліпеня 2010 года ўлады Швейцарыі адмовілі амерыканскаму ўраду ў экстрадыцыі Паланскага ў ЗША і вызвалілі рэжысёра з-пад {{нп5|Хатні арышт|хатняга арышту|en|House arrest}}<ref name="Lenta.ru, 2010-07-12" />. У канцы 2013 года Саманта Геймер апублікавала свой погляд на згвалтаванне ў аўтабіяграфіі «''{{нп5|Дзяўчына: Жыццё ў цені Рамана Паланскага||en|The Girl: A Life in the Shadow of Roman Polanski}}''»<ref name="Tages-Anzeiger, Das Leben nach Polanski" />. У канцы кастрычніка 2014 года ўлады ЗША звязаліся з польскімі афіцыйнымі асобамі, калі Паланскі прысутнічаў на адкрыцці яўрэйскага музея ў Варшаве<ref name="BBC, Roman Polanski freed in Poland" />. Рэжысёр быў дапытаны пракурорамі ў Кракаве і вызвалены. 30 кастрычніка намеснік міністра замежных спраў Польшчы [[Рафал Тшаскоўскі]] заявіў, што Польшча не бачыць падставаў для затрымання Рамана Паланскага і перадачы яго ўладам ЗША<ref name="Deutsche Welle, Польша отказала в экстрадиции" />. Яшчэ ў 2010 годзе генеральны пракурор Польшчы заявіў, што паводле польскага заканадаўства з моманту злачынства прайшло занадта шмат часу, каб Паланскі мог быць экстрадзіраваны<ref name="BBC, Roman Polanski freed in Poland" />. 25 лютага 2015 года Паланскі прыйшоў у польскі суд на слуханне па запыце ЗША аб экстрадыцыі. Суддзя прызначыў яшчэ адно слуханне, якое павінна было адбыцца ў красавіку ці раней, каб даць час на вывучэнне дакументаў, якія прыбылі са Швейцарыі<ref name="Yahoo, Roman Polanski in extradition hearing" />. 30 кастрычніка 2015 года польскі суддзя Дарыюш Мазур адхіліў запыт ЗША аб выдачы Паланскага. Па словах суддзі, дазвол вярнуць Паланскага амерыканскім праваахоўным органам быў бы «''яўна незаконным''» дзеяннем, якое пазбаўляе рэжысёра свабоды. Ягоныя адвакаты сцвярджалі, што экстрадыцыя парушыць [[Еўрапейская Канвенцыя аб абароне Правоў Чалавека і асноўных свабод|Еўрапейскую Канвенцыю аб абароне Правоў Чалавека]]. Паланскі мае падвойнае грамадзянства — Польшчы і Францыі<ref name="New York Times, Polish Judge Rejects Extradition" />. Судом прымалася да ўвагі, што сама пацярпелая, стаўшы дарослай, неаднаразова патрабавала зняць абвінавачанні з рэжысёра{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=399}}. «''Як паказваецца ў хадайніцтве, крымінальны пераслед рэжысёра варта спыніць, бо меркаваная пацярпелая адчувае занадта вялікі ціск з боку грамадскасці''»<ref name="Lenta.ru, 2009-10-27" />. 6 снежня 2016 года Вярхоўны суд Польшчы пастанавіў адхіліць апеляцыю, пададзеную польскім міністрам юстыцыі Зіёбра, і пакінуць у сіле пастанову ад кастрычніка 2015 года<ref name="Los Angeles Times, 2016-12-07" />. 17 жніўня 2017 года суддзя Вышэйшага суда акругі Лос-Анджэлес Скот Гордан адхіліў хадайніцтва Саманты Геймер аб спыненні справы супраць Паланскага<ref name="AP News, Judge refuses to end Polanski case" />. У 2010-х гадах адбылася новая хваля абвінавачванняў у адрас рэжысёра. 14 мая 2010 года брытанская актрыса {{нп5|Шарлота Льюіс (актрыса)|Шарлота Льюіс|en|Charlotte Lewis}} заявіла, што рэжысёр двойчы падвергнуў яе гвалту падчас здымак фільма «''{{нп5|Піраты (фільм, 1986)|Піраты|en|Pirates (1986 film)}}''» ў 1983 годзе, калі ёй было 16 гадоў<ref name="Daily Beast, Charlotte Lewis accusations" />. 26 верасня 2017 года нямецкая актрыса {{нп5|Рэнатэ Лангер||de|Renate Langer}} паведаміла швейцарскай паліцыі, што яна была згвалтаваная Паланскім у 1972 годзе, калі ёй было 15 гадоў<ref name="Sun, Renate Langer accusations" /><ref name="Daily Mail, Renate Langer accusations" />. У лістападзе 2019 года французская актрыса {{нп5|Валянцін Манье||en|Valentine Monnier}} засведчыла, што ў 1975 годзе, калі ёй было 18 гадоў, яна зведала збіццё і сексуальны гвалт з боку рэжысёра<ref name="Le Parisien, Valentine Monnier accusations" />. == Фільмаграфія == {{Main|Фільмаграфія Рамана Паланскага}} Раман Паланскі зняў 22 поўнаметражныя фільмы: * «''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''» (1962; {{lang-pl|Nóż w wodzie}}) * «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» (1965; {{lang-en|Repulsion}}) * «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» (1966; {{lang-fr|Cul-de-Sac}}) * «''[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]]''» (1967; {{lang-en|The Fearless Vampire Killers}}) * «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''» (1968; {{lang-en|Rosemary’s Baby}}) * «''{{нп5|Макбет (фільм, 1971)|Макбет|en|Macbeth (1971 film)}}''» (1971; {{lang-en|The Tragedy of Macbeth}}) * «''{{нп5|Што? (фільм)|Што?|en|What? (film)}}''» (1972; {{lang-en|What?}}) * «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» (1974; {{lang-en|Chinatown}}) * «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''» (1976; {{lang-fr|Le Locataire}}) * «''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''» (1979; {{lang-en|Tess}}) * «''{{нп5|Піраты (фільм, 1986)|Піраты|en|Pirates (1986 film)}}''» (1986; {{lang-en|Pirates}}) * «''{{нп5|Нястрымны (фільм)|Нястрымны|en|Frantic (film)}}''» (1988; {{lang-en|Frantic}}) * «''[[Горкі месяц]]''» (1992; {{lang-en|Bitter Moon}}) * «''{{нп5|Смерць і дзяўчына (фільм)|Смерць і дзяўчына|en|Death and the Maiden (film)}}''» (1994; {{lang-en|Death and the Maiden}}) * «''{{нп5|Дзявятая брама||en|The Ninth Gate}}''» (1999; {{lang-en|The Ninth Gate}}) * «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» (2002; {{lang-en|The Pianist}}) * «''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» (2005; {{lang-en|Oliver Twist}}) * «''[[Прывід пяра]]''» (2010; {{lang-en|The Ghost Writer}}) * «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» (2011; {{lang-en|Carnage}}) * «''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» (2013; {{lang-fr|La Vénus à la fourrure}}) * «''{{нп5|Заснавана на рэальных падзеях (фільм, 2017)|Заснавана на рэальных падзеях|en|Based on a True Story (film)}}''» (2017; {{lang-fr|D’après une histoire vraie}}) * «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» (2019; {{lang-fr|J’accuse}}) * «''Палац''» (у вытворчасці; {{lang-en|The Palace}}) == Рэжысёрскі метад == {{Урэзка | Змест = «Ты павінен задаволіць аўдыторыю, але пакінуць яе крыху галоднай, каб ёй хацелася яшчэ. Сёння фільмы спрабуюць растлумачыць абсалютна ўсё, і пад канец гэта становіцца нудна»<ref name="Ru Newsweek, о Призраке" />. | Подпіс = Раман Паланскі | Выраўноўванне = right | Шырыня = 250px | Памер шрыфта = 85% | Фон = }} У 1976 годзе ў інтэрв’ю для выдання {{нп5|Polityka||en|Polityka}} Паланскі казаў: «''Я люблю кіно, я люблю ўсе віды фільмаў, я хацеў бы здымаць вестэрны, паліцэйскія і псіхалагічныя фільмы…''»{{Sfn|Stachówna|1994|p=126}}. Рэжысёр спецыялізуецца перш за ўсё на жанравым кіно, і галоўнай адметнай рысай яго фільмаў, на думку гісторыка кіно Гражыны Стахоўны, з’яўляецца «''знешняя гульня рэжысёра з гледачамі, якая тычыцца яго біяграфічнай легенды''»{{Sfn|Stachówna|1994|p=129}}. Далей польскі кіназнаўца згадвае і іншыя асаблівасці фільмаў Паланскага: элемент жаху, які ўзнікае з імітацыі прац [[Альфрэд Хічкок|Альфрэда Хічкока]]{{Sfn|Stachówna|1994|p=132}}, імкненне галоўных герояў ізалявацца ад грамадства і прагрэсуючыя псіхічныя расстройствы{{Sfn|Stachówna|1994|p=134, 148}}, дэманстрацыя механізмаў падпарадкавання слабых людзей людзям, якія куды мацней розумам, і, у рэшце рэшт, схільнасць да [[гратэск]]у{{Sfn|Stachówna|1994|p=190}}. Дэвід Томсан таксама заявіў, што Паланскі засяроджваецца ў першую чаргу на дэманстрацыі праяў «''адчужэння і варожасці''» ў адносінах да іншага чалавека, што прыводзіць да гвалту, які праяўляецца «''ўтоена, са шкадаваннем ці нават камічна''»{{Sfn|Thomson|2002|p=687}}. Чорны гумар — адна са значных адметных рыс творчасці Паланскага, якая «''можа прыняць іранічнае, надзвычай камічнае стаўленне да вышэйшай і, як ён гаворыць, непазбежнай праблеме чалавецтва — вечнаму гвалту і злу, узгадаванаму (гэтым чалавецтвам)''»{{Sfn|Sarris|1998|p=390}}. Джошуа Кляйн пералічвае такія адметныя рысы творчасці Паланскага, як «''майстэрскае апавяданне''» і дбайны псіхалагічны аналіз{{Sfn|Schneider|2007|p=376}}. А Пол Вернер дадае, што адметнымі рысамі рэжысёрскай працы з’яўляюцца «''клаўстрафобная цесната асноўных абставін''» і «''неспакойная атмасфера падазронасці і недаверу''»{{Sfn|Werner|2013|p=88}}. Сам рэжысёр казаў, што любіць «''вырашаць складаныя задачы''» і здымаць фільмы ў замкнёных прасторах{{Sfn|Зельвенский|2021|с=302}}. Па словах Джэсікі Вінтэр, у свеце кіно Паланскага «''моцныя людзі сілкуюцца слабымі… ці, радзей, менавіта слабыя людзі адчуваюць пагрозу, якая існуе толькі ў іх занепакоеным розуме''»{{Sfn|Armstrong, Charity|2007|p=425}}. Сам Паланскі вядомы дыктатарскімі паводзінамі з акцёрамі на здымачнай пляцоўцы, што выражаецца ў давядзенні іх «''да мяжы фізічнай і душэўнай трываласці''»{{Sfn|Werner|2013|p=60}}{{Sfn|Зельвенский|2021|с=11}}. У сваіх фільмах рэжысёр выкарыстоўвае доўгія прамыя кадры, каб акцёры больш раскрываліся перад камерай{{Sfn|Thomson|2002|p=688}}. Пры падборы акцёраў на ролю ён імкнецца знайсці такіх людзей, у кім спалучалася б «''мастацтва быць расслабленым і засяроджаным адначасова''». Паланскі аддае перавагу здымкам у павільёнах, бо лічыць, што там ён можа дабіцца лепшага выніку{{Sfn|Зельвенский|2021|с=292}}. Пачынаючы з «''новай хвалі''», рэжысёры сталі пазбягаць здымак у студыі пад маркай таго, што гэта «''фальш''»; на думку Паланскага, здымкі ў дэкарацыях, наадварот, робяць фільм больш прыгожым «''пры ўмове таго, што мы сапраўды гэтага хочам''». Непраўдападобнасць пры здымках у павільёнах можа быць выклікана выключна «''няздольнасцю некаторых каманд надаць дэкарацыям дакладнасць''», — лічыць Паланскі{{Sfn|Зельвенский|2021|с=294}}. Па словах Крыстафера Сэндфарда, унікальная атмасфера фільмаў Паланскага «''шмат у чым тлумачыцца аператарскай працай: камера ўвесь час у руху, слізгае ад акцёра да акцёра, з пакоя ў пакой''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=90}}. Таксама Сэндфард пісаў, што «''Раман ніколі не патрабаваў ад цябе таго, чаго не мог бы зрабіць сам. Яго талент кіраўніка і патрэба быць лідарам ва ўсім проста здзіўлялі''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=147}}. Сам жа Паланскі казаў, што «''няма нічога жудасней, чым здымаць кіно ў тэатральнай манеры''». Камера як нябачны сведка таго, што адбываецца, заўсёды павінна знаходзіцца ў руху, а акцёры не павінны чытаць свой тэкст, яны павінны «''імправізаваць''»{{Sfn|Зельвенский|2021|с=299}}. Паланскі кожны раз праводзіць дбайную прапрацоўку сцэнарыя аж да выдалення з яго «''лішніх літар''», па словах рэжысёра, «''усе гэтыя „ах“, „ну“ і „ага“ — поўнае дзярмо''». Для Паланскага гэтыя часціцы і выклічнікі з’яўляюцца толькі хітрыкамі, пакліканымі імітаваць гутарковую мову ў непраўдападобных дыялогах. Да падобных лішніх слоў ён таксама адносіць «''ну тады''» і «''ды ты што!''», лічачы, што добры дыялог павінен абыходзіцца без «''падобнага смецця''»{{Sfn|Зельвенский|2021|с=289}}. У той жа час Паланскі рэдка сам піша сцэнарыі, толькі ў суаўтарстве, ён казаў, што лічыць працу сцэнарыста сапраўднай «''пакутай''»{{Sfn|Зельвенский|2021|с=290}}. === Крыніцы натхнення === Асноўнай крыніцай натхнення для Паланскага былі амерыканскія жанравыя фільмы такіх рэжысёраў, як [[Альфрэд Хічкок]], [[Говард Хоўкс]] і [[Орсан Уэлс]]{{Sfn|Stachówna|1994|p=218}}. У 1962 годзе Паланскі паглядзеў у кінатэатры паўторны паказ «''[[Псіха (фільм, 1960)|Псіха]]''», потым вярнуўся на яго яшчэ некалькі разоў, лічачы гэты фільм «''квінтэсенцыяй уласных уяўленняў пра секс, жорсткасць і вуаерызм… і ўзорам добрай, цікавай кінакарціны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=125}}. Таксама на яго паўплывалі фільмы {{нп5|Кэрал Рыд|Кэрала Рыда|en|Carol Reed}}, [[Лоўрэнс Аліўе|Лоўрэнса Аліўе]], [[Луіс Буньюэль|Луіса Буньюэля]], [[Федэрыка Феліні]], [[Элія Казан|Эліі Казана]] і [[Фрыц Ланг|Фрыца Ланга]]{{Sfn|Werner|2013|p=27}}{{Sfn|Зельвенский|2021|с=11}}. Уступная частка «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіды|en|Repulsion (film)}}''» відавочна адсылае да фільма Буньюэля «''[[Андалузскі сабака]]''» (1929){{Sfn|Werner|2013|p=54}}. Хоць па стылі рэжысёра параўноўвалі з такімі майстрамі {{нп5|Французская новая хваля|французскай новай хвалі|en|French New Wave}}, як [[Жан-Люк Гадар]] і [[Франсуа Труфо]], Паланскі катэгарычна адмаўляў падобныя асацыяцыі{{Sfn|Stachówna|1994|p=218}}. Пра працы вышэйзгаданых рэжысёраў новай хвалі Паланскі пісаў: «''Яны спужалі мяне дылетантызмам і тэхнічнай беднасцю''»{{Sfn|Polanski|1984|p=152}}. Калі Гадар і Труфо ўзначалілі забастоўку леварадыкальных кінематаграфістаў падчас {{нп5|Майскія падзеі 1968 года ў Францыі|пратэстаў у маі і чэрвені 1968 года|en|May 68}}, Паланскі параўнаў іх з «''маленькімі дзецьмі, якія гуляюцца ў рэвалюцыянераў. Я вырас у краіне, дзе такія рэчы адбываюцца сур’ёзна''»{{Sfn|Werner|2013|p=95}}. Як прыклад ідэальных дэкарацый у кіно Паланскі прыводзіць «''[[Касмічная адысея 2001 года|Касмічную адысею 2001 года]]''» (1968), «''{{нп5|Чужы (фільм)|Чужога|en|Alien (film)}}''» (1979), туманны пейзаж, пазбаўлены геаграфічнага вымярэння і арыенціраў, у «''[[Гамлет (фільм, 1948)|Гамлеце]]''» (1948), вялізную печ у «''[[Грамадзянін Кейн|Грамадзяніне Кейне]]''» (1941), заледзянелы палац у «''[[Доктар Жывага (фільм, 1965)|Доктары Жывага]]''» (1965){{Sfn|Зельвенский|2021|с=295}}. === Асноўныя тэмы фільмаў === Паланскаму ўдаецца «''бліскуча паказаць гісторыі драматычных узаемаадносін з сексуальным падтэкстам''», асабліва калі ў іх раскрываюцца «''некаторыя грані чалавечай натуры''», — піша біёграф Паланскага Крыстафер Сэндфард{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=116}}. Практычна ўсе фільмы Паланскага, знятыя пасля «''[[Танец вампіраў (фільм)|Танцу вампіраў]]''», заснаваны на літаратурных першакрыніцах<ref name="Culture.pl, Вечная борьба" />. Асаблівасцю іх выкарыстання з’яўляецца тое, што ў сваіх працах ён часта іранічна ад іх «''дыстанцыруецца''», прычым у некаторых выпадках даводзячы іх да «''абсурду''»{{Sfn|Черненко|2002|с=134}}. Многія з яго карцін (асабліва «''класічнага''» перыяду, які сканчваецца «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жыльцом|en|The Tenant}}''») напаўняюць гледача адчуваннем псіхалагічнай ізаляцыі і {{нп5|Параноя|параноі|en|Paranoia}}<ref name="RIA, 2013-08-18" />. Героі «''пакаёвай трылогіі''» («''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''», «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''», «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''») няўмольна спускаюцца ў бездань вар’яцтва, свет гэтых фільмаў адфільтраваны свядомасцю псіхічна нездаровага пратаганіста, канцоўкам уласцівы элемент нявызначанасці, інтэрпрэтацыя пакідаецца гледачу<ref name="Rambler, 2020-06-15" />. Паланскі — адзін з самых {{нп5|Песімізм|песімістычных|en|Pessimism}} рэжысёраў. Галоўны герой яго фільма, як правіла, сутыкаецца з пагрозай падвергнуцца маральнаму, а часам і фізічнаму гвалту з боку сіл ірацыянальных, дэманічных, не даступных яго разуменню<ref name="Kommersant, 2010-08-05" /><ref name="ASC, The Ghost Writer" />. Пры тым гэтыя сілы ў большасці выпадкаў перамагаюць; часам справа сканчваецца тым, што пратаганіст губляе розум. Кінакрытык і сцэнарыст {{нп5|Кенет Тайнен||en|Kenneth Tynan}} казаў: «''Многія лічаць, што працам Рамана ўласцівы элемент аўтабіяграфічнасці. Насамрэч усё значна цікавей. Калі фільм абарваны на самым інтрыгуючым месцы, можаце быць упэўнены — фінал маецца на ўвазе трагічны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}. == Уплыў і ацэнкі == {{Урэзка | Змест = «Мне падабаецца працаваць з Паланскім. Ён чортаў геній. Усё, чым ён валодае, ідзе з яго асабістага досведу. Часам мне здаецца, ён нешта накшталт {{нп5|Звышчалавек|звышчалавека|en|Übermensch}} — бо вынесці столькі, колькі вынес ён, пад сілу не кожнаму. І ён гатовы да ўсяго»<ref name="Esquire, Эдриен Броуди" />. | Подпіс = [[Эдрыен Броўдзі]] | Выраўноўванне = right | Шырыня = 250px | Памер шрыфта = 85% | Фон = }} Крытыкі і нават акцёры часта называюць Паланскага геніем<ref name="Telegraph, Polanski genius" /><ref name="Culture.pl, Вечная борьба" />{{Ref+|«''Ён — геній. Ён — дзівак. Ён — і тое, і другое''». Цытата з газетнага артыкула пра Паланскага{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=259}}.|К}}{{Ref+|Пасля вяртання Паланскага з Лос-Анджэлеса на радзіму ў Польшчу адна з найбуйнейшых польскіх газет называла яго «''геніем''» і «''нашым блудным сынам''», фігурай «''нароўні з Моцартам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=8}}.|К}}{{Ref+|«''14 красавіка 1966 года {{нп5|Кенет Тайнен||en|Kenneth Tynan}}, вядомы крытык і з нядаўніх часоў — кіраўнік Нацыянальнага тэатра, напісаў свайму судырэктару [[Лоўрэнс Аліўе|Лоўрэнсу Аліўе]], што хацеў бы заключыць кароткатэрміновы кантракт з „бліскучым маладым польскім рэжысёрам, які зняў „Нож“ і „Агіду“. У яго ёсць вопыт і тэатральнай працы, было б добра, калі б ён паставіў для Пітэра Хола п’есу ў тэатры „{{нп5|Олд Вік||en|The Old Vic}}“. Ён — тое, што нам трэба: у ім ідэальна спалучаюцца багатае ўяўленне і ўменне паказаць гвалт“. Аліўе толькі запытаў у адказ, ці гаворыць той па-англійску. „Ён — геній“, — запэўніў Тайнен''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=154}}.|К}}. Часопіс «''[[Time]]''» называў яго «''найвялікшым з рэжысёраў-сучаснікаў''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=546}}. Пісьменнік {{нп5|Ежы Касіньскі||en|Jerzy Kosiński}} лічыў Паланскага «''неспакойным і нервовым''», быццам бы ён заўсёды быў на мяжы з-за вечнага імкнення да дасканаласці і перавагі, нават калі ён расслабляўся, то «''здавалася, рабіў гэта коштам вялізных намаганняў''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=92}}. {{нп5|Дональд Плезенс||en|Donald Pleasence}} казаў, што Паланскі «''не асабліва''» прыемны чалавек, а пісьменнік {{нп5|Крыстафер Сэндфард (біёграф)|Крыстафер Сэндфард|en|Christopher Sandford (biographer)}} пісаў, што яго «''каэфіцыент інтэлекту пунктаў на дваццаць вышэй за сярэднерэжысёрскі. Ты заўсёды ўсведамляў, што маеш справу з сапраўдным майстрам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=146}}. Роберт Эванс спыняўся на яго няўжыўчывым, дырэктыўным характары, што, у прыватнасці, мела месца падчас здымак «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскага квартала]]''», калі ён паводзіў сябе «''нібы [[Напалеон I Банапарт|Напалеон]]''». Такія паводзіны адрознівалі яго ад амерыканскіх калег, якія імкнуліся падтрымліваць добразычлівую атмасферу, камандны дух і праявы клопату аб персанале. З гэтай нагоды Эванс прыгадваў, што Раман часта казаў: «''У Польшчы я мог здымаць што заўгодна, а акцёры без пярэчанняў выконвалі мае загады''». Калі з Нікалсанам рэжысёр падтрымліваў сяброўскія адносіны, то з [[Фэй Данаўэй|Данаўэй]] у яго адбылося некалькі канфліктаў{{Sfn|Бискинд|2007|с=269—270}}. Многія людзі, якія працавалі з Паланскім, адзначалі яго надзвычайную шчодрасць і гасціннасць. Ва ўсіх дамах, дзе жыў рэжысёр, часта падоўгу гасцявалі яго сябры і знаёмыя, таксама ён заўсёды быў гатовы «''не міргнуўшы і вокам падпісаць самы вялікі рахунак''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=298—299}}. Кенет Тайнен захапляўся працай Паланскага, ён называў яго «''ідэальнай камбінацыяй багатай фантазіі і схільнасці да паказу гвалту на экране''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=260}}. Паводле ўспамінаў жонкі Тайнена, у пачатку іх знаёмства Кенет не вельмі давяраў рэжысёру: «''Кен лічыў Рамана „падманшчыкам“, ад якога не ведаеш, чаго чакаць у адказ на тваю наступную рэпліку — усмешкі ці злоснага аскалу. Яго пагарды баішся, але яго пахвалой даражыш''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=261}}. Аператар {{нп5|Таніна Дэлі Колі||en|Tonino Delli Colli}} называў Паланскага найлепшым рэжысёрам з усіх, з кім яму даводзілася працаваць за ўсю сваю кар’еру, а таксама адзначаў, што той вельмі шмат ведаў пра камеры і аб’ектывы, і нават «''адрозніваў адзін ад аднаго з першага позірку''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=484}}. Амерыканскі прадзюсар і журналіст Пітэр Барт характарызаваў Паланскага як «''цудоўнага''» чалавека, самага адукаванага і эрудыраванага рэжысёра з усіх, каго ён ведаў{{Sfn|Бискинд|2007|с=106}}. Нават заўзятыя крытыкі прац Паланскага прызнаюць, што яго карціны, пры ўсіх іх недахопах, вытрыманы ў найлепшых традыцыях сусветнага кінематографа, а з пункту гледжання тэхнічнага майстэрства Паланскаму няма роўных сярод рэжысёраў-сучаснікаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=496}}. Уільям Касл падкрэсліваў перфекцыянізм польскага пастаноўшчыка, праяўлены ім падчас стварэння «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''». Пры першай сустрэчы наконт абмеркавання гэтага фільма Паланскі не спадабаўся прадзюсару, аднак пераканаўшыся, што іх погляды на экранізацыю ў асноўным супадаюць, той ухваліў яго кандыдатуру. Нягледзячы на перарасход, затрымкі ў здымках і большы, чым меркавалася, памер фільма, Касл нязменна падтрымліваў рэжысёра, апісваючы іх узаемаадносіны як «''ветлівае катаванне''». Па ацэнцы французскага кіназнаўцы {{нп5|Жак Лурсель|Жака Лурселя|fr|Jacques Lourcelles}}, прыведзенай ім у «''Слоўніку кіно''» (1992), гэтая карціна стала самым вялікім дасягненнем рэжысёра (хоць і не шэдэўрам першай велічыні), а таксама адзінай, у якой яго праца «''не апынулася значна ніжэй звязаных з ёй чаканняў''». Ён таксама адзначаў наступнае: «''Загадка асобы Паланскага, якая робіць з яго асабліва характэрны тып рэжысёра посткласічнай эры Галівуда, звязана з яго здольнасцю на пачатковым этапе праекту выклікаць у прадзюсараў і фінансістаў велізарны энтузіязм, якому, здаецца, зусім не шкодзяць далейшыя расчараванні — камерцыйныя ці мастацкія''»{{Sfn|Лурселль|2009}}. «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» Паланскага пачынаецца з буйнога плана зрэнкі, што з’яўляецца адсылкай да адной са сцэн «''[[Андалузскі сабака|Андалузскага сабакі]]''» [[Луіс Буньюэль|Луіса Буньюэля]]; пазней Буньюэль прызнаваўся, што некаторыя вуаерысцкія сцэны ў ягонай «''{{нп5|Дзённая прыгажуня (фільм)|Дзённай прыгажуні|en|Belle de Jour (film)}}''» (1967) ён зняў «''з паклонам Раману''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=138—139}}. «''Агіда''» стала арыенцірам для {{нп5|Адэпт|адэптаў|en|Adept}} [[Сюррэалізм|сюррэалістычнай]] вобразнасці і тонка псіхалагізаваных канцовак. Яго стужка «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''» спарадзіла моду 1970-х гадоў на містычныя фільмы жахаў на тэму сатанізму, самымі знакавымі з якіх сталі «''{{нп5|Экзарцыст (фільм)|Экзарцыст|en|The Exorcist}}''» (1973) і «''{{нп5|Омэн (фільм, 1976)|Омэн|en|The Omen}}''» (1976). Пісьменнік Роберт Сэндфард пісаў, што «''азіраючыся назад, мы можам назваць „Дзіця Размары“ — нараўне з такімі карцінамі, як „{{нп5|Боні і Клайд (фільм)|Боні і Клайд|en|Bonnie and Clyde (film)}}“ і „{{нп5|Бестурботны яздок||en|Easy Rider}}“, — адной з цэнтральных з’яў эвалюцыі „{{нп5|Новы Галівуд|новага Галівуда|en|New Hollywood}}“''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=185}}. «''Кітайскі квартал''» апярэдзіў росквіт жанру {{нп5|Неануар|неануара|en|Neo-noir}} ў 1990-я гады. Фільм [[Браты Коэн|братоў Коэнаў]] «''{{нп5|Бартан Фінк||en|Barton Fink}}''» (якому канскае журы на чале з Паланскім прысудзіла «''Залатую пальмавую галіну''») па прызнанні яго стваральнікаў — {{нп5|Амаж (мастацтва)|амаж|en|Homage (arts)}} у гонар Паланскага часоў «''пакаёвай трылогіі''»<ref name="Rowell, The Brothers Grim" />. {{нп5|Андрэй Сцяпанавіч Плахаў|Андрэй Плахаў|ru|Плахов, Андрей Степанович}} наогул убачыў паміж лёсам пісьменніка з левымі поглядамі Бартана Фінка і Паланскім некаторае падабенства, у тым сэнсе, што абодва з’яўляюцца бежанцамі ад палітычнай ідэалогіі, якія пры гэтым звязалі сваю будучыню з камерцыйным кіно, для чаго абодва адпраўляюцца «''прадаваць свой талент''» у Галівуд. Аднак рэжысёр аказаўся нестандартным па амерыканскіх мерках кінематаграфістам, бо «''замест здавалася б гарантаванага камерцыйнага сцэнарыя напісаў зусім іншае — праекцыю сваіх фантазмаў і комплексаў, сваіх трагікамічных адносін са светам, свайго эгацэнтрызму і сваёй празмернасці''»{{Sfn|Плахов|2008|с=259}}. == Узнагароды == {{Main|Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага}} {{Некалькі выяў|image1=Roman Polanski gwiazda Lodz.jpg|width1=205|image2=Międzyzdroje, Aleja Gwiazd, odcisk dłoni Romana Polańskiego -Aw58-.JPG|width2=144|footer=Імянная зорка Паланскага на лодзінскай Алеі славы (злева), адбітак рукі Паланскага на Алеі зорак у [[Мендзыздрое]] (справа).}} Раман Паланскі неаднаразова ўзнагароджваўся прызамі фестываляў «''вялікай тройкі''»: [[Канскі кінафестываль|Канскага]], [[Венецыянскі кінафестываль|Венецыянскага]] і [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага]]. У 1962 годзе Паланскі быў узнагароджаны {{нп5|Прыз ФІПРЭСІ (Венецыянскі кінафестываль)|Прызам ФІПРЭСІ|fr|Prix FIPRESCI de la Mostra de Venise}} {{нп5|Венецыянскі кінафестываль 1962|23-га Венецыянскага кінафестывалю|en|23rd Venice International Film Festival}} за фільм «''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''». У 1965 годзе рэжысёр атрымаў {{нп5|«Сярэбраны мядзведзь» — Гран-пры журы|Спецыяльны прыз журы|en|Silver Bear Grand Jury Prize}} і Прыз ФІПРЭСІ на {{нп5|Берлінскі кінафестываль 1965|15-м Берлінскім кінафестывалі|en|15th Berlin International Film Festival}} за фільм «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''». На {{нп5|Берлінскі кінафестываль 1966|Берлінскім кінафестывалі 1966 года|en|16th Berlin International Film Festival}} рэжысёр быў удастоены галоўнай узнагароды — «''{{нп5|Залаты мядзведзь|Залатога мядзведзя|en|Golden Bear}}''» — за фільм «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''». У 2002 годзе Паланскі атрымаў галоўную ўзнагароду [[Канскі кінафестываль 2002|55-га Канскага кінафестывалю]] — «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатую пальмавую галіну]]''» — за фільм «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''». У 2010 годзе атрымаў [[Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру|«''Сярэбранага мядзведзя''» за рэжысуру]] на [[Берлінскі кінафестываль 2010|60-м Берлінскім кінафестывалі]] за фільм «''[[Прывід пяра]]''». На [[Венецыянскі кінафестываль 2019|Венецыянскім кінафестывалі 2019 года]] быў узнагароджаны {{нп5|Гран-пры журы (Венецыянскі кінафестываль)|Гран-пры журы|en|Grand Jury Prize (Venice Film Festival)}} і {{нп5|Прыз ФІПРЭСІ (Венецыянскі кінафестываль)|Прызам ФІПРЭСІ|fr|Prix FIPRESCI de la Mostra de Venise}} за фільм «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''». Сярод прэстыжных кінапрэмій Раман Паланскі ўдастоены дзесяці прэмій «''[[Сезар]]''», пяці «''[[Еўрапейская кінапрэмія|Еўрапейскіх кінапрэмій]]''», трох прэмій «''[[BAFTA]]''», аднаго «''[[Залаты глобус|Залатога глобуса]]''» і адной прэміі «''[[Оскар]]''». Паводле рэсурса «''[[Internet Movie Database]]''» Раман Паланскі агулам за сваю кар’еру быў узнагароджаны 98 кінапрэміямі, акрамя таго кінематаграфіст быў адзначаны яшчэ 95 намінацыямі<ref name="IMDb, Roman Polanski awards" />. == Фільмы пра Паланскага == === Дакументальныя === * «''{{нп5|Раман Паланскі: Шуканы і жаданы||en|Roman Polanski: Wanted and Desired}}''» ({{lang-en|Roman Polanski: Wanted and Desired}}) — рэжысёр {{нп5|Марына Зяновіч||en|Marina Zenovich}}, ЗША, Вялікабрытанія, 2008 год<ref name="Newsweek, Roman Polanski 2008 documentary" />. * «''{{нп5|Раман Паланскі: Кінамемуары||en|Roman Polanski: A Film Memoir}}''» ({{lang-en|Roman Polanski: A Film Memoir}}) — рэжысёр {{нп5|Ларан Бузеро||en|Laurent Bouzereau}}, Вялікабрытанія, Італія, Германія, 2011 год<ref name="IndieWire, Roman Polanski 2011 Documentary" />. * «''Раман Паланскі: Трэці лішні''» ({{Lang-en|Roman Polanski: Odd Man Out}}) — рэжысёр {{нп5|Марына Зяновіч||en|Marina Zenovich}}, ЗША, 2012 год<ref name="Variety, on Odd Man Out" />. === Мастацкія === * «''Паланскі''» ({{lang-en|Polanski}}) — рэжысёр {{нп5|Дэміян Чапа||en|Damian Chapa}}, ЗША, 2009 год. Жыццё Паланскага прыцягнула рэжысёра сваёй насычанасцю. «''Я… ніяк не мог зразумець, чаму ніхто да гэтага часу не зняў пра Паланскага фільм''», — казаў Чапа. Першапачаткова на ролю Рамана планавалася знайсці падыходзячага акцёра, але ў выніку Чапа сам выканаў ролю<ref name="Film.ru, о байопике Полански" /><ref name="Day.Az, о байопике Полански" />. * Раман Паланскі стаў адным з персанажаў фільма [[Квенцін Таранціна|Квенціна Таранціна]] «''[[Аднойчы ў Галівудзе (фільм, 2019)|Аднойчы ў Галівудзе]]''» (ролю выканаў польскі акцёр {{нп5|Рафал Завяруха||en|Rafał Zawierucha}}) і яго {{нп5|Аднойчы ў Галівудзе (раман)|навелізацыі|en|Once Upon a Time in Hollywood (novel)}}, напісанай самім рэжысёрам<ref name="ComingSoon, Rafal Zawierucha is Roman Polanski" />. == Каментарыі == {{Заўвагі|group=К}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="AP News, Judge refuses to end Polanski case">{{cite web|url=https://apnews.com/article/683568177ab04a7081dad4e3664b13aa|title=Judge refuses to end Roman Polanski sex assault case|author=Anthony McCartney|date=2017-08-19|website=AP News|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=|archivedate=|deadlink=no}}</ref> <ref name="ArticleSlash, Ewan McGregor interview">{{cite web|url=https://www.articleslash.net/Arts-and-Entertainment/Movies-TV/592449__Ewan-McGregor-Interview-For-The-Ghost.html|title=Ewan McGregor Interview For The Ghost|author=Matthew Power|date=2011-01-02|website=ArticleSlash|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210127222035/https://www.articleslash.net/Arts-and-Entertainment/Movies-TV/592449__Ewan-McGregor-Interview-For-The-Ghost.html|archivedate=2021-01-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="ASC, The Ghost Writer">{{cite web|url=https://theasc.com/ac_magazine/October2010/DVDPlayback/page1.html|title=The Ghost Writer (2010)|author=Jim Hemphill|date=October 2010|website=The ASC|lang=en|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://archive.is/20120911/http://www.theasc.com/ac_magazine/October2010/DVDPlayback/page1.php|archivedate=2012-09-11|deadlink=no}}</ref> <ref name="A.V. Club, on Death and the Maiden">{{cite web|url=https://www.avclub.com/marvel-at-what-roman-polanski-can-do-with-four-walls-an-1798241147|title=Marvel at what Roman Polanski can do with four walls and a strong play|author=Sam Adams|date=2013-10-10|website={{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://film.avclub.com/marvel-at-what-roman-polanski-can-do-with-four-walls-an-1798241147|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="A.V. Club, on Tess">{{cite web|url=https://www.avclub.com/the-sumptuous-tess-is-roman-polanski-by-way-of-david-le-1798179588|title=The sumptuous Tess is Roman Polanski by way of David Lean|author=Ben Kenigsberg|date=2014-02-26|website={{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125425/https://film.avclub.com/the-sumptuous-tess-is-roman-polanski-by-way-of-david-le-1798179588|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="A.V. Club, on The Ghost Writer">{{cite web|url=https://www.avclub.com/the-ghost-writer-1798164386|title=The Ghost Writer|author=Scott Tobias|date=2010-02-18|website={{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210503032242/https://film.avclub.com/the-ghost-writer-1798164386|archivedate=2021-05-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="BBC, Oliver Twist review">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/films/2005/09/28/oliver_twist_2005_review.shtml|title=Oliver Twist (2005)|author=Andy Jacobs|date=2005-10-04|website=[[BBC]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210503064807/http://www.bbc.co.uk/films/2005/09/28/oliver_twist_2005_review.shtml|archivedate=2021-05-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="BBC, Roman Polanski freed in Poland">{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-29834442|title=Roman Polanski freed in Poland after US extradition bid|author=|date=2014-10-30|website=[[BBC News|BBC]]|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073308/https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-29834442|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Bloomberg, 2010-07-12">{{cite web|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2010-07-12/switzerland-won-t-extradite-fugitive-film-director-roman-polanski-to-u-s-|title=Switzerland Won’t Extradite Polanski Over 1977 Case|author=Naomi Kresge, Paul Verschuur|date=2010-07-12|website={{нп5|Bloomberg||en|Bloomberg L.P.}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190827053500/https://www.bloomberg.com/news/articles/2010-07-12/switzerland-won-t-extradite-fugitive-film-director-roman-polanski-to-u-s-|archivedate=2019-08-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Box Office Mojo, Oliver Twist">{{cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt0380599/|title=Oliver Twist|author=|date=|website=[[Box Office Mojo]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220306204236/https://www.boxofficemojo.com/title/tt0380599/|archivedate=2022-03-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Box Office Mojo, The Pianist">{{cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt0253474/|title=The Pianist|author=|date=|website=[[Box Office Mojo]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220116045700/https://www.boxofficemojo.com/title/tt0253474/|archivedate=2022-01-16|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/sex-games/Content?oid=884189|title=Sex Games|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=1994-04-07|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111614/https://www.chicagoreader.com/chicago/sex-games/Content?oid=884189|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Cul-de-sac review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/cul-de-sac/Film?oid=1049927|title=Cul-de-sac|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=1985-10-26|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210113141942/https://www.chicagoreader.com/chicago/cul-de-sac/Film?oid=1049927|archivedate=2021-01-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Death and the Maiden review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/death-and-the-maiden/Film?oid=1051162|title=Death and the Maiden|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=1985-10-26|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111625/https://www.chicagoreader.com/chicago/death-and-the-maiden/Film?oid=1051162|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Frantic review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/frantic/Film?oid=1048783|title=Frantic|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=2003-08-07|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125420/https://www.chicagoreader.com/chicago/frantic/Film?oid=1048783|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Cine-File, The Tenant">{{cite web|url=https://cine-file.info/list-archive/2011/OCT-11-4.html|title=Roman Polanski's THE TENANT (French Revival)|author=Ben Sachs|date=|website=CINE-FILE.info|lang=en|accessdate=2020-09-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200927090414/http://cine-file.info/list-archive/2011/OCT-11-4.html|archivedate=2020-09-27|deadlink=yes}}</ref> <ref name="CLC, on What?">{{cite web|url=https://clclt.com/charlotte/independence-day-thats-sexploitation-top-gun-among-new-home-entertainment-titles/Content?oid=3748549|title=Independence Day, That's Sexploitation!, Top Gun among new home entertainment titles|author=Matt Brunson|date=2016-05-05|website=Creative Loafing Charlotte|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153503/https://clclt.com/charlotte/independence-day-thats-sexploitation-top-gun-among-new-home-entertainment-titles/Content?oid=3748549|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="ComingSoon, Rafal Zawierucha is Roman Polanski">{{cite web|url=https://www.comingsoon.net/movies/news/974147-rafal-zawierucha-is-roman-polanski-in-once-upon-a-time-in-hollywood|title=Rafal Zawierucha is Roman Polanski in Once Upon a Time in Hollywood|author=Jeff Ames|date=2018-08-28|website=ComingSoon.net|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073807/https://www.comingsoon.net/movies/news/974147-rafal-zawierucha-is-roman-polanski-in-once-upon-a-time-in-hollywood|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Culture.pl, Вечная борьба">{{cite web|url=https://culture.pl/ru/article/vechnaya-borba-literaturnye-miry-romana-polanski|title=Вечная борьба — литературные миры Романа Полански|author=Bartosz Staszczyszyn|date=2018-09-22|website=Culture.pl|lang=ru|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918181611/https://culture.pl/ru/article/vechnaya-borba-literaturnye-miry-romana-polanski|archivedate=2021-09-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Daily Beast, Charlotte Lewis accusations">{{cite web|url=https://www.thedailybeast.com/roman-polanski-accuser-charlotte-lewis-lying|title=Roman Polanski Accuser, Charlotte Lewis, Lying?|author=Eric Pape|date=2010-05-17|website=The Daily Beast|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=|archivedate=|deadlink=no}}</ref> <ref name="Daily Mail, Renate Langer accusations">{{cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/news/article-4946440/German-actress-says-film-director-Roman-Polanski-raped-her.html|title=German actress, 61, says film director Roman Polanski raped her|author=Peter Allen|date=2017-10-03|website=Daily Mail|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220306215158/https://www.dailymail.co.uk/news/article-4946440/German-actress-says-film-director-Roman-Polanski-raped-her.html|archivedate=2022-03-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Day.Az, о байопике Полански">{{cite web|url=https://news.day.az/showbiz/187689.html|title=Дэмиан Чапа: «Роман Полански - это такая провокационная фигура...»|author=|date=2009-12-31|website=Day.Az|lang=ru|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211206200050/https://news.day.az/showbiz/187689.html|archivedate=2021-12-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Deadline, on J'Accuse">{{cite web|url=https://deadline.com/2019/08/roman-polanski-venice-film-festival-metoo-officer-spy-1202707070/|title=Roman Polanski Opens Up: “Most Of The People Who Harass Me Do Not Know Me And Know Nothing About The Case” — Venice|author=Andreas Wiseman|date=2019-08-29|website={{нп5|Deadline Hollywood|Deadline|en|Deadline Hollywood}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220201072149/https://deadline.com/2019/08/roman-polanski-venice-film-festival-metoo-officer-spy-1202707070/|archivedate=2022-02-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Dissolve, Barton Fink monopolized Cannes">{{cite web|url=https://thedissolve.com/news/5746-out-of-the-past-barton-fink-monopolized-cannes-on-/|title=Barton Fink monopolized Cannes on this day in 1991|author=Greg Cwik|date=2015-05-20|website=The Dissolve|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125419/https://thedissolve.com/news/5746-out-of-the-past-barton-fink-monopolized-cannes-on-/|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Deutsche Welle, Польша отказала в экстрадиции">{{cite web|url=https://www.dw.com/ru/польша-отказала-сша-в-экстрадиции-полански/a-18029756|title=Польша отказала США в экстрадиции Полански|author=|date=2014-10-30|website=[[Deutsche Welle]]|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141102035007/http://www.dw.de/%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0-%D0%BE%D1%82%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B0-%D1%81%D1%88%D0%B0-%D0%B2-%D1%8D%D0%BA%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8/a-18029756|archivedate=2014-11-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Empire, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.empireonline.com/movies/reviews/bitter-moon-review/|title=Bitter Moon Review|author=Ian Nathan|date=2000-01-01|website={{нп5|Empire (часопіс)|Empire|en|Empire (film magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://www.empireonline.com/movies/reviews/bitter-moon-review/|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Empire, The Ninth Gate review">{{cite web|url=https://www.empireonline.com/movies/reviews/ninth-gate-review/|title=The Ninth Gate Review|author=Kim Newman|date=2000-01-01|website={{нп5|Empire (часопіс)|Empire|en|Empire (film magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://www.empireonline.com/movies/reviews/ninth-gate-review/|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Entertainment Weekly, on César 2020">{{cite web|url=https://ew.com/movies/attendees-walk-out-cesar-awards-roman-polanski-best-director-win/|title=Attendees walk out after Roman Polanski wins Best Director at Cesar Awards|author=Maureen Lee Lenker|date=2020-02-28|website=[[Entertainment Weekly]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127142239/https://ew.com/movies/attendees-walk-out-cesar-awards-roman-polanski-best-director-win/|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Entertainment Weekly, on John Travolta and The Double">{{cite web|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,293215,00.html|title=John Travolta: Cool + Confident|author=Jeff Gordinier, Dave Karger|date=1996-06-28|website=[[Entertainment Weekly]]|lang=en|accessdate=2012-09-03|archiveurl=https://archive.is/20120903/http://www.ew.com/ew/article/0,,293215,00.html|archivedate=2012-09-03|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Esquire, Эдриен Броуди">{{cite web|url=https://esquire.ru/rules/37-adrien-brody/#part0|title=Правила жизни Эдриена Броуди|author=|date=|website={{нп5|Esquire||en|Esquire (magazine)}}|lang=ru|accessdate=2020-04-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200423211634/https://esquire.ru/rules/37-adrien-brody/#part0|archivedate=2020-04-23|deadlink=yes}}</ref> <ref name="E-teatr.pl, Amadeusz">{{cite web|url=https://e-teatr.pl/amadeusz-r22401|title=Amadeusz. reż. Polański Roman|author=|date=|website=e-teatr.pl|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211202092836/https://e-teatr.pl/amadeusz-r22401|archivedate=2021-12-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Festival de Cannes, Juries 1991">{{cite web|url=http://www.festival-cannes.fr/en/archives/1991/juryLongFilm.html|title=Juries 1991 : Feature Films|author=|date=|website=festival-cannes.fr|lang=fr|accessdate=2016-04-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160415042033/http://www.festival-cannes.fr/en/archives/1991/juryLongFilm.html|archivedate=2016-04-15|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Film Critic, Frantic review">{{cite web|url=http://www.filmcritic.com.au/reviews/f/frantic.html|title=Frantic|author=Adrian Martin|date=June 2001|website=Film Critic|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125421/http://www.filmcritic.com.au/reviews/f/frantic.html|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Film.ru, о байопике Полански">{{cite web|url=https://www.film.ru/news/burnaya-zhizn-romana-polanski-popadet-na-plenku|title=Глава Amadeus Pictures Дэмиэн Чапа решил снять байопик про жизнь Романа Полански. Называться фильм будет "Полански", а сам Чапа выступит в роли сценариста, режиссёра, продюсера, а также исполнит одну из ролей|author=|date=2013-02-21|website=Film.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211206200053/https://www.film.ru/news/burnaya-zhizn-romana-polanski-popadet-na-plenku|archivedate=2021-12-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Filmweb, Wenecja 2019">{{cite web|url=https://www.filmweb.pl/news/WENECJA+2019:+%22Joker%22+tworzy+historię+i+dostaje+Złotego+Lwa-134594|title=WENECJA 2019: "Joker" tworzy historię i dostaje Złotego Lwa!|author=|date=2019-09-07|website=Filmweb|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061029/https://www.filmweb.pl/news/WENECJA+2019:+%22Joker%22+tworzy+histori%C4%99+i+dostaje+Z%C5%82otego+Lwa-134594|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="France 24, on César 2020">{{cite web|url=https://www.france24.com/en/20200227-fearing-public-lynching-polanski-skips-french-oscars-night|title=Fearing ‘public lynching’, Polanski pulls out of France's César awards|author=|date=2020-02-27|website={{нп5|France 24||en|France 24}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211201040044/https://www.france24.com/en/20200227-fearing-public-lynching-polanski-skips-french-oscars-night|archivedate=2021-12-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Gazeta Prawna, 2009-10-03">{{cite web|url=https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/357152,polanski-zgodzil-sie-w-1993-r-wyplacic-geimer-odszkodowanie.html|title=Polański zgodził się w 1993 r. wypłacić Geimer odszkodowanie|author=|date=2009-10-03|website=Gazeta Prawna|lang=pl|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124411/https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/357152,polanski-zgodzil-sie-w-1993-r-wyplacic-geimer-odszkodowanie.html|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Gazeta.ru, 2009-09-27">{{cite web|url=https://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/09/27/n_1408000.shtml|title=Швейцария: Полански останется в тюрьме до возможной выдачи США|author=|date=2009-09-27|website=Gazeta.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120915/http://gazeta.ru/news/lenta/2009/09/27/n_1408000.shtml|archivedate=2012-09-15|deadlink=no}}</ref> <ref name="Gazeta.ru, 2009-10-02">{{cite web|url=https://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/10/02/n_1409678.shtml|title=Шварценеггер: c Полански нужно обращаться, как и с остальными|author=|date=2009-10-02|website=Gazeta.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120730/http://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/10/02/n_1409678.shtml|archivedate=2012-07-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="Golden Globes, Chinatown">{{cite web|url=https://www.goldenglobes.com/film/chinatown|title=Chinatown|author=|date=|website=goldenglobes.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210225221511/https://www.goldenglobes.com/film/chinatown|archivedate=2021-02-25|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Best film of all time">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2010/oct/22/best-film-ever-chinatown-season|title=Chinatown: the best film of all time|author=Andrew Pulver|date=2010-10-22|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210501113941/https://www.theguardian.com/film/2010/oct/22/best-film-ever-chinatown-season|archivedate=2021-05-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, on Charles Manson">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/us-news/2020/jan/16/charles-manson-puts-a-nation-on-trial-archive-1971|title=Charles Manson puts a nation on trial – archive, 16 January 1971|author=Jefferson Morgan|date=2020-01-16|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210601193243/https://www.theguardian.com/us-news/2020/jan/16/charles-manson-puts-a-nation-on-trial-archive-1971|archivedate=2021-06-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, on Nastassja Kinski">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/1999/jul/03/suziemackenzie|title=Daddy's girl|author=Suzie Mackenzie|date=1999-07-03|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211104034613/https://www.theguardian.com/film/1999/jul/03/suziemackenzie|archivedate=2021-11-04|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Polanski 2005 inreview">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2005/jul/15/romanpolanski.2005inreview|title=The Guardian profile: Roman Polanski|author=Peter Bradshaw|date=2005-07-14|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210518195148/https://www.theguardian.com/film/2005/jul/15/romanpolanski.2005inreview|archivedate=2021-05-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Polanski in Exile">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2008/dec/07/roman-polanski-exile-profile-film|title=The Observer profile: Roman Polanski — Waiting to come in from the cold|author=Vanessa Thorpe|date=2008-12-07|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523125254/https://www.theguardian.com/film/2008/dec/07/roman-polanski-exile-profile-film|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Petition for Roman Polanski">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2009/sep/29/roman-polanski-petition|title=Release Polanski, demands petition by film industry luminaries|author=Catherine Shoard and agencies|date=2009-09-29|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120801/http://www.guardian.co.uk/film/2009/sep/29/roman-polanski-petition|archivedate=2012-08-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Repulsion review">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2013/jan/03/repulsion-review|title=Repulsion – review|author=Peter Bradshaw|date=2013-01-03|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210420174315/https://www.theguardian.com/film/2013/jan/03/repulsion-review|archivedate=2021-04-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Venus in Fur review">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2014/jun/01/venus-in-fur-review-roman-polanski-sexual-politics|title=Venus in Fur review – Polanski's witty take on sexual politics|author=Jonathan Romney|date=2014-06-01|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193143/https://www.theguardian.com/film/2014/jun/01/venus-in-fur-review-roman-polanski-sexual-politics|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="History, on Sharon Tate’s death">{{cite web|url=https://www.history.com/this-day-in-history/manson-cult-kills-five-people|title=Charles Manson cult kills five, including actress Sharon Tate|author=|date=|website=HISTORY|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124408/https://www.history.com/this-day-in-history/manson-cult-kills-five-people|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Hollywood Reporter, Based on a True Story review">{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/based-a-true-story-review-1008247/|title=‘Based on a True Story’ (‘D’Apres une histoire vraie’): Film Review {{!}} Cannes 2017|author=|date=2017-05-27|website=[[The Hollywood Reporter]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061027/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/based-a-true-story-review-1008247/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="IMDb, Roman Polanski awards">{{cite web|url=https://www.imdb.com/title/nm0000591/awards|title=Roman Polanski — Awards|author=|date=|website=[[Internet Movie Database]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=|archivedate=|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/film-polanski-s-freudian-slop-bitter-moon-18-city-of-joy-1555473.html|title=FILM / Polanski's Freudian slop: Bitter Moon (18); City of Joy|author=Anthony Lane|date=2011-10-22|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/film-polanski-s-freudian-slop-bitter-moon-18-city-of-joy-1555473.html|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Pompeii">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/polanski-to-bring-best-seller-on-last-days-of-pompeii-to-the-big-screen-434816.html|title=Polanski to bring best-seller on last days of Pompeii to the big|author=Matthew Beard|date=2007-02-03|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210913013812/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/polanski-to-bring-best-seller-on-last-days-of-pompeii-to-the-big-screen-434816.html|archivedate=2021-09-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Roman Polanski">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-the-artful-dodger-314896.html|title=Roman Polanski: The artful dodger|author=Neil Norman|date=2005-09-25|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090728191526/http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-the-artful-dodger-508255.html|archivedate=2009-07-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Roman Polanski arrest">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/polanski-arrested-over-1977-underage-sex-charge-1794087.html|title=Polanski arrested over 1977 underage sex charge|author=|date=2009-09-27|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://archive.is/20120802/http://www.independent.co.uk/news/world/europe/film-director-polanski-taken-into-swiss-custody-1794087.html|archivedate=2012-08-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Roman Polanski crime">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-the-truth-about-his-notorious-sex-crime-949106.html|title=Roman Polanski: The truth about his notorious sex crime|author=Jonathan Romney|date=2008-10-05|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124408/https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-truth-about-his-notorious-sex-crime-949106.html|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, Venus in Fur review">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/reviews/venus-fur-film-review-roman-polanski-certainly-enjoys-showing-his-suffering-9456495.html|title=Venus In Fur, film review: Roman Polanski certainly enjoys showing his suffering|author=Geoffrey Macnab|date=2014-05-29|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193140/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/reviews/venus-fur-film-review-roman-polanski-certainly-enjoys-showing-his-suffering-9456495.html|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="IndieWire, Roman Polanski 2011 Documentary">{{cite web|url=https://www.indiewire.com/2013/11/review-compelling-occasionally-insightful-wildly-frustrating-documentary-roman-polanski-a-film-memoir-91950/|title=Review: Compelling, Occasionally Insightful & Wildly Frustrating Documentary ‘Roman Polanski: A Film Memoir’|author=Christopher Schobert|date=2013-11-09|website={{нп5|IndieWire||en|IndieWire}}|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073804/https://www.indiewire.com/2013/11/review-compelling-occasionally-insightful-wildly-frustrating-documentary-roman-polanski-a-film-memoir-91950/|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Inquirer, Kate Winslet interview">{{cite web|url=https://entertainment.inquirer.net/1765/winslet-on-working-with-jodie-foster-roman-polanski|title=Winslet on working with Jodie Foster, Roman Polanski|author=Ruben V. Nepales|date=2011-05-20|website={{нп5|Philippine Daily Inquirer|INQUIRER.net|en|Philippine Daily Inquirer}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127135407/https://entertainment.inquirer.net/1765/winslet-on-working-with-jodie-foster-roman-polanski|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Interia Film, Morgane Polanski interview">{{cite web|url=https://film.interia.pl/wywiady/news-morgane-polanski-najwazniejsza-jest-dyscyplina,nId,2704987|title=Co robi córka Romana Polańskiego? Będziecie zaskoczeni|author=Dagmara Romanowska|date=2018-11-30|website=Interia Film|lang=pl|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124411/https://film.interia.pl/wywiady/news-morgane-polanski-najwazniejsza-jest-dyscyplina,nId,2704987|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Katowice Nasze Miasto, 2002-08-19">{{cite web|url=https://katowice.naszemiasto.pl/mlodziencze-drogi-romana-polanskiego/ar/c13-5598075|title=Młodzieńcze drogi Romana Polańskiego|author=Marek Skocza|date=2002-08-19|website=Katowice Nasze Miasto|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423203615/https://katowice.naszemiasto.pl/mlodziencze-drogi-romana-polanskiego/ar/c13-5598075|archivedate=2021-04-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Kommersant, 1996-06-25">{{артыкул|аўтар=|загаловак=Джон Траволта выступил в роли шантажиста|спасылка=https://www.kommersant.ru/doc/235072|аўтар выдання=|выданне={{нп5|Коммерсантъ||ru|Коммерсантъ}}|тып=|месца=|выдавецтва=|год=1996-06-25|выпуск=|volume=|нумар=106(1064)|старонкі=13|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=ru}}</ref> <ref name="Kommersant, 2009-10-05">{{артыкул|аўтар=Николай Зубов|загаловак=Не прощай, Америка!|спасылка=https://www.kommersant.ru/doc/1245729|аўтар выдання=|выданне=Коммерсантъ Власть|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2009-10-05|выпуск=|volume=|нумар=39|старонкі=36|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=ru}}</ref> <ref name="Kommersant, 2010-08-05">{{артыкул|аўтар=Андрей Плахов|загаловак=Черти специального назначения|спасылка=https://www.kommersant.ru/doc/1481911|аўтар выдання=|выданне=Коммерсантъ|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2010-08-05|выпуск=|volume=|нумар=141(4441)|старонкі=11|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=ru}}</ref> <ref name="Lenta.ru, 2009-10-27">{{cite web|url=https://lenta.ru/news/2009/10/27/dismiss/|title=Жертва изнасилования потребовала от США закрыть дело Романа Полански|author=|date=2009-10-27|website={{нп5|Lenta.ru||en|Lenta.ru}}|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141230181514/http://lenta.ru/news/2009/10/27/dismiss/|archivedate=2014-12-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="Lenta.ru, 2009-12-22">{{cite web|url=https://lenta.ru/news/2009/12/22/polanski/|title=Калифорнийский суд отказался закрывать дело Полански|author=|date=2009-12-22|website={{нп5|Lenta.ru||en|Lenta.ru}}|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120713/http://lenta.ru/news/2009/12/22/polanski/|archivedate=2012-07-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Lenta.ru, 2010-07-12">{{cite web|url=https://lenta.ru/news/2010/07/12/free/|title=Швейцария отказалась экстрадировать Романа Полански|author=|date=2010-07-12|website={{нп5|Lenta.ru||en|Lenta.ru}}|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073300/https://lenta.ru/news/2010/07/12/free/|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Le Parisien, on J'Accuse">{{cite web|url=https://www.leparisien.fr/culture-loisirs/polanski-tournera-dreyfus-en-france-09-02-2016-5527437.php|title=Polanski tournera « Dreyfus » en France|author=|date=2016-16-06|website={{нп5|Le Parisien||en|Le Parisien}}|lang=fr|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127135408/https://www.leparisien.fr/culture-loisirs/polanski-tournera-dreyfus-en-france-09-02-2016-5527437.php|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Le Parisien, Valentine Monnier accusations">{{cite web|url=https://www.leparisien.fr/faits-divers/une-francaise-accuse-le-realisateur-roman-polanski-de-viol-08-11-2019-8189568.php|title=La nouvelle affaire Polanski : une Française l’accuse de viol|author=Catherine Balle |date=2019-11-08|website={{нп5|Le Parisien||en|Le Parisien}}|lang=fr|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220426100853/https://www.leparisien.fr/faits-divers/une-francaise-accuse-le-realisateur-roman-polanski-de-viol-08-11-2019-8189568.php|archivedate=2022-04-26|deadlink=no}}</ref> <ref name="L’Express, Pirates review">{{cite web|url=https://www.lexpress.fr/culture/cinema/la-drole-de-galere-du-pirates-de-polanski_498033.html|title=La drôle de galère du Pirates de Polanski|author=Philippe Meyer|date=1986-05-16|website=LExpress.fr|lang=fr|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125419/https://www.lexpress.fr/culture/cinema/la-drole-de-galere-du-pirates-de-polanski_498033.html|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Life-star.ru, 2009-09-28">{{cite web|url=http://life-star.ru/page/1929|title=Моника Белуччи и Николя Саркози требуют освободить Романа Полански|author=|date=2009-09-28|website=Life-star.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121216231422/http://life-star.ru/page/1929|archivedate=2012-12-16|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 1973-12-26">{{артыкул|аўтар=Joseph Gelmis|загаловак=Dreams, Nightmares of Roman Polanski: ROMAN POLANSKI|спасылка=|аўтар выдання=|выданне={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|тып=газета|месца=|выдавецтва=|год=1973-12-26|выпуск=|volume=|нумар=|pages=d20|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=en}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 1996-09-16">{{cite web|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1996-09-16-ca-44399-story.html|title=Younger Actresses Get the Parts . . . and Now Awards|author=Robert W. Welkos|date=1996-09-16|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190813103516/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1996-09-16-ca-44399-story.html|archivedate=2019-08-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 2003-02-23">{{cite web|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2003-feb-23-oe-geimer23-story.html|title=Judge the Movie, Not the Man|author=Samantha Geimer|date=2003-02-23|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091001110320/http://www.latimes.com/news/nationworld/wire/la-oe-samantha-geimer23-2003feb23,0,4716430.story|archivedate=2009-10-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 2011-10-01">{{cite web|url=https://latimesblogs.latimes.com/movies/2011/10/ny-film-festival-polanski-gets-his-us-welcome-wagon.html|title=NY Film Festival: Polanski gets his U.S. welcome wagon|author=Steven Zeitchik|date=2011-10-01|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127135408/https://latimesblogs.latimes.com/movies/2011/10/ny-film-festival-polanski-gets-his-us-welcome-wagon.html|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 2016-12-07">{{cite web|url=https://www.latimes.com/business/hollywood/la-fi-ct-roman-polanski-extradition-poland-20161206-story.html|title=Roman Polanski extradition request rejected by Poland's top court|author=|date=2016-12-07|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073259/https://www.latimes.com/business/hollywood/la-fi-ct-roman-polanski-extradition-poland-20161206-story.html|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Meduza, on J'Accuse">{{cite web|url=https://meduza.io/feature/2019/08/31/ya-obvinyayu-romana-polanski-fundamentalnyy-film-o-dele-dreyfusa-izmenivshem-istoriyu|title=«Я обвиняю» Романа Полански: фундаментальный фильм о деле Дрейфуса, изменившем историю, с Луи Гаррелем и Жаном Дюжарденом в главных ролях|author={{нп5|Антон Уладзіміравіч Долін|Антон Долин|en|Долин, Антон Владимирович}}|date=2019-08-31|website=[[Meduza]]|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211130212040/https://meduza.io/feature/2019/08/31/ya-obvinyayu-romana-polanski-fundamentalnyy-film-o-dele-dreyfusa-izmenivshem-istoriyu|archivedate=2021-11-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, A Therapy">{{cite web|url=https://mubi.com/films/a-therapy|title=A Therapy|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193142/https://mubi.com/films/a-therapy|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Carnage">{{cite web|url=https://mubi.com/films/carnage-2011/awards|title=Carnage|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210503064808/https://mubi.com/films/carnage-2011/awards|archivedate=2021-05-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Chinatown">{{cite web|url=https://mubi.com/films/chinatown/awards|title=Chinatown|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429094220/https://mubi.com/films/chinatown/awards|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Cul-de-sac">{{cite web|url=https://mubi.com/films/cul-de-sac|title=Cul-de-sac|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428142539/https://mubi.com/films/cul-de-sac|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Macbeth">{{cite web|url=https://mubi.com/films/macbeth-1971/awards|title=Macbeth|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153504/https://mubi.com/films/macbeth-1971/awards|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Repulsion">{{cite web|url=https://mubi.com/films/repulsion|title=Repulsion|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210424155700/https://mubi.com/films/repulsion|archivedate=2021-04-24|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Tess">{{cite web|url=https://mubi.com/films/tess/awards|title=Tess|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125419/https://mubi.com/films/tess/awards|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, The Ghost Writer">{{cite web|url=https://mubi.com/films/the-ghost-writer/awards|title=The Ghost Writer|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220509151220/https://mubi.com/films/the-ghost-writer/awards|archivedate=2022-05-09|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, The Pianist">{{cite web|url=https://mubi.com/films/the-pianist/awards|title=The Pianist|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://mubi.com/films/the-pianist/awards|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="NEWSru.com, on Pompeii">{{cite web|url=https://palm.newsru.com/cinema/11may2007/polanski.html|title=Орландо Блум и Скарлетт Йоханссон разрушат «Помпеи» Романа Полански|author=|date=2007-05-11|website={{нп5|Newsru.com|NEWSru.com|ru|Newsru.com}}|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://archive.is/20120712/http://palm.newsru.com/cinema/11may2007/polanski.html|archivedate=2012-07-12|deadlink=no}}</ref> <ref name="Newsweek, Roman Polanski 2008 documentary">{{cite web|url=https://www.newsweek.com/roman-polanski-documentary-deft-subtle-film-90009|title=Roman Polanski Documentary Is Deft, Subtle Film|author=|date=2008-05-23|website=Newsweek|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073804/https://www.newsweek.com/roman-polanski-documentary-deft-subtle-film-90009|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="New York Daily News, on John Travolta and The Double">{{cite web|url=http://articles.nydailynews.com/1996-07-28/gossip/18020234_1_calvin-klein-jfk-jack-and-jackie/2|title=Brief And Shining Moments In Camelot|author=George Rush, Joanna Molloy, Baird Jones|date=1996-07-28|website={{нп5|New York Daily News||en|New York Daily News}}|lang=en|accessdate=2012-07-07|archiveurl=https://archive.is/20120707/http://articles.nydailynews.com/1996-07-28/gossip/18020234_1_calvin-klein-jfk-jack-and-jackie/2|archivedate=2012-07-07|deadlink=yes}}</ref> <ref name="New York Post, on Roman Polanski arrest">{{cite web|url=https://nypost.com/2009/09/27/polanski-nabbed-31-years-late/|title=Polanski nabbed, 31 years late|author=|date=2009-09-27|website=[[New York Post]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://archive.is/20120906/http://www.nypost.com/p/news/international/roman_polanski_nabbed_in_sex_case_S8K6pBdkjx5UKtdSctAOmL|archivedate=2012-09-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="New York Times, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.nytimes.com/1994/03/18/movies/review-film-buttoned-down-people-unbuttoned-memories.html|title=Review/Film; Buttoned-Down People, Unbuttoned Memories|author=Janet Maslin|date=1994-03-18|website=[[The New York Times]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210405210229/https://www.nytimes.com/1994/03/18/movies/review-film-buttoned-down-people-unbuttoned-memories.html|archivedate=2021-04-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="New York Times, Polish Judge Rejects Extradition">{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2015/10/31/world/europe/roman-polanski-poland-extradiction.html|title=Polish Judge Rejects Extradition of Roman Polanski|author=Michal Kolanko|date=2015-10-30|website=[[The New York Times]]|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073300/https://www.nytimes.com/2015/10/31/world/europe/roman-polanski-poland-extradiction.html|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="PopMatters, Tenant">{{cite web|url=https://www.popmatters.com/tenant-2496251228.html|title=The Tenant (1976)|author=|date=2003-07-14|website=PopMatters|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429094230/https://www.popmatters.com/tenant-2496251228.html|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Przegląd, 2016-09-05">{{cite web|url=https://www.tygodnikprzeglad.pl/scena-zbrodni/|title=Napad na Romana Polańskiego|author=Jaromir Król|date=2016-09-05|website=Przegląd|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210424062642/https://www.tygodnikprzeglad.pl/scena-zbrodni/|archivedate=2021-04-24|deadlink=no}}</ref> <ref name="Rambler, 2020-06-15">{{cite web|url=https://kino.rambler.ru/movies/44349235-mat-antihrista-ili-sumasshedshaya-rozmari-beguschiy-po-lezviyu-britvy-roman-polanski/|title=Мать Антихриста или сумасшедшая Розмари: бегущий по лезвию бритвы Роман Полански|author=|date=2020-06-15|website=Рамблер/кино|lang=ru|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918181613/https://kino.rambler.ru/movies/44349235-mat-antihrista-ili-sumasshedshaya-rozmari-beguschiy-po-lezviyu-britvy-roman-polanski/|archivedate=2021-09-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="RFI, 2017-01-24">{{cite web|url=https://www.rfi.fr/ru/frantsiya/20170124-iz-za-polemiki-roman-polanski-otkazalsya-vozglavit-zhyuri-kinopremii-sezar|title=Из-за полемики Полански отказался возглавить жюри «Сезара»|author=|date=2017-01-24|website=RFI|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211202092748/https://www.rfi.fr/ru/frantsiya/20170124-iz-za-polemiki-roman-polanski-otkazalsya-vozglavit-zhyuri-kinopremii-sezar|archivedate=2021-12-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="RIA, 2013-08-18">{{cite web|url=https://ria.ru/20130818/838372355.html|title=7 фильмов Романа Полански: вы хотите об этом поговорить?|author=Костомарова Елена, Попова Наталья|date=2013-08-18|website=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918181611/https://ria.ru/20130818/838372355.html|archivedate=2021-09-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Playboy, December 1971">{{артыкул|аўтар=|загаловак=Playboy Interview: Roman Polanski — candid conversation|спасылка=|аўтар выдання=|выданне=[[Playboy]]|тып=|месца=|выдавецтва=|год=December 1971|выпуск=|volume=|нумар=|pages=93—119|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=en}}</ref> <ref name="RMF24, on César 2020">{{cite web|url=https://www.rmf24.pl/kultura/news-cezary-2020-roman-polanski-z-nagrodami-publicznosc-wybuczala,nId,4353294|title=Cezary 2020: Roman Polański z nagrodami, publiczność wybuczała wybór akademii|author=Sara Bounaoui, Adam Zygiel|date=2020-02-28|website=RMF24|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061006/https://www.rmf24.pl/kultura/news-cezary-2020-roman-polanski-z-nagrodami-publicznosc-wybuczala,nId,4353294|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="RMF Classic, on expulsion from the French Film Academy">{{cite web|url=https://www.rmfclassic.pl/informacje/Obraz,12/Polanski-wsrod-usunietych-z-walnego-zgromadzenia-Akademii-Cezarow,42711.html|title=Polański wśród usuniętych z walnego zgromadzenia Akademii Cezarów|author=Katarzyna Stańko|date=2020-11-13|website=RMF Classic|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201113120858/https://www.rmfclassic.pl/informacje/Obraz,12/Polanski-wsrod-usunietych-z-walnego-zgromadzenia-Akademii-Cezarow,42711.html|archivedate=2020-11-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Bitter Moon">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/bitter-moon-1994|title=Bitter Moon|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1994-04-08|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210318001026/https://www.rogerebert.com/reviews/bitter-moon-1994|archivedate=2021-03-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Carnage">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/carnage-2012|title=Annals of the Upper Muddle Class|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=2012-01-11|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193139/https://www.rogerebert.com/reviews/carnage-2012|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Dance of the Vampires">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/the-fearless-vampire-killers-or-pardon-me-but-your-teeth-are-in-my-neck--dance-of-the-vampires-1968|title=The Fearless Vampire Killers, or Pardon Me but Your Teeth Are in My Neck / Dance of the Vampires|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1968-01-22|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428142538/https://www.rogerebert.com/reviews/the-fearless-vampire-killers-or-pardon-me-but-your-teeth-are-in-my-neck--dance-of-the-vampires-1968|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Diary of Forbidden Dreams">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/diary-of-forbidden-dreams-1976|title=Diary of Forbidden Dreams|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1976-09-21|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210221102704/https://www.rogerebert.com/reviews/diary-of-forbidden-dreams-1976|archivedate=2021-02-21|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Pirates">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/pirates-1986|title=Pirates|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1986-07-18|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210627233646/https://www.rogerebert.com/reviews/pirates-1986|archivedate=2021-06-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, The Ghost Writer">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/the-ghost-writer-2010|title=It's sort of a shock to see a classically well-made thriller|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=2010-02-24|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210828172723/https://www.rogerebert.com/reviews/the-ghost-writer-2010|archivedate=2021-08-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Rolling Stone Russia, on Pompeii">{{cite web|url=http://www.rollingstone.ru/articles/2628|title=Роман Полански не будет снимать «Помпеи»|author=|date=2007-09-12|website={{нп5|Rolling Stone Russia||ru|Rolling Stone Russia}}|lang=ru|accessdate=2012-09-10|archiveurl=https://archive.is/20120910/http://www.rollingstone.ru/articles/2628|archivedate=2012-09-10|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Rowell, The Brothers Grim">Rowell, Erica. ''The Brothers Grim: The Films of Ethan and Joel Coen.'' Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc., 2007. P. 122. — ISBN 0-8108-5850-9</ref> <ref name="Ru Newsweek, о Призраке">{{cite web|url=http://www.runewsweek.ru/culture/35406/|title=Исправленному — не верить. Роман Полански увлёкся в «Призраке» политическими параллелями и потерял триллер|author=|date=|website={{нп5|Русский Newsweek||ru|Русский Newsweek}}|lang=ru|accessdate=2012-09-12|archiveurl=|archivedate=|deadlink=yes}}</ref> <ref name="SACD, Petition for Roman Polanski">{{cite web|url=http://www.sacd.fr/Le-cinema-soutient-Roman-Polanski-Petition-for-Roman-Polanski.1340.0.html|title=Le cinéma soutient Roman Polanski / Petition for Roman Polanski|author=|date=2009-09-28|website=SACD|lang=fr|accessdate=2012-06-04|archiveurl=https://archive.is/20120604/http://www.sacd.fr/Le-cinema-soutient-Roman-Polanski-Petition-for-Roman-Polanski.1340.0.html|archivedate=2012-06-04|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Senses of Cinema, on Polanski">{{cite web|url=http://www.sensesofcinema.com/2015/great-directors/roman-polanski-2/|title=Polanski, Roman|author=Jeremy Carr|date=March 2015|website=Senses of Cinema|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210611200052/https://www.sensesofcinema.com/2015/great-directors/roman-polanski-2/|archivedate=2021-06-11|deadlink=no}}</ref> <ref name="Slant Magazine, on Bitter Moon">{{cite web|url=https://www.slantmagazine.com/film/bitter-moon/|title=Review: Bitter Moon|author=Eric Henderson|date=2003-06-11|website=Slant Magazine|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111623/https://www.slantmagazine.com/film/bitter-moon/|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Sun, Renate Langer accusations">{{cite web|url=https://www.thesun.co.uk/news/4607033/roman-polanski-fresh-sexual-abuse-allegations/|title=Roman Polanski faces fresh child rape allegations after 61-year-old woman comes forward|author=Giulia Crouch|date=2017-10-04|website=The Sun|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124408/https://www.thesun.co.uk/news/4607033/roman-polanski-fresh-sexual-abuse-allegations/|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Sunset Gun, on Tenant">{{cite web|url=https://sunsetgun.typepad.com/sunsetgun/2007/04/kim_morgan_on_d.html|title=Kim Morgan on DVD, Tenant, Edge and The Lost Weekend|author=Kim Morgan|date=2007-04-15|website=Sunset Gun|lang=en|accessdate=2017-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170424151520/https://sunsetgun.typepad.com/sunsetgun/2007/04/kim_morgan_on_d.html|archivedate=2017-04-24|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Tages-Anzeiger, Das Leben nach Polanski">{{cite web|url=https://www.tagesanzeiger.ch/das-leben-nach-polanski-101361736756|title=Das Leben nach Polanski|author=Bettina Weber|date=2013-09-26|website=Tages-Anzeiger|lang=de|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073302/https://www.tagesanzeiger.ch/kultur/buecher/das-leben-nach-polanski/story/10619034|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, Based on a True Story review">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/films/2017/05/27/cannes-2017-based-true-story-review-roman-polanskis-thriller/|title=Cannes 2017: Based on a True Story, review: Roman Polanski's thriller is as pedestrian as a soap opera|author=Robbie Collin|date=2017-05-27|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061004/https://www.telegraph.co.uk/films/2017/05/27/cannes-2017-based-true-story-review-roman-polanskis-thriller/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, J’Accuse review">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/films/0/officer-spy-review-roman-polanskis-retelling-dreyfus-affair/|title=An Officer and a Spy, review: Roman Polanski’s retelling of the Dreyfus Affair is elegant but self-pitying|author=Robbie Collin|date=2019-08-30|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061004/https://www.telegraph.co.uk/films/0/officer-spy-review-roman-polanskis-retelling-dreyfus-affair/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, Polanski genius">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3588310/Genius-on-the-run.html|title=Roman Polanski: genius on the run|author=Mark Steyn|date=2003-03-02|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211129180148/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3588310/Genius-on-the-run.html|archivedate=2021-11-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, Polanski’s Victim compensation">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/6256907/Roman-Polanski-agreed-500000-settlement-with-victim.html|title=Roman Polanski agreed $500,000 settlement with victim|author=|date=2009-10-03|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124409/https://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/6256907/Roman-Polanski-agreed-500000-settlement-with-victim.html|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Time, 1973-11-05">{{cite web|url=http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,908139,00.html|title=Cinema: Quick Cuts|author=Jay Cocks|date=1973-11-05|website=[[Time]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210123123000/http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,908139,00.html|archivedate=2021-01-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Time Out, on Macbeth">{{cite web|url=https://www.timeout.com/movies/macbeth-1971|title=Macbeth (1971)|author=|date=2012-09-10|website=Time Out Worldwide|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153502/https://www.timeout.com/movies/macbeth-1971|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="TVN24, on César 2020">{{cite web|url=https://tvn24.pl/kultura-i-styl/oficer-i-szpieg-otrzymal-trzy-statuetki-cezara-roman-polanski-najlepszym-rezyserem-4293858|title="Oficer i szpieg" z trzema statuetkami Cezara. Roman Polański najlepszym reżyserem|author=|date=2020-02-29|website=TVN24|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061005/https://tvn24.pl/kultura-i-styl/oficer-i-szpieg-otrzymal-trzy-statuetki-cezara-roman-polanski-najlepszym-rezyserem-4293858|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="USA Today, Sharon Tate's family interview">{{cite web|url=http://www.usatoday.com/life/books/news/story/2012-03-12/sharon-tate-manson-murders-restless-souls/53212646/1|title=Sharon Tate's family bares 'Restless Souls'|author=Carol Memmott|date=2012-02-22|website=USA TODAY|lang=en|accessdate=2012-06-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120625113650/http://www.usatoday.com/life/books/news/story/2012-03-12/sharon-tate-manson-murders-restless-souls/53212646/1|archivedate=2012-06-25|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Vanity Fair, on J’Accuse premiere">{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/2019/08/roman-polanski-venice-jaccuse-standing-ovation|title=Roman Polanski’s J’Accuse Premieres to Standing Ovation in Venice|author=K. Fitzpatrick|date=2019-08-31|website={{нп5|Vanity Fair (часопіс)|Vanity Fair|en|Vanity Fair (magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210906222449/https://www.vanityfair.com/hollywood/2019/08/roman-polanski-venice-jaccuse-standing-ovation|archivedate=2021-09-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Vanity Fair, on Rosemary’s Baby">{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/05/watching-rosemarys-baby-in-the-age-of-metoo|title=The Devil Inside: Watching Rosemary’s Baby in the Age of #MeToo|author=Laura Jacobs|date=|website={{нп5|Vanity Fair (часопіс)|Vanity Fair|en|Vanity Fair (magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210419225625/https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/05/watching-rosemarys-baby-in-the-age-of-metoo|archivedate=2021-04-19|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Academy Reinstatement">{{cite web|url=https://variety.com/2020/film/news/roman-polanski-academy-reinstatement-denied-1234748286/|title=Roman Polanski Loses Bid for Academy Reinstatement|author=Gene Maddaus|date=2020-08-25|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210711125654/https://variety.com/2020/film/news/roman-polanski-academy-reinstatement-denied-1234748286/|archivedate=2021-07-11|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on J’Accuse">{{cite web|url=https://variety.com/2019/film/reviews/jaccuse-an-office-and-a-spy-review-roman-polanski-1203319146/|title=Film Review: Roman Polanski’s ‘J’Accuse (An Officer and a Spy)’|author=Owen Gleiberman|date=2019-08-30|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061004/https://variety.com/2019/film/reviews/jaccuse-an-office-and-a-spy-review-roman-polanski-1203319146/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Macbeth">{{cite web|url=https://variety.com/1971/film/reviews/macbeth-4-1200422754/|title=Macbeth|author=|date=1971-12-31|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153502/https://variety.com/1971/film/reviews/macbeth-4-1200422754/|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Pompeii">{{cite web|url=https://variety.com/2007/film/markets-festivals/polanski-pulls-out-of-pompeii-2-1117971777/|title=Polanski pulls out of ‘Pompeii’|author=Dave McNary, Alison James, Dade Hayes|date=2007-09-11|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220403211528/https://variety.com/2007/film/markets-festivals/polanski-pulls-out-of-pompeii-2-1117971777/|archivedate=2022-04-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Odd Man Out">{{cite web|url=https://variety.com/2012/film/markets-festivals/roman-polanski-odd-man-out-1117948456/|title=Roman Polanski: Odd Man Out|author=Rob Nelson|date=2012-10-02|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073805/https://variety.com/2012/film/markets-festivals/roman-polanski-odd-man-out-1117948456/|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Vokrug.tv, on expulsion from the American Film Academy">{{cite web|url=https://www.vokrug.tv/article/show/15557113091/|title=Обвиненный в изнасиловании 13-летней девочки Роман Полански попросил суд восстановить его в Американской киноакадемии|author=Екатерина Романова|date=2019-04-20|website=Вокруг ТВ|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061028/https://www.vokrug.tv/article/show/15557113091/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wall Street Journal, Carnage review">{{cite web|url=https://online.wsj.com/article/SB10001424052970204026804577100360158018568.html|title=Stylish Spectacle Makes This 'Mission' Possible|author=Joe Morgenstern|date=2011-12-16|website=[[Wall Street Journal]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130602093105/http://online.wsj.com/article/SB10001424052970204026804577100360158018568.html|archivedate=2013-06-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Washington Post, Oliver Twist review">{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/09/29/AR2005092902418.html|title=Straight-Arrow 'Oliver Twist'|author=Ann Hornaday|date=2005-09-30|website=[[Washington Post]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180930080726/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/09/29/AR2005092902418.html|archivedate=2018-09-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="Washington Post, on Sharon Tate’s death">{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/history/2019/08/09/actress-sharon-tate-was-young-beautiful-pregnant-then-charles-mansons-family-arrived/|title=Actress Sharon Tate was young, beautiful and pregnant. Then Charles Manson’s ‘family’ arrived.|author=Marisa Iati|date=2019-08-09|website=[[Washington Post]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210124183347/https://www.washingtonpost.com/history/2019/08/09/actress-sharon-tate-was-young-beautiful-pregnant-then-charles-mansons-family-arrived/|archivedate=2021-01-24|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wiadomosci, 2009-05-08">{{cite web|url=https://wiadomosci.wp.pl/sad-odrzucil-wniosek-polanskiego-o-umorzenie-sprawy-6031999571739265a|title=Sąd odrzucił wniosek Polańskiego o umorzenie sprawy|author=|date=2009-05-08|website=Wiadomosci|lang=pl|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124410/https://wiadomosci.wp.pl/sad-odrzucil-wniosek-polanskiego-o-umorzenie-sprawy-6031999571739265a|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wyborcza, on Based on a True Story">{{cite web|url=https://wyborcza.pl/7,101707,20427557,roman-polanski-zekranizuje-francuski-bestseller-wedlug-scenariusza.html|title=Polański odkłada Dreyfusa|author=Jędrzej Słodkowski|date=2016-07-20|website=Gazeta Wyborcza|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061040/https://wyborcza.pl/7,101707,20427557,roman-polanski-zekranizuje-francuski-bestseller-wedlug-scenariusza.html|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wyborcza, on expulsion from the American Film Academy">{{cite web|url=https://wyborcza.pl/7,75410,23354059,bill-cosby-i-roman-polanski-wyrzuceni-z-akademii-oscarowej.html|title=Bill Cosby i Roman Polański wyrzuceni z Akademii Oscarowej|author=Emilia Dłużewska|date=2018-05-03|website=Gazeta Wyborcza|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061029/https://wyborcza.pl/7,75410,23354059,bill-cosby-i-roman-polanski-wyrzuceni-z-akademii-oscarowej.html|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wyborcza, Rozmowa z Romanem Polańskim">{{cite web|url=https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,1366814.html|title=Łatwo się wydostać, tylko jak przeżyć. Rozmowa z Romanem Polańskim|author=Grażyna Lubińska|date=2003-03-11|website=Gazeta Wyborcza|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423203611/https://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,44425,1366814.html?disableRedirects=true|archivedate=2021-04-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Yahoo, Roman Polanski in extradition hearing">{{cite web|url=http://news.yahoo.com/roman-polanski-appears-court-extradition-hearing-092942825.html|title=Roman Polanski appears in court in extradition hearing|author=Aleksander Keplicz, Monica Scislowska|date=2015-02-25|website=[[Yahoo!|Yahoo News]]|lang=en|accessdate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305063916/http://news.yahoo.com/roman-polanski-appears-court-extradition-hearing-092942825.html|archivedate=2016-03-05|deadlink=yes}}</ref> }} == Літаратура == {{refbegin|2}} ;На польскай мове * {{кніга|ref=Greenberg|аўтар=Greenberg, James.|загаловак=Roman Polański. Portret mistrza|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Warszawa|выдавецтва=|год=2013|pages=|allpages=288|серыя=|isbn=978-83-7881-944-8}} * {{артыкул|ref=Jazdon|аўтар=Jazdon, Mikołaj.|загаловак=Zagłada miasta. Warszawa w „Pianiście” Romana Polańskiego|спасылка=https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/11255/1/Mikołaj%20Jazdon%20-%20Zagłada%20miasta.%20Warszawa%20w%20Pianiście%20Romana%20Polańskiego.pdf|аўтар выдання=|выданне=Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication|тып=|месца=|выдавецтва=Uniwersytet Adama Mickiewicza|год=2013|выпуск=21|volume=|нумар=|pages=77—95|isbn=978-83-7881-944-8|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=pl}} * {{кніга|ref=Kochańczyk|аўтар=Kochańczyk, Jan.|загаловак=Roman Polański i jego sztuka przetrwania|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=e-bookowo|год=2012|pages=|allpages=80|серыя=|isbn=978-836-308-028-0}} * {{кніга|ref=Schneider|аўтар=Schneider, Steven Jay|загаловак=501 reżyserów filmowych|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=MWK|год=2007|pages=|allpages=640|серыя=|isbn=9788361065241}} * {{кніга|ref=Stachówna|аўтар=Stachówna, Grażyna|загаловак=Roman Polański i jego filmy|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Warszawa|выдавецтва=Wydawnictwo Naukowe PWN|год=1994|pages=|allpages=276|серыя=|isbn=83-01-11300-6}} * {{кніга|ref=Werner|аўтар=Werner, Paul|загаловак=Polański. Biografia|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Poznań|выдавецтва=|год=2013|pages=|allpages=336|серыя=|isbn=978-83-7818-533-8}} * {{кніга|ref=Zamochnikoff, Bonnotte|аўтар=Zamochnikoff, Frederic & Bonnotte, Stephane|загаловак=Polański. Na rozdrożu światów|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Cyklady|год=2006|pages=|allpages=325|серыя=|isbn=83-60279-10-1}} ;На англійскай мове * {{кніга|ref=Ain-Krupa|аўтар=Ain-Krupa, Julia|загаловак=Roman Polanski: A Life in Exile|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[Praeger Publishers]]|год=2010|pages=|allpages=179|серыя=|isbn=978-0313377808}} * {{кніга|ref=Armstrong, Charity|аўтар=Armstrong, Richard & Charity, Tom|загаловак=The Rough Guide to Film|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Rough Guides|год=2007|pages=|allpages=672|серыя=|isbn=978-1843534082}} * {{кніга|ref=Gibson|аўтар=Gibson, Dirk Cameron|загаловак=Serial Murder and Media Circuses|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[Greenwood Press]]|год=2006|pages=|allpages=233|серыя=|isbn=9780275990640}} * {{кніга|ref=Horsley|аўтар=Horsley, Jason|загаловак=The Secret Life of Movies: Schizophrenic and Shamanic Journeys in American Cinema|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[McFarland & Company|McFarland]]|год=2009|pages=|allpages=299|серыя=|isbn=978-0786444236}} * {{кніга|ref=Thomson|аўтар=Thomson, David|загаловак=The New Biographical Dictionary of Film|спасылка=https://archive.org/details/newbiographicald00thom|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Alfred A. Knopf|год=2002|pages=|allpages=963|серыя=|isbn=978-0375411281}} * {{кніга|ref=Sarris|аўтар=Sarris, Andrew|загаловак=The St. James Film Directors Encyclopedia|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Visible Ink Press|год=1998|pages=|allpages=692|серыя=|isbn=978-1578590285}} * {{кніга|ref=Roman Polanski Interviews|аўтар=|загаловак=Roman Polanski: Interviews|спасылка=https://books.google.by/books?id=Pckg8k3g-PkC&hl|адказны=Edited by Paul Cronin|выданне=|месца=|выдавецтва=University Press of Mississippi|год=2005|pages=|allpages=211|серыя=Conversations with filmmakers series|isbn=978-1-57806-800-5}} ;Аўтабіяграфія на англійскай мове * {{кніга|ref=Polanski|аўтар=Polanski, Roman|загаловак=Roman|спасылка=https://archive.org/details/roman00pola|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[William Morrow & Company|William Morrow & Co]]|год=1984|pages=|allpages=461|серыя=|isbn=978-0688026219}} ;На рускай мове * {{кніга|ref=Бискинд|аўтар=Бискинд, Питер|загаловак=Беспечные ездоки, бешеные быки|спасылка=|адказны=Пер. с англ. С. Арбузова|выданне=|месца=М.|выдавецтва=АСТ|год=2007|старонкі=|старонак=640|серыя=|isbn=978-5-17-044733-6}} * {{кніга|ref=Зельвенский|аўтар={{нп5|Станіслаў Ігаравіч Зельвенскі|Зельвенский, Станислав Игоревич|ru|Зельвенский, Станислав Игоревич}}|загаловак=Поланский|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=СПб.|выдавецтва=Сеанс|год=2021|старонкі=|старонак=356|серыя=|isbn=978-5-6046135-1-1}} * {{кніга|ref=Лурсель|аўтар={{нп5|Жак Лурсель|Лурсель, Жак|ru|Лурсель, Жак}}|частка=Ребёнок Розмари = Rosemary's Baby|загаловак=Авторская энциклопедия фильмов|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=СПб.|выдавецтва=Rosebud Publishing|том=2|год=2009|старонкі=|старонак=1032|серыя=|isbn=978-5-904175-02-3}} * {{кніга|ref=Плахов|аўтар={{нп5|Андрэй Сцяпанавіч Плахаў|Плахов, Андрей Степанович|ru|Плахов, Андрей Степанович}}|частка=Роман Поланский|загаловак=Режиссеры настоящего: в 2 т|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=СПб.|выдавецтва=Сеанс|том=1. Визионеры и мегаломаны|год=2008|старонкі=254—277|старонак=312|серыя=Дом кино|isbn=978-5-901586-24-2}} * {{кніга|ref=Сэндфорд|аўтар=Сэндфорд, Кристофер|загаловак=Роман Полански. Биография|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=М.|выдавецтва=[[РИПОЛ Классик]]|год=2012|старонкі=|старонак=576|серыя=|isbn=978-5-386-05072-6}} * {{кніга|ref=Черненко|аўтар=Черненко, Михаил|частка=Полянський Роман|загаловак=Режиссёрская энциклопедия. Кино Европы|спасылка=|адказны=Ответственный редактор Г. Компаниченко|выданне=|месца=М.|выдавецтва=Научно-исследовательский институт киноискусства|год=2002|старонкі=|старонак=134|серыя=|isbn=5-85646-077-4}} {{refend}} == Спасылкі == {{commons|Category:Roman Polański}} * {{cite web|url=http://www.roman-polanski.com/|title=Афіцыйны сайт Рамана Паланскага}} {{ref-fr}} {{^}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Фільмы Рамана Паланскага|nocat=1}} {{Navbox |title = Узнагароды Рамана Паланскага |list1 = {{Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру}} {{Прэмія «Оскар» за лепшую рэжысуру 2001-2020}} {{Прэмія «Залаты глобус» за лепшую рэжысёрскую працу 1961—1980}} {{Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру}} {{Прэмія BAFTA за найлепшую рэжысуру 1968—1980}} {{Еўрапейская кінапрэмія лепшаму еўрапейскаму рэжысёру}} {{Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту}} {{Прэмія еўрапейскай кінаакадэміі за прыжыццёвыя дасягненні}} {{Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса найлепшаму рэжысёру}} }} {{DEFAULTSORT:Паланскі Раман}} <!-- Прафесіі --> [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Польшчы]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Францыі]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары Польшчы]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары Францыі]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Акцёры Польшчы]] [[Катэгорыя:Акцёры Францыі]] [[Катэгорыя:Акцёры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Акцёры XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты Польшчы]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты Францыі]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты XXI стагоддзя]] <!-- Дэталі біяграфіі --> [[Катэгорыя:Вязні польскіх гета]] [[Катэгорыя:Выжылі ў Халакосце]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Кінашколы ў Лодзі]] <!-- Узнагароды --> [[Катэгорыя:Лаўрэаты Еўрапейскай кінапрэміі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі BAFTA]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Давід дзі Данатэла»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Залаты глобус» за лепшую рэжысёрскую працу]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Оскар» за найлепшую рэжысуру]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сезар»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сезар» за найлепшую рэжысуру]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сярэбраны мядзведзь»]] [[Катэгорыя:Камандоры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] [[Катэгорыя:Афіцэры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] [[Катэгорыя:Кавалеры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя залатым медалём «За заслугі ў культуры Gloria Artis»]] 9pd8wad03b046bxwijwtz3x702xv8xr 4163811 4163802 2022-07-23T19:43:45Z StachLysy 62453 катэгорыя, шаблон КВА wikitext text/x-wiki {{Кінематаграфіст |імя = Раман Паланскі |арыгінал імя = Roman Polański |выява = Roman Polanski 2011.jpg |шырыня = 245px |апісанне выявы = Раман Паланскі ў 2011 годзе. |імя пры нараджэнні = Раймунд Раман Ліблінг |гады актыўнасці = 1953 — наш час |узнагароды = «[[Оскар]]» (2003)<br/>«[[Залатая пальмавая галіна]]» (2002)<br/>«[[Залаты глобус]]» (1975)<br/>«[[Залаты леў]]» (1993)<br/>«[[Залаты мядзведзь]]» (1966)<br/>«[[Сярэбраны мядзведзь]]» (1965, 2010)<br/>«[[Еўрапейская кінапрэмія]]» (1999, 2006, 2010 — тройчы)<br/>«[[BAFTA]]» (1975, 2003 — двойчы)<br/>«[[Сезар]]» (1980 — двойчы, 2003 — двойчы, 2011 — двойчы, 2012, 2014, 2020 — двойчы)<br/>«[[Гоя (прэмія)|Гоя]]» (2003) }} '''Рама́н Пала́нскі'''{{ref+|Традыцыйна прозвішча рэжысёра перадаецца ў маўленні і на пісьме як '''Паланскі'''. Аднак паводле [[Польска-беларуская практычная транскрыпцыя|практычнай транскрыпцыі]] прозвішча павінна перадавацца як '''Паля́ньскі'''.|К}} ({{lang-en|Roman Polanski}}, {{lang-pl|Roman Polański}}; імя пры нараджэнні '''Ра́ймунд Ро́ман Цьеры Ліблінг''', {{lang-pl|Rajmund Roman Thierry Liebling}}; {{ДН|18|08|1933}}, {{МН|Парыж}}) — польска-французскі {{Кінарэжысёр|Польшчы|Францыі|ЗША}}, {{Сцэнарыст|Польшчы|Францыі|ЗША}}, {{Кінапрадзюсар|Францыі|ЗША}} і {{Акцёр|Польшчы|ЗША}}. Бацькі Паланскага польска-яўрэйскага паходжання. Яны пераехалі з [[Парыж]]а ў [[Кракаў]] у [[1937]] годзе, дзе пасля пачатку [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] аказаліся ў {{нп5|Кракаўскае гета|Кракаўскім гета|en|Kraków Ghetto}}. Падчас вайны маці і бабуля Паланскага загінулі ў [[Асвенцім]]е, дзядзька быў забіты ў [[Бухенвальд]]зе. Раману ўдалося ўцячы, і доўгі час ён жыў у прыёмных сем’ях пад іншымі імёнамі. Паланскі працаваў у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] (1963—1967), [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] (1968—1976) і [[Францыя|Францыі]] (пасля 1977 года). Свой першы поўнаметражны фільм «''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''» (1962) ён зняў у [[Польшча|Польшчы]]. Фільм атрымаў намінацыю на «''[[Оскар]]''» як {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы міжнародны мастацкі фільм|Найлепшы фільм на замежнай мове|en|Academy Award for Best International Feature Film}}. У Вялікабрытаніі Паланскі зняў тры фільмы, пачынаючы з «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіды|en|Repulsion (film)}}''» (1965). У 1968 годзе ён пераехаў у ЗША, дзе зняў фільм жахаў «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''», атрымаўшы за яго намінацыю на {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы адаптаваны сцэнарый|«''Оскар''» за найлепшы адаптаваны сцэнарый|en|Academy Award for Best Adapted Screenplay}}. Асабістае жыццё кінарэжысёра было насычана трагічнымі падзеямі. Пераломны момант у жыцці Паланскага адбыўся ў 1969 годзе, калі яго цяжарная жонка, актрыса [[Шэран Тэйт]], была па-зверску забітая чальцамі «''сям’і {{нп5|Чарльз Мэнсан|Мэнсана|en|Charles Manson}}''». У 1976 годзе Паланскі атрымаў французскае грамадзянства. У 1977 годзе 13-гадовая амерыканская фотамадэль Саманта Гейлі абвінаваціла яго ў згвалтаванні. 31 студзеня 1978 года, не чакаючы выраку суда, рэжысёр збег з ЗША ў Лондан, а затым у Францыю. Часта асноўнымі тэмамі ў творчасці рэжысёра называюць [[гвалт]], [[смерць]] і {{нп5|вуаерызм||en|Voyeurism}}. {{нп5|Фільмаграфія Рамана Паланскага|Фільмаграфія Паланскага|en|Roman Polanski filmography}} налічвае 22 поўнаметражныя фільмы. Ён з’яўляецца ўладальнікам «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатой пальмавай галіны]]''» [[Канскі кінафестываль|Канскага кінафестывалю]] (2002), «''{{нп5|Залаты мядзведзь|Залатога мядзведзя|en|Golden Bear}}''» [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]] (1966), «''[[Залаты леў|Залатога льва]]''» [[Венецыянскі кінафестываль|Венецыянскага кінафестывалю]] за прыжыццёвыя дасягненні, «''[[Оскар]]а''», «''[[Сезар]]а''», «''[[Залаты глобус|Залатога глобуса]]''» і прэміі «''[[BAFTA]]''» за найлепшую рэжысуру, а таксама «''[[Еўрапейская кінапрэмія|Еўрапейскай кінапрэміі]]''» за [[Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі фільм|найлепшы фільм]], [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру|рэжысуру]] і ўклад у развіццё кіно<ref name="IMDb, Roman Polanski awards" />. == Раннія гады == Раймунд Раман Цьеры Ліблінг нарадзіўся ў [[Парыж]]ы ўвечары 18 жніўня 1933 года. Яго бацькамі былі Мойзеш Ліблінг (1903—1983) і Була Ліблінг (у дзявоцтве Кац-Прэдборска; 1900—1943). Бацька Рамана быў польскім яўрэем. Ён нарадзіўся ў [[Кракаў|Кракаве]], а ў канцы 1920-х гадоў развёўся і з’ехаў у Парыж, каб стаць мастаком{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}{{Sfn|Зельвенский|2021|с=25}}. Там Мойзеш працаваў на фабрыцы па вытворчасці грампласцінак{{Sfn|Werner|2013|pp=13—14}}. Пасля яго засталіся шэсцьдзясят — семдзесят «''вялізных''» партрэтаў, напісаных у абстрактным стылі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}. Паводле слоў аднаго з яго сяброў, Мойзеш быў «''даравання сціплага''», затое «''вельмі адданы сваёй справе''». Бацькі Булы былі родам з Расіі — яе бацька быў яўрэем, а маці каталічкай, яе сям’я была дастаткова забяспечанай. Першапачаткова Була жыла ў Польшчы, а затым у Парыжы, дзе яна выйшла замуж і нарадзіла дачку Анет{{Sfn|Зельвенский|2021|с=25}}. Була была высокага росту, «''элегантная брунетка''», заўсёды была апранута па модзе, насіла капялюш-таблетку і гаржэтку з лісінага футра, «''якую здымала толькі ў самую спякоту''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=27}}. Була развялася са сваім першым мужам пасля таго, як у яе завязаўся раман з Мойзешам, за якога яна выйшла замуж увосень 1932 года. Мойзеш і Була не прытрымліваліся якой-небудзь веры{{Sfn|Werner|2013|pp=12—13}}{{Sfn|Greenberg|2013|p=12}}. Сям’я пасялілася на трэцім паверсе дома нумар 5 па ру Сен-Юбер{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}. Да 1933 года Мойзеш стаў шкадаваць аб сваім ад’ездзе з Польшчы, у лісце свайму малодшаму брату Стэфану ён пісаў, што, «''пражыўшы некалькі гадоў у французскай сталіцы, усё яшчэ адчувае сябе чужынцам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=26}}. [[Файл:Krakow Ghetto Gate 73170.jpg|міні|220x220px|Брамы, якія вядуць у Кракаўскае гета (каля 1941 года).|злева]] На пачатку 1937 года Ліблінгі пераехалі ў Кракаў{{Sfn|Greenberg|2013|p=12}}{{Sfn|Werner|2013|p=13}}. Гэта павінна было абараніць іх ад росту антысеміцкіх настрояў у Францыі{{Sfn|Werner|2013|pp=12—13}}. Яны жылі ў шматкватэрным доме на вуліцы Баляслава Камароўскага, 9{{Sfn|Werner|2013|p=13}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=28}}. Мойзеш знайшоў часовую працу, ён быў дапаможным працоўным на будоўлі і працаваў у сталярных майстэрнях. Пазней адкрыў сталярную майстэрню, дзе прадаваў попельніцы, лялькі, фігуркі Панны Марыі і святых. З сынам і Анет ён абыходзіўся груба{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=28}}. Вядома, што Мойзеш ганарыўся сваёй знешнасцю і заўсёды «''франтавата апранаўся''», быў сумленным і адказным, але ў той жа час быў грубым і раздражняльным{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=26}}. Ромэк (памяншальнае ад імя Раман, так яго звалі ў дзяцінстве і юнацтве{{Sfn|Werner|2013|p=14}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=14}}) быў складаным і раздражняльным дзіцём, часта крыўдзіўся і злаваўся{{Sfn|Greenberg|2013|p=12}}. Паводзіны бацькі і цяжкая атмасфера, створаная ім у доме, азмрочвалі яго ранняе дзяцінства{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=27}}. У верасні 1938 года Рамэка аддалі ў дзіцячы садок, дзе ён прабыў роўна адзін дзень. Яго выгналі за тое, што ён сказаў адной з дзяўчынак «''Пацалуй мяне ў зад''» ({{lang-pl|Pocałuj mnie w dupę}}). Праз гады дырэктарка садка прыгадвала: «''Я ніяк не магла яго раскусіць. Альбо ён быў поўны крэцін, альбо геній''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=28—29}}. Першым фільмам, які запомніў Ромэк, быў «''{{нп5|Улюбёныя (фільм, 1938)|Улюбёныя|en|Sweethearts (1938 film)}}''» (1938), на які ён пайшоў разам з сястрой{{Sfn|Greenberg|2013|p=13}}. Пасля пачатку [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] становішча сям’і значна пагоршылася. Мойзеш Ліблінг застаўся ў Кракаве, а жонку, сына і падчарку ён адправіў у [[Варшава|Варшаву]]{{Sfn|Werner|2013|p=14}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=32}}. Аднак неўзабаве ўся сям’я пераехала да Марыі Ліблінг (бабулі Ромэка) у {{нп5|Казімеж (Кракаў)|Казімеж|en|Kazimierz}}, дзе Ромэк пайшоў у школу{{Sfn|Werner|2013|pp=14—15}}. Там ён убачыў {{нп5|кінапраектар||en|Movie projector}}, які зацікавіў яго{{Sfn|Werner|2013|p=15}}{{Sfn|Greenberg|2013|p=13}}. Праз некалькі тыдняў Ромэк перастаў наведваць заняткі з-за таго, што акупацыйныя ўлады забаранілі яўрэйскім дзецям хадзіць у школу{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=34}}. Ліблінгі апынуліся ў {{нп5|Кракаўскае гета|Кракаўскім гета|en|Kraków Ghetto}}, створаным у {{нп5|XIII раён (Падгужэ)|Падгужэ|pl|Dzielnica XIII Podgórze}}, і жылі на рагу вуліц Паркавая і Рэнкаўка, дзелячы адну кватэру з трыма іншымі сем’ямі<ref name="Wyborcza, Rozmowa z Romanem Polańskim" />{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=35}}. Маці Ромэка працавала прыбіральшчыцай на [[Вавель|Вавелі]], які быў ператвораны ў рэзідэнцыю {{нп5|Генерал-губернатарства (Германія)|генерала-губернатара|en|General Government}} [[Ганс Франк|Ганса Франка]], а бацька быў вымушаны працаваць на заводзе па вытворчасці боепрыпасаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=38}}. У першыя гады вайны з-за рэгулярных змяненняў тэрыторыі гета, іх сям’ю часта перасялялі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=37, 40}}. У лютым 1943 года Була і Марыя Ліблінг былі дэпартаваныя ў [[Асвенцім]], дзе і загінулі{{Sfn|Werner|2013|pp=15—17}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=9}}, Була была на чацвёртым месяцы цяжарнасці{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=41}}. Неўзабаве быў дэпартаваны ў [[Бухенвальд]] і там забіты да смерці дзядзька Ромэка, Бернард{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=41}}. {{Цытата|Дзеці па сутнасці сваёй — аптымісты. Пасля кожнага рэйду фашыстаў я казаў сабе, што ўсё ўладзіцца.|аўтар=паводле ўспамінаў Рамана Паланскага пра дзяцінства ў Кракаўскім гета{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=39}}}} Ромэк часта пакідаў гета, перабіраючыся на іншы бок праз дзіркі ў плоце з калючага дроту{{Sfn|Werner|2013|p=15}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=37}}. Часам ён глядзеў прапагандысцкія фільмы і нямецкую кінахроніку{{Sfn|Werner|2013|p=15}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=37}}. Ромэк быў сведкам ліквідацыі гета 14 сакавіка 1943 года{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=43}}. Мойзеш Ліблінг дапамог сыну збегчы, прарабіўшы раніцай дзірку ў плоце, і выкарыстаў свае зберажэнні, каб укрыць яго ў каталіцкай сям’і{{Sfn|Werner|2013|p=16}}. Першапачаткова хлопчык хаваўся пад імем Раман Вільк{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=45}}. Пазней Ромэку дала прытулак сям’я Путэк, але прабыў ён у іх нядоўга{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=45—46}}. З лета 1943 года ён жыў у вёсцы Высока, прыблізна за трыццаць кіламетраў ад [[Кракаў|Кракава]], у [[Вадавіцкі павет|Вадавіцкім павеце]], у доме сям’і Бухала на схіле гор [[Татры|Татраў]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=46}}. Муж і жонка Бухала былі вельмі беднымі і выхоўвалі трох сваіх дзяцей, а паколькі Ромэк не меў дакументаў, ён не мог вучыцца і таму працаваў на сямейным участку. З ежы ў іх была толькі чарвівая бульба, а калі скончылася і яна, сужэнцы варылі булён з палявых кветак, запякалі пацукоў, а аднойчы падалі на абед вараную драўняную кару{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=46}}. Ромэк быў у сям’і Бухала да восені 1944 года, пасля чаго вярнуўся ў Кракаў, каб зноў далучыцца да сям’і Путэк{{Sfn|Werner|2013|pp=16—17}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=50}}. Пасля таго, як [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвоная армія]] ўвайшла ў Кракаў 19 студзеня 1945 года, ён некаторы час бадзяўся па горадзе{{Sfn|Werner|2013|p=17}}. Затым жыў са сваім дзядзькам Стэфанам Ліблінгам, якога выпадкова сустрэў на вуліцы, а калі адносіны між імі сапсаваліся, жыў з іншым дзядзькам — Давідам Ліблінгам, які дзяліў кватэру з сям’ёй Гаровіц, у тым ліку з будучым фатографам {{нп5|Рышард Гаровіц|Рышардам Гаровіцам|en|Ryszard Horowitz}}{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|pp=25—27}}<ref name="Katowice Nasze Miasto, 2002-08-19" />. Раман вельмі позна навучыўся чытаць, нават у трынаццаць гадоў не мог чытаць бегла, не ведаў, як правільна расстаўляць націскі ў словах, а на пытанні адказваў «''з хітрым, лісіным позіркам''». Некаторыя члены яго сям’і лічылі, што хлопчык не зусім пры сваім розуме, нехта думаў, што ён пакутаваў ад {{нп5|Сіндром дэфіцыту ўвагі і гіперактыўнасці|сіндрому дэфіцыту ўвагі|en|Attention deficit hyperactivity disorder}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=90}}. Не надзелены класічнай мужчынскай прывабнасцю, ён меў {{нп5|Сарданічны смех|сарданічнае|en|Sardonicism}} абаянне. З дзяцінства быў завадатарам у сваёй кампаніі і часта быў у цэнтры ўвагі як равеснікаў, так і старэйшага акружэння{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=90—91}}. У пазнейшыя гады, калі Паланскі ўжо стаў знакамітым рэжысёрам, многія адзначалі як «''незвычайны шарм''», які зыходзіў ад яго, так і фанабэрыстасць{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=290}}. Мойзеш Ліблінг, якога адправілі ў канцлагер {{нп5|Маўтхаўзен (канцэнтрацыйны лагер)|Маўтхаўзен|en|Mauthausen concentration camp}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=43}}, перажыў вайну{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=28}}. 21 снежня 1946 года ён ажаніўся з Вандай Заячкоўскай і пад яе ўплывам змяніў сваё імя на Рышард Паланскі — Раман таксама змяніў сваё прозвішча на Паланскі, але на працягу некаторага часу пасля вайны ён усё яшчэ выкарыстоўваў прозвішча Вільк{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=54}}. Анет таксама перажыла вайну і, вярнуўшыся з Асвенціма, з’ехала ў Парыж{{Sfn|Werner|2013|pp=17—18}}. Раман, у якога былі больш цёплыя адносіны з маці і які за час вайны прывык да незалежнасці, не падтрымліваў блізкіх адносін з бацькам ці маладой мачахай і не жыў з імі, а здымаў пакоі ў розных сем’яў{{Sfn|Werner|2013|pp=17—18}}. Нягледзячы на рэпетытарства, у школе ён вучыўся дрэнна і атрымліваў добрыя адзнакі толькі па маляванні{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=16}}. Пасля пачатковай школы ён некаторы час, да задавальнення свайго бацькі, наведваў прафесійна-тэхнічную вучэльню, каб стаць інжынерам-электрыкам, але ў яго не было матывацыі вучыцца{{Sfn|Werner|2013|p=20}}. Летам 1945 года Раман далучыўся да скаўцкага руху, дзе нягледзячы на свой кволы целасклад атрымаў прызнанне сярод сваіх выхавацеляў і калег дзякуючы сваёй энергічнай працы{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=16}}. У летнім лагеры ў [[Памеранія|Памераніі]] ў 1946 годзе ён набыў папулярнасць, расказваючы гісторыі ля вогнішча і разыгрываючы розныя сцэны, — як ён сам прызнаўся ў сваёй аўтабіяграфіі 1984 года, тады ён і ўсвядоміў сваё пакліканне{{Sfn|Werner|2013|pp=9—11}}. Ён таксама захапляўся кіно і тэатрам; разам са сваім новым сябрам Пятром Віноўскім ён збіраў плакаты, праграмкі з кадрамі і анатацыямі фільмаў{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=29}}. Аднак пасля вайны ён першапачаткова планаваў звязаць сваю будучыню з прафесійным веласпортам і на працягу некалькіх гадоў узмоцнена практыкаваўся ў гэтай справе, у асноўным ездзіў па маршруце {{нп5|Закапянка|Кракаў — Закапанэ|pl|Zakopianka}}. Паланскі сышоў са спорту пасля траўміруючай падзеі ў чэрвені 1949 года: кракаўскі серыйны забойца Януш Дзюба заманіў яго ў адасобленае месца пад маркай продажу ровара, а затым жорстка збіў і абрабаваў<ref name="Przegląd, 2016-09-05" />{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=67—68}}. Пасля доўгага акрыяння Паланскі адмовіўся ад веласпорту і засяродзіў свае інтарэсы і планы выключна на акцёрскай ігры{{Sfn|Werner|2013|pp=20—21}}. == Кінакар’ера == === Пачатак акцёрскай кар’еры === У 1948 годзе Раман Паланскі пазнаёміўся з {{нп5|Марыя Білізанка|Марыяй Білізанкай|pl|Maria Biliżanka}}, дырэктаркай дзіцячай тэатральнай трупы «''Wesoła Gromadka''» ў Кракаве. Ён трапіў у калектыў трупы, а пазней таксама іграў у Нацыянальным тэатры юных гледачоў (цяпер тэатр «''{{нп5|Багатэля||pl|Teatr „Bagatela” im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego}}''»), дзе выканаў ролі Зака ў «''Фарфурцы каралевы Боны''» (1948) у пастаноўцы Білізанкі і пастуха Вані ў «''{{нп5|Сын палка (аповесць)|Сыне палка|ru|Сын полка (повесть)}}''» (1948) пад кіраўніцтвам {{нп5|Юзэф Карбоўскі|Юзэфа Карбоўскага|pl|Józef Karbowski}}. Апошняя роля прынесла яму прызнанне на Варшаўскім фестывалі савецкага мастацтва ў 1950 годзе. Ён таксама з’явіўся ў п’есе {{нп5|Гвідан Міклашэўскі|Гвідана Міклашэўскага|pl|Gwidon Miklaszewski}} «''Цырк Тарабумба''» (1950), пастаўленай у тэатры «''{{нп5|Тэатр «Гратэска»|Гратэска|pl|Teatr „Groteska”}}''»{{Sfn|Stachówna|1994|pp=32—33}}. У той час пры любой магчымасці Раман стараўся наведаць усе тэатральныя пастаноўкі і оперы ў горадзе. Ён бачыў усе польскія пастаноўкі [[Юхан Аўгуст Стрындберг|Стрындберга]], [[Карл Гальдоні|Гальдоні]], [[Юджын Гладстан О’Ніл|О’Ніла]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=70}}. У 1951 годзе ён перайшоў у Дзяржаўную сярэднюю школу вытанчаных мастацтваў у Кракаве, адкуль быў выключаны ў лютым 1952 года{{Sfn|Werner|2013|pp=22—23}} пасля таго, як уступіў у канфлікт з дырэктарам школы {{нп5|Уладзімеж Ходыс|Уладзімежам Ходысам|pl|Włodzimierz Hodys}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=18}}. Раман працягнуў навучанне ў якасці вольнага слухача ў мастацкай школе ў [[Катавіцы|Катавіцах]], куды ён ездзіў з [[Бытам]]а{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=19}}. Там ён атрымаў атэстат аб сярэдняй адукацыі, нягледзячы на тое, што старшынёй экзаменацыйнай камісіі стаў Ходыс, які пасля тыдня знясільваючых экзаменаў загадаў Паланскаму прыехаць у Кракаў па атэстат, а затым моўчкі кінуў яго яму праз стол<ref name="Katowice Nasze Miasto, 2002-08-19" />. У 1953 годзе адбыўся акцёрскі дэбют Паланскага ў кіно, Раман выканаў эпізадычную ролю Генека «''Малога''» ў фільме «''Тры аповесці''» (1953). Рэжысёрам навелы, у якой зняўся Паланскі, быў {{нп5|Конрад Налецкі||pl|Konrad Nałęcki}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=22}}{{Sfn|Werner|2013|p=23}}. Хоць фільм не меў вялікага поспеху, дзякуючы яму Паланскі сустрэў дэкана {{нп5|Кінашкола ў Лодзі|Лодзінскай кінашколы|en|Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi}} {{нп5|Антоні Багдзевіч|Антонія Багдзевіча|pl|Antoni Bohdziewicz}}, які выступаў мастацкім кіраўніком на здымках фільма, і [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайду]], вучня гэтай школы, які павінен быў зняць чацвёртую навелу, чаго ў выніку не адбылося{{Sfn|Kochańczyk|2012|p=22}}. Нягледзячы на гэта, кіраўнікі акцёрскіх школ Кракава і Варшавы не хацелі прымаць Паланскага афіцыйна з-за яго невысокага росту і хлапечай знешнасці, а неафіцыйна, верагодна, з-за яго дзёрзкага характару{{Sfn|Stachówna|1994|p=33}}{{Sfn|Werner|2013|p=24}}. Каб пазбегнуць трохгадовай вайсковай службы, Паланскі беспаспяхова спрабаваў паступіць у [[Ягелонскі ўніверсітэт]] і {{нп5|Акадэмія Фізічнага Выхавання імя Браніслава Чэха|Акадэмію Фізічнага Выхавання імя Браніслава Чэха|pl|Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie}} ў Кракаве па розных спецыяльнасцях. Затым ён планаваў збегчы на Захад — ён збіраўся даплысці на лодцы да [[Борнхальм]]а або схавацца пад столлю вагона [[Масква]]—[[Парыж]]{{Sfn|Werner|2013|p=24}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=20—22}}. Далей Раман зняўся ў ролі Мундэка ў фільме [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]] «''{{нп5|Пакаленне (фільм)|Пакаленне|pl|Pokolenie (film)}}''» (1954). Падчас здымкаў Раман стараўся ўнікаць ва ўсе тонкасці стварэння фільма, часта распытваў Вайду пра тэхнічныя моманты вытворчасці і ўсё запісваў у нататнік. Пазней Вайда казаў, што ніколі не сустракаў чалавека такога прыроднага розуму і жадання атрымаць поспех{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=79}}. Затым Раман сыграў Адама ў «''Чароўным ровары''» Сіліка Стэрнфельда (1955){{Sfn|Stachówna|1994|p=33}}{{Sfn|Werner|2013|p=25}}. Пасля першых роляў Паланскі вырашыў заняцца рэжысурай. У 1954 годзе ён быў прыняты на рэжысёрскі факультэт Дзяржаўнай кінашколы ў Лодзі і тым самым ён змог пазбегнуць вайсковай службы{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=82—83}}{{Sfn|Stachówna|1994|p=33}}{{Sfn|Werner|2013|p=25}}. === Вучоба ў Лодзінскай кінашколе і кароткаметражныя фільмы === [[Файл:Filmówka budynek2, Łódź 2010.jpg|міні|Будынак Лодзінскай кінашколы, дзе вучыўся Раман Паланскі.]] Лодзінская кінашкола была заснавана ў 1948 годзе, яна была аазісам свабоды ў краіне, якой кіравалі партыйныя ўлады. Паланскі пазнаёміўся ў ёй не толькі з фільмамі савецкай класікі, якія сталі ўзорамі для студэнтаў, але і з пастаноўкамі з Францыі, Італіі, Вялікабрытаніі і ЗША, недаступнымі ў польскіх кінатэатрах. Найбольшае ўражанне на яго зрабілі фільмы такіх аўтараў, як [[Орсан Уэлс]], [[Лоўрэнс Аліўе]], {{нп5|Кэрал Рыд||en|Carol Reed}}, [[Льюіс Майлстоўн]], [[Акіра Курасава]], [[Ласла Бенедэк]], [[Элія Казан]], [[Білі Уайлдэр]], [[Фрыц Ланг]], [[Луіс Буньюэль]]{{Sfn|Werner|2013|pp=21, 26-27}}. Тут Паланскі завёў шмат знаёмстваў, у тым ліку з артыстамі, з якімі пасля супрацоўнічаў не толькі ў Польшчы, але і за мяжой. Разам з ім вучыліся {{нп5|Якуб Голдберг (кінематаграфіст)|Якуб Голдберг|pl|Jakub Goldberg (filmowiec)}}, {{нп5|Хенрык Клюба||pl|Henryk Kluba}}, {{нп5|Анджэй Кандрацюк||pl|Andrzej Kondratiuk}} і {{нп5|Анджэй Касценка||pl|Andrzej Kostenko}}. І за межамі кінашколы ён пасябраваў з такімі рознымі людзьмі, як джазавы піяніст [[Кшыштаф Камэда]], пісьменнікі {{нп5|Марэк Хласка||pl|Marek Hłasko}} і {{нп5|Ежы Касінскі||pl|Jerzy Kosiński}} ці кінапрадзюсар {{нп5|Войцех Фрыкоўскі||pl|Wojciech Frykowski}}{{Sfn|Werner|2013|pp=27—28}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=25—26}}. У канцы 1955 года Паланскі зняў свой першы кароткаметражны фільм «''Ровар''», у якім ён адштурхоўваўся ад выпадку, які адбыўся некалькі гадоў таму, калі яго жорстка збіў Януш Дзюба{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=88}}. Паланскі сам выканаў галоўную ролю, а ролю забойцы сыграў яго сябар Адам Ф’ют{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=88}}. Фільм не захаваўся да нашых дзён; плёнка, адпраўленая ў варшаўскую лабараторыю, па памылцы патрапіла ў Маскву, дзе была страчана{{Sfn|Stachówna|1994|p=32}}{{Sfn|Werner|2013|p=29}}. Пазней, зняўшы кароткаметражкі «''{{нп5|Забойства (фільм, 1957)|Забойства|pl|Morderstwo (film)}}''» і «''{{нп5|Зубастая ўсмешка||pl|Uśmiech zębiczny}}''» (абедзве — 1957), ён прадэманстраваў, што [[гвалт]], [[забойства]] і {{нп5|вуаерызм||en|Voyeurism}} становяцца яго пастаяннымі тэмамі{{Sfn|Werner|2013|p=28}}. У 1956 годзе Паланскі сыграў хулігана Малыша ў дыпломным фільме Юліяна Дзядзіны, Паўла Камароўскага і Валянціны Марушэўскай «''Канец ночы''»{{Sfn|Stachówna|1994|p=37}}. Скандал выклікаў наступны кароткаметражны фільм Паланскага «''{{нп5|Разганяем танцульку||pl|Rozbijemy zabawę}}''» (1957): для здымкаў ён арганізаваў танцавальную вечарыну для сваіх сяброў па каледжы, а да яе пачатку дамовіўся з бандай мясцовых хуліганаў, каб яны ўварваліся на тэрыторыю каледжа і пачалі бойку. Усё, што адбывалася, малады рэжысёр запісаў на камеру, за што атрымаў вымову ад настаўніцкай рады{{Sfn|Stachówna|1994|p=34}}{{Sfn|Werner|2013|p=30}}. У тым жа 1957 годзе Паланскі наведаў у Парыжы сваю сястру Анет, якая ўжо была замужам і мела дачку{{Sfn|Werner|2013|p=29}}. Там жа ён схадзіў у кіно на «''{{нп5|Сёмая пячатка|Сёмую пячатку|en|The Seventh Seal}}''» [[Інгмар Бергман|Інгмара Бергмана]] і нават сутыкнуўся ў таксі з рэжысёрам {{нп5|Абель Ганс|Абелем Гансам|en|Abel Gance}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=96}}. Вярнуўшыся ў [[Лодзь]], ён уражваў усіх веданнем французскага кінематографа і дэманстраваў цікавасць да танцаў і моды{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=26—27}}. Першым фільмам Паланскага, прадстаўленым масавай публіцы, стала кароткаметражка «''Двое з шафай''» (1958), знятая ў [[Гданьск]]у і [[Сопат (Польшча)|Сопаце]]. Музыку да фільма напісаў [[Кшыштаф Камэда]], а галоўныя ролі выканалі Хенрык Клюба і Якуб Голдберг. Паланскі ж сыграў аднаго з хуліганаў, жорстка напаўшых на мірных мужчын, якія неслі адзежную шафу{{Sfn|Stachówna|1994|p=34}}. Дзякуючы гэтаму фільму Паланскі быў упершыню адзначаны на некалькіх кінафестывалях (у тым ліку ў [[Брусель|Бруселі]], [[Обергаўзен]]е і [[Сан-Францыска]]). Карціна атрымала некалькі прэмій, уключаючы «''Бронзавую пальмавую галіну''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=99}}. Тады Паланскі стаў найлепшым студэнтам кінашколы і адным з самых шматабяцальных маладых еўрапейскіх рэжысёраў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=99—100}}. Тады ж, у 1958 годзе, Паланскі пазнаёміўся з актрысай {{нп5|Барбара Квяткоўска-Лас|Барбарай Квяткоўскай|pl|Barbara Kwiatkowska-Lass}} і адразу ў яе закахаўся. Праз некалькі тыдняў знаёмства яны ўжо пачалі сустракацца{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=100—101}}. Наступнымі яго кароткаметражнымі гратэскавымі фільмамі былі «''Лямпа''» (1959) і дыпломная праца «''Калі падаюць анёлы''» (1959). У першым фільме паказваецца, як лялечны майстар замяняе старую лямпу на электрычнае асвятленне, у выніку чаго ў тую ж ноч лялечная майстэрня згарае з-за [[Кароткае замыканне|кароткага замыкання]]{{Sfn|Stachówna|1994|p=39}}{{Sfn|Werner|2013|pp=33—34}}. Другі фільм адлюстроўвае сумнае жыццё жанчыны, якая працуе касіркай у мужчынскім туалеце. У той жа час Паланскі іграў другарадныя ролі ў фільмах [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]], [[Анджэй Мунк|Анджэя Мунка]] і {{нп5|Януш Моргенштэрн|Януша Моргенштэрна|pl|Janusz Morgenstern}}{{Sfn|Werner|2013|p=27}}. {{Цытата|Ромэк практычна заўсёды знешне быў прыязным і меў шмат прыхільнікаў. Аднак не думаю, што яго шчыра клапацілі праблемы іншых. Ты быў адкрыты для яго, але не ён для цябе.|аўтар=адзін са знаёмых Рамана Паланскага па Лодзінскай кінашколе{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=103}}}} Паланскі скончыў Лодзінскую кінашколу без дыплома, бо не напісаў дысертацыю, а імкнуўся прыступіць да працы рэжысёрам поўнаметражнага кіно. Дзякуючы пасярэдніцтву {{нп5|Ежы Босак|Ежы Босака|pl|Jerzy Bossak}}, мастацкага кіраўніка кінастудыі «''{{нп5|Kamera (кінастудыя)|Kamera|pl|Zespół Realizatorów Filmowych „Kamera”}}''», у 1959 годзе Раману было даручана напісаць сцэнарый да мастацкага фільма. Аднак Камітэт па ацэнцы сцэнарыяў не прыняў праект, напісаны сумесна з {{нп5|Ежы Скалімоўскі|Ежы Скалімоўскім|pl|Jerzy Skolimowski}} і {{нп5|Якуб Голдберг|Якубам Голдбергам|pl|Jakub Goldberg (filmowiec)}}, паколькі ён не меў «''сацыяльнай значнасці''»{{Sfn|Werner|2013|p=27}}. Паланскі стаў асістэнтам [[Анджэй Мунк|Анджэя Мунка]] на карціне «''{{нп5|Касавокае шчасце||pl|Zezowate szczęście}}''» (1960), дзе ён таксама сыграў невялікую ролю рэпетытара Ёлі. Затым Паланскі на год паляцеў у Францыю, дзе яго жонка Барбара Квяткоўска здымалася ў фільме «''{{нп5|Тысячнае акно||fr|La Millième Fenêtre}}''» (1960) рэжысёра {{нп5|Раберт Менего|Раберта Менего|fr|Robert Ménégoz}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=105—107}}. Пазней ёй прапанаваў ролю ў сваім фільме [[Рэнэ Клеман]], і пакуль сужэнцы ўсё яшчэ знаходзіліся ў Францыі, Паланскі напісаў так і не рэалізаваны накід сцэнарыя «''пра моцна пітушчага клоўна і яго асуджаны раман з ліліпуткай''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=108}}. Там жа ён зняў кароткаметражны фільм «''Тоўсты і худы''» (1961), у якім выканаў ролю беднага слугі, прыніжанага сваім тоўстым гаспадаром. У пачатку 1961 года ён вярнуўся ў Польшчу і зімой у ваколіцах сяла Кіры зняў кароткаметражны фільм «''{{нп5|Млекакормячыя (фільм)|Млекакормячыя|pl|Ssaki (film)}}''» (1962) пра двух людзей, якія спрачаюцца аб тым, хто з кім павінен катацца на санях{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=57}}{{Sfn|Stachówna|1994|pp=39—40}}{{Sfn|Werner|2013|pp=34—39}}. === Першыя мастацкія фільмы (1961—1967) === [[Файл:Polanski 1969.png|міні|Раман Паланскі ў 1969 годзе.]] У [[1961]] годзе, зноў пабываўшы ў [[Парыж]]ы, Паланскі вярнуўся ў [[Лодзь]] па просьбе {{нп5|Ежы Босак|Ежы Босака|pl|Jerzy Bossak}}, які паведаміў яму, што дае згоду на пастаноўку фільма «''{{нп5|Нож у вадзе||pl|Nóż w wodzie}}''» (1962). Сцэнарый, напісаны двума гадамі раней і пазней перапрацаваны, апавядаў пра сустрэчу багатай шлюбнай пары падчас адпачынку на яхце з загадкавым маладым чалавекам{{Sfn|Werner|2013|p=40}}. Ролю мужа адразу прапанавалі вядомаму тэатральнаму акцёру {{нп5|Леан Немчык|Леану Немчыку|pl|Leon Niemczyk}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=112}}. Ролю юнака першапачаткова хацеў сыграць {{нп5|Ежы Скалімоўскі||pl|Jerzy Skolimowski}}, але былы дэкан рэжысёрскага факультэта і дырэктар кінастудыі «''{{нп5|Kamera (кінастудыя)|Kamera|pl|Zespół Realizatorów Filmowych „Kamera”}}''» Ежы Босак запярэчыў яго кандыдатуры. Тады Паланскі сам захацеў сыграць у сваім фільме, але пазней успамінаў, што яго «''адгаварылі''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=112}}. Босак сцвярджаў, што Паланскі на працягу многіх тыдняў спрабаваў «''прасоўваць''» сваю кандыдатуру і ў выніку прыйшоў у кабінет дырэктара абсалютна голым з пытаннем: «''Я што, недастаткова гожы?''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=112—113}}. У выніку на ролю быў зацверджаны выпускнік акцёрскага факультэта {{нп5|Зыгмунт Маляновіч||pl|Zygmunt Malanowicz}}, але ўсе яго рэплікі былі пераагучаны Паланскім{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=113}}. У ролі жонкі дэбютавала {{нп5|Ёланта Умецка||pl|Jolanta Umecka}}. Паланскі запрасіў яе пасля таго, як убачыў у купальніку ў басейне{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=113}}. Здымкі прайшлі летам 1961 года ў [[Мазуры (рэгіён)|Мазурах]]. Пасля іх завяршэння 11 верасня{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=115}} аператар {{нп5|Ежы Ліпман||pl|Jerzy Lipman}}, знаходзячыся за рулём аўтамабіля, урэзаўся ў дрэва, а Паланскі, які ехаў у той жа машыне, атрымаў пералом касцей асновы чэрапа і трапіў на два тыдні ў лякарню{{Sfn|Werner|2013|pp=41—42}}. Хаця ніхто фармальна не аспрэчваў высокі ўзровень фільма, «''Нож у вадзе''» шырока асуджаўся польскімі крытыкамі за прасоўванне заходніх каштоўнасцяў. Пра працу Паланскага непрыхільна адгукаўся [[Уладзіслаў Гамулка]], першы сакратар ЦК [[Польская аб’яднаная рабочая партыя|ПАРП]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=7}}. Фільм не меў асаблівага камерцыйнага поспеху ў парыжскіх кінатэатрах: за шэсць тыдняў пракату было прададзена ўсяго 12 400 квіткоў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=20}}. Аднак «''Нож у вадзе''» стаў першым фільмам рэжысёра-дэбютанта, які выйграў узнагароду «''{{нп5|Залатая качка||pl|Złota Kaczka}}''» за найлепшы фільм года па версіі часопіса «''{{нп5|Film (часопіс)|Film|pl|Film (czasopismo)}}''», атрымаў прэмію [[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы|ФІПРЭСІ]] на [[Венецыянскі кінафестываль|Венецыянскім кінафестывалі]] і ўпершыню ў гісторыі польскага кіно ўвайшоў у лік намінантаў на «''[[Оскар]]''» за {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы міжнародны мастацкі фільм|Найлепшы фільм на замежнай мове|en|Academy Award for Best International Feature Film}}. Тым не менш, негатыўнае стаўленне польскіх крытыкаў да фільма і асобы рэжысёра вымусіла Паланскага з’ехаць з краіны{{Sfn|Stachówna|1994|pp=40—42}}. Якраз у гэты час фільм стаў набіраць папулярнасць у ЗША, яго часта глядзелі на начных сеансах у кінатэатрах, якія спецыялізуюцца на [[артхаус]]е, і ва ўніверсітэцкіх кампусах. Прэм’ера фільма ў Амерыцы адбылася на першым {{нп5|Нью-Ёркскі кінафестываль|Нью-Ёркскім кінафестывалі|en|New York Film Festival}}, у гонар гэтага Паланскі быў запрошаны ў ЗША. Пасля інтэрв’ю з рэжысёрам газета «''[[New York Post]]''» назвала яго «''анёльчыкам''», а многія журналісты спачатку прынялі тады ўжо трыццацігадовага рэжысёра за «''хлапчука гадоў дваццаці''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=21}}. «''Нож у вадзе''» трапіў на вокладку часопіса «''[[Time]]''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=22}}, што на той момант было «''найвышэйшай пахвалой ягонай творчасці''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=117—118}}. {{Цытата|Паланскі пражыве хлапчуком яшчэ гадоў трыццаць, а потым раптоўна ператворыцца ў драхлага старога. Затое якое гэта будзе жыццё!|аўтар=«''[[New York Post]]''» пасля інтэрв’ю з прэм’еры фільма «''{{нп5|Нож у вадзе||pl|Nóż w wodzie}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=21}}}} Пасля ад’езду Рамана з Польшчы прадзюсар {{нп5|П’ер Рустанг||fr|Pierre Roustang}} пазнаёміў яго са сцэнарыстам {{нп5|Жэрар Брак|Жэрарам Бракам|en|Gérard Brach}}{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=63}}{{Sfn|Werner|2013|p=48}}, з якім яны неўзабаве пасябравалі. Іх першым сумесным сцэнарыем стаў «''У чаканні Катэльбаха''». Спярша з’явіліся прадзюсары, якія зацікавіліся сцэнарыем, але ў выніку далей за перамовы справа не заходзіла, студыі адмаўляліся фінансаваць фільм{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=123—124}}. У студзені 1963 года П’ер Рустанг замовіў Паланскаму і Браку сцэнарый навелы для фільма-анталогіі «''{{нп5|Найпрыгажэйшыя махлярствы ў свеце||fr|Les Plus Belles Escroqueries du monde}}''» (1964), рэжысурай эпізоду заняўся Паланскі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=126}}. Паколькі «''Нож у вадзе''» не меў поспеху ў Францыі, было вырашана месцам здымкаў абраць [[Амстэрдам]]{{Sfn|Werner|2013|p=49}}. Прыхільны прыём навелы прыцягнуў увагу крытыкаў да Паланскага, што разам з узрастаннем папулярнасці «''Нажа ў вадзе''» дало рэжысёру магчымасць наведаць [[Лондан]] і абзавесціся новымі сувязямі ў кінаіндустрыі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=130—131}}. Папрацаваўшы з прадзюсарамі {{нп5|Майкл Клінгер|Майклам Клінгерам|en|Michael Klinger (producer)}} і {{нп5|Тоні Тэнсер|Тоні Тэнсерам|en|Tony Tenser}}, Паланскі і Брак за сямнаццаць дзён напісалі сцэнарый да фільма «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» (1965){{Sfn|Werner|2013|pp=50—53}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=132}}. На галоўную ролю маладой жанчыны, якая пакутуе паранаідальнай шызафрэніяй і страхам перад мужчынамі, рэжысёр паклікаў [[Катрын Дэнёў]]{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=77}}. Адзін з акцёраў фільма {{нп5|Х’ю Фатчэр||en|Hugh Futcher}} пазней расказваў, што рэжысёр быў «''запальчывым і ўвесь час крычаў на астатніх''», а {{нп5|Джэймс Вілерс||en|James Villiers}} казаў, што Паланскі «''тыповы Напалеон''». Выканаўчы прадзюсар Майкл Клінгер узгадваў, што на працягу васьмі тыдняў, што ішлі здымкі, Паланскі забараняў Дэнёў весці палавое жыццё, каб яна лепш ужылася ў ролю сваёй гераіні{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=136}}. «''Агіда''» мела міжнародны поспех і прынесла Паланскаму прэмію ФІПРЭСІ і «''Сярэбранага мядзведзя''» [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]]<ref name="MUBI, Repulsion" />. І крытыкі, і гледачы адзначылі «''тонкую аператарскую працу''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=137}}, таксама крытыкі аднадушна называлі Паланскага самабытным, таленавітым і найбольш значным рэжысёрам таго часу{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=172}}. Яны пісалі, што «''нудны на першы погляд''», фільм спалучаў у сабе «''глыбіню, выдасканаленасць, разуменне сапраўднай сутнасці таго, што адбываецца на экране''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=138}}. Пітэр Брэдшоў пісаў у «''[[The Guardian]]''»: «''Гэты надзвычай агідны, пужаюча пераканаўчы псіхалагічны трылер — рэдкасць, жудасны фільм, у якім жанчына здзяйсняе злачынства''»<ref name="Guardian, Repulsion review" />. У 1967 годзе [[Альфрэд Хічкок]], гаворачы пра «''разнос, які ўчынілі крытыкі пасля прэм’еры „[[Псіха (фільм, 1960)|Псіха]]“''», адзначаў, што «''той жа самы кінакрытык у рэцэнзіі на „Агіду“ ахрысціў тварэнне Паланскага класічным псіхалагічным трылерам у духу „Псіха“''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=138}}. Поспех «''Агіды''» прымусіў Тэнсера і Клінгера пагадзіцца на здымкі яшчэ аднаго фільма Паланскага і Брака{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=65}}. Сцэнарый «''У чаканні Катэльбаха''» быў перайменаваны ў «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» (1966). Наступны фільм Паланскага здымалі на астраўку {{нп5|Ліндзісфарн||en|Lindisfarne}} у [[Нартамберленд]]зе, дзе знаходзіўся замак, які паслужыў галоўным месцам дзеяння карціны. Па сюжэце фільма маладая жанчына (у выкананні {{нп5|Франсуаза Дарлеак|Франсуазы Дарлеак|en|Françoise Dorléac}}) і яе муж (у выкананні {{нп5|Дональд Плезенс|Дональда Плезенса|en|Donald Pleasence}}) сутыкаюцца з двума гангстэрамі, якія няспешна тэрарызуюць пару. Фільм адсылаўся да п’ес [[Сэмюэл Бекет|Сэмюэла Бекета]], з якіх запазычана паэтыка [[Тэатр абсурду|тэатра абсурду]]; стасункі галоўных герояў з гангстэрамі набываюць нечаканы характар і ў той жа час прыводзяць да разрыву шлюбу{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|pp=66—68}}. «''Тупік''» выклікаў захапленне сярод крытыкаў і ўдастоіўся «''{{нп5|Залаты мядзведзь|Залатога мядзведзя|en|Golden Bear}}''» за найлепшы фільм на [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскім кінафестывалі]]<ref name="MUBI, Cul-de-sac" />. Амерыканскі [[артхаус]]ны кінакрытык {{нп5|Джонатан Разенбаўм||en|Jonathan Rosenbaum}} прызнаў «''Тупік''» «''адной з найлепшых і найчысцейшых прац''» Паланскага<ref name="Chicago Reader, Cul-de-sac review" />. Поспех «''Агіды''» і «''Тупіка''» зрабіў Паланскага даволі вядомым рэжысёрам. Ён вельмі дбайна займаўся сваім іміджам, для таго каб [[Сродкі масавай інфармацыі|СМІ]] і {{нп5|папарацы||en|Paparazzi}} праявілі да яго інтарэс — ён набыў {{нп5|таўнхаус||en|Townhouse}} у прэстыжным лонданскім раёне {{нп5|Белгрэйвія||en|Belgravia}} і ўладкаваў яго ў незвычайным стылі (напрыклад, адзін са столікаў быў зроблены ў выглядзе чалавека, які стаіць на карачках), вадзіў раскошныя машыны, наведваў начныя клубы ў кампаніі прыгожых жанчын, правакаваў канфлікты на канферэнцыях і публічных выступах{{Sfn|Werner|2013|pp=69—71}}. Наступнай карцінай Рамана Паланскага стаў «''[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]]''» (1967), фільм брытана-амерыканскай вытворчасці па замове амерыканскага прадзюсара {{нп5|Марцін Рансохаў|Марціна Рансохава|en|Martin Ransohoff}}. Гэтая камедыя парадзіравала крывавыя брытанскія фільмы жахаў студыі «''{{нп5|Hammer Film Productions|Hammer Films|en|Hammer Film Productions}}''»{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=165}} і {{нп5|Дэканструкцыя|дэканструіравала|en|Deconstruction}} ўмоўнасці фільмаў жахаў (напрыклад, спроба прагнаць аднаго з вампіраў не ўдалася з-за яўрэйскага паходжання апошняга){{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=167}}. Паланскі выканаў адну з галоўных роляў — нязграбнага вучня прафесара-знішчальніка вампіраў, якога сыграў {{нп5|Джэк Мак-Гоўрэн||en|Jack MacGowran}}. Галоўная жаночая роля дасталася [[Шэран Тэйт]]. Паланскі пазнаёміўся з ёй на вечарынцы перад пачаткам здымкаў фільма, якую зладзіў Рансохаў. Здымкі фільма праходзілі ў [[Італія|Італіі]], у [[Даламітавыя Альпы|Даламітавых Альпах]]. Там жа Паланскі і Тэйт пачалі афіцыйна сустракацца{{ref+|У самым пачатку іх рамана Тэйт усё яшчэ працягвала адносіны з Джэем Себрынгам. «''Ва ўсякім разе, у Лондане мужчыны пасябравалі, і аднойчы ўсе трое сустрэліся ў „Антылопе“, непадалёк ад Вест-Ітан-плэйс''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=164}}.|К}}. Сам фільм, які падвергнуўся значнаму ўмяшанню з боку Рансохава (было выразана каля 20 хвілін арыгінальнага матэрыялу){{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=170}} і быў пераіменаваны ў «''Бясстрашных забойцаў вампіраў''», аказаўся мастацкай катастрофай у Злучаных Штатах; кінакрытык [[Роджэр Эберт]] з’едліва напісаў, што падчас кінапаказу, на якім ён прысутнічаў, ніхто не смяяўся, а «''адзін або два чалавекі нават плакалі''»<ref name="Roger Ebert, Dance of the Vampires" />. Для амерыканскага пракату фільм нават быў пераагучаны «''на амерыканскі манер''», у выніку чаго музыку [[Кшыштаф Камэда|Камэды]] стала амаль не чуваць{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=167}}{{ref+|Рэжысёр так узлаваўся з-за ўнесеных у фільм змен, што нават хацеў, каб яго імя прыбралі з тытраў. «''Я зняў казку — страшную і смешную, а яе пераўтварылі ў нейкі трансільванскі варыянт „Прастакоў з Беверлі-Хілз“, — пазней казаў ён у інтэрв’ю для часопіса „[[Variety]]“''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=167—167}}.|К}}. 108-хвілінная рэжысёрская версія была цёпла прынята ў Францыі і Італіі{{Sfn|Werner|2013|p=83}}. === Амерыканскі перыяд (1968—1976) === У 1968 годзе разам з Тэйт і Кшыштафам Камэдай Паланскі пераехаў у [[Галівуд]], дзе наладзіў супрацоўніцтва з прадзюсарам {{нп5|Роберт Эванс (прадзюсар)|Робертам Эвансам|en|Robert Evans}}{{Sfn|Werner|2013|p=83}}{{ref+|Эванс патэлефанаваў Паланскаму летам 1967 года і прапанаваў папрацаваць над фільмам «''Бягучы па ўзгорках''». Калі Паланскі прыляцеў у Лос-Анджэлес, высветлілася, што Эванс проста прыдумаў падставу, каб папрасіць рэжысёра прачытаць яшчэ не апублікаваны раман «''Дзіця Размары''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=173}}.|К}}. Апошні даў рэжысёру прачытаць раман жахаў «''{{нп5|Дзіця Размары (раман)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (novel)}}''» {{нп5|Айра Левін|Айры Левіна|en|Ira Levin}}, які настолькі спадабаўся Паланскаму, што той асабіста напісаў сцэнарый{{Sfn|Werner|2013|p=84}}. Галоўная гераіня {{нп5|Дзіця Размары (фільм)|аднайменнага фільма|en|Rosemary's Baby (film)}} 1968 года — Размары Вудхаўс у выкананні {{нп5|Міа Фэраў|Міі Фэраў|en|Mia Farrow}}, са сваім мужам Гаем, якога сыграў {{нп5|Джон Касавеціс||en|John Cassavetes}}, пераязджаюць у стары дом і знаёмяцца з новымі суседзямі, сям’ёй Косцевет у выкананні брадвейскіх зорак {{нп5|Рут Гордан||en|Ruth Gordon}} і {{нп5|Сідні Блэкмер||en|Sidney Blackmer}}. Цяжарнасць Размары суправаджаецца злавеснымі відзеннямі і падзеямі. Паступова яна даведаецца, што яе муж і суседзі пакланяюцца [[Сатана|Сатане]]{{Sfn|Werner|2013|pp=86—87}}{{Sfn|Greenberg|2013|p=85}}. «''Дзіця Размары''» зарабіла рэпутацыю сапраўднага шэдэўра жанру жахаў на тэму [[сатанізм]]у. Ён таксама аналізуецца ў рэчышчы фемінісцкай крытыкі і часта адзначаецца як адзін з найлепшых фільмаў жахаў, дзе апавяданне вядзецца ад асобы жанчыны<ref name="Vanity Fair, on Rosemary’s Baby" />. Пасля прэм’еры крытыкі і гледачы аднагалосна ўсхвалялі фільм{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=185}}. Стужка ўратавала студыю «''[[Paramount Pictures|Paramount]]''» ад банкруцтва і зрабіла Мію Фэраў і Рамана Паланскага сапраўднымі зоркамі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=187}}. Увагу рэцэнзентаў прыцягнуў саўндтрэк фільма, які нагадваў калыханку. Гэта была апошняя праца [[Кшыштаф Камэда|Кшыштафа Камэды]] з Паланскім і перадапошні саўндтрэк, напісаны ім для кіно{{Ref+|Кампазітар трапіў у аварыю ў Лос-Анджэлесе ў снежні 1968 года і памёр у красавіку 1969 года{{Sfn|Werner|2013|p=97}}.|К}}{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=99}}. Фільм таксама стаў самым касавым у кар’еры Паланскага, сабраўшы ў 35-40 разоў больш за свой бюджэт, які складаў 2,3 мільёна долараў{{Sfn|Werner|2013|p=85}}. Пазней Міа Фэраў называла Паланскага «''смелым і таленавітым чалавекам, вельмі важным для сусветнай культуры''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=11}}. 20 студзеня 1968 года Раман Паланскі ажаніўся з Шэран Тэйт{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=191}}. У тым жа годзе рэжысёра запрасілі ў журы [[Канскі кінафестываль 1968|21-га Канскага кінафестывалю]], але з-за {{нп5|Майскія падзеі 1968 года ў Францыі|майскіх падзей 1968 года|en|May 68}} фестываль быў спынены без прысуджэння ўзнагарод{{Sfn|Werner|2013|pp=94—95}}. Паланскі напісаў сцэнарый да фільма «''Дзень на пляжы''» (1970), які пазней спрадзюсіраваў. Фільм мараканца Сімона Хесера, зняты ў Даніі, не меў поспеху і паказваўся на кінафестывалях{{Sfn|Werner|2013|pp=96—97}} і ў абмежаваным пракаце{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=208}}. У тым жа годзе Паланскі напісаў сцэнарыі двух эратычных эпізодаў для пастаноўкі «''{{нп5|О, Калькута!||en|Oh! Calcutta!}}''» {{нп5|Кенет Тайнен|Кенета Тайнена|en|Kenneth Tynan}}, але з прычын, звязаных з бюджэтнымі абмежаваннямі, сцэнарыі засталіся незадзейнічанымі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=208}}. У лютым 1969 года Паланскі сыграў п’яніцу ў эпізадычнай ролі ў фільме «''{{нп5|Чароўны хрысціянін||en|The Magic Christian (film)}}''» {{нп5|Джозеф Мак-Грат (рэжысёр)|Джозефа Мак-Грата|en|Joseph McGrath (film director)}}. У сакавіку разам са сцэнарыстам {{нп5|Іван Мофат|Іванам Мофатам|en|Ivan Moffat}} ён прыступіў да напісання сцэнарыя пра жыццё [[Нікало Паганіні|Паганіні]], але кінуў яго дзеля працы над праектам «''Смерць Донера''». Сцэнарый грунтаваўся на рэальнай гісторыі пра ранніх пасяленцах, якія сталі ахвярамі {{нп5|Канібалізм|канібалаў|en|Human cannibalism}}. Да красавіка Раман спыніў працу і над гэтым сцэнарыем, але пагадзіўся стаць рэжысёрам фільма пра дэльфінаў-забойцаў «''{{нп5|Дзень дэльфіна||en|The Day of the Dolphin}}''». Тады ж Раман з Шэран знялі асабняк у [[Лос-Анджэлес]]е па адрасе {{нп5|Сьела-драйв, 10050||en|10050 Cielo Drive}} за тысячу дзвесце долараў у месяц{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=209—211}}. [[Файл:Cielo.Drive,Benedict.Canyon.jpg|міні|Дарога да вілы {{нп5|Сьела-драйв, 10050||en|10050 Cielo Drive}}.]] У ноч з 8 на 9 жніўня 1969 года члены секты «''Сям’я''», якую ўзначальваў музыка-аматар {{нп5|Чарльз Мэнсан||en|Charles Manson}}, па яго ўказанні праніклі ў асабняк на Сьела-драйв і {{нп5|Забойства Шэран Тэйт|жорстка забілі Шэран Тэйт|en|Tate–LaBianca murders}}, якая была на дзявятым месяцы цяжарнасці (ёй было нанесена 16 удараў нажом), і чацвярых гасцей — {{нп5|Джэй Себрынг|Джэя Себрынга|en|Jay Sebring}}, {{нп5|Войцех Фрыкоўскі|Войцеха Фрыкоўскага|pl|Wojciech Frykowski}}, {{нп5|Эбігейл Фолджэр||pl|Abigail Folger}} і {{нп5|Стывен Пэрэнт|Стывена Пэрэнта|it|Steven Parent}}. Сам рэжысёр у гэты час быў у Еўропе. Трупы на наступную раніцу знайшла хатняя прыслужніца, агент Паланскага Біл Тэнант першым паведаміў рэжысёру пра смерць жонкі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=237}}. 19 жніўня Паланскі зладзіў прэс-канферэнцыю, дзе рэзка выказаўся ў адрас тых, хто пісаў «''жудасныя рэчы''» пра яго жонку, там жа ён сказаў: «''Тыя некалькі гадоў, што мне пашчасціла правесці побач з ёй, самы шчаслівы час у маім жыцці''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=242}}. Пасля трагедыі Паланскі кінуў працу над «''Днём дэльфіна''», праз некалькі гадоў фільм быў зняты [[Майк Нікалс|Майкам Нікалсам]]<ref name="Los Angeles Times, 1973-12-26" />. Даўняй марай Рамана было паставіць фільм па п’есе [[Уільям Шэкспір|Уільяма Шэкспіра]]. Аднойчы, катаючыся на лыжах, ён успомніў пра гэтую мару і «''загарэўся''» ідэяй экранізаваць «''{{нп5|Макбет (п’еса)|Макбета|en|Macbeth}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=260}}. Сцэнарый ён пісаў сумесна з {{нп5|Кенет Тайнен|Кенетам Тайненам|en|Kenneth Tynan}}. Разглядаць сцэнарый для вытворчасці доўгі час не хацела ніводная з буйных студый{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=262}}. У рэшце рэшт паўтара мільёны на здымкі выдзеліў [[Х’ю Хефнер]], а пасля гэтага [[Columbia Pictures|Columbia]] пагадзілася стаць дыстрыб’ютарам фільма і дадала яшчэ 925 тысяч долараў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=265}}. Здымкі фільма пачаліся ў першым тыдні кастрычніка 1970 года ва [[Уэльс]]е, у нацыянальным парку {{нп5|Снаўдонія||en|Snowdonia}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=267}}. Інтэр’еры здымалі ў павільёнах на студыі ў {{нп5|Шэпертан|Шэпертане|en|Shepperton}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=270}}. Здымкі былі скончаны ў красавіку 1971 года, яшчэ дзевяць месяцаў занялі мантаж і агучванне фільма{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=277}}. «''{{нп5|Макбет (фільм, 1971)|Макбет|en|Macbeth (1971 film)}}''» (1971) быў ацэнены некаторымі крытыкамі як выключна «''жорсткі ў сваім матываваным гвалце''»<ref name="Variety, on Macbeth" />, адзначалася, што ў карціне адлюстравана «''халодная, варварская атмасфера п’есы Шэкспіра''»<ref name="Time Out, on Macbeth" />. Іншыя ж выданні правялі паралелі зместу фільма з асабістым жыццём Паланскага. Кевін Лаёнс казаў, што «''гэта моцны фільм, напоўнены нянавісцю і кіпучымі страсцямі, свайго роду акт экзарцызму… Жудасныя падзеі 8 жніўня 1969 года надалі куды больш вынаходлівай сілы, чым бард з берагоў Эйвана''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=279}}. Але многія крытыкі і хвалілі Паланскага за стварэнне «''змрочнай, захапляльнай атмасферы''», за «''бліскучую прапрацоўку драбнюткіх дэталяў''» і ўменне нагнятаць «''адчуванне нарастаючага страху''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=280}}. [[Нацыянальны савет кінакрытыкаў ЗША]] прызнаў «''Макбета''» Паланскага найлепшым фільмам года<ref name="MUBI, Macbeth" />. У 1972 годзе Раман Паланскі з’ехаў у Італію, дзе паводле сцэнарыя Брака па замове прадзюсара {{нп5|Карла Понці||en|Carlo Ponti}} зняў яшчэ адзін фільм пра вар’яцтва. Абсурдысцкая камедыя «''{{нп5|Што? (фільм)|Што?|en|What? (film)}}''» (1972) апавядае пра амерыканку Нэнсі, якая ў пошуках прыгод трапляе ў пансіён, напоўнены дзіўнымі і эксцэнтрычнымі людзьмі. Фільм Паланскага і Брака павінен быў нагадваць аповесці [[Льюіс Кэрал|Люіса Кэрала]] «''[[Алісіны прыгоды ў дзівоснай краіне]]''» і «''{{нп5|Скрозь люстэрка, і што ўбачыла там Аліса||en|Through the Looking-Glass}}''»{{Sfn|Werner|2013|p=122}}, аднак ён не меў поспеху ў крытыкаў. Паланскага абвінавачвалі ў дубліраванні ўмоўнасцяў камедыі абсурду, якую ён высмейваў у фільме «''Тупік''»<ref name="Time, 1973-11-05" />, а з часам дадалася і крытыка сексісцкіх дыялогаў<ref name="CLC, on What?" />. [[Роджэр Эберт|Эберт]] пісаў пра фільм: «''Цікава, колькі Карла Понці заплаціў Раману Паланскаму за гэты фільм. 10 цэнтаў было б, напэўна, занадта вялікім коштам''»<ref name="Roger Ebert, Diary of Forbidden Dreams" />. Пасля таго як Паланскі завяршыў працу над фільмам «''Што?''», прадзюсар {{нп5|Роберт Эванс (прадзюсар)|Роберт Эванс|en|Robert Evans}} разам з акцёрам [[Джэк Нікалсан|Джэкам Нікалсанам]] пераканалі яго зняць «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» (1974) па сцэнарыі {{нп5|Роберт Таўн|Роберта Таўна|en|Robert Towne}}{{Sfn|Werner|2013|pp=126—127}}. Герой «''Кітайскага квартала''», прыватны дэтэктыў Дж. Дж. Гіцес у выкананні Нікалсана, даведваецца пра [[Карупцыя|карупцыйную]] схему ў адміністрацыі Лос-Анджэлеса, у выніку ажыццяўлення якой плануецца пазбавіць горад доступу да вады. Сцэнарый Таўна заснаваны на рэальнай гісторыі мільянера {{нп5|Уільям Малхоланд|Уільяма Малхоланда|en|William Mulholland}}, які здабыў багацце на арашэнні каліфарнійскіх палёў{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=218}}. Таўн адразу пісаў сцэнарый пад Нікалсана, а на іншыя галоўныя ролі Паланскі запрасіў [[Фэй Данаўэй]] і [[Джон Х’юстан|Джона Х’юстана]]{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=219}}. У эпізадычнай ролі ў фільме з’явіўся і сам Паланскі, які сыграў аднаго з бандытаў, што парэзалі твар Гіцесу ў знак сур’ёзнасці пагроз карупцыянераў{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=222}}. Рэжысёр перапісаў канцоўку карціны, прыбраўшы ноту надзеі, якая прысутнічала ў сцэнарыі Таўна{{Sfn|Werner|2013|p=132}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=302}}. Пазней газета «''[[The New York Times]]''» назаве фінал «''Кітайскага квартала''» «''адным з самых песімістычных у амерыканскім кінематографе''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=302}}. Кампазітарам фільма выступіў {{нп5|Джэры Голдсміт||en|Jerry Goldsmith}}, які да гэтага паспеў папрацаваць над некалькімі фільмамі серыі «''{{нп5|Планета малпаў (франшыза)|Планета малпаў|en|Planet of the Apes}}''» і серыялам «''{{нп5|Змрочная зона (тэлесерыял, 1959)|Змрочная зона|en|The Twilight Zone (1959 TV series)}}''». Першапачаткова аператарам фільма значыўся {{нп5|Стэнлі Картэс||en|Stanley Cortez}}, але ён дрэнна спраўляўся з новым здымачным абсталяваннем, і здымкі моцна зацягваліся. Праз дзевяць дзён працы ён быў звольнены і яго месца заняў {{нп5|Джон А. Алонса|Джон Алонса|en|John A. Alonzo}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=304—306}}. На папярэдніх праглядах фільм здаваўся ўсім «''дарагім правалам''», сам Паланскі лічыў, што фільм «''нядрэнны''», хаця «''крыху задоўгі… нейкі бясконцы''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=316}}. Тым не менш «''Кітайскі квартал''» меў вялізны поспех, быў намініраваны на «''[[Оскар]]''» у 11 катэгорыях (прэмію атрымаў толькі Роберт Таўн за {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы арыгінальны сцэнарый|найлепшы арыгінальны сцэнарый|en|Academy Award for Best Original Screenplay}})<ref name="MUBI, Chinatown" /> і атрымаў чатыры «''[[Залаты глобус|Залатыя глобусы]]''» ({{нп5|Прэмія «Залаты глобус» за найлепшы сцэнарый|найлепшы сцэнарый|en|Golden Globe Award for Best Screenplay}}, {{нп5|Прэмія «Залаты глобус» найлепшаму рэжысёру|найлепшы рэжысёр|en|Golden Globe Award for Best Director}}, {{нп5|Прэмія «Залаты глобус» за найлепшы фільм — драма|найлепшы фільм — драма|en|Golden Globe Award for Best Motion Picture – Drama}}, {{нп5|Прэмія «Залаты глобус» найлепшаму акцёру — драма|найлепшы акцёр — драма|en|Golden Globe Award for Best Actor – Motion Picture Drama}})<ref name="Golden Globes, Chinatown" />. «''Кітайскі квартал''» заняў першае месца ў чытацкім апытанні газеты «''[[The Guardian]]''» у 2010 годзе як найлепшы фільм усіх часоў<ref name="Guardian, Best film of all time" />. Пасля «''Кітайскага квартала''» Паланскі вырашыў крыху адпачыць ад кінематографа і ў тым жа годзе паставіў оперу {{нп5|Альбан Берг|Альбана Берга|en|Alban Berg}} «''{{нп5|Лулу (опера)|Лулу|en|Lulu (opera)}}''» на фестывалі мастацтваў у прыгарадзе Рыма, [[Спалета]]. Прэм’ера была паспяховай, у фінале пастаноўкі гледачы апладзіравалі стоячы, а рэжысёру сталі рэгулярна паступаць прапановы аб працы ў оперным тэатры{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=320}}. 2 кастрычніка 1975 года Паланскі патэлефанаваў прэзідэнту студыі [[Paramount Pictures|Paramount]] {{нп5|Бары Дылер|Бары Дылеру|en|Barry Diller}} і дамовіўся, што паставіць фільм паводле рамана {{нп5|Ралан Тапор|Ралана Тапора|en|Roland Topor}} «''{{нп5|Прывідны жылец||en|The Tenant (novel)}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. У 1976 годзе Паланскі з’ехаў у Еўропу на здымкі франка-амерыканскага фільма, сцэнарый да яго напісаў Жэрар Брак{{Sfn|Werner|2013|p=144}}, назву фільма змянілі на больш простую «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. Фільм вельмі блізкі па духу да іншых клаўстрафобных трылераў Паланскага «''Агіда''» і «''Дзіця Размары''», з якімі «''ўтварае свайго роду трылогію''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. Рэжысёр сам выканаў галоўную ролю Трэлкоўскага, выхадца з Польшчы, які жыве ў шматкватэрным доме сярод назойлівых і дэспатычных суседзяў. З часам умяшанне суседзяў у жыццё Трэлкоўскага ўзмацняецца і даводзіць яго да апагею параноі. Прэм’ера фільма адбылася ўжо 26 мая 1976 года на [[Канскі кінафестываль 1976|29-м Канскім кінафестывалі]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=324}}. Фільм адразу ж выклікаў бурную рэакцыю крытыкаў: напрыклад, Бэн Сакс сказаў пра «''Жыльца''», што гэта фільм з чорным гумарам і «''верагодна, самы [[Франц Кафка|кафкіянскі]] з усіх фільмаў рэжысёра''»<ref name="Cine-File, The Tenant" />, а Кім Морган нават убачыла ў ім адсылкі да [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Дастаеўскага]]<ref name="Sunset Gun, on Tenant" />. Цяпер «''Жылец''» лічыцца шэдэўрам Паланскага<ref name="PopMatters, Tenant" />, а таксама «''адным з самых змрочных і асабістых выяў душэўнага вар’яцтва, калі-небудзь знятых у кіно''»{{Sfn|Horsley|2009|p=137}}. Пасля выхаду «''Жыльца''» на экраны ў 1976 годзе Паланскі атрымаў французскае грамадзянства. Па запрашэнні {{нп5|Баварская дзяржаўная опера|Баварскай дзяржаўнай оперы|en|Bavarian State Opera}} ён адправіўся ў [[Мюнхен]], дзе паставіў оперу «''[[Рыгалета]]''» [[Джузэпэ Вердзі]]. Яе прэм’ера ў кастрычніку 1976 года ў [[Нацыянальны тэатр (Мюнхен)|Нацыянальным тэатры Мюнхена]] была з захапленнем сустрэта публікай{{Sfn|Werner|2013|p=151}}. Тады ён атрымаў прапанову зняць фільм па кнізе Лоўрэнса Сандэрса «''Першы смяротны грэх''» ({{lang-en|The First Deadly Sin}}, 1973), сцэнарый павінен быў напісаць Таўн{{Sfn|Werner|2013|p=153}}, а ў галоўных ролях планавалася задзейнічаць [[Фрэнк Сінатра|Фрэнка Сінатру]] і [[Настасся Кінскі|Настассю Кінскі]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=333—334}}. === Англа-французскі перыяд: канец XX стагоддзя (1977—1999) === [[Файл:Mug shot of Roman Polanski.png|міні|Раман Паланскі ў 1977 годзе.]] Пасля вяртання ў ЗША ў пачатку 1977 года Паланскі планаваў падаць заяву на [[Green card|грын-карту]]{{Sfn|Werner|2013|p=154}}. Аднак 11 сакавіка 1977 года Рамана Паланскага затрымала паліцыя па абвінавачванні ў згвалтаванні трынаццацігадовай Саманты Гейлі напярэдадні вечарам<ref name="Guardian, Polanski in Exile" />. 24 сакавіка акруговы пракурор Роджэр Гансан прад’явіў яму абвінавачанне{{Sfn|Werner|2013|p=157}}. Першапачаткова Паланскі адмаўляў сваю віну{{Sfn|Werner|2013|p=158}}. Падчас судовага разбору рэжысёр і яго адвакат прапанавалі міравое пагадненне, у адпаведнасці з якім Паланскі прызнаў бы сябе вінаватым толькі ў найлягчэйшым з пунктаў абвінавачвання, суддзя ж меў намер пасадзіць Паланскага ў турму{{Sfn|Werner|2013|pp=159—161}}. Пасля судовага працэсу рэжысёр пакінуў краіну да вынясення прысуду, далейшая кар’ера ў ЗША аказалася немагчымай{{Sfn|Werner|2013|p=156}}. Імклівае падзенне Паланскага ў вачах грамадскасці неадкладна адбілася і на яго становішчы ў кінаіндустрыі. Кіраўніцтва студыі [[Columbia Pictures|Columbia]] даслала яму апавяшчэнне, што «''больш не мае патрэбы ў яго паслугах''» рэжысёра «''Першага смяротнага граху''»{{Ref+|Фільм «''{{нп5|Першы смяротны грэх||en|The First Deadly Sin}}''» з Сінатрай у галоўнай ролі ў выніку быў пастаўлены рэжысёрам {{нп5|Браян Хатан|Браянам Хатанам|en|Brian G. Hutton}} і выйшаў у 1980 годзе.|К}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=357—358}}. Нягледзячы на спрэчкі, звязаныя са справай Гейлі, дзякуючы дапамозе французскага рэжысёра і прадзюсара {{нп5|Клод Беры|Клода Беры|en|Claude Berri}} Паланскі вырашыў ажыццявіць адаптацыю рамана [[Томас Хардзі|Томаса Хардзі]] «''{{нп5|Тэс з роду д’Эрбервіляў||en|Tess of the d'Urbervilles}}''» (1891){{Sfn|Werner|2013|p=164}}. У 1978 годзе Паланскі сумесна з Жэрарам Бракам прыступілі да напісання сцэнарыя, пазней, ім у дапамогу быў наняты Джон Браўнджон{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=408}}. У 1979 годзе фільм выйшаў пад назвай «''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''». Здымкі англійскай глыбінкі праходзілі на поўначы [[Францыя|Францыі]] ([[Нармандыя]] і [[Брэтань]]). Карціна даволі дакладна прытрымліваецца сюжэту рамана і прысвечана стыгме адрынутасці з боку супольнасці, што зараз успрымаецца ў аўтабіяграфічным кантэксце. Фільм апавядае пра складаны лёс дзяўчыны па імені Тэс, якая даведаецца, што, магчыма, належыць да арыстакратычнага роду д’Эрбервіляў. Яна адпраўляецца да далёкіх сваякоў, але становіцца ахвярай згвалтавання. Тэс на экране ўвасобіла 17-гадовая [[Настасся Кінскі]]<ref name="A.V. Club, on Tess" />. Паланскі абраў Кінскі на галоўную ролю, бо яна нагадвала яму пра Шэран Тэйт, у іх абедзвюх нават дні нараджэння былі ў адзін дзень — 24 студзеня{{Sfn|Werner|2013|p=164}}. Аднак вытворчы працэс быў для рэжысёра няпростым досведам. Большая частка фільма здымалася на натуры, часта ішлі дажджы і перашкаджалі здымкам, практычна ўсе дэкарацыі пабудоў даводзілася выбудоўваць у натуральную велічыню. Падчас здымак памёр аператар Джэфры Ансварт{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=413—414}}. Агульны бюджэт фільма склаў 12 200 000 долараў, што зрабіла яго самым дарагім на той момант фільмам, знятым на тэрыторыі Францыі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=415}}. Пракат фільма ў ЗША і Вялікабрытаніі выратаваў яго ад фінансавай катастрофы, якую прадвесцілі дрэнныя водгукі французскіх крытыкаў{{Sfn|Werner|2013|pp=174—175}}. «''Тэс''» атрымала прэмію «''Оскар''» у трох намінацыях: Найлепшая аператарская праца, Найлепшая праца мастака-пастаноўшчыка, Найлепшы дызайн касцюмаў; «''Залаты глобус''» у дзвюх намінацыях: Найлепшы замежны фільм, Новая зорка года (актрыса); «''Сезар''» у трох намінацыях: Найлепшы фільм, Найлепшы рэжысёр, Найлепшая праца мастака-пастаноўшчыка<ref name="MUBI, Tess" />. У нашы часы «''Тэс''» «''агульнапрызнана лічыцца адным з самых раскошных гістарычных фільмаў''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=420}}. У 1981 годзе ён ненадоўга вярнуўся ў Польшчу, дзе паставіў п’есу «''{{нп5|Амадэй (п’еса)|Амадэй|en|Amadeus (play)}}''» [[Пітэр Шэфер|Пітэра Шэфера]] ў Варшаўскім «''{{нп5|Тэатр на Волі|Тэатры на Волі|en|Scena na Woli im. Tadeusza Łomnickiego}}''», у якой сам жа выканаў галоўную ролю [[Вольфганг Амадэй Моцарт|Моцарта]]<ref name="E-teatr.pl, Amadeusz" />. Але калі ён з’ехаў у Парыж у снежні 1981 года, у выніку аб’яўлення ваеннага становішча свабодная мастацкая дзейнасць у Польшчы аказалася немагчымай{{Sfn|Werner|2013|p=179}}. Паланскі занадта позна прыняў рашэнне экранізаваць п’есу Шэфера, бо за яе рэжысуру ўжо ўзяўся [[Мілаш Форман]]{{Sfn|Werner|2013|p=181}}. У 1983 годзе Паланскі пачаў працу над аўтабіяграфічнай кнігай{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=11}}, а ў 1984 годзе яна была апублікавана на англійскай мове пад назвай «''Раман''» ({{lang-en|Roman}}). У тым жа годзе ён пазнаёміўся са сваёй будучай жонкай {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=435—436}}. Яго доўгая адсутнасць у свеце кіно была перапынена, калі Паланскі атрымаў магчымасць зняць фільм «''{{нп5|Піраты (фільм, 1986)|Піраты|en|Pirates (1986 film)}}''» (1986), здымку якога планаваў ажыццявіць яшчэ ў 1974 годзе. Камедыйны сюжэт фільма расказваў гісторыю капітана пірацкага карабля Рэда і яго вернага памочніка па мянушцы Жабяня. Сцэнарый на 98 старонак Паланскі напісаў сумесна з Жэрарам Бракам і Джонам Браўнджонам{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=438—439}}. Спецыяльна для фільма быў пабудаваны карабель у натуральную велічыню водазмяшчэннем 14 000 тон{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=440}}. Натурныя здымкі праходзілі ў Тунісе, а павільённыя ў Парыжы{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=447}}. Галоўную ролю выканаў {{нп5|Уолтэр Матаў||en|Walter Matthau}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=441}}. Па выніку фільм расчараваў крытыкаў, стаўшы адначасова мастацкім і камерцыйным правалам. Прычына дрэннага прыёму «''Піратаў''» заключалася ў пастаянным яго параўнанні, не на карысць апошняга, з класічным фільмам «''{{нп5|Адысея капітана Блада (фільм, 1935)|Адысея капітана Блада|en|Captain Blood (1935 film)}}''» (1935) [[Майкл Кёртыс|Майкла Кёртыса]]<ref name="Roger Ebert, Pirates" /><ref name="L’Express, Pirates review" />. Пол Вернер казаў: «''Тое, што так добра працавала ў „Танцы вампіраў“, тут пайшло на дно разам з усёй камандай''»{{Sfn|Werner|2013|p=183}}. Крытыкі таксама адзначалі дрэнны мантаж фільма, з-за чаго ён атрымаўся занадта зацягнутым, моцна правісаў па дынаміцы і ў выніку атрымаўся «''фільмам пра піратаў без боек''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=447}}. Але некаторыя дзеячы індустрыі, наадварот, станоўча адазваліся пра фільм, так, напрыклад, [[Стэнлі Кубрык]] назваў «''Піратаў''» «''смелым і дзёрзкім шэдэўрам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=449}}. Пазней фільм атрымаў дзве прэміі «''Сезар''» і быў намініраваны на «''Оскар''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=449}}. Пасля правалу «''Піратаў''» Паланскі вырашыў зняць больш інтымны, не касцюміраваны псіхалагічны трылер. «''З самага пачатку я хацеў зняць фільм у горадзе, у якім жыву''», — пазней узгадваў рэжысёр{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=452}}. Разам з Бракам ён прыдумаў сюжэтную аснову фільма пад працоўнай назвай «''Парыжскі праект''». У выніку на карціну было выдаткавана 20 мільёнаў долараў, на галоўную ролю быў запрошаны [[Харысан Форд]], а галоўная жаночая роля была аддадзена каханай Паланскага Эманюэль Сенье. Фільм атрымаў назву «''{{нп5|Нястрымны (фільм)|Нястрымны|en|Frantic (film)}}''» (1988){{Sfn|Werner|2013|p=190}}. Натхнёны працамі [[Альфрэд Хічкок|Альфрэда Хічкока]] і [[Фрыц Ланг|Фрыца Ланга]], фільм апавядаў пра кардыёлага ў выкананні Форда, жонка якога знікае пры загадкавых абставінах падчас іх сумеснага візіту ў Парыж. Пры працы над сцэнарыем Паланскаму дапамагалі Джэф Грос, Жэрар Брак і Роберт Таўн{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=454—455}}. Здымкі карціны сталі аднымі з самых беспраблемных у кар’еры рэжысёра{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=457}}. Крытыкі хвалілі «''Нястрымнага''» за эфектную рэжысуру<ref name="Senses of Cinema, on Polanski" /><ref name="Film Critic, Frantic review" />, хаця знайшліся і тыя, хто быў расстроены адсутнасцю нават намёкаў на сюррэалізм, якім быў вядомы Паланскі<ref name="Chicago Reader, Frantic review" />. У пачатку лістапада 1989 года [[Warner Brothers]] прапанавала Паланскаму адаптаваць і зняць кінаверсію рамана [[Міхаіл Афанасьевіч Булгакаў|Міхаіла Булгакава]] «''[[Майстар і Маргарыта]]''». Ён узяўся за адаптацыю, але пазней студыя перапыніла працу над сцэнарыем{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=464}}. У той жа час хадзілі чуткі, што рэжысёру прапаноўвалі экранізаваць «''{{нп5|Парфумер (раман)|Парфумера|en|Perfume (novel)}}''», «''Мэры Райлі''» і «''{{нп5|Адрынутыя|Адрынутых|en|Les Misérables}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=464}}. У 1991 годзе Паланскі ўзначаліў журы [[Канскі кінафестываль 1991|44-га Канскага кінафестывалю]]<ref name="Festival de Cannes, Juries 1991" /> і прысудзіў «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатую пальмавую галіну]]''» фільму [[Браты Коэн|Джоэла і Ітана Коэнаў]] «''{{нп5|Бартан Фінк||en|Barton Fink}}''» (1991)<ref name="Dissolve, Barton Fink monopolized Cannes" />. Рашэнне журы выклікала спрэчкі, бо фільм Коэнаў таксама быў удастоены ўзнагарод за найлепшую рэжысуру і найлепшую мужчынскую ролю ({{нп5|Джон Туртура||en|John Turturro}})<ref name="Dissolve, Barton Fink monopolized Cannes" />. Увосень таго ж года Паланскі зняўся ў сатырычным трылеры «''{{нп5|Назад у СССР (фільм, 1992)|Назад у СССР|en|Back in the USSR (film)}}''» {{нп5|Дэран Сарафян|Дэрана Сарафяна|en|Deran Sarafian}}. Фільм выйшаў у пракат у лютым 1992 года і атрымаў халодныя водгукі крытыкаў, сабраўшы ў пракаце каля 400 тысяч долараў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=468}}. Бытуе чутка, што прыкладна ў той жа час Паланскі нібыта незаконна прыехаў у ЗША, для таго каб у доме інвестара Макса Павелскі ў Беверлі-Хілз зняць кінаадаптацыю рамана [[Дафна дзю Мар’е|Дафны дзю Мар’е]] «''{{нп5|Рэбека (раман)|Рэбека|en|Rebecca (novel)}}''». Паводле чутак, у фільме бралі ўдзел зоркі ўзроўню [[Ніколь Кідман]], а акцэнт фільма рабіўся на садамазахісцкіх кампанентах сюжэту. Фільм так ніколі і не выйшаў на экраны, а біёграф рэжысёра Крыстафер Сэндфард, збіраючы інфармацыю пра гэты фільм, пісаў, што дзве яго крыніцы, якія ў той час блізка кантактавалі з Паланскім, прасілі не называць іх імёнаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=468—469}}. У 1992 годзе, натхнёны карцінай {{нп5|Эдрыян Лайн|Эдрыяна Лайна|en|Adrian Lyne}} «''{{нп5|Ракавая цяга|Ракавой цягай|en|Fatal Attraction}}''» (1987), Паланскі вырашыў змяніць эстэтыку сваіх фільмаў. Французскі прадзюсар {{нп5|Ален Сард||en|Alain Sarde}} прапанаваў яму экранізацыю рамана {{нп5|Паскаль Брукнер|Паскаля Брукнера|en|Pascal Bruckner}} «''Горкі месяц''»{{Sfn|Werner|2013|pp=204—206}}. Паланскі і Брак напісалі сцэнарый разам з англійскім аўтарам Джонам Браўнджонам, абнавіўшы змест рамана, дзеянне якога адбывалася ў 70-х гадах XX стагоддзя. Насуперак першакрыніцы Брукнера, у сцэнарый былі прыўнесены элементы {{нп5|Мультыкультуралізм|мультыкультуралізму|en|Multiculturalism}}, якія французскі пісьменнік шчыра ненавідзеў{{Sfn|Werner|2013|pp=206—207}}. Фільм «''[[Горкі месяц]]''» выйшаў на экраны ў 1992 годзе. Па сюжэце, муж і жонка ў марскім круізе знаёмяцца з дзіўнаватай шлюбнай парай, пісьменнікам Оскарам у выкананні {{нп5|Пітэра Каёці||en|Peter Coyote}} і яго маладой жонкай — францужанкай Мімі, якую сыграла {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}. Пасля знаёмства Оскар расказвае маладому чалавеку гісторыю сваіх любоўных адносін з Мімі. «''Горкі месяц''» выклікаў неадназначную рэакцыю крытыкаў: некаторыя з іх убачылі ў фільме асабістую гісторыю рэжысёра<ref name="Roger Ebert, Bitter Moon" /><ref name="Slant Magazine, on Bitter Moon" /><ref name="Chicago Reader, Bitter Moon review" />, іншыя лаялі фільм за гратэскны сцэнарый, дрэнную пастаноўку і вялікі акцэнт на [[меладрама]]тызм<ref name="Empire, Bitter Moon review" /><ref name="Independent, Bitter Moon review" /><ref name="New York Times, Bitter Moon review" />. Крытыкі параўноўвалі фільм Паланскага з карцінай [[Луі Маль|Луі Маля]] «''[[Шкода (фільм)|Шкода]]''» (1992), на карысць апошняга. Тым не менш, у некаторых колах «''Горкі месяц''» лічыцца культавым фільмам{{Sfn|Werner|2013|pp=216—217}}. У 1993 годзе Паланскі сыграў адну са сваіх першых галоўных роляў у фільме іншага рэжысёра [[Джузэпэ Тарнаторэ]] «''{{нп5|Чыстая фармальнасць||en|A Pure Formality}}''» (1994). Паланскі выканаў ролю дэтэктыва, які арыштаваў няўдачлівага пісьменніка ў выкананні [[Жэрар Дэпардзьё|Жэрара Дэпардзьё]]{{Sfn|Werner|2013|p=218}}. У 1994 годзе Паланскі перанёс на вялікія экраны спектакль Арыэля Дорфмана «''{{нп5|Смерць і дзяўчына (фільм)|Смерць і дзяўчына|en|Death and the Maiden (film)}}''». Фільм апавядае пра супрацьстаянне жонкі ([[Сігурні Уівер]]) паўднёваамерыканскага адваката і яго госця ([[Бен Кінгслі]]), у якім жанчына пазнае свайго былога ката ваенных часоў. Здымкі занялі дзесяць тыдняў і праходзілі ў асноўным у павільёнах студыі, а натурныя сцэны здымалі на паўночным захадзе Іспаніі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=484}}. Экранізацыя п’есы Дорфмана атрымала высокую ацэнку крытыкаў за клаўстрафобную атмасферу і ролю другога плана {{нп5|Сцюарт Уілсан (акцёр)|Сцюарта Уілсана|en|Stuart Wilson (actor)}}, які ўвасобіў збянтэжанага мужа былой ахвяры<ref name="Chicago Reader, Death and the Maiden review" /><ref name="A.V. Club, on Death and the Maiden" />. У параўнанні з п’есай Дорфмана, пазбаўленай якой-небудзь канкрэтнай канцоўкі, фільм Паланскага меў больш правакацыйны фінал{{Sfn|Werner|2013|pp=225—228}}. У водгуках на фільм пісалі, што рэжысёр надзяліў персанажа, сыгранага Кінгслі, аўтабіяграфічнымі рысамі{{Sfn|Werner|2013|p=229}}. У 1994 годзе Раман Паланскі выканаў невялікую ролю ў камедыйным трылеры {{нп5|Мішэль Блан|Мішэля Блана|en|Michel Blanc}} «''{{нп5|Смяротная стома||en|Dead Tired}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=489}}. У 1996 годзе ён планаваў зняць экранізацыю аповесці [[Фёдар Міхайлавіч Дастаеўскі|Дастаеўскага]] «''{{нп5|Двайнік (аповесць Дастаеўскага)|Двайнік|ru|Двойник (повесть Достоевского)}}''»<ref name="Kommersant, 1996-06-25" /> пра сутыкненне двайнікоў, дзе абедзве галоўныя ролі павінен быў сыграць [[Джон Траволта]]{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=491}}. Аднак на здымачнай пляцоўцы высветлілася, што рэжысёр дадаў сцэну, у якой галоўны герой павінен быў з’явіцца аголеным<ref name="New York Daily News, on John Travolta and The Double" />. Траволта наадрэз адмовіўся працягнуць здымкі і без тлумачэнняў з рэжысёрам адляцеў з Парыжа, пакінуўшы ў здзіўленні 250 чалавек на здымачнай пляцоўцы<ref name="Entertainment Weekly, on John Travolta and The Double" />{{Sfn|Werner|2013|pp=230—231}}. Паланскі пасля пракаментаваў гэты эпізод: «''Столькі народу ўклалі вялізныя намаганні ў гэты праект, і тут зусім раптоўна ўсё развальваецца на часткі. П’ер Гуфруа, які даўно працуе са мной у якасці мастака-пастаноўшчыка, плакаў, калі прыйшлося дэмантаваць дэкарацыі… Як можа Траволта, які атрымлівае за фільм заробак у 20 млн. долараў, паводзіць сябе такім дурным чынам?''»{{Sfn|Roman Polanski Interviews|2005|pp=105, 172}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=492}} З асуджэннем дзеянняў Траволты выступілі і іншыя рэжысёры, у прыватнасці, [[Дэвід Лінч]]<ref>''Lynch on Lynch''. ISBN 978-0-571-22018-2. Page 98.</ref>. Тады рэжысёр на нейкі час пакінуў рэжысуру поўнаметражных фільмаў і зняў кліп для {{нп5|Васка Росі||en|Vasco Rossi}} на песню «''Gli angeli''» (1996){{Sfn|Werner|2013|p=227}}. У 1996 годзе ён таксама ўзначальваў журы {{нп5|Венецыянскі кінафестываль 1996|53-га Венецыянскага кінафестывалю|en|53rd Venice International Film Festival}}, дзе ўзнагародзіў «''[[Залаты леў|Залатым ільвом]]''» рэжысёра {{нп5|Ніл Джордан|Ніла Джордана|en|Neil Jordan}} за фільм «''{{нп5|Майкл Колінз (фільм)|Майкл Колінз|en|Michael Collins (film)}}''». А рашэнне аб прысуджэнні ўзнагароды за найлепшую жаночую ролю 4-гадовай Віктуар Тывізоль за ролю ў фільме {{нп5|Жак Дуаён|Жака Дуаёна|en|Jacques Doillon}} «''{{нп5|Панет||en|Ponette}}''» было вельмі нечаканым рашэннем і выклікала здзіўленне прэсы<ref name="Los Angeles Times, 1996-09-16" />. У 1997 годзе рэжысёра зацікавіў сцэнарый {{нп5|Энрыке Урбісу||en|Enrique Urbizu}} па кнізе {{нп5|Артура Перэс-Рэвертэ||en|Arturo Pérez-Reverte}} пад назвай «''{{нп5|Клуб Дзюма||en|The Club Dumas}}''». Запрасіўшы Джона Браўнджона да супрацоўніцтва, яны разам унеслі радыкальныя змены ў сцэнарый. Галоўны герой антыквар атрымлівае загадкавую кнігу, напісаную нібыта самім [[Сатана|Сатаной]], затым ён становіцца мішэнню таямнічай секты. З добра апранутага іспанца ў арыгінале герой ператварыўся ў звычайнага жыхара Нью-Ёрка, а роля дасталася [[Джоні Дэп]]у{{Sfn|Werner|2013|pp=234—235}}, з якім рэжысёр пазнаёміўся ў маі 1997 года на Канскім кінафестывалі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=494}}. Фільм атрымаў назву «''{{нп5|Дзявятая брама||en|The Ninth Gate}}''» і выйшаў на экраны ў 1999 годзе. Карціна была добра сустрэта як крытыкамі, так і гледачамі. Крытыкі параўноўвалі фільм з карцінай [[Стэнлі Кубрык]]а «''{{нп5|З шырока заплюшчанымі вачыма||en|Eyes Wide Shut}}''» (1999)<ref name="Empire, The Ninth Gate review" /> і «''Дзіцём Размары''», а самаго Паланскага абвінавачвалі ў тым, што ён «''звар’яцеў''» на сатанізме. Рэжысёр жа казаў: «''Я ніколі не верыў у акультызм ці д’ябла. І зусім не рэлігійны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=495}}. «''Дзявятая брама''» прынесла рэжысёру ўзнагароду [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]], а таксама шэраг больш дробных прызоў. Пазней сам Паланскі казаў, што яго пятнаццаты фільм выйшаў «''нядрэнным''» і «''забаўным''», але што ён «''нічога сур’ёзнага''» з сябе не ўяўляе{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=502}}. Фільм у пракаце зарабіў 57 мільёнаў долараў і стаў адным з самых касавых у кар’еры рэжысёра на той час{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=503}}. === Англа-французскі перыяд: пачатак XXI стагоддзя (2000—2010) === [[Файл:Roman Polanski..jpg|міні|Раман Паланскі і Эдрыен Броўдзі ў 2002 годзе.]] Пасля выхаду фільма «''Дзявятая брама''» Паланскі вырашыў заняцца чымсьці кардынальна адрозным ад усяго таго, што здымаў дагэтуль. Увосень 1999 года ён прачытаў аўтабіяграфію {{нп5|Уладыслаў Шпільман|Уладыслава Шпільмана|en|Władysław Szpilman}}, кампазітара, які перажыў нямецкае ўварванне ў Польшчу. Кніга апавядала пра яго знаходжанне ў [[Варшаўскае гета|Варшаўскім гета]] і пра разбурэнне польскай сталіцы ў выніку [[Варшаўскае паўстанне|Варшаўскага паўстання]]{{Sfn|Werner|2013|pp=246—247}}. Хаця першая спроба зняць гісторыю Шпільмана была зроблена адразу пасля Другой сусветнай вайны, у выніку ўмяшання камуністычных уладаў быў зняты фільм «''Непакораны горад''» ({{lang-pl|Miasto nieujarzmione}}) (1950), які меў мала агульнага з зыходным матэрыялам{{Sfn|Jazdon|2013|p=90}}. У межах брытана-нямецка-французска-польскай сумеснай вытворчасці Паланскі зняў ваенную драму «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» (2002) па сцэнарыі {{нп5|Рональд Харвуд|Рональда Харвуда|en|Ronald Harwood}}. Ролю Шпільмана выканаў [[Эдрыен Броўдзі]], а аператарам стаў [[Павел Эдэльман]]{{Sfn|Jazdon|2013|p=79}}. Паланскі бачыў тон фільма абсалютна выразна — без ярка выяўленых сімпатый і антыпатый. Ён не жадаў нічога «''сентыментальнага і паказнога''» ні ад акцёраў, ні ад аператара{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=511}}. Натурныя здымкі фільма праходзілі ў Польшчы, а павільённыя — у Берліне{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=512}}. Фільм меў вялікі поспех і атрымаў мноства ўзнагарод, сярод якіх «''[[Залатая пальмавая галіна]]''» [[Канскі кінафестываль 2002|55-га Канскага кінафестывалю]], дзе паказ фільма скончыўся васьміхвіліннымі апладысментамі стоячы{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=516}}. Фільм таксама атрымаў прэмію «''[[Сезар]]''» у дзвюх катэгорыях і «''[[Оскар]]''» у трох катэгорыях ([[Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру|найлепшая рэжысура]], найлепшы адаптаваны сцэнарый, найлепшая мужчынская роля)<ref name="MUBI, The Pianist" />. Пры бюджэце ў 35 мільёнаў долараў «''Піяніст''» сабраў у пракаце 120 мільёнаў<ref name="Box Office Mojo, The Pianist" />. У Заходняй Германіі фільм быў уключаны ў праграму па гісторыі ва ўсіх сярэдніх школах{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=518}}. Фільм азнаменаваў трыумфам позні перыяд творчасці Паланскага. У амаль сямідзесяцігадовым узросце рэжысёр стаў, магчыма, больш запатрабаваным, чым калі-небудзь раней{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=518}}. Пасля поспеху фільма Паланскі прыехаў у Польшчу, дзе сыграў адну з галоўных роляў у фільме [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]] «''Помста''» (2002), знятага па камедыі {{нп5|Аляксандр Фрэдра|Аляксандра Фрэдра|en|Aleksander Fredro}}{{Sfn|Werner|2013|p=267}}. Крытыкі засталіся задаволеныя ігрой Паланскага, адзначаючы, што «''ў яго ёсць стыль і дасціпнасць''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=518}}. У 2003 годзе Паланскі паставіў спектакль па п’есе «''{{нп5|Геда Габлер||en|Hedda Gabler}}''» у парыжскім тэатры Марыньі. Эманюэль Сенье выканала галоўную ролю. Пастаноўка выклікала пахвалу ў крытыкаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=520}}. У 2004 годзе па парадзе жонкі Паланскі пачаў працу над новай экранізацыяй «''{{нп5|Прыгоды Олівера Твіста|Прыгодаў Олівера Твіста|en|Oliver Twist}}''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=528}}. Адаптацыяй рамана займаўся {{нп5|Рональд Харвуд||en|Ronald Harwood}}. На экраны «''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» выйшаў у 2005 годзе. Экранізацыя рамана [[Чарльз Дыкенс|Чарльза Дыкенса]] пра хлопчыка-сірату, які гібее ў лонданскіх трушчобах, апускала ці спрашчала шэраг мудрагелістых сюжэтаў літаратурнай першакрыніцы{{Sfn|Werner|2013|pp=273—274}}. Вытворчасць фільма каштавала амаль 60 мільёнаў долараў, аднак фінансавыя выдаткі не акупіліся: фільм сабраў у пракаце ўсяго 42,5 мільёна долараў<ref name="Box Office Mojo, Oliver Twist" />. Крытыкі назвалі фільм «''занадта кансерватыўнай адаптацыяй Дыкенса''»<ref name="BBC, Oliver Twist review" /><ref name="Washington Post, Oliver Twist review" />, аднак яго станоўча ацаніў пісьменнік {{нп5|Джон Ірвінг||en|John Irving}}, які палічыў «''Олівера Твіста''» Паланскага найлепшым фільмам па рамане Дыкенса ў гісторыі кіно{{Sfn|Werner|2013|pp=276—277}}. У 2006 годзе Паланскі паставіў на сцэне парыжскага тэатра {{нп5|Эберто (тэатр)|Эберто|en|Théâtre Hébertot}} атрымаўшую [[Пулітцэраўская прэмія|Пулітцэраўскую прэмію]] драму {{нп5|Джон Патрык Шэнлі|Джона Патрыка Шэнлі|en|John Patrick Shanley}} «''Сумненне''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=549}}. У 2007 годзе Паланскі зняў эпізод пад назвай «''Эратычны кінатэатр''» для кінаальманаха «''{{нп5|У кожнага сваё кіно||en|To Each His Own Cinema}}''», які быў падрыхтаваны спецыяльна для юбілейнага [[Канскі кінафестываль 2007|60-га Канскага кінафестывалю]] 36 рэжысёрамі з 25 краін свету{{Sfn|Ain-Krupa|2010|p=157}}. У тым жа годзе Паланскі зняўся ў эпізадычнай ролі ў камедыі «''{{нп5|Час пік 3||en|Rush Hour 3}}''», дзе сыграў французскага інспектара на пенсіі, які прыйшоў на дапамогу двум галоўным героям{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=549}}. Тады ж шырока анансаваўся пачатак здымкаў фільма паводле рамана [[Роберт Харыс|Роберта Харыса]] «''[[Пампеі (раман)|Пампеі]]''». Харыс асабіста напісаў сцэнарый спецыяльна пад рэжысёра Рамана Паланскага, у многіх інтэрв’ю ён заяўляў, што на сюжэт рамана паўплываў фільм Паланскага «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''»<ref name="Independent, on Pompeii" />. Галоўныя ролі павінны былі выканаць [[Арланда Блум]] і [[Скарлет Ёхансан]]<ref name="NEWSru.com, on Pompeii" />. Аднак праца над карцінай была адкладзена на нявызначаны тэрмін — пры тым, што правы на фільм ужо набылі дыстрыб’ютары з 35 краін<ref name="Rolling Stone Russia, on Pompeii" /><ref name="Variety, on Pompeii" />. Фільм быў адменены ў верасні 2007 года з-за затрымак, выкліканых праблемамі з месцазнаходжаннем планаваных здымак і сцэнарыем, а таксама з-за набліжэння запланаванага страйку акцёраў<ref name="Variety, on Pompeii" />. === Пасля 2010 года === [[Файл:Roman Polanski 2011.jpg|міні|Раман Паланскі на прэміі «''Сезар''» у Парыжы ў 2011 годзе.]] У 2010 годзе Паланскі зняў фільм «''[[Прывід пяра]]''» па рамане [[Роберт Харыс|Роберта Харыса]]. Паводле сюжэту карціны, літаратурны найміт у выкананні [[Юэн Мак-Грэгар|Юэна Мак-Грэгара]] пасля загадкавай смерці свайго папярэдніка бярэцца за напісанне «''аўтабіяграфіі''» былога [[Прэм’ер-міністр Вялікабрытаніі|брытанскага прэм’ера]] Адама Ланга, роля якога дасталася [[Пірс Броснан|Пірсу Броснану]]. Па сюжэце карціны падзеі разгортваюцца ў [[Лондан]]е, а затым у [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] на востраве {{нп5|Мартас-Віньярд||en|Martha's Vineyard}}. Аднак па прычыне таго, што ў Амерыцы Паланскі знаходзіўся ў вышуку, здымкі фільма праходзілі ў Германіі. У хуткім часе пасля заканчэння здымкаў карціны Раман Паланскі быў запрошаны на {{нп5|Цюрыхскі кінафестываль||en|Zurich Film Festival}} пачэсным госцем. Аднак адразу па прылёце ў Швейцарыю 26 верасня 2009 года рэжысёр быў затрыманы швейцарскай паліцыяй. Арышт адбыўся па запыце ЗША на аснове ордэра 1978 года. Па гэтай прычыне пост-прадакшн карціны быў ненадоўга прыпынены, аднак неўзабаве рэжысёр змог вярнуцца да працы, знаходзячыся пад хатнім арыштам на сваёй швейцарскай віле. Праз зняволенне рэжысёра прэм’ера фільма на [[Берлінскі кінафестываль 2010|60-м Берлінскім кінафестывалі]] прайшла ў яго адсутнасці. Фільм быў высока ацэнены кінакрытыкамі і ўдастоіўся шэрагу значных узнагарод: «''Сярэбранага мядзведзя''» Берлінскага кінафестывалю за найлепшую рэжысуру, шэсці [[Еўрапейская кінапрэмія|Еўрапейскіх кінапрэмій]] (у тым ліку за найлепшы фільм, рэжысуру і сцэнарый), чатырох прэмій «''[[Сезар]]''» (за найлепшую рэжысуру, адаптаваны сцэнарый, мантаж і саўндтрэк)<ref name="MUBI, The Ghost Writer" />. Крытыкі ўгледзелі ў фільме каментарый да [[Уварванне ў Ірак (2003)|другой вайны ў Персідскім заліве]] і намёк на неадназначную палітыку [[Тоні Блэр]]а<ref name="A.V. Club, on The Ghost Writer" />. Кінакрытык [[Роджэр Эберт]] уключыў фільм у дзясятку найлепшых фільмаў 2010 года, адзначыўшы: «''Гэты фільм — праца чалавека, які ведае, як здымаць трылер. Размераны, спакойны, упэўнены — гэты фільм планамерна стварае атмасферу саспенсу, не ўпадаючы ў залежнасць ад шоку і экшану. <…> У свае 76 гадоў Паланскі нагадвае нам пра рэжысёраў мінулага, калі прафесіяналізм шанаваўся больш, чым мудрагелістае трукацтва, а бесталковая кліпавая манера не падмяняла сабой прадуманы рытм мантажных рашэнняў''»<ref name="Roger Ebert, The Ghost Writer" />. Мак-Грэгар пасля здымкаў казаў пра працу з Паланскім: «''Ён легенда… Ён цудоўны, проста цудоўны, і абсалютна апраўдвае сваю рэпутацыю вялікага рэжысёра''»<ref name="ArticleSlash, Ewan McGregor interview" />. 12 ліпеня 2010 года ўрад Швейцарыі абвясціў, што не будзе экстрадзіраваць Паланскага ў ЗША<ref name="Bloomberg, 2010-07-12" />. Агулам рэжысёр прабыў пад хатнім арыштам больш за 9 месяцаў. На [[Венецыянскі кінафестываль 2011|68-м Венецыянскім кінафестывалі]] адбылася прэм’ера фільма «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» (2011), пастаўленага па п’есе [[Ясміна Рэза|Ясміны Рэза]] «''{{нп5|Бог разні||en|God of Carnage}}''». Тэма фільма — сустрэча двух нью-ёркскіх шлюбных пар, якія абмяркоўваюць сварку паміж сваімі дзецьмі. Галоўныя ролі ў фільме выканалі [[Кейт Уінслет]], [[Крыстаф Вальц]], [[Джодзі Фостэр]] і [[Джон Крыстафер Райлі]]. Фільм атрымаў прэмію «''Сезар''» за найлепшы сцэнарый<ref name="MUBI, Carnage" />, аднак меркаванні крытыкаў з гэтай нагоды падзяліліся. Сярод водгукаў былі пахвалы ўсяму квартэту акцёраў<ref name="Roger Ebert, Carnage" /> і папрокі вымучанаму сцэнарыю<ref name="Wall Street Journal, Carnage review" />. Уінслет пасля здымкаў фільма казала: «''Раман — адзін з самых незвычайных людзей, якіх я калі-небудзь сустракала. Гэтаму хлопцу 77 гадоў. У ім ёсць нешта іскрыстае. Ён вельмі радасна ставіцца да сваёй працы, і гэта заразліва''»<ref name="Inquirer, Kate Winslet interview" />. Адзначаючы стыль рэжысуры, дырэктар {{нп5|Нью-Ёркскі кінафестываль|Нью-Ёркскага кінафестывалю|en|New York Film Festival}} Рычард Пенья падчас амерыканскай прэм’еры фільма назваў Паланскага «''паэтам маленькіх прастор… усяго ў пары пакояў ён можа стварыць цэлы свет, цэлае грамадства''»<ref name="Los Angeles Times, 2011-10-01" />. У 2012 годзе на замову кампаніі [[Prada]] Паланскі зняў кароткаметражны фільм «''Тэрапія''» ({{Lang-en|A Therapy}}) з [[Хелена Бонэм Картэр|Хеленай Бонэм Картэр]] і [[Бен Кінгслі|Бенам Кінгслі]] ў галоўных ролях. Яго прэм’ера адбылася на [[Канскі кінафестываль 2012|65-м Канскім кінафестывалі]]<ref name="MUBI, A Therapy" />. На наступны год Паланскі прадставіў фільм «''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» паводле аднайменнага рамана [[Леапольд фон Захер-Мазох|Леапольда фон Захер-Мазоха]], а дакладней — паводле сцэнічнай адаптацыі рамана Дэвіда Айвза<ref name="Independent, Venus in Fur review" />. Фільм здымаўся ў Парыжы, з Эманюэль Сенье ў ролі прастытуткі і [[Мацьё Амальрык]]ам у ролі рэжысёра, які паступова падпарадкоўваецца волі дзяўчыны. За «''Венеру ў футры''» Паланскі быў узнагароджаны прэміяй «''Сезар''» як найлепшы рэжысёр, атрымаўшы пахвалу за разумны каментарый аб адносінах паміж сучаснымі жанчынамі і мужчынамі<ref name="Guardian, Venus in Fur review" />. У 2017 годзе Паланскі зняў фільм «''{{нп5|Заснавана на рэальных падзеях (фільм, 2017)|Заснавана на рэальных падзеях|en|Based on a True Story (film)}}''» паводле рамана {{нп5|Дэльфін дэ Віган||en|Delphine de Vigan}}<ref name="Wyborcza, on Based on a True Story" />. Па сюжэце фільма, пісьменніца ў выкананні Эманюэль Сенье атрымлівае ананімныя лісты з пагрозамі за раскрыццё інфармацыі пра яе найбліжэйшых сваякоў у сваім рамане. Фільм атрымаў змешаныя водгукі, некаторыя крытыкі хвалілі фільм за майстэрскую працу аператара [[Павел Эдэльман|Паўла Эдэльмана]]<ref name="Hollywood Reporter, Based on a True Story review" />, іншыя ж, наадварот, называлі фільм Паланскага горшым з варыянтаў {{нп5|Мыльная опера|мыльных опер|en|Soap opera}}<ref name="Telegraph, Based on a True Story review" />. У гэтым годзе Паланскі павінен быў узначаліць журы кінапрэміі «''Сезар''», але на фоне палемікі ў грамадстве аб даўняй справе аб згвалтаванні адмовіўся ад прапановы<ref name="RFI, 2017-01-24" />. 1 мая 2018 года, на хвалі трэнду {{нп5|MeToo|#MeToo|en|MeToo movement}}, Раман Паланскі быў выключаны з {{нп5|Акадэмія кінематаграфічных мастацтваў і навук|Амерыканскай кінаакадэміі|en|Academy of Motion Picture Arts and Sciences}} за «''невыкананне этычных правілаў''»<ref name="Wyborcza, on expulsion from the American Film Academy" />; у 2019 годзе ён зрабіў спробу аднавіць сваё членства ў кінаакадэміі праз суд<ref name="Vokrug.tv, on expulsion from the American Film Academy" />. У 2019 годзе на [[Венецыянскі кінафестываль 2019|76-м Венецыянскім кінафестывалі]] адбылася прэм’ера фільма «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''». Фільм апавядаў пра {{нп5|Справа Дрэйфуса|справу Дрэйфуса|en|Dreyfus affair}}, самы вядомы судовы працэс Францыі канца XIX стагоддзя. Здымкі фільма праходзілі ў Францыі, а яго бюджэт склаў 60 мільёнаў еўра<ref name="Le Parisien, on J'Accuse" />. Сусветная прэм’ера фільма адбылася на паказе 30 жніўня 2019 года, дзе карціну сустрэлі авацыяй стоячы<ref name="Vanity Fair, on J’Accuse premiere" />, а па выніках фестывалю «''Я абвінавачваю''» быў удастоены {{нп5|Гран-пры журы (Венецыянскі кінафестываль)|Гран-пры журы|en|Grand Jury Prize (Venice Film Festival)}} і ўзнагароды [[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы|ФІПРЭСІ]]<ref name="Filmweb, Wenecja 2019" />. Крытыкі адзначалі майстэрства, з якім Паланскі ў форме строгай {{нп5|Працэдурная драма|працэдурнай драмы|en|Procedural drama}} перанёс на экран шматгадовую гісторыю абвінавачвання афіцэра [[Альфрэд Дрэйфус|Альфрэда Дрэйфуса]] ў дзяржаўнай здрадзе і яго пазнейшага апраўдання, паказаўшы яго з пункту гледжання менш вядомага персанажа — {{нп5|Мары-Жорж Пікар|Мары-Жоржа Пікара|en|Georges Picquart}}, які адыграў ключавую ролю ў рэабілітацыі Дрэйфуса<ref name="Meduza, on J'Accuse" /><ref name="Variety, on J’Accuse" /><ref name="Telegraph, J’Accuse review" />. У той жа час скандал выклікалі промаматэрыялы да фільма, якія ўключалі інтэрв’ю Паланскага Паскалю Брукнеру, у якім суразмоўцы праводзілі паралелі між справай Дрэйфуса і біяграфіяй самаго Паланскага: многія журналісты ўказвалі на недарэчнасць параўнання агульнапрызнана сфабрыкаванага працэсу над Дрэйфусам са справай Паланскага, які прызнаў віну ў згвалтаванні трынаццацігадовай Гейлі, а старшыня фестывальнага журы {{нп5|Лукрэсія Мартэль||en|Lucrecia Martel}} адмовілася прысутнічаць на гала-вячэры, прысвечанай фільму<ref name="Deadline, on J'Accuse" /><ref name="Variety, on J’Accuse" />. У Францыі «''Я абвінавачваю''» атрымаў тры прэміі «''Сезар''», у тым ліку за найлепшую рэжысуру, што прымусіла некаторых гледачоў заўчасна пакінуць цырымонію і асудзіць вердыкт [[Акадэмія мастацтваў і тэхналогій кінематографа|Кінаакадэміі]]<ref name="RMF24, on César 2020" /><ref name="TVN24, on César 2020" />. Ні сам Паланскі, ні акцёры і здымачная група фільма «''Я абвінавачваю''» не прысутнічалі на цырымоніі ўзнагароджання, якая праходзіла ў парыжскай зале Плеель. Паланскі заявіў, што не будзе падвяргаць сябе «''публічнаму лінчаванню''» з-за абвінавачванняў у згвалтаванні, якія ён адмаўляе. Адказваючы на абвінавачванні ў сексуальным гвалце, высунутыя супраць яго, ён сказаў: «''Фантазіі нездаровых розумаў зараз разглядаюцца як даказаныя факты''»<ref name="France 24, on César 2020" />. Перамога Паланскага на «''Сезары''» ў намінацыі Найлепшы рэжысёр стала для яго пятай у кар’еры, што з’яўляецца рэкордам для аднаго рэжысёра; раней ён атрымліваў узнагароду за фільмы «''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''», «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''», «''[[Прывід пяра]]''» і «''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''»<ref name="Entertainment Weekly, on César 2020" />. У жніўні 2020 года суд адмовіў Паланскаму ў аднаўленні яго правоў у Амерыканскай кінаакадэміі<ref name="Variety, on Academy Reinstatement" />, а ў лістападзе 2020 года Паланскі разам з сямнаццаццю іншымі дзеячамі кіно быў пазбаўлены свайго ганаровага членства ў агульным сходзе Французскай кінаакадэміі<ref name="RMF Classic, on expulsion from the French Film Academy" />. У 2021 годзе Паланскі пачаў працу над фільмам «''{{нп5|Палац (фільм)|Палац|en|The Palace (upcoming film)}}''», сцэнарый для якога ён напісаў сумесна з {{нп5|Ежы Скалімоўскі|Ежы Скалімоўскім|en|Jerzy Skolimowski}}. == Асабістае жыццё == === Рамантычныя адносіны === Першыя сур’ёзныя адносіны ў будучага рэжысёра пачаліся ў 1949 годзе. Дзяўчыну звалі Крыстына Клодка, ёй было чатырнаццаць гадоў (на пару гадоў меней, чым Паланскаму), і яна яшчэ вучылася ў школе. Праз сорак гадоў рэжысёр апісваў яе «''маленькія, высокія грудзі''» і «''грацыю балярыны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=69}}. Яны рассталіся прыкладна праз год, пасля чаго Раман пачаў адносіны са сваёй аднакурсніцай па Дзяржаўнай сярэдняй школе прыгожых мастацтваў. Яе звалі Ханка Ламніцка. Гэтыя адносіны хутка скончыліся з-за таго, што Ламніцка не захацела спаць з Паланскім{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=72}}. Будучы на трэцім курсе Лодзінскай кінашколы, Паланскі пачаў сустракацца з дваццацідвухгадовай лыжніцай Кікай Леліціньскай. У межах аднаго з заданняў вучылішча Раману і іншым студэнтам былі выдадзены фотаапараты і было сказана «''фатаграфаваць усё, што яны палічаць цікавым''», большую частку здымкаў Паланскага складала аголеная натура Леліціньскай{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=86}}. {{нп5|Ежы Касінскі||pl|Jerzy Kosiński}} ўспамінаў, што «''іх адносіны сталі пагалоскай''», яны то расставаліся, то сыходзіліся зноў, але будучы [[Свінг (секс)|свінгерамі]], не пярэчылі супраць інтрыжак партнёра, калі апошні сумленна прызнаецца{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=87}}. [[Файл:Barbara Kwiatkowska.JPG|міні|150px|Барбара Квяткоўска.]] У 1958 годзе Паланскі пазнаёміўся з маладой актрысай {{нп5|Барбара Квяткоўска-Лас|Барбарай Квяткоўскай|pl|Barbara Kwiatkowska-Lass}}, якая на той момант знаходзілася ў «''зеніце славы''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=100}}. Яны ўпершыню сустрэліся падчас працы над фільмам {{нп5|Тадэвуш Хмялеўскі (рэжысёр)|Тадэвуша Хмялеўскага|pl|Tadeusz Chmielewski (reżyser)}} «''{{нп5|Ева хоча спаць||pl|Ewa chce spać}}''» (1958). На момант іх знаёмства ў Паланскага яшчэ былі адносіны з Леліціньскай, але ў апошнія месяцы яны бачыліся ўжо радзей. Вяселле Паланскага з Квяткоўскай адбылося 9 верасня 1959 года<ref name="Guardian, Polanski 2005 inreview" />. Барбара знялася ў кароткаметражным фільме Паланскага «''Калі падаюць анёлы''» (1959){{Sfn|Werner|2013|pp=30—31}}{{Sfn|Kochańczyk|2012|pp=29—30}}. У 1961 годзе Паланскаму трапіўся ў рукі італьянскі штотыднёвы часопіс пра кіно, у якім ён убачыў фота сваёй жонкі на нейкім прыёме ў кампаніі рэжысёра {{нп5|Джыла Пантэкорва||en|Gillo Pontecorvo}}, затым Раман атрымаў ад жонкі ліст, у якім было напісана, што «''ёй трэба час падумаць''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=115}}. Пазней Квяткоўска рассталася з Пантэкорва, але завяла новы раман з аўстрыйскім акцёрам {{нп5|Карлхайнц Бём|Карлхайнцам Бёмам|en|Karlheinz Böhm}}. У Варшаву на прэм’еру «''Нажа ў вадзе''» яна прыехала з ім. У выніку Квяткоўска падала на развод і «''аформіла адносіны з Бёмам''», развод Паланскага і Квяткоўскай адбыўся ў 1962 годзе{{Sfn|Werner|2013|p=48}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=119}}. Падчас здымкаў фільма «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» у 1966 годзе Паланскі сустракаўся з амерыканскай актрысай {{нп5|Джыл Сент-Джон||en|Jill St. John}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=150}}. [[Файл:Sharon Tate Valley of the Dolls 1967 - Restoration.jpg|міні|150px|[[Шэран Тэйт]].]] У 1966 годзе на здымках фільма «[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]]» Раман Паланскі пазнаёміўся з [[Шэран Тэйт]]. 20 студзеня 1968 года ў {{нп5|Чэлсі (Лондан)|Чэлсі|en|Chelsea, London}} пара ажанілася{{Sfn|Werner|2013|p=91}}. Сведкамі былі {{нп5|Джын Гутоўскі||pl|Gene Gutowski}} і асабісты ўрач Паланскага Тоні Грынберг, а сяброўкай нявесты — {{нп5|Барбара Паркінс||en|Barbara Parkins}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=192}}. Далей сямейная пара пераехала жыць у [[Лос-Анджэлес]]. За тыдзень да калядаў 1968 года Тэйт даведалася што цяжарная{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=208}}. Вядома, што ўжо падчас цяжарнасці Тэйт у Паланскага былі «''кароткія раманы''» з пачынаючай актрысай Лолай і з {{нп5|Мішэль Філіпс||en|Michelle Phillips}}, былой жонкай саліста гурта {{нп5|The Mamas & the Papas||en|The Mamas & the Papas}} {{нп5|Джон Філіпс (музыкант)|Джона Філіпса|en|John Phillips (musician)}}{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=218}}. Паколькі Паланскі працаваў у Лондане над трылерам «''{{нп5|Дзень дэльфіна||en|The Day of the Dolphin}}''», Тэйт сама вярнулася ў ЗША, бо неўзабаве павінна была нарадзіць дзіця<ref name="Washington Post, on Sharon Tate’s death" /><ref name="History, on Sharon Tate’s death" />. Неўзабаве пасля паўночы 8 жніўня 1969 года група людзей, звязаных з сектай {{нп5|Чарльз Мэнсан|Чарльза Мэнсана|en|Charles Manson}}, уварвалася на вілу сужонкаў у Беверлі-Хілз{{Sfn|Gibson|2006|p=46}}. Тэйт і яе сябры: {{нп5|Войцех Фрыкоўскі|Войцеха Фрыкоўскага|pl|Wojciech Frykowski}}, {{нп5|Эбігейл Фолджэр||pl|Abigail Folger}}, {{нп5|Джэй Себрынг|Джэя Себрынга|en|Jay Sebring}} — былі звязаныя і падвергнутыя жорсткім катаванням. У выніку нажавых раненняў і страты крыві, на восьмым месяцы цяжарнасці Тэйт памерла разам са сваім будучым сынам, якому нават ужо далі імя Пол Рычард{{Sfn|Gibson|2006|p=46}}{{Sfn|Werner|2013|p=103}}. На ўваходных дзвярах крывёй Тэйт было напісана слова «''СВІННЯ''» ({{lang-en|PIG}}){{Sfn|Сэндфорд|2012|с=231}}, што першапачаткова прывяло следства да высновы, што забойства было рытуальным{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|pp=206—207}}. Чарльз Мэнсан разам з членамі культу быў арыштаваны ў канцы 1969 года, стаў перад судом і ў 1971 годзе быў прызнаны вінаватым у забойстве першай ступені<ref name="Guardian, on Charles Manson" />. Пасля смерці жонкі Паланскі перажыў працяглы перыяд нервовага зрыву{{Sfn|Zamochnikoff, Bonnotte|2006|p=210}}, які ўзмацняўся нарастаючымі сенсацыйнымі паведамленнямі жоўтай прэсы, якая абвінавачвала рэжысёра ў злачынстве, учыненым сектай Мэнсана{{Sfn|Werner|2013|p=105}}. Пазней Паланскі казаў, што яго адсутнасць у доме ў ноч забойстваў — гэта тое, аб чым ён найбольш шкадуе ў жыцці<ref name="Independent, on Roman Polanski" />{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=9}}. У аўтабіяграфіі ён пісаў: «''Смерць Шэран — адзіны пераломны момант у маім жыцці, які сапраўды мае значэнне''», і пракаментаваў, што яе забойства змяніла яго асобу з «''бязмежнага, ціхамірнага мора чаканняў і аптымізму''» на «''ўкаранёны песімізм… вечную незадаволенасць жыццём''»{{Sfn|Polanski|1984|p=324}}. У Паланскага засталося негатыўнае ўражанне аб прэсе, якая, на яго думку, была зацікаўлена ў сенсацыйным асвятленні жыцця ахвяр і ўскосна яго самаго, каб прывабіць чытачоў. Ён быў шакаваны адсутнасцю спагады ў гэтых навінах<ref name="Playboy, December 1971" />: {{Цытата|Я даўно ведаў, што журналіст не можа перадаць 100 працэнтаў праўды, але я не разумеў, да якой ступені праўда скажаецца як намерамі журналіста, так і грэбаваннем. Я маю на ўвазе не толькі інтэрпрэтацыі таго, што адбылося; я таксама маю на ўвазе факты. Рэпартажы пра Шэран і забойствы былі практычна злачыннымі. Чытаючы газеты, я не мог паверыць сваім вачам. Я не мог паверыць сваім вачам! Яны абвінавачвалі ахвяр у сваіх уласных забойствах. Я сапраўды пагарджаю прэсай. Я не заўсёды так лічыў. Прэса прымусіла мяне пагарджаць ёй.}} Сярод сенсацыйных заяў журналістаў былі чуткі пра тое, што Тэйт і яе сябры прымалі наркотыкі{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=9}}, нягледзячы на тое, што {{нп5|коранер||en|Coroner}} абвясціў, што пасля ўскрыцця Тэйт не было выяўлена ніякіх слядоў наркотыкаў ці нікаціну<ref name="USA Today, Sharon Tate's family interview" />. У 1976 годзе Паланскі пазнаёміўся з пятнаццацігадовай [[Настасся Кінскі|Настассяй Кінскі]] і правёў з ёй ноч{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=330}}, пасля чаго, па словах біёграфа Паланскага Крыстафера Сэндфарда, у іх быў непрацяглы раман{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=334}}, сама ж Кінскі казала, што між імі быў толькі флірт<ref name="Guardian, on Nastassja Kinski" />. [[Файл:Roman Polanski Emmanuelle Seigner Cannes.jpg|міні|Раман Паланскі і Эманюэль Сенье на [[Канскі кінафестываль 1992|Канскім кінафестывалі 1992 года]].]] Восенню 1984 года маладая пачынаючая актрыса {{нп5|Эманюэль Сенье||en|Emmanuelle Seigner}}, унучка акцёра {{нп5|Луі Сенье||en|Louis Seigner}}, у пошуках новай працы пазнаёмілася з агентам, які зладзіў ёй прыватнае праслухоўванне ў Паланскага. Дагэтуль Сенье ніколі не чула пра гэтага рэжысёра. На Паланскага тады зрабілі ўражанне прыгажосць і талент актрысы, пазней ён успамінаў: «''Сапраўдная францужанка — спакойная, стрыманая і цудоўная. Вядома, у жыцці Сенье не такая. Яна вельмі слаўная''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=436}}. Сенье ж, па яе прызнанні, першапачаткова не хацела згаджацца на спатканне з Паланскім, бо думала, што «''ён проста хоча мяне трахнуць''». Але ўсё ж яе падкупілі яго «''пачцівасць і сумленнасць''», «''справа ў душы, а душа ў Рамана цудоўная''», — успамінала Сенье{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=437}}. Пара ажанілася 30 жніўня 1989 года{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=462}}. У іх нарадзілася двое дзяцей — дачка {{нп5|Маргана Паланскі|Маргана|en|Morgane Polanski}} (нар. 1993) і сын Элвіс (нар. 1998){{Sfn|Werner|2013|p=187}}. Маргана сыграла другарадныя ролі ў такіх фільмах свайго бацькі, як «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''», «''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» і «''[[Прывід пяра]]''». Найбольшую вядомасць ёй прынесла роля {{нп5|Гізела Французская|прынцэсы Гізелы|en|Gisela of France}} ў тэлесерыяле «''[[Вікінгі (серыял)|Вікінгі]]''», а ў 2016 годзе адбыўся яе рэжысёрскі дэбют з кароткаметражным фільмам «''Дублёр''»<ref name="Interia Film, Morgane Polanski interview" />. Элвіс Паланскі сыграў эпізадычныя ролі ў фільмах «''[[Скафандр і матылёк (фільм)|Скафандр і матылёк]]''» і «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''». Блізкі сябар сям’і казаў пра сужонкаў: «''Эманюэль была дзіўнай жанчынай і самым вялікім каханнем Рамана пасля Шэран Тэйт''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=462—463}}. === Крымінальны пераслед і абвінавачванні ў гвалце === 20 лютага 1977 года ў межах фотасесіі на замову часопіса «''Vogue Hommes''» Паланскі пазнаёміўся з трынаццацігадовай мадэллю Самантай Джэйн Гейлі (пасля замужжа змяніла прозвішча на Геймер){{Sfn|Сэндфорд|2012|с=398}}. Паводле паказанняў Саманты, 10 сакавіка 1977 года, падчас фотасесіі ў асабняку [[Джэк Нікалсан|Джэка Нікалсана]] на {{нп5|Малхоланд-драйв (вуліца)|Малхоланд-драйв|en|Mulholland Drive}} у Лос-Анджэлесе, Паланскі даў ёй шампанскае і наркотык «''Кваалюд''» ({{нп5|метаквалон||en|Methaqualone}})<ref name="Los Angeles Times, 2003-02-23" />, прымусіў яе да [[Аральны секс|аральнага]] і [[Анальны секс|анальнага сексу]]<ref name="Independent, on Roman Polanski arrest" /><ref name="New York Post, on Roman Polanski arrest" />, а затым адвёз яе дадому{{Sfn|Werner|2013|p=155}}. 11 сакавіка Паланскага затрымалі па падазрэнні ў згвалтаванні<ref name="Guardian, Polanski in Exile" />. 24 сакавіка акруговы пракурор Роджэр Гансан прад’явіў яму абвінавачанне па шасці пунктах: згвалтаванне з ужываннем наркотыкаў, вычварэнне, нетрадыцыйны палавы акт, непрыстойныя дзеянні сексуальнага характару і палавы акт з дзіцём, якое не дасягнула чатырнаццаці гадоў; прадастаўленне непаўнагадоваму забароненых рэчываў{{Sfn|Werner|2013|p=157}}. Паланскі не прызнаў сябе вінаватым ні па адным з гэтых абвінавачанняў{{Sfn|Werner|2013|p=158}}. Падчас судовага разбіральніцтва, суддзёй у якім быў Лоўрэнс Дж. Рытэнбанд, рэжысёр і яго адвакат прапанавалі міравое пагадненне, у адпаведнасці з якім Паланскі прызнаў бы сябе вінаватым толькі ў самым лёгкім з пунктаў абвінавачання. Адвакат Гейлі пагадзіўся на ўрэгуляванне, але пад ціскам грамадскасці Рытэнбанд меў намер пасадзіць Паланскага ў турму, прынамсі, на кароткі час. Рэжысёр быў узяты пад нагляд куратара, таксама яму было прызначана абавязковае псіхіятрычнае абследаванне ў турме ў Чына на поўдзень ад Лос-Анджэлеса. 16 снежня 1977 года Паланскі трапіў у турму, дзе правёў 42 дні{{Sfn|Werner|2013|pp=159—161}}. 29 студзеня 1978 года ён быў вызвалены, але праз дзень пасля чарговага судовага пасяджэння ён даведаўся ад свайго адваката Дугласа Далтана, што Рытэнбанд меў намер падоўжыць турэмнае зняволенне Паланскага яшчэ на 48 дзён, а затым распарадзіцца аб яго высылцы з краіны{{Sfn|Werner|2013|p=162}}. У гэты ж час у прэсе з’явіліся чуткі, што Рытэнбанд у сваім загарадным клубе выхваляўся, што пасадзіць Паланскага «''на 100 гадоў''»<ref name="Independent, on Roman Polanski crime" />. 31 студзеня, не чакаючы прысуду, Паланскі збег з ЗША{{Sfn|Werner|2013|p=162}} у Лондан, а пазней, каб пазбегнуць [[Экстрадыцыя|экстрадыцыі]], паляцеў у Францыю, таксама ён жыў на тэрыторыі Швейцарыі і Польшчы. Калі пасля адзін з французскіх рэпарцёраў пытаўся ў яго, як гэта — быць бежанцам, Паланскі паціснуў плячыма і адказаў: «''Даўно прывык. Я быў бежанцам усё сваё жыццё''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=10}}. Пасля смерці Рытэнбанда ў 1993 годзе Паланскі пагадзіўся выплаціць Геймер кампенсацыю ў памеры 500 000 долараў, аднак няма ніякіх доказаў таго, што ён сапраўды выплаціў якую-небудзь кампенсацыю<ref name="Telegraph, Polanski’s Victim compensation" /><ref name="Gazeta Prawna, 2009-10-03" />. На пачатку мая 2009 года суд Лос-Анджэлеса адхіліў хадайніцтва Паланскага аб спыненні справы<ref name="Wiadomosci, 2009-05-08" />. У верасні 2009 года Раман Паланскі прыбыў у [[Швейцарыя|Швейцарыю]], каб атрымаць узнагароду за сваю рэжысёрскую дзейнасць. Арганізатары кінафестывалю ў [[Цюрых]]у заявілі, што кінарэжысёр 26 верасня 2009 года быў арыштаваны паліцыяй па ордэры, выдадзеным у ЗША і датаваным 1978 годам, а таксама на падставе міжнароднага ордэра на арышт 2005 года. Паколькі Паланскі прызнаў віну і збег ад суда, паводле амерыканскіх законаў, прынцып даўніны на яго не распаўсюджваецца<ref name="Kommersant, 2009-10-05" />. Міністр культуры Францыі {{нп5|Фрэдэрык Мітэран||en|Frédéric Mitterrand}} заявіў, што ўражаны арыштам Паланскага. У [[Прэс-рэліз|камюніке]] міністэрства гаварылася, што Мітэран шкадуе аб арышце рэжысёра, ён «''са здзіўленнем даведаўся пра дзеянні супраць Рамана Паланскага — кінарэжысёра з сусветным імем і французскага грамадзяніна, які затрыманы ў Швейцарыі''», — паведамлялася ў дакуменце<ref name="Gazeta.ru, 2009-09-27" />. Некалькі дзясяткаў вядомых кінематаграфістаў падпісалі зварот у падтрымку Паланскага. Сярод іх [[Вудзі Ален]], [[Дэвід Лінч]], [[Марцін Скарсэзэ]], [[Вім Вендэрс]], {{нп5|Дарэн Аранофскі||en|Darren Aronofsky}}, {{нп5|Тэры Гіліям||en|Terry Gilliam}}, [[Педра Альмадовар]] і іншыя<ref name="SACD, Petition for Roman Polanski" /><ref name="Guardian, Petition for Roman Polanski"/>. Актрысы {{нп5|Фані Ардан||en|Fanny Ardant}} і [[Моніка Белучы]] таксама выказалі сваё шкадаванне наконт арышту Паланскага. Кіраўнікі знешнепалітычных ведамстваў Францыі і Польшчы заявілі, што маюць намер звярнуцца да прэзідэнта ЗША [[Барак Абама|Барака Абамы]] з тым, каб той памілаваў Паланскага і закрыў крымінальную справу ў дачыненні да яго<ref name="Life-star.ru, 2009-09-28" />. Губернатар [[Каліфорнія|Каліфорніі]] [[Арнольд Шварцэнэгер]] адмовіўся памілаваць рэжысёра<ref name="Gazeta.ru, 2009-10-02" />. Апеляцыйны суд Лос-Анджэлеса таксама адмовіўся закрыць справу Паланскага<ref name="Lenta.ru, 2009-12-22" />. Падчас знаходжання рэжысёра пад арыштам на [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскім кінафестывалі]] адбылася прэм’ера яго новага фільма «''[[Прывід пяра]]''»; фільм быў удастоены [[Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру|«''Сярэбранага мядзведзя''» за найлепшую рэжысуру]]. 12 ліпеня 2010 года ўлады Швейцарыі адмовілі амерыканскаму ўраду ў экстрадыцыі Паланскага ў ЗША і вызвалілі рэжысёра з-пад {{нп5|Хатні арышт|хатняга арышту|en|House arrest}}<ref name="Lenta.ru, 2010-07-12" />. У канцы 2013 года Саманта Геймер апублікавала свой погляд на згвалтаванне ў аўтабіяграфіі «''{{нп5|Дзяўчына: Жыццё ў цені Рамана Паланскага||en|The Girl: A Life in the Shadow of Roman Polanski}}''»<ref name="Tages-Anzeiger, Das Leben nach Polanski" />. У канцы кастрычніка 2014 года ўлады ЗША звязаліся з польскімі афіцыйнымі асобамі, калі Паланскі прысутнічаў на адкрыцці яўрэйскага музея ў Варшаве<ref name="BBC, Roman Polanski freed in Poland" />. Рэжысёр быў дапытаны пракурорамі ў Кракаве і вызвалены. 30 кастрычніка намеснік міністра замежных спраў Польшчы [[Рафал Тшаскоўскі]] заявіў, што Польшча не бачыць падставаў для затрымання Рамана Паланскага і перадачы яго ўладам ЗША<ref name="Deutsche Welle, Польша отказала в экстрадиции" />. Яшчэ ў 2010 годзе генеральны пракурор Польшчы заявіў, што паводле польскага заканадаўства з моманту злачынства прайшло занадта шмат часу, каб Паланскі мог быць экстрадзіраваны<ref name="BBC, Roman Polanski freed in Poland" />. 25 лютага 2015 года Паланскі прыйшоў у польскі суд на слуханне па запыце ЗША аб экстрадыцыі. Суддзя прызначыў яшчэ адно слуханне, якое павінна было адбыцца ў красавіку ці раней, каб даць час на вывучэнне дакументаў, якія прыбылі са Швейцарыі<ref name="Yahoo, Roman Polanski in extradition hearing" />. 30 кастрычніка 2015 года польскі суддзя Дарыюш Мазур адхіліў запыт ЗША аб выдачы Паланскага. Па словах суддзі, дазвол вярнуць Паланскага амерыканскім праваахоўным органам быў бы «''яўна незаконным''» дзеяннем, якое пазбаўляе рэжысёра свабоды. Ягоныя адвакаты сцвярджалі, што экстрадыцыя парушыць [[Еўрапейская Канвенцыя аб абароне Правоў Чалавека і асноўных свабод|Еўрапейскую Канвенцыю аб абароне Правоў Чалавека]]. Паланскі мае падвойнае грамадзянства — Польшчы і Францыі<ref name="New York Times, Polish Judge Rejects Extradition" />. Судом прымалася да ўвагі, што сама пацярпелая, стаўшы дарослай, неаднаразова патрабавала зняць абвінавачанні з рэжысёра{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=399}}. «''Як паказваецца ў хадайніцтве, крымінальны пераслед рэжысёра варта спыніць, бо меркаваная пацярпелая адчувае занадта вялікі ціск з боку грамадскасці''»<ref name="Lenta.ru, 2009-10-27" />. 6 снежня 2016 года Вярхоўны суд Польшчы пастанавіў адхіліць апеляцыю, пададзеную польскім міністрам юстыцыі Зіёбра, і пакінуць у сіле пастанову ад кастрычніка 2015 года<ref name="Los Angeles Times, 2016-12-07" />. 17 жніўня 2017 года суддзя Вышэйшага суда акругі Лос-Анджэлес Скот Гордан адхіліў хадайніцтва Саманты Геймер аб спыненні справы супраць Паланскага<ref name="AP News, Judge refuses to end Polanski case" />. У 2010-х гадах адбылася новая хваля абвінавачванняў у адрас рэжысёра. 14 мая 2010 года брытанская актрыса {{нп5|Шарлота Льюіс (актрыса)|Шарлота Льюіс|en|Charlotte Lewis}} заявіла, што рэжысёр двойчы падвергнуў яе гвалту падчас здымак фільма «''{{нп5|Піраты (фільм, 1986)|Піраты|en|Pirates (1986 film)}}''» ў 1983 годзе, калі ёй было 16 гадоў<ref name="Daily Beast, Charlotte Lewis accusations" />. 26 верасня 2017 года нямецкая актрыса {{нп5|Рэнатэ Лангер||de|Renate Langer}} паведаміла швейцарскай паліцыі, што яна была згвалтаваная Паланскім у 1972 годзе, калі ёй было 15 гадоў<ref name="Sun, Renate Langer accusations" /><ref name="Daily Mail, Renate Langer accusations" />. У лістападзе 2019 года французская актрыса {{нп5|Валянцін Манье||en|Valentine Monnier}} засведчыла, што ў 1975 годзе, калі ёй было 18 гадоў, яна зведала збіццё і сексуальны гвалт з боку рэжысёра<ref name="Le Parisien, Valentine Monnier accusations" />. == Фільмаграфія == {{Main|Фільмаграфія Рамана Паланскага}} Раман Паланскі зняў 22 поўнаметражныя фільмы: * «''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''» (1962; {{lang-pl|Nóż w wodzie}}) * «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» (1965; {{lang-en|Repulsion}}) * «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» (1966; {{lang-fr|Cul-de-Sac}}) * «''[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]]''» (1967; {{lang-en|The Fearless Vampire Killers}}) * «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''» (1968; {{lang-en|Rosemary’s Baby}}) * «''{{нп5|Макбет (фільм, 1971)|Макбет|en|Macbeth (1971 film)}}''» (1971; {{lang-en|The Tragedy of Macbeth}}) * «''{{нп5|Што? (фільм)|Што?|en|What? (film)}}''» (1972; {{lang-en|What?}}) * «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» (1974; {{lang-en|Chinatown}}) * «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''» (1976; {{lang-fr|Le Locataire}}) * «''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''» (1979; {{lang-en|Tess}}) * «''{{нп5|Піраты (фільм, 1986)|Піраты|en|Pirates (1986 film)}}''» (1986; {{lang-en|Pirates}}) * «''{{нп5|Нястрымны (фільм)|Нястрымны|en|Frantic (film)}}''» (1988; {{lang-en|Frantic}}) * «''[[Горкі месяц]]''» (1992; {{lang-en|Bitter Moon}}) * «''{{нп5|Смерць і дзяўчына (фільм)|Смерць і дзяўчына|en|Death and the Maiden (film)}}''» (1994; {{lang-en|Death and the Maiden}}) * «''{{нп5|Дзявятая брама||en|The Ninth Gate}}''» (1999; {{lang-en|The Ninth Gate}}) * «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» (2002; {{lang-en|The Pianist}}) * «''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» (2005; {{lang-en|Oliver Twist}}) * «''[[Прывід пяра]]''» (2010; {{lang-en|The Ghost Writer}}) * «''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» (2011; {{lang-en|Carnage}}) * «''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» (2013; {{lang-fr|La Vénus à la fourrure}}) * «''{{нп5|Заснавана на рэальных падзеях (фільм, 2017)|Заснавана на рэальных падзеях|en|Based on a True Story (film)}}''» (2017; {{lang-fr|D’après une histoire vraie}}) * «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» (2019; {{lang-fr|J’accuse}}) * «''Палац''» (у вытворчасці; {{lang-en|The Palace}}) == Рэжысёрскі метад == {{Урэзка | Змест = «Ты павінен задаволіць аўдыторыю, але пакінуць яе крыху галоднай, каб ёй хацелася яшчэ. Сёння фільмы спрабуюць растлумачыць абсалютна ўсё, і пад канец гэта становіцца нудна»<ref name="Ru Newsweek, о Призраке" />. | Подпіс = Раман Паланскі | Выраўноўванне = right | Шырыня = 250px | Памер шрыфта = 85% | Фон = }} У 1976 годзе ў інтэрв’ю для выдання {{нп5|Polityka||en|Polityka}} Паланскі казаў: «''Я люблю кіно, я люблю ўсе віды фільмаў, я хацеў бы здымаць вестэрны, паліцэйскія і псіхалагічныя фільмы…''»{{Sfn|Stachówna|1994|p=126}}. Рэжысёр спецыялізуецца перш за ўсё на жанравым кіно, і галоўнай адметнай рысай яго фільмаў, на думку гісторыка кіно Гражыны Стахоўны, з’яўляецца «''знешняя гульня рэжысёра з гледачамі, якая тычыцца яго біяграфічнай легенды''»{{Sfn|Stachówna|1994|p=129}}. Далей польскі кіназнаўца згадвае і іншыя асаблівасці фільмаў Паланскага: элемент жаху, які ўзнікае з імітацыі прац [[Альфрэд Хічкок|Альфрэда Хічкока]]{{Sfn|Stachówna|1994|p=132}}, імкненне галоўных герояў ізалявацца ад грамадства і прагрэсуючыя псіхічныя расстройствы{{Sfn|Stachówna|1994|p=134, 148}}, дэманстрацыя механізмаў падпарадкавання слабых людзей людзям, якія куды мацней розумам, і, у рэшце рэшт, схільнасць да [[гратэск]]у{{Sfn|Stachówna|1994|p=190}}. Дэвід Томсан таксама заявіў, што Паланскі засяроджваецца ў першую чаргу на дэманстрацыі праяў «''адчужэння і варожасці''» ў адносінах да іншага чалавека, што прыводзіць да гвалту, які праяўляецца «''ўтоена, са шкадаваннем ці нават камічна''»{{Sfn|Thomson|2002|p=687}}. Чорны гумар — адна са значных адметных рыс творчасці Паланскага, якая «''можа прыняць іранічнае, надзвычай камічнае стаўленне да вышэйшай і, як ён гаворыць, непазбежнай праблеме чалавецтва — вечнаму гвалту і злу, узгадаванаму (гэтым чалавецтвам)''»{{Sfn|Sarris|1998|p=390}}. Джошуа Кляйн пералічвае такія адметныя рысы творчасці Паланскага, як «''майстэрскае апавяданне''» і дбайны псіхалагічны аналіз{{Sfn|Schneider|2007|p=376}}. А Пол Вернер дадае, што адметнымі рысамі рэжысёрскай працы з’яўляюцца «''клаўстрафобная цесната асноўных абставін''» і «''неспакойная атмасфера падазронасці і недаверу''»{{Sfn|Werner|2013|p=88}}. Сам рэжысёр казаў, што любіць «''вырашаць складаныя задачы''» і здымаць фільмы ў замкнёных прасторах{{Sfn|Зельвенский|2021|с=302}}. Па словах Джэсікі Вінтэр, у свеце кіно Паланскага «''моцныя людзі сілкуюцца слабымі… ці, радзей, менавіта слабыя людзі адчуваюць пагрозу, якая існуе толькі ў іх занепакоеным розуме''»{{Sfn|Armstrong, Charity|2007|p=425}}. Сам Паланскі вядомы дыктатарскімі паводзінамі з акцёрамі на здымачнай пляцоўцы, што выражаецца ў давядзенні іх «''да мяжы фізічнай і душэўнай трываласці''»{{Sfn|Werner|2013|p=60}}{{Sfn|Зельвенский|2021|с=11}}. У сваіх фільмах рэжысёр выкарыстоўвае доўгія прамыя кадры, каб акцёры больш раскрываліся перад камерай{{Sfn|Thomson|2002|p=688}}. Пры падборы акцёраў на ролю ён імкнецца знайсці такіх людзей, у кім спалучалася б «''мастацтва быць расслабленым і засяроджаным адначасова''». Паланскі аддае перавагу здымкам у павільёнах, бо лічыць, што там ён можа дабіцца лепшага выніку{{Sfn|Зельвенский|2021|с=292}}. Пачынаючы з «''новай хвалі''», рэжысёры сталі пазбягаць здымак у студыі пад маркай таго, што гэта «''фальш''»; на думку Паланскага, здымкі ў дэкарацыях, наадварот, робяць фільм больш прыгожым «''пры ўмове таго, што мы сапраўды гэтага хочам''». Непраўдападобнасць пры здымках у павільёнах можа быць выклікана выключна «''няздольнасцю некаторых каманд надаць дэкарацыям дакладнасць''», — лічыць Паланскі{{Sfn|Зельвенский|2021|с=294}}. Па словах Крыстафера Сэндфарда, унікальная атмасфера фільмаў Паланскага «''шмат у чым тлумачыцца аператарскай працай: камера ўвесь час у руху, слізгае ад акцёра да акцёра, з пакоя ў пакой''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=90}}. Таксама Сэндфард пісаў, што «''Раман ніколі не патрабаваў ад цябе таго, чаго не мог бы зрабіць сам. Яго талент кіраўніка і патрэба быць лідарам ва ўсім проста здзіўлялі''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=147}}. Сам жа Паланскі казаў, што «''няма нічога жудасней, чым здымаць кіно ў тэатральнай манеры''». Камера як нябачны сведка таго, што адбываецца, заўсёды павінна знаходзіцца ў руху, а акцёры не павінны чытаць свой тэкст, яны павінны «''імправізаваць''»{{Sfn|Зельвенский|2021|с=299}}. Паланскі кожны раз праводзіць дбайную прапрацоўку сцэнарыя аж да выдалення з яго «''лішніх літар''», па словах рэжысёра, «''усе гэтыя „ах“, „ну“ і „ага“ — поўнае дзярмо''». Для Паланскага гэтыя часціцы і выклічнікі з’яўляюцца толькі хітрыкамі, пакліканымі імітаваць гутарковую мову ў непраўдападобных дыялогах. Да падобных лішніх слоў ён таксама адносіць «''ну тады''» і «''ды ты што!''», лічачы, што добры дыялог павінен абыходзіцца без «''падобнага смецця''»{{Sfn|Зельвенский|2021|с=289}}. У той жа час Паланскі рэдка сам піша сцэнарыі, толькі ў суаўтарстве, ён казаў, што лічыць працу сцэнарыста сапраўднай «''пакутай''»{{Sfn|Зельвенский|2021|с=290}}. === Крыніцы натхнення === Асноўнай крыніцай натхнення для Паланскага былі амерыканскія жанравыя фільмы такіх рэжысёраў, як [[Альфрэд Хічкок]], [[Говард Хоўкс]] і [[Орсан Уэлс]]{{Sfn|Stachówna|1994|p=218}}. У 1962 годзе Паланскі паглядзеў у кінатэатры паўторны паказ «''[[Псіха (фільм, 1960)|Псіха]]''», потым вярнуўся на яго яшчэ некалькі разоў, лічачы гэты фільм «''квінтэсенцыяй уласных уяўленняў пра секс, жорсткасць і вуаерызм… і ўзорам добрай, цікавай кінакарціны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=125}}. Таксама на яго паўплывалі фільмы {{нп5|Кэрал Рыд|Кэрала Рыда|en|Carol Reed}}, [[Лоўрэнс Аліўе|Лоўрэнса Аліўе]], [[Луіс Буньюэль|Луіса Буньюэля]], [[Федэрыка Феліні]], [[Элія Казан|Эліі Казана]] і [[Фрыц Ланг|Фрыца Ланга]]{{Sfn|Werner|2013|p=27}}{{Sfn|Зельвенский|2021|с=11}}. Уступная частка «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіды|en|Repulsion (film)}}''» відавочна адсылае да фільма Буньюэля «''[[Андалузскі сабака]]''» (1929){{Sfn|Werner|2013|p=54}}. Хоць па стылі рэжысёра параўноўвалі з такімі майстрамі {{нп5|Французская новая хваля|французскай новай хвалі|en|French New Wave}}, як [[Жан-Люк Гадар]] і [[Франсуа Труфо]], Паланскі катэгарычна адмаўляў падобныя асацыяцыі{{Sfn|Stachówna|1994|p=218}}. Пра працы вышэйзгаданых рэжысёраў новай хвалі Паланскі пісаў: «''Яны спужалі мяне дылетантызмам і тэхнічнай беднасцю''»{{Sfn|Polanski|1984|p=152}}. Калі Гадар і Труфо ўзначалілі забастоўку леварадыкальных кінематаграфістаў падчас {{нп5|Майскія падзеі 1968 года ў Францыі|пратэстаў у маі і чэрвені 1968 года|en|May 68}}, Паланскі параўнаў іх з «''маленькімі дзецьмі, якія гуляюцца ў рэвалюцыянераў. Я вырас у краіне, дзе такія рэчы адбываюцца сур’ёзна''»{{Sfn|Werner|2013|p=95}}. Як прыклад ідэальных дэкарацый у кіно Паланскі прыводзіць «''[[Касмічная адысея 2001 года|Касмічную адысею 2001 года]]''» (1968), «''{{нп5|Чужы (фільм)|Чужога|en|Alien (film)}}''» (1979), туманны пейзаж, пазбаўлены геаграфічнага вымярэння і арыенціраў, у «''[[Гамлет (фільм, 1948)|Гамлеце]]''» (1948), вялізную печ у «''[[Грамадзянін Кейн|Грамадзяніне Кейне]]''» (1941), заледзянелы палац у «''[[Доктар Жывага (фільм, 1965)|Доктары Жывага]]''» (1965){{Sfn|Зельвенский|2021|с=295}}. === Асноўныя тэмы фільмаў === Паланскаму ўдаецца «''бліскуча паказаць гісторыі драматычных узаемаадносін з сексуальным падтэкстам''», асабліва калі ў іх раскрываюцца «''некаторыя грані чалавечай натуры''», — піша біёграф Паланскага Крыстафер Сэндфард{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=116}}. Практычна ўсе фільмы Паланскага, знятыя пасля «''[[Танец вампіраў (фільм)|Танцу вампіраў]]''», заснаваны на літаратурных першакрыніцах<ref name="Culture.pl, Вечная борьба" />. Асаблівасцю іх выкарыстання з’яўляецца тое, што ў сваіх працах ён часта іранічна ад іх «''дыстанцыруецца''», прычым у некаторых выпадках даводзячы іх да «''абсурду''»{{Sfn|Черненко|2002|с=134}}. Многія з яго карцін (асабліва «''класічнага''» перыяду, які сканчваецца «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жыльцом|en|The Tenant}}''») напаўняюць гледача адчуваннем псіхалагічнай ізаляцыі і {{нп5|Параноя|параноі|en|Paranoia}}<ref name="RIA, 2013-08-18" />. Героі «''пакаёвай трылогіі''» («''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''», «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''», «''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''») няўмольна спускаюцца ў бездань вар’яцтва, свет гэтых фільмаў адфільтраваны свядомасцю псіхічна нездаровага пратаганіста, канцоўкам уласцівы элемент нявызначанасці, інтэрпрэтацыя пакідаецца гледачу<ref name="Rambler, 2020-06-15" />. Паланскі — адзін з самых {{нп5|Песімізм|песімістычных|en|Pessimism}} рэжысёраў. Галоўны герой яго фільма, як правіла, сутыкаецца з пагрозай падвергнуцца маральнаму, а часам і фізічнаму гвалту з боку сіл ірацыянальных, дэманічных, не даступных яго разуменню<ref name="Kommersant, 2010-08-05" /><ref name="ASC, The Ghost Writer" />. Пры тым гэтыя сілы ў большасці выпадкаў перамагаюць; часам справа сканчваецца тым, што пратаганіст губляе розум. Кінакрытык і сцэнарыст {{нп5|Кенет Тайнен||en|Kenneth Tynan}} казаў: «''Многія лічаць, што працам Рамана ўласцівы элемент аўтабіяграфічнасці. Насамрэч усё значна цікавей. Калі фільм абарваны на самым інтрыгуючым месцы, можаце быць упэўнены — фінал маецца на ўвазе трагічны''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=24}}. == Уплыў і ацэнкі == {{Урэзка | Змест = «Мне падабаецца працаваць з Паланскім. Ён чортаў геній. Усё, чым ён валодае, ідзе з яго асабістага досведу. Часам мне здаецца, ён нешта накшталт {{нп5|Звышчалавек|звышчалавека|en|Übermensch}} — бо вынесці столькі, колькі вынес ён, пад сілу не кожнаму. І ён гатовы да ўсяго»<ref name="Esquire, Эдриен Броуди" />. | Подпіс = [[Эдрыен Броўдзі]] | Выраўноўванне = right | Шырыня = 250px | Памер шрыфта = 85% | Фон = }} Крытыкі і нават акцёры часта называюць Паланскага геніем<ref name="Telegraph, Polanski genius" /><ref name="Culture.pl, Вечная борьба" />{{Ref+|«''Ён — геній. Ён — дзівак. Ён — і тое, і другое''». Цытата з газетнага артыкула пра Паланскага{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=259}}.|К}}{{Ref+|Пасля вяртання Паланскага з Лос-Анджэлеса на радзіму ў Польшчу адна з найбуйнейшых польскіх газет называла яго «''геніем''» і «''нашым блудным сынам''», фігурай «''нароўні з Моцартам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=8}}.|К}}{{Ref+|«''14 красавіка 1966 года {{нп5|Кенет Тайнен||en|Kenneth Tynan}}, вядомы крытык і з нядаўніх часоў — кіраўнік Нацыянальнага тэатра, напісаў свайму судырэктару [[Лоўрэнс Аліўе|Лоўрэнсу Аліўе]], што хацеў бы заключыць кароткатэрміновы кантракт з „бліскучым маладым польскім рэжысёрам, які зняў „Нож“ і „Агіду“. У яго ёсць вопыт і тэатральнай працы, было б добра, калі б ён паставіў для Пітэра Хола п’есу ў тэатры „{{нп5|Олд Вік||en|The Old Vic}}“. Ён — тое, што нам трэба: у ім ідэальна спалучаюцца багатае ўяўленне і ўменне паказаць гвалт“. Аліўе толькі запытаў у адказ, ці гаворыць той па-англійску. „Ён — геній“, — запэўніў Тайнен''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=154}}.|К}}. Часопіс «''[[Time]]''» называў яго «''найвялікшым з рэжысёраў-сучаснікаў''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=546}}. Пісьменнік {{нп5|Ежы Касіньскі||en|Jerzy Kosiński}} лічыў Паланскага «''неспакойным і нервовым''», быццам бы ён заўсёды быў на мяжы з-за вечнага імкнення да дасканаласці і перавагі, нават калі ён расслабляўся, то «''здавалася, рабіў гэта коштам вялізных намаганняў''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=92}}. {{нп5|Дональд Плезенс||en|Donald Pleasence}} казаў, што Паланскі «''не асабліва''» прыемны чалавек, а пісьменнік {{нп5|Крыстафер Сэндфард (біёграф)|Крыстафер Сэндфард|en|Christopher Sandford (biographer)}} пісаў, што яго «''каэфіцыент інтэлекту пунктаў на дваццаць вышэй за сярэднерэжысёрскі. Ты заўсёды ўсведамляў, што маеш справу з сапраўдным майстрам''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=146}}. Роберт Эванс спыняўся на яго няўжыўчывым, дырэктыўным характары, што, у прыватнасці, мела месца падчас здымак «''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскага квартала]]''», калі ён паводзіў сябе «''нібы [[Напалеон I Банапарт|Напалеон]]''». Такія паводзіны адрознівалі яго ад амерыканскіх калег, якія імкнуліся падтрымліваць добразычлівую атмасферу, камандны дух і праявы клопату аб персанале. З гэтай нагоды Эванс прыгадваў, што Раман часта казаў: «''У Польшчы я мог здымаць што заўгодна, а акцёры без пярэчанняў выконвалі мае загады''». Калі з Нікалсанам рэжысёр падтрымліваў сяброўскія адносіны, то з [[Фэй Данаўэй|Данаўэй]] у яго адбылося некалькі канфліктаў{{Sfn|Бискинд|2007|с=269—270}}. Многія людзі, якія працавалі з Паланскім, адзначалі яго надзвычайную шчодрасць і гасціннасць. Ва ўсіх дамах, дзе жыў рэжысёр, часта падоўгу гасцявалі яго сябры і знаёмыя, таксама ён заўсёды быў гатовы «''не міргнуўшы і вокам падпісаць самы вялікі рахунак''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=298—299}}. Кенет Тайнен захапляўся працай Паланскага, ён называў яго «''ідэальнай камбінацыяй багатай фантазіі і схільнасці да паказу гвалту на экране''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=260}}. Паводле ўспамінаў жонкі Тайнена, у пачатку іх знаёмства Кенет не вельмі давяраў рэжысёру: «''Кен лічыў Рамана „падманшчыкам“, ад якога не ведаеш, чаго чакаць у адказ на тваю наступную рэпліку — усмешкі ці злоснага аскалу. Яго пагарды баішся, але яго пахвалой даражыш''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=261}}. Аператар {{нп5|Таніна Дэлі Колі||en|Tonino Delli Colli}} называў Паланскага найлепшым рэжысёрам з усіх, з кім яму даводзілася працаваць за ўсю сваю кар’еру, а таксама адзначаў, што той вельмі шмат ведаў пра камеры і аб’ектывы, і нават «''адрозніваў адзін ад аднаго з першага позірку''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=484}}. Амерыканскі прадзюсар і журналіст Пітэр Барт характарызаваў Паланскага як «''цудоўнага''» чалавека, самага адукаванага і эрудыраванага рэжысёра з усіх, каго ён ведаў{{Sfn|Бискинд|2007|с=106}}. Нават заўзятыя крытыкі прац Паланскага прызнаюць, што яго карціны, пры ўсіх іх недахопах, вытрыманы ў найлепшых традыцыях сусветнага кінематографа, а з пункту гледжання тэхнічнага майстэрства Паланскаму няма роўных сярод рэжысёраў-сучаснікаў{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=496}}. Уільям Касл падкрэсліваў перфекцыянізм польскага пастаноўшчыка, праяўлены ім падчас стварэння «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''». Пры першай сустрэчы наконт абмеркавання гэтага фільма Паланскі не спадабаўся прадзюсару, аднак пераканаўшыся, што іх погляды на экранізацыю ў асноўным супадаюць, той ухваліў яго кандыдатуру. Нягледзячы на перарасход, затрымкі ў здымках і большы, чым меркавалася, памер фільма, Касл нязменна падтрымліваў рэжысёра, апісваючы іх узаемаадносіны як «''ветлівае катаванне''». Па ацэнцы французскага кіназнаўцы {{нп5|Жак Лурсель|Жака Лурселя|fr|Jacques Lourcelles}}, прыведзенай ім у «''Слоўніку кіно''» (1992), гэтая карціна стала самым вялікім дасягненнем рэжысёра (хоць і не шэдэўрам першай велічыні), а таксама адзінай, у якой яго праца «''не апынулася значна ніжэй звязаных з ёй чаканняў''». Ён таксама адзначаў наступнае: «''Загадка асобы Паланскага, якая робіць з яго асабліва характэрны тып рэжысёра посткласічнай эры Галівуда, звязана з яго здольнасцю на пачатковым этапе праекту выклікаць у прадзюсараў і фінансістаў велізарны энтузіязм, якому, здаецца, зусім не шкодзяць далейшыя расчараванні — камерцыйныя ці мастацкія''»{{Sfn|Лурселль|2009}}. «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» Паланскага пачынаецца з буйнога плана зрэнкі, што з’яўляецца адсылкай да адной са сцэн «''[[Андалузскі сабака|Андалузскага сабакі]]''» [[Луіс Буньюэль|Луіса Буньюэля]]; пазней Буньюэль прызнаваўся, што некаторыя вуаерысцкія сцэны ў ягонай «''{{нп5|Дзённая прыгажуня (фільм)|Дзённай прыгажуні|en|Belle de Jour (film)}}''» (1967) ён зняў «''з паклонам Раману''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=138—139}}. «''Агіда''» стала арыенцірам для {{нп5|Адэпт|адэптаў|en|Adept}} [[Сюррэалізм|сюррэалістычнай]] вобразнасці і тонка псіхалагізаваных канцовак. Яго стужка «''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''» спарадзіла моду 1970-х гадоў на містычныя фільмы жахаў на тэму сатанізму, самымі знакавымі з якіх сталі «''{{нп5|Экзарцыст (фільм)|Экзарцыст|en|The Exorcist}}''» (1973) і «''{{нп5|Омэн (фільм, 1976)|Омэн|en|The Omen}}''» (1976). Пісьменнік Роберт Сэндфард пісаў, што «''азіраючыся назад, мы можам назваць „Дзіця Размары“ — нараўне з такімі карцінамі, як „{{нп5|Боні і Клайд (фільм)|Боні і Клайд|en|Bonnie and Clyde (film)}}“ і „{{нп5|Бестурботны яздок||en|Easy Rider}}“, — адной з цэнтральных з’яў эвалюцыі „{{нп5|Новы Галівуд|новага Галівуда|en|New Hollywood}}“''»{{Sfn|Сэндфорд|2012|с=185}}. «''Кітайскі квартал''» апярэдзіў росквіт жанру {{нп5|Неануар|неануара|en|Neo-noir}} ў 1990-я гады. Фільм [[Браты Коэн|братоў Коэнаў]] «''{{нп5|Бартан Фінк||en|Barton Fink}}''» (якому канскае журы на чале з Паланскім прысудзіла «''Залатую пальмавую галіну''») па прызнанні яго стваральнікаў — {{нп5|Амаж (мастацтва)|амаж|en|Homage (arts)}} у гонар Паланскага часоў «''пакаёвай трылогіі''»<ref name="Rowell, The Brothers Grim" />. {{нп5|Андрэй Сцяпанавіч Плахаў|Андрэй Плахаў|ru|Плахов, Андрей Степанович}} наогул убачыў паміж лёсам пісьменніка з левымі поглядамі Бартана Фінка і Паланскім некаторае падабенства, у тым сэнсе, што абодва з’яўляюцца бежанцамі ад палітычнай ідэалогіі, якія пры гэтым звязалі сваю будучыню з камерцыйным кіно, для чаго абодва адпраўляюцца «''прадаваць свой талент''» у Галівуд. Аднак рэжысёр аказаўся нестандартным па амерыканскіх мерках кінематаграфістам, бо «''замест здавалася б гарантаванага камерцыйнага сцэнарыя напісаў зусім іншае — праекцыю сваіх фантазмаў і комплексаў, сваіх трагікамічных адносін са светам, свайго эгацэнтрызму і сваёй празмернасці''»{{Sfn|Плахов|2008|с=259}}. == Узнагароды == {{Main|Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага}} {{Некалькі выяў|image1=Roman Polanski gwiazda Lodz.jpg|width1=205|image2=Międzyzdroje, Aleja Gwiazd, odcisk dłoni Romana Polańskiego -Aw58-.JPG|width2=144|footer=Імянная зорка Паланскага на лодзінскай Алеі славы (злева), адбітак рукі Паланскага на Алеі зорак у [[Мендзыздрое]] (справа).}} Раман Паланскі неаднаразова ўзнагароджваўся прызамі фестываляў «''вялікай тройкі''»: [[Канскі кінафестываль|Канскага]], [[Венецыянскі кінафестываль|Венецыянскага]] і [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага]]. У 1962 годзе Паланскі быў узнагароджаны {{нп5|Прыз ФІПРЭСІ (Венецыянскі кінафестываль)|Прызам ФІПРЭСІ|fr|Prix FIPRESCI de la Mostra de Venise}} {{нп5|Венецыянскі кінафестываль 1962|23-га Венецыянскага кінафестывалю|en|23rd Venice International Film Festival}} за фільм «''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''». У 1965 годзе рэжысёр атрымаў {{нп5|«Сярэбраны мядзведзь» — Гран-пры журы|Спецыяльны прыз журы|en|Silver Bear Grand Jury Prize}} і Прыз ФІПРЭСІ на {{нп5|Берлінскі кінафестываль 1965|15-м Берлінскім кінафестывалі|en|15th Berlin International Film Festival}} за фільм «''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''». На {{нп5|Берлінскі кінафестываль 1966|Берлінскім кінафестывалі 1966 года|en|16th Berlin International Film Festival}} рэжысёр быў удастоены галоўнай узнагароды — «''{{нп5|Залаты мядзведзь|Залатога мядзведзя|en|Golden Bear}}''» — за фільм «''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''». У 2002 годзе Паланскі атрымаў галоўную ўзнагароду [[Канскі кінафестываль 2002|55-га Канскага кінафестывалю]] — «''[[Залатая пальмавая галіна|Залатую пальмавую галіну]]''» — за фільм «''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''». У 2010 годзе атрымаў [[Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру|«''Сярэбранага мядзведзя''» за рэжысуру]] на [[Берлінскі кінафестываль 2010|60-м Берлінскім кінафестывалі]] за фільм «''[[Прывід пяра]]''». На [[Венецыянскі кінафестываль 2019|Венецыянскім кінафестывалі 2019 года]] быў узнагароджаны {{нп5|Гран-пры журы (Венецыянскі кінафестываль)|Гран-пры журы|en|Grand Jury Prize (Venice Film Festival)}} і {{нп5|Прыз ФІПРЭСІ (Венецыянскі кінафестываль)|Прызам ФІПРЭСІ|fr|Prix FIPRESCI de la Mostra de Venise}} за фільм «''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''». Сярод прэстыжных кінапрэмій Раман Паланскі ўдастоены дзесяці прэмій «''[[Сезар]]''», пяці «''[[Еўрапейская кінапрэмія|Еўрапейскіх кінапрэмій]]''», трох прэмій «''[[BAFTA]]''», аднаго «''[[Залаты глобус|Залатога глобуса]]''» і адной прэміі «''[[Оскар]]''». Паводле рэсурса «''[[Internet Movie Database]]''» Раман Паланскі агулам за сваю кар’еру быў узнагароджаны 98 кінапрэміямі, акрамя таго кінематаграфіст быў адзначаны яшчэ 95 намінацыямі<ref name="IMDb, Roman Polanski awards" />. == Фільмы пра Паланскага == === Дакументальныя === * «''{{нп5|Раман Паланскі: Шуканы і жаданы||en|Roman Polanski: Wanted and Desired}}''» ({{lang-en|Roman Polanski: Wanted and Desired}}) — рэжысёр {{нп5|Марына Зяновіч||en|Marina Zenovich}}, ЗША, Вялікабрытанія, 2008 год<ref name="Newsweek, Roman Polanski 2008 documentary" />. * «''{{нп5|Раман Паланскі: Кінамемуары||en|Roman Polanski: A Film Memoir}}''» ({{lang-en|Roman Polanski: A Film Memoir}}) — рэжысёр {{нп5|Ларан Бузеро||en|Laurent Bouzereau}}, Вялікабрытанія, Італія, Германія, 2011 год<ref name="IndieWire, Roman Polanski 2011 Documentary" />. * «''Раман Паланскі: Трэці лішні''» ({{Lang-en|Roman Polanski: Odd Man Out}}) — рэжысёр {{нп5|Марына Зяновіч||en|Marina Zenovich}}, ЗША, 2012 год<ref name="Variety, on Odd Man Out" />. === Мастацкія === * «''Паланскі''» ({{lang-en|Polanski}}) — рэжысёр {{нп5|Дэміян Чапа||en|Damian Chapa}}, ЗША, 2009 год. Жыццё Паланскага прыцягнула рэжысёра сваёй насычанасцю. «''Я… ніяк не мог зразумець, чаму ніхто да гэтага часу не зняў пра Паланскага фільм''», — казаў Чапа. Першапачаткова на ролю Рамана планавалася знайсці падыходзячага акцёра, але ў выніку Чапа сам выканаў ролю<ref name="Film.ru, о байопике Полански" /><ref name="Day.Az, о байопике Полански" />. * Раман Паланскі стаў адным з персанажаў фільма [[Квенцін Таранціна|Квенціна Таранціна]] «''[[Аднойчы ў Галівудзе (фільм, 2019)|Аднойчы ў Галівудзе]]''» (ролю выканаў польскі акцёр {{нп5|Рафал Завяруха||en|Rafał Zawierucha}}) і яго {{нп5|Аднойчы ў Галівудзе (раман)|навелізацыі|en|Once Upon a Time in Hollywood (novel)}}, напісанай самім рэжысёрам<ref name="ComingSoon, Rafal Zawierucha is Roman Polanski" />. == Каментарыі == {{Заўвагі|group=К}} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="AP News, Judge refuses to end Polanski case">{{cite web|url=https://apnews.com/article/683568177ab04a7081dad4e3664b13aa|title=Judge refuses to end Roman Polanski sex assault case|author=Anthony McCartney|date=2017-08-19|website=AP News|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=|archivedate=|deadlink=no}}</ref> <ref name="ArticleSlash, Ewan McGregor interview">{{cite web|url=https://www.articleslash.net/Arts-and-Entertainment/Movies-TV/592449__Ewan-McGregor-Interview-For-The-Ghost.html|title=Ewan McGregor Interview For The Ghost|author=Matthew Power|date=2011-01-02|website=ArticleSlash|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210127222035/https://www.articleslash.net/Arts-and-Entertainment/Movies-TV/592449__Ewan-McGregor-Interview-For-The-Ghost.html|archivedate=2021-01-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="ASC, The Ghost Writer">{{cite web|url=https://theasc.com/ac_magazine/October2010/DVDPlayback/page1.html|title=The Ghost Writer (2010)|author=Jim Hemphill|date=October 2010|website=The ASC|lang=en|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://archive.is/20120911/http://www.theasc.com/ac_magazine/October2010/DVDPlayback/page1.php|archivedate=2012-09-11|deadlink=no}}</ref> <ref name="A.V. Club, on Death and the Maiden">{{cite web|url=https://www.avclub.com/marvel-at-what-roman-polanski-can-do-with-four-walls-an-1798241147|title=Marvel at what Roman Polanski can do with four walls and a strong play|author=Sam Adams|date=2013-10-10|website={{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://film.avclub.com/marvel-at-what-roman-polanski-can-do-with-four-walls-an-1798241147|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="A.V. Club, on Tess">{{cite web|url=https://www.avclub.com/the-sumptuous-tess-is-roman-polanski-by-way-of-david-le-1798179588|title=The sumptuous Tess is Roman Polanski by way of David Lean|author=Ben Kenigsberg|date=2014-02-26|website={{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125425/https://film.avclub.com/the-sumptuous-tess-is-roman-polanski-by-way-of-david-le-1798179588|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="A.V. Club, on The Ghost Writer">{{cite web|url=https://www.avclub.com/the-ghost-writer-1798164386|title=The Ghost Writer|author=Scott Tobias|date=2010-02-18|website={{нп5|The A.V. Club||en|The A.V. Club}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210503032242/https://film.avclub.com/the-ghost-writer-1798164386|archivedate=2021-05-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="BBC, Oliver Twist review">{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/films/2005/09/28/oliver_twist_2005_review.shtml|title=Oliver Twist (2005)|author=Andy Jacobs|date=2005-10-04|website=[[BBC]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210503064807/http://www.bbc.co.uk/films/2005/09/28/oliver_twist_2005_review.shtml|archivedate=2021-05-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="BBC, Roman Polanski freed in Poland">{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-29834442|title=Roman Polanski freed in Poland after US extradition bid|author=|date=2014-10-30|website=[[BBC News|BBC]]|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073308/https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-29834442|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Bloomberg, 2010-07-12">{{cite web|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2010-07-12/switzerland-won-t-extradite-fugitive-film-director-roman-polanski-to-u-s-|title=Switzerland Won’t Extradite Polanski Over 1977 Case|author=Naomi Kresge, Paul Verschuur|date=2010-07-12|website={{нп5|Bloomberg||en|Bloomberg L.P.}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190827053500/https://www.bloomberg.com/news/articles/2010-07-12/switzerland-won-t-extradite-fugitive-film-director-roman-polanski-to-u-s-|archivedate=2019-08-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Box Office Mojo, Oliver Twist">{{cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt0380599/|title=Oliver Twist|author=|date=|website=[[Box Office Mojo]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220306204236/https://www.boxofficemojo.com/title/tt0380599/|archivedate=2022-03-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Box Office Mojo, The Pianist">{{cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt0253474/|title=The Pianist|author=|date=|website=[[Box Office Mojo]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220116045700/https://www.boxofficemojo.com/title/tt0253474/|archivedate=2022-01-16|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/sex-games/Content?oid=884189|title=Sex Games|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=1994-04-07|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111614/https://www.chicagoreader.com/chicago/sex-games/Content?oid=884189|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Cul-de-sac review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/cul-de-sac/Film?oid=1049927|title=Cul-de-sac|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=1985-10-26|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210113141942/https://www.chicagoreader.com/chicago/cul-de-sac/Film?oid=1049927|archivedate=2021-01-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Death and the Maiden review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/death-and-the-maiden/Film?oid=1051162|title=Death and the Maiden|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=1985-10-26|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111625/https://www.chicagoreader.com/chicago/death-and-the-maiden/Film?oid=1051162|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Chicago Reader, Frantic review">{{cite web|url=https://www.chicagoreader.com/chicago/frantic/Film?oid=1048783|title=Frantic|author={{нп5|Джонатан Разенбаўм|Jonathan Rosenbaum|en|Jonathan Rosenbaum}}|date=2003-08-07|website={{нп5|Chicago Reader||en|Chicago Reader}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125420/https://www.chicagoreader.com/chicago/frantic/Film?oid=1048783|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Cine-File, The Tenant">{{cite web|url=https://cine-file.info/list-archive/2011/OCT-11-4.html|title=Roman Polanski's THE TENANT (French Revival)|author=Ben Sachs|date=|website=CINE-FILE.info|lang=en|accessdate=2020-09-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200927090414/http://cine-file.info/list-archive/2011/OCT-11-4.html|archivedate=2020-09-27|deadlink=yes}}</ref> <ref name="CLC, on What?">{{cite web|url=https://clclt.com/charlotte/independence-day-thats-sexploitation-top-gun-among-new-home-entertainment-titles/Content?oid=3748549|title=Independence Day, That's Sexploitation!, Top Gun among new home entertainment titles|author=Matt Brunson|date=2016-05-05|website=Creative Loafing Charlotte|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153503/https://clclt.com/charlotte/independence-day-thats-sexploitation-top-gun-among-new-home-entertainment-titles/Content?oid=3748549|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="ComingSoon, Rafal Zawierucha is Roman Polanski">{{cite web|url=https://www.comingsoon.net/movies/news/974147-rafal-zawierucha-is-roman-polanski-in-once-upon-a-time-in-hollywood|title=Rafal Zawierucha is Roman Polanski in Once Upon a Time in Hollywood|author=Jeff Ames|date=2018-08-28|website=ComingSoon.net|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073807/https://www.comingsoon.net/movies/news/974147-rafal-zawierucha-is-roman-polanski-in-once-upon-a-time-in-hollywood|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Culture.pl, Вечная борьба">{{cite web|url=https://culture.pl/ru/article/vechnaya-borba-literaturnye-miry-romana-polanski|title=Вечная борьба — литературные миры Романа Полански|author=Bartosz Staszczyszyn|date=2018-09-22|website=Culture.pl|lang=ru|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918181611/https://culture.pl/ru/article/vechnaya-borba-literaturnye-miry-romana-polanski|archivedate=2021-09-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Daily Beast, Charlotte Lewis accusations">{{cite web|url=https://www.thedailybeast.com/roman-polanski-accuser-charlotte-lewis-lying|title=Roman Polanski Accuser, Charlotte Lewis, Lying?|author=Eric Pape|date=2010-05-17|website=The Daily Beast|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=|archivedate=|deadlink=no}}</ref> <ref name="Daily Mail, Renate Langer accusations">{{cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/news/article-4946440/German-actress-says-film-director-Roman-Polanski-raped-her.html|title=German actress, 61, says film director Roman Polanski raped her|author=Peter Allen|date=2017-10-03|website=Daily Mail|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220306215158/https://www.dailymail.co.uk/news/article-4946440/German-actress-says-film-director-Roman-Polanski-raped-her.html|archivedate=2022-03-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Day.Az, о байопике Полански">{{cite web|url=https://news.day.az/showbiz/187689.html|title=Дэмиан Чапа: «Роман Полански - это такая провокационная фигура...»|author=|date=2009-12-31|website=Day.Az|lang=ru|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211206200050/https://news.day.az/showbiz/187689.html|archivedate=2021-12-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Deadline, on J'Accuse">{{cite web|url=https://deadline.com/2019/08/roman-polanski-venice-film-festival-metoo-officer-spy-1202707070/|title=Roman Polanski Opens Up: “Most Of The People Who Harass Me Do Not Know Me And Know Nothing About The Case” — Venice|author=Andreas Wiseman|date=2019-08-29|website={{нп5|Deadline Hollywood|Deadline|en|Deadline Hollywood}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220201072149/https://deadline.com/2019/08/roman-polanski-venice-film-festival-metoo-officer-spy-1202707070/|archivedate=2022-02-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Dissolve, Barton Fink monopolized Cannes">{{cite web|url=https://thedissolve.com/news/5746-out-of-the-past-barton-fink-monopolized-cannes-on-/|title=Barton Fink monopolized Cannes on this day in 1991|author=Greg Cwik|date=2015-05-20|website=The Dissolve|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125419/https://thedissolve.com/news/5746-out-of-the-past-barton-fink-monopolized-cannes-on-/|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Deutsche Welle, Польша отказала в экстрадиции">{{cite web|url=https://www.dw.com/ru/польша-отказала-сша-в-экстрадиции-полански/a-18029756|title=Польша отказала США в экстрадиции Полански|author=|date=2014-10-30|website=[[Deutsche Welle]]|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141102035007/http://www.dw.de/%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0-%D0%BE%D1%82%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B0-%D1%81%D1%88%D0%B0-%D0%B2-%D1%8D%D0%BA%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8/a-18029756|archivedate=2014-11-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Empire, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.empireonline.com/movies/reviews/bitter-moon-review/|title=Bitter Moon Review|author=Ian Nathan|date=2000-01-01|website={{нп5|Empire (часопіс)|Empire|en|Empire (film magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://www.empireonline.com/movies/reviews/bitter-moon-review/|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Empire, The Ninth Gate review">{{cite web|url=https://www.empireonline.com/movies/reviews/ninth-gate-review/|title=The Ninth Gate Review|author=Kim Newman|date=2000-01-01|website={{нп5|Empire (часопіс)|Empire|en|Empire (film magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://www.empireonline.com/movies/reviews/ninth-gate-review/|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Entertainment Weekly, on César 2020">{{cite web|url=https://ew.com/movies/attendees-walk-out-cesar-awards-roman-polanski-best-director-win/|title=Attendees walk out after Roman Polanski wins Best Director at Cesar Awards|author=Maureen Lee Lenker|date=2020-02-28|website=[[Entertainment Weekly]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127142239/https://ew.com/movies/attendees-walk-out-cesar-awards-roman-polanski-best-director-win/|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Entertainment Weekly, on John Travolta and The Double">{{cite web|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,293215,00.html|title=John Travolta: Cool + Confident|author=Jeff Gordinier, Dave Karger|date=1996-06-28|website=[[Entertainment Weekly]]|lang=en|accessdate=2012-09-03|archiveurl=https://archive.is/20120903/http://www.ew.com/ew/article/0,,293215,00.html|archivedate=2012-09-03|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Esquire, Эдриен Броуди">{{cite web|url=https://esquire.ru/rules/37-adrien-brody/#part0|title=Правила жизни Эдриена Броуди|author=|date=|website={{нп5|Esquire||en|Esquire (magazine)}}|lang=ru|accessdate=2020-04-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200423211634/https://esquire.ru/rules/37-adrien-brody/#part0|archivedate=2020-04-23|deadlink=yes}}</ref> <ref name="E-teatr.pl, Amadeusz">{{cite web|url=https://e-teatr.pl/amadeusz-r22401|title=Amadeusz. reż. Polański Roman|author=|date=|website=e-teatr.pl|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211202092836/https://e-teatr.pl/amadeusz-r22401|archivedate=2021-12-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Festival de Cannes, Juries 1991">{{cite web|url=http://www.festival-cannes.fr/en/archives/1991/juryLongFilm.html|title=Juries 1991 : Feature Films|author=|date=|website=festival-cannes.fr|lang=fr|accessdate=2016-04-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160415042033/http://www.festival-cannes.fr/en/archives/1991/juryLongFilm.html|archivedate=2016-04-15|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Film Critic, Frantic review">{{cite web|url=http://www.filmcritic.com.au/reviews/f/frantic.html|title=Frantic|author=Adrian Martin|date=June 2001|website=Film Critic|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125421/http://www.filmcritic.com.au/reviews/f/frantic.html|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Film.ru, о байопике Полански">{{cite web|url=https://www.film.ru/news/burnaya-zhizn-romana-polanski-popadet-na-plenku|title=Глава Amadeus Pictures Дэмиэн Чапа решил снять байопик про жизнь Романа Полански. Называться фильм будет "Полански", а сам Чапа выступит в роли сценариста, режиссёра, продюсера, а также исполнит одну из ролей|author=|date=2013-02-21|website=Film.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211206200053/https://www.film.ru/news/burnaya-zhizn-romana-polanski-popadet-na-plenku|archivedate=2021-12-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Filmweb, Wenecja 2019">{{cite web|url=https://www.filmweb.pl/news/WENECJA+2019:+%22Joker%22+tworzy+historię+i+dostaje+Złotego+Lwa-134594|title=WENECJA 2019: "Joker" tworzy historię i dostaje Złotego Lwa!|author=|date=2019-09-07|website=Filmweb|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061029/https://www.filmweb.pl/news/WENECJA+2019:+%22Joker%22+tworzy+histori%C4%99+i+dostaje+Z%C5%82otego+Lwa-134594|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="France 24, on César 2020">{{cite web|url=https://www.france24.com/en/20200227-fearing-public-lynching-polanski-skips-french-oscars-night|title=Fearing ‘public lynching’, Polanski pulls out of France's César awards|author=|date=2020-02-27|website={{нп5|France 24||en|France 24}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211201040044/https://www.france24.com/en/20200227-fearing-public-lynching-polanski-skips-french-oscars-night|archivedate=2021-12-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Gazeta Prawna, 2009-10-03">{{cite web|url=https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/357152,polanski-zgodzil-sie-w-1993-r-wyplacic-geimer-odszkodowanie.html|title=Polański zgodził się w 1993 r. wypłacić Geimer odszkodowanie|author=|date=2009-10-03|website=Gazeta Prawna|lang=pl|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124411/https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/357152,polanski-zgodzil-sie-w-1993-r-wyplacic-geimer-odszkodowanie.html|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Gazeta.ru, 2009-09-27">{{cite web|url=https://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/09/27/n_1408000.shtml|title=Швейцария: Полански останется в тюрьме до возможной выдачи США|author=|date=2009-09-27|website=Gazeta.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120915/http://gazeta.ru/news/lenta/2009/09/27/n_1408000.shtml|archivedate=2012-09-15|deadlink=no}}</ref> <ref name="Gazeta.ru, 2009-10-02">{{cite web|url=https://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/10/02/n_1409678.shtml|title=Шварценеггер: c Полански нужно обращаться, как и с остальными|author=|date=2009-10-02|website=Gazeta.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120730/http://www.gazeta.ru/news/lenta/2009/10/02/n_1409678.shtml|archivedate=2012-07-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="Golden Globes, Chinatown">{{cite web|url=https://www.goldenglobes.com/film/chinatown|title=Chinatown|author=|date=|website=goldenglobes.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210225221511/https://www.goldenglobes.com/film/chinatown|archivedate=2021-02-25|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Best film of all time">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2010/oct/22/best-film-ever-chinatown-season|title=Chinatown: the best film of all time|author=Andrew Pulver|date=2010-10-22|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210501113941/https://www.theguardian.com/film/2010/oct/22/best-film-ever-chinatown-season|archivedate=2021-05-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, on Charles Manson">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/us-news/2020/jan/16/charles-manson-puts-a-nation-on-trial-archive-1971|title=Charles Manson puts a nation on trial – archive, 16 January 1971|author=Jefferson Morgan|date=2020-01-16|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210601193243/https://www.theguardian.com/us-news/2020/jan/16/charles-manson-puts-a-nation-on-trial-archive-1971|archivedate=2021-06-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, on Nastassja Kinski">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/1999/jul/03/suziemackenzie|title=Daddy's girl|author=Suzie Mackenzie|date=1999-07-03|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211104034613/https://www.theguardian.com/film/1999/jul/03/suziemackenzie|archivedate=2021-11-04|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Polanski 2005 inreview">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2005/jul/15/romanpolanski.2005inreview|title=The Guardian profile: Roman Polanski|author=Peter Bradshaw|date=2005-07-14|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210518195148/https://www.theguardian.com/film/2005/jul/15/romanpolanski.2005inreview|archivedate=2021-05-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Polanski in Exile">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2008/dec/07/roman-polanski-exile-profile-film|title=The Observer profile: Roman Polanski — Waiting to come in from the cold|author=Vanessa Thorpe|date=2008-12-07|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523125254/https://www.theguardian.com/film/2008/dec/07/roman-polanski-exile-profile-film|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Petition for Roman Polanski">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2009/sep/29/roman-polanski-petition|title=Release Polanski, demands petition by film industry luminaries|author=Catherine Shoard and agencies|date=2009-09-29|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120801/http://www.guardian.co.uk/film/2009/sep/29/roman-polanski-petition|archivedate=2012-08-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Repulsion review">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2013/jan/03/repulsion-review|title=Repulsion – review|author=Peter Bradshaw|date=2013-01-03|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210420174315/https://www.theguardian.com/film/2013/jan/03/repulsion-review|archivedate=2021-04-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="Guardian, Venus in Fur review">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/film/2014/jun/01/venus-in-fur-review-roman-polanski-sexual-politics|title=Venus in Fur review – Polanski's witty take on sexual politics|author=Jonathan Romney|date=2014-06-01|website=[[The Guardian]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193143/https://www.theguardian.com/film/2014/jun/01/venus-in-fur-review-roman-polanski-sexual-politics|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="History, on Sharon Tate’s death">{{cite web|url=https://www.history.com/this-day-in-history/manson-cult-kills-five-people|title=Charles Manson cult kills five, including actress Sharon Tate|author=|date=|website=HISTORY|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124408/https://www.history.com/this-day-in-history/manson-cult-kills-five-people|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Hollywood Reporter, Based on a True Story review">{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/based-a-true-story-review-1008247/|title=‘Based on a True Story’ (‘D’Apres une histoire vraie’): Film Review {{!}} Cannes 2017|author=|date=2017-05-27|website=[[The Hollywood Reporter]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061027/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-reviews/based-a-true-story-review-1008247/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="IMDb, Roman Polanski awards">{{cite web|url=https://www.imdb.com/title/nm0000591/awards|title=Roman Polanski — Awards|author=|date=|website=[[Internet Movie Database]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=|archivedate=|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/film-polanski-s-freudian-slop-bitter-moon-18-city-of-joy-1555473.html|title=FILM / Polanski's Freudian slop: Bitter Moon (18); City of Joy|author=Anthony Lane|date=2011-10-22|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/film-polanski-s-freudian-slop-bitter-moon-18-city-of-joy-1555473.html|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Pompeii">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/polanski-to-bring-best-seller-on-last-days-of-pompeii-to-the-big-screen-434816.html|title=Polanski to bring best-seller on last days of Pompeii to the big|author=Matthew Beard|date=2007-02-03|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210913013812/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/news/polanski-to-bring-best-seller-on-last-days-of-pompeii-to-the-big-screen-434816.html|archivedate=2021-09-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Roman Polanski">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-the-artful-dodger-314896.html|title=Roman Polanski: The artful dodger|author=Neil Norman|date=2005-09-25|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090728191526/http://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-the-artful-dodger-508255.html|archivedate=2009-07-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Roman Polanski arrest">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/polanski-arrested-over-1977-underage-sex-charge-1794087.html|title=Polanski arrested over 1977 underage sex charge|author=|date=2009-09-27|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://archive.is/20120802/http://www.independent.co.uk/news/world/europe/film-director-polanski-taken-into-swiss-custody-1794087.html|archivedate=2012-08-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, on Roman Polanski crime">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-the-truth-about-his-notorious-sex-crime-949106.html|title=Roman Polanski: The truth about his notorious sex crime|author=Jonathan Romney|date=2008-10-05|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124408/https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/roman-polanski-truth-about-his-notorious-sex-crime-949106.html|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Independent, Venus in Fur review">{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/reviews/venus-fur-film-review-roman-polanski-certainly-enjoys-showing-his-suffering-9456495.html|title=Venus In Fur, film review: Roman Polanski certainly enjoys showing his suffering|author=Geoffrey Macnab|date=2014-05-29|website=[[The Independent]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193140/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/reviews/venus-fur-film-review-roman-polanski-certainly-enjoys-showing-his-suffering-9456495.html|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="IndieWire, Roman Polanski 2011 Documentary">{{cite web|url=https://www.indiewire.com/2013/11/review-compelling-occasionally-insightful-wildly-frustrating-documentary-roman-polanski-a-film-memoir-91950/|title=Review: Compelling, Occasionally Insightful & Wildly Frustrating Documentary ‘Roman Polanski: A Film Memoir’|author=Christopher Schobert|date=2013-11-09|website={{нп5|IndieWire||en|IndieWire}}|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073804/https://www.indiewire.com/2013/11/review-compelling-occasionally-insightful-wildly-frustrating-documentary-roman-polanski-a-film-memoir-91950/|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Inquirer, Kate Winslet interview">{{cite web|url=https://entertainment.inquirer.net/1765/winslet-on-working-with-jodie-foster-roman-polanski|title=Winslet on working with Jodie Foster, Roman Polanski|author=Ruben V. Nepales|date=2011-05-20|website={{нп5|Philippine Daily Inquirer|INQUIRER.net|en|Philippine Daily Inquirer}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127135407/https://entertainment.inquirer.net/1765/winslet-on-working-with-jodie-foster-roman-polanski|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Interia Film, Morgane Polanski interview">{{cite web|url=https://film.interia.pl/wywiady/news-morgane-polanski-najwazniejsza-jest-dyscyplina,nId,2704987|title=Co robi córka Romana Polańskiego? Będziecie zaskoczeni|author=Dagmara Romanowska|date=2018-11-30|website=Interia Film|lang=pl|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124411/https://film.interia.pl/wywiady/news-morgane-polanski-najwazniejsza-jest-dyscyplina,nId,2704987|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Katowice Nasze Miasto, 2002-08-19">{{cite web|url=https://katowice.naszemiasto.pl/mlodziencze-drogi-romana-polanskiego/ar/c13-5598075|title=Młodzieńcze drogi Romana Polańskiego|author=Marek Skocza|date=2002-08-19|website=Katowice Nasze Miasto|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423203615/https://katowice.naszemiasto.pl/mlodziencze-drogi-romana-polanskiego/ar/c13-5598075|archivedate=2021-04-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Kommersant, 1996-06-25">{{артыкул|аўтар=|загаловак=Джон Траволта выступил в роли шантажиста|спасылка=https://www.kommersant.ru/doc/235072|аўтар выдання=|выданне={{нп5|Коммерсантъ||ru|Коммерсантъ}}|тып=|месца=|выдавецтва=|год=1996-06-25|выпуск=|volume=|нумар=106(1064)|старонкі=13|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=ru}}</ref> <ref name="Kommersant, 2009-10-05">{{артыкул|аўтар=Николай Зубов|загаловак=Не прощай, Америка!|спасылка=https://www.kommersant.ru/doc/1245729|аўтар выдання=|выданне=Коммерсантъ Власть|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2009-10-05|выпуск=|volume=|нумар=39|старонкі=36|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=ru}}</ref> <ref name="Kommersant, 2010-08-05">{{артыкул|аўтар=Андрей Плахов|загаловак=Черти специального назначения|спасылка=https://www.kommersant.ru/doc/1481911|аўтар выдання=|выданне=Коммерсантъ|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2010-08-05|выпуск=|volume=|нумар=141(4441)|старонкі=11|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=ru}}</ref> <ref name="Lenta.ru, 2009-10-27">{{cite web|url=https://lenta.ru/news/2009/10/27/dismiss/|title=Жертва изнасилования потребовала от США закрыть дело Романа Полански|author=|date=2009-10-27|website={{нп5|Lenta.ru||en|Lenta.ru}}|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141230181514/http://lenta.ru/news/2009/10/27/dismiss/|archivedate=2014-12-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="Lenta.ru, 2009-12-22">{{cite web|url=https://lenta.ru/news/2009/12/22/polanski/|title=Калифорнийский суд отказался закрывать дело Полански|author=|date=2009-12-22|website={{нп5|Lenta.ru||en|Lenta.ru}}|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://archive.is/20120713/http://lenta.ru/news/2009/12/22/polanski/|archivedate=2012-07-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Lenta.ru, 2010-07-12">{{cite web|url=https://lenta.ru/news/2010/07/12/free/|title=Швейцария отказалась экстрадировать Романа Полански|author=|date=2010-07-12|website={{нп5|Lenta.ru||en|Lenta.ru}}|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073300/https://lenta.ru/news/2010/07/12/free/|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Le Parisien, on J'Accuse">{{cite web|url=https://www.leparisien.fr/culture-loisirs/polanski-tournera-dreyfus-en-france-09-02-2016-5527437.php|title=Polanski tournera « Dreyfus » en France|author=|date=2016-16-06|website={{нп5|Le Parisien||en|Le Parisien}}|lang=fr|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127135408/https://www.leparisien.fr/culture-loisirs/polanski-tournera-dreyfus-en-france-09-02-2016-5527437.php|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Le Parisien, Valentine Monnier accusations">{{cite web|url=https://www.leparisien.fr/faits-divers/une-francaise-accuse-le-realisateur-roman-polanski-de-viol-08-11-2019-8189568.php|title=La nouvelle affaire Polanski : une Française l’accuse de viol|author=Catherine Balle |date=2019-11-08|website={{нп5|Le Parisien||en|Le Parisien}}|lang=fr|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220426100853/https://www.leparisien.fr/faits-divers/une-francaise-accuse-le-realisateur-roman-polanski-de-viol-08-11-2019-8189568.php|archivedate=2022-04-26|deadlink=no}}</ref> <ref name="L’Express, Pirates review">{{cite web|url=https://www.lexpress.fr/culture/cinema/la-drole-de-galere-du-pirates-de-polanski_498033.html|title=La drôle de galère du Pirates de Polanski|author=Philippe Meyer|date=1986-05-16|website=LExpress.fr|lang=fr|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125419/https://www.lexpress.fr/culture/cinema/la-drole-de-galere-du-pirates-de-polanski_498033.html|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Life-star.ru, 2009-09-28">{{cite web|url=http://life-star.ru/page/1929|title=Моника Белуччи и Николя Саркози требуют освободить Романа Полански|author=|date=2009-09-28|website=Life-star.ru|lang=ru|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121216231422/http://life-star.ru/page/1929|archivedate=2012-12-16|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 1973-12-26">{{артыкул|аўтар=Joseph Gelmis|загаловак=Dreams, Nightmares of Roman Polanski: ROMAN POLANSKI|спасылка=|аўтар выдання=|выданне={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|тып=газета|месца=|выдавецтва=|год=1973-12-26|выпуск=|volume=|нумар=|pages=d20|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=en}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 1996-09-16">{{cite web|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1996-09-16-ca-44399-story.html|title=Younger Actresses Get the Parts . . . and Now Awards|author=Robert W. Welkos|date=1996-09-16|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190813103516/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1996-09-16-ca-44399-story.html|archivedate=2019-08-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 2003-02-23">{{cite web|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2003-feb-23-oe-geimer23-story.html|title=Judge the Movie, Not the Man|author=Samantha Geimer|date=2003-02-23|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091001110320/http://www.latimes.com/news/nationworld/wire/la-oe-samantha-geimer23-2003feb23,0,4716430.story|archivedate=2009-10-01|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 2011-10-01">{{cite web|url=https://latimesblogs.latimes.com/movies/2011/10/ny-film-festival-polanski-gets-his-us-welcome-wagon.html|title=NY Film Festival: Polanski gets his U.S. welcome wagon|author=Steven Zeitchik|date=2011-10-01|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211127135408/https://latimesblogs.latimes.com/movies/2011/10/ny-film-festival-polanski-gets-his-us-welcome-wagon.html|archivedate=2021-11-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, 2016-12-07">{{cite web|url=https://www.latimes.com/business/hollywood/la-fi-ct-roman-polanski-extradition-poland-20161206-story.html|title=Roman Polanski extradition request rejected by Poland's top court|author=|date=2016-12-07|website={{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073259/https://www.latimes.com/business/hollywood/la-fi-ct-roman-polanski-extradition-poland-20161206-story.html|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Meduza, on J'Accuse">{{cite web|url=https://meduza.io/feature/2019/08/31/ya-obvinyayu-romana-polanski-fundamentalnyy-film-o-dele-dreyfusa-izmenivshem-istoriyu|title=«Я обвиняю» Романа Полански: фундаментальный фильм о деле Дрейфуса, изменившем историю, с Луи Гаррелем и Жаном Дюжарденом в главных ролях|author={{нп5|Антон Уладзіміравіч Долін|Антон Долин|en|Долин, Антон Владимирович}}|date=2019-08-31|website=[[Meduza]]|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211130212040/https://meduza.io/feature/2019/08/31/ya-obvinyayu-romana-polanski-fundamentalnyy-film-o-dele-dreyfusa-izmenivshem-istoriyu|archivedate=2021-11-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, A Therapy">{{cite web|url=https://mubi.com/films/a-therapy|title=A Therapy|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193142/https://mubi.com/films/a-therapy|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Carnage">{{cite web|url=https://mubi.com/films/carnage-2011/awards|title=Carnage|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210503064808/https://mubi.com/films/carnage-2011/awards|archivedate=2021-05-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Chinatown">{{cite web|url=https://mubi.com/films/chinatown/awards|title=Chinatown|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429094220/https://mubi.com/films/chinatown/awards|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Cul-de-sac">{{cite web|url=https://mubi.com/films/cul-de-sac|title=Cul-de-sac|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428142539/https://mubi.com/films/cul-de-sac|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Macbeth">{{cite web|url=https://mubi.com/films/macbeth-1971/awards|title=Macbeth|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153504/https://mubi.com/films/macbeth-1971/awards|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Repulsion">{{cite web|url=https://mubi.com/films/repulsion|title=Repulsion|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210424155700/https://mubi.com/films/repulsion|archivedate=2021-04-24|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, Tess">{{cite web|url=https://mubi.com/films/tess/awards|title=Tess|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429125419/https://mubi.com/films/tess/awards|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, The Ghost Writer">{{cite web|url=https://mubi.com/films/the-ghost-writer/awards|title=The Ghost Writer|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220509151220/https://mubi.com/films/the-ghost-writer/awards|archivedate=2022-05-09|deadlink=no}}</ref> <ref name="MUBI, The Pianist">{{cite web|url=https://mubi.com/films/the-pianist/awards|title=The Pianist|author=|date=|website={{нп5|MUBI||en|Mubi (streaming service)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111612/https://mubi.com/films/the-pianist/awards|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="NEWSru.com, on Pompeii">{{cite web|url=https://palm.newsru.com/cinema/11may2007/polanski.html|title=Орландо Блум и Скарлетт Йоханссон разрушат «Помпеи» Романа Полански|author=|date=2007-05-11|website={{нп5|Newsru.com|NEWSru.com|ru|Newsru.com}}|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://archive.is/20120712/http://palm.newsru.com/cinema/11may2007/polanski.html|archivedate=2012-07-12|deadlink=no}}</ref> <ref name="Newsweek, Roman Polanski 2008 documentary">{{cite web|url=https://www.newsweek.com/roman-polanski-documentary-deft-subtle-film-90009|title=Roman Polanski Documentary Is Deft, Subtle Film|author=|date=2008-05-23|website=Newsweek|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073804/https://www.newsweek.com/roman-polanski-documentary-deft-subtle-film-90009|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="New York Daily News, on John Travolta and The Double">{{cite web|url=http://articles.nydailynews.com/1996-07-28/gossip/18020234_1_calvin-klein-jfk-jack-and-jackie/2|title=Brief And Shining Moments In Camelot|author=George Rush, Joanna Molloy, Baird Jones|date=1996-07-28|website={{нп5|New York Daily News||en|New York Daily News}}|lang=en|accessdate=2012-07-07|archiveurl=https://archive.is/20120707/http://articles.nydailynews.com/1996-07-28/gossip/18020234_1_calvin-klein-jfk-jack-and-jackie/2|archivedate=2012-07-07|deadlink=yes}}</ref> <ref name="New York Post, on Roman Polanski arrest">{{cite web|url=https://nypost.com/2009/09/27/polanski-nabbed-31-years-late/|title=Polanski nabbed, 31 years late|author=|date=2009-09-27|website=[[New York Post]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://archive.is/20120906/http://www.nypost.com/p/news/international/roman_polanski_nabbed_in_sex_case_S8K6pBdkjx5UKtdSctAOmL|archivedate=2012-09-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="New York Times, Bitter Moon review">{{cite web|url=https://www.nytimes.com/1994/03/18/movies/review-film-buttoned-down-people-unbuttoned-memories.html|title=Review/Film; Buttoned-Down People, Unbuttoned Memories|author=Janet Maslin|date=1994-03-18|website=[[The New York Times]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210405210229/https://www.nytimes.com/1994/03/18/movies/review-film-buttoned-down-people-unbuttoned-memories.html|archivedate=2021-04-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="New York Times, Polish Judge Rejects Extradition">{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2015/10/31/world/europe/roman-polanski-poland-extradiction.html|title=Polish Judge Rejects Extradition of Roman Polanski|author=Michal Kolanko|date=2015-10-30|website=[[The New York Times]]|lang=en|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073300/https://www.nytimes.com/2015/10/31/world/europe/roman-polanski-poland-extradiction.html|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="PopMatters, Tenant">{{cite web|url=https://www.popmatters.com/tenant-2496251228.html|title=The Tenant (1976)|author=|date=2003-07-14|website=PopMatters|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429094230/https://www.popmatters.com/tenant-2496251228.html|archivedate=2021-04-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Przegląd, 2016-09-05">{{cite web|url=https://www.tygodnikprzeglad.pl/scena-zbrodni/|title=Napad na Romana Polańskiego|author=Jaromir Król|date=2016-09-05|website=Przegląd|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210424062642/https://www.tygodnikprzeglad.pl/scena-zbrodni/|archivedate=2021-04-24|deadlink=no}}</ref> <ref name="Rambler, 2020-06-15">{{cite web|url=https://kino.rambler.ru/movies/44349235-mat-antihrista-ili-sumasshedshaya-rozmari-beguschiy-po-lezviyu-britvy-roman-polanski/|title=Мать Антихриста или сумасшедшая Розмари: бегущий по лезвию бритвы Роман Полански|author=|date=2020-06-15|website=Рамблер/кино|lang=ru|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918181613/https://kino.rambler.ru/movies/44349235-mat-antihrista-ili-sumasshedshaya-rozmari-beguschiy-po-lezviyu-britvy-roman-polanski/|archivedate=2021-09-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="RFI, 2017-01-24">{{cite web|url=https://www.rfi.fr/ru/frantsiya/20170124-iz-za-polemiki-roman-polanski-otkazalsya-vozglavit-zhyuri-kinopremii-sezar|title=Из-за полемики Полански отказался возглавить жюри «Сезара»|author=|date=2017-01-24|website=RFI|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211202092748/https://www.rfi.fr/ru/frantsiya/20170124-iz-za-polemiki-roman-polanski-otkazalsya-vozglavit-zhyuri-kinopremii-sezar|archivedate=2021-12-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="RIA, 2013-08-18">{{cite web|url=https://ria.ru/20130818/838372355.html|title=7 фильмов Романа Полански: вы хотите об этом поговорить?|author=Костомарова Елена, Попова Наталья|date=2013-08-18|website=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2022-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210918181611/https://ria.ru/20130818/838372355.html|archivedate=2021-09-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Playboy, December 1971">{{артыкул|аўтар=|загаловак=Playboy Interview: Roman Polanski — candid conversation|спасылка=|аўтар выдання=|выданне=[[Playboy]]|тып=|месца=|выдавецтва=|год=December 1971|выпуск=|volume=|нумар=|pages=93—119|isbn=|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=en}}</ref> <ref name="RMF24, on César 2020">{{cite web|url=https://www.rmf24.pl/kultura/news-cezary-2020-roman-polanski-z-nagrodami-publicznosc-wybuczala,nId,4353294|title=Cezary 2020: Roman Polański z nagrodami, publiczność wybuczała wybór akademii|author=Sara Bounaoui, Adam Zygiel|date=2020-02-28|website=RMF24|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061006/https://www.rmf24.pl/kultura/news-cezary-2020-roman-polanski-z-nagrodami-publicznosc-wybuczala,nId,4353294|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="RMF Classic, on expulsion from the French Film Academy">{{cite web|url=https://www.rmfclassic.pl/informacje/Obraz,12/Polanski-wsrod-usunietych-z-walnego-zgromadzenia-Akademii-Cezarow,42711.html|title=Polański wśród usuniętych z walnego zgromadzenia Akademii Cezarów|author=Katarzyna Stańko|date=2020-11-13|website=RMF Classic|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201113120858/https://www.rmfclassic.pl/informacje/Obraz,12/Polanski-wsrod-usunietych-z-walnego-zgromadzenia-Akademii-Cezarow,42711.html|archivedate=2020-11-13|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Bitter Moon">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/bitter-moon-1994|title=Bitter Moon|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1994-04-08|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210318001026/https://www.rogerebert.com/reviews/bitter-moon-1994|archivedate=2021-03-18|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Carnage">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/carnage-2012|title=Annals of the Upper Muddle Class|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=2012-01-11|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210520193139/https://www.rogerebert.com/reviews/carnage-2012|archivedate=2021-05-20|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Dance of the Vampires">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/the-fearless-vampire-killers-or-pardon-me-but-your-teeth-are-in-my-neck--dance-of-the-vampires-1968|title=The Fearless Vampire Killers, or Pardon Me but Your Teeth Are in My Neck / Dance of the Vampires|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1968-01-22|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428142538/https://www.rogerebert.com/reviews/the-fearless-vampire-killers-or-pardon-me-but-your-teeth-are-in-my-neck--dance-of-the-vampires-1968|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Diary of Forbidden Dreams">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/diary-of-forbidden-dreams-1976|title=Diary of Forbidden Dreams|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1976-09-21|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210221102704/https://www.rogerebert.com/reviews/diary-of-forbidden-dreams-1976|archivedate=2021-02-21|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, Pirates">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/pirates-1986|title=Pirates|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=1986-07-18|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210627233646/https://www.rogerebert.com/reviews/pirates-1986|archivedate=2021-06-27|deadlink=no}}</ref> <ref name="Roger Ebert, The Ghost Writer">{{cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/the-ghost-writer-2010|title=It's sort of a shock to see a classically well-made thriller|author=[[Роджэр Эберт|Roger Ebert]]|date=2010-02-24|website=RogerEbert.com|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210828172723/https://www.rogerebert.com/reviews/the-ghost-writer-2010|archivedate=2021-08-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Rolling Stone Russia, on Pompeii">{{cite web|url=http://www.rollingstone.ru/articles/2628|title=Роман Полански не будет снимать «Помпеи»|author=|date=2007-09-12|website={{нп5|Rolling Stone Russia||ru|Rolling Stone Russia}}|lang=ru|accessdate=2012-09-10|archiveurl=https://archive.is/20120910/http://www.rollingstone.ru/articles/2628|archivedate=2012-09-10|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Rowell, The Brothers Grim">Rowell, Erica. ''The Brothers Grim: The Films of Ethan and Joel Coen.'' Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, Inc., 2007. P. 122. — ISBN 0-8108-5850-9</ref> <ref name="Ru Newsweek, о Призраке">{{cite web|url=http://www.runewsweek.ru/culture/35406/|title=Исправленному — не верить. Роман Полански увлёкся в «Призраке» политическими параллелями и потерял триллер|author=|date=|website={{нп5|Русский Newsweek||ru|Русский Newsweek}}|lang=ru|accessdate=2012-09-12|archiveurl=|archivedate=|deadlink=yes}}</ref> <ref name="SACD, Petition for Roman Polanski">{{cite web|url=http://www.sacd.fr/Le-cinema-soutient-Roman-Polanski-Petition-for-Roman-Polanski.1340.0.html|title=Le cinéma soutient Roman Polanski / Petition for Roman Polanski|author=|date=2009-09-28|website=SACD|lang=fr|accessdate=2012-06-04|archiveurl=https://archive.is/20120604/http://www.sacd.fr/Le-cinema-soutient-Roman-Polanski-Petition-for-Roman-Polanski.1340.0.html|archivedate=2012-06-04|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Senses of Cinema, on Polanski">{{cite web|url=http://www.sensesofcinema.com/2015/great-directors/roman-polanski-2/|title=Polanski, Roman|author=Jeremy Carr|date=March 2015|website=Senses of Cinema|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210611200052/https://www.sensesofcinema.com/2015/great-directors/roman-polanski-2/|archivedate=2021-06-11|deadlink=no}}</ref> <ref name="Slant Magazine, on Bitter Moon">{{cite web|url=https://www.slantmagazine.com/film/bitter-moon/|title=Review: Bitter Moon|author=Eric Henderson|date=2003-06-11|website=Slant Magazine|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210502111623/https://www.slantmagazine.com/film/bitter-moon/|archivedate=2021-05-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Sun, Renate Langer accusations">{{cite web|url=https://www.thesun.co.uk/news/4607033/roman-polanski-fresh-sexual-abuse-allegations/|title=Roman Polanski faces fresh child rape allegations after 61-year-old woman comes forward|author=Giulia Crouch|date=2017-10-04|website=The Sun|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124408/https://www.thesun.co.uk/news/4607033/roman-polanski-fresh-sexual-abuse-allegations/|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Sunset Gun, on Tenant">{{cite web|url=https://sunsetgun.typepad.com/sunsetgun/2007/04/kim_morgan_on_d.html|title=Kim Morgan on DVD, Tenant, Edge and The Lost Weekend|author=Kim Morgan|date=2007-04-15|website=Sunset Gun|lang=en|accessdate=2017-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170424151520/https://sunsetgun.typepad.com/sunsetgun/2007/04/kim_morgan_on_d.html|archivedate=2017-04-24|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Tages-Anzeiger, Das Leben nach Polanski">{{cite web|url=https://www.tagesanzeiger.ch/das-leben-nach-polanski-101361736756|title=Das Leben nach Polanski|author=Bettina Weber|date=2013-09-26|website=Tages-Anzeiger|lang=de|accessdate=2022-07-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205073302/https://www.tagesanzeiger.ch/kultur/buecher/das-leben-nach-polanski/story/10619034|archivedate=2021-12-05|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, Based on a True Story review">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/films/2017/05/27/cannes-2017-based-true-story-review-roman-polanskis-thriller/|title=Cannes 2017: Based on a True Story, review: Roman Polanski's thriller is as pedestrian as a soap opera|author=Robbie Collin|date=2017-05-27|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061004/https://www.telegraph.co.uk/films/2017/05/27/cannes-2017-based-true-story-review-roman-polanskis-thriller/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, J’Accuse review">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/films/0/officer-spy-review-roman-polanskis-retelling-dreyfus-affair/|title=An Officer and a Spy, review: Roman Polanski’s retelling of the Dreyfus Affair is elegant but self-pitying|author=Robbie Collin|date=2019-08-30|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061004/https://www.telegraph.co.uk/films/0/officer-spy-review-roman-polanskis-retelling-dreyfus-affair/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, Polanski genius">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3588310/Genius-on-the-run.html|title=Roman Polanski: genius on the run|author=Mark Steyn|date=2003-03-02|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211129180148/https://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3588310/Genius-on-the-run.html|archivedate=2021-11-29|deadlink=no}}</ref> <ref name="Telegraph, Polanski’s Victim compensation">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/6256907/Roman-Polanski-agreed-500000-settlement-with-victim.html|title=Roman Polanski agreed $500,000 settlement with victim|author=|date=2009-10-03|website=[[The Daily Telegraph]]|lang=en|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124409/https://www.telegraph.co.uk/news/celebritynews/6256907/Roman-Polanski-agreed-500000-settlement-with-victim.html|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Time, 1973-11-05">{{cite web|url=http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,908139,00.html|title=Cinema: Quick Cuts|author=Jay Cocks|date=1973-11-05|website=[[Time]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210123123000/http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,908139,00.html|archivedate=2021-01-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Time Out, on Macbeth">{{cite web|url=https://www.timeout.com/movies/macbeth-1971|title=Macbeth (1971)|author=|date=2012-09-10|website=Time Out Worldwide|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153502/https://www.timeout.com/movies/macbeth-1971|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="TVN24, on César 2020">{{cite web|url=https://tvn24.pl/kultura-i-styl/oficer-i-szpieg-otrzymal-trzy-statuetki-cezara-roman-polanski-najlepszym-rezyserem-4293858|title="Oficer i szpieg" z trzema statuetkami Cezara. Roman Polański najlepszym reżyserem|author=|date=2020-02-29|website=TVN24|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061005/https://tvn24.pl/kultura-i-styl/oficer-i-szpieg-otrzymal-trzy-statuetki-cezara-roman-polanski-najlepszym-rezyserem-4293858|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="USA Today, Sharon Tate's family interview">{{cite web|url=http://www.usatoday.com/life/books/news/story/2012-03-12/sharon-tate-manson-murders-restless-souls/53212646/1|title=Sharon Tate's family bares 'Restless Souls'|author=Carol Memmott|date=2012-02-22|website=USA TODAY|lang=en|accessdate=2012-06-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120625113650/http://www.usatoday.com/life/books/news/story/2012-03-12/sharon-tate-manson-murders-restless-souls/53212646/1|archivedate=2012-06-25|deadlink=yes}}</ref> <ref name="Vanity Fair, on J’Accuse premiere">{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/2019/08/roman-polanski-venice-jaccuse-standing-ovation|title=Roman Polanski’s J’Accuse Premieres to Standing Ovation in Venice|author=K. Fitzpatrick|date=2019-08-31|website={{нп5|Vanity Fair (часопіс)|Vanity Fair|en|Vanity Fair (magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210906222449/https://www.vanityfair.com/hollywood/2019/08/roman-polanski-venice-jaccuse-standing-ovation|archivedate=2021-09-06|deadlink=no}}</ref> <ref name="Vanity Fair, on Rosemary’s Baby">{{cite web|url=https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/05/watching-rosemarys-baby-in-the-age-of-metoo|title=The Devil Inside: Watching Rosemary’s Baby in the Age of #MeToo|author=Laura Jacobs|date=|website={{нп5|Vanity Fair (часопіс)|Vanity Fair|en|Vanity Fair (magazine)}}|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210419225625/https://www.vanityfair.com/hollywood/2018/05/watching-rosemarys-baby-in-the-age-of-metoo|archivedate=2021-04-19|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Academy Reinstatement">{{cite web|url=https://variety.com/2020/film/news/roman-polanski-academy-reinstatement-denied-1234748286/|title=Roman Polanski Loses Bid for Academy Reinstatement|author=Gene Maddaus|date=2020-08-25|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210711125654/https://variety.com/2020/film/news/roman-polanski-academy-reinstatement-denied-1234748286/|archivedate=2021-07-11|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on J’Accuse">{{cite web|url=https://variety.com/2019/film/reviews/jaccuse-an-office-and-a-spy-review-roman-polanski-1203319146/|title=Film Review: Roman Polanski’s ‘J’Accuse (An Officer and a Spy)’|author=Owen Gleiberman|date=2019-08-30|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061004/https://variety.com/2019/film/reviews/jaccuse-an-office-and-a-spy-review-roman-polanski-1203319146/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Macbeth">{{cite web|url=https://variety.com/1971/film/reviews/macbeth-4-1200422754/|title=Macbeth|author=|date=1971-12-31|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210428153502/https://variety.com/1971/film/reviews/macbeth-4-1200422754/|archivedate=2021-04-28|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Pompeii">{{cite web|url=https://variety.com/2007/film/markets-festivals/polanski-pulls-out-of-pompeii-2-1117971777/|title=Polanski pulls out of ‘Pompeii’|author=Dave McNary, Alison James, Dade Hayes|date=2007-09-11|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220403211528/https://variety.com/2007/film/markets-festivals/polanski-pulls-out-of-pompeii-2-1117971777/|archivedate=2022-04-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Variety, on Odd Man Out">{{cite web|url=https://variety.com/2012/film/markets-festivals/roman-polanski-odd-man-out-1117948456/|title=Roman Polanski: Odd Man Out|author=Rob Nelson|date=2012-10-02|website=[[Variety]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220303073805/https://variety.com/2012/film/markets-festivals/roman-polanski-odd-man-out-1117948456/|archivedate=2022-03-03|deadlink=no}}</ref> <ref name="Vokrug.tv, on expulsion from the American Film Academy">{{cite web|url=https://www.vokrug.tv/article/show/15557113091/|title=Обвиненный в изнасиловании 13-летней девочки Роман Полански попросил суд восстановить его в Американской киноакадемии|author=Екатерина Романова|date=2019-04-20|website=Вокруг ТВ|lang=ru|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061028/https://www.vokrug.tv/article/show/15557113091/|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wall Street Journal, Carnage review">{{cite web|url=https://online.wsj.com/article/SB10001424052970204026804577100360158018568.html|title=Stylish Spectacle Makes This 'Mission' Possible|author=Joe Morgenstern|date=2011-12-16|website=[[Wall Street Journal]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130602093105/http://online.wsj.com/article/SB10001424052970204026804577100360158018568.html|archivedate=2013-06-02|deadlink=no}}</ref> <ref name="Washington Post, Oliver Twist review">{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/09/29/AR2005092902418.html|title=Straight-Arrow 'Oliver Twist'|author=Ann Hornaday|date=2005-09-30|website=[[Washington Post]]|lang=en|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180930080726/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/09/29/AR2005092902418.html|archivedate=2018-09-30|deadlink=no}}</ref> <ref name="Washington Post, on Sharon Tate’s death">{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/history/2019/08/09/actress-sharon-tate-was-young-beautiful-pregnant-then-charles-mansons-family-arrived/|title=Actress Sharon Tate was young, beautiful and pregnant. Then Charles Manson’s ‘family’ arrived.|author=Marisa Iati|date=2019-08-09|website=[[Washington Post]]|lang=en|accessdate=2022-06-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210124183347/https://www.washingtonpost.com/history/2019/08/09/actress-sharon-tate-was-young-beautiful-pregnant-then-charles-mansons-family-arrived/|archivedate=2021-01-24|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wiadomosci, 2009-05-08">{{cite web|url=https://wiadomosci.wp.pl/sad-odrzucil-wniosek-polanskiego-o-umorzenie-sprawy-6031999571739265a|title=Sąd odrzucił wniosek Polańskiego o umorzenie sprawy|author=|date=2009-05-08|website=Wiadomosci|lang=pl|accessdate=2022-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210523124410/https://wiadomosci.wp.pl/sad-odrzucil-wniosek-polanskiego-o-umorzenie-sprawy-6031999571739265a|archivedate=2021-05-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wyborcza, on Based on a True Story">{{cite web|url=https://wyborcza.pl/7,101707,20427557,roman-polanski-zekranizuje-francuski-bestseller-wedlug-scenariusza.html|title=Polański odkłada Dreyfusa|author=Jędrzej Słodkowski|date=2016-07-20|website=Gazeta Wyborcza|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061040/https://wyborcza.pl/7,101707,20427557,roman-polanski-zekranizuje-francuski-bestseller-wedlug-scenariusza.html|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wyborcza, on expulsion from the American Film Academy">{{cite web|url=https://wyborcza.pl/7,75410,23354059,bill-cosby-i-roman-polanski-wyrzuceni-z-akademii-oscarowej.html|title=Bill Cosby i Roman Polański wyrzuceni z Akademii Oscarowej|author=Emilia Dłużewska|date=2018-05-03|website=Gazeta Wyborcza|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210522061029/https://wyborcza.pl/7,75410,23354059,bill-cosby-i-roman-polanski-wyrzuceni-z-akademii-oscarowej.html|archivedate=2021-05-22|deadlink=no}}</ref> <ref name="Wyborcza, Rozmowa z Romanem Polańskim">{{cite web|url=https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,1366814.html|title=Łatwo się wydostać, tylko jak przeżyć. Rozmowa z Romanem Polańskim|author=Grażyna Lubińska|date=2003-03-11|website=Gazeta Wyborcza|lang=pl|accessdate=2022-05-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423203611/https://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,44425,1366814.html?disableRedirects=true|archivedate=2021-04-23|deadlink=no}}</ref> <ref name="Yahoo, Roman Polanski in extradition hearing">{{cite web|url=http://news.yahoo.com/roman-polanski-appears-court-extradition-hearing-092942825.html|title=Roman Polanski appears in court in extradition hearing|author=Aleksander Keplicz, Monica Scislowska|date=2015-02-25|website=[[Yahoo!|Yahoo News]]|lang=en|accessdate=2016-03-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305063916/http://news.yahoo.com/roman-polanski-appears-court-extradition-hearing-092942825.html|archivedate=2016-03-05|deadlink=yes}}</ref> }} == Літаратура == {{refbegin|2}} ;На польскай мове * {{кніга|ref=Greenberg|аўтар=Greenberg, James.|загаловак=Roman Polański. Portret mistrza|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Warszawa|выдавецтва=|год=2013|pages=|allpages=288|серыя=|isbn=978-83-7881-944-8}} * {{артыкул|ref=Jazdon|аўтар=Jazdon, Mikołaj.|загаловак=Zagłada miasta. Warszawa w „Pianiście” Romana Polańskiego|спасылка=https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/11255/1/Mikołaj%20Jazdon%20-%20Zagłada%20miasta.%20Warszawa%20w%20Pianiście%20Romana%20Polańskiego.pdf|аўтар выдання=|выданне=Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication|тып=|месца=|выдавецтва=Uniwersytet Adama Mickiewicza|год=2013|выпуск=21|volume=|нумар=|pages=77—95|isbn=978-83-7881-944-8|issn=|doi=|bibcode=|arxiv=|pmid=|мова=pl}} * {{кніга|ref=Kochańczyk|аўтар=Kochańczyk, Jan.|загаловак=Roman Polański i jego sztuka przetrwania|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=e-bookowo|год=2012|pages=|allpages=80|серыя=|isbn=978-836-308-028-0}} * {{кніга|ref=Schneider|аўтар=Schneider, Steven Jay|загаловак=501 reżyserów filmowych|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=MWK|год=2007|pages=|allpages=640|серыя=|isbn=9788361065241}} * {{кніга|ref=Stachówna|аўтар=Stachówna, Grażyna|загаловак=Roman Polański i jego filmy|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Warszawa|выдавецтва=Wydawnictwo Naukowe PWN|год=1994|pages=|allpages=276|серыя=|isbn=83-01-11300-6}} * {{кніга|ref=Werner|аўтар=Werner, Paul|загаловак=Polański. Biografia|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=Poznań|выдавецтва=|год=2013|pages=|allpages=336|серыя=|isbn=978-83-7818-533-8}} * {{кніга|ref=Zamochnikoff, Bonnotte|аўтар=Zamochnikoff, Frederic & Bonnotte, Stephane|загаловак=Polański. Na rozdrożu światów|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Cyklady|год=2006|pages=|allpages=325|серыя=|isbn=83-60279-10-1}} ;На англійскай мове * {{кніга|ref=Ain-Krupa|аўтар=Ain-Krupa, Julia|загаловак=Roman Polanski: A Life in Exile|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[Praeger Publishers]]|год=2010|pages=|allpages=179|серыя=|isbn=978-0313377808}} * {{кніга|ref=Armstrong, Charity|аўтар=Armstrong, Richard & Charity, Tom|загаловак=The Rough Guide to Film|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Rough Guides|год=2007|pages=|allpages=672|серыя=|isbn=978-1843534082}} * {{кніга|ref=Gibson|аўтар=Gibson, Dirk Cameron|загаловак=Serial Murder and Media Circuses|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[Greenwood Press]]|год=2006|pages=|allpages=233|серыя=|isbn=9780275990640}} * {{кніга|ref=Horsley|аўтар=Horsley, Jason|загаловак=The Secret Life of Movies: Schizophrenic and Shamanic Journeys in American Cinema|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[McFarland & Company|McFarland]]|год=2009|pages=|allpages=299|серыя=|isbn=978-0786444236}} * {{кніга|ref=Thomson|аўтар=Thomson, David|загаловак=The New Biographical Dictionary of Film|спасылка=https://archive.org/details/newbiographicald00thom|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Alfred A. Knopf|год=2002|pages=|allpages=963|серыя=|isbn=978-0375411281}} * {{кніга|ref=Sarris|аўтар=Sarris, Andrew|загаловак=The St. James Film Directors Encyclopedia|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=Visible Ink Press|год=1998|pages=|allpages=692|серыя=|isbn=978-1578590285}} * {{кніга|ref=Roman Polanski Interviews|аўтар=|загаловак=Roman Polanski: Interviews|спасылка=https://books.google.by/books?id=Pckg8k3g-PkC&hl|адказны=Edited by Paul Cronin|выданне=|месца=|выдавецтва=University Press of Mississippi|год=2005|pages=|allpages=211|серыя=Conversations with filmmakers series|isbn=978-1-57806-800-5}} ;Аўтабіяграфія на англійскай мове * {{кніга|ref=Polanski|аўтар=Polanski, Roman|загаловак=Roman|спасылка=https://archive.org/details/roman00pola|адказны=|выданне=|месца=|выдавецтва=[[William Morrow & Company|William Morrow & Co]]|год=1984|pages=|allpages=461|серыя=|isbn=978-0688026219}} ;На рускай мове * {{кніга|ref=Бискинд|аўтар=Бискинд, Питер|загаловак=Беспечные ездоки, бешеные быки|спасылка=|адказны=Пер. с англ. С. Арбузова|выданне=|месца=М.|выдавецтва=АСТ|год=2007|старонкі=|старонак=640|серыя=|isbn=978-5-17-044733-6}} * {{кніга|ref=Зельвенский|аўтар={{нп5|Станіслаў Ігаравіч Зельвенскі|Зельвенский, Станислав Игоревич|ru|Зельвенский, Станислав Игоревич}}|загаловак=Поланский|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=СПб.|выдавецтва=Сеанс|год=2021|старонкі=|старонак=356|серыя=|isbn=978-5-6046135-1-1}} * {{кніга|ref=Лурсель|аўтар={{нп5|Жак Лурсель|Лурсель, Жак|ru|Лурсель, Жак}}|частка=Ребёнок Розмари = Rosemary's Baby|загаловак=Авторская энциклопедия фильмов|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=СПб.|выдавецтва=Rosebud Publishing|том=2|год=2009|старонкі=|старонак=1032|серыя=|isbn=978-5-904175-02-3}} * {{кніга|ref=Плахов|аўтар={{нп5|Андрэй Сцяпанавіч Плахаў|Плахов, Андрей Степанович|ru|Плахов, Андрей Степанович}}|частка=Роман Поланский|загаловак=Режиссеры настоящего: в 2 т|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=СПб.|выдавецтва=Сеанс|том=1. Визионеры и мегаломаны|год=2008|старонкі=254—277|старонак=312|серыя=Дом кино|isbn=978-5-901586-24-2}} * {{кніга|ref=Сэндфорд|аўтар=Сэндфорд, Кристофер|загаловак=Роман Полански. Биография|спасылка=|адказны=|выданне=|месца=М.|выдавецтва=[[РИПОЛ Классик]]|год=2012|старонкі=|старонак=576|серыя=|isbn=978-5-386-05072-6}} * {{кніга|ref=Черненко|аўтар=Черненко, Михаил|частка=Полянський Роман|загаловак=Режиссёрская энциклопедия. Кино Европы|спасылка=|адказны=Ответственный редактор Г. Компаниченко|выданне=|месца=М.|выдавецтва=Научно-исследовательский институт киноискусства|год=2002|старонкі=|старонак=134|серыя=|isbn=5-85646-077-4}} {{refend}} == Спасылкі == {{commons|Category:Roman Polański}} * {{cite web|url=http://www.roman-polanski.com/|title=Афіцыйны сайт Рамана Паланскага}} {{ref-fr}} {{^}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Фільмы Рамана Паланскага|nocat=1}} {{Navbox |title = Узнагароды Рамана Паланскага |list1 = {{Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру}} {{Прэмія «Оскар» за лепшую рэжысуру 2001-2020}} {{Прэмія «Залаты глобус» за лепшую рэжысёрскую працу 1961—1980}} {{Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру}} {{Прэмія BAFTA за найлепшую рэжысуру 1968—1980}} {{Еўрапейская кінапрэмія лепшаму еўрапейскаму рэжысёру}} {{Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту}} {{Прэмія еўрапейскай кінаакадэміі за прыжыццёвыя дасягненні}} {{Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса найлепшаму рэжысёру}} }} {{Кандыдат у выдатныя артыкулы}} {{DEFAULTSORT:Паланскі Раман}} [[Катэгорыя:Раман Паланскі]] <!-- Прафесіі --> [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Польшчы]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Францыі]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары Польшчы]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары Францыі]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кінапрадзюсары XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Акцёры Польшчы]] [[Катэгорыя:Акцёры Францыі]] [[Катэгорыя:Акцёры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Акцёры XXI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты Польшчы]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты Францыі]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты XXI стагоддзя]] <!-- Дэталі біяграфіі --> [[Катэгорыя:Вязні польскіх гета]] [[Катэгорыя:Выжылі ў Халакосце]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Кінашколы ў Лодзі]] <!-- Узнагароды --> [[Катэгорыя:Лаўрэаты Еўрапейскай кінапрэміі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі BAFTA]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Давід дзі Данатэла»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Залаты глобус» за лепшую рэжысёрскую працу]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Оскар» за найлепшую рэжысуру]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сезар»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сезар» за найлепшую рэжысуру]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сярэбраны мядзведзь»]] [[Катэгорыя:Камандоры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] [[Катэгорыя:Афіцэры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] [[Катэгорыя:Кавалеры французскага Ордэна мастацтваў і літаратуры]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя залатым медалём «За заслугі ў культуры Gloria Artis»]] 197uufqfvihuol919j4g7srv0pz8dcv Volkswagen Group 0 49322 4163844 4153308 2022-07-23T20:13:29Z Weintrauber 17226 абнаўленне звестак: новы кіраўнік wikitext text/x-wiki {{арфаграфія|некрытычныя праблемы ёсць, але быццам гэта не аўтапераклад}} {{Картка кампаніі | назва = Volkswagen AG | лагатып = [[Выява:Volkswagen Group.svg|240px]] | тып = [[Акцыянернае таварыства]], [[Aktiengesellschaft|AG]] | лістынг на біржы = {{Fwb|DE0007664039|VOW3}} | дэвіз = | заснавана = [[1937]] | заснавальнікі = [[Германская аўтамабільная асацыяцыя]] | размяшчэнне = {{сцягафікацыя|Германія}}: [[Вольфсбург]] ([[Ніжняя Саксонія]]) | ключавыя фігуры = Марцін Вінтэркорн (старшыня кіравання) | галіна = [[Аўтамабілебудаванне]] | прадукцыя = [[легкавы аўтамабіль|Легкавыя]] і [[камерцыйны аўтамабіль|камерцыйныя]] [[аўтамабіль|аўтамабілі]] | абарот = {{Рост}} €113,8 млрд ([[2008]]) | аперацыйны прыбытак = | чысты прыбытак = {{Рост}} €4,69 млрд (2008 год) | лік супрацоўнікаў = 369,9 тыс. чалавек (2008 год) | даччыныя кампаніі = [[Audi|Audi AG]] <br /> [[Lamborghini|Automobili Lamborghini S.p.A]] <br /> [[Bentley Motors|Bentley Motors Ltd.]]<br /> [[Bugatti|Bugatti Automobiles S.A.S.]] <br /> [[MAN]] <br /> [[Scania AB]] <br /> [[SEAT|SEAT S.A.]] <br /> [[Skoda Auto|Skoda Auto a.s.]] <br /> [[Volkswagen Marine]] | аўдытар = | сайт = {{URL|www.volkswagenag.com}} {{ref-de}} {{ref-en}} }} '''Канцэрн Volkswagen''' ({{lang-de|Volkswagen Konzern}}) альбо '''Volkswagen [[Акцыянернае таварыства|AG]] (VW AG)''' — [[Германія|Германскі]] аўтамабілебудаўнічы канцэрн. Назва Volkswagen літаральна азначае «народны аўтамабіль», па-беларуску вымаўляецца ''Фальксва́ген''. У 2016 г. канцэрн стаў найбольшым аўтавытворцам у свеце паводле продажаў (11,9 % сусветных продажаў) і ўключаў 120 аўтазаводаў у 31 дзяржаве<ref name="AC">[http://www.dw-world.de/dw/article/0,,4867948,00.html Volkswagen стаў сусветным лідарам па колькасці вырабленых аўтамабіляў]</ref>. Кампанія займае 9 месца ў [[Fortune Global 500]]<ref>[http://money.cnn.com/magazines/fortune/global500/2009/full_list/ Fortune Global 500]</ref> ([[2019]] год). [[Файл:Wolfsburg VWHochhaus und Kraftwerk.JPG|thumb|290px|Завод у Вольфсбургу]] == Уласнікі == На 31 снежня 2016 г. Volkswagen AG размясціла на біржы 295 089 818 звычайных акцый і 206 205 445 прывілеяваных. Уласнікамі падпіснога капіталу звычайных акцый былі: [[Porsche AG|Аўтамабільны холдынг Porsche AG]] — 30,8 %, ТАА «Інвестыцыйная ўправа [[Катар]]а» — 14,6 %, Урад зямлі [[Ніжняя Саксонія]] —11,8 %, іншыя замежныя ўстановы —22,8 %, [[Фізічная асоба|фізічныя асобы]] — 18 %, іншыя ўстановы Германіі — 2,3 %. Правы голасу паводле прывілеяваных акцый размяркоўваліся наступным чынам: Аўтамабільны холдынг Porsche AG — 52,2 %, Урад зямлі Ніжняя Саксонія — 20 %, Інвестыцыйная ўправа Катару — 17 %, іншыя — 10,8 %<ref>{{cite web|author=|title=Склад уласнікаў|url=https://www.volkswagenag.com/de/InvestorRelations/shares/shareholder-structure.html|publisher=АТ «Фальксваген»|language=de|date=31 снежня 2016|archiveurl=https://www.volkswagenag.com/en/InvestorRelations/shares/shareholder-structure.html|archivedate=31 снежня 2016|accessdate=15 верасня 2017}}</ref>. == Заводы == [[Файл:World locations of Volkswagen Group factories updated.svg|thumb|260px|Размяшчэнне заводаў па краінах (2009 г.)]] На 2017 г. канцэрн «Фальксваген» складаўся з 2 падраздзяленняў: * Аўтамабілебудаўнічае падраздзяленне ўключала: ** Галіну пасажырскіх і камерцыйных самаходаў — ажыццяўляла распрацоўку, выраб і продаж [[Легкавы аўтамабіль|пасажырскіх аўтамабіляў]], [[грузавік]]оў, [[аўтобус]]аў і [[матацыкл]]аў. ** Галіну знергетычнага абсталявання — выраб [[рухавік]]оў, [[турбіна]]ў, кампрэсараў, рэдуктараў і выпрабавальнага абсталявання. * Падраздзяленне фінансавых паслуг — пазычала прадаўцам і пакупнікам самаходаў, ажыццяўляла [[лізінг]] і [[страхаванне]], кіраванне аўтапаркам і перавозкі. Канцэрн «Фальксваген» пастаўляў самаходы пад уласным таварным знакам і 10 [[Таварны знак|таварнымі знакамі]] даччыных прадпрыемстваў: * 3-ма знакамі прадпрыемстваў з 2-х іншых земляў Германіі — [[Audi]] ([[Інгальштат]]), [[MAN SE|MAN]] ([[Мюнхен]]) і Porsche ([[Штутгарт]]); * 7-ю знакамі прадпрыемстваў з 6 іншых краін Еўропы — [[Bugatti]] (Мольсайм, дэпартамент [[Ніжні Рэйн (дэпартамент)|Ніжні Рэйн]], Францыя), [[Bentley (кампанія)|Bentley]] (Кру, графства Чэшыр, [[Англія]]), [[Ducati]] ([[Балоння]], рэгіён Эмілія-Раманья, Італія), [[Lamborghini]] (Сант-Агата-Балёньезэ, рэгіён [[Эмілія-Раманья]], Італія), [[SEAT (кампанія)|SEAT]] (Мартарэль, аўт.суп. [[Каталонія]], Іспанія), [[Scania]] ([[Сёдэртэлье]], Стакгольмскі лен, Швецыя) і [[Škoda Auto]] (Млада Болеслаў, [[Сярэднячэшскі край]], Чэхія)<ref name="с">{{cite web|author=|title=Справаздача за 2016 год|url=https://www.volkswagenag.com/presence/investorrelation/publications/annual-reports/2017/volkswagen/de/Y_2016_d.pdf|publisher=АТ «[[Volkswagen|Фальксваген]]»|language=de|date=14 сакавіка 2017|archiveurl=https://www.volkswagenag.com/presence/investorrelation/publications/annual-reports/2017/volkswagen/en/Y_2016_e.pdf|archivedate=14 сакавіка 2017|accessdate=14 верасня 2017}}</ref>. У 2016 г. на заводы канцэрна «Фальксваген» прыпала 11,9 % сусветных продажаў самаходаў, якія ажыццяўляліся ў 153 краінах. На 2017 г. канцэрн «Фальксваген» меў 120 заводаў у 31 дзяржаве: * Азія (32 у 7 дзяржавах) — Індыя (6: [[Арангабад]], [[Бангалор]], Нарасапура, Пітгэмпер, [[Пуна (Індыя)|Пуна]]), Кітай (20: [[Далянь]], Ічжэн, [[Нанкін]], [[Нінбо]], [[Урумчы]], Фошань, [[Цяньцзінь]], [[Чанджоў]], [[Чанчунь]], [[Чанша]], [[Чэнду]], [[Шанхай]]), Малайзія ([[Куала Лумпур]]), Паўднёвая Карэя ([[Пусан]]), [[Тайвань]] (Таоюань), [[Тайланд]] (Банпаконская і Плуакдэнская акругі) і Турцыя ([[Анкара]]); * Афрыка (4 у 1 дзяржаве) — Паўднёвая Афрыка (Оліфанцфонтэйн, [[Пайнтаўн]], Эйтэнхагэ, [[Іаганесбург]]); * Паўднёвая Амерыка (9 у 2 дзяржавах) — [[Аргенціна]] ([[Кордава (Аргенціна, горад)|Кордава]], Пачэка, [[Сан-Мігель-дэ-Тукуман]]) і Бразілія (9: [[Рыа-дэ-Жанэйра]], Рэзэрдзі, Сан-Карлус, [[Сан-Паўлу]], [[Таўбатэ]]); * Паўночная Амерыка (5 у 2 дзяржавах) — ЗША ([[Чатануга]] ў штаце [[Тэнесі]]) і Мексіка ([[Пуэбла-дэ-Сарагоса]], [[Сант’яга-дэ-Керэтара]], Сан-Хасэ-Ч’япа, Сілао); * Еўропа (70 у 19 дзяржавах) — Англія ([[Кру]]), Аўстрыя ([[Штайр]]), Боснія ([[Сараева]]), Бельгія ([[Брусель]]), Венгрыя ([[Д’ёр]]), Іспанія ([[Барселона]], [[Мартарэль]], [[Памплона]], [[Прат-дэ-Льябрэгат]]), Данія ([[Фрэдэрыксхаўн]], [[Капенгаген]]), Італія ([[Балоння]], [[Сант-Агата-Баланьезэ]]), Нідэрланды ([[Зволе]], [[Мепел]]), Партугалія ([[Палмела]]), ''Польшча'' (9: [[Глогаў]], [[Кракаў]], [[Палькавіцы]], [[Познань]], [[Слупск]], [[Старахавіцы]], [[Ужэсня]]), ''Расія'' ([[Калуга]], [[Санкт-Пецярбург]]), Славакія ([[Браціслава]], [[Марцін (Славакія)|Марцін]]), Фінляндыя ([[Лахці]]), Францыя ([[Анжэ]], [[Мальсайм]], [[Сен-Назер]]), Чэхія (Врхлабі, Велька Біцеш, Квасіны, [[Млада Болеслаў]]), Швейцарыя ([[Вінтэртур]], [[Цюрых]]) і Швецыя ([[Лулеа]], Оскархамн, Сёдэртэлье); ** Германія (28 у 8 землях) — Баварыя (6: [[Аўгсбург]], [[Дэгендорф]], [[Інгальштат]], [[Мюнхен]], [[Нюрнберг]]), [[Бадэн-Вюртэмберг]] ([[Некарзульм]], [[Штутгарт]]), [[Берлін]], [[Гамбург]], Ніжняя Саксонія (11: [[Оснабрук]], [[Браўншвайг]], Вольфсбург, [[Гановер]], [[Зальцгітэр]], [[Эмдэн]]), Паўночны Рэйн — Вестфалія ([[Обергаўзен]], Райнэ), Саксонія ([[Дрэздэн]], [[Кемніц]], [[Лейпцыг]], [[Цвікаў]])<ref>{{cite web|author=|title=Абрыс і размяшчэнне вытворчасці|url=https://www.volkswagenag.com/de/group/portrait-and-production-plants.html|publisher=АТ «Фальксваген»|language=de|date=2017|archiveurl=https://www.volkswagenag.com/en/group/portrait-and-production-plants.html|archivedate=2017|accessdate=14 верасня 2017}}</ref>. [[Файл:Volkswagen Nutzf Hannover.jpg|thumb|250px|Завод у Гановеры (2008 г.)]] == Гісторыя == [[Файл:Austria Gmuend Porsche Museum07.jpg|thumb|280px|Ваенны аўтамабіль (Музей у Аўстрыі, 2005 г.)]] * У маі 1937 года ў [[Берлін]]е ([[Трэці Рэйх|Нямецкая дзяржава]]) «[[Нямецкі працоўны фронт]]» заснаваў [[ТАА]] «Таварыства падрыхтоўкі народнага аўтамабіля». У студзені 1938 г. пад Фалерслебенам (Паўднёвагановерска-Браўншвайская вобласць; цяпер Ніжняя Саксонія) пачалося будаўніцтва завода паводле ўзору аўтазавода «[[Форд]]» на рацэ Руж (штат [[Мічыган]], ЗША). У [[Браўншвайг]]у сталі ўзводзіць вытворчасць аўтадэталяў. * 16 верасня 1938 г. назву прадпрыемства змянілі на ТАА «Народны аўтамабільны завод», якое атрымала ўлік у гандлёвым рэгістры 18 кастрычніка. * У снежні 1939 г. завод атрымаў ад Паветраных войскаў Германіі заказ на рамонт [[знішчальнік]]аў «Юнкерс-88» і пастаўку паліўных бакаў і крылаў да іх. * З лета 1940 года ў вытворчасці сталі выкарыстоўваць пераважна прымусовую працу замежных [[Рабства|нявольнікаў]], сярод якіх пераважалі польскія жанчыны, [[ваеннапалонны]]я і вязні [[канцлагер]]аў. * У 1941 г. паставілі 2-ю зборачную лінію для вырабу бяздзверных і вадаплаўных паўнапрывадных самаходаў для войска. * У 1943 г. вытворчасць пашырылі за кошт размяшчэння заказаў у захопленых землях Францыі. За 1940—1944 гады на заводзе вырабілі 66 285 ваенных самаходаў. * У 1944 г. іншаземцы з захопленых [[Вермахт|нямецкім войскам]] краін Еўропы складалі 2/3 работнікаў аўтазавода (каля 20 000 чалавека). * 11 красавіка 1945 г. амерыканскае войска заняло горад, дзе размяшчаўся завод. У выніку вытворчасць ваеннага абсталявання спынілася<ref name="г">{{кніга|аўтар=Маркус Лупа.|частка=|загаловак=Гістарычныя нататкі|арыгінал={{lang-de|Historische Notate}}|спасылка=https://www.volkswagenag.com/de/group/history.html|адказны=рэд. Манфрэд Грыгер|выданне=|месца=[[Вольфсбург]]|выдавецтва=[[Фальксваген]]|год=2008|том=[https://www.volkswagenag.com/presence/konzern/documents/history/deutsch/Heft7_DE.pdf 7. Летапіс «Фальксвагена»]|старонкі=|старонак=260|серыя=|isbn=978-3-935112-10-9|тыраж=}}</ref>. * У чэрвені 1945 г. [[Брытанская зона акупацыі Германіі|Брытанскі ваенны ўрад]] (Бад-Эйнгаўзен, цяпер зямля [[Паўночны Рэйн — Вестфалія]]) узяў аўтазавод у [[давернае кіраванне]]. * 27 снежня 1945 г. завод аднавіў вытворчасць [[седан]]аў «Фальксваген Жук» ({{lang-de|Käfer}}). У сакавіку 1946 г. вытворчасць дасягнула 1000 самаходаў за месяц. * 25 кастрычніка 1946 г. з’явіліся 2 першыя гандлёвыя прадстаўнікі, якія сталі збываць аўтамабілі насельніцтву праз 10 распаўсюднікаў і 28 прадаўцоў. У студзені 1947 г. адкрылася першая рамонтная майстэрня. * 1 кастрычніка 1948 г. «Фальксваген» падаў заяўку на ўлік свайго [[Таварны знак|таварнага знака]] ў выглядзе лацінскіх «літар [[V (літара)|V]] і [[W]] у крузе», які яшчэ ў 1937 г. распрацаваў інжынер рухавікоў «Поршэ» [[Франц Раймспіс]] (1900—1979). * У 1948 г. пачаўся экспарт у іншыя краіны Еўропы, дзе за год прадалі 4385 самаходаў: 1820 у [[Нідэрланды]], 1380 у Швейцарыю, 1050 у Бельгію, 75 у Нарвегію, 55 у Швецыю і 5 у Данію. У 1949 г. экспарт вырас да 7127 аўтамабіляў (15 % вытворчасці). * 30 чэрвеня 1949 г. заснавалі даччынае ТАА «Фінансаванне Фальксвагена», якое стала выдаваць 1-гадовыя пазыкі на набыццё аўтамабіляў. * 8 кастрычніка 1949 г. Брытанскі ваенны ўрад перадаў ураду зямлі [[Ніжняя Саксонія]] кіраўніцтва прадпрыемствам, якое налічвала каля 10 000 супрацоўнікаў, вырабляла штомесяц 4000 самаходаў і назапасіла 30 млн [[Нямецкая марка|нямецкіх марак]]. * У 1948—1949 гадах «Фальксваген» вырабіў каля паловы ўсіх аўтамабіляў у [[Заходняя Германія|Заходняй Германіі]]<ref name="г"/>. [[Файл:VW Export, Bj. 1951.jpg|thumb|270px|«Фальксваген Жук» (1951 г., Баварыя)]] * У 1950 г. экспарт падвоіўся да 1/3 аўтамабіляў і ажыццяўляўся ў 18 краін, у тым ліку ўпершыню ў Паўднёвую Амерыку — 1253 самаходы паставілі ў [[Бразілія|Бразілію]]. * 8 сакавіка 1950 г. пачалі выраб [[фургон]]аў «Транспарцёр», якія занялі 1/3 нямецкага рынка ў сваёй нішы. У выніку ў 1950-я гады «Фальксваген» стаў найбольшым экспарцёрам Германіі, чый самаход «Жук» стаў найбольш прадаваным. Адначасна адкрылі зборачныя заводы ў Бразіліі, [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка|Паўднёвай Афрыцы]] (1956 г.) і Аўстраліі (1957 г., [[Мельбурн]]). 11 верасня 1952 г. заснавалі гандлёвае ТАА «Фальксваген Канады» ([[Таронта]]). 23 сакавіка 1953 г. адкрылі вытворчае ТАА «Фальксваген Бразіліі» ([[Сан-Паўлу]]), якое ў ліпені пачало зборку седанаў «Фальксваген Жук». Пасля гэтага можна казаць пра ўзнікненне канцэрна «Фальксваген». * 21 лістапада 1953 г. таварны знак прадпрыемства атрымаў улік у Патэнтнай службе Германіі. * 21 ліпеня 1955 г. заснавалі гандлёвае ТАА «Фальксваген ЗША» ([[Нью-Ёрк]]), якое прадало за 1956 г. 42 884 «Жукоў» і 6666 «Транспарцёраў». Збытавая сетка ў ЗША складалася з 15 распаўсюднікаў і 342 прадаўцоў. * 5 жніўня 1955 г. «Фальксваген» выпусціў мільённы самаход. У 1957 г. дзякуючы новаму заводу ў [[Гановер]]ы выраб «Транспарцёраў» вырас на траціну да 91 993, 2/3 з якіх экспартавалі. * У верасні 1957 года ў [[Оснабрук]]у (Ніжняя Саксонія) пусцілі вытворчасць [[кабрыялет]]аў «Карман-Гіа». * 18 лістапада 1959 года ў Сан-Бернарду-ду-Сампу (штат [[Штат Сан-Паўлу|Сан-Паўлу]], Бразілія) адкрылі новы аўтазавод, дзякуючы якому ў 1960 г. продажы ў Бразіліі выраслі на 67 % да 47 320 самаходаў (41 % рынка). Лік супрацоўнікаў у Бразіліі перавысіў 8000 чалавек<ref name="г"/>. * 21 ліпеня 1960 г. [[Бундэстаг|Саюзны сход]] Заходняй Германіі зацвердзіў Закон «Аб перадачы правоў на паі ТАА „Народны аўтамабільны завод“ у прыватныя рукі», паводле якога 60 % [[Акцыя|паёў]] прадалі грамадзянам. Па 20 % паёў атрымалі Саюзны ўрад Германіі і Урад зямлі Ніжняя Саксонія. 22 жніўня 1960 г. «Фальксваген» атрымаў улік у гандлёвым рэестры ў якасці акцыянернага таварыства (АТ). Да 15 сакавіка 1961 г. 60 % паёў АТ прадалі за 360 млн нямецкіх марак, па 350 марак за пай. Выручаныя ад продажу паёў сродкі перавялі фонду «Фальксваген» (Гановер), які заснавалі для выдаткоўвання на распрацоўкі канцэрна. * У 1961 г. завод у Вольфсбургу пачынае запрашаць на працу замежных работнікаў, лік якіх да канца 1962 г. дасягнуў 4494, з іх 3188 (71 %) з Італіі. * 2 кастрычніка 1961 г. завод у Гановеры выпусціў мільённы «Фальксваген Транспарцёр». За 1961 г. канцэрн «Фальксваген» вырабіў звыш млн самаходаў (1 007 113). * 15 студзеня 1963 г. канцэрн атрымаў марскі карабель «Ёган Шульт», які мог перавозіць 1750 самаходаў. * У 1963 г. канцэрн «Фальксваген» стаў найбольшым у свеце экспарцёрам самаходаў, каля 60 % якіх прадалі за мяжу. На 31 снежня 1963 г. завод у Вольфсбургу наймаў 43 722 супрацоўнікі і мог за суткі выпусціць да 3300 легкавікоў. У 1964 г. экспарт у ЗША дасягнуў каля 330 000 аўтамабіляў, пасля 4-гадовага росту продажаў у сярэднім на 20 % штогод. У ЗША «Фальксваген Жук» атрымаў паноўнае становішча ў сваёй нішы. * 15 студзеня 1964 года ў [[Мехіка]] заснавалі [[ААТ]] «Фальксваген Мексікі», якое ў лістападзе 1967 г. адкрыла новы завод у [[Пуэбла-дэ-Сарагоса|Пуэбле-дэ-Сарагоса]]. У выніку гадавыя продажы ў Мексіцы дасягнулі 22 220 аўтамабіляў (21,8 % рынка). * 1 студзеня 1965 г. «Фальксваген» набыў у АТ «Даймлер-Бенц» яго даччынае ТАА «Аўта-Саюз» (Інгальштат, зямля [[Баварыя]]), якое мела збытавую сетку ў 1200 аўтакрамаў, 11 000 супрацоўнікаў і завод магутнасцю на 100 000 самаходаў за год. Набыты завод стаў вырабляць аўтамабілі «Аўдзі». * 12 ліпеня 1965 г. стварылі ТАА «Вольфсбургскія перавозкі», якому перадалі 55 марскіх грузавых караблёў і 1700 супрацоўнікаў. Да канца года даччынае прадпрыемства перавезла звыш 168 000 аўтамабіляў. * У 1968 г. вытворчасць у Аўстраліі давялося спыніць, бо ўрад запатрабаваў да 1969 г. вырабляць аўтамабілі на 95 % з мясцовых дэталяў. * 26 жніўня 1969 г. даччынае ТАА «Аўта-Саюз» злучылася з АТ «Некарсульмскі маторны завод» (зямля [[Бадэн-Вюртэмберг]]) у АТ «Некарсульмскі Аўта-Саюз „Аўдзі“», дзе «Фальксваген» атрымаў 59,5 % паёў<ref name="г"/>. [[Файл:Passat Variant 1 Wien.JPG|thumb|270px|«Фальксваген Пасат» ([[Вена]], 1973 г.)]] * У 1970 г. продажы канцэрна ў ЗША дасягнулі каля 570 000 аўтамабіляў. * У сакавіку 1970 г. набылі найбольшае ў Германіі прадпрыемства аўтанайму «Самаходавы Саюз». 1 ліпеня 1970 г. адкрылі новы завод у [[Зальцгітэр]]ы (Ніжняя Саксонія), дзе 2000 з 5108 супрацоўнікаў выраблялі [[рухавік]]і, у тым ліку для «Аўдзі 100». * 17 лютага 1972 г. вытворчасць «Жука» дасягнула 15 007 034 самаходаў, што зрабіла яго найбольш распаўсюджаным у свеце аўтамабілем. * 14 чэрвеня 1973 г. заснавалі разам з [[Югаславія|югаслаўскім]] імпарцёрам «Уніс» [[сумеснае прадпрыемства]] «Аўтамабільны завод Сараева» (Вагошча; цяпер [[Боснія і Герцагавіна]]), на якім з 10 лістапада 1973 г. пачалі вырабляць аўтамабілі «Фальксваген». * За 1973 г. у Зальцгітэры вырабілі звыш 400 000 аўтамабіляў, у тым ліку з мая пачалі вырабляць частку седанаў [[Volkswagen Passat]]. * У выніку нафтавага крызісу 1973 года да 1975 г. продажы ўпалі на 40 % да 2,038 млн самаходаў. У ЗША да 1976 г. продажы скараціліся больш як удвая да 238 167 самаходаў. * 21 чэрвеня 1976 года ў Зальцгітэры выпусцілі першыя 4-цыліндравыя дызельныя рухавікі абсягам у 1,5 літра. 31 ліпеня 1978 г. пусцілі завод у акрузе Уэстэрморланд (штат [[Пенсільванія]]), дзе сталі вырабляць самаходы «Фальксваген Гольф» для Паўночнай Амерыкі. * 20 снежня 1978 года ў [[Мюнхен]]е (Баварыя) заснавалі ТАА «МАН-Фальксваген» для вытворчасці лёгкіх грузавікоў з АТ «Машынабудаўнічы завод Аўгсбурга і Нюрнберга» ([[Обергаўзен]]). * У лістападзе 1978 г. «Фальксваген» падпісаў кантракт на пастаўку 10 000 самаходаў «Гольф» у [[Германская Дэмакратычная Рэспубліка|Германскую Дэмакратычную Рэспубліку]]. Пры канцы 1978 г. збытавая сетка налічвала 10 600 прадпрыемстваў з больш як 211 000 супрацоўнікаў<ref name="г"/>. === З 1980-х гадоў === [[Файл:VW Golf I Facelift front 20081209.jpg|thumb|260px|«Фальксваген Гольф» 1-га пакалення (2008 г.)]] * У красавіку 1980 г. «Фальксваген» набыў у амерыканскага аўтавытворцы «Крайслер» (Пантыяк, штат Мічыган) даччынае прадпрыемстве ў [[Аргенціна|Аргенціне]]. * 16 лютага 1985 г. заснавалі зборачнае ТАА «Шанхайская аўтамабільная кампанія „Фальксваген“» (Кітай) сумесна з «Шанхайскай трактарна-аўтамабільнай карпарацыяй», што дазволіла «Фальксвагену» стаць найбольшым вытворцам самаходаў у Кітаі. * За 1985 г. еўрапейскія продажы канцэрна выраслі амаль на 24 % да каля 760 000 аўтамабіляў, што зрабіла «Фальксваген» найбольшым аўтавытворцам у Еўропе. * 18 чэрвеня 1986 г. набылі 51 % паёў іспанскага аўтавытворцы «Сеат»<ref name="з"/>. * 4 ліпеня 1986 г. агульны сход пайнікаў змяніў назву АТ на «Народны аўтамабіль» («Фальксваген»). * 1 ліпеня 1987 года ў Бразіліі стварылі сумеснае ТАА «Аўталаціна» з амерыканскім «Фордам», якое праіснавала да 1995 года<ref name="г"/>. * 6 лютага 1991 года ў [[Чанчунь|Чанчуні]] стварылі з кітайскім «Першым аўтазаводам» ТАА «ПАЗ-Фальксваген», якое ў снежні 1994 г. адкрыла новы завод магутнасцю на 150 000 седанаў [[Volkswagen Jetta]]. * 16 красавіка 1991 г. «Фальксваген» набыў 30 % чэхаславацкага аўтамабільнага АТ «Шкода», кантрольны пакет акцый якога атрымаў 19 снежня 1994 года<ref name="з"/>. * 17 лістапад 1995 г. АТ «Фальксваген Аргенціны» адкрыў новы завод у Пачэка магутнасцю на 150 000 самаходаў, дзе сталі вырабляць мадэлі «Гольф» і «Пола». * У 1997 г. «Фальксваген Бразіліі» вырабіў 609 000 аўтамабіляў і наймаў звыш 31 000 супрацоўнікаў. * 15 жніўня 1998 г. набылі ТАА «Саксонскія аўтамабілі», якому належалі 3 заводы ў [[Айзенах]]у (зямля Цюрынгія), Мозэлі (частка Цвікаў) і [[Кемніц]]ы, што з 1990 г. былі сумеснымі прадпрыемствамі. * Цягам 1998 г. «Фальксваген» набыў адразу 3-х замежных аўтавытворцаў Еўропы: «Бэнтлі», «Ламбаргіні» і «Бугаці». * 25 жніўня 1999 года ў Палькавіцэ ([[Ніжнесілезскае ваяводства]]) адкрылі завод ТАА «Матор Польшчы» магутнасцю на 540 000 рухавікоў за год<ref name="г"/>. * У 2000 г. канцэрн «Фальксваген» упершыню вырабіў і прадаў звыш 5 млн аўтамабіляў. * За 2003 г. у Кітаі прадалі 698 000 аўтамабіляў «Фальксваген», вырабленых у Шанхаі і Чанчуні, што зрабіла канцэрн найбольшым вытворцам самаходаў у Кітаі. 22 кастрычніка 2007 г. У 2007 г. продажы ў Кітаі выраслі на 28 % да звыш 900 000 самаходаў, што зрабіла Кітай найбольшым рынкам для канцэрна «Фальксваген». * 28 лістапада 2007 года ў [[Калуга|Калузе]] (Расія) ТАА «Фальксваген Рус» адкрыла 48-ы завод канцэрна, які стаў 33-й вытворчасцю самаходаў канцэрна і меў магутнасць у 150 000 аўтамабіляў за год. * У 2009 г. ТАА «Фальксваген Індыі» адкрыў у Пуне (штат [[Махараштра]]) завод коштам 580 млн [[еўра]] і магутнасцю 110 000 самаходаў за год<ref name="г"/>. * 14 лютага 2014 года «Фальксваген» пачаў прадаваць у Германіі свой першы [[электрамабіль]] «е-Гольф» па цане ад €34 900 ($47 800). Магутнасць літ-іоннага [[акумулятар]]а складала 26,5 [[кілават-гадзіна]], што дазваляла праехаць да 134 км на адным зарадзе. Да канца года ў Заходняй Еўропе прадалі 3328 такіх электрамабіляў. У 2017 годзе яго [[цана]] ўпала да $29 000<ref>{{cite web|author=|title=Беларускі электрамабіль каштавацьме ўдвая даражэй за «Джылі», праедзе 100 км без падзарадкі|url=https://www.svaboda.org/a/28320373.html|publisher=Радыё «Свабода»|date=20 лютага 2017|accessdate=30 чэрвеня 2018}}</ref>, а магутнасць акумулятара вырасла да 35,8 кілават-гадзіна (144 км язды). * 18 верасня 2015 года [[Агенцтва па ахове навакольнага асяроддзя ЗША]] (ААНА ЗША) выкрыла, што звыш 428 000 аўтамабіляў «Фальксваген», якія прадалі ў краіне за апошнія 6 гадоў, выкідвалі ў паветра 40-кратна больш шкодных рэчываў за дапушчальны ўзровень. [[Махлярства]] з выпрабаваннем на шкодныя выкіды ажыццявілі пры дапамозе [[Праграмаванне|апраграмавання]], што заніжала паказчыкі да прымальнага ўзроўню. Выкрытая праграма стаяла на 11 млн аўтамабіляў у свеце з 2-літровым [[Дызельны рухавік|дызельным рухавіком]] EA189, якія былі на мадэлях «Фальксваген Гольф», «Джэта», «Жук» і «Пасат», «Аўдзі А3» і «Шкода Актавія». У выніку за тыдзень АТ «Фальксваген» вылучыла $7,3 млрд на спагнанні і страціла на біржы 26 % рыначнай вартасці — 25 млрд еўра (падзенне да ўзроўню 2012 года)<ref>{{cite web|author=|title=У ЗША вялікі скандал з «Фальксваген»|url=https://www.svaboda.org/a/27270892.html|publisher=[[Свабода, радыё|Радыё «Свабода»]]|date=25 верасня 2015|accessdate=30 чэрвеня 2018}}</ref>. У Еўропе знаходзілася 8 млн дызельных аўтамабіляў (73 % ад 11 млн), у якіх перавышаў узровень выкідаў аксіду азоту і [[Вуглякіслы газ|вуглякіслага газу]] і якія адпаведна падлягалі рамонту<ref>{{cite web|author=Яланта Смялоўская|title=Падае курс акцый канцэрну «Фальксваген»|url=http://radyjo.net/4/28/artykul/227504|publisher=[[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]]|date=4 лістапада 2015|archiveurl=http://external_test.polskieradio.pl/4/28/artykul/227504|archivedate=4 лістапада 2015|accessdate=30 чэрвеня 2018}}</ref>. 28 чэрвеня 2016 года на «Фальксваген» у ЗША наклалі спагнанне ў памеры $15 млрд, з якіх $10 млрд прызначаліся на [[рамонт]] і выкуп ва ўласнікаў больш як 428 000 дызельных аўтамабіляў. Астатнія $5 млрд выплочваліся ААНА ЗША на [[даследаванне]] шкоднага ўздзеяння дызельных рухавікоў EA189<ref>{{cite web|author=|title=«Фальксваген» выплаціць 15 млрд долараў за ўрэгуляванне дызельнага скандалу|url=http://euroradio.by/volkswagen-vyplacic-15-mlrd-dolarau-za-uregulyavanne-dyzelnaga-skandalu|publisher=[[Еўрарадыё]]|date=28 чэрвеня 2016|archiveurl=https://euroradio.fm/volkswagen-vyplacic-15-mlrd-dolarau-za-uregulyavanne-dyzelnaga-skandalu|archivedate=28 чэрвеня 2016|accessdate=30 чэрвеня 2018}}</ref>. * За 2016 г. продажы канцэрна «Фальксваген» павялічыліся да 10 391 113 аўтамабіляў (11,9 % сусветнага рынку). * 11 студзеня 2017 года федэральны суд ЗША задаволіў позву [[Міністэрства юстыцыі ЗША]] аб спагнанні з «Фальксвагена» яшчэ $4,3 млрд пасля прызнання ў парушэнні Закону «Аб чыстым паветры» 1963 года. З улікам ранейшых выплатаў за махлярства з выкідамі ад дызельных рухавікоў EA189 агульныя страты дасягнулі $19,2 млрд<ref>{{cite web|author=|title=«Фальксваген» заплаціць ЗША $4,3 млрд з-за дызельнага скандалу|url=http://zviazda.by/be/news/20170111/1484143169-volkswagen-zaplacic-zsha-43-mlrd-z-za-dyzelnaga-skandalu|publisher=Газета «[[Звязда]]»|date=11 студзеня 2017|accessdate=30 чэрвеня 2018}}</ref>. == Кіраўнікі == * [[Антон П’ех]] (чэрвень 1941 — 11 красавіка 1945) * Рудольф Брорман (красавік — чэрвень 1945) * [[Іван Гірст]] (чэрвень 1945 — 31 снежня 1947) * [[Генрых Нордгоф]] (1 студзеня 1948 — 12 красавіка 1968) * [[Курт Лёц]] (1 мая 1968 — 13 верасня 1971) * [[Рудольф Ляйдынг]] (13 верасня 1971 — 1 студзеня 1975) * [[Тоні Шмюкер]] (1 студзеня 1975 — 1 студзеня 1982) * [[Карл Ган]] (1 студзеня 1982 — 1 студзеня 1993)<ref name="з">{{артыкул|аўтар=Вера Жохавец.|загаловак=«Свет мяняецца, і мы павінныя быць падрыхтаванымі да гэтага»|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=97403|выданне=[[Звязда]]|тып=газета|год=3 мая 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-05-22 95 (27210)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/97406/22may-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref> * [[Фердынанд П’ех]] (1 студзеня 1993 — 16 красавіка 2002) * [[Бернд Пішэтсрыдэр]] (16 красавіка 2002 — 31 снежня 2006) * [[Марцін Вінтэркорн]] (1 студзеня 2007 — 23 верасня 2015) * [[Маціяс Мюлер]] (25 верасня 2015 — 30 красавіка 2018) * [[Герберт Дыс]] (30 красавіка 2018 — 1 верасня 2022) * [[Олівер Блуме]] (з 1 верасня 2022 г.)<ref>{{cite web |url = https://www.motor1.com/news/599969/volkswagen-group-names-oliver-blume-boss/ |title = Volkswagen Group Names Porsche CEO Oliver Blume As New Boss |publisher = motor1.com |date = 2022-07-22 |accessdate = 2022-07-23 |language = en }}</ref> <gallery align="center"> Файл:Rudolf Leiding by Stuart Mentiply.jpg|Рудольф Ляйдынг Файл:Toni Schmücker extracted from Bundesarchiv B 145 Bild-F054865-0013, Wolfsburg, Staatsbesuch König von Jordanien.jpg|Тоні Шмюкер Файл:Carl H Hahn by Stuart Mentiply.jpg|Карл Ган Файл:Ferdinand Piech by Stuart Mentiply.jpg|Фердынанд П’ех Файл:Martin Winterkorn 2015-03-13 001.jpg|Марцін Вінтэркорн </gallery> == Аўтамабілі == * [[Volkswagen Jetta]] * [[Volkswagen Polo]] * [[Volkswagen Scirocco]] * [[Volkswagen Touran]] == Гл. таксама == * [[Autostadt]] {{зноскі}} == Спасылкі == * {{Афіцыйны сайт|www.volkswagenag.com}} {{ref-de}} {{ref-en}} * {{cite web|author=|title=Праваднік|url=http://navigator.volkswagenag.com/index.html?lang=de_DE|publisher=АТ «[[Фальксваген]]»|language=de|date=2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170920015736/http://navigator.volkswagenag.com/index.html?lang=de_DE|archivedate=20 верасня 2017|accessdate=14 верасня 2017|deadurl=yes}} ** [[RSS]]-[https://www.volkswagenag.com/de/news.webfeed.html паток навін]{{ref-de}} ** [http://chronik.volkswagenag.com/ Летапіс «Фальксвагена»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171001001341/http://chronik.volkswagenag.com/ |date=1 кастрычніка 2017 }}{{ref-de}} ** [https://www.youtube.com/user/volkswagengroup Ютуб] і [https://mobile.twitter.com/vwgroup_de Ціўцер]{{ref-de}} * [http://www.volkswagen.by/ Бачына ў Беларусі]{{ref-ru}} ** [http://www.vw-commercial.by/ Камерцыйныя самаходы «Фальксваген» у Беларусі]{{ref-ru}} ** [https://vw-service.by/ Афіцыйны рамонт самаходаў у Мінску]{{ref-ru}} {{DAX}} {{Dow Jones Euro Stoxx 50}} {{Аўтамабілі Volkswagen}} [[Катэгорыя:Кампаніі Германіі]] [[Катэгорыя:Volkswagen AG|*]] [[Катэгорыя:Вольфсбург]] 46zwplt4g269vokhdpppqixlz4mt2fx Лашанцы 0 51336 4163899 4163384 2022-07-23T23:47:50Z Ілля Касакоў 21245 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Лашанцы |арыгінальная назва = |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Вёска Лашанцы.jpg |подпіс = Пачатак вёскі Лашанцы, красавік 2022 года |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 22|lat_sec = 38 |lon_dir = |lon_deg = 28|lon_min = 59|lon_sec = 42 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Крупскі |сельсавет = Ігрушкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў =5 |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243029170 }} '''Лаша́нцы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Lašancy}}, {{lang-ru|Лошанцы}}) — [[вёска]] ў [[Крупскі раён|Крупскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]], каля ракі [[Рака Блудыня|Блудыня]]<ref name="atl">{{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Минская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2009|старонкі=14—15|старонак=60|isbn=978-985-508-174-7|тыраж=20&nbsp;000}} {{ref-ru}}</ref>. Уваходзіць у склад [[Ігрушкаўскі сельсавет|Ігрушкаўскага сельсавета]]. == Гісторыя == === Вялікае княства Літоўскае === Маглі з’явіцца пасля [[Валочная памера|аграрных рэформ]] 1550-1580-х гадоў. З 1625 года адзначаецца час, калі ўзнікла шмат паселішчаў сучаснага Крупскага раёна. Аднак, падчас [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай (1654—1667)|вайны 1654—1667 гадоў]] тэрыторыя сучаснай Усходняй Беларусі была вынішчана, колькасць насельніцтва скарацілася ў больш за 2 разы. Паводле польскага даследчыка Е. Можы, Аршанскі павет страціў 2/3 дымоў, а шчыльнасць насельніцтва ў ім скарацілася з 20,2 да 6,2 чалавек на 1 км². Пасля вайны [[Магнат|магнаты]] пачалі засяляць гэтыя землі сялянамі з заходніх і паўднёвых рэгіёнаў Рэчы Паспалітай. Новаствораны засценак Лашанцы вядомы з сярэдзіны XVIII ст. у Чарэйскім маёнтку [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскага павета]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>''Аляхновіч, А.'' Гісторыка-краязнаўчы альманах Малое Палесье Друцка-Бярэзінскага краю / А. Аляхновіч. — Крупкі, 2010. — 40 с.</ref>, ён размяшчаўся каля ракі Блудыня на мяжы фальварка Шчаўры і двара Грушка (маёнтак Гапонавічы) [[Худаўская воласць|Худаўскай воласці]]. Прыкладна гэтым часам шляхціч Ян Крукоўскі-Ждановіч герба «Ждан» прыбывае ў Лашанцы, якія належалі вялікаму канцлеру літоўскаму Сапезе. Ян Крукоўскі-Ждановіч пакінуў у засценку сыноў — Лявона (меў сыноў Рыгора і Яна з сынам Юрыем), Аляксандра (меў сыноў Марціна, Лявона, Тодара, Рыгора і Данііла, у апошняга былі сыны Лявон і Яўцімі), Караля (меў сыноў Самуэля і Васіля) і Андрэя (меў сыноў Аляксандра, з сынамі Янам, Сільвестрам, Аляксандрам, і Яна, з сынамі Адам і Антон). Андрэй стаў прэсвітарам уніяцкай царквы ў Лашанцах<ref>''Яцкевіч, З.'' Малы гербоўнік халопеніцкай шляхты / З. Яцкевіч. — Менск: Беларускі кнігазбор, 1999. — 35 с.</ref>. У 2-й палове XVIII ст. Лашанцы заставаліся ў складзе маёнтка Чарэя Аршанскага павета Віцебскага ваяводства, які належаў [[Аляксандр Міхал Сапега|Аляксандру Сапезе]] герба «Ліс», але ўжо пэўны час быў закладзены, спачатку пану Бекельману, потым віцебскаму ваяводзе Юзафу Салагубу. У 1772 годзе ў засценку Лашанцы было 5 двароў, 30 жыхароў мужчынскага полу. У 1778 годзе ўладальнікам Лашанцаў стаў Ануфрый Рашкоўскі. З 1790 года ўжо вёска Лашанцы ў складзе новаўтворанага маёнтка Шчаўры шляхціча Рашкоўскага. === Расійская імперыя === Пасля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) вёска ў складзе Магілёўскага намесніцтва [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. З 12 снежня 1796 года да 27 лютага 1802 года ў складзе Магілёўскага (Копыскага) павета Беларускай губерні. З 27 лютага 1802 года да 1861 года ў Шчаўроўскай воласці Копыскага павета Магілёўскай губерні. У лістападзе 1812 года, падчас [[Вайна 1812 года|руска-французскай вайны]] і адступлення французаў, Лашанцы і Лужа разрабаваны<ref>Анікіевіч, К. Сенненскі павет Магілёўскай губерні / К. Анікіевіч — Магілёўская губерня: Губернская тыпаграфія, 1907. — С. 7, 77</ref>. [[File:Перапіс вёсак Магілёўскай губерні.jpg|thumb| У 1857 годзе праходзіў перапіс мястэчак Магілёўскай губерні. Вёска Лашанцы пазначана (3-я ў спісе) ў Копыскім павеце ў сяле Шчаўры каля ручая Блудынка (сёння назва «Блудыня»). У крыніцы таксама напісана, што ў той час у Лашанцах пражываў 81 селянін, беларускага паходжання, за памешчыкам ]] У XIX ст. маёнткам Шчаўры, у склад якога да 1865 года ўваходзілі Лашанцы і Лужа, валодае маршалак шляхты і аматар беларушчыны Юлій Серафімаў Рашкоўскі герба «Агеньчык». У 1842 годзе беларускі пісьменнік-драматург [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] быў аканомам у маёнтку Шчаўры ў паноў Рашкоўскіх. З 1861 года вёскі Лашанцы, Лужа, засценак Актавія і фальварак Двор-Пярэсіка, якія адносіліся да царквы і праваслаўнага прыхода Покрыва Прасвятой Багародзіцы ў сяле Шчаўры, былі ўжо ў складзе Бобрскай воласці [[Сенненскі павет|Сенненскага павета]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. У 1864—1865 гг. сяляне з мясцовых вёсак Крупшчыны пачалі набываць у Юлія Рашкоўскага землі. Напрыклад, селянін вёскі Гута Халімон (Філімон) Цімохін Галенка разам са сваім сынам Сільвестрам і малодшымі братамі Данілам, Мацвеем, Рыгорам, і іншымі сялянамі як упаўнаважаныя мясцовага сельскага таварыства падпісалі Устаўную грамату пана Рашкоўскага аб набыцці яго зямель у вёсцы Лашанцы. Выкупная пазыка на 49 гадоў складала 5013 рублёў 33 капейкі. Выплочвалі штогод па 6 % ад сумы: 300 рублёў 80 капеек. [[Файл:Выкуп_зямель_пана_Рашкоўскага_у_вёсцы_Лашанцы_сялянамі_вёскі_Гута_Галенка_Халімонам_і_яго_братамі,_1864-1865_гг.jpg|міні|1864-1865 гг.. Выкуп зямель пана Рашкоўскага ў вёсцы Лашанцы сялянамі вёскі Гута Галенка Халімонам з сынам Сільвестрам і яго малодшымі братамі, і іншымі сялянамі.]] У гэты ж перыяд геадэзічнае апісанне Лашанцаў праводзіў прыватны землямер і таксатар Павел Аляксееў Насовіч. Даследаванне ён праводзіў з пэўных адмежаваных ліній. Напраклад, пачатак першай лініі ішоў «от дачи Могилёвской губернии Сенненского уезда сельца Староселье владения Стаховского с поставленного временного межевого знака деревянного столба (на левой стороне живого урочища) в трёх с половиной сажень от речки Блудинка. В левой стороне описываемой межи находится земля фальварка Острово владения помещика Рошковского». З вынікаў працы Насовіча вядома, што ў Лашанцах была сядзібная зямля з 14 дзесяцінамі і 1200 сажняў, ворыўная — 143 дзесяціны і 1800 сажняў, пад сенакос — 47 дзесяцін і 600 сажняў, дрывянога лесу — 6 дзесяцін. <u>Вынік:</u> зручнай зямлі 211 дзесяцін і 1200 сажняў. За балотам і могілкамі, вуліцай і прасёлкавымі дарогамі — 10 дзесяцін. <u>Вынік:</u> непрыдатнай зямлі 10 дзесяцін. А агулам прыдатных і непрыдатных земляў — 221 дзесяціна і 1200 сажняў. Унутры сялянскага валодання знаходзіцца ўладальніцкая зямля ў пяці ўчастках — 6 дзесяцін і 1200 сажняў. <u>Вынік:</u> усёй зямлі 228 дзесяцін. Акрамя пана Юлія Рашкоўскага, да гэтага геадэзічнага апісання руку прыклалі ўпаўнаважаныя ад сялян Шчаўроўскай воласці: Тэадор Янаў Цюхлоў, Пётр Сямёнаў Дрозд, Лука Яўменаў Прыгажонак, Тэадор Осіпаў Прыгажонак, Адам Конанаў Бундзель, Аўрам Пракопаў (у рэвізіі за 1858 год запісаны за сям’ёй Лапін). З-за неадукаванасці (па іх жа просьбе) подпіс за іх ставіў унтэр-афіцэр Яўхім Бязносаў. Старастам Лашанцаў у той час быў Базыль (Васіль) Цімохін. У 1897 годзе па выніках першага ўсеагульнага перапісу насельніцтва Расійскай імперыі ў Лашанцах было 36 двароў, 222 жыхары. У 1909 годзе ўжо 44 двары, 271 жыхар. === Найноўшая гісторыя === Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі адміністрацыйна-тэрытарыяльная прыналежнасць Лашанцаў часта мянялася. У студзені 1918 года амаль каля саміх Лашанцаў праходзіла савецка-польская лінія фронту, затым у лютым была нямецкая акупацыя, а з 25 сакавіка 1918 года вёска ўжо на тэрыторыі абвешчанай часткай новай нацыянальнай дзяржавы [[БНР]] і да 21 лістапада 1918 года ўсё яшчэ працягвала знаходзіцца пад нямецкай акупацыяй. З 1 студзеня 1919 года Лашанцы ўжо ў складзе новай савецкай дзяржавы [[ССРБ]], а ўжо ў лютым праз сучасны Крупскі раён праходзіла мяжа новай дзяржавы ЛітБел і РСФСР. Лашанцы на два гады апынуліся паміж двума буйнымі рэгіёнамі савецкай дзяржавы і за якім лічыліся пакуль пэўна не вядома. Магчыма, гэтая тэрыторыя Магілёўскай губерні ў гэты час жыла па законах (!) трэцяй дзяржавы ССРБ. Бо былы Сенненскі павет Магілёўскай губерні ў гэты перыяд быў скасаваны: спачатку з 26 красавіка 1919 года яго паўночная частка (Астровенская воласць) далучылася да Віцебскай губерні РСФСР і толькі з 10 красавіка 1921 года паўднёва-заходняя частка (Бобрская воласць, да якой адносіліся Лашанцы са сваім адміністрацыйным цэнтрам у Шчаўрах) далучылася да Барысаўскага павета Мінскай губерні. Трэба дадаць, што на пасяджэнні адміністрацыйнай камісіі пры ЦВК ССРБ Сенненскі выканкам выступаў супраць пераводу Бобрскай воласці ў іншы павет па прычыне, што ''«гэтая воласць з’яўляецца самым буйным фабрычна-завадскім цэнтрам Сенненскага павета».'' Але сябра Масэн пастанавіў, што ''«пры неабходнасці некаторыя фабрычна-завадскія прадпрыемствы Бобрскай воласці застануцца за Віцебскай губерняй шляхам пераносу іх на іншую тэрыторыю Віцебскай губерні»'' '''(НАРБ, Фонд 34, вопіс 1, справа 285).''' З 20 жніўня 1924 года вёска Лашанцы ў складзе [[Малажаберыцкі сельсавет|Малажаберыцкага сельсавета]] Крупскага раёна Барысаўскай акругі БССР і па Усесаюзным перапісе 1926 года налічвала 62 двары і 324 жыхары. Фактычна ўмоўным новым адміністрацыйным цэнтрам для Лашанцаў стала мястэчка Малыя Жаберычы. [[File:Баявы шлях 5-й гвардзейскай танкавай арміі.jpg|thumb| Баявы шлях 5-й гвардзейскай танкавай арміі па маршруце Обальцы-Абчуга-Ігрушка-Кастрыца-Стары Барысаў]] З 18 ліпеня 1927 года Лашанцы ў складзе Аршанскай акругі. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Крупскім раёне БССР. У 1932 годзе вяскоўцы аб’ядналіся ў калгас з зусім нетыповай назвай тых часоў «імя Сценькі Разіна», які налічваў 40 гаспадарак. З 20 лютага 1938 года ў складзе Менскай вобласці. У 1941 годзе 58 двароў, 158 жыхароў. Акупіраваны немцамі Лашанцы былі з 1 ліпеня 1941 года. Ад фашысцкай акупацыі (нямецкі разведатрад 5-й танкавай дывізіі генерала танкавых войск Карла Дэкера знаходзіўся ў Ігрушцы, другі нямецкі гарнізон знаходзіўся ў суседняй вёсцы Старая Пярэсіка) вёскі Лашанцы і Лужа былі вызвалены 28 чэрвеня 1944 года падчас аперацыі «Баграціён» 29-м танкавым корпусам Чырвонай арміі пад камандаваннем генерал-маёра Яўгенія Фаміных (быў у складзе 5-й гвардзейскай танкавай арміі генерал-лейтэнанта Паўла Ротмістрава). 29-ы корпус складаўся з перадавых сілаў: танкавая брыгада, полк самаходнай артылерыі, зянітны артполк, батарэя 122-мм гаўбіц, батарэя ИСУ-152 і сапёрны батальён. Баі праходзілі на полі каля ракі Блудыня. Пасля вызвалення жыхары Лашанцаў забіралі рэчы загінулых немцаў: ад ботаў да гадзінніка на руку. У вёсцы была свая пачатковая школа пісьменства, якая знаходзілася каля паварота на могілкі. Настаўніцай у ёй была мясцовая жыхарка Таццяна Васільеўна Мікуліч (17.05.1921-01.10.2010). Чатырохгадовая школа дзейнічала таксама ў суседняй вёсцы Стараселле. У Нацыяльным архіве Рэспублікі Беларусі '''(Фонд 42, вопіс 2, справа 2606)''' захавалася справаздача Старасельскай школы за 1924—1925 гг. Так, вядома, што тутэйшая школа была адкрыта яшчэ ў 1903 годзе і праца ў ёй вялася выключна на беларускай мове. Навучаліся ў ёй дзеці з вёсак Стараселле, Лашанцы, Каменка. З Лашанцаў усяго толькі 2 вучні пры тым, што колькасць насельнікаў вёскі складала 348 жыхароў, 54 з якіх падлягалі абслугоўванню ўстановай. Родная мова насельнікаў Лашанцаў пазначана беларуская. Бліжэйшыя школы былі Радзіцкая (2 вярсты), Жаберыцкая (4 вярсты) і Ігрушкаўская (4 вярсты). Школа знаходзілася ў нанятым будынку. Дом драўляны, пакрыты саломай, аднапавярховы. Памер: даўжыня 16 арш., шырыня 8 арш., вышыня 4 арш. Дом наняты на адзін навучальны год, далей навучанне ў ім не можа быць. Настаўнікам з 20 кастрычніка 1924 года быў беспартыйны Цімох Янаў Сіўцоў 1870 г.н. з вёскі Труханаўка Круглянскага раёна Аршанскай акругі. У 1897—1899 гг. праслухаў педагагічныя курсы пры Санкт-Пецярбургскай духоўнай акадэміі. У 1919 годзе слухаў курсы ў горадзе Сянне. Пазначана таксама, што Сіўцоў працаваў з сялянамі вёсак Лашанцы, Стараселле, Каменка і інш. без перапынку ў свабодны час ад школьных заняткаў. Прадмет заняткаў: родная мова, матэматыка, грамадазнаўства, прыродазнаўства, геаграфія, маляванне, фізічнае выхаванне, палітграмадства, спевы і 8 экскурсій у лес і на мясцовую раку. Вучні платай за навучанне ў 1924/1925 гг. не абкладаліся. Школа грашовых і матэрыяльных сродкаў апошнім часам не атрымлівала. [[Файл:Старасельская_школа,_Лашанцы,_Каменка,_Стараселле,_Крупкі.jpg|міні|Настаўнік Старасельскай школы Сіўцоў Цімох Янаў адмовіўся маляваць план будынка школы, бо лічыў, што на наступны навучальны год патрэбны іншы будынак. Зараз жа ўстанова была ў нанятай хаце за 25 рублёў (без тэхнічнага працаўніка) за навучальны год і на гэтай прычыне ў настаўніка былі рэгулярныя спрэчкі з домаўладальнікам. ]] ''«Данные изложены в сжатой форме. Школа расположена в пределах бывшего знаменитого бандита Монича, который из секретных рассказов жителей посещал со своей шайкой игрища и даже его адъютант, происходящий из гражданской деревни Радица, прошедшим 1924 год убил в деревне Староселье мирного жителя. Нравы детей с такими наклонностями, которых я ещё в продолжении своей 33-х летней учительской деятельности не встречал; Но все же ко мне со стороны жителей данной местности было самое дружественное отношение и всегдашняя просьба держать их детей, как говорится, в ежовых рукавицах. К сожалению, при школе земельного участка не имеется и отвести его без репрессивных мер совершенно не представляется возможным, на что следует обратить сугубое внимание. Несмотря на многолюдность деревни Лошанцы (63 двора) откуда посещают школу только 6 учеников, таким образом здесь ликвидируется вместо безграмотности грамотность и на это явление следует надлежащим образом обратить внимание. Раньше школа называлась земельной, которая была великолепно оборудована. По слухам и некоторым данным ещё до моего предшественника товарища Морозова совершенна расхищена, что значительно затрудняло учителя и даже отражалось на успехах школьного дела: все начальные пособия, как то географические карты, карты по истории, учебники, таблицы; натурально-исторические, по географии, по математике и др. наглядно-научные пособия как то торговые счёты и школьный инвентарь все были уничтожено вследствие нерадения жителей деревни Староселье, а равно и бывших школьных работников и работниц…»'', — падвёў вынікі навучальнага года 25 мая 1925 года ў спецыяльным лісце настаўнік Цімох Сіўцоў. Ужо пасля Другой сусветнай вайны ў 1950-я лашанскія дзеці пачалі хадзіць выключна ў васьмігадовую школу ў вёску [[Стараселле (Крупскі раён)|Стараселле]]. Каб працягваць навучанне (па ўласным жаданні) у 9-м і 10-м класах, трэба было ездзіць ў школу ў сяло Ігрушка. Тутэйшых дзяцей і падлеткаў у гэты час жыхары суседніх вёсак называлі «лашанская хамса», бо іх шмат было. [[Файл:Вёска_Стараселле.jpg|міні|8-гадовая школа ў Стараселлі, куды з 1950-х гадоў хадзілі вучыцца лашанскія дзеці.]] У 1950-я гг. Лашанцы былі ў складзе калгаса «Усход». У 1959 годзе вёска налічвала 285 жыхароў. У гэты ж час насупраць аўтобуснага прыпынку, у самым пачатку вёскі, быў пабудаваны драўляны клуб, у якім акрамя бібліятэкі, пляцоўкі для свят і танцаў, сялянам паказвалі фільмы. Напрыклад, «Вий». Білет на кінасеанс каштаваў 15 капеек. З 1960 года Лашанцы ў калгасе «Гігант», а з 1961 года ў саўгасе «Грушаўскі». У архіве Мінскай вобласці захавалася некалькі спраў з пратаколамі партыйных сходаў саўгаса, у якіх узгадваюцца Лашанцы і яе жыхары '''(Фонд 10678-П, вопіс 1)'''. Першае, што трэба адзначыць — азначэнне вёска ў гэты перыяд адсутнічае, як і жыхар вёскі. Ёсць брыгада і ўдзельнік брыгады. Брыгада складаецца з 3 умоўных частак: паляводства, жывёлагадоўля і аўтамеханічная. Так, у лістападзе 1962 года на адкрытым сходзе першаснай партыйнай арганізацыі саўгаса «Грушаўскі» галоўны інжынер, грамадзянін Варабей заўважыў, што ў Лашанцах трэба ўцяпліць воданапорную вежу. ''«Бо мы ўжа маем горкі вопыт з мінулага года»'', — у канцы дадаў ён. А ў верасні 1964 года галоўны заатэхнік саўгаса Якубовіч заўважаў, што ў брыгадзе Лашанцы кароўнік не падрыхтаваны да зімоўкі, таму трэба хутка дакрыць дах, зашыць франтоны сіламі будаўнічай брыгады і зрабіць кармушкі да 10 кастрычніка 1964 года. «''У гэтай жа брыгадзе ў цагляным кароўніку трэба зрабіць капітальную сцяну, каб можна было адвесці пакой для ленкутка малочнага і г.д.»'', — акцэнтаваў на справах увагу Якубоўскі. На гэткім жа пасяджэнні выступіў і брыгадзір лашанскай вёскі (брыгады) Іван Макараў Філіповіч, які казаў, што брыгада выкапала 20 га бульбы. ''«Але ёсць такія працаўнікі, якія не ходзяць на працу. Напрыклад, Прыгажонак і яго жонка ні разу не выйшлі на працу. Пчолка Мікалая жонка не выходзіць на працу, а маюць прысядзібнай зямлі да 0,50 га. Такіх працаўнікоў у брыгадзе шмат,'' — скардзіўся Філіповіч. — ''Трактарыст Прыгажонак узяў самастойна трактар, прычапіў цялегу і перавозіў бульбу з сядзібы і зламаў цялегу. Такіх працаўнікаў трэба звальняць з саўгаса»''. Праз паўгода, у маі 1965 года Філіповіч зноў заўважыў, што ў брыгады № 3 вёскі Лашанцы з пасевам справа дрэнная, бо дрэнна працуюць трактары і ўвогуле брыгадзе не хапае трактароў, а тыя што ёсць часта прастойваюць з-за тэхнічных паломак. У гэтым жа годзе камуніст Іван Макараў Філіповіч ужо толькі на закрытым сходзе перад выбарамі ў мясцовыя і абласныя саветы зноў скардзіўся, але ўжо, што ў вёсцы (брыгадзе) Лашанцы ніхто і ніколі не праводзіў аніякай размовы з жыхарамі. ''«Настаўніца Мікуліч не размаўляе з жыхарамі і настаўніца Шчэрба таксама не ўдзельнічае ў агітацыйнай рабоце і не размаўляе з насельніцтвам»'', — рэзюмаваў Філіповіч. Пастаянныя прыніжэнні Філіповіча надакучылі і самім жыхарам Лашанцаў. Так, 30 жніўня 1965 года на адкрытым пасяджэнні саўгаса выступілі Аляксандра Кірылава Фёдарава, Ягор Іванаў Галавач, Мікалай Ягораў Пчолка, Аркадзь Бядрыцкі, Дзямід Андрэеў Галавач, якія паведамілі кіраўніку схода Аляхновічу, што Філіповіч груба адносіцца да іх, абражае іх нецэнзурнымі словамі. Пры праверцы гэта факт пацвердзіўся. Як вынік, Філіповіча строга папярэдзілі: «калі падобныя выпадкі будуць паўтарацца, будуць прынятыя стражэйшыя меры партыйнага ўздзеяння». «''Я прызнаю, што блага адношуся да людзей, але я не магу мірыцца з недысцыплінаванымі. Яны напісалі на мяне скаргу бо як вывядуць з цярпення, даводзіцца і выразіцца. Я і сам не задаволены»'', — апраўдваўся на сходзе камуніст. Аднак праз тры месяцы ў снежні 1965 года на чарговым пасяджэнні сябры партбюро саўгаса «Грушаўскі» прагаласавалі за «вымову Філіповічу І. М. без занясення ва ўліковую картку па прычыне п’янства ў працоўны час, за грубасць да працоўных, за дапушчаную безгаспадарлівасць». Трэба дадаць, што яшчэ ў канцы кастрычніка камуністу Філіповічу праз безгаспадарлівасць далі памочніка Міхася Цітова Усошына для арганізацыі працы падчас збору ўраджаю. ''«Людзі па 2-3 дні ў брыгадзе Лашанцы сядзяць і чакаюць камбайны для абмалота серадзелы, а брыгадзір Філіповіч хвалюецца, не ведае, што плаціць людзям, акрамя гэтага ў брыгадзе не палагаецца бульбы»'', — падкрэсліваў у кастрычніку 1965 года дрэнную працу тэхнікі ў саўгасе «Грушаўскі» тутэйшы сябра КПСС Міхась Цітаў Усошын. ''«Чаму так размяркоўваюць зямлю? У Шаплова Л. П. няма тарфянікаў, ён сёння выглядае добра. Яго хваляць. А ў маёй брыгадзе Лашанцы шмат тарфянікаў, людзей мала, насеялі насеннай серадзелы для ўсяго саўгаса, а збіраць няма каму. Таму і ў нашай брыгадзе ёсць яшчэ 9 га, аўса яшчэ не скошана 9 га не ўбрана. Дрэнна, што ў гэтым годзе няма агранамічнай службы. Недахопы ў працы ў галоўнага заатэхніка грамадзяніна Дзейкуна І. Н. Калі такія благія справы, атрымліваецца, што блага працавала дырэкцыя саўгаса, партбюро, першасная партыйная арганізацыя і ўсе камуністы»'', — не прымаў крытыку ў свой адрас Філіповіч. У гэты ж перыяд Пётр Рыгоравіч Прыгажонак як жыхар (удзельнік брыгады) Лашанцаў быў абраны ад тутэйшай партыйнай арганізацыі кіраўніком пастоў уздзеяння партдзяржкантролю ў сваёй вёсцы (брыгадзе). З 1968 года Лашанцы ў саўгасе «Старасельскі». У гэты ж перыяд вёска налічвала ўжо 76 двароў і каля 500 жыхароў. У архіве Мінскай вобласці захаваліся пратаколы партыйных сходаў гэтага саўгаса, у якіх перыядычна ўзгадваюцца Лашанцы і яе жыхары '''(Фонд 376-П, вопіс 1)'''. Напрыклад, з крыніц вядома, што ў кастрычніку 1974 года член КПСС, ён жа кіраўнік лашанскай фермы Васіль Васільеў Галавач скардзіўся на старых кароў і дрэнныя ўмовы для працы. ''«У сувязі з рэканструкцыяй кароўніка'' ''каровы стаяць пад адкрытым небам, не хапала кармушак і не хапала магчымасці ў поўнай меры раздаць каровам якасны корм і канцэнтраты. Яшчэ на ферме ёсць старыя каровы. У выніку план па малаку за 9 месяцаў не выкананы. Ёсць надзея — хутка ўвойдзе дойнае стада фермы ў механізіраваны кароўнік, тады я мяркую справа і палепшыцца па вырабу малака на ферме. Партбюро больш звяртаць увагі ўмовам працы жывёлаводаў на ферме Лашанцы. Лічу працу парбюро лічыць здавальняючай»,'' — выступаў на партыйным сходзе Галавач. Але праз два гады ў красавіку 1976 года ў дакладзе тутэйшага сакратара патрбюро Ільі Ціханава Андрэйкі будзе адзначана, што ферма Лашанцы ўсё ж такі не выканала план мінулай пяцігодкі. ''«Я лічу, што нам трэба зараз жа вырашыць пытанні з паляпшэннем паш і кармавой базай, а па-другое і абмен ці абнаўленне стада кароў»,'' — быў незадаволены крытыкаў у свой адрас кіраўнік фермы Васіль Галавач. У гэтым жа годзе (верасень) за палітычную (камуністычную) адукацыю і грамадскае распаўсюджванне тутэйшых часопісаў, газет і выдання «Знание» у вёсцы Лашанцы адказнымі былі прызначаны: настаўніца старасельскай школы Таццяна Васільеўна Мікуліч і сябра КПСС, тэхнік-асемінатар Пётр Рыгоравіч Прыгажонак. Галоўным святам вёскі Лашанцы лічыўся Спас — 19 жніўня, на які прыязджалі родныя жыхароў Лашанцаў з усіх ваколіц. На могілках у Лашанцах была драўляная ўніяцкая (пазней праваслаўная) капліца, закрыта і разразрабавана ў 1960-я гады жыхаром вёскі Васілём Прыгажонкам. Таксама на пачатку 1950-х быў закрыты праваслаўны прыход і разбурана царква ў Шчаўрах. ''«Калі я была маленькая, капліца яшчэ стаяла, але з дзіравым дахам. Памятаю, што фасад будынка быў без якіх-небудзь купалаў, крыжоў, а па архітэктуры будынак падобны быў на звычайную хату. Само ж памяшканне ўнутры было раздзелена бервяном, з аднаго боку віселі іконы рознага памеру на ўсю сцяну, ручнікі, а з іншага — стаялі сталы з рознымі фігуркамі. Заезд на могілкі раней быў з захаду (зараз з поўдня могілак), на захад і глядзела капліца. Даглядала каплічку да сваёй смерці тутэйшая жыхарка Антоля Галавач, была вельмі набожная і лячыла людзей»,'' — расказвае былая жыхарка Лашанцаў Валянціна Паўлава Андрыянава (Галенка) (1959 г.н.). [[Файл:Могілкі_ў_вёскі_Лашанцы.jpg|міні|Месца былой драўлянай капліцы на могілках у Лашанцах]] З 31 сакавіка 1977 года Лашанцы пераведзены з Жаберыцкага сельсавета ў склад [[Ігрушкаўскі сельсавет|Ігрушкаўскага сельсавета]] Крупскага раёна<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 31 сакавіка 1977 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1977, № 15 (1533).</ref>, а некалькі гадоў раней у жніўні 1974 года пачалася сапраўдная паспартызацыя сялян. У гарады Барысаў, Жодзіна і Мінск пачало масава пераязджаць маладое пакаленне «лашанскай хамсы». У 1998 годзе 32 гаспадаркі, 57 жыхароў, у саўгасе «Стараселле». З 2004 года вёска ў складзе СВК «Старасельскае», а лашанская ферма канчаткова перастала дзейнічаць. У вёсцы дзве вуліцы — Кароткая і Пушкіна. == Дэмаграфія == * 1772 год — у засценку 5 двароў, 30 жыхароў мужчынскага полу; * 1858 год — 14 двароў, 118 [[Душа (адзінка падаткаабкладання)|душ]] (рэвізія); * 1897 год — 36 двароў, 222 жыхары (перапіс); * 1909 год — 44 двары, 271 жыхар; * 1926 год — 62 двары, 324 жыхары (перапіс); * 1939 год — 58 двароў, 158 жыхароў; * 1959 год — 285 жыхароў; * 1970 год — 76 двароў, каля 500 жыхароў; * 1998 год — 32 гаспадаркі, 57 жыхароў; * 2009 год — 17 гаспадарак, 34 жыхары; * 2019 год — 5 гаспадарак, 10 жыхароў. == Маёнтак Шчаўры == З 1790 года вёска Лашанцы ў складзе новаўтворанага маёнтка Шчаўры. Шчаўры ўпершыню згадваюцца рэестрам чыншу Чарэйскага маёнтка вялікага канцлера літоўскага Льва Сапегі каля 1624 года як сяло [[Худаўская воласць|Худаўскай воласці]] з 26 валокамі, з якіх ішло 70 коп і 12 грошаў чыншу. Да таго часу пераход сялян паміж землеўладальнікамі быў амаль немагчымы, але для буйных латыфундый, якія ахоплівалі большасць цяперашняга Крупскага раёна, гэта не было значным, бо заставаліся вялікія магчымасці пошуку лепшых умоў у межах аднаго маёнтка — можна было перасяліцца, напрыклад, са Шчаўраў у Калыбанава, у межах аднаго ўладання. Урэшце, было даволі і вольных людзей, і тых хто самавольна пакінуў іншыя маёнткі, каб засяляць новыя мястэчкі. Вялізныя багацці Льва Сапегі і яго сыноў пасля смерці ў 1656 апошняга з іх, Казіміра Льва, былі падзелены паміж аддаленымі родзічамі і сваякамі. Сяло Шчаўры Чарэйскага маёнтка, напрыклад, атрымаў траюрадны брат Казіміра Льва — Павел Ян Сапега. Пасля смерці Паўла да самага пачатку XVIII стагоддзя Шчаўрамі валодаў яго сын ад другога шлюбу — Бенедыкт Павел Сапега. Пасля смерці Бенедыкта ў 1707 годзе Шчаўры, напэўна, у далейшым дасталіся яго старэйшаму брату Казіміру Яну Сапезе. У 1729 годзе ў складзе Чарэйскага маёнтка згадваецца 12 войтаўстваў, сярод якіх і Шчаўраўскае. У 1730 годзе князь Міхал Антоній Сапега (унук князя Казіміра Яна Сапегі), праз сталую нястачу грошай, аддаў Шчаўраўскае войтаўства ў заклад пану Бекельману. У тарыфе падымнага Аршанскага павета ў 1743 годзе згадваецца плябанія Шчаўраўскай царквы, якой належаў 1 [[Дым (адзінка падаткаабкладання)|дым]] (звычайна, складаўся з некалькіх двароў). Вядома, што ў 1744 годзе прыход касцёла Імя Прасвятой Багародзіцы і святога Юзафа, які быў у маёнтку Бобр, належыў да Шчаўроў. У 1770-я гады на тэрыторыі Крупшчыны знаходзілася 45 паселішчаў Чарэйскага графства, прычым 28, сярод якіх былі і Шчаўры, знаходзіліся ў закладзе ў віцебскага ваяводы Юзафа Салагуба. Сяло Шчаўры ў гэты перыяд налічвала 8 двароў. У 1778 годзе Аляксандр Сапега герба «Ліс» (пляменнік князя Міхала Антонія Сапегі) прадаў шляхцічу Ануфрыю Рашкоўскаму — фальварак [[Старыя Шчаўры|Шчаўры]], які быў ацэнены ў 4633 злотых. Пры гэтым Шчаўры былі ў закладзе ў Юзафа Салагуба, Рашкоўскаму ж было прададзена толькі права на іх выкуп. Аднак Салагуб добраахвотна адмовіўся браць у Рашкоўскага грошы і перадаў яму маёнтак без выкупу. Напэўна, у склад фальварка Шчаўры тады ўваходзілі таксама вёскі Лашанцы, Лужа і Гута, у справе пакупкі яны не згадваюцца, але паводле пазнейшых дакументаў, яны належаць да маёнтка Шчаўры<ref name=":0">Памяць: Гістарычна-дакументальная хроніка Крупскага раёна. — Менск, 1999. с. 37 — 64, 70 — 73.</ref>. [[File:Рашкоўскі Шчаўры Крупкі Сапега Лашанцы.jpg|thumb|Кафля з гербам «Агоньчык» віцебскага абознага Базыля Ануфрыя Лося-Рашкоўскага (знойдзена ў лесе каля Дакучына ў ліпені 2014 года крупскімі школьнікамі пад кіраўніцтвам краязнаўца Анатоля Малашкевіча). ]] Апошні падымны тарыф Аршанскага павета, створаны ў 1790 годзе, фіксуе вынікі гэтага распродажу. Як самастойныя маёнткі ўжо выступаюць Шчаўры і фальварак Востры (за 5 км на поўдзень ад Шчаўраў) Рашкоўскага з 163 дымамі. У жніўні 1795 года шляхцічы Крукоўскія-Ждановічы герба «Ждан» вывадзіліся ў дваранства. Супраць іх шляхецкага паходжання выступіў ад імя Рашкоўскай, мечнай аршанскай, Нікадэм Жэброўскі, паручнік войскаў польскіх. У адказ Ждановічы спасылаліся на права на Шчаўры ад упаўнаважанага канцлера Аляксандра Сапегі — Косці, палкоўніка. Былі прызнаны ў дваранства Менскай губерні ў 1799 годзе<ref>Яцкевіч, З. Малы гербоўнік халопеніцкай шляхты /З. Яцкевіч. — Менск: Беларускі кнігазбор, 1999. — 36 с.</ref>. У кнізе польскага гісторыка з Любліна Паўла Сыгоўскага згадваецца, што ў 1789—1790 гадах свой грэка-каталіцкі (ўніяцкі) храм у Шчаўраў (філія ў вёсцы Пярэсіка) і даецца яго апісанне. Так, [[хоры]] былі з балюстрадай з «перавернутых» балясін, [[амбон]] з двума канфесіяналамі сталярскай работы, маляваны, [[фератрон]] як «змрочны алтар з малінавым верхам і калонамі, якія былі ўпрыгожаны рознымі матэрыяламі», а чаша для свянцонай вады зроблена з латуні. Храм тады належаў Чарэйскаму дэканату<ref>Sygowski, P. Unicka archidiecezja «Polskopołocka» w świetle wizytacji z lat 1789—1790 /P. Sygowski. — Lublin. — 385, 466 с.</ref>. Вядома, што святаром храма ў той перыяд быў Мацей Шалепін (1775-01.03.1782 гг.), які, паводле архіўных крыніц, «28.01.1778 быў у сталым узросце, адчувае слабасць у сілах», а вікарыям Павел Вяроўкін (01.06.1778-02.03.1781), які яшчэ ў 1775 годзе ажаніўся з дачкой Мацея Шалепіна Аленай<ref>Лісейчыкаў, Дз. Святар у беларускім соцыуме: прасапаграфія ўніяцкага духавенства 1596—1839 гг. /Дз. Лісейчыкаў. — Менск. — 2015</ref>. Іншы польскі гісторык Марыян Радван згадвае гэтакі ж грэка-каталіцкі храм у маёнтку Шчаўры ў 1803 годзе і падкрэслівае, што яго ўладальнікам быў Серафім Рашкоўскі, а протаіерэй храма з 1782 года Ян Мажанскі, які таксама займаў урад чарэйскага інстыгатара (пракурора)<ref>Radwan, M. Kościół greckokatolicki w zaborze rosyjskim około 1803 roku. T. 11 /M. Radwan — Warszawa, Druk «WIEKU», 1890</ref>. Але ўжо пасля [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1830—1831 гадоў]] грэка-каталіцкі храм у Шчаўрах закрыты, а ў 1839 годзе пераведзены ў прыходскую праваслаўную цэркву. У кнізе «Святар» [[Дзяніс Лісейчыкаў]] згадвае, што апошнім святаром уніяцкай царквы ў Шчаўрах і дэканам Бобрскім быў Стэфан-Дамінік Мажанскі, які ў 1839 годзе быў не згодзен з палітыкай далучэння ўніяцкай царквы да праваслаўнай. Вядома, што хросным бацькам Стэфана-Дамініка быў Серафін(м) Рашкоўскі (сын Ануфрыя Рашкоўскага, быў таксама ўладальнікам маёнтка Старожышча), а дзячком царквы ў 1834 годзе быў Мацей Лісоўскі, сын Стэфана<ref>Radwan, M. Carat wobec koścіoła greckokatolіckіego w zaborze Rosyjskіm 1796—1839 / M. Radwan. — Wydanіe drugіe. — Lublіn: Іnstytut Europy Środkowo-Wschodnіej, 2004. — с. 394</ref>. Серафім Рашкоўскі, як і яго бацька, быў прыкметнай асобай. З 1817 года быў маршалкам Полацкага павета Віцебскай губерні, а ў 1820 годзе быў сябрам ложы Паўночнага шэсця пад Паўночнай зоркай, якая працавала пад кіраўніцтвам Вялікага Усходу Польшчы і правінцыяльнай ложы «Дасканалай еднасці» ў Вільні, масон 3-й ступені. Падчас вайны 1812 года ў Шчаўрах пасля разгрому французскага 126 палка падпалкоўніка дэ-ля-Плянс-Сент-Гілера (каля суседніх вёсак [[Узнацк]] і [[Ваўкавыск (Крупскі раён)|Ваўкавыск]]) войскамі расійскага генерала Уластава на ноч з 11 на 12 лістапада размяшчалася частка французскага корпуса маршала [[Клод-Віктор Перэн|Віктора]]. У XIX ст. маёнтак Шчаўры, у склад якога да 1865 года ўваходзілі Лашанцы, Лужа і Гута належыць маршалку шляхты і аматару беларушчыны Юлію Серафімаву Рашкоўскаму (каля 1823 г.н.) герба «Агоньчык». Быў жанаты з дачкой Канстанціна Глас(з)ко, маршалка Дрысенскага павета Віцебскай губерні, Аўгасцінай Глас(з)ко. У шлюбе нарадзілася тры дачкі: Тэрэза Рашкоўская, Марыя (у замужжы Судамір) і С. (у замужжы Загорская)<ref>Borkowski, D., Sewer Teofil, J. Rocznik szlachty polskiej. / K. Łukaszewicz. — Tom 2. — Lwów, 1883.</ref>. У 1842 годзе беларускі пісьменнік-драматург [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] быў аканомам у маёнтку Шчаўры паноў Рашкоўскіх. А ў 1858 годзе Дунін-Марцінкевіч ажаніўся другі раз — з удавой Марыяй Паўлінай Грушэўскай з Кацюхова (ці Хацюхова, што паблізу фальварка Шчаўры). {{columns-list|colwidth=30em| {{Цытата|<poem>... «Вам я ўдзячны, беларусы, за падтрымку ў горы, Што да сэрца прытулілі дудара і творы; За гасціннасць, за павагу, за прыём сардэчны Захаваю ў сваім сэрцы пачуццё навечна! Захаваюць яго нават мае дзеці, унукі, Вашы дзеянні і справы будуць ім навукай! А за тое, што пазнаў я радасць і раскошу, '''Я «Шчароўскія дажынкі» вам як дар прыношу.'''» </poem> |аўтар=— урывак з «Літаратарскія клопаты» (10.12.1856) В. Дунін-Марцінкевіч}} {{Цытата|«На выбары, якія тут у Мінску былі вельмі шумнымі [...] прыбылі таксама два беларусы, паны Юлі і Артур Рашкоўскія, жыхары Магілёўскай і Віцебскай губерняў, якія, з гонарам мушу прызнацца, ведаючы мяне з друку толькі на іх роднай мове, асабіста стараліся пазнаёміцца са мною. Адсюль узнікла паміж намі шчырая дружба, адсюль я абяцаў ім быць 19 кастрычніка 1856 года ў Шчарове, маёнтку паважанага Юлія, каб апісаць дажынкі, якія добры гаспадар запазніў да майго прыезду».|аўтар=— са зварота «Да Уладзіслава Сыракомлі» з «Dudarz Białoruski, czyli Wszystkiego potrosze» (1857) В. Дунін-Марцінкевіч}} }} {{Quote box |align=right |quote='''Шчаўроўская элегія''' <poem>Добра помню: дзе і калі (Бегаў сам – быў хлапец не сідзень) Светлым гулам званы гулі – Так гуліць мог толькі Вялікдзень.</poem> <poem>Гэта ў нас – над пагоркам тым – Сонца таньчыла і гуляла, З нецярпеннем нашым святым З намі яек чырвоных чакала…</poem> <poem>Забалотная вёска Шчаўры З той царквой, што мяне хрысціла, Гэтым днём не Хрыстовы дары Несла нам, а ратунку прасіла.</poem> <poem>Падгалоскаў здушылі гул, Ды апошні – галоўны – клікаў Супыніць бязбожжа разгул: Не Вялікдзень – ды дзень быў Вялікі.</poem> <poem>Нібы ўсю ратаваць Беларусь – Цераз ляды, балотным разлогам, Нацянькі шыбаваў мой татусь – Бацька хросны, гарант перад Богам.</poem> <poem>Дзядзька Змітра, а з ім мужыкі – Пры жаночай нязломнай сіле – Адстаялі ад злой рукі І на злом царкву не пусцілі…</poem> <poem>Колькі год яшчэ ў святы яна Люд гукала нясмелым гулам, Покуль звон у цішы не сканаў І навечна застаўся ў мінулым…</poem> <poem>Збераглі бацькі, а сыны – У мазгах з камунізмам хрушчоўскім, – Як балоты, як стэп цаліны, – Веру кінулі на раскарчоўку.</poem> <poem>Расхлябталі ідэю да дна, Безнадзейнасць душу прышчаміла. Засталася вера адна – З самагонкаю ды “чарнілам”…</poem> <poem>Рэдкі госць тут, на ўзмежку стаю, Варушу сваёй памяці прысак, З-за балота маўчанне лаўлю І не бачу знаёмых абрысаў.</poem> <poem>А без іх – як зніжэў далягляд!.. Як Шчаўры аселі бяскрыла… – Дзе гадоў паўтараста назад Марцінкевіча муза натхніла.</poem> <poem>На шчаўроўскіх дажынках паэт – Той, з прыдомкам радзінным – Дунін, Акрыляў нашу песню ў свет… Тут цяпер я адчай свой гадую…</poem> <poem>Праз былое Мачыла, Вірок Пацягнула канава скразная, – Як пытанні -- за крокам крок: Можа хто ў Шчаўрах ды пазнае?..</poem> <poem>Бо навошта ж тады звон у сне Зваў сюды, дзе, звяснёныя чаркай, Над купеллю трымалі мяне Дзядзька Змітра з матусяю Варкай?..</poem> <poem>Што ж пабачыў? І хто сустрэў? – Не пытайцеся лепш. Не трэба… Пні даўно адшумелых дрэў… І без крыжа пустое неба…</poem> <poem>Знаць не знаюць мяне Шчаўры. Разбягаюцца з цвінтара куры… Храм разнеслі сыны-чмуры, А ў бур’яне – для ўнукаў: падмурак…</poem> |source= В. Зуёнак }} У сваёй працы за 1911—1939 гады, прысвечанай праблемам гісторыі беларускай культуры, літаратуры, мастацтва і журналістыкі, Старшыня Рады Народных міністраў і міністр замежных спраў БНР Антон Луцкевіч разважае, што ''«відаць, глухі быў той кут, у якім доля прымусіла нашага паэту служыць за аканома, і крэпка яму дадзеў сваей цемнатой, калі ён з такой едкай іроніяй называе Халопенічы як крыніцу „адукаванасьці“ пісара ў сваей паэмцы „Шчароўскія дажынкі“»''. Таксама Антон Луцкевіч звяртае ўвагу, што «… роля аканома — асабліва ў прыгонныя часы — не магла быць лішне прыемнай для нашага паэты. І ў адным зь ягоных твораў у польскай мове „Kłopoty lіterackіe“ (зборн. „Dudarz Białoruski“, Minsk 1857) знаходзім прызнаньне, што ў свае маладыя гады Дунін-Марцінкевіч не любіў вёскі. Тлумачучы гэта, паэта дае апісаньне дворнае гаспадаркі з усімі яе клапотамі і цяжарамі — у вельмі цёмных калёрах […]. І даўнейшая непрыхільнасьць да колішняга жыцьця на прыгоньніцкай дворнай гаспадарцы тым лягчэй можа быць вытлумачана тым становішчам, якое ў моладасьці займаў Дунін-Марцінкевіч у Шчаўрах як аканом»<ref>Антон Луцкевіч: Выбраныя творы: праблемы культуры, літаратуры і мастацтва. — Мінск, «Кнігазбор», 2006. с. 308—310.</ref>. [[File:Дваравыя людзі маёнтка Шчаўры, 1858 год.jpg|thumb| Дваравыя людзі маёнтка Шчаўры, 1858 год.]] Паўстанне 1863 года не абмінула і гэты куток Беларусі. Са Шчаўроўскага маёнтка 22 красавіка 1863 года пайшоў у паўстанцкі атрад Жултка валасны пісар Іосіф Пранеўскі. 7 мая непадалёк ад Шчаўроў былі разбіты паўстанцы некалькіх атрадаў. Расследаваўшы становішча ў 4­-м стане Сенненскага павета Магілёўскай губерні, дзе знаходзіліся Шчаўры, Аршанская следчая камісія выказала меркаванне, «што ў гэтай мясцовасці была агульная змова да ўдзелу ў паўстанні». Вядома, што ўдзельнікам паўстання таксама быў Андрэй Янаў Гордзін, яўрэй, які да паўстання прыняў хрысціянства і служыў фельчарам Шчаўроўскай воласці Сенненскага павета. За ўдзел у паўстанні знаходзіўся пад судом у Магілёўскай ваенна-судовай камісіі. Прысуджаны (каля 08.1864) да пазбаўлення правоў стану, канфіскацыі маёмасці і ссылкі на катаргу ў крэпасцях на 10 гадоў <ref>Матвейчык, Д. Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў: біяграфічны слоўнік /Д. Матвейчык. — Менск: Беларусь, 2016. — 169 с.</ref>. Да суда Магілёўская ваенна-судовая камісія прыцягнула і ўладальніка Шчаўроў Юлія Рашкоўскага (двор наследнікаў — Лось-Рашкоўскага), але яго віна не была даведзена. Канфірмацыяй Міхаіла Мураўёва яго маёнткі былі абкладзены ўзмоцненым дзесяціпрацэнтным зборам, а ў 1864 годзе Мураўёў быў звольнены з пасады '''(ДГА Літвы, Фонд 1248, вопіс 2, справа 978)'''<ref>Кісялёў, Г. Сейбіты вечнага: артыкулы пра беларускіх пісьменнікаў і дзеячаў рэвалюцыйнага руху 1863 года; Скарынаўская сімволіка: вытокі, традыцыі, інтэрпрытацыі /Г. Кісялёў. — Менск: Медысонт, 2009. — 136 с.</ref>. А вось неадукаваны Сямён Адамаў Пыжык (38 гадоў), сельскі старшына Шчаўроўскай воласці Магілёўскай губерні і часоваабавязаны селянін пана Рашкоўскага атрымаў узнагароду ад губернатара ў 1864 годзе за «ўзбуджэнне сялян супраць мяцежнікаў, арэст мяцежнікаў пасля разбіцця Сенненскай шайкі і апавяшчэнне прыстава Саковіча аб намеры мяцежнікаў захапіць яго, як вынік Саковіч збег з мястэчка Бобр за 1/4 гадзіны да прыбыцця ў кватэру мяцежнікаў». Усяго ж па архіўных крыніцах вядомы 4 воласці Сенненскага павета, сярод якой Шчаўроўская, якія ў 1865 годзе агулам узнагараділі 100 сялян цёмна-бронзавым медалём за «усмирение польского мятежа 1863—1864 гг.». У гэты ж перыяд была закрыта і каталіцкая капліца на могілках у Шчаўрах, на будаўніцтва якой яшчэ ў лютым 1860 года браў дазвол памешчык Юлій Серафімаў Рашкоўскі. «Маёнтак яго Шчаўры, што знаходзіцца ў Копыскім павеце, ляжыць у 30 вёрстах ад Баброўскага парафіяльнага касцёла. Таму ён і яго родныя састарэлага веку не заўсёды могуць хадзіць на Мшу ў парафіяльны касцёл. Асабліва ўвосень і ўвесну падчас паводкі, бо праезд цераз пралеглыя там ручаі і раку Баброўку амаль спыняе ўсялякія зносіны і няма аніякай магчымасці выканаць самыя неабходныя духоўныя практыкі. Апроч усяго гэтага, у маёнтку Шчаўрах пахаваны родны брат яго, просьбіта, гвардыі палкоўнік Актавій Рашкоўскі і сястра Сафія Рашкоўская, за супакой якіх ён лічыць святым абавязкам стала замаўляць жалобнае набажэнства, таму просіць распараджэння п[ана] начальніка губерні аб дазволе яму ўзвесці ў маёнтку яго Шчаўрах на тамтэйшых каталіцкіх могілках рыма-каталіцкую капліцу з правам адпраўлення ў ёй жалобных набажэнстваў»<ref>Наша вера № 1 (27). Пазбаўленыя набажэнстваў за продкаў / Я. Янушкевіч. — Мінска-Магілёўская архідыяцызія, 2004. — 1 с.</ref>. Але капліца была адкрыта зноў у 1905 годзе і служыла духовым патрэбам вернікаў да сярэдзіны 1920-х гадоў<ref>Аляхновіч, А. Гісторыка-краязнаўчы літаратура-мастацкі альманах Малое Палесье Друцка-Бярэзінскага краю / А. Аляхновіч. — Крупкі, 2012. — 138 с.</ref>. У 1950-я гады была разбурана драўляная царква ў Старых Шчаўрах, пра што ў сваім вершы «Шчаўроўская элегія» шкадуе беларускі паэт [[Васіль Зуёнак]]. У ўспамінах Зуёнак таксама заўважае, што «дарога да Шчаўроў спрадвек называлася ў нас Пагулянкай: па ёй ішлі і ехалі святочныя людзі на кірмаш…»<ref>Зуёнак, В. Паміж небам і зямлёй : літаратурна-лінгвістычныя эсэ, эцюды, падарожныя нататкі / В. Зуёнак. — Мінск: Беларус. навука, 2009.</ref>. Пра гэтыя святочныя падзеі паэт піша і ў сваім вершы «Кірмашовая згадка». Жыхаркі вёскі Старыя Шчаўры Ганна Мікалаеўна Савіцкая (Пыжык) 1937 г.н. і яе малодшая сястра Валянціна Мікалаеўна Быкава (Пыжык) 1955 г.н. паведамляюць, што месца, дзе знаходзілася царква, завецца ў тутэйшых «на царкоўі». ''«Царква стаяла каля ўзгорка'' (''Валова гара'', адносная вышыня 14,6 м, над узроўненм мора 192,3 м)<ref>Нацыянальная Акадэмія Навук Беларусі: цэнтр даследванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры. Сакральныя ўзгоркі Беларусі /НАНБ: цэнтр даследванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры. — Менск: Беларуская навука, 2013. — 253 с.</ref>, ''на якім і сёння знаходзяцца старыя могілкі з надмагільнымі камянямі, пахаваннямі святароў XIX стагоддзя. Ёсць нават у форме каменнага крыжа помнікі. Мая большая сястра кажа, што ў ейнай дзіцячай памяці царква засталася сіняга колеру, вядома яна была драўлянай. А разбурана яна была адразу пасля вайны, мясцовымі жыхарамі. У нас у сяле расказваюць, што тыя аднасяльчане, якія зрабілі гэта, доўга не жылі, памерлі неяк адразу. Падчас вайны немцы выкарыстоўвалі царкву яе стайню, ставілі коней. Святара яшчэ саветы адправілі некуды на поўнач, а яго жонка і яе сляпая сястра яшчэ пэўны час жылі ў Старых Шчаўрах (другі дом злева, калі заязджаць са стараны вёскі Гута). Калі сляпая сястра памерла, матушка выехала да свайго мужа. Калі царкву зруйнавалі, то мы, дзеці, каталіся там з горкі. У свой час і я там лыжы ламала. А на пасхальную службу з сям’ёй і іншымі падлеткамі потым хадзілі разам у вёску Ігрушка»'', — расказвае жыхарка Валянціна Быкава. На старых могілках у Шчаўрах засталіся пахаванні святароў Стратановічаў. Напрыклад, Ян (Іаан) Стратановіч быў святаром царквы з мая 1850 года да 1868 года. І падчас яго служэння Шчаўроўскай царкве з ім здараліся розныя спрэчныя гісторыі. Першая пачалася ў 1853 годзе, калі Стратановіч праз магілёўскага архіепіскапа Анатолія звяртаўся да магілёўскага губернатара з прапанавой правесці абмежаванне царкоўнай зямлі ў Шчаўрах. ''«Милостивый государь Копысского уезда Щавровской Покровской церкви причт жалуется мне, что церковная земля по-мелкому чрезполосию крайне неудобна к обработке и удобрению. (…) с покорнейшею просьбой неблагоугодным будет в отвращении дальнейшего отеснения причта Щавровской церкви по неудобству угодий, командировать особого землемера для отмеживания причта помещиком чиновник земли в количестве означенном по плану генерального межевания…»,'' — звяртаўся з праблемай у лісце да губернатара архіепіскап Анатолій. Пытанне з цераспалосіцай царкоўных земель і земель маёнтка Шчаўры паміж Рашкоўскім і Стратановічам існавала каля 15 гадоў. Нават пасля завітання ў 1865 годзе прыстава 4-га стана Сенненскага павятовага паліцэйскага ўпраўлення, які ў прысутнасці гэтых дзвюх асоб вызначыў, што царкоўная зямля знаходзіцца ў цераспалосіцы паміж зямлёю памешчыка Рашкоўскага і царкоўнымі надзеламі сяла Шчаўры 11 кускоў, 9 кускоў паміж сялянскай зямлёю і 2 паміж уладаннямі Рашкоўскага. Але Юлій Рашкоўскі не спяшаўся сустракаць на сваёй зямлі пасярэднікаў спецыяльнага межавання па Сенненскім павеце дзеля палюбоўнага размежавання праз пасярэднікавую камісію, і, як зафіксавана ў архіўных справах, двойчы жонка Рашкоўскага дасылала пасярэдніку прапанову адкласці свой візіт у Шчаўры па прычыне адсутнасці гаспадара на месцы. Не здаваўся і Ян Стратановіч, які, напрыклад, 27 красавіка 1867 года зноў напамінае пасярэдніку павета, што «причт Щавровской церкви очень нуждается в уничтожении чрезполосия церковной земли, находящейся в разных кусках…». [[Файл:Аўгусціна_Рашкоўская_жонка_Юлія_Рашкоўскага.jpg|міні|У лістападзе 1866 года жонка ўладальніка Шчаўроў памешчыца Аўгусціна Рашкоўская прапануе пасярэдніку спецыяльнага межавання не ехаць у маёнтак, бо на месцы адсутнічае гаспадар: «дабы мой муж мог лично находиться при заключении каких-либо условий». ]] Праблему цераспалосіцы ў 1869 годзе Рашкоўскім вырашыў ужо з новым святаром Шчаўроўскай царквы Афанасіем Гаўрылавічам Стратановічам, які, дарэчы, як і яго папярэднік меў медаль «за ўціхамірванне польскага мяцяжу 1863—1864 гг.»<ref>Памятная книжка Могилёвской губернии на 1869 год / Могилёвский Губернский Статистический Комитет. — Могилёв, 1868. — 159—160 с.</ref> і служыў у царкве да 1881 года. Другая гісторыя з Янам Стратановічам адбылася ў 1857 годзе, калі святар сумежнай са Шчаўрамі Свята-Ільінскай царквы сяла Радзіцы Барысаўскага павета Антоній Высоцкі праз рапарт звяртаўся да архіепіскапа Мінскага і Бабруйскага Міхаіла са скаргай на Стратановіча. ''«В бытность мою в Радицком приходе из деревни Козубец я ещё ни одного ребёнка не окрестил и не погребал умерших тел. В деревне меньших Жаберич малое число исполнил христианских треб крестьян. Причина сему та, что священник Щавровской церкви Иоанн Стратанович постоянно исполняет все христианские требы крестьян означенных деревень, а именно крестил младенцев и принимает к исповеди, а дьячок той же церкви на месте в деревне Козубец отпевает погребение умерших тел. (…) Просил также лично священника Стратановича, чтобы не вторгался в Радицкий приход для исполнения христианских треб. Наконец просил запискою от 9 мая за #13 Бобрского Благочинного священника Самуила Богдановского об означенном предмете, который со своей стороны давал внушения священнику Стратановичу, чтобы он не вторгался в другой приход…»,'' — пісаў у сваім лісце Высоцкі 3 чэрвеня 1857 года. Праз паўгода 14 студзеня 1858 года архіепіскап Магілёўскі і Мсціслаўскі Анатолій, разабраўшыся ў сітуацыі, давёў да ўладыкі-архіпастыра наступнае: ''«…обстоятельства вмешательства Стратановича в Радицкий приход заключаются: а) в окрещении двух слабых младенцев, из коих последнего после претензии Радицкой церкви священника Высоцкого, когда Стратанович отказался было окрестить восприемники носили к приходскому своему священнику Высоцкому, но не застав его в доме, вновь полузамершего младенца принесли к Стратановичу, и он обогревши того младенца, окрестил оного и б) в принятии на исповедь двух дряхлых стариков деревни Козубца Мины и Лаврена, кои живя от Щавров в одной версте, а от Радицы в десяти верстах, по случаю весенней беспутицы и слабости их сил упросили Стратановича исповедать их. Других же случаев вторжения в приход Радицкий со стороны его Стратановича не было никаких. А что многие из младенцев окрещены, а взрослые исповедованы не приходским священником Высоцким, а разными сторонними священниками, и что прихожане с Высоцким не в согласии тому причиною: частые разъезды Высоцкого, его необходительность с прихожанами, вымогательства у них платы за требоисправления и совершенное иногда не удовлетворение их в духовных крайних нуждах. (…) И дьячок Осмоловский, что он даже и в своём приходе никогда без священника не погребал умерших, а тем более не решался и не решится это сделать в чужом приходе и если угодно священнику Радицкой церкви доказывать на него Осмоловского, то он надеется, что последствия оправдают его Осмоловского».'' Пасля смерці Стратановічаў святарамі царквы да ўсталявання савецкай улады былі Адам Горбік (1881—1883), Аляксандр Бачкоўскі (1884—1885), Ануфрый Багданоўскі (з 1886), Пётр Рацэвіч (1905—1908), Мікалай Мікіцін (1908—1911), Сімяон Марчанка (1911—1918). Прычт знаходзіўся ў Халопенічах, а 4-я благачынная акруга (да якога адносіліся Шчаўры) — у Талачыне. Выданне «Могилевскія Епархіальныя Вѣдомости» за 1 чэрвеня 1905 года паведамляе, што з 17 мая вакантнае месца святара мае Шчаўраўская царква з акладам жалавання (заробкам) 500 рублёў. Царкоўнай зямлі 63 дз., памяшканне ёсць, прыхаджан 1205 д. муж. і 1168 д. ж., а ўжо ў «Минских Епархіальных Вѣдомостях» за 15 сакавіка 1907 года ў публікацыі аб пахаванні святара Барысаўскага павета Іосіфа Вержбаловіча ўзгадваецца, што 9 лютага ў Халопенічах на адпяванні калегі прысутнічаў і прамаўляў слова святар з Шчаўраў, але імя яго не ўказваюць. [[Файл:Лашанцы_Шчаўры_Гута_Крупкі_Рашкоўская_Сапега.jpg|міні|Інфармацыя аб прыхажанах Пакроўскай царквы ў Шчаўрах]] Таксама з архіўных крыніц вядома, што ў 1859 годзе Юлій Рашкоўскі фінансаваў рамонт драўлянага прыхода Покрыва Прасвятой Багародзіцы ў Шчаўрах. Так, у ведамасці царквы згадваецца, што яна была пабудавана яшчэ ў 1787 годзе на сродкі памешчыцы Ганны Рашкоўскай, а зямлі пры гэтай царкве, дадзенай яшчэ князем Бенедыктам Сапегам, было 63 дзесяціны і 660 сажняў, з якіх сядзібнай 5 дзесяцін і 133 сажні, ворнай 27 дзесяцін, сенакоснай 2 дзесяціны і 1328 сажняў, нязручнай 6 дзесяцін і 125 сажняў, нявызначанай 4 дзесяціны і 36 сажняў, пад зараснікамі 18 дзесяцін і 1438 сажняў. Усёй гэтай зямлёй валодалі святары і царкоўныя служкі ў Шчаўрах. У вялікія святочныя дні ў храме магло знаходзіцца да 800 чалавек. Таксама невялікі прыход Шчаўроўскай царквы толькі ўжо ва імя святой Троіцы быў на могілках у вёсцы Пярэсіка. Калі ў самым пачатку XX стагоддзя ў Расійскай імперыі зацвердзілі палажэнне пра ўзаемнае страхаванне будынкаў духоўных ведамстваў ад пажараў, Шчаўроўская царква была ў ліку першых, чые будынкі застрахавалі ў Магілёўскай губерні. Адбылося гэта ў лістападзе 1910 года. Пры гэтым афіцыйна набыў моц толькі 1 студзеня 1911 года. Па выніках страхавой ацэнкі, якую рабілі святары з мястэчак Крупкі, Ігрушка, Шыйка і Шчаўры гадавы ўнёсак да 1918 года (5 лютага 1918 года бальшавікі адлучылі царкву ад дзяржавы і школы ад царквы), складаў 10 рублёў 94 капейкі. У архіўных крыніцах захавалася апісанне будынкаў царквы ў той страхавой ацэнцы, якое дазваляе болей даведацца пра галоўную святыню тутэйшых мясцін Крупшчыны. '''<u>Шчаўроўская Пакроўская царква</u>''', драўляная, на каменным фундаменце, знадворку абшыта цёсам, пакрыта гонтам. Даўжыня царквы 8 сажняў 1 аршын, найбольшая шырыня 8 сажняў 1/2 аршына, вышыня да верху карніза купала 6 сажняў 2 1/2 аршыны, вышыня да верху карніза царквы без купала 3 сажні 2 1/2 аршыны; на царкве ёсць адна галава; вялікіх вокнаў 16 штук; дзвярэй вонкавых двухстворкавых 1; унутраных дзвярэй аднастворкавых 2; іканастас даўжынёй 2 сажні 2 1/2 аршыны; вышыня 1 сажань 1 аршын. (ацэнены іканастас на 50 рублёў). Бліжэйшая да царквы чужая забудова не жылая — абозня, якая належала мясцоваму землеўладальніку пану Сурыну-Масальскаму і знаходзілася з заходняга боку царквы на адлегласці 52 сажні. Царква пабудавана ў 1787 годзе. Будынак захаваўся блага. Ацэнены разам з іканастасам на 2500 рублёў. '''<u>Званіца</u>''' ў 2 паверхі, драўляная, крытая гонтам, абшытая цёсам, без фундамента, даўжыня 2 сажні, шырыня 2 сажні, агульная вышыня да верхняга карнізу 3 сажні 1 3/4 аршына. Бліжэйшая да званіцы чужая забудова не жылая — абозня, якая належыла мясцоваму землеўладальніку пану Сурыну-Масальскаму і знаходзілася з заходняга боку званіцы на адлегласці 47 сажняў. Будынак захаваўся сярэдне. Ацэнена на 150 рублёў. '''<u>Царкоўная старожка</u>''', драўляная, бярвенчатая, крытая цёсам, без фундамента, даўжыня 1 сажань 2 3/4 аршыны; шырыня 1 сажань 2 3/5 аршыны; вышыня 1 сажань 1 аршын; 2 вакны, 1 печ руская з комінам, дзверы 1. Будынак захаваўся блага. Ацэнены на 10 рублёў. Таксама ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі захавалася справаздача '''(Фонд 3057, вопіс 1, справа 1)''' за 1917 год пра стан 4-й благачыннай акругі Сенненскага павета Магілёўскай губерні, да якой адносілася Шчаўроўская царква. З яго вядома, што старавераў у маёнтку Шчаўры было 199, найбольшая колькасць на ўсёй тэрыторыі сучаснай Крупшчыны. У 1917 годзе за царквой было прыхаджан: 1476 мужчын, 1431 жанчына, нарадзілася 94, новых шлюбаў 60, памерлых 57. Царкоўнай зямлі 63 дзесяціны 160 сажняў. У 1917 годзе за Шчаўроўскай царквой было 3 школы: 1 царкоўна-прыхадская і 2 ад міністэрства народнай асветы (у сёлах Шчаўры, Пярэсіка і Стараселле), без хора, законавучыцелем быў тутэйшы святар Сымон Марчанка (1866 г.н.), які ў свой час скончыў двукласную Нова-Быхаўскую царкоўна-прыхадскую школу. Псаломшчык Шчаўроўскай царквы ў той час быў жыхар з мястэчка Ігрушка Данііл Ільін Шкленскі (1882 г.н.), які ў свой час скончыў народнае аднакласнае вучылішча і з 1912 года служыў у Шчаўроўскай царкве. Калі казаць асобна пра Данііла Шкленскага, то вядома таксама, што за савецкім часам 2 верасня 1937 года ён арыштаваны ў Бабруйску за «актыйную к/р дзейнасць, тэрарыстычнага намеру» і 8 кастрычніка 1937 года растраляны. Заштатнай супрацоўніцай Шчаўроўскай царквы ў 1917 годзе была ўдава псаломшчыка Таццяна Шымкевіч, 78 год, якая атрымлівала па 4 рублі дапамогі ад сумы святога сінода. У Расійскім дзяржаўным архіве старажытных актаў у Маскве захоўваецца поўны план маёнтка Шчаўры ўладальніка Юлія Рашкоўскага за 29 верасня 1884 год. План быў складзены старшым землямерам інжынерам калежскім саветнікам Цяльшэўскім '''(Фонд 1354, вопіс 242, частка 2, справа Щ-2)'''. З яго стала вядома, што маёнтак Шчаўры ў той час складаўся з сяла Шчаўры, вёсак Лужа, Гута, фермы Актавія і фальварка Ваўкавыскі, у якіх на той момант было 78 двароў і 179 душ рэвізскіх. На паўднёва-ўсходнім напрамку маёнтак межаваў з маёнткам «Стараселле» палкоўніка Антося Леановіча Брадоўскага, на поўдні з вёскай Лашанцы сялян-уласнікаў і дачай «Острова», уладанне сяброўства «Лесопромышленник». Што цікава, рака Блудыня (Блудинка) на плане пазначана як Безымянка. На паўднёва-заходнім напрамку Шчаўры мяжавалі з Ратуціцкай казённай дачай, на захадзе — з вёскамі Казубец і Запруддзе сялян-уласнікаў. На паўночна-заходнім кірунку з вёскай Мачулішчы сялян-уласнікаў, на поўначы — з маёнткам Хацюхова (Кацюхова) палкоўніка Антона Леанавіча Брадоўскага. На паўночна-ўсходняй мяжы з маёнткам Пярэсіка памешчыка Шмялеўскага і сялян-уласнікаў. Таксама з плана становіцца зразумелым, што менавіта на месцы сённяшняй вёскі Новыя Шчаўры стаяла сядзіба роду Рашкоўскіх. Землямер Цяльшэўскі пазначыў такія землі маёнтка: * Ворыўная — 1472 дзесяціны 1170 сажняў; * Сенакос — 332 дз., 100 с.; * Лён і дрывяны лес — 1144 дз., 1500 с.; * Паселішча — 124 дз., 100 с.; * Сенакос на балоце — 105 дз., 200 с.; * Сад — 5 дз., 2100 с.; * Вуліцы і прасёлкавыя дарогі — 18 дз., 1200 с.; * Царква і могілкі — 1 дз., 330 с.; * Пяскі — 1 дз., 1400 с.; * Паўрэчкамі — 2100 с.; * Балоты — 132 дзесяціны. Агулам прыдатных і непрыдатных земляў — 3338 дзесяцін і 600 сажняў. <u>Вынік</u>: зручнай зямлі 3184 дзесяціны і 370 сажняў. [[Файл:План_часткі_маёнтка_Шчаўры_за_1884_год.jpg|міні|План часткі маёнтка Шчаўры за 1884 год. ]] У 1897 годзе па выніках першага ўсеагульнага перапісу насельніцтва Расійскай імперыі ў сядзібе Рашкоўскіх (Новыя Шчаўры) быў 1 двор, 21 жыхар. У сяле Шчаўры — 61 двор, 418 жыхароў. У 1909 годзе за маёнткам было ўжо 4 двары, за аднайменным сялом — 58. Дзейнічала карчма, а з 1900 года — царкоўна-прыходская школа. У Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь захавалася справаздача Шчаўроўскай школы за 1924—1925 навучальныя гады '''(Фонд 43, вопіс 2, справа 2719),''' у якой паведамляецца, што праца ў навучальнай установе вядзецца на беларускай і рускай мовах. Школа абслугоўвае вёскі Шчаўры (з 700 жыхароў 61 падлягае абслугоўванню), Новыя Шчаўры (з 180 — 11), Лужа (з 500 — 14), Актавія (з 60 — 3), Казубец (з 300 — 10), хутар Цагельня (з 25 — 3). Родная мова жыхароў — беларуская. Школа знаходзіцца ва ўласным будынку, які быў пастаўлены на сродкі мясцовых жыхароў. Будынак школы драўляны пакрыты гонтам. Даўжыня школы 23 арш, шырыня 12. Вышыня ад падлогі да паталка 4,5. Школе трэба рамонт печак і ў паўночнай частцы трэба даць два вянкі «падруба». Таксама патрэбна пабяліць будынак. Пры школе ёсць агарод — 1,5 дзесяцін і сад — 0,25 дзесяцін, якія атрыманы з былога царкоўнага агарода. Навакол сада агародка. Плошча ўсёй зямельнай дзялянкі 384 кв. сажняў, з якіх пад садам 0,25 дзесяцін, лугам 0,25 дзесяцін. Пад агародом 1,5 дзесяціны. Школьныя землі абрабляюць школьныя работнікі, частка даходу ідзе на карысць школы, а частка на карысць настаўнікаў. Кіраўнік і настаўнік школы ў той час быў Мікалай Паўлаў Шчэрбаў 1905 г.н. з вёскі Зубрэвічы Аршанскай акругі, які ў 1923 годзе скончыў Аршанскі педтэхнікум, працаваў у школе з 15 верасня 1923 года. Прадмет заняткаў — па ўсіх прадметах у другі і трэці гады навучання. Другі настаўнік Павел Паўлаў Сямёнаў, 1900 г.н. з Гродзенскай губерні, працаваў у школе з 1922 года. Прадмет заняткаў — па ўсіх прадметах у першы і чацвёрты гады навучання. Наглядчыкам у школе быў мясцовы жыхар Кулікоўскі Пуд Станіслаў, 1903 г.н. [[Файл:Школа_ў_Шчаўрах.jpg|міні|На плане будынка Шчаўроўскай школы за 1925 год відаць, з якіх памяшканняў ён складаўся: пакой класа і пакой настаўніка, калідор, кухня, спальня, раздзявалка, ганак і сені. ]] Поўны курс навучання ў 1925 годзе скончылі Пётр Янаў Наўроцкі (14 гадоў) з вёскі Шчаўры, паступіў у 1920 годзе (вучыўся 5 гадоў), да грамадствазнаўства як галіны ведаў меў нахіл і Ілья Тэадораў Пыжык (12 гадоў) з вёскі Лужа, паступіў у 1924 годзе (вучыўся 1 год), да матэматыкі меў нахіл. У жніўні 2016 года ў Осла, у архіве прафесара славянскіх моў Олафа Брока знойдзены рукапіс у чатырох частках пад агульнай назвай «Гісторыя з геаграфіяй», аўтарства Яўгеніі Аляксандраўны Масальскай-Сурынай, жонкі аднаго з апошніх уладальнікаў маёнтка Шчаўры (1862—1940 г.ж.). [[File:План часткі маёнтка Шчаўры 1894-1895 гг.jpg|thumb|План часткі маёнтка Шчаўры за 1894—1895 гг.]] Набылі Масальскія-Сурыны маёнтак Шчаўры ў жніўні 1909 года ў Судаміраў, якія выставілі за яго суму ў сто шэсцьдзясят тысяч за дзве з паловай тысячы зямлі. Вось як апісвае свой першы прыезд у Шчаўры Яўгенія Масальская-Сурына: {{Пачатак цытаты}} «У крыльца на станции Крупки нас ожидал экипаж, запряженный парой крестьянских лошадей, потому что экономические лошади уже были проданы. Высланный нас встретить кучер Павел подал мне записку от госпожи Судомир: она умоляла нас не проговориться при прислуге, что мы покупатели, а не гости. Я с удивлением передала Вите эту записку. [[Файл:Крупкі.jpg|міні|Чыгуначная станцыя Крупкі, пачатак XX стагоддзя]] Отъехав три версты от станции Крупок, мы уже переехали в Могилевскую губернию, затем вновь подъезжали к границе Минской, к лесам великого князя [Николая Николаевича и Петра Николаевича] Старо-Борисовской экономии. Затем миновали две-три деревни с толпой ребятишек у околиц; все поля были, видимо, еще недавно под лесом, везде торчали пни или случайно не срубленные елочки. Но вот показались среди полей высокая ограда густых елей и частокол аршин в шесть высоты. Въехав в затейливые ворота, мы подъехали к довольно невзрачному, хотя и обширному деревенскому дому, обвитому густой зеленью. Вокруг сквера перед домом тянулись подстриженные живые изгороди, а за домом стоял такой парк, такие дивные вековые липы, что я невольно вспомнила Берновича, когда в Веречатах он говорил, что Щавровский парк лучший во всем уезде. Нас встретили толстые супруги Судомиры с двумя худенькими, бледными детьми и не менее толстой сестрой Марии Юльевны Терезой Юльевной Лось-Рожсковской. Я немедленно спросила их, что значит такая записка, на что Мария Юльевна с сестрой в два голоса стали нас убеждать, что их положение из-за кредиторов невыносимо, что мать их, жена маршалка Лось-Рожковского, передала им это имение уже совершенно запутанным, потому что она выдавала векселя и обязательства разным мошенникам, которые их разорили: брали с них сто и двести процентов. Кровопийцы будто взыскивали несуществующие долги по фальшивым документам и могут тормозить утверждение в купчей, так как предъявят сверх двадцать одну тысячу запрещений, уже лежащих на имении у старшего нотариуса, еще столько же документов, которые придется оспаривать, что возьмет много времени. После этих разговоров, когда даже присылка Зябкинской брички грозила им гибелью (!), мы сочли за лучшее ограничиться одной прогулкой по парку в качестве гостей. Я не решилась, вопреки своему любопытству, даже взглянуть на комнаты в доме. Зато от парка я была в восхищении: дивные темные аллеи, трехсотлетние липы, роскошные каштановые деревья, красивые старые ели, а близ дома много роз, лилий и других многолетних цветов, много уксусных деревьев, кустов жасмина гигантской величины, словом, прелесть! И весь парк с фруктовым садом, занимавший не более восьми десятин, был заключен в непроницаемую ограду. Как жидок был в сравнении с ним Веречатский парк! Из этой ограды за ворота прошли мы только шагов пятьдесят, к небольшой церкви, бывшей униатской, с колоколом с латинской надписью и годом 1610. В деревянной ограде церкви стояли старые, поломанные бурей сосны с гнездом аиста, на старинных могилах лежали камни, полувросшие в землю. Церковь, также и усадьба, отделялись от села небольшой речкой, запруженной плотиной, по крайней мере, мы приняли это за речку, хотя сопровождавший нас кучер Павел заявил, что это лужа, в которой топят деревенских щенят, что вызвало какое-то замешательство, воркотню и еле сдержанное негодование владельцев. Переночевали мы скверно. Масса мух, слепней и блох. На другое утро мы решили уехать в Могилев, и нас, видимо, с большим облегчением отправили на станцию…»<ref>Масальская-Сурина Е.: История с географией. — Москва, «Издательство Сабашниковых», 2019. с. 128—129.</ref>. {{Канец цытаты}} З успамінаў Масальскай-Сурынай таксама становіцца вядома, што на пачатку XX стагоддзя Шчаўры — спустошаны маёнтак, без інвентара, без каня і каровы, дом без мэблі, а палац Юлія Рашкоўскага ўвогуле згарэў: {{Пачатак цытаты}} "Вы говорили, что в Щаврах дом сгорел? — обратилась я опять к нему (комиссионеру-агроному Леону Юрьевичу Берновичу — Авт.). — A существующий неважный? Но какой же? Вроде этой рыбачьей хижины? Бернович рассмеялся: - О, нет! Не дворец, как сгоревший дом маршалка Лось-Рожковского, но все же настоящий деревенский дом, вместительный, зимой теплый; кроме того, два флигеля. («Pour les épaves», — подумала я.) Разные дворовые службы, а парк Щавровский — единственный в уезде. [[Файл:Маёнтак_Шчаўры.jpg|міні|Маёнтак «Шчаўры» ў выкананні мастака Віктара Сташчанюка для кнігі «Вінцэнт Якуб Дунін-Марцінкевіч: Жыццё і творчасць», 1997 год.]] - Получше здешнего? (в имении Веречаты — Авт.) - Аллеи трехсотлетних лип! Мне вдруг захотелось непременно в Щавры! - Знаете что, — продолжала я, — если Щавровский дом и вроде этой рыбачьей хижины (а Вы говорите, что лучше), все-таки подумаем о Щаврах! Три часа от Минска, пятнадцать верст от магистрали, а здесь с тоски умрешь, никуда не доскачешь!«. (…) Дом сиял чистотой, но мебели было немного, да и та довольно потрепанная, хотя ореховая и красного дерева. Благодаря темным коридорам, низким потолкам и небольшим окнам, уютно устроить этот дом было мудрено. Зато парк в осеннем уборе был еще прекраснее. Пользуясь чудной погодой, Тетя целыми часами гуляла по расчищенным Павлом дорожкам и аллеям, любуясь красотой и уютностью усадьбы (…) Ничто так не могло понравиться Тете, как эта непроницаемая зеленая ограда, окружавшая усадьбу. Это придавало ей особенный характер порядка и уюта. Во дворе за сквером, но в ограде, были и все хозяйственные постройки, причники, коровники и пр., все пока пустое, ибо, кроме сивой водовозки, Скудомиры оставили из живности одну лишь собачку и двух кошек». {{Канец цытаты}} Згадвае Масальская-Сурына і сваё першае знаёмства з мясцовым святаром у кастрычніку 1909 года: {{Пачатак цытаты}} «…на Казанскую мы пригласили щавровского священника. Он (Николай Никитин — Авт.) отслужил нам молебен с водосвятием. Молодой и картавый, он даже не очень занял Тетю. С бывшими владельцами, хотя и католиками, он был в хороших отношениях, а народ в Щаврах он считал диким и вороватым. Обедню мы стояли в своей бедной церкви с униатским колоколом. Теперь мы рассмотрели речку, отделявшую церковь и усадьбу от села. Действительно, гнилая лужа. Недаром кучер Павел, как оказалось, чуть не лишился места, когда в первый наш приезд сунулся нам пояснять, что это не река. Реки в Щаврах не было. Были колодцы и болотные лужи, а подальше — озера. Церковь от усадьбы отстояла в пятидесяти шагах, а дома причта были за версту в селе, за рекой, т. е. за лужей.» {{Канец цытаты}} Але ўжо ў снежні 1912 года Масальскія-Сурыны прадалі маёнтак камісіянеру з Мазыра Антону Восіпаву Куліцкаму, а ў чэрвені 1915 года ў спісе буйных землеўладальнікаў Сенненскага павета Магілёўскай губерні часоў Першай сусветнай вайны гаспадаром Шчаўроў названы Міхей Сцяпанавіч Рогаў з валоданнем 183,18 дзесяцін зямлі<ref>НГАБ. Ф.2084. Воп.1. Спр.514. Арк.22-29. Рукапісны</ref>. Пра Міхея Сцяпанавіча вядома, што ён 1862 года нараджэння і з вёскі Узнацк, жыў у вёсцы Батуры (сучасны Крупскі раён). Працаваў на асабістай гаспадарцы. Быў арыштаваны 15.02.1930 і асуджаны 05.03.1930 паводле артыкула 72 КК БССР за антысавецкую агітацыю на высылку на поўнач Расіі. Далейшы лёс невядомы. Рэабілітаваны 13.06.1989. Асабістая праца захоўваецца ў КДБ Беларусі (#28632-С)<ref>Аляхновіч, А., Дубавец, С., Хроніка палітычнага тэрору 1918—2008 Крупскі рэгіён / Гісторыка-краязнаўчы літаратура-мастацкі альманах Малое Палесье Друцка-Бярэзінскага краю / А. Аляхновіч., С. Дубавец. — Крупкі, 2012. — 133 с.</ref>. У Цэнтральным дзяржаўным архіве горада Масквы захоўваюцца справы Маскоўскага зямельнага банка за 1872—1918 гады пра выдачу зямельных пазык: • дворянкам Загорской С.-Э.-Е.-К. Ю., Судумир /Судомир/ М.-А.-Т. Ю., Лось-Рошковской Т.-М.-Л. Ю. под имение «Щавры» с фольварками Октавия, Гута и др. застенком Стапки и усадьбами, Сенненского уезда Могилёвской губернии и продаже его крестьянам Шатернику Г. В., Ващило Н. Н., Битусу Ф. К. и др. за 9 декабря 1904 — 5 февраля 1913 гг. '''(Фонд 277, опись 1, том 1, дело 1583);''' • дворянке Мосальской-Суриной Е. А. под имение Щавры и продаже крестьянам Шатернику Г. В., Вашило Н. Н., Битусу Ф. К. и др. участка из имения за 10 августа 1912 — 29 марта 1917 гг. '''(Фонд 277, опись 2, том 1, дело 2047);''' • землевладельцам Лось-Рошковской Т. Ю., Судомир М. Ю., Загорской С. Ю. под имение «Щавры», перешедшее во владение Мосальской-Суриной Е. А. и продаже разным лицам участков имения за 3 сентября 1904 — 10 сентября 1913 гг. '''(Фонд 277, опись 2, том 1, дело 2048);''' • крестьянам Сацуке Н. В., Локису И. К., Ильюшенко А. и др. под фольварк «Истойки» из имения «Щавры», купленный у дворянки Мосальской-Суриной Е. А. за 5 сентября 1911 — 5 июня 1917 гг. '''(Фонд 277, опись 2, том 1, дело 2048а);''' У Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі захаваліся справы аб рамонце драўлянай царквы ў маёнтку Шчаўры '''(Фонд 2001, вопіс 1, справа 781)''', аб адмежаванні царкоўнай зямлі для прычту Шчаўроўскай царквы '''(Фонд 2216, вопіс 1, справа 6)''', аб страхаванні Шчаўроўскай царквы за 1910 год '''(Фонд 2301, вопіс 1, справа 453)''', аб будаўніцтве капліцы на каталіцкіх могілках у Шчаўрах '''(Фонд 1781, вопіс 2, справа 4991)''' і яе закрыцці '''(Фонд 1781, вопіс 2, справа 6026)'''. Таксама ў архіве ёсць справа за 1857 год па рапарце святара Ільінскай царквы з суседняй вёскі Радзіца Барысаўскай губерні Анатолія Высоцкага аб здзяйсненні трэб святаром Шчаўроўскай царквы Янам Стратановічам '''(Фонд 136, вопіс 1, справа 27506).''' <!--уставіў як галерэю, бо слупком збоку ўсё ўлятае ў глыбокі ніз старонкі--> <gallery> Каталіцкія могілкі ў Шчаўрах.jpg|Каталіцкія могілкі ў вёсцы Шчаўры, месца былой капліцы, 2004 год, фота з альманаха Малое Палессе Друцка-Бярэзінскага краю Старыя Шчаўры.jpg|Месца каля ўзгорка, дзе знаходзілася царква ў Старых Шчаўрах, кастрычнік 2021 года Старыя ШчаўрЫ.jpg|На старых могілках у Старых Шчаўрах захаваліся пахаванні святароў Стратановічаў XIX стагоддзя Святар_Афанасій_Стратановіч.jpg|Надмагільная пліта святара Афанасія Стратановіча каля месца, дзе стаяла Пакроўская царква ў Шчаўрах Шчаўры.jpg|Сядзіба ў Шчаўрах у 1910 годзе, фотаздымак уклеены ў асобнік машынапіснай копіі рукапісу ўспамінаў Яўгеніі Масальскай-Сурына, які знаходзіцца ў нарвежскім архіве Олафа Брока. </gallery> == Мясцовыя жыхары == Метрычныя кнігі нараджэнняў, шлюбаў і смерцяў прыхода Покрыва Прасвятой Багародзіцы ў Старых Шчаўрах за 1869, 1873—1875, 1877—1880, 1882—1885, 1887 гады захоўваюцца ў [[Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі|НГАБ]] '''(Фонд 2301, вопіс 2).''' [[Файл:Лашанцы.jpg|міні|Сялянская сям’я вёскі Лашанцы, 1946 год. На фота гаспадар Галенка Павел Анісімаў (1914 г.н.) побач з малодшай сястрой Горбач (Галенка) Ганнай Анісімавай (1923 г.н.), яго маці Галенка (Круцько) Параскева Сямёнава (каля 1890 г.н.) і жонка Галенка Надзея Іванава (1919 г.н.) з дзецьмі Венерай (1941 г.н.) і Уладзімірам (1944 г.н.).]] Таксама ў НГАБ захаваліся справы '''(Фонд 2014, вопіс 1, справа 390)''' пра выкуп зямель у памешчыка Юлія Рашкоўскага сялянамі вёсак Лашанцы, Лужа і сяла Шчаўры за 1865—1871 гг., Рэвізскія сказкі (перапіс сялян) па вёсцы Лашанцы захаваліся толькі за 1858 год '''(Фонд 2151, вопіс 1, справа 103).''' У дзяржаўным архіве па Мінскай вобласці захаваліся спісы сялянскіх дэпутатаў па вёсцы Лашанцы Малажаберыцкага сельсавета і розныя пратаколы агульных сходаў '''(Фонд 73, вопіс 1)'''. Прозвішчы жыхароў вёскі Лашанцы ў XIX—XXI стагоддзях: '''Арлоўскі, Аўласёнак, Бундзель, Бядрыцкі, Гайдук, Галавач, Галенка, Горбач, Давыдко, Дойлід, Драніца, Дрозд, Драздоў, Занімонец, Казлоў, Каптур, Капыток, Карпаў, Кірэеў, Клімковіч, Лякін, Макарэнка, Мікуліч, Моніч, Мурашка, Полін, Прадзед, Прыгажонак, Пчолка, Стаін, Старадубін, Шчэрба, Шынкевіч, Шушкевіч, Фёдараў, Цюхлоў.''' У першым двары ў вёсцы каля аўтобуснага прыпынку па вуліцы Кароткая жылі Галавачы і ў апошнім (на хутары) таксама. [[Файл:Перапіс.jpg|міні|Перапіс жыхароў вёскі Лашанцы 1926 года]] У часы ўсталявання савецкай улады Крупшчына адна з першых на тэрыторыі сучанай Беларусі сутыкнулася з «кулацкім тэрорам»<ref>[https://bramaby.com/ls/blog/history/9407.html Бунт КАВАЛЕРИХИ, Дело банды ХРИПАЧА, «БЕЛАЯ СВИТКА» /или Беларуские антисоветские и криминальные страсти времен «Колхозного перелома» — Андрей ТИСЕЦКИЙ — «Беларуское историко-детективное агентство», в редакции 25 января 2019 года]</ref>. Так, пры нявысветленых абставінах у 1924 годзе падчас працы на полі каля балота ў Шчаўрах быў забіты некімі бандытамі (так пра іх казалі ў вёсцы) жыхар Лашанцаў '''Іван Сыльвестараў Галенка''' і з дома «гэткімі ж бандытамі на конях» былі забраныя яго дакументы. Пахаваны ён на мясцовых могілках вёскі. Каля 20 жыхароў вёскі Лашанцы загінула на франтах Другой сусветнай вайны, сярод іх: * '''Іван Іванавіч Галенка''' (1923—1944) — сын '''Івана Сыльвестарава Галенкі''' і '''Тэадоры (Феадоры) Васілеўны Галавач (Мазалеўскай)'''. Мабілізаваны ў ліпені 1944 года, радавы 18-й гвардзейскай стралковай дывізіі, загінуў 17 жніўня 1944 года каля вёскі Вількаболле (Вилькоболье) Кальварыйскага павета Віленскай губерні (цяпер Літва). Пахаваны на брацкіх могілках у [[Кальварыя (горад)|Кальварыі]]<ref>[https://www.prussia39.ru/photo/show_photos.php?phid=17964 Фота мемарыяльнай дошкі на брацкай магіле ў Кальварыі]</ref>. * '''Павел Матвеевіч Бундзель''' (1910—1944); * '''Аляксандр Васільевіч Галавач;''' * '''Іван Іванавіч Галавач;''' * '''Аляксей Іванавіч Давыдко''' (1913—1944); * '''Іван Іванавіч Давыдко''' (1913—1944); * '''Мікалай Міхайлавіч Давыдко''' (1944); * '''Раман Іванавіч Давыдко'''; * '''Мікалай Міхайлавіч Капыток;''' * '''Пётр Міхайлавіч Капыток''' (1922—1944); * '''Васіль Дзімітравіч Казлоў''' (1921—1943); * '''Іван Аляксеевіч Прыгажонак''' (1915—1944); * '''Мікіта Піліпавіч Прыгажонак''' (1914—1945); * '''Васіль Ягоравіч Пчолка''' (1911—1942); * '''Іван Паўлавіч Пчолка''' (1944); * '''Васіль Самуілавіч Рупец''' (1906—1944), сувязны мясцовага партызанскага атрада; * '''Васіль Іванавіч Цюхлоў''' (1920—1944); * '''Максім Міхайлавіч Цюхлоў''' (1944); * '''Васіль Мікалаевіч Цюхлоў''' (1918—1944). * У Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь ('''Фонд 7021, вопіс 87, справа 7''') захоўваюцца спісы сялян Малажаберыцкага сельсавета за кастрычнік 1944 года, сярод якіх і жыхары вёскі Лашанцы, якія былі сагнаны немцамі на прымусовыя працы ў Германію або расстраляны: '''Аўдзей Буднік''' 1864 г.н., '''Вольга Пятроўна Гайдук''' 1920 г.н., '''Марыя Данілаўна Горбач''' 1925 г.н., '''Кацярына Селівеева Горбач''' 1924 г.н., '''Ганна Пятроўна Занімонец''' 1914 г.н., '''Аляксей Андрэеў Занімонец''' 1919 г.н., '''Кастусь Каптур''' 1924 г.н., '''Піліп Капыток''' 1865 г.н., '''Віктар Афанасій Шчэрба''' 1921 г.н., '''Яўген Афанасій Шчэрба''' 1926 г.н.. * Супрацоўнічаў з немцамі, растрэльваў партызан шэраговы міліцыянер Малажаберыцкага сельсавета '''Базыль (Васіль) Сяргееў Асіповец''', арыштаваны ў 1944 годзе. * [[Файл:Жыхары_Малажаберацкага_сельсавета,_якіх_немцы_ўзялі_ў_палон.webp|міні|Жыхары Малажаберацкага сельсавета, якіх немцы бралі ў палон]] * '''Аляксандр Мікалаевіч Пчолка'''. Нарадзіўся 4.6.1963 г. у в. Лашанцы Крупскага раёна Мінскай вобласці. Беларус. Член КПСС. Бацькі, Мікалай Ягоравіч і Марыя Іванаўна, пенсіянеры, працавалі ў саўгасе «Стараселле». У 1978 г. Аляксандр скончыў Старасельскую васьмігадовую школу, у 1982 г.— Мар’інагорскі саўгас-тэхнікум. З ліпеня 1982 г. працаваў брыгадзірам трактарнай брыгады ў саўгасе «Стараселле». У кастрычніку 1982 г. прызваны ў Савецкую Армію. Сяржант Аляксандр Пчолка загінуў 28.4. 1984 г. Пахаваны ў в. Лашанцы. Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі, медалём «Воіну інтэрнацыяналісту ад удзячнага афганскага народа». У студзені 2019 года на будынку школы ў вёсцы Ігрушка ўсталявана мемарыяльная дошка воінам-афганцам, сярод якіх Аляксандр Пчолка<ref>[http://krupki.by/index.php/all-news/8637-memorialnye-doski-v-pamyat-voinov-afgantsev-anatoliya-kulesha-i-aleksandra-pchelko-otkryty-v-igrushkovskoj-shkole Мемориальные доски в память воинов-афганцев Анатолия Кулеша и Александра Пчелко открыты в Игрушковской школе] // газета «Крупскі веснік», 2019</ref>. * Таксама ўдзельнікам вайны ў Афганістане быў жыхар Лашанцаў '''Юрась Кірэеў'''<ref>[http://krupki.by/index.php/all-news/14490-yurij-kireev-my-prosto-delali-svoyu-rabotu-obespechivali-svyaz-v-vojskakh Юрий Киреев: «Мы просто делали свою работу — обеспечивали связь в войсках»] // газета «Крупскі веснік», 2021</ref>. * '''Іван Нікіфаравіч Галенка''' — 1913 г.н. (сын селяніна Нікіфара Сілівеева з вёскі Лашанцы) падчас Другой сусветнай вайны служыў у партызанскім атрадзе «Бальшавік» (Гомельская вобласць) з 6 ліпеня 1942 па 1943 год у якасці старшыны атрада. У маі 1943 года прысвоена званне малодшы лейтэнант, а ў жніўні — медаль «Партызан Айчыннай вайны» другой ступені. * [[Файл:У_Нацыяльным_архіве_Беларусі_захаваліся_характарыстыкі_на_сержанта_Галенка_Івана_Нікіфарава._Адна_з_некоторых.jpg|міні|У Нацыянальным архіве Беларусі захаваліся характарыстыкі на кулямётчыка Івана Нікіфаравіча Галенку. Вось адна з іх за снежань 1942 года.]] * У 1974 годзе кафедра беларускай літаратуры БДУ выпусціла зборнік «Песні народных свят і абрадаў». Сярод 1150 песень, запісаных студэнтамі ў 1961—1971 гадах, апублікавана песня сялянкі з Лашанцаў — '''Марфы Капыток''' (нар. 1903) «Цераз сенечкі, цераз новыя». Вядома, што Марфа жыла ў пачатку вёскі каля калодзежа<ref>Гілевіч, Н. Песні народных свят і абрадаў /Н. Гілевіч. — Мінск: Выдавецтва БДУ імя У. І. Леніна, 1974. — 331 с.</ref>. * У 2018 годзе этнаграфічны анлайн-праект #ЭТНАЎСЁ апублікаваў песню «Ідзець Вялічка, нету надзеці» ў выкананні сялянкі з Лашанцаў — '''Кацярыны Цюхлавай''' (нар. 1928)<ref>[https://ethno.by/falklor/867935769 Ідзець Вялічка, нету надзеці] // песня, аўдыё — в. Лашанцы, Крупскі раён</ref>. === Род Рашкоўскіх === Нягледзячы на тое, што фальварак Шчаўры ў самым пачатку XVII стагоддзя заснаваў канцлер Вялікага Княства Літоўскага Леў Сапега, а засценак Лашанцы ў сярэдзіне XVIII стагоддзя яго родзіч Аляксандр Сапега, асноўны росквіт і развіццё гэтых мясцін Крупшчыны адбыліся ўсё ж за часам панавання роду Рашкоўскіх. А валодалі яны Лашанцамі, Шчаўрамі і іншымі вакольнымі мясцінамі больш за стагоддзе. У Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі захавалася цэлая справа за XIX стагоддзе аб паходжанні роду Рашкоўскіх '''(Фонд 2512, вопіс 1, справа 120)'''. <!-- У хуткім часе ўся падрабязная інфармацыя з архіва з’явіцца на гэтай старонцы. --> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Ігрушкаўскі сельсавет}} {{Крупскі раён}} [[Катэгорыя:Ігрушкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Крупскага раёна]] mt581iquhxn7i9viumksu5gcchfbshc Езус (кельцкая міфалогія) 0 52460 4163739 3672938 2022-07-23T15:03:55Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{не блытаць|Ісус Хрыстос|Ісусам Хрыстом}} [[File:Le Pilier des Nautes 01.JPG|right|thumb|200px|Выява Езуса.]] '''Езус''', таксама '''Эзус'''<ref name=pr>Напісанне '''Езус''' і '''Эзус''' ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.6., Мн., 1998, С.383.</ref> ("спадар" або "гаспадар") — бог у [[кельцкая міфалогія|кельцкай міфалогіі]], вядомы дзякуючы двум манументам ([[Парыж]] і [[Трыр]]) і радку з Bellum civile Лукана. Рымскі паэт I стагоддзя н.э. Лукан называе трыяду вярхоўных гальскіх багоў (прычым пад іх уласнымі імёнамі) і спосаб прынашэння ім ахвяр. Езус прымаў ахвяры, павешаныя на дрэве; [[Тараніс]] — спаленыя ў плеценых кошыках; [[Тэўтат]] — патопленыя ў бочцы з вадой. Імя Езус звязваюць з старажытным індаеўрапейскім коранем Esu, што значыць "добры бог" ці "бог-спадар", падобна ірландскаму Дагдзе. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Кельцкая міфалогія]] [[Катэгорыя:Багі]] ioanbecyzkebbt6tghxxy8fzwdvbaui 4163741 4163739 2022-07-23T15:10:56Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{не блытаць|Ісус Хрыстос|Ісусам Хрыстом}} [[File:Le Pilier des Nautes 01.JPG|right|thumb|200px|Выява Езуса.]] '''Езус''', таксама '''Эзус'''<ref name=pr>Напісанне '''Езус''' і '''Эзус''' ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.6., Мн., 1998, С.383.</ref> («спадар» або «гаспадар») — бог у [[кельцкая міфалогія|кельцкай міфалогіі]], вядомы з двух манументаў ([[Парыж]] і [[Трыр]]) і радка ў Bellum civile Лукана. Рымскі паэт I стагоддзя Лукан называе трыяду вярхоўных гальскіх багоў. прычым пад іх уласнымі імёнамі, і спосаб ахвярапрынашэння ім. Езус прымаў ахвяры, павешаныя на дрэве; [[Тараніс]] — спаленыя ў плеценых кашах; [[Тэўтат]] — патопленыя ў бочцы з вадой. Імя Езус звязваюць з старажытным індаеўрапейскім коранем ''Esu'', што значыць «добры бог» або «бог-пан», падобна ірландскаму Дагдзе. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Кельцкая міфалогія]] [[Катэгорыя:Багі]] 0y7pe37u2k5lgs96p65hpjtxjpdknfx 4163742 4163741 2022-07-23T15:11:30Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{не блытаць|Ісус Хрыстос|Ісусам Хрыстом}} [[File:Le Pilier des Nautes 01.JPG|right|thumb|200px|Выява Езуса.]] '''Езус''', таксама '''Эзус'''<ref name=pr>Напісанне '''Езус''' і '''Эзус''' ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.6., Мн., 1998, С.383.</ref> («пан» або «гаспадар») — бог у [[кельцкая міфалогія|кельцкай міфалогіі]], вядомы з двух манументаў ([[Парыж]] і [[Трыр]]) і радка ў Bellum civile Лукана. Рымскі паэт I стагоддзя Лукан называе трыяду вярхоўных гальскіх багоў. прычым пад іх уласнымі імёнамі, і спосаб ахвярапрынашэння ім. Езус прымаў ахвяры, павешаныя на дрэве; [[Тараніс]] — спаленыя ў плеценых кашах; [[Тэўтат]] — патопленыя ў бочцы з вадой. Імя Езус звязваюць з старажытным індаеўрапейскім коранем ''Esu'', што значыць «добры бог» або «бог-пан», падобна ірландскаму Дагдзе. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Кельцкая міфалогія]] [[Катэгорыя:Багі]] tdmn7b2llywglitvb9ep02vf7r53tvu Сцяпкова (Аршанскі раён) 0 60528 4164104 3613488 2022-07-24T11:28:53Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Сцяпкова |арыгінальная назва = |назва ў родным склоне= |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |памер = |подпіс = |lat=54.3881 |long=30.4644 |lat_dir = |lat_deg =54 |lat_min =23 |lat_sec =17 |lon_dir = |lon_deg =30 |lon_min =27 |lon_sec =52 |карта = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2= Бабініцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |заснаваны = |першае згадванне = |згадванне ref = |магдэбургскае права= |ранейшыя імёны = |статус з = |статус дата = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |колькасць двароў= |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс = 211035<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = }} {{Значэнні|Сцяпкова}} '''Сцяпко́ва''' — вёска ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Бабініцкі сельсавет (Аршанскі раён)|Бабініцкага сельсавета]]. Знаходзіцца за 11 кіламетраў на поўдзень ад [[Орша|Оршы]] і за 1 кіламетр на ўсход ад аўтамагістралі [[Санкт-Пецярбург]]—[[Адэса]] (у межах [[Беларусь|Беларусі]] — магістраль {{Таблічка-by|М|8}}). Месціцца на левым беразе ракі [[Рака Хватаўка|Хватаўкі]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска ў Казловіцкім войтаўстве Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 172v.</ref>. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Якаўлевіцкі сельсавет|Якаўлевіцкага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. {{зноскі}} {{Бабініцкі сельсавет, Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 1hj2uxd63cbf90myfexty2ghtqvbnbh Акус 0 64357 4163940 4004173 2022-07-24T03:47:26Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{НП |статус = камуна |беларуская назва = Акус |арыгінальная назва = {{lang-fr|Accous}} |рэгіён = Новая Аквітанія |рэгіён у табліцы = |від раёна = Дэпартаменты Францыі{{!}}Дэпартамент |раён = Атлантычныя Пірэнеі }} [[Выява:Accous-mayor's office.JPG|thumb|right|250px|Рэзідэнцыя мэра Акус]] '''Акус''' ({{lang-fr|Accous}}) — населены пункт і [[Камуны Францыі|камуна]] у [[Францыя|Францыі]], у правінцыі [[Аквітанія, гістарычная вобласць Францыі|Аквітанія]], у дэпартаменце [[Атлантычныя Пірэнеі]]. Паводле звестак на [[1999]] год, у камуне жылі 434 [[чалавек]]і, а шчыльнасць насельніцтва складала 7 чалавек/км² (сярод 2290 камун [[Аквітанія, гістарычная вобласць Францыі|Аквітаніі]] Аку знаходзіцца на 795-ым месцы з пункту гледжання колькасці насельніцтва, у той час як з пункту гледжання плошчы ён знаходзіцца на 101-ым месцы). {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Дэмаграфія ! [[1896]] !! [[1901]] !! [[1926]] !! [[1936]] !! [[1954]] !! [[1962]] !! [[1968]] !! [[1975]] !! [[1982]] !! [[1990]] !! [[1999]] |- | align=center| 1070 || align=center| 1033 || align=center| 850 || align=center| 803 || align=center| 612 || align=center| 499 || align=center| 443 || align=center| 440 || align=center| 372 || align=center| 396 || align=center| 434 |- |} {{Зноскі}} == Спасылкі == * Спадарожнікавы здымак: [http://maps.google.com/maps?ll=42.98333,0.6&spn=0.1,0.1&t=k Google Maps] * Карта: [http://maps.msn.com/(cgxnej455qpgxeu5vurxtejz)/map.aspx?&lats1=42.98333&lons1=0.6&alts1=14&regn1=2 MSN World Atlas]{{Недаступная спасылка}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Камуны дэпартамента Атлантычныя Пірэнеі]] g21zwetcqzuhqxhmu5ya1vrpc7saula Абухава (Аршанскі раён) 0 67159 4164025 4161155 2022-07-24T09:05:49Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Абухава |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = 90 |шырыня сцяга = 160 |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 37|lat_sec = 25 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 24|lon_sec = 3 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Высокаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 156 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс = 211018<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 2 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |OpenStreetMap = 243041891 }} {{значэнні|Абухава}} '''Абу́хава''' — вёска ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Шапкаўскі сельсавет|Шапкаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 1972 года — у склад Высокаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 21 верасня 1987 года — у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923)</ref>. Размешчана за 8 км на поўнач ад [[Горад Орша|Оршы]]. Побач вёсцы праходзіць аўтадарога [[Корк]] — [[Омск]] (у межах Беларусі — магістраль [[Магістраль М1|M1]]). {{зноскі}} {{Высокаўскі сельсавет}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] nzf8qz04x8xet3xn03zi5qcmdqqb0mk Барсукі (Высокаўскі сельсавет) 0 67160 4164026 4160958 2022-07-24T09:05:59Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Барсукі |арыгінальная назва = |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 36|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 25|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Высокаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216 |паштовы індэкс = 211018 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} {{значэнні|Спасылка=Барсукі}} '''Барсукі́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Barsuki}}, {{lang-ru|Барсуки}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Шапкаўскі сельсавет|Шапкаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26</ref>, да 1972 года — у склад Высокаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 21 верасня 1987 года — у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923)</ref>. Размешчана за 5 км на поўнач ад [[Горад Орша|Оршы]]. Побач з вёскай праходзяць магістралі Мінск—Масква {{таблічка-by|М|1}} ({{таблічка-eu|30}}) і Віцебск—Магілёў {{таблічка-by|М|8}} ({{таблічка-eu|95}}). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Высокаўскі сельсавет, Аршанскі раён}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] rx45ffeyfuozm7dlcnzomcyz4ph8ea2 Косаўскі палац 0 71727 4163677 4085901 2022-07-23T13:04:44Z Kazimier Lachnovič 1195 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (1901-39).jpg]] → [[File:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (1928).jpg]] name unification by uploader wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = Палац |Беларуская назва = Косаўскі палац |Арыгінальная назва = | Выява =Kosaŭskі_palac,_2016.jpg | Подпіс выявы =Палац Пуслоўскіх | Шырыня выявы =300px |Статус = {{ГККРБ 4|111Г000305}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Горад |Месцазнаходжанне = [[Горад Косава|Косава]] |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 45|lat_sec =55 |lon_dir = |lon_deg = 25|lon_min = 7|lon_sec = 18 |region = |CoordScale = |На карце = Беларусь Брэсцкая вобласць |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = [[неаготыка]] |Аўтар праекта = [[Францішак Яшчалд]] |Будаўнік = |Заснавальнік = [[Вандалін Пуслоўскі]] |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1838 |Заканчэнне будаўніцтва = 1838 |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = Ідзе рэканструкцыя |Сайт = |Commons = Kosava Castle }} '''Косаўскі палац''' (таксама вядомы як ''палац Пуслоўскіх'') — [[Неаготыка|неагатычны]] палац у выглядзе абарончага замка. Маёнтак знаходзіцца недалёка ад урочышча [[Мерачоўшчына]], дзе нарадзіўся [[Тадэвуш Касцюшка]], нацыянальны герой [[Польшча|Польшчы]], [[Беларусь|Беларусі]] і [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]<ref name="Офиц">[http://www.belarus.by/ru/travel/belarus-life/kossovo-palace Дворец Пусловских в Коссово] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161119085002/http://www.belarus.by/ru/travel/belarus-life/kossovo-palace |date=19 лістапада 2016 }} {{ref-ru}}</ref>. Спецыяльная камісія ЮНЕСКА прызнала палац перспектыўным міжнародным турыстычным аб'ектам і выдаткавала на падрыхоўчыя працы па яго аднаўленні грант у 50 000 долараў<ref name="Naviny">[http://naviny.by/rubrics/tourism/2008/02/10/ic_articles_126_155464 Naviny.By/Туризм/06 мая 2015 года/Коссовскую жемчужину поднимут из руин] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160303233108/http://naviny.by/rubrics/tourism/2008/02/10/ic_articles_126_155464/ |date=3 сакавіка 2016 }} {{ref-ru}}</ref><ref name="Лисёнок">[http://www.lisyonok.ru/kossovo.html Коссово, дворец Пусловских (Коссовский дворец)] {{ref-ru}}</ref> == Гісторыя == [[Файл:Kosaŭ, Maračoŭščyna. Косаў, Марачоўшчына (N. Orda, 1875).jpg|250px|міні|злева|Косаўскі палац на малюнку [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]]]] [[Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (1920).jpg|250px|міні|Косаўскі палац у 1920]] Мястэчка Косава вядома з [[1494]] года, калі [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык]], аддаў гэтыя землі свайму падскарбію [[Іван Храптовіч|Івану Храптовічу]]. На працягу некалькіх стагоддзяў уладальнікамі Косава былі розныя знакамітыя сем'і — [[Род Храптовічаў|Храптовічы]], [[Род Сангушкаў|Сангушкі]], [[Род Флемінгаў|Флемінгі]], [[Род Чартарыйскіх|Чартарыйскія]], [[Род Сапегаў|Сапегі]]. У [[1821]] годзе асабняк быў набыты Казімірам Пуслоўскім, які заснаваў у Косаве фабрыку [[дыван]]оў, а ў яго ваколіцах пабудаваў або адрамантаваў каля 60 [[храм]]аў. Менавіта Казімір у [[1838]] годзе пачаў будаўніцтва раскошнага палаца<ref name="Офиц"/>. Пасля асабняк перайшоў яго спадчынніку — сыну [[Вандалін Пуслоўскі|Вандаліну Пуслоўскаму]], буйному прамыслоўцу і аматару мастацтваў, які працягнуў будаўніцтва палаца. Аўтар праекта — [[Горад Варшава|варшаўскі]] [[архітэктар]] [[Францішак Яшчалд]], а ў другой палове стагоддзя рэканструкцыяй палаца займаўся [[Уладзіслаў Марконі]]<ref name="Офиц"/>. Палац удала ўпісаны ў маляўнічы паркавы краявід. Узводзячы сваю рэзідэнцыю ў гэтым месцы, Пуслоўскія звязвалі будаўніцтва палаца з суседняй [[Музей-сядзіба Тадэвуша Касцюшкі|гістарычнай сядзібай]], дзе ў [[1746]] годзе нарадзіўся кіраўнік [[Паўстанне 1794 года|нацыянальна-вызваленчага паўстання 1794 года]] генерал [[Тадэвуш Касцюшка|Андрэй Тадэвуш Банавентура Касцюшка]]. Палац [[Род Пуслоўскіх|Пуслоўскіх]] і старадаўняя сядзіба [[Род Касцюшкаў|Касцюшкаў]] разам з паркам стварылі ўнікальны палацава-паркавы ансамбль, але на яго долю выпалі вельмі складаны лёс і цяжкія выпрабаванні. Сярод гасцей палаца можна пералічыць мноства вядомых асоб, у тым ліку беларускага літаратара, музыканта і мастака [[Напалеон Орда|Напалеона Орду]], пісьменнікаў [[Генрык Сянкевіч|Генрыка Сянкевіча]] і [[Эліза Ажэшка|Элізу Ажэшка]] маршала [[Юзаф Пілсудскі|Юзафа Пілсудскага]], гісторыка і пісьменніка [[Вацлаў Юстынавіч Ластоўскі|Вацлава Ластоўскага]] і іншых. Дзякуючы малюнкам Напалеона Орды, сёння мы ведаем, як выглядаў палац у час Пуслоўскіх<ref name="Экспресс">[http://www.expressnovosti.narod.ru/31/rep.htm Экспресс новости, информационно-аналитический еженедельник/ № 31 (311), 1-7 августа, 2003 года/Оксана Яновская/Земля Тадеуша Костюшко] {{ref-ru}}</ref> Трэці ўладальнік Леанард Пуслоўскі прадаў асабняк за 700 тысяч рублёў, каб пагасіць даўгі, зробленыя пры гульні ў карты. Палац быў набыты [[Рускія|расійскім]] купцом Аляксандравым, які крыху пазней перапрадаў яго па двайной цане княгіні Ганне Трубяцкой. Пасля ўладальнікам уласнасці стала княгіня Абамалек, а затым князь [[Род Альдэнбургскіх|Альдэнбургскі]]<ref name="Экспресс"/>. У час [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] палац быў разрабаваны і часткова разбураны<ref name="Экспресс"/>. Знікла калекцыя рэдкіх [[Манускрыпт|рукапісаў]], [[Скульптура|скульптуры]], [[Карціна|карціны]] і ўсе каштоўнасці<ref name="Лисёнок"/>. Незваротна знішчылі [[парк]] і [[Аранжарэя|аранжарэі]]<ref name="Экспресс"/>. Да нашых дзён ад іх захаваліся толькі трохі [[бэз]]авых і [[глог]]авых кустоў<ref name="Лисёнок"/>. Многія з каштоўнасцей былі вывезены за межы краіны. З [[1921]] да [[1939]] года палац належаў Польшчы. Пасля праведзенай рэстаўрацыі ён выкарыстоўваўся ў якасці адміністрацыі староства {{нп3|Косаўскі павет, Палескае ваяводства|Косаўскага павета|pl|Powiat kosowski (województwo poleskie)}} і вучылішча [[садаводства]]<ref name="Офиц"/><ref name="Лисёнок"/>. Да [[1939]] года ў шэрагу залаў захаваліся печы і каміны. З верасня [[1939]] года да [[1941]] года ў палацы размяшчаліся часткі [[Рабоча-сялянская Чырвоная армія|Чырвонай арміі]]. Самыя вялікія разбурэнні будынкі атрымалі цягам [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], хоць [[Акупацыя|акупанты]] не кранулі палаца<ref name="Naviny"/>. На яго тэрыторыі і ў горадзе былі створаны 4 [[гета]], у якіх было знішчана практычна ўсё [[Яўрэі|яўрэйскае]] насельніцтва Косава, з чаго колькасць яго жыхароў памяншылася ў сем разоў<ref name="Экспресс"/>. У [[1944]] годзе адбыўся велізарны пажар, распачаты мясцовымі [[Партызаны|партызан]], які знішчыў усе астатнія памяшканні і дэкаратыўную аздобу<ref name="Офиц"/>. Былі пашкоджаны падмуркі, частка сцен абвалілася, адсутнічаў дах, толькі часткова ацалелі [[вітраж]]ы. Палац быў спалены, паколькі партызаны баяліся, што захопнікі могуць зладзіць у ім засаду. Пажар не спыняўся 10 дзён, а слуп дыму вісеў над маёнткам на працягу месяца. Разам з палацам быў спалены і дом [[Тадэвуш Касцюшка|Касцюшкі]], у якім змяшчаўся нямецкі штаб<ref name="Экспресс"/>. Пасля вайныў [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|савецкі час]] палац і ўся зямля пры ім сталі ўласнасцю Дзяржаўнага ляснога фонду, вынікам дзейнасці якога стала знішчэнне ўсіх каштоўных парод дрэў. На тэрасах былі пасаджаны [[Хвоя|хвоі]], якія на працягу многіх гадоў хавалі пабудовы<ref name="Tomin">[http://www.tomin.by/news/cult/628-ivacevichi-kozlovich1 Tomin.by/Дворец Пусловских (Коссовский замок)] {{ref-ru}}</ref>. У [[1947]] годзе Косаўскі райвыканкам распачаў работы па частковаму прыстасаванню замка пад дзіцячы дом. Аднак работы аказаліся не пад сілу выканкаму і былі спынены. Архітэктарамі дзяржаўнага прадпрыемства «Брэстрэстаўрацыяпраект» былі распрацаваныя генеральны план аднаўлення палаца і сядзібы Тадэвуша Касцюшкі, а таксама рэканструкцыі парку як адзінага палацава-паркавага ансамбля. У 2007г у Косаўскім замку распачаліся рэстаўрацыйныя працы, якія працыягваюцца і ў 2019г. Паводле пастановы Савета Міністраў ад 3 чэрвеня 2016 года № 437 Косаўскі замак быў уключаны ў лік 27 аб'ектаў, выдаткі на захаванне якіх (у частцы капітальных выдаткаў) могуць фінансавацца з рэспубліканскага бюджэту<ref>[http://www.government.by/ru/solutions/2511 Постановление Совета Министров от 03.06.2016 № 437 О некоторых вопросах обеспечения сохранности историко-культурных ценностей] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200224055223/http://www.government.by/ru/solutions/2511 |date=24 лютага 2020 }} {{ref-ru}}</ref>. == Архітэктура == [[File:Косаўскі замак.jpg|thumb|250px|[[Музей-сядзіба Тадэвуша Касцюшкі]] ва ўрочышчы [[Мерачоўшчына]] каля Косаўскага палаца. Фота 2012 года.]] === Стыль і агульная структура ансамбля === Будаўніцтва Палаца Пуслоўскіх працягвалася каля 10 гадоў<ref name="Лисёнок"/>. [[Горад Варшава|Варшаўскі]] архітэктар [[Францішак Яшчалд]] замяніў распаўсюджаны на той час палацава-паркавы [[класіцызм]] [[готыка|гатычнай]] старажытнасцю. Шэраг даследчыкаў падкрэсліваюць аналогію Косаўскага палаца з {{нп3|Палац Гогенцолернаў, Каменец Замбкавіцкі|замкам|pl|Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim}} [[Дынастыя Гогенцолернаў|Гогенцолернаў]] у {{нп3|Вёска Каменец Замбкавіцкі|Камянцы Замбкавіцкім|pl|Kamieniec Ząbkowicki}} (Польская [[Сілезія]]). Архітэктурны стыль палаца быў вызначаны як рэтраготыка. У той час такая архітэктура стваралася, як палітычны пратэст супраць афіцыйнай ідэалогіі царскай [[Расійская імперыя|Расіі]]<ref name="Экспресс"/>. Ансамбль быў пабудаваны на штучна створаным [[Узгорак|пагорку]], а палац разам з паркам займаў плошчу ў 40 га. Па восі сіметрыі былі размешчаны ўваходны [[порцік]], клумбы, фігуры, алеі, палац, тэрасы, а сама вось сканчалася возерам з выспай. Уезд на тэрыторыю комплексу ажыццяўляецца праз 3 порцікі. Галоўны ўваход быў размешчаны ў напрамку [[Гарадскі пасёлак Ружаны|Ружан]], на поўнач вёў Паўночны порцік. На горад Косава быў накіраваны Паляўнічы порцік, але да гэтага часу [[Археалогія|археолагі]] не змаглі выявіць яго дакладнае месцазнаходжанне<ref name="Лисёнок"/>. === Архітэктура галоўнага будынка === [[Файл:Kosaŭskі palac, 2016 2.jpg|250px|міні|злева|Паўночна-ўсходні фасад]] [[Файл:Kosaŭskі palac, 2016 5.jpg|250px|міні|Паўднёва-заходні фасад]] Палац мае правільную геаметрычную форму і [[Сіметрыя|сіметрычную]] кампазіцыю<ref name="Лисёнок"/> са значным перападам вышыні<ref name="ЛАЗ"/>. Ён складаецца з цэнтральнага двухпавярховага [[корпус]]а i двух бакавых аднапавярховых крылаў, злучаных з iм вузкiмi [[галерэя]]мi, прарэзанымi высокiмi спічастымі [[арка]]мi<ref name="Офиц"/>. Вуглы цэнтральнага корпуса фланкiраваны гранёнымi [[вежа]]мi рознай вышынi, вуглы бакавых крылаў умацаваны вежападобнымi {{нп3|Эскарп|эскарпамi|ru|Эскарп}}. [[Фасад]]ы рытмiчна чляняцца спічастымi аркамi, аконнымi праёмамi, перспектыўнымi [[нiша]]мi, гранёнымi вежамi. Унутраная планiроўка [[сiметрыя|сiметрычная]], характэрная для палацавай архiтэктуры класiцызму. Палац — прыклад спалучэння класiцыстычных прыёмаў у планiроўцы i [[кампазiцыя|кампазiцыi]] з элементамi неаготыкi ў архiтэктурнай аздобе. Дзякуючы такім тыпова гатычным формам<ref name="ЛАЗ"/>, як зубчастыя [[вежа|вежы]] з зубчастымі завяршэннямі і шчылепадобнымі праёмамі, прарэзаныя вузкія [[Байніца|байніцы]], вуглавыя [[контрофорс]]ы, спічастыя абрысы вокнаў, насценныя [[Фіял, архітэктура|фіялы]], [[Машыкуль|машыкулі]] і гэтак далей, ансамбль нагадвае хутчэй абарончы аб'ект, чым палац. Таму яго часам называюць «маленькі замак»<ref name="Офиц"/><ref name="Лисёнок"/>. Кожная з 12 вежаў васьмікутнай формы ў плане і сімвалізуе адзін з месяцаў года. Вышэй, чым астатнія, чатыры вежы, размешчаныя ў цэнтры, якія прызначаны для ўраджайных мая, чэрвеня, ліпеня і жніўня. Найбольш высокімі з'яўляюцца тыя, якія сімвалізуюць ліпень і жнівень<ref name="Офиц"/>. == Інтэр'ер == [[Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski, Biełaja. Косаў, Пуслоўскі, Белая (1939).jpg|250px|міні|злева|Белая зала палаца ў 1939]] У стылі [[Сярэдневякоўе|сярэдневяковай]] готыкі інтэр'еры палаца выканалі архітэктар [[Уладзіслаў Марконі]] і мясцовы дэкаратар [[Аляксандр Жмурка]]<ref>[http://orda.of.by/.lib/nesterchuk/zppb/157 Несцярчук. Замкi, палацы, паркi Берасцейшчыны]</ref><ref>[http://orda.of.by/.lib/spis/47?m=15.5,13.7 Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей РБ]</ref><ref>[http://orda.of.by/.lib/aftanazy/rezyd/t2/256 Aftanazy. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Tom 2]</ref> (паводле звестак некаторых мастацтвазнаўцаў, дэкаратарам быў {{нп3|Францішак Жмурка||ru|Жмурко, Францишек}} — вядомы польскі мастак<ref name="ЛАЗ">{{кніга |аўтар = [[Барыс Андрэевіч Лазука|Лазука Б.А.]] |частка = Беларуская архітэктура XIX - пачатку XX стагоддзя |загаловак = Гісторыя сусветнага мастацтва. Рускае і беларускае мастацтва XIX - пачатку XX стагоддзя |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = |выдавецтва = [[Беларусь, выдавецтва|Беларусь]] |год = 2011 |том = |старонкі = 353 |старонак = 431 |серыя = |isbn = 978-985-01-0880-7 |тыраж = }}</ref><ref>[http://orda.of.by/.add/gallery.php?kossovo/palace/art/sub Федорук Анатолий Тарасович. «Старинные усадьбы Берестейщины». Минск, издательство «Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі», 2004 год. 576 страниц.] ISBN 985-11-0305-5.</ref>). У адным з крылаў палаца знаходзіліся мастацкая [[галерэя]] і [[бібліятэка]], якая змяшчала каля 10 000 рэдкіх кніг. У іншым крыле былі размешчаны спальныя памяшканні<ref name="Лисёнок"/>. Палац змяшчаў 132 памяшканні, ні адно з якіх не было падобна на іншае<ref name="Экспресс"/>. Дзякуючы сістэме калідораў і асабліваму размяшчэнню вокнаў, на працягу 2,5 дзён у годзе сонечнае святло цалкам залівала адзін з пакояў. У гэтыя дні ўладальнікі адзначалі «Дзень пакоя», багата яго ўпрыгожваючы і праводзячы ў ім амаль увесь свой час<ref name="Офиц"/>. У палацы было мноства раскошных залаў, і кожная з іх мела сваю ўласную назву і спецыяльнае прызначэнне. У ''Белай зале'', упрыгожанай пліткай, танцавалі на вялікіх, шумных [[Бал|вечарынах]]. У ''Чорнай'' гулялі ў карты, а ў ''Ружовай'' працавалі і слухалі музыку<ref name="Офиц"/>. Былі таксама ''Сіняя'', ''Сярэбраная'', ''Залатая'', ''Шкляная'', ''Люстэркавая'' і многія іншыя. Любое памяшканне было ўпрыгожанае [[габелен]]амі, дыванамі, [[мармур]]ам, дэкаратыўнымі [[камін]]амі і скульптурамі<ref name="Лисёнок"/>. Дакладна вядома, што ва ўсіх памяшканнях было ўстаноўлена падлогавае {{нп3|Цэнтральнае ацяпленне|ацяпленне|uk|Теплова мережа}}<ref name="Офиц"/>. На другім паверсе размяшчалася ''Парадная зала'', сцены якой былі размаляваныя вядомымі і невядомымі мастакамі таго часу<ref name="Лисёнок"/>. Рэстаўратары выказалі здагадку, што раней у зале пад тонкай і шкляной падлогай сярод плаваючых [[Водарасці|водарасцей]] плавалі экзатычныя рыбы<ref name="Офиц"/>. Падчас рэстаўрацыі стала ясна, што кафля для палаца была дастаўлена з [[Аўстрыя|Аўстрыі]], а сістэма ацяплення выраблена на прадпрыемстве ў горадзе {{нп3|Горад Стампоркуў|Стампоркуў|ru|Стомпоркув}} у Польшчы<ref name="Tomin"/>. [[Цэгла|Цэглу]] для будаўніцтва дастаўлялі здалёк, з-за межаў краіны<ref name="Лисёнок"/>. == Парк == Вакол рэзідэнцыі па плане архітэктара Ф. Яшчалда быў закладзены цудоўны парк на ўзор {{нп3|Італьянскі сад эпохі Адраджэння|рэнесансных садоў|uk|Італійський сад доби відродження}} [[Італія|Італіі]]. Вандалін Пуслоўскі ўключыў у новую кампазіцыю добра захаваны стары парк, які некалі абкружаў дом-сядзібу Тадэвуша Касцюшкі. У парку раслі больш чым за 150 відаў экзатычных раслін, а асабліва рэдкіх відаў уладкавалі аранжарэю. Парк жывапісна спускаецца да трох штучных сажалак<ref name="Офиц"/>. У заходняй частцы парку пабудавана капліца, размешчаная на ўчастку ў форме круга, якая абрасла [[Барвенак|барвенкам]]. На заходнім баку тэрасы пабудаваныя дапаможныя памяшканні, якія ўключаюць у сябе кухню, [[бровар]] і [[стайня]]. Прастору паміж броварам і азёрамі займае фруктовы сад, аранжэрэя і дом садоўніка<ref name="Лисёнок"/>. На тэрасах былі размешчаны [[фантан]]ы з шырокімі чашамі. Па парку стаялі скульптуры. У паўночна-ўсходняй частцы ракі Косава мелася сістэма трох азёр, падзеленых плацінай, берагі якіх параслі [[Вярба плакучая|плакучымі вербамі]]<ref name="Лисёнок"/>. == Сучасны стан == [[Выява:KosauskiZamak054.JPG|thumb|left|250px|Косаўскі замак. Тыльны фасад галоўнага корпуса, фота 2009 года]] [[Выява:KosauskiZamak085.JPG|thumb|250px|Косаўскі замак. Рэканструкцыя, фота 2009 года.]] Нягледзячы на разбурэнні, Косаўскі палац па-ранейшаму ўражвае і прыцягвае ўвагу. З 2008 года ў ім працуюць рэстаўратары, якія спадзяюцца завяршыць аднаўленне палаца да 2018 года<ref name="Офиц"/>. На працягу першых трох гадоў рэстаўрацыі былі выкарыстаныя больш за 11 мільярдаў рублёў, з рэзідэнцыі вывезлі каля 3 тысяч м³ смецця. Спецыялістамі зроблена [[гідраізаляцыя]] [[Падмурак|фундамента]] і створана інжынерная [[інфраструктура]] — праведзена электрычнасць і [[вада|ваду]], адноўлена і перабудавана [[каналізацыя]]. Былі адноўлены ўнутраныя сцены будынка і пачата праца над вокнамі і афарбоўкай [[фасад]]а<ref name="NEST">[http://www.nest.by/news/2012-12-23/kossovskii-dvorets-vozrozhdaetsya NEST, недижимость и строительство/23 декабря, 2012/Коссовский дворец возрождается] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150518083921/http://www.nest.by/news/2012-12-23/kossovskii-dvorets-vozrozhdaetsya |date=18 мая 2015 }} {{ref-ru}}</ref>. == Легенды == [[Файл:Kosaŭskі palac (novaja brama), 2016.jpg|250px|міні|Новая брама]] Як і многія іншыя палацы і замкі, Косаўскі палац мае сваі легенды. Напрыклад, мясцовыя жыхары расказваюць, што для аховы палаца яго ўласнік трымаў [[Леў|льва]], якога пускалі ўначы блукаць па калідорах<ref name="Офиц"/>. [[Файл:Косаўскі Палац.jpg|alt=Косаўскі палац Пуслоўскіх 2017-2018|міні|250px|Косаўскі палац Пуслоўскіх пасля завяршэння галоўных вонкавых рэстаўрацыйных прац. Выгляд 2017-2018]] Існуе таксама легенда, што існуе падземны праход, па якім за адну гадзіну можна дабрацца да іншай [[Ружанскі палац|рэзідэнцыі Сапегаў]], якая знаходзіцца ў Ружанах, у 20 км ад Косава. Пры гэтым праход такі шырокі, што ў ім можна ехаць на {{нп3|Карэта|карэце|ru|Карета}}, запрэжанай {{нп3|Тройка коней|тройкай коней|ru|Тройка лошадей}}<ref name="Офиц"/>. Музыкальная легенда распавядае, што калі нехта пляскае ў ладкі, стоячы пад акном на другім паверсе, то з усходняга боку аркі будынка чуваць меладычныя гукі<ref name="Офиц"/>. Мясцовыя жыхары таксама кажуць, што графіня Пуслоўская вельмі любіла ездзіць у {{нп3|Санкі|санках|ru|Сани}}, таму граф загадваў пакрываць частку парка соллю, каб можна было працягваць катанні нават у летні час. <gallery> Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (1925) (2).jpg|alt=Косаўскі палац. Kosava Palace. 1925|Замку ў 1925г. Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (1915-16).jpg|alt=Косаўскі палац. Kosava Palace. 1915-18|Палац на здымку падчас Першай Сусветнай вайны Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (1930-39).jpg|alt=Косаўскі палац. Kosava Palace. 1925|Фрагмент палаца на здымку 30-х гадоў Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (1925).jpg|alt=Косаўскі палац. Kosava Palace. 1925|Палац у 1925г. Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (F. Drazdoŭski, 1924-32).jpg|alt=Косаўскі палац. Kosava Palace. |Палац у зімовы час. 1924-1932 Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (1928).jpg|alt=Косаўскі палац. Kosava Palace. |Косаўскі палац на старым здымку Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (1919-39).jpg|alt=Косаўскі палац. Kosava Palace. Файл:Kosaŭ, Pusłoŭski. Косаў, Пуслоўскі (15.08.1937).jpg|alt=Косаўскі палац. Kosava Palace. 1937|Палац на здымку 15.08.1937 </gallery> == У філатэліі == [[Файл:2012. Stamp of Belarus 05-2012-m-914-a.jpg|250px|міні|Паштовая марка Беларусі]] У 2012 годзе выява палаца была выкарыстана на паштовай марцы Беларусі. == Гл. таксама == * [[Троіцкі касцёл, Косава|Троіцкі касцёл]] == Відэа == https://www.youtube.com/watch?v=F7lphry3JfU<nowiki/>{{зноскі}} == Літаратура == * Rąkowski Grzegorz, «Czar Polesia», Pruszków 2001 * Hauser Z., «Nowy ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi», Warszawa 2005 == Спасылкі == {{Гісторыка-культурная каштоўнасць РБ|111Г000305}} {{Commons|Category:Kosava Castle|выгляд=міні}} * {{radzima|palac-puslouskih-kosava}} * {{ГБ|http://globustut.by/kossovo/#palace}} * [http://www.belarus.by/by/travel/belarus-life/kossovo-palace Палац Пуслоўскіх у Косаве] [[Катэгорыя:Палацы Беларусі|Косава]] [[Катэгорыя:Замкі Беларусі|Косава]] [[Катэгорыя:Славутасці Косава (Беларусь)]] [[Катэгорыя:Уладзіслаў Марконі]] [[Катэгорыя:Род Пуслоўскіх]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Францішка Яшчалда]] i3mpu4mmtqd9vhghwbmsku3qqkg94z2 Дзятлава (Аршанскі раён) 0 73439 4164072 3581733 2022-07-24T10:39:51Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Дзятлава, значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Дзятлава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg =54 |lat_min =28 |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg =30 |lon_min =7 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Зубрэвіцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]{{ref-ru}}</ref> |паштовы індэкс = 211007<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]{{ref-ru}}</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243037729 }} '''Дзятлава''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Вёска ўваходзіць у склад [[Зубрэвіцкі сельсавет|Зубрэвіцкага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска Дзятлаў у складзе Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 142.</ref>. З [[1772]] г. у складзе Баранскай воласці [[Аршанскі павет (Расійская імперыя)|Аршанскага павета]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]<ref>[http://forum.vgd.ru/45/8272/750.htm?IB2XPnewforum_=e184e76ca4c03111590d97f95d5cb972 Списки землевладельцев и имений Могилевской губернии. Форум.]{{ref-ru}}</ref>. Затым у складзе Беларускай і Віцебскай губерняў. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. == Страчаная спадчына == * [[Рагвалодаў камень]] {{зноскі}} {{Зубрэвіцкі сельсавет}} {{DEFAULTSORT:Дзятлава}} [[Катэгорыя:Зубрэвіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Дзятлава (Аршанскі раён)]] 7q0afwqlbsocly6hrior6g7xlwabuhi Лісуны (Аршанскі раён) 0 73442 4164076 4110850 2022-07-24T10:43:46Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Лісуны |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 27|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 08|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Зубрэвіцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]{{ref-ru}}</ref> |паштовы індэкс = 211007<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]{{ref-ru}}</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} {{значэнні|Спасылка=Лісуны}} '''Лісуны́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Lisuny}}, {{lang-ru|Лисуны}}) — [[аграгарадок]] у [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Зубрэвіцкі сельсавет|Зубрэвіцкага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска Лесуны ў складзе Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 141.</ref>. З 1772 г. у складзе Баранскай воласці [[Аршанскі павет (Расійская імперыя)|Аршанскага павета]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]<ref>[http://forum.vgd.ru/45/8272/750.htm?IB2XPnewforum_=e184e76ca4c03111590d97f95d5cb972 Списки землевладельцев и имений Могилевской губернии. Форум.]{{ref-ru}}</ref>. Затым у складзе Беларускай і Віцебскай губерняў У 1928—1963 гадах цэнтр [[Тумініцкі сельсавет|Тумініцкага сельсавета]]. Да 1972 года Лісуны ўваходзілі ў склад [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref> (у 1963—1965 гадах — Сальніцкі сельсавет), да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} {{Зубрэвіцкі сельсавет}} [[Катэгорыя:Зубрэвіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] pvj44pvtpfkequf9x7wa6prw468kwgo Мезенава 0 73444 4164074 3612315 2022-07-24T10:41:16Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Мезенава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 27|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 07|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Зубрэвіцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]{{ref-ru}}</ref> |паштовы індэкс = 211007<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]{{ref-ru}}</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243037744 }} '''Ме́зенава''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Зубрэвіцкі сельсавет|Зубрэвіцкага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска Мезенаў у складзе Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 150.</ref>. З [[1772]] г. у складзе Баранскай воласці [[Аршанскі павет (Расійская імперыя)|Аршанскага павета]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]<ref>[http://forum.vgd.ru/45/8272/750.htm?IB2XPnewforum_=e184e76ca4c03111590d97f95d5cb972 Списки землевладельцев и имений Могилевской губернии. Форум.]{{ref-ru}}</ref>. Затым у складзе Беларускай і Віцебскай губерняў. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} {{Зубрэвіцкі сельсавет}} {{DEFAULTSORT:Мезенава}} [[Катэгорыя:Зубрэвіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] qkvecn0e7r80ze35hydhb6hxnh368lo Барань (Вусценскі сельсавет) 0 73891 4164059 2696759 2022-07-24T10:28:26Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Барань, значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Барань |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 28|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 17|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс =211011<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Бара́нь''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіц у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 1972 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. {{зноскі}} {{Вусценскі сельсавет}} {{DEFAULTSORT:Барань}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 2feg09rfijbosm9kc827vw3r89hy32w Ленькавічы 0 73898 4164051 4110534 2022-07-24T10:24:41Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Ленькавічы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 25|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 14|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс =211008<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Ле́нькавічы''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска Лявонкавічы ў складзе Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 136.</ref>. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскага селсьавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} {{Вусценскі сельсавет}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] mmorxpne1o6icvxteqsuxddv9w5wsrg 4164066 4164051 2022-07-24T10:31:39Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Ленькавічы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 25|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 14|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс =211008<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Ле́нькавічы''' — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска Лявонкавічы ў складзе Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 136.</ref>. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} {{Вусценскі сельсавет}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] ajbaa2o7r1doiyhqzqdlx29mg4b9nmh Пасека 0 74830 4163695 2305362 2022-07-23T13:35:07Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki '''Па́сека'''<ref name=pr>Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы. Мн.:БелЭн, 2002, С.447.</ref> — высечаная дзялянка лесу; месца, дзе высечаны лес. '''Па́сека''' — тапонім: == Беларусь == * [[Гомельская вобласць]]: ** [[Пасека (Брагінскі раён)|Пасека]] — былая вёска ў [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] ** [[Пасека (Жыткавіцкі раён)|Пасека]] — вёска ў [[Жыткавіцкі раён|Жыткавіцкім раёне]] ** [[Пасека (Рэчыцкі раён)|Пасека]] — вёска ў [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёне]] * [[Гродзенская вобласць]]: ** [[Пасека (Іўеўскі раён)|Пасека]] — вёска ў [[Іўеўскі раён|Іўеўскім раёне]] * [[Магілёўская вобласць]]: ** [[Пасека (Варатынскі сельсавет)|Пасека]] — вёска ў [[Варатынскі сельсавет|Варатынскім сельсавеце]] [[Бабруйскі раён|Бабруйскага раёна]] ** [[Пасека (Глушанскі сельсавет)|Пасека]] — вёска ў [[Глушанскі сельсавет|Глушанскім сельсавеце]] [[Бабруйскі раён|Бабруйскага раёна]] ** [[Пасека (Касцюковіцкі раён)|Пасека]] — вёска ў [[Касцюковіцкі раён|Касцюковіцкім раёне]] * [[Мінская вобласць]]: ** [[Пасека (Барысаўскі раён)|Пасека]] — былая вёска ў [[Барысаўскі раён|Барысаўскім раёне]] ** [[Пасека (Старадарожскі раён)|Пасека]] — аграгарадок у [[Старадарожскі раён|Старадарожскім раёне]] == Украіна == * Пасека — сяло, [[Сваляўскі раён]], [[Закарпацкая вобласць]] * Пасека — сяло, [[Кралевецкі раён]], [[Сумская вобласць]] * Пасека — сяло, [[Ізюмскі раён]], [[Харкаўская вобласць]] {{зноскі}} {{неадназначнасць}} q7s9zbgiy51sqrpvy42ecexacpgki47 Рэчкі 0 75266 4163688 3505243 2022-07-23T13:20:54Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki '''Рэ́чкі''' — тапонім: == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Брэсцкая вобласць]]: ** [[Рэчкі (Івацэвіцкі раён)|Рэчкі]] — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] * [[Віцебская вобласць]]: ** [[Рэчкі (Лёзненскі раён)|Рэчкі]] — вёска ў [[Лёзненскі раён|Лёзненскім раёне]] ** [[Рэчкі (Багушэўскі сельсавет)|Рэчкі]] — вёска ў [[Багушэўскі сельсавет|Багушэўскім сельсавеце]] [[Сенненскі раён|Сенненскага раёна]] ** [[Рэчкі (Беліцкі сельсавет)|Рэчкі]] — былая вёска ў [[Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён)|Беліцкім сельсавеце]] [[Сенненскі раён|Сенненскага раёна]] ** [[Рэчкі (Талачынскі раён)|Рэчкі]] — вёска ў [[Талачынскі раён|Талачынскім раёне]] ** [[Рэчкі (Шаркаўшчынскі раён)|Рэчкі]] — вёска ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]] * [[Гомельская вобласць]]: ** [[Рэчкі (Веткаўскі раён)|Рэчкі]] (нежыл.) — вёска ў [[Веткаўскі раён|Веткаўскім раёне]] * [[Магілёўская вобласць]]: ** [[Рэчкі (Магілёўскі раён)|Рэчкі]] — аграгарадок у [[Магілёўскі раён|Магілёўскім раёне]] ** [[Рэчкі 2]] — вёска ў [[Магілёўскі раён|Магілёўскім раёне]] * [[Мінская вобласць]]: ** [[Рэчкі (Барысаўскі раён)|Рэчкі]] — былая вёска ў [[Барысаўскі раён|Барысаўскім раёне]] ** [[Рэчкі (Даўгінаўскі сельсавет)|Рэчкі]] — вёска ў [[Даўгінаўскі сельсавет, Вілейскі раён|Даўгінаўскім сельсавеце]] [[Вілейскі раён|Вілейскага раёна]] ** [[Рэчкі (Крывасельскі сельсавет)|Рэчкі]] — вёска ў [[Крывасельскі сельсавет|Крывасельскім сельсавеце]] [[Вілейскі раён|Вілейскага раёна]] ** [[Рэчкі (Дзяржынскі раён)|Рэчкі]] — вёска ў [[Дзяржынскі раён|Дзяржынскім раёне]] ** [[Рэчкі (Чэрвеньскі раён)|Рэчкі]] — вёска ў [[Чэрвеньскі раён|Чэрвеньскім раёне]] === [[Расія]] === * [[Пскоўская вобласць]]: ** [[Рэчкі (Себежскі раён)|Рэчкі]] — вёска ў [[Себежскі раён|Себежскім раёне]] * [[Маскоўская вобласць]]: ** [[Рэчкі (Каломенскі раён)|Рэчкі]] — вёска ў [[Каломенскі раён|Каломенскім раёне]] {{неадназначнасць}} 8osk9lafpxfbjyom5ue4q7l8vcwth7u Эзус 0 75634 4163736 3674132 2022-07-23T15:01:28Z Maksim L. 13 Мэта перасылкі зменена з [[Ісус Хрыстос]] на [[Езус (кельцкая міфалогія)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Езус (кельцкая міфалогія)]] 4p95kowxbgcgajbpsdbv4qmn3lj6szc Марозава (Аршанскі раён) 0 77324 4164102 3483884 2022-07-24T11:27:39Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Спасылка=Марозава}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Марозава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat =54.4014644622803 |long =30.4763102531433 |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 24|lat_sec = 05 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 28|lon_sec = 35 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Бабініцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 216<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс = 211035<ref>[http://zip.belpost.by/raion/%D0%9E%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 2 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243042015 }} '''Маро́зава''' — вёска ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Бабініцкі сельсавет (Аршанскі раён)|Бабініцкага сельсавета]]. Знаходзіцца за 10 кіламетраў на поўдзень ад [[Орша|Оршы]] і за 1,5 кіламетры на паўднёвы ўсход ад аўтамагістралі [[Санкт-Пецярбург]]—[[Адэса]] (у межах [[Беларусь|Беларусі]] — магістраль [[М8]]. Размяшчаецца на беразе аднайменнага [[Возера Марозава|возера]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Якаўлевіцкі сельсавет|Якаўлевіцкага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. {{зноскі}} {{Бабініцкі сельсавет, Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Бабініцкі сельсавет (Аршанскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] gw4xth5j5528tv47wz3v6w7yfhjufe1 Алег Грушэцкі 0 77921 4163855 4159100 2022-07-23T20:49:57Z Odri Tiffani 22532 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Грушэцкі}} {{Картка:Асоба |імя = Алег Грушэцкі |арыгінал_імя = |партрэт = Aleh Gruszecki.jpg |памер = 200px |подпіс = А. Грушэцкі ў [[Палац Рэспублікі ў Мінску|Палацы Рэспублікі]] |апісанне = |імя пры нараджэнні= |род дзейнасці = [[Пісьменнік|Літаратар]], [[Публіцыстыка|публіцыст]] |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{BLR}} |падданства = |дата смерці = |год смерці = |месца смерці = |узнагароды і прэміі= |сайт = |Commons =Oleg Grushecki |Rodovid = 556645 }} '''Алег Леанідавіч Грушэцкі''' ({{ДН|8|5|1974}}, [[Мінск]]) — беларускі [[пісьменнік]], [[Публіцыстыка|публіцыст]], перакладчык, грамадскі дзеяч. Адраджэнец [[Скаўцкі рух|скаўтынгу]] на Беларусі, адзін з заснавальнікаў «[[Аб’яднанне беларускіх скаўтаў|Аб’яднання беларускіх скаўтаў]]»<ref name="нв">{{артыкул|аўтар=|загаловак=Алег Грушэцкі|спасылка=http://www.nv-online.info/attachment/395/Narodnaya_volia_07_05.pdf|выданне=[[Народная воля (1995)|Народная Воля]]|тып=газета|месца=Мн.|выдавецтва=|год=7 мая 2013|выпуск=3777|нумар=36|старонкі=8|issn = 2071-9647|archiveurl=http://www.peeep.us/345a20e9 |archivedate=2013-09-14}}</ref><ref name="моцны">{{cite web |url=https://mocny.by/uchitsja/skautyng-u-sjercy-kazki-u-dushy/ |title=Скаўтынг у сэрцы, казкі ў душы |author=Юры Тамковіч |date=21 лютага 2020 |publisher=mocny.by |accessdate=24 лютага 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200224073038/https://mocny.by/uchitsja/skautyng-u-sjercy-kazki-u-dushy/ |archivedate=24 лютага 2020 }}</ref>. Аўтар літаратуразнаўчых і гістарычных артыкулаў як у беларускіх, так і ў замежных навуковых выданнях. Лаўрэат шэрагу творчых прэмій<ref>{{артыкул|аўтар= |загаловак=Героі беларускага фэнтазі вяртаюцца |спасылка=https://www.nslowa.by/wp-content/uploads/2018/08/wy28.pdf |выданне=[[Наша слова (1990)|Наша слова]] |тып=газета |месца=Ліда. |выдавецтва=[[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|ТБМ]] |год= 13 ліпеня 2022|выпуск= |нумар=28 |старонкі=12}}</ref>. == Біяграфія == Нарадзіўся 8 мая 1974 г. ў Мінску. Навучаўся ў СШ № 20 (сёння [[Гімназія № 8, Мінск|гімназія № 8]]). У юнацтве і маладосці шмат займаўся рознымі відамі спорту<ref name="моцны" />. Працоўную дзейнасць пачаў са старэйшага [[завадатар]]а ў СШ № 140 (1992 г.). У 1996 г. прайшоў навучанне ў РІПА ([[Рэспубліканскі інстытут прафесійнай адукацыі]]) па навучальным плане «Кіраванне прадпрыемствам ва ўмовах рыначнай эканомікі» з прысваеннем кваліфікацыі «Менеджар-прадпрымальнік»<ref name="Марціновіч">{{артыкул |аўтар= [[Дзяніс Аляксандравіч Марціновіч|Дзяніс Марціновіч]]|загаловак=У лесе, без дзяўчат і мабільнікаў |спасылка=http://www.nv-online.info/by/713/printed/122915/ |выданне=[[Народная Воля (1995)|Народная воля]] |тып=газета |месца= Мн.|год=12 жніўня 2016 |выпуск= 4106|нумар= 59|старонкі=4|ref= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160824192357/http://www.nv-online.info/by/713/printed/122915/ |archivedate=2016-08-24}}</ref>. Скончыў на выдатна. Пасля працаваў на заводзе сродкаў комплекснай аўтаматызацыі НВА «Гранат» менеджарам аддзела [[маркетынг]]у<ref name="моцны" />. У 2019 г. паспяхова скончыў навучанне ў [[Польскі інстытут у Мінску|Інстытуце Польскім]], сярод лепшых выпускнікоў<ref>{{cite web |url=https://novychas.by/kultura/sjarod-lepszyh-vypusknikou-polskaha-instytuta-ad |title=Сярод лепшых выпускнікоў Польскага Інстытута – адзін з аўтараў «Новага Часа» |author= |date=2019-06-08 |publisher=[[Новы Час]] |accessdate=2019-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609142223/https://novychas.by/kultura/sjarod-lepszyh-vypusknikou-polskaha-instytuta-ad |archivedate=9 чэрвеня 2019 |deadurl=no }}</ref><ref>{{cite web| author = | date = 2019-06-07| url = http://www.instpol.by/news/Minioneprojekty/1219.html| title = Уручэнне пасведчанняў слухачам курсаў 2017/2019| publisher = Польскі інстытут у Мінску| accessdate = 2019-06-09| archiveurl = https://web.archive.org/web/20190819182525/http://www.instpol.by/news/Minioneprojekty/1219.html| archivedate = 19 жніўня 2019| deadurl = yes}}</ref>. Бацька траіх дзяцей<ref>{{артыкул|аўтар= Юлія Сенькавец|загаловак= Анёлы не спяць|арыгінал=Ангелы не спят |спасылка=http://mk.by/2012/12/21/75163 |выданне=Минский курьер |тып=газ. |месца= Мінск|выдавецтва=Мінгарвыканкам |год= 21 снежня 2012|выпуск=2322 |нумар=144 |старонкі= 6 |issn=1992—3031 |мова=ru |ref= |archiveurl=http://www.peeep.us/33a7d706 |archivedate=2013-09-14}}</ref><ref name="Маладосць">{{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі |загаловак=Каралеўна і чорны бык|спасылка= http://www.maladost.lim.by/wp-content/uploads/2016/05/maladost_12_2015.pdf|выданне=[[Маладосць (1953)|Маладосць]] |тып= часопіс|год=2015 |том= |нумар=12 |старонкі=25—28|archiveurl=https://web.archive.org/save/_embed/http://www.maladost.lim.by/wp-content/uploads/2016/05/maladost_12_2015.pdf|archivedate=6 мая 2016}}</ref>. Дачка — выхаванка мінскага беларускамоўнага садка<ref>{{артыкул|аўтар= |загаловак=Беларусікі. Проста Марыя |спасылка= http://zviazda.by/be/news/20161214/1481735156-prosta-maryya |выданне=[[Звязда (1917)|Звязда]] |тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва=РВУ «Звязда» |год= 15 снежня 2016 |выпуск= 28352|нумар=242 |старонкі=12 |ref= |archiveurl=http://www.peeep.us/6be4b9d7 |archivedate=}}</ref>. === Грамадская дзейнасць === [[Выява:ГрушэцкіАБС.jpg|thumb|right|160px|Алег Грушэцкі з пасведчаннем Мінюсту аб рэгістрацыі «Аб’яднання беларускіх скаўтаў» у дзень атрымання пасведчання (12.08.1992)]] З 1987 г. — актыўны удзельнік таварыства «[[Талака, таварыства|Талака]]», якое займалася адраджэннем беларускай культуры. У 1989 г. вылучаўся на Сойме Талакі ў сябры Рады. Напачатку [[1989]] г. стаў маладзёжным кіраўніком «[[Беларускі вучнёўскі саюз|Беларускага Вучнёўскага Саюза]]» («БВС»)<ref name="моцны" />. У жніўні [[1989]] г. сабраў першы [[Скаўцкі рух|скаўцкi]] звяз (атрад), у склад якога ўвайшлi ў асноўным вучні [[Гімназія № 8, Мінск|школы № 20]], а таксама сябры «БВС»<ref name="моцны" />. Створаны атрад (які складаўся пераважна з хлопцаў і некалькіх дзяўчат) узяў назву «Касінеры», у гонар касінераў [[Кастусь Каліноўскі|Кастуся Каліноўскага]]. Гэта была першая спроба адраджэння [[Гісторыя скаўтынгу на Беларусі|беларускага скаўтынгу]]. У жніўні [[1990]] г. прымаў удзел у адкрыцці першага заезду першага беларускамоўнага дзіцячага [[Грунвальд, летнік|летніка «Грунвальд»]] — урачыста ўздымаў сцяг на цырымоніі адкрыцця<ref>{{артыкул|аўтар=Свэн Экдаль |загаловак=Грунвальдская (Таненбергская) бітва 1410 г. і яе адлюстраванне ў помніках XX ст. |спасылка= http://kamunikat.org/8806.html?pubid=20766|аўтар выдання=[[Андрэй Дынько]] |выданне=[[ARCHE Пачатак (1998)|ARCHE]] |тып=часопіс |месца=Мн. |выдавецтва= |год=кастрычнік 2010 |выпуск=97 |нумар=10 |старонкі=323 |issn=1392-9682 |archiveurl=http://www.peeep.us/0ea3a34c |archivedate=2013-09-14}}</ref>. Напачатку [[1991]] г. Алегам Грушэцкім было надрукавана першае сучаснае беларускае скаўцкае выданне — газета «[[Скаўт Беларусі]]»<ref>{{cite web |url=http://www.slounik.org/153855.html |title=Скаўт Беларусі |date=1999|work=Дэмакратычная апазыцыя Беларусі (1956-1991). Даведнік |publisher= |archiveurl= http://www.peeep.us/e48876ea|archivedate=2013-09-14 }}</ref>. У [[1991]] г. прадстаўляў Беларусь на XVII Сусветным скаўцкім [[Джамбары]] (скаўцкі злёт), які праходзіў з [[8 жніўня|8]] па [[16 жніўня]] 1991 г. ў [[Рэспубліка Карэя|Паўднёвай Карэі]]. Грушэцкі быў першым (і на той час адзіным) беларускім скаўтам, які прадстаўляў Беларусь на сусветным Джамбары (па запрашэнні Сусветнага скаўцага кіраўніцтва)<ref name="нв" />. У 1992 г. стаў адным з арганізатараў ''Устаноўчага Сойма'' «Аб’яднання беларускіх скаўтаў». [[21 сакавіка]] [[1992]] г., падчас ''Устаноўчага Сойму'', Алег Грушэцкі абраны сябрам ''Рады «АБС»''. 14 жніўня 1992 году ў Рэспубліканскім скаўцкім летніку «Лясун» здаў іспыты з прысваеннем кваліфікацыі Скаўт-майстра. [[15 лістапада]] [[1992]] г. на сходзе па ўтварэнні ''Мінскай харугвы імя [[Вітаўт]]а'' быў абраны сябрам ''Рады мінскай харугвы''. У ліпені [[1993]] г. адкрываў першы Джамбары «[[Аб’яднанне беларускіх скаўтаў|АБС]]» — запальваў Вялікае Джамбарыйскае вогнішча. === Творчасць === У юнацтве навучаўся маляванню ў беларускага скульптара [[Гэнік Лойка|Гэніка Лойкі]]. У [[1992]] г. пачаў пісаць бардаўскія ды скаўцкія песні. У [[1993]] г. выступіў на «III [[Аршанская бітва, фестываль|Беларускім фестывалі бардаўскай песні]]»<ref>{{Кніга|аўтар = Юрка Копцік|частка =Гісторыя фестываля “Аршанская бітва” |загаловак = Аршанская бітва і Аршанскі фэст: гісторыя |спасылка =https://orsha.eu/rus/новости/10674 |выданне = |месца =Орша |выдавецтва = Цэнтр імя Філона Кміты|год =2007 |старонкі =21—22 |старонак =36 }}</ref> (28—29 жніўня; прысвечаны [[Бітва пад Оршай, 1514|Аршанскай бітве]]). Выканаў некалькі песень у музычным жанры [[блюз-рок]] на свае вершы і адну на верш [[Анатоль Сыс|Анатоля Сыса]], пасля чаго атрымаў добрыя водгукі музычных крытыкаў<ref>{{артыкул|аўтар=[[Вітаўт Мартыненка]] |загаловак=Яшчэ адна цагліна ў падмурак адраджэння|выданне=[[Чырвоная змена]] |тып=газ. |месца=Мн. |выдавецтва= |год=2 верасня 1993 |выпуск= 13677|нумар=83 |старонкі= }}</ref> і быў запрошаны запісаць свае песні на «[[Першы Нацыянальны канал Беларускага радыё|Белрадыё]]». Яго песні, як вершы, упершыню былі надрукаваныя ў часопісе «[[Першацвет (1992)|Першацвет]]» (№ 3, 1994)<ref>{{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі |загаловак= Што такое скаўтынг. (Прадмова.) Вось і вечар настаў. Хай заўжды будзе так. (Вершы.) |выданне=[[Першацвет (1992)|Першацвет]] |тып=часопіс |месца=Мн. |выдавецтва=Полымя |год=1994 |выпуск=16 |нумар=3 |старонкі= 58—61}}</ref>. Алег Грушэцкі піша казкі, [[фэнтэзі]] і вершы на беларускай мове<ref name="нв" /><ref>{{cite web| author =| date =5 сакавіка 2012 | url =http://news.21.by/society/2012/03/05/479857.html| title =Паэты Уздзеншчыны сустрэліся з Дзяржынскімі творцамі|publisher =news.21.by | accessdate = 20 ліпеня 2012 |archiveurl= http://www.peeep.us/a9f7ee7d|archivedate=2013-09-14}}</ref>. Публікаваўся са сваімі творамі, а таксама з [[Літаратуразнаўства|літаратуразнаўчымі]], [[Біяграфія|біяграфічнымі]] і [[Публіцыстыка|публіцыстычнымі]] артыкуламі ў беларускіх газетах «[[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]]», «[[Настаўніцкая газета (1945)|Настаўніцкая газета]]», «[[Культура (1991)|Культура]]», «[[Звязда (1917)|Звязда]]», «Белорусская нива» («[[Сельская газета]]»), «[[Народная Воля (1995)|Народная Воля]]», «[[Наша слова (1990)|Наша слова]]», «[[Новы Час]]», польскай «[[Gazeta Polska Codziennie]]», у часопісах «[[Маладосць (1953)|Маладосць]]»<ref>{{артыкул|аўтар=Наста Грышчук |загаловак=Ударны ліпень |спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2015/08/31-2015.pdf|выданне=Літаратура і мастацтва |тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= СПБ, РВУ «Звязда»|год=7 жніўня 2015 |выпуск=4831 |нумар= 31|старонкі= |archiveurl= https://web.archive.org/web/*/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2015/08/31-2015.pdf|archivedate=11 кастрычніка 2015}}</ref>, «[[Буся (часопіс)|Буся]]», «[[Бярозка (часопіс)|Бярозка]]», «[[Вясёлка (1957)|Вясёлка]]», «[[Першацвет (1992)|Першацвет]]», «[[Роднае слова (1988)|Роднае слова]]», польскіх навукова-гістарычных часопісах «[[Mówią Wieki]]», «[[Rocznik Lubelski]]». Прымае ўдзел у творчых імпрэзах Паэтычнага тэатра «[[Паэтычны тэатр «Арт.С»|Арт.С]]»<ref>{{cite web| author =| date =2018-12-02| url =https://novychas.by/kultura/paetyczny-teatr-art-s-zapraszae-na-tvorczy-vecza| title = Паэтычны тэатр «Арт.С» запрашае на творчы вечар |publisher =Новы Час| accessdate = 2019-06-10}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Інга Вінарская |загаловак=Прывітанне ад Таццян для «Беларускай хаткі» |спасылка=http://naszaslowa.by/wp-content/uploads/2014/05/2aoknash7i.pdf |выданне= [[Наша слова (1990)|Наша слова ]]|тып=газ. |месца= |выдавецтва=[[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|Таварыства беларускай мовы]] |год= 12 лютага 2020|выпуск= 1470|нумар= 7|старонкі= 3|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200224065608/http://naszaslowa.by/wp-content/uploads/2014/05/2aoknash7i.pdf |archivedate=24 лютага 2020}}</ref>. Некаторыя вершы Грушэцкага пакладзены на музыку<ref>{{YouTube|logo=1|id=rTIJ5zGLNbM|start=|title="Я беларус у душы" (на словы Алега Грушэцкага)}}. Alexander Skory, 19 лістапада 2021.</ref>. На думку Алега Грушэцкага, беларускую літаратуру вылучае дух таямнічасці і загадкавасці, пэўнай містычнасці і міфалагічнасці<ref>{{cite web |url=http://www.velvet.by/shopwindow/uspeshnaya-zhizn/velvetovye-intervyu/velvetavae-nterv-yu-slova-chytachu |title= VELVETавае інтэрв’ю. Слова чытачу: Алег Грушэцкі|author=[[Ганна Канстанцінаўна Севярынец|Ганна Севярынец]] |date=28 студзеня 2015|format= |work= |publisher= [[Velvet.by]]|accessdate=25 красавіка 2015 }}</ref>. Літаратуру ён лічыць «неад’емнай часткай культуры, тым, на чым адбываецца фарміраванне свядомасці нацыі, яе выхаванне, будуецца менталітэт. А таксама фарміруецца культурны і інтэлектуальны ўзровень тых, хто падрастае»<ref name="моцны" />. == Узнагароды == * [[2015 год у гісторыі літаратуры|2015 год]]  — 2 месца на конкурсе «[[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|Таварыства беларускай мовы]]» на тэму «Гуманітарныя навукі. Персаналіі», за артыкул «Беларускае фэнтэзі»<ref>{{cite web |url= http://tbm-mova.by/news_1200.html|title=Вынікі конкурсу артыкулаў у Вікіпедыі |author= |date=28 чэрвеня 2015 |publisher=[[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|ТБМ]] |accessdate=26 ліпеня 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150726105358/http://tbm-mova.by/news_1200.html |archivedate=26 ліпеня 2015}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=[[Югася Каляда|Яўгенія Парашчанка]] |загаловак=Вынікі конкурсу артыкулаў у Вікіпедыю |спасылка= http://naszaslowa.by/wp-content/uploads/2014/05/5anash26i.pdf |выданне= [[Наша слова (1990)|Наша слова (1990)]]|тып=газета |месца= |выдавецтва=ТБМ |год= 30 чэрвеня 2015|выпуск= 1229 |нумар=26 |старонкі= 5 |archiveurl=http://naszaslowa.by/wp-content/uploads/2014/05/5anash26i.pdf |archivedate=2016-07-30}}</ref>. * [[2016 год у гісторыі літаратуры|2016 год]] — Дыплом І ступені рэспубліканскага конкурсу навукова-даследчых работ «Памяць роду: мінулае вачыма сучаснікаў» у намінацыі «Гісторыя ўласнага роду, сям’і» (арганізатар — навукова-метадычны часопіс Міністэрства адукацыі РБ «[[Роднае слова (1988)|Роднае слова]]»)<ref>{{cite web |url=http://www.rs.unibel.by/main.aspx?guid=1281 |title=Вынікі рэспубліканскага конкурсу “Памяць роду: мінулае вачыма сучаснікаў” |author= |date= 14 лістапада 2016 | publisher=час. «[[Роднае слова (1988)|Роднае слова]]» |accessdate=19 лістапада 2016 |lang= |archiveurl=http://www.peeep.us/9f75a896 |archivedate=19 лістапада 2016 }}</ref>. * [[2017 год у гісторыі літаратуры|2017 год]] — 1 месца ў конкурсе «Культурны ракурс» газеты «[[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]]»<ref>{{артыкул|аўтар= |загаловак= Культурны ракурс |спасылка= http://zviazda.by/sites/default/files/1-2017.pdf |выданне=[[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]] |тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= СПБ, РВУ «Звязда»|год= 6 студзеня 2017 |выпуск=4904 |нумар= 1|старонкі= 16|archiveurl= https://web.archive.org/save/_embed/http://zviazda.by/sites/default/files/1-2017.pdf |archivedate=24 студзеня 2017}}</ref>. === Іншае === * [[2019 год у гісторыі літаратуры|2019 год]] — лонг-ліст IV міжнароднага літаратурнага конкурсу «Рускі Гофман — 2019», намінацыя «Проза казачная, фантазійная»<ref>{{кніга|аўтар =Бартфельд, Б. Н. |частка =Лонг-лист IV международного литературного фестиваля-конкурса «Русский Гофман2019». Проза сказочная, фантазийная |загаловак =Альманах «Русский Гофман — 2019» |спасылка =https://ridero.ru/books/almanakh_russkii_gofman_2019/freeText |месца =Калининград |выдавецтва =Издательские решения |год = 2019|старонкі = 20|старонак = 340 |isbn =978-5-0050-8134-6 |тыраж = }}</ref>. * [[2019 год у гісторыі літаратуры|2019 год]] — кніга «[[Краіна Вымярэнія]]» ўвайшла ў ТОП-10 найлепшых кніг для дзяцей на беларускай мове (па версіі [[TUT.BY]])<ref>{{cite web|url= https://news.tut.by/culture/664966.html|title= 10 лучших детских книг 2019 года|author= [[Ганна Мікалаеўна Кісліцына| Ганна Кісліцына]]|date= 2019-12-13|publisher= [[TUT.BY]]|accessdate= 2019-12-15|lang= ru|archiveurl= https://web.archive.org/web/20191215185658/https://news.tut.by/culture/664966.html|archivedate= 15 снежня 2019|deadurl= yes}}</ref>. * [[2020 год у гісторыі літаратуры|2020 год]] — кніга «Краіна Вымярэнія» ўвайшла ў ТОП-12 найлепшых беларускіх дзіцячых выданняў<ref>{{cite web |url= http://zviazda.by/be/news/20201229/1609255636-yakuyu-knigu-paklasci-dzicyaci-pad-yolachku-top-12-belaruskih-dzicyachyh |title=Якую кнігу пакласці дзіцяці пад ёлачку? Топ-12 беларускіх дзіцячых выданняў — 2020 |author=[[Людміла Рублеўская]] |date= 30 снежня 2020 | publisher= [[Звязда (газета)|Звязда]]|accessdate=2020-12-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201230131819/http://zviazda.by/be/news/20201229/1609255636-yakuyu-knigu-paklasci-dzicyaci-pad-yolachku-top-12-belaruskih-dzicyachyh |archivedate= 2020-12-30}}</ref>. {|align="center" !colspan="4"| ||| [[Выява:Gruszecki RodnajeSłowa.jpg|міні|none|220px|Узнагароджанне дыпл. I ступені на рэсп. конк. нав.-дасл. работ «Памяць роду: мінулае вачыма сучаснікаў». Узнагароджвае нач. упр. па справах моладзі Мінадукацыі РБ Н. Пшанічная]] ||| [[Выява:GruszeckiZwiazda.jpg|міні|none|190px|Узнагароджанне дыпл. за 1-е месца ў конк. «Культурны ракурс» газ. «[[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]]». Разам з галоўным рэдактарам газ. «Літаратура і мастацтва» [[Ларыса Іванаўна Цімошык|Л. Цімошык]]]] ||| |} == Фільмаграфія == {{УФільмеВерх}} {{УФільме|2015|[[ГараШ]]|ГараШ|Аўтамеханік}} {{УФільме|2016|[[PARTY-zan фільм]]|PARTY-zan фильм|Вайсковец, жыхар памежнага раёна}} {{УФільмеНіз}} == Бібліяграфія == [[Выява:Family_Program_Grushecki.mp3|thumb|Інтэрв’ю А. Грушэцкага на [[Першы Нацыянальны канал Беларускага радыё|Белрадыё]] для «Сямейнай праграмы» пра кнігу «Рыцар Янка і каралеўна Мілана»]] * {{кніга|аўтар =Грушэцкі А. |загаловак = [[Краіна Вымярэнія]]|спасылка = |адказны =|выданне = |месца =Мн.|выдавецтва = [[Кнігазбор]]|год = 2019 |старонак = 26|isbn =978-985-7227-01-3 |тыраж = }} * {{кніга|аўтар =Грушэцкі А. |загаловак = [[Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства]]|спасылка = |адказны =|выданне = |месца =Мн.|выдавецтва = [[Чатыры чвэрці]]|год = 2021 |старонак = 224|isbn = 978-985-581-420-8 |тыраж = }} * {{кніга|аўтар =Грушэцкі А. |загаловак = Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Каралеўству патрэбны героі|спасылка = |адказны =|выданне = |месца =Мн.|выдавецтва = Чатыры чвэрці|год = 2022 |старонак = 276|isbn = 978-985-581-506-9 |тыраж = }} === У зборніках === * {{кніга|аўтар =Грушэцкі А. |частка =Жаўнер i вужалка |загаловак = [[Нявеста для Базыля|Нявеста для Базыля: казкі]] |спасылка = |адказны =уклад. [[Аксана Спрынчан|А. Спрынчан]] |выданне = |месца = Мн.|выдавецтва =[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура]] |год = 2017 |старонкі =52—70 |старонак =214 |серыя =Беларуская аўтарская казка |isbn = |тыраж =}} * {{кніга|аўтар =Грушэцкі А.|частка =Дзяцей ён выхоўваў у любові да кніг. Пра педагога Янку Маўра|загаловак =Янка Маўр. Наш вечны рабінзон: штрыхі да партрэта |спасылка = |адказны =уклад. [[Марыя Міхайлаўна Міцкевіч|М. Міцкевіч]]|выданне = |месца = Мн.|выдавецтва = [[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура]]|год =2018 |старонкі =85—88 |старонак = 127|серыя = [[Жыццё знакамітых людзей Беларусі|ЖЗЛБ]]}} * {{кніга|аўтар =Грушэцкі А. |частка =Шыншыла (верш-скарагаворка) |загаловак =Літаратурнае чытанне. 4 клас. Чытаем разам з буслікам |спасылка =https://belknigi.by/product/litaraturnae-chytanne-4-klas-chytaem-razam-z-buslikam/ |адказны =уклад. Т. А. Калінічэнка |выданне = |месца =Мн. |выдавецтва =Сэр-Віт |год =2020 |старонкі =4 |старонак =72 |серыя = Школьная праграма|isbn = |тыраж = }} * {{кніга|аўтар =Грушэцкі А. |частка = Як Ясь братоў ленавацца адвучыў|загаловак = Бульбінка: творы пра любімую беларусамі бульбу |спасылка = |адказны =уклад. [[Аксана Спрынчан|А. Спрынчан]] |выданне = |месца = Мн.|выдавецтва =Мастацкая літаратура |год = 2021 |старонкі =86—88 |старонак =94 |серыя =[[Нашы сімвалы]] |isbn = |тыраж =}} === Творы === {{Бібліяграфія |Група твораў1= Казкі |Спіс твораў1= «Цямлівы кот і шляхецкі сын»<ref>{{cite web |url= http://www.veselka.by/?p=7317|title= Цямлівы кот і шляхецкі сын| author= Алег Грушэцкі |date=4 сакавіка 2015 |publisher=часопіс «[[Вясёлка (1957)|Вясёлка]]» |accessdate=2015-09-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151011103040/http://www.veselka.by/?p=7317|archivedate=11 кастрычніка 2015}}</ref> (2015) • «Жаўнер і вужалка»<ref>{{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі |загаловак=Жаўнер і вужалка |спасылка=http://www.lim.by/limbyfiles/mal7_2015.pdf |выданне=[[Маладосць (1953)|Маладосць]] |тып= часопіс|год=2015 |нумар=7 |старонкі=15—22|archiveurl=https://web.archive.org/web/*/http://www.lim.by/limbyfiles/mal7_2015.pdf|archivedate=11 кастрычніка 2015}}</ref> (2015) • «Каралеўна і чорны бык»<ref name="Маладосць" /> (2015) • «Вавельскі цмок»<ref>{{cite web |url= http://www.veselka.by/?p=9107|title=Вавельскі цмок |author=Алег Грушэцкі |date= 12 жніўня 2016 | publisher=часопіс «Вясёлка» |accessdate=24 кастрычніка 2016|archiveurl= http://www.peeep.us/11a684d8|archivedate=24 кастрычніка 2016 }}</ref> (аўтарскі пераказ легенды) (2016) • «Лепельскі цмок»<ref>{{cite web |url=http://www.veselka.by/?p=9237 |title=Лепельскі цмок |author=Алег Грушэцкі |date= 20 верасня 2016 | publisher= часопіс «Вясёлка»|accessdate=24 кастрычніка 2016|archiveurl=http://www.peeep.us/e0950a4d |archivedate=24 кастрычніка 2016 }}</ref> (2016) • «Варшаўская сірэнка»<ref>{{cite web |url=http://www.veselka.by/?p=10069 |title=Варшаўская сірэнка |author=Алег Грушэцкі |date= 11 сакавіка 2017 | publisher= часопіс «Вясёлка»|accessdate=23 мая 2017|archiveurl=http://www.peeep.us/18851f2a |archivedate=23 мая 2017 }}</ref> (аўтарскі пераказ легенды) (2017) • «Мінскі цмок»<ref>{{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі|загаловак=Мінскі цмок |спасылка= |выданне=[[Бярозка (часопіс)|Бярозка]] |тып=часопіс |месца=Мн. |выдавецтва= |год=2020 |выпуск=1100 |нумар= 1|старонкі=28—31 }}</ref> (2020) |Група твораў2= Вершы (надрукаваныя) |Спіс твораў2= * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі |загаловак= Вось і вечар настаў. Хай заўжды будзе так (варыяцыя на тэму песні «Let It Be») |выданне=[[Першацвет (1992)|Першацвет]] |тып=часопіс |месца=Мн. |выдавецтва=Полымя |год=1994 |выпуск=16 |нумар=3 |старонкі= 58—61}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак=Ветлівы Мінск |спасылка= |выданне= [[Сельская газета|Белорусская нива]]|тып=газета|месца=Мн. |выдавецтва=Савет Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі |год=25 кастрычніка 2013 |выпуск=20340 |нумар= 193|старонкі= 1}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак=Зямля, дзе мы жывем |спасылка= |выданне=[[Сельская газета]] |тып= газета|месца=Мн. |выдавецтва=Савет Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі |год=24 мая 2014|выпуск= 20438|нумар=57 |старонкі=1 }} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак=Зіма. Вясна. Лета. Восень |спасылка=http://main.lim.by/wp-content/uploads/2016/01/1-2016.pdf |выданне= [[Літаратура і мастацтва (газета)|Літаратура і мастацтва]]|тып= газета|месца=Мн. |выдавецтва=[[Выдавецкі дом «Звязда»]] |год= 6 студзеня 2016|выпуск= |нумар= 1|старонкі= 4|archiveurl= http://web.archive.org/web/20180417024841/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2016/01/1-2016.pdf |archivedate=17 красавіка 2018}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак=Прыгажэйшая за кветкі. Чыстае каханне. Белая ружа, чырвоная ружа. Начныя пацалункі |спасылка=http://zviazda.by/sites/default/files/15-2017.pdf |выданне=Літаратура і мастацтва |тып= газета |месца= Мн.|выдавецтва=РВУ «Звязда» |год=14 красавіка 2017|выпуск=4918 |нумар=15 |старонкі=8 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20170421134234/http://zviazda.by/sites/default/files/15-2017.pdf |archivedate=21 красавіка 2017}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак=Коцік. Багоўка |спасылка=http://www.veselka.by/?p=8481 |выданне=[[Вясёлка (часопіс)|Вясёлка]] |тып=часопіс |месца= Мн.|выдавецтва= |год=2016 |выпуск=707 |нумар=2 |старонкі=21 |archiveurl= http://web.archive.org/web/20160805115218/http://www.veselka.by/?p=8481 |archivedate=5 жніўня 2016}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак= Жук. Котка. Лось. Рыбак. Шыншыла|спасылка= https://adu.by/images/2019/12/busya-5-2019.pdf|выданне=[[Буся (часопіс)|Буся]] |тып=часопіс |месца=Мн.|выдавецтва=Рэдакцыя часопіса «[[Вясёлка (часопіс)|Вясёлка]]|Вясёлка]]» |год=2019 |выпуск=38 |нумар=5 |старонкі= 6—7|archiveurl= http://web.archive.org/web/20200201175030/https://adu.by/images/2019/12/busya-5-2019.pdf |archivedate=1 лютага 2020}} * {{кніга|аўтар =Алег Грушэцкі |частка =Шыншыла (верш-скарагаворка) |загаловак =Літаратурнае чытанне. 4 клас. Чытаем разам з буслікам |спасылка =https://belknigi.by/product/litaraturnae-chytanne-4-klas-chytaem-razam-z-buslikam/ |адказны =уклад. Т. А. Калінічэнка |выданне = |месца =Мн. |выдавецтва =Сэр-Віт |год =2020 |старонкі =4 |старонак =72 |серыя = Школьная праграма|isbn = |тыраж = |archiveurl= http://web.archive.org/web/20210712144437/https://belknigi.by/product/litaraturnae-chytanne-4-klas-chytaem-razam-z-buslikam/ |archivedate=12 ліпеня 2021}} |Група твораў3= Пераклады з польскай мовы |Спіс твораў3=«Казуха Ілгуха»<ref>{{cite web |url= http://www.veselka.by/?p=8929|title=Казуха Ілгуха |author=|date= 7 чэрвеня 2016| publisher= часопіс «Вясёлка»|accessdate=31 снежня 2017 }}</ref> (2016; {{lang-pl|[[:pl:Kozucha Kłamczucha|Kozucha Kłamczucha]])}} |Група твораў4= |Спіс твораў4= |Група твораў5= |Спіс твораў5= |Група твораў6= |Спіс твораў6= |Група твораў7= |Спіс твораў7= |Група твораў8= |Спіс твораў8= }} === Артыкулы === {{Урэзка | ##Шырыня = 90% | Змест = {{Схаваны |##Выраўноўванне = right |Фон_загалоўку= #B4CDCD |Загаловак = Артыкулы на беларускай мове |Утрыманне = '''''Літаратуразнаўчыя:''''' * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак= Беларускі дэтэктыў. Міфы і рэальнасць|арыгінал= |спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/07/28-2014.pdf |аўтар выдання= |выданне=[[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]] |тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= [[Саюз пісьменнікаў Беларусі, 2005|СПБ]], [[Выдавецкі дом «Звязда»|РВУ «Звязда»]]|год=18 ліпеня 2014 |выпуск=4777 |том= |нумар= 28|старонкі= 6|archiveurl= https://web.archive.org/web/20140722162925/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/07/28-2014.pdf |archivedate=22 ліпеня 2014}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Шэсць стагоддзяў дзіцячай літаратуры |арыгінал= |спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/09/32-2014.pdf |аўтар выдання= |выданне=Літаратура і мастацтва |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва=СПБ, РВУ «Звязда» |год= 15 жніўня 2014|выпуск=4781 |том= |нумар= 32|старонкі=6|archiveurl= https://web.archive.org/web/20141008184550/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/09/32-2014.pdf|archivedate=8 кастрычніка 2014 }} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Скрозь часы да далёкіх зорак |арыгінал= |спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/10/39-2014.pdf|аўтар выдання= |выданне=Літаратура і мастацтва |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва=СПБ, РВУ «Звязда» |год=3 кастрычніка 2014|выпуск=4788 |том= |нумар=39 |старонкі=6 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141008185147/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/10/39-2014.pdf|archivedate=8 кастрычніка 2014}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Далёкія астравы, згубленыя скарбы |арыгінал= |спасылка= http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/11/45-2014.pdf|аўтар выдання= |выданне=Літаратура і мастацтва |тып= газета|месца=Мн. |выдавецтва=СПБ, РВУ «Звязда» |год=14 лістапада 2014 |выпуск= 4794|том= |нумар=45 |старонкі= 6 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141116142044/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/11/45-2014.pdf |archivedate=16 лістапада 2014}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Малая гісторыя жахаў |арыгінал= |спасылка= http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/12/50-2014.pdf |выданне= Літаратура і мастацтва|тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва=СПБ, РВУ «Звязда»|год= 19 снежня 2014|выпуск=4799 |том= |нумар=50 |старонкі= 6|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141220180409/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/12/50-2014.pdf |archivedate=20 снежня 2014}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі, [[Анастасія Ігараўна Грышчук|Наста Грышчук]] |загаловак= Фантазёры з краіны азёраў|арыгінал= |спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2015/07/29-2015.pdf |аўтар выдання= |выданне=Літаратура і мастацтва] |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва=СПБ, РВУ «Звязда» |год=24 ліпеня 2015 |выпуск= 4829|том= |нумар=29 |старонкі=6 |archiveurl=http://web.archive.org/web/*/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2015/07/29-2015.pdf |archivedate=26 ліпеня 2015 }} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак= Беларусы — першапраходцы ў фэнтэзі |спасылка=http://www.lim.by/limbyfiles/mal8_2015.pdf |выданне=[[Маладосць (1953)|Маладосць]] |тып=часопіс |месца=Мн. |выдавецтва=РВУ «Звязда»|год=2015 |выпуск= 741|том= |нумар=8 |старонкі=125—127 |archiveurl=http://web.archive.org/web/*/http://www.lim.by/limbyfiles/mal8_2015.pdf|archivedate=2 лістапада 2015 }} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Умець чытаць — вялікая справа |спасылка=http://zviazda.by/sites/default/files/15-2017.pdf |выданне=Літаратура і мастацтва |тып= газета |месца= Мн.|выдавецтва=РВУ «Звязда» |год=14 красавіка 2017|выпуск=4918 |нумар=15 |старонкі=4 |ref= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20170421134234/http://zviazda.by/sites/default/files/15-2017.pdf |archivedate=21 красавіка 2017}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Смачнага чытання! |спасылка=http://zviazda.by/be/news/20170523/1495530485-smachnaga-chytannya|выданне=Літаратура і мастацтва |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва=СПБ, РВУ «Звязда» |год=19 мая 2017|выпуск= 4923|нумар=20 |старонкі=6 |archiveurl=http://www.peeep.us/e018568c|archivedate=23 мая 2017}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Раўнапраўе места і горада |спасылка= http://zviazda.by/be/news/20170614/1497428235-raunapraue-mesta-i-gorada|выданьне=Літаратура і мастацтва |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва= СПБ, РВУ «Звязда» |год= 9 чэрвеня 2017|выпуск= 4926 |нумар= 23|старонкі=7|archiveurl=http://www.peeep.us/df74ea78 |archivedate=6 сакавіка 2018}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак= Казачная нявеста запрашае ў чароўны свет |спасылка= http://zviazda.by/be/news/20180112/1515745764-kazachnaya-nyavesta-zaprashae-u-charouny-svet |выданьне=Літаратура і мастацтва |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва= СПБ, РВУ «Звязда» |год=5 студзеня 2018 |выпуск= 4956 |нумар= 1|старонкі= 7|archiveurl=http://www.peeep.us/959f14e3 |archivedate=13 студзеня 2017}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=З атласам замкаў — па Беларусі|спасылка= http://zviazda.by/be/news/20190607/1559882031-z-atlasam-zamkau-pa-belarusi|выданне=Літаратура і мастацтва|тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва=РВУ «Звязда»|год=31 мая 2019 |выпуск= 5028 |нумар=22 |старонкі=6 }} '''''Біяграфічныя:''''' * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі |загаловак=Душа і сэрца Беларусі. Уладзімір Караткевіч (1930—1984) |арыгінал= |спасылка=http://csl.bas-net.by/press-nan/2014/07/29_dusha_i_serca_belarusi.pdf |аўтар выдання= |выданне=[[Настаўніцкая газета (1945)|Настаўніцкая газета]] |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва=Міністэрства адукацыі РБ |год=29 ліпеня 2014|выпуск=7537 |том= |нумар=89 |старонкі= 24|isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |мова= |ref= |archiveurl=http://www.peeep.us/61108433 |archivedate=21 жніўня 2014}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі|загаловак=Мары Марыны |арыгінал= |спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/10/40-2014.pdf |аўтар выдання= |выданне= Літаратура і мастацтва|тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= СПБ, РВУ «Звязда»|год= 10 кастрычніка 2014|выпуск=4789 |том= |нумар= 40|старонкі= 13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141014074459/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/10/40-2014.pdf |archivedate=14 кастрычніка 2014}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі |загаловак=Царыца з ліцвінскімі каранямі |арыгінал= |спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/10/41-2014.pdf |аўтар выдання= |выданне=Літаратура і мастацтва |тып= газета|месца= Мн.|выдавецтва=СПБ, РВУ «Звязда» |год=17 кастрычніка 2014 |выпуск=4790 |том= |нумар= 41|старонкі= 14|archiveurl= https://web.archive.org/web/20141022185231/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2014/10/41-2014.pdf|archivedate=22 кастрычніка 2014}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак=Дзяцей ён выхоўваў у любові да кніг. Пра педагога... Янку Маўра|арыгінал= |спасылка= |аўтар выдання= |выданне= Настаўніцкая газета|тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва=Міністэрства адукацыі РБ |год=25 чэрвеня 2015 |выпуск=7680 |том= |нумар=75 |старонкі=16}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак=Зданні для бясстрашнай Ганны. Загадкавая дама-пісьменніца з роду Радзівілаў |спасылка=http://zviazda.by/be/news/20170314/1489485735-zdani-dlya-byasstrashnay-ganny |выданне=Літаратура і мастацтва |тып= газета|месца= Мн.|выдавецтва=СПБ, РВУ «Звязда» |год=10 сакавіка 2017 |выпуск=4913 |нумар= 10|старонкі= 10|archiveurl=http://www.peeep.us/bdd447f1 |archivedate=30 красавіка 2017}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Агата Грушэцкая: Царыца расійская, родам з зямель ліцвінскіх |спасылка= |выданне= [[Роднае слова (1988)|Роднае слова]]|тып=часопіс |выдавецтва= [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь|Мінадукацыі Беларусі]] |год=2017 |нумар=4 |старонкі= 74—79}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Рай Адама Міцкевіча пад Нясвіжам |спасылка=https://novychas.by/poviaz/raj-adama-mickevicza-pad-njasvizam |аўтар выдання= |выданне=[[Нясвіжскія каеты]] |тып= часопіс|месца=Нясвіж |выдавецтва=Нясвіж. раён. арг. ГА «[[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|ТБМ імя Ф. Скарыны]] |год=2020 |выпуск= |нумар= 5|старонкі=19—24 |isbn= |issn= |archiveurl=http://web.archive.org/save/https://novychas.by/poviaz/raj-adama-mickevicza-pad-njasvizam |archivedate= 20 мая 2020}} '''''Кінематаграфічная тэматыка:''''' * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі|загаловак=Наш адказ Галівуду |арыгінал= |спасылка= http://www.nv-online.info/by/602/printed/105457/Наш-адказ-Галівуду.htm |аўтар выдання= |выданне=[[Народная Воля (1995)|Народная Воля]] |тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= |год=15 лiпеня 2015 г |выпуск= 3999|том= |нумар= 54|старонкі=6 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150725143214/http://www.nv-online.info/by/602/printed/105457/%D0%9D%D0%B0%D1%88-%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B0%D0%B7-%D0%93%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B2%D1%83%D0%B4%D1%83.htm |archivedate=25 ліпеня 2015}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі|загаловак= Доктар Аўтахаўс |спасылка=http://kimpress.by/index.phtml?page=2&id=11845|выданне= [[Культура (1991)|Культура]]|тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва=[[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь|Мінкульт Беларусі]] |год= 25 ліпеня 2015|выпуск= 1208|нумар=30 |старонкі=9|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150826175553/http://kimpress.by/index.phtml?page=2&id=11845 |archivedate=26 жніўня 2015}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі|загаловак= Іронія шабаноўскага існавання |спасылка=http://novychas.by/kultura/ironija_shabanouskaha_isnavann/|выданне= [[Новы Час]]|тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|ТБМ]]|год= 4 снежня 2015|выпуск= 462|нумар=46 |старонкі=16| archiveurl=http://www.peeep.us/8ec9f22c|archivedate=6 снежня 2015}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак= Фэнтэзі паводле балады |спасылка=http://kimpress.by/index.phtml?page=2&id=12646 |выданне=Культура |тып= газета|месца=Мн. |выдавецтва= Мінкульт Беларусі|год= 27 лютага 2016|выпуск=1239 |нумар=9 |старонкі= 7|archiveurl=http://www.peeep.us/8d28de9b |archivedate=6 мая 2016}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак=Ад скандынаўскай балады да беларускага фэнтэзі |спасылка=http://zviazda.by/be/news/20160304/1457107167-nacyyanalny-kinematograf-zasvoyvae-novyya-zhanry |выданне= [[Звязда (1917)|Звязда]]|тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= РВУ «Звязда»|год= 5 сакавіка 2016|выпуск=28153 |нумар= 43|старонкі=9 |archiveurl= http://www.peeep.us/b7efa38e|archivedate=7 сакавіка 2016}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Партызанскія сакрэты |арыгінал= |спасылка= http://novychas.by/pdf/nch_2016_31.pdf|аўтар выдання= |выданне= Новы Час|тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= ТБМ|год=19 жніўня 2016 |выпуск=496 |нумар= 31|старонкі=16 |ref= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160827170633/http://novychas.by/pdf/nch_2016_31.pdf|archivedate=27 жніўня 2016}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Уласная навагодняя кінакамедыя |арыгінал= |спасылка= http://www.zviazda.by/be/news/20160830/1472572996-zavyarshylisya-zdymki-karciny-party-zan-film-andreya-kureychyka|аўтар выдання= |выданне= Звязда|тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва=РВУ «Звязда»|год=31 жніўня 2016 |выпуск=28277 |нумар= 167|старонкі=9 |ref= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160831195556/http://www.zviazda.by/be/news/20160830/1472572996-zavyarshylisya-zdymki-karciny-party-zan-film-andreya-kureychyka|archivedate=31 жніўня 2016}} * {{артыкул|аўтар=Грушэцкі А. |загаловак=Курэйчык прэзентаваў «PARTY-zan фільм» |спасылка= http://novychas.by/kultura/na-listapadze-andrej-kurejczyk-prezentavau-film|выданне= Новы Час|тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= ТБМ|год=11 лістапада 2016 |выпуск=508 |нумар= 43|старонкі=12 |ref= |archiveurl= http://www.peeep.us/e1de1536|archivedate=11 лістапада 2016}} * {{артыкул|аўтар=А. Грушэцкі |загаловак= Удалы стрэл «Партызана» |спасылка= http://www.nv-online.info/by/754/printed/129740/ |выданне=Народная Воля |тып=газета |месца= Мн.|выдавецтва= |год=3 снежня 2017 |выпуск= 4150 |нумар= 1|старонкі= 8|ref= |archiveurl=http://www.peeep.us/73eae6d0|archivedate=18 снежня 2017}} '''''Іншыя:''''' * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Што такое скаўтынг. (Прадмова) Вось і вечар настаў. Хай заўжды будзе так. (Вершы) |арыгінал= |спасылка= |аўтар выдання= |выданне=[[Першацвет (1992)|Першацвет]] |тып=часопіс |месца= Мн.|выдавецтва= Полымя|год=1994 |выпуск=16 |том= |нумар= 3|старонкі= 58—61}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак= Рыцарскі турнір |арыгінал= |спасылка= |аўтар выдання= |выданне=Настаўніцкая газета |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва= |год= 17 ліпеня 1993|выпуск=4310 |том= |нумар=55 |старонкі= 2}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак=Як «зубры» сталі скаўтамі |арыгінал= |спасылка= |аўтар выдання= |выданне=Настаўніцкая газета |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва= |год=11 жніўня 1993 |выпуск= 4317|том= |нумар= 62|старонкі=4}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак= Артыстычнае супадзенне|спасылка=http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2016/04/16-2016.pdf|выданне=Літаратура і мастацтва |тып=газета|месца=Мн.|выдавецтва=РВУ «Звязда» |год=22 красавіка 2016|выпуск= 4867|нумар=16|старонкі=11|archiveurl=https://web.archive.org/save/_embed/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2016/04/16-2016.pdf|archivedate=6 мая 2016}} * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі|загаловак= Пад знакам творчасці|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20160422/1461338172-paetychny-teatr-arts-uzho-10-gadou-pracue-u-stalicy|выданне=Звязда|тып=газета|месца=Мн.|выдавецтва=РВУ «Звязда»|год=23 красавіка 2016|выпуск=28186 |нумар=76|старонкі=12|archiveurl=http://www.peeep.us/f43ba340 |archivedate=24 красавіка 2016}} * ''Алег Грушэцкі''. Лепельскі Цмок / А. Грушэцкі // Лепельскі край. – 2016. – 23 жн. – С. 6. * {{артыкул|аўтар=Алег Грушэцкі |загаловак= Знойдзена невядомая выява Фрыдэрыка Шапэна|спасылка=http://zviazda.by/sites/default/files/4-2017.pdf|выданне=Літаратура і мастацтва |тып=газета|месца=Мн.|выдавецтва=РВУ «Звязда» |год=27 студзеня 2017|выпуск= 4907|нумар=4|старонкі=15|копія=https://web.archive.org/save/_embed/http://zviazda.by/sites/default/files/4-2017.pdf|дата копіі=12 сакавіка 2017}} * {{артыкул|аўтар= Алег Грушэцкі|загаловак="Беларускаму кнігазбору" — 25! |спасылка=http://pawet.net/files/ns1476.pdf |мова= |выданне=[[Наша слова (1990)|Наша слова]] |тып= газ.|месца=Мн. |выдавецтва= [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|ТБМ]]|год=25 сакавіка 2020 |выпуск=1476|нумар=13 |старонкі= 1}} }}}} {{Урэзка | ##Шырыня = 90% | Змест = {{Схаваны |##Выраўноўванне = right |Фон_загалоўку= #B4CDCD |Загаловак = Артыкулы на польскай мове |Утрыманне = * {{артыкул|аўтар=Aleh Gruszecki |загаловак= Polacy świętowali na Białorusi |спасылка= http://gpcodziennie.pl/53891-polacyswietowalinabialorusi.html |выданне=[[Gazeta Polska Codziennie]] |тып=gazeta |месца=[[Горад Варшава|Warszawa]] |выдавецтва=Forum S.A. |год=11.08.2016 |выпуск= 1494|нумар=187 |старонкі= 13 |archiveurl=http://www.peeep.us/d0f5ee4b |archivedate=2016-10-24}} * {{артыкул|аўтар=Aleh Gruszecki |загаловак= Polacy w Mińsku świętowali 100. rocznicę polskiej niepodległości|спасылка= http://slowopolskie.org/polacy-w-minsku-swietowali-100-rocznice-polskiej-niepodleglosci/|выданне=Słowo Polskie|тып=gazeta |месца=[[Вінніца|Winnica]] |выдавецтва= Fundacja Wolność i Demokracja|год= 15.11.2018|выпуск= |нумар=|старонкі= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20190818091630/http://slowopolskie.org/polacy-w-minsku-swietowali-100-rocznice-polskiej-niepodleglosci/|archivedate=2019-08-18 }} * {{cite web| author =Oleg Gruszecki| date =18.06.2019| url = https://www.radiokrakow.pl/galerie/lajkonik-w-minsku/1/| title =Lajkonik w Mińsku |publisher =Radio Kraków| accessdate = 2019-08-18| lang =|archiveurl= https://web.archive.org/web/20190818091514/https://www.radiokrakow.pl/galerie/lajkonik-w-minsku/1/|archivedate=2019-08-18 }} * {{артыкул|аўтар=Oleg Gruszecki |загаловак= Polskie akcenty II Europejskich Igrzysk Olimpijskich|спасылка= http://slowopolskie.org/polskie-akcenty-ii-europejskich-igrzysk-olimpijskich/|выданне=Słowo Polskie|тып=gazeta |месца=Winnica |выдавецтва= Fundacja Wolność i Demokracja|год= 2019|выпуск=84 |нумар=7|старонкі=10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190818091403/http://slowopolskie.org/polskie-akcenty-ii-europejskich-igrzysk-olimpijskich/ |archivedate=2019-08-18 }} * {{артыкул|аўтар= Oleg Gruszecki|загаловак= Agata Gruszecka. Rosyjska caryca pochodzenia polskiego|спасылка=https://www.mowiawieki.pl/index.php?page=biezacy&numerek=219 |аўтар выдання= |выданне=[[Mówią Wieki]] |тып=miesięcznik |месца= Warszawa|выдавецтва=Polskie Towarzystwo Historyczne |год=2021 |выпуск=734 |нумар=3 |старонкі=33—36 |archiveurl= |archivedate=}} * {{артыкул|аўтар= Oleg Gruszecki|загаловак= Agata Gruszecka – Polka na tronie rosyjskim|спасылка= http://roczniklubelski.umcs.lublin.pl/?page_id=6|аўтар выдання= |выданне=[[Rocznik Lubelski]] |тып=rocznik |месца= Lublin|выдавецтва=Polskie Towarzystwo Historyczne |год=2021 |выпуск= |нумар=47 |старонкі=55—72 |archiveurl= |archivedate=}} }}}} {{Урэзка | ##Шырыня = 90% | Змест = {{Схаваны |##Выраўноўванне = right |Фон_загалоўку= #B4CDCD |Загаловак = Артыкулы на рускай мове |Утрыманне = * {{артыкул|аўтар=О. Л. Грушецкий |загаловак= Агафья Грушецкая – Царица Российская, родом из-под Смоленска|арыгінал= |спасылка= http://www.smalensk.org/?p=1023#more-1023|аўтар выдання= |выданне= |тып= |месца=Смоленск |выдавецтва=Веб-проект «Беларуская Смаленшчына» |год= 19.10.2013 |archiveurl=http://www.peeep.us/e472f50e |archivedate=2013-10-19}} }}}} == Рэцэнзіі на творчасць == * {{артыкул|аўтар= Старокожева В.Ю. |загаловак=Концепт «любовь» в произведениях современных белорусских и американских поэтов |спасылка=https://core.ac.uk/download/pdf/76001783.pdf |выданне=[http://vesti.gsu.by/2016/vesti_gsu_2016_1.pdf Известия Гомельского государственного университета имени Ф. Скорины] |тып=часопіс |месца=Гомель |выдавецтва=[[Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Францыска Скарыны|ГДУ імя Ф. Скарыны]] |год=2016 |выпуск=94 |нумар= 1|старонкі=88—89 |issn= 1609–9672|мова= ru|ref= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20190416200054/https://core.ac.uk/download/pdf/76001783.pdf |archivedate=16 красавіка 2019}} == Спасылкі == * [https://natbookcat.org.by/isgbi/authrecords.do?uid=BY-NBCB-ar102532&key=marcinfo.authors Бібліяграфія А. Грушэцкага] на сайце [[Нацыянальная кніжная палата Беларусі|Нацыянальнай кніжнай палаты Беларусі]] * [http://vershy.ru/category/aleg-grushetski Біяграфія А. Грушэцкага] на Нацыянальным паэтычным партале «Вершы.ru» * [http://det.lib.ru/g/grusheckij_o_l/ Біяграфія А. Грушэцкага] на сайце электроннай бібліятэкі Lib.ru * [http://zviazda.by/be/search?key=Алег+ГРУШЭЦКІ&sort_by=created Артыкулы А. Грушэцкага] на сайце газеты «[[Звязда (газета)|Звязда]]» * [https://novychas.by/author/Алег%20Грушэцкі Артыкулы А. Грушэцкага] на сайце газеты «[[Новы Час (газета)|Новы Час]]» * {{cite web |url=https://mocny.by/uchitsja/skautyng-u-sjercy-kazki-u-dushy/ |title= Скаўтынг у сэрцы, казкі ў душы |author=Тамковіч Ю. |date= 21 лютага 2020 | publisher=mocny.by}} {{Rodovid|556645}} == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * [http://slounik.org/153855.html «Скаўт Беларусі»] // Дэмакратычная апазыцыя Беларусі: 1956—1991. Пэрсанажы і кантэкст. — Мн.: Архіў Найноўшае Гісторыі, 1999. ISBN 985-6374-08-1. * {{артыкул|аўтар=[[Вітаўт Мартыненка]] |загаловак=Яшчэ адна цагліна ў падмурак адраджэння|выданне=[[Чырвоная змена]] |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва= |год=2 верасня 1993 |выпуск=13677 |нумар=83 |старонкі= }} * {{артыкул|аўтар=Мікалай Яцкоў |загаловак= Мы — Грушэцкія!|спасылка=http://pdf.kamunikat.org/17107-1.pdf |аўтар выдання= Мікалай Яцкоў|выданне= Брылёўскі летапіс|тып=газета |месца= |выдавецтва= |год=студзень, 2011 |выпуск=144 |нумар= 2|старонкі= 4—5|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160106144200/http://pdf.kamunikat.org/17107-1.pdf |archivedate=6 студзеня 2016}} {{DEFAULTSORT:Грушэцкі Алег}} [[Катэгорыя:Алег Грушэцкі]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Грамадскія дзеячы Беларусі]] [[Катэгорыя:Дзіцячыя пісьменнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Казачнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Паэты Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з польскай мовы]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі фэнтэзі Беларусі]] [[Катэгорыя:Рускамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Члены Талакі]] 5ehuqyt3wfm3vet8xknz0sajjj1jhvm Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat 3 80138 4164045 4124314 2022-07-24T10:20:43Z F1tzukaa 119427 /* Yung Shprits */ новы падраздзел wikitext text/x-wiki *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat\Архіў2007-08|Архіў 2007-08]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2009-10|Архіў 2009-10]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2011|Архіў 2011]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2012|Архіў 2012]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2013-14|Архіў 2013-14]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2015-16|Архіў 2015-16]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2017-18|Архіў 2017-18]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2019-20|Архіў 2019-20]]''' == Дапамажыце калі ласка з маім артыкулам solomartel == Добры дзень, дапамажыце, калі ласка, з маёй старонкай. Я рабіў усё што мне рэкамендавалі ўдзельнікі і адміністратары праекту але старонку ўсё роўна выдалілі. Як я магу яе выратаваць? : Яго выратаваць немагчыма. Пішыце на інышыя тэмы. На гэтым размову закончым. Іншыя Вашы допісы на гэту старонку размоў буду расцэньваць як асабісты пераслед і заблакую. Гэта афіцыйнае папярэджанне. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 15:42, 15 студзеня 2022 (+03) == Смерць Shot (рэпер) == Добры дзень. Вы сказалі, што вам трэба дадаць інтэрв'ю, якое будзе ў артыкуле, магу я адправіць вам? https://www.stihi.in.ua/avtor.php?author=48140&poem=166503 http://rhyme.ru/shot-uslyshal-rep-reshil-poprobovat-sdelat-svoyo-2011/ http://rhyme.ru/intervyu-s-shotom-2014/ [[Адмысловае:Contributions/2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C|2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C]] 02:21, 7 студзеня 2021 (+03) : інтэрвікі — гэта спасылкі на раздзелы Вікіпедыі на іншых мовах. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 02:24, 7 студзеня 2021 (+03) Вы маеце зносіны на рускай? [[Адмысловае:Contributions/2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C|2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C]] 02:37, 7 студзеня 2021 (+03) : No. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 02:38, 7 студзеня 2021 (+03) Ёсць адна спасылка. Вы адразу адновіце артыкул? [[Адмысловае:Contributions/2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C|2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C]] 02:40, 7 студзеня 2021 (+03) : інтэрвікі, please. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 02:42, 7 студзеня 2021 (+03) https://ja.wikipedia.org/wiki/Shot [[Адмысловае:Contributions/2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C|2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C]] 02:45, 7 студзеня 2021 (+03) : さようなら --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 03:03, 7 студзеня 2021 (+03) == Дзякую за капіталізацыю літар! == Будзем лічыць гэта кансэнсусам? --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:44, 7 студзеня 2021 (+03) : Чытайце [[Вікіпедыя:Кансэнсус|тут]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:45, 7 студзеня 2021 (+03) == Удзельнік:Tomasz Bladyniec/Польская грамадзянская варта == Чаму Вы выдаляеце змест маёй асабістай прасторы ў Вікіпедыі? Прашу яго вярнуць. [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]] ([[Размовы з удзельнікам:Tomasz Bladyniec|размовы]]) 21:14, 5 лютага 2021 (+03) : [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]] гэты артыкул даводзіць да ладу не збіраецца, ён выкарыстоўвае ў дадзеным выпадку Вікіпедыю як дармовы хостынг. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 23:26, 5 лютага 2021 (+03) :: Прапаную вам наступны раз найперш выдаліць усе свае падстаронкі, а потым брацца за працу іншых людзей. — [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]] <sup>[[Размовы з удзельнікам:Wizardist|г]] [[Адмысловае:Contributions/Wizardist|+у]]</sup> 07:37, 8 лютага 2021 (+03) ::: [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]], праца ў Вікіпедыі калектыўная, як Вы ведаеце. У мяне СВАІХ падстаронак няма. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:57, 8 лютага 2021 (+03) Вытрымка з [[Вікіпедыя:Выдаленне старонак]]: ''Старонка можа быць адноўлена ў асабістай прасторы ўдзельніка па яго запыце, каб пасля дапрацоўкі быць вернутай у асноўную прастору.'' Але з гэтага часу, [https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA:Tomasz_Bladyniec/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0&action=history то бок з красавіка 2020] вышэйзгаданы ўдзельнік не прымаў аніякіх захадаў для дапрацоўкі артыкула. [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]], bardzo proszę. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 20:06, 8 лютага 2021 (+03) : 1. Я працую ў Вікіпедыі амаль 15 гадоў і ніколі не сустрэўся з сітуацыяй, каб адміністратар выдаляў удзельніку не дакончаныя артыкулы з чарнавіка. Ці гэта ўжо здаралася раней? Ёсць тут такая звычка? Наколькі я ведаю — наўрадці. Такія дзеянні выглядаюць для мяне як злосны пераслед. : 2. Наконт заўвагі, што ўдзельнік не працуе над артыкулам дастаткова хутка. Рэдагаванне Вікіпедыі — валанцёрская праца, кожны займаецца гэтым у сваім свабодным часе і сваім рытмам. Гэта не фірма, а рэдактары — не яе працоўныя. Ім не плацяць за работу, таму не прызначайце ім дэдлайнаў, калі ласка*. З рэшты, канешна, ў правілах няма інфармацыі, як доўга артыкул можа знаходзіцца ў чарнавіку<ref>[[Вікіпедыя:Выдаленне старонак]]</ref>. : <small>* хаця здараліся тут ужо такія адміністратары, якія «давалі мяне 24 гадзіны» на напісанне артыкула…</small><ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B:%D0%9A%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%8B_%D1%9E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96%D1%8F&diff=prev&oldid=1745075</ref> : 3. У маім чарнавіку знаходзіцца шмат артыкулаў. Ёсць артыкул пра [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec/Валянцін Уладзіміравіч Цішко|беларускага святара-гея]], [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec/Бухтар Табуні|дзеяча з Папуі]] і [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec/Brudnopis|пра Лукашэнку]]. Яны ўсе ляжаць там, адпаведна, з 2016<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA:Tomasz_Bladyniec/%D0%92%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%86%D1%96%D0%BD_%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%A6%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%BE&action=history</ref>, 2011<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA:Tomasz_Bladyniec/%D0%91%D1%83%D1%85%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%A2%D0%B0%D0%B1%D1%83%D0%BD%D1%96&action=history</ref> і 2014<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA:Tomasz_Bladyniec/Brudnopis&action=history</ref> года, але Вам не спадабаўся менавіта гэты артыкул. Чаму? Думаю, гэта даўно ясна, але варта, каб гэта прагучала: таму, што ён пра палякаў. Вы ўжо шмат гадоў выдаляеце менавіта такія артыкулы і змены<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87&diff=1814415&oldid=1814387</ref>, блакіруеце іх<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87&diff=next&oldid=1814420</ref>, часта адмаўляецеся растлумачыць чаму гэта рабіце<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B7_%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BC%3AJerzyKundrat&diff=1814581&oldid=1792049</ref>. Вы стаўлялі такія артыкулы пад абмеркаванне выдалення і выдалялі іх, хаця ніхто Вас не падтрымаў<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F%3A%D0%94%D0%B0_%D0%B2%D1%8B%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8F&type=revision&diff=3601764&oldid=3601761</ref>. Вы аўтаматычна лічылі ненадзейнымі крыніцы і навукоўцаў, калі яны былі польскія<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B7_%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BC:JerzyKundrat&diff=next&oldid=1743686</ref>, называлі іх «салоннымі»<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B%3A%D0%9A%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%8B_%D1%9E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96%D1%8F&diff=1743757&oldid=1743480</ref> ігд. Зараз ужо дабраліся нават і да чарнавіка. Гэта яшчэ раз пацвярджае злосны пераслед. :Прашу, каб «польскія тэмы» у маіх артыкулах абмяркоўвалі іншыя адміністратары. У мяне няма, на жаль, даверу да аб'ектыўнасці і добрай волі у JerzyKundrat у гэтай тэме. [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]] ([[Размовы з удзельнікам:Tomasz Bladyniec|размовы]]) 23:46, 8 лютага 2021 (+03) {{Цытата| А куды ж нясуць гэту крыўду ўсю,</br> А куды ж нясуць на паказ сваю? }} Занядбаныя чарнавікі выдаляюцца, і гэта нармальна. Артыкул прыцягнуў маю ўвагу, бо менавіта я пераносіў яго ў асабістую прастору ўдзельніка, замест таго каб выдаліць. А дапрацаваць яго шанцаў бадай няма, бо няма крыніц. Вось і ўся прычына буры ў шклянцы вады. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 23:58, 8 лютага 2021 (+03) {{зноскі}} == Старонка размоў == Я тут пасіўна назіраў за сітуацыяй са старонкай спадара Блядынца. Дык вырашыў свае размовы пачысціць. Вы адкацілі назад. Чаму? --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:39, 8 лютага 2021 (+03) : Гэта не Ваша асабістая старонка. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:40, 8 лютага 2021 (+03) :: Але мне не падабаецца яе засмечанасць старымі размовамі. --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:41, 8 лютага 2021 (+03) ::: Раней трэба было думаць. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:43, 8 лютага 2021 (+03) :::: Аб чым думаць??? --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:47, 8 лютага 2021 (+03) ::::: Аб тым, каб старонку не засмечваць. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:47, 8 лютага 2021 (+03) :::::: Тым не менш, гэта адбываецца натуральным чынам: запрашэнні, спам, дыскусіі, просьбы — усё гэта засмечвае яе, скажам так. Якіясьці варыянты ператварыць старонку размоў з бясконцага ланцуга тэксту ў штосьці акуратнае і дагледжанае, акрамя архівацыі, ёсць? --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:51, 8 лютага 2021 (+03) == Апошнія навіны == Адкаціў Вашу праўку выпадкова — сядзеў з тэлефона, дык палец не туды трапіў. Не крыўдуйце. Вярнуў усё назад. [[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 21:22, 21 лютага 2021 (+03) == Ветравая энергетыка Беларусі == Прывiтанне. Удакладнiце, калi ласка, што не спадабалася: — Немагчымыя лiчбы з БГАТУ на 2012? — падрябязнасцi праграммы развiцця на 2011—2015, дзе аутары маюць наувазе устаноукi па 800 кВт, калi у 2000 годзе устаноукi на 1 МВт ужо былi де-факта стандартам? — Недасягнутыя планы? — адносiны Белэнерга? — Выдаленне «хаця хуткасць ветру над тэрыторыяй Беларусі складае ў сярэднім не больш за 3,5—5 м/с, а для эканамічнай выгады ветракоў яна павінна дасягаць 7—12 м/с»? Вы павiнны ведаць, што icнуе IEC 61400 class III https://en.wikipedia.org/wiki/IEC_61400#Wind_Turbine_Generator_(WTG)_classes {|class="wikitable sortable" !Wind Class/Turbulence !Annual average wind speed at hub-height !Extreme 50-year gust |- | Ia High wind - Higher Turbulence 18% | {{Convert|10|m/s|km/h mph}} |{{Convert|70|m/s|km/h mph}} |- | Ib High wind - Lower Turbulence 16% | {{Convert|10|m/s|km/h mph}} |{{Convert|70|m/s|km/h mph}} |- |IIa Medium wind - Higher Turbulence 18% |{{Convert|8.5|m/s|km/h mph}} |{{Convert|59.5|m/s|km/h mph}} |- |IIb Medium wind - Lower Turbulence 16% |{{Convert|8.5|m/s|km/h mph}} |{{Convert|59.5|m/s|km/h mph}} |- |IIIa Low wind - Higher Turbulence 18% |{{Convert|7.5|m/s|km/h mph}} |{{Convert|52.5|m/s|km/h mph}} |- |IIIb Low wind - Lower Turbulence 16% |{{Convert|7.5|m/s|km/h mph}} |{{Convert|52.5|m/s|km/h mph}} |- |IV |{{Convert|6.0|m/s|km/h mph}} |{{Convert|42|m/s|km/h mph}} |} == WikiGap 2021 Belarus == Калі ласка, дапамажыце дадаць уверсе старонак шаблон пра конкурс [[Вікіпедыя:Праект:WikiGap 2021 Belarus|WikiGap 2021 Belarus]], як гэта зроблена ў Рускай Вікіпедыі. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Размовы з удзельнікам:DobryBrat|размовы]]) 12:24, 8 сакавіка 2021 (+03) : Прывітанне. Неяк не даводзілася правіць гэты элемент афармлення — калегі выручалі. Можна кінуць запыт на [[Вікіпедыя:Форум]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельн ікам:JerzyKundrat|размовы]]) 17:06, 8 сакавіка 2021 (+03) == Кажэкаў == Паважаны JerzyKundrat! Што ў ВАС за такія “цікавыя” адносіны да аўтараў артыкулаў. Адну хвіліну паглядзець і адразу выкінуць. А можа спачатку зрабіць заўвагу? З такім падыходам у Вікіпедыі аўтараў хутка не застанецца. Застануцца толькі выкідальнікі! Пытаў у аднаго доктара філалагічных навук. Піша: можна як у мяне, можна і Кажакоў. Як ВАМ гэты пераклад спадабаецца? Пастаўце назад, калі ласка, мой варыянт, бо я яго не захаваў. Буду правіць. З павагай [[Удзельнік:Vladlen59|Vladlen59]] ([[Размовы з удзельнікам:Vladlen59|размовы]]) 19:31, 14 сакавіка 2021 (+03) Тэкст знойдзеце тут — [[Удзельнік:Vladlen59/Аляксей Васільевіч Кажекаў]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:49, 14 сакавіка 2021 (+03) Вялікае дзякуй![[Удзельнік:Vladlen59|Vladlen59]] ([[Размовы з удзельнікам:Vladlen59|размовы]]) 12:33, 15 сакавіка 2021 (+03) == статья "Радое Дамановіч" == Привет, к сожалению не говорю белорусский язык. Я редактор проекта по дигитализации собранных сочинений Радое Домановича (domanovic.org), цель которого, кроме дигитализации оригиналов, популяризация сербской культуры с помощью новых переводов его дел, и один из новых языков в прошлом году был белорусский. Кроме перевода произведений, все переводчики тоже делают и перевод короткой биографии Домановича для читателей. Я согласен что статья о Домановиче полностью одинакова с статьями на нескольких Википедиях и с статьей на странице проекта (https://domanovic.org/foreign-languages/belaruskaya-mova/), но это просто из-за того что всем переводчикам доступен одинаковый текст. Надеюсь что страница не будет удалена, спасибо! (тоже надеюсь что перевод который я получил не был машинный, но это не умею оценить) :) Всего доброго! Владимир [[Удзельнік:Wu|Wu]] ([[Размовы з удзельнікам:Wu|размовы]]) 14:14, 3 красавіка 2021 (+03) == WARNING == Над [[User:JerzyKundrat]] <u>тяжіє</u> ПОЛИТИЧНИЙ(!) <i>МОТИВ</i> <b>ДЕ'ОК'КУПАЦІЇ</b> ==Вікі любіць Зямлю-2021== {| width="700" align="center" style="text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:YellowGreen; color:DarkBlue;" |- |[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]] | <div style="font-size:16pt; text-align: center;"><big style="color: DarkBlue;">'''Запрашэньне на «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю]]»'''</big> <div style="font-size:13pt;"> {{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага</br>спаборніцтва «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''</br>маем гонар запрасіць Вас да супрацы.</br>Калі ласка, запішыцеся ў [[:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]]. |} --[[Удзельнік:W]] 22:40, 30 траўня 2021 (UTC+3) == Cэрвіс WRating - ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць == '''Аўтаматычны пераклад''' Добры дзень. Украінскі сэрвіс WRating (https://wrating.ukrface.org), які ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць, цяпер працуе з беларускім раздзелам.<br> Сістэма ўжо ацаніла ваш уліковы запіс ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=JerzyKundrat ).<br> Дзякуючы вашым праўкам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за май 2021 года атрымала +95 751 праглядаў. А гэта 8.4484% ад агульнай колькасці праглядаў. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 2, зараз 3 месца. Калі ўзяць ваш унёсак толькі за май то +3 772 праглядаў. '''Оригінал''' Добрий день. Український сервіс WRating ( https://wrating.ukrface.org ), який оцінює внесок дописувачів Вікіпедії в її популярність, тепер працює і з білоруським розділом.<br> Система вже оцінила ваш акаунт ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=JerzyKundrat ).<br> Завдяки вашим дописам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за травень 2021 року отримала +95 751 переглядів. А це 8.4484% від загальної кількості переглядів. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 2, зараз 3 місце. Якщо взяти ваш внесок тільки за травень то +3 772 переглядів. [[Удзельнік:UkrFace|UkrFace]] ([[Размовы з удзельнікам:UkrFace|размовы]]) 19:48, 8 чэрвеня 2021 (+03) == Выдаленне інфармацыі са старонкі іншага ўдзельніка == Калега, скажыце, вы што наогул сабе дазваляеце? Вы чаго гаспадарыце на старонцы іншага ўдзельніка, [[Удзельнік:Sabbatino]], выдаляючы перапіску [https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Log&logid=3717780 22 чэрвеня 2021]? У вас, што свае правілы існуюць асобныя ад Вікіпедыі? [[Удзельнік:Johnny Moor|Johnny Moor]] ([[Размовы з удзельнікам:Johnny Moor|размовы]]) 12:52, 23 чэрвеня 2021 : Мы не калегі. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:18, 23 чэрвеня 2021 (+03) :: Паважаны, вы самі ведаеце, што інфармацыя са старонкі абмеркавання архівуецца, а не выдаляецца. Так, што вы рабіце на старонцы абмеркавання Sabbatino? Вашы дзеянні больш паходзяць на адкрыты вандалізм. А ваш адказ на агрэсіўныя паводзіны. І вы так і не адказалі на маё пытанне, як вас там называць. [[Удзельнік:Johnny Moor|Johnny Moor]] ([[Размовы з удзельнікам:Johnny Moor|размовы]]) 08:52, 24 чэрвеня 2021 ::: 1. Выдаленне зместу ў асабістай прасторы ўдзельніка ([https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Log&page=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%3ATomasz+Bladyniec%2F%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0 не першы раз]) ::: 2. Адмова разтлумачыць свае дзеянні ([https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B7_%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BC%3AJerzyKundrat&diff=1814581&oldid=1792049 не першы раз]) ::: 3. Несяброўскія паводзіны. [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]] ([[Размовы з удзельнікам:Tomasz Bladyniec|размовы]]) 13:01, 24 чэрвеня 2021 (+03) :::: Никакого секрета здесь нет. Вы оба можете называть меня [[Размовы_з_удзельнікам:JerzyKundrat\Архіў2007-08|Юрий Иванович]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:43, 24 чэрвеня 2021 (+03) ==?== [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_Pages_Wanting_Photos_2021] Калі ласка, не адмяняйце мае змены--[[Удзельнік:Tarih|Tarih]] ([[Размовы з удзельнікам:Tarih|размовы]]) 09:33, 18 ліпеня 2021 (+03) : That's spam. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 10:30, 18 ліпеня 2021 (+03) == [[Пачы Хаб’ер Лесама Пер’ер]] == Hi. Would you please be able to review the article [https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%8B_%D0%A5%D0%B0%D0%B1%E2%80%99%D0%B5%D1%80_%D0%9B%D0%B5%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D0%9F%D0%B5%D1%80%E2%80%99%D0%B5%D1%80&action=history | history]. The article was raised with stewards and global sysops as crosswiki vanity article by someone with dubious notability and a conflict of interest. I have tried on multiple occasions to flag this to the community, however, the editor with the conflict of interest keeps removing the tag. The tag contains a link to the issue being raised at metawiki. Thanks. [[Удзельнік:Billinghurst|Billinghurst]] ([[Размовы з удзельнікам:Billinghurst|размовы]]) 06:13, 12 жніўня 2021 (+03) == Дакудава == [[Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Дакудава)|Багародзіцкая царква]] размешчана ў вёсцы [[Дакудава 1]], аб чым сведчыць і дарожныя знакі на мясцовасці і [https://map.nca.by/search кадастравая карта Беларусі], таму ў вёсцы [[Дакудава 2]] ніяк не можа быць [[Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Дакудава)|Багародзіцкай царквы]], а тым больш яна не можа быць у 2х вёсках. --[[Удзельнік:Zelyoniy.anton|Дзеручэнка Антон]] ([[Размовы з удзельнікам:Zelyoniy.anton|размовы]]) 12:58, 22 жніўня 2021 (+03) : У такім разе трэба на [https://www.wikidata.org/wiki/Q1429046#sitelinks-wikipedia ВікіДата] зрабіць праўкі і ў тэксце адпаведных артыкулаў на БелВікі. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 13:02, 22 жніўня 2021 (+03) :: {{зроблена}}, вынік [https://www.wikidata.org/wiki/Q1429046#sitelinks-wikipedia тут]; таксама для прыкладу [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q6474798&type=revision&diff=1485608320&oldid=1357889453 праўкі для Верх-Ліды], [[Удзельнік:Zelyoniy.anton|Дзеручэнка Антон]], гляньце. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 13:15, 22 жніўня 2021 (+03) == [[Зямля качэўнікаў]] == Хачу выказаць падзяку за даданне ў артыкул пра амерыканскі фільм інфармацыі з крытычнага агляду Ірэны Кацяловіч. На мой погляд, артыкулам пра замежныя падзеі ў Белвікі вельмі не хапае беларускіх водгукаў. Часцей за ўсё такія артыкулы змяшчаюць перекладзеныя з іншых моўных раздзелаў дадзеныя. Але існаванне ў беларускамоўным раздзеле менавіта беларускіх рэцэнзій (ні ў якім выпадку не замест іншых, а побач з імі) ўзбагачвае раздзел. <span style="font-family: Segoe Script">[[Удзельнік:Vit Koz|Віт]]; [[Размовы з удзельнікам:Vit Koz|размовы]]</span> 22:18, 18 верасня 2021 (+03) : Я адназначна за арыгінальны беларускамоўны кантэнт, і не толькі ў гэтым канкрэтным выпадку. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 22:20, 18 верасня 2021 (+03) == Дэзынфармацыя == Вітаю, [[user:JerzyKundrat|JerzyKundrat]]! Можна, калі ласка, спытаць? Ёсць думкі, як бароцца з [[Дэзынфармацыя|дэзынфармацыяй]]? Напрыклад, глянуў, што Мінск-навіны пра Ч. у біяграфічным нарысе напісалі (пра санкцыі наўмысна забылі): (''Таксама дэзынфармацыяй (дэзынфармаваннем) называецца сам працэс маніпулявання інфармацыяй, г.зн.: увядзенне каго-небудзь у зман шляхам прадастаўлення няпоўнай інфармацыі ці поўнай, але ўжо не патрэбнай інфармацыі, скажэнне кантэксту, скажэнне часткі інфармацыі.'') На EN, RU, інш. Wiki ёсць тэмы для абмеркавання крыніц, частка ў чорным спісе / неўтарытэны, напр. RT, Sputnik, Lenta з 2014 (у сувязі са зменай рэдакцыі 12 сакавіка праз няправільную трактоўку анэксіі К.), кітайскія дзяржпрапагандыстскія СМІ і г.д. на EN https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Deprecated_sources, https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Reliable_sources/Perennial_sources. Магчыма трэ заняцца тэмай. Беларускія дзяржпрапагандыстскія СМІ не заблакавыны на EN, RU Wiki, мяркую, на EN пакуль мала спасылак у артыкулах, а на RU мала спасылак + крамлёўскае лобі з юзэраў. Усяго добрага! -- [[user:pr12402|pr12402]], 5 кастрычніка 2021 : Прывітанне. Стараюся падаць паболей крыніц. У іншыя моўныя раздзелы я даволі рэдка пішу. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 00:54, 5 кастрычніка 2021 (+03) == [[Нехта]] == : Добры вечар. Дадзеная перасылка з’яўлялася некарэктнай? Проста на яе спасылалася старонка, і калі вы вырашылі яе выдаліць, то трэба было выправіць перасылку ў артыкуле [[Дзяніс Урад]]. З павагай, [[Удзельнік:ZlyiLev|ZlyiLev]] ([[Размовы з удзельнікам:ZlyiLev|размовы]]) 18:18, 21 кастрычніка 2021 (+03) :: Добры вечар. Праўце смела. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:48, 21 кастрычніка 2021 (+03) ::: Зараз выпраўлю. А перасылка [[НЕХТА]] таксама будзе з’яўляцца некарэктнай? З павагай, [[Удзельнік:ZlyiLev|ZlyiLev]] ([[Размовы з удзельнікам:ZlyiLev|размовы]]) 19:07, 21 кастрычніка 2021 (+03) == Шаблон:Выбары ў Беларусі == Калега, не зразумеў, навошта было выдаляць выбары па БССР? Ці вы зробіце адмысловы шаблон? --[[Удзельнік:Igro by|Igro by]] ([[Размовы з удзельнікам:Igro by|размовы]]) 14:17, 25 кастрычніка 2021 (+03) : Адмысловы шаблон для БССР зрабіць мае сэнс, па мойму. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 14:21, 25 кастрычніка 2021 (+03) == Прэмія Цёткі == Чэсць, Пане Ежы! Летась сітуацыя была тая ж самая, і нават [https://novychas.by/kultura/abveszczany-laureaty-litaraturaj-premii-cjotki больш падрабязна апісаная]. Таму не бачу сэнсу выбівацца са стылю артыкула. Лепш прытрымлівацца аднаго стылю, а для падобнага чыну падрабязнасцяў лепш зрабіць раздзел "Гісторыя".--[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Размовы з удзельнікам:Odri Tiffani|размовы]]) 20:33, 28 кастрычніка 2021 (+03) : Прывітанне. Нельга выдаляць значныя факты, пацверджаныя крыніцамі. Стыль ад іх наяўнасці не пацярпеў. Пра тое, што было летась можна дадаць у артыкул. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:35, 28 кастрычніка 2021 (+03) == Кузьма Чорны на Вікісховішчы == Вітаю. Калі ласка, звярніце ўвагу на паіменаваную старонку. Нешта мне не зразумела, для чаго зроблена папярэджанне: ''Warning: Default sort key "Раманоўскі, Nikolay" overrides earlier default sort key "Corny, Kuzma"''. Навошта надаваць прыярытэт уласнаму прозвішчу пісьменніка, калі ён найбольш вядомы менавіта як Кузьма Чорны. --[[Удзельнік:Bk1949|Bk1949]] ([[Размовы з удзельнікам:Bk1949|размовы]]) 00:53, 23 лістапада 2021 (+03) == [[Спіс памерлых у 2021 годзе]] == Cześć! Proszę o zabezpieczenie strony [[Спіс памерлых у 2021 годзе]]. Anonimowy użytkownik wprowadza niejasne edycje, stale usuwając i dodając niepotrzebny rok. Robił to samo gdzieś w ukrwiki oraz betaraskwiki. Dzięki.--[[Удзельнік:Renvoy|Renvoy]] ([[Размовы з удзельнікам:Renvoy|размовы]]) 23:41, 12 снежня 2021 (+03) : {{зроблена}}. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 23:46, 12 снежня 2021 (+03) == Глабальнае пацяпленне == Hello, Sorry for writing in English - obviously please reply in Belarussian and ping me and I will read with Google Translate. I saw that you edited your article about forests so I wondered if you might be interested in helping with https://meta.wikimedia.org/wiki/Climate_change_portal/climate_denial_review As you can see some climate denial has been removed from [[Глабальнае пацяпленне]] but of course a native speaker like yourself could do a much better job than us and could also translate any diagrams in [[:en:climate change]] you decided to also use. Unfortunately on your other orthography our edits to remove climate denial are being reverted as you can see at https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%93%D0%BB%D1%8F%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5&action=history Perhaps you could take a look at https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BB%D1%8F%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5 and give your opinion at https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5:%D0%93%D0%BB%D1%8F%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5 [[Удзельнік:Chidgk1|Chidgk1]] ([[Размовы з удзельнікам:Chidgk1|размовы]]) 22:26, 3 студзеня 2022 (+03) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 21:10, 4 студзеня 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(1)&oldid=22532492 --> == 1917 == Добры вечар! А куды знік артыкул [[Канфлікт паміж Саветам Усебеларускага с'езда і Аблвыканзахам]], які знаходзіўся ў стадыі дапрацоўкі? З павагай --[[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:22, 21 студзеня 2022 (+03) : Ён у Вашай асабістай прасторы. Плённай працы. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:24, 21 студзеня 2022 (+03) == Марцін Кухта == Прывітанне! Заліў файл Marcinas Kukta.jpg на Wikimedia Commons, але там нешта ня так з copyright status. Я пазначыў крыніцу, але нешта іх не залавальняе. Дапаможаце з афармленнем? https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marcinas_Kukta.jpg : сёе-тое дадаў. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:43, 24 студзеня 2022 (+03) == Могул == Могул - гэта від фрыстайла [[Адмысловае:Contributions/176.60.5.25|176.60.5.25]] 14:03, 9 лютага 2022 (+03) : Ананіме, у нас тут ёсць звычай падпісвацца. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:12, 9 лютага 2022 (+03) == Кабазл == Беларускамоўны адпаведнік для запазычанага слова «аўтобус» — «кабазл». Ёсць таксама ўстойлівы выраз «заскочыць на ножкі кабазла» — сесці у кабазл (аўтобус), у які гэтаму чалавеку садзіцца не дазволена (напрыклад, калі гэта рабочы кабазл прадпрыемства, а чалавек, які ў яго сеў, там не працуе, ці, напрыклад, калі пасажыр едзе без квіткоў). [[Удзельнік:Saydhusein|Saydhusein]] ([[Размовы з удзельнікам:Saydhusein|размовы]]) 20:31, 22 сакавіка 2022 (+03) : {{далей}} [[Размовы:Аўтобус]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 11:26, 23 сакавіка 2022 (+03) == Беластоцкая вобласць == Беластоцкая вобласць афіцыйна існавала ў 1939—1944 гадах. І межы БССР да 20 верасня 1944 года былі з Беластоцкай вобласцю. Лічу Вашыя апошнія праўкі ў артыкуле [[Беларускі камітэт (Беласток)]] неабгрунтаванымі. Гэта зусім не арганізацыя беларусаў Польшчы, бо ў час існавання Беларускага камітэта (з 1941 па лета 1944 года) Беластоцкая вобласць афіцыйна адносілася да БССР, а не да Польшчы. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Размовы з удзельнікам:DobryBrat|размовы]]) 22:22, 11 мая 2022 (+03) : Гэта тэрыторыя Польшчы зараз. А тады была тэрыторыя Беластоцкай акругі. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:30, 12 мая 2022 (+03) == На конт пераклада артыкула [[Удзельнік:MoniczFrancisak/Канфлікт паміж Радай Усебеларускага з’езда і Аблвыканзахам]] == Скончаны пераклад артыкула [[Удзельнік:MoniczFrancisak/Канфлікт паміж Радай Усебеларускага з’езда і Аблвыканзахам]]. Прашу разглядзець артыкул і зрабіць даступным да чытання. З павагай, --[[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 15:33, 18 мая 2022 (+03) : {{зроблена}}, гл. [[Канфлікт паміж Радай Усебеларускага з’езда і Аблвыканзахам]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:34, 18 мая 2022 (+03) ::Дзякуй!) [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 18:22, 19 мая 2022 (+03) == Yung Shprits == Кандрат, чаму мая старонка пра Yung Shprits была выдаленая? Што я парушыў? [[Удзельнік:F1tzukaa|F1tzukaa]] ([[Размовы з удзельнікам:F1tzukaa|размовы]]) 13:20, 24 ліпеня 2022 (+03) 3hxav8hnrw9v09kl6adqo6o23ze6t2p 4164084 4164045 2022-07-24T10:56:17Z JerzyKundrat 174 /* Yung Shprits */ адказ wikitext text/x-wiki *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat\Архіў2007-08|Архіў 2007-08]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2009-10|Архіў 2009-10]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2011|Архіў 2011]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2012|Архіў 2012]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2013-14|Архіў 2013-14]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2015-16|Архіў 2015-16]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2017-18|Архіў 2017-18]]''' *'''[[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat/Архіў2019-20|Архіў 2019-20]]''' == Дапамажыце калі ласка з маім артыкулам solomartel == Добры дзень, дапамажыце, калі ласка, з маёй старонкай. Я рабіў усё што мне рэкамендавалі ўдзельнікі і адміністратары праекту але старонку ўсё роўна выдалілі. Як я магу яе выратаваць? : Яго выратаваць немагчыма. Пішыце на інышыя тэмы. На гэтым размову закончым. Іншыя Вашы допісы на гэту старонку размоў буду расцэньваць як асабісты пераслед і заблакую. Гэта афіцыйнае папярэджанне. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 15:42, 15 студзеня 2022 (+03) == Смерць Shot (рэпер) == Добры дзень. Вы сказалі, што вам трэба дадаць інтэрв'ю, якое будзе ў артыкуле, магу я адправіць вам? https://www.stihi.in.ua/avtor.php?author=48140&poem=166503 http://rhyme.ru/shot-uslyshal-rep-reshil-poprobovat-sdelat-svoyo-2011/ http://rhyme.ru/intervyu-s-shotom-2014/ [[Адмысловае:Contributions/2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C|2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C]] 02:21, 7 студзеня 2021 (+03) : інтэрвікі — гэта спасылкі на раздзелы Вікіпедыі на іншых мовах. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 02:24, 7 студзеня 2021 (+03) Вы маеце зносіны на рускай? [[Адмысловае:Contributions/2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C|2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C]] 02:37, 7 студзеня 2021 (+03) : No. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 02:38, 7 студзеня 2021 (+03) Ёсць адна спасылка. Вы адразу адновіце артыкул? [[Адмысловае:Contributions/2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C|2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C]] 02:40, 7 студзеня 2021 (+03) : інтэрвікі, please. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 02:42, 7 студзеня 2021 (+03) https://ja.wikipedia.org/wiki/Shot [[Адмысловае:Contributions/2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C|2A02:2698:24:2237:6E:C355:9296:C23C]] 02:45, 7 студзеня 2021 (+03) : さようなら --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 03:03, 7 студзеня 2021 (+03) == Дзякую за капіталізацыю літар! == Будзем лічыць гэта кансэнсусам? --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:44, 7 студзеня 2021 (+03) : Чытайце [[Вікіпедыя:Кансэнсус|тут]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:45, 7 студзеня 2021 (+03) == Удзельнік:Tomasz Bladyniec/Польская грамадзянская варта == Чаму Вы выдаляеце змест маёй асабістай прасторы ў Вікіпедыі? Прашу яго вярнуць. [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]] ([[Размовы з удзельнікам:Tomasz Bladyniec|размовы]]) 21:14, 5 лютага 2021 (+03) : [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]] гэты артыкул даводзіць да ладу не збіраецца, ён выкарыстоўвае ў дадзеным выпадку Вікіпедыю як дармовы хостынг. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 23:26, 5 лютага 2021 (+03) :: Прапаную вам наступны раз найперш выдаліць усе свае падстаронкі, а потым брацца за працу іншых людзей. — [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]] <sup>[[Размовы з удзельнікам:Wizardist|г]] [[Адмысловае:Contributions/Wizardist|+у]]</sup> 07:37, 8 лютага 2021 (+03) ::: [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]], праца ў Вікіпедыі калектыўная, як Вы ведаеце. У мяне СВАІХ падстаронак няма. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:57, 8 лютага 2021 (+03) Вытрымка з [[Вікіпедыя:Выдаленне старонак]]: ''Старонка можа быць адноўлена ў асабістай прасторы ўдзельніка па яго запыце, каб пасля дапрацоўкі быць вернутай у асноўную прастору.'' Але з гэтага часу, [https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA:Tomasz_Bladyniec/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0&action=history то бок з красавіка 2020] вышэйзгаданы ўдзельнік не прымаў аніякіх захадаў для дапрацоўкі артыкула. [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]], bardzo proszę. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 20:06, 8 лютага 2021 (+03) : 1. Я працую ў Вікіпедыі амаль 15 гадоў і ніколі не сустрэўся з сітуацыяй, каб адміністратар выдаляў удзельніку не дакончаныя артыкулы з чарнавіка. Ці гэта ўжо здаралася раней? Ёсць тут такая звычка? Наколькі я ведаю — наўрадці. Такія дзеянні выглядаюць для мяне як злосны пераслед. : 2. Наконт заўвагі, што ўдзельнік не працуе над артыкулам дастаткова хутка. Рэдагаванне Вікіпедыі — валанцёрская праца, кожны займаецца гэтым у сваім свабодным часе і сваім рытмам. Гэта не фірма, а рэдактары — не яе працоўныя. Ім не плацяць за работу, таму не прызначайце ім дэдлайнаў, калі ласка*. З рэшты, канешна, ў правілах няма інфармацыі, як доўга артыкул можа знаходзіцца ў чарнавіку<ref>[[Вікіпедыя:Выдаленне старонак]]</ref>. : <small>* хаця здараліся тут ужо такія адміністратары, якія «давалі мяне 24 гадзіны» на напісанне артыкула…</small><ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B:%D0%9A%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%8B_%D1%9E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96%D1%8F&diff=prev&oldid=1745075</ref> : 3. У маім чарнавіку знаходзіцца шмат артыкулаў. Ёсць артыкул пра [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec/Валянцін Уладзіміравіч Цішко|беларускага святара-гея]], [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec/Бухтар Табуні|дзеяча з Папуі]] і [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec/Brudnopis|пра Лукашэнку]]. Яны ўсе ляжаць там, адпаведна, з 2016<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA:Tomasz_Bladyniec/%D0%92%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%86%D1%96%D0%BD_%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%A6%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%BE&action=history</ref>, 2011<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA:Tomasz_Bladyniec/%D0%91%D1%83%D1%85%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%A2%D0%B0%D0%B1%D1%83%D0%BD%D1%96&action=history</ref> і 2014<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA:Tomasz_Bladyniec/Brudnopis&action=history</ref> года, але Вам не спадабаўся менавіта гэты артыкул. Чаму? Думаю, гэта даўно ясна, але варта, каб гэта прагучала: таму, што ён пра палякаў. Вы ўжо шмат гадоў выдаляеце менавіта такія артыкулы і змены<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87&diff=1814415&oldid=1814387</ref>, блакіруеце іх<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87&diff=next&oldid=1814420</ref>, часта адмаўляецеся растлумачыць чаму гэта рабіце<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B7_%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BC%3AJerzyKundrat&diff=1814581&oldid=1792049</ref>. Вы стаўлялі такія артыкулы пад абмеркаванне выдалення і выдалялі іх, хаця ніхто Вас не падтрымаў<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F%3A%D0%94%D0%B0_%D0%B2%D1%8B%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8F&type=revision&diff=3601764&oldid=3601761</ref>. Вы аўтаматычна лічылі ненадзейнымі крыніцы і навукоўцаў, калі яны былі польскія<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B7_%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BC:JerzyKundrat&diff=next&oldid=1743686</ref>, называлі іх «салоннымі»<ref>https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B%3A%D0%9A%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%8B_%D1%9E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96%D1%8F&diff=1743757&oldid=1743480</ref> ігд. Зараз ужо дабраліся нават і да чарнавіка. Гэта яшчэ раз пацвярджае злосны пераслед. :Прашу, каб «польскія тэмы» у маіх артыкулах абмяркоўвалі іншыя адміністратары. У мяне няма, на жаль, даверу да аб'ектыўнасці і добрай волі у JerzyKundrat у гэтай тэме. [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]] ([[Размовы з удзельнікам:Tomasz Bladyniec|размовы]]) 23:46, 8 лютага 2021 (+03) {{Цытата| А куды ж нясуць гэту крыўду ўсю,</br> А куды ж нясуць на паказ сваю? }} Занядбаныя чарнавікі выдаляюцца, і гэта нармальна. Артыкул прыцягнуў маю ўвагу, бо менавіта я пераносіў яго ў асабістую прастору ўдзельніка, замест таго каб выдаліць. А дапрацаваць яго шанцаў бадай няма, бо няма крыніц. Вось і ўся прычына буры ў шклянцы вады. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 23:58, 8 лютага 2021 (+03) {{зноскі}} == Старонка размоў == Я тут пасіўна назіраў за сітуацыяй са старонкай спадара Блядынца. Дык вырашыў свае размовы пачысціць. Вы адкацілі назад. Чаму? --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:39, 8 лютага 2021 (+03) : Гэта не Ваша асабістая старонка. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:40, 8 лютага 2021 (+03) :: Але мне не падабаецца яе засмечанасць старымі размовамі. --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:41, 8 лютага 2021 (+03) ::: Раней трэба было думаць. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:43, 8 лютага 2021 (+03) :::: Аб чым думаць??? --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:47, 8 лютага 2021 (+03) ::::: Аб тым, каб старонку не засмечваць. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:47, 8 лютага 2021 (+03) :::::: Тым не менш, гэта адбываецца натуральным чынам: запрашэнні, спам, дыскусіі, просьбы — усё гэта засмечвае яе, скажам так. Якіясьці варыянты ператварыць старонку размоў з бясконцага ланцуга тэксту ў штосьці акуратнае і дагледжанае, акрамя архівацыі, ёсць? --[[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 19:51, 8 лютага 2021 (+03) == Апошнія навіны == Адкаціў Вашу праўку выпадкова — сядзеў з тэлефона, дык палец не туды трапіў. Не крыўдуйце. Вярнуў усё назад. [[Удзельнік:Belarus2578|Ігар Барысавіч Цярэшчанка]] ([[Размовы з удзельнікам:Belarus2578|размовы]]) 21:22, 21 лютага 2021 (+03) == Ветравая энергетыка Беларусі == Прывiтанне. Удакладнiце, калi ласка, што не спадабалася: — Немагчымыя лiчбы з БГАТУ на 2012? — падрябязнасцi праграммы развiцця на 2011—2015, дзе аутары маюць наувазе устаноукi па 800 кВт, калi у 2000 годзе устаноукi на 1 МВт ужо былi де-факта стандартам? — Недасягнутыя планы? — адносiны Белэнерга? — Выдаленне «хаця хуткасць ветру над тэрыторыяй Беларусі складае ў сярэднім не больш за 3,5—5 м/с, а для эканамічнай выгады ветракоў яна павінна дасягаць 7—12 м/с»? Вы павiнны ведаць, што icнуе IEC 61400 class III https://en.wikipedia.org/wiki/IEC_61400#Wind_Turbine_Generator_(WTG)_classes {|class="wikitable sortable" !Wind Class/Turbulence !Annual average wind speed at hub-height !Extreme 50-year gust |- | Ia High wind - Higher Turbulence 18% | {{Convert|10|m/s|km/h mph}} |{{Convert|70|m/s|km/h mph}} |- | Ib High wind - Lower Turbulence 16% | {{Convert|10|m/s|km/h mph}} |{{Convert|70|m/s|km/h mph}} |- |IIa Medium wind - Higher Turbulence 18% |{{Convert|8.5|m/s|km/h mph}} |{{Convert|59.5|m/s|km/h mph}} |- |IIb Medium wind - Lower Turbulence 16% |{{Convert|8.5|m/s|km/h mph}} |{{Convert|59.5|m/s|km/h mph}} |- |IIIa Low wind - Higher Turbulence 18% |{{Convert|7.5|m/s|km/h mph}} |{{Convert|52.5|m/s|km/h mph}} |- |IIIb Low wind - Lower Turbulence 16% |{{Convert|7.5|m/s|km/h mph}} |{{Convert|52.5|m/s|km/h mph}} |- |IV |{{Convert|6.0|m/s|km/h mph}} |{{Convert|42|m/s|km/h mph}} |} == WikiGap 2021 Belarus == Калі ласка, дапамажыце дадаць уверсе старонак шаблон пра конкурс [[Вікіпедыя:Праект:WikiGap 2021 Belarus|WikiGap 2021 Belarus]], як гэта зроблена ў Рускай Вікіпедыі. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Размовы з удзельнікам:DobryBrat|размовы]]) 12:24, 8 сакавіка 2021 (+03) : Прывітанне. Неяк не даводзілася правіць гэты элемент афармлення — калегі выручалі. Можна кінуць запыт на [[Вікіпедыя:Форум]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельн ікам:JerzyKundrat|размовы]]) 17:06, 8 сакавіка 2021 (+03) == Кажэкаў == Паважаны JerzyKundrat! Што ў ВАС за такія “цікавыя” адносіны да аўтараў артыкулаў. Адну хвіліну паглядзець і адразу выкінуць. А можа спачатку зрабіць заўвагу? З такім падыходам у Вікіпедыі аўтараў хутка не застанецца. Застануцца толькі выкідальнікі! Пытаў у аднаго доктара філалагічных навук. Піша: можна як у мяне, можна і Кажакоў. Як ВАМ гэты пераклад спадабаецца? Пастаўце назад, калі ласка, мой варыянт, бо я яго не захаваў. Буду правіць. З павагай [[Удзельнік:Vladlen59|Vladlen59]] ([[Размовы з удзельнікам:Vladlen59|размовы]]) 19:31, 14 сакавіка 2021 (+03) Тэкст знойдзеце тут — [[Удзельнік:Vladlen59/Аляксей Васільевіч Кажекаў]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:49, 14 сакавіка 2021 (+03) Вялікае дзякуй![[Удзельнік:Vladlen59|Vladlen59]] ([[Размовы з удзельнікам:Vladlen59|размовы]]) 12:33, 15 сакавіка 2021 (+03) == статья "Радое Дамановіч" == Привет, к сожалению не говорю белорусский язык. Я редактор проекта по дигитализации собранных сочинений Радое Домановича (domanovic.org), цель которого, кроме дигитализации оригиналов, популяризация сербской культуры с помощью новых переводов его дел, и один из новых языков в прошлом году был белорусский. Кроме перевода произведений, все переводчики тоже делают и перевод короткой биографии Домановича для читателей. Я согласен что статья о Домановиче полностью одинакова с статьями на нескольких Википедиях и с статьей на странице проекта (https://domanovic.org/foreign-languages/belaruskaya-mova/), но это просто из-за того что всем переводчикам доступен одинаковый текст. Надеюсь что страница не будет удалена, спасибо! (тоже надеюсь что перевод который я получил не был машинный, но это не умею оценить) :) Всего доброго! Владимир [[Удзельнік:Wu|Wu]] ([[Размовы з удзельнікам:Wu|размовы]]) 14:14, 3 красавіка 2021 (+03) == WARNING == Над [[User:JerzyKundrat]] <u>тяжіє</u> ПОЛИТИЧНИЙ(!) <i>МОТИВ</i> <b>ДЕ'ОК'КУПАЦІЇ</b> ==Вікі любіць Зямлю-2021== {| width="700" align="center" style="text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:YellowGreen; color:DarkBlue;" |- |[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]] | <div style="font-size:16pt; text-align: center;"><big style="color: DarkBlue;">'''Запрашэньне на «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю]]»'''</big> <div style="font-size:13pt;"> {{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага</br>спаборніцтва «[[:c:Commons:Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''</br>маем гонар запрасіць Вас да супрацы.</br>Калі ласка, запішыцеся ў [[:be-tarask:Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]]. |} --[[Удзельнік:W]] 22:40, 30 траўня 2021 (UTC+3) == Cэрвіс WRating - ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць == '''Аўтаматычны пераклад''' Добры дзень. Украінскі сэрвіс WRating (https://wrating.ukrface.org), які ацэньвае ўклад удзельнікаў Вікіпедыі ў яго папулярнасць, цяпер працуе з беларускім раздзелам.<br> Сістэма ўжо ацаніла ваш уліковы запіс ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=JerzyKundrat ).<br> Дзякуючы вашым праўкам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за май 2021 года атрымала +95 751 праглядаў. А гэта 8.4484% ад агульнай колькасці праглядаў. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 2, зараз 3 месца. Калі ўзяць ваш унёсак толькі за май то +3 772 праглядаў. '''Оригінал''' Добрий день. Український сервіс WRating ( https://wrating.ukrface.org ), який оцінює внесок дописувачів Вікіпедії в її популярність, тепер працює і з білоруським розділом.<br> Система вже оцінила ваш акаунт ( https://wrating.ukrface.org/?action=rating&lang=be&lang_envirement=be&user_name=JerzyKundrat ).<br> Завдяки вашим дописам Вікіпедія (be.wikipedia.org) за травень 2021 року отримала +95 751 переглядів. А це 8.4484% від загальної кількості переглядів. Ваша позиція в рейтингу опустилася на 2, зараз 3 місце. Якщо взяти ваш внесок тільки за травень то +3 772 переглядів. [[Удзельнік:UkrFace|UkrFace]] ([[Размовы з удзельнікам:UkrFace|размовы]]) 19:48, 8 чэрвеня 2021 (+03) == Выдаленне інфармацыі са старонкі іншага ўдзельніка == Калега, скажыце, вы што наогул сабе дазваляеце? Вы чаго гаспадарыце на старонцы іншага ўдзельніка, [[Удзельнік:Sabbatino]], выдаляючы перапіску [https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Log&logid=3717780 22 чэрвеня 2021]? У вас, што свае правілы існуюць асобныя ад Вікіпедыі? [[Удзельнік:Johnny Moor|Johnny Moor]] ([[Размовы з удзельнікам:Johnny Moor|размовы]]) 12:52, 23 чэрвеня 2021 : Мы не калегі. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:18, 23 чэрвеня 2021 (+03) :: Паважаны, вы самі ведаеце, што інфармацыя са старонкі абмеркавання архівуецца, а не выдаляецца. Так, што вы рабіце на старонцы абмеркавання Sabbatino? Вашы дзеянні больш паходзяць на адкрыты вандалізм. А ваш адказ на агрэсіўныя паводзіны. І вы так і не адказалі на маё пытанне, як вас там называць. [[Удзельнік:Johnny Moor|Johnny Moor]] ([[Размовы з удзельнікам:Johnny Moor|размовы]]) 08:52, 24 чэрвеня 2021 ::: 1. Выдаленне зместу ў асабістай прасторы ўдзельніка ([https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Log&page=%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%3ATomasz+Bladyniec%2F%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0 не першы раз]) ::: 2. Адмова разтлумачыць свае дзеянні ([https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B7_%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BC%3AJerzyKundrat&diff=1814581&oldid=1792049 не першы раз]) ::: 3. Несяброўскія паводзіны. [[Удзельнік:Tomasz Bladyniec|Tomasz Bladyniec]] ([[Размовы з удзельнікам:Tomasz Bladyniec|размовы]]) 13:01, 24 чэрвеня 2021 (+03) :::: Никакого секрета здесь нет. Вы оба можете называть меня [[Размовы_з_удзельнікам:JerzyKundrat\Архіў2007-08|Юрий Иванович]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:43, 24 чэрвеня 2021 (+03) ==?== [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_Pages_Wanting_Photos_2021] Калі ласка, не адмяняйце мае змены--[[Удзельнік:Tarih|Tarih]] ([[Размовы з удзельнікам:Tarih|размовы]]) 09:33, 18 ліпеня 2021 (+03) : That's spam. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 10:30, 18 ліпеня 2021 (+03) == [[Пачы Хаб’ер Лесама Пер’ер]] == Hi. Would you please be able to review the article [https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%8B_%D0%A5%D0%B0%D0%B1%E2%80%99%D0%B5%D1%80_%D0%9B%D0%B5%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B0_%D0%9F%D0%B5%D1%80%E2%80%99%D0%B5%D1%80&action=history | history]. The article was raised with stewards and global sysops as crosswiki vanity article by someone with dubious notability and a conflict of interest. I have tried on multiple occasions to flag this to the community, however, the editor with the conflict of interest keeps removing the tag. The tag contains a link to the issue being raised at metawiki. Thanks. [[Удзельнік:Billinghurst|Billinghurst]] ([[Размовы з удзельнікам:Billinghurst|размовы]]) 06:13, 12 жніўня 2021 (+03) == Дакудава == [[Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Дакудава)|Багародзіцкая царква]] размешчана ў вёсцы [[Дакудава 1]], аб чым сведчыць і дарожныя знакі на мясцовасці і [https://map.nca.by/search кадастравая карта Беларусі], таму ў вёсцы [[Дакудава 2]] ніяк не можа быць [[Свята-Раства-Багародзіцкая царква (Дакудава)|Багародзіцкай царквы]], а тым больш яна не можа быць у 2х вёсках. --[[Удзельнік:Zelyoniy.anton|Дзеручэнка Антон]] ([[Размовы з удзельнікам:Zelyoniy.anton|размовы]]) 12:58, 22 жніўня 2021 (+03) : У такім разе трэба на [https://www.wikidata.org/wiki/Q1429046#sitelinks-wikipedia ВікіДата] зрабіць праўкі і ў тэксце адпаведных артыкулаў на БелВікі. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 13:02, 22 жніўня 2021 (+03) :: {{зроблена}}, вынік [https://www.wikidata.org/wiki/Q1429046#sitelinks-wikipedia тут]; таксама для прыкладу [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q6474798&type=revision&diff=1485608320&oldid=1357889453 праўкі для Верх-Ліды], [[Удзельнік:Zelyoniy.anton|Дзеручэнка Антон]], гляньце. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 13:15, 22 жніўня 2021 (+03) == [[Зямля качэўнікаў]] == Хачу выказаць падзяку за даданне ў артыкул пра амерыканскі фільм інфармацыі з крытычнага агляду Ірэны Кацяловіч. На мой погляд, артыкулам пра замежныя падзеі ў Белвікі вельмі не хапае беларускіх водгукаў. Часцей за ўсё такія артыкулы змяшчаюць перекладзеныя з іншых моўных раздзелаў дадзеныя. Але існаванне ў беларускамоўным раздзеле менавіта беларускіх рэцэнзій (ні ў якім выпадку не замест іншых, а побач з імі) ўзбагачвае раздзел. <span style="font-family: Segoe Script">[[Удзельнік:Vit Koz|Віт]]; [[Размовы з удзельнікам:Vit Koz|размовы]]</span> 22:18, 18 верасня 2021 (+03) : Я адназначна за арыгінальны беларускамоўны кантэнт, і не толькі ў гэтым канкрэтным выпадку. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 22:20, 18 верасня 2021 (+03) == Дэзынфармацыя == Вітаю, [[user:JerzyKundrat|JerzyKundrat]]! Можна, калі ласка, спытаць? Ёсць думкі, як бароцца з [[Дэзынфармацыя|дэзынфармацыяй]]? Напрыклад, глянуў, што Мінск-навіны пра Ч. у біяграфічным нарысе напісалі (пра санкцыі наўмысна забылі): (''Таксама дэзынфармацыяй (дэзынфармаваннем) называецца сам працэс маніпулявання інфармацыяй, г.зн.: увядзенне каго-небудзь у зман шляхам прадастаўлення няпоўнай інфармацыі ці поўнай, але ўжо не патрэбнай інфармацыі, скажэнне кантэксту, скажэнне часткі інфармацыі.'') На EN, RU, інш. Wiki ёсць тэмы для абмеркавання крыніц, частка ў чорным спісе / неўтарытэны, напр. RT, Sputnik, Lenta з 2014 (у сувязі са зменай рэдакцыі 12 сакавіка праз няправільную трактоўку анэксіі К.), кітайскія дзяржпрапагандыстскія СМІ і г.д. на EN https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Deprecated_sources, https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Reliable_sources/Perennial_sources. Магчыма трэ заняцца тэмай. Беларускія дзяржпрапагандыстскія СМІ не заблакавыны на EN, RU Wiki, мяркую, на EN пакуль мала спасылак у артыкулах, а на RU мала спасылак + крамлёўскае лобі з юзэраў. Усяго добрага! -- [[user:pr12402|pr12402]], 5 кастрычніка 2021 : Прывітанне. Стараюся падаць паболей крыніц. У іншыя моўныя раздзелы я даволі рэдка пішу. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 00:54, 5 кастрычніка 2021 (+03) == [[Нехта]] == : Добры вечар. Дадзеная перасылка з’яўлялася некарэктнай? Проста на яе спасылалася старонка, і калі вы вырашылі яе выдаліць, то трэба было выправіць перасылку ў артыкуле [[Дзяніс Урад]]. З павагай, [[Удзельнік:ZlyiLev|ZlyiLev]] ([[Размовы з удзельнікам:ZlyiLev|размовы]]) 18:18, 21 кастрычніка 2021 (+03) :: Добры вечар. Праўце смела. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:48, 21 кастрычніка 2021 (+03) ::: Зараз выпраўлю. А перасылка [[НЕХТА]] таксама будзе з’яўляцца некарэктнай? З павагай, [[Удзельнік:ZlyiLev|ZlyiLev]] ([[Размовы з удзельнікам:ZlyiLev|размовы]]) 19:07, 21 кастрычніка 2021 (+03) == Шаблон:Выбары ў Беларусі == Калега, не зразумеў, навошта было выдаляць выбары па БССР? Ці вы зробіце адмысловы шаблон? --[[Удзельнік:Igro by|Igro by]] ([[Размовы з удзельнікам:Igro by|размовы]]) 14:17, 25 кастрычніка 2021 (+03) : Адмысловы шаблон для БССР зрабіць мае сэнс, па мойму. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 14:21, 25 кастрычніка 2021 (+03) == Прэмія Цёткі == Чэсць, Пане Ежы! Летась сітуацыя была тая ж самая, і нават [https://novychas.by/kultura/abveszczany-laureaty-litaraturaj-premii-cjotki больш падрабязна апісаная]. Таму не бачу сэнсу выбівацца са стылю артыкула. Лепш прытрымлівацца аднаго стылю, а для падобнага чыну падрабязнасцяў лепш зрабіць раздзел "Гісторыя".--[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Размовы з удзельнікам:Odri Tiffani|размовы]]) 20:33, 28 кастрычніка 2021 (+03) : Прывітанне. Нельга выдаляць значныя факты, пацверджаныя крыніцамі. Стыль ад іх наяўнасці не пацярпеў. Пра тое, што было летась можна дадаць у артыкул. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:35, 28 кастрычніка 2021 (+03) == Кузьма Чорны на Вікісховішчы == Вітаю. Калі ласка, звярніце ўвагу на паіменаваную старонку. Нешта мне не зразумела, для чаго зроблена папярэджанне: ''Warning: Default sort key "Раманоўскі, Nikolay" overrides earlier default sort key "Corny, Kuzma"''. Навошта надаваць прыярытэт уласнаму прозвішчу пісьменніка, калі ён найбольш вядомы менавіта як Кузьма Чорны. --[[Удзельнік:Bk1949|Bk1949]] ([[Размовы з удзельнікам:Bk1949|размовы]]) 00:53, 23 лістапада 2021 (+03) == [[Спіс памерлых у 2021 годзе]] == Cześć! Proszę o zabezpieczenie strony [[Спіс памерлых у 2021 годзе]]. Anonimowy użytkownik wprowadza niejasne edycje, stale usuwając i dodając niepotrzebny rok. Robił to samo gdzieś w ukrwiki oraz betaraskwiki. Dzięki.--[[Удзельнік:Renvoy|Renvoy]] ([[Размовы з удзельнікам:Renvoy|размовы]]) 23:41, 12 снежня 2021 (+03) : {{зроблена}}. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 23:46, 12 снежня 2021 (+03) == Глабальнае пацяпленне == Hello, Sorry for writing in English - obviously please reply in Belarussian and ping me and I will read with Google Translate. I saw that you edited your article about forests so I wondered if you might be interested in helping with https://meta.wikimedia.org/wiki/Climate_change_portal/climate_denial_review As you can see some climate denial has been removed from [[Глабальнае пацяпленне]] but of course a native speaker like yourself could do a much better job than us and could also translate any diagrams in [[:en:climate change]] you decided to also use. Unfortunately on your other orthography our edits to remove climate denial are being reverted as you can see at https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%93%D0%BB%D1%8F%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5&action=history Perhaps you could take a look at https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BB%D1%8F%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5 and give your opinion at https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5:%D0%93%D0%BB%D1%8F%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5 [[Удзельнік:Chidgk1|Chidgk1]] ([[Размовы з удзельнікам:Chidgk1|размовы]]) 22:26, 3 студзеня 2022 (+03) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 21:10, 4 студзеня 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(1)&oldid=22532492 --> == 1917 == Добры вечар! А куды знік артыкул [[Канфлікт паміж Саветам Усебеларускага с'езда і Аблвыканзахам]], які знаходзіўся ў стадыі дапрацоўкі? З павагай --[[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 21:22, 21 студзеня 2022 (+03) : Ён у Вашай асабістай прасторы. Плённай працы. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 21:24, 21 студзеня 2022 (+03) == Марцін Кухта == Прывітанне! Заліў файл Marcinas Kukta.jpg на Wikimedia Commons, але там нешта ня так з copyright status. Я пазначыў крыніцу, але нешта іх не залавальняе. Дапаможаце з афармленнем? https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marcinas_Kukta.jpg : сёе-тое дадаў. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:43, 24 студзеня 2022 (+03) == Могул == Могул - гэта від фрыстайла [[Адмысловае:Contributions/176.60.5.25|176.60.5.25]] 14:03, 9 лютага 2022 (+03) : Ананіме, у нас тут ёсць звычай падпісвацца. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 19:12, 9 лютага 2022 (+03) == Кабазл == Беларускамоўны адпаведнік для запазычанага слова «аўтобус» — «кабазл». Ёсць таксама ўстойлівы выраз «заскочыць на ножкі кабазла» — сесці у кабазл (аўтобус), у які гэтаму чалавеку садзіцца не дазволена (напрыклад, калі гэта рабочы кабазл прадпрыемства, а чалавек, які ў яго сеў, там не працуе, ці, напрыклад, калі пасажыр едзе без квіткоў). [[Удзельнік:Saydhusein|Saydhusein]] ([[Размовы з удзельнікам:Saydhusein|размовы]]) 20:31, 22 сакавіка 2022 (+03) : {{далей}} [[Размовы:Аўтобус]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 11:26, 23 сакавіка 2022 (+03) == Беластоцкая вобласць == Беластоцкая вобласць афіцыйна існавала ў 1939—1944 гадах. І межы БССР да 20 верасня 1944 года былі з Беластоцкай вобласцю. Лічу Вашыя апошнія праўкі ў артыкуле [[Беларускі камітэт (Беласток)]] неабгрунтаванымі. Гэта зусім не арганізацыя беларусаў Польшчы, бо ў час існавання Беларускага камітэта (з 1941 па лета 1944 года) Беластоцкая вобласць афіцыйна адносілася да БССР, а не да Польшчы. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Размовы з удзельнікам:DobryBrat|размовы]]) 22:22, 11 мая 2022 (+03) : Гэта тэрыторыя Польшчы зараз. А тады была тэрыторыя Беластоцкай акругі. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:30, 12 мая 2022 (+03) == На конт пераклада артыкула [[Удзельнік:MoniczFrancisak/Канфлікт паміж Радай Усебеларускага з’езда і Аблвыканзахам]] == Скончаны пераклад артыкула [[Удзельнік:MoniczFrancisak/Канфлікт паміж Радай Усебеларускага з’езда і Аблвыканзахам]]. Прашу разглядзець артыкул і зрабіць даступным да чытання. З павагай, --[[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 15:33, 18 мая 2022 (+03) : {{зроблена}}, гл. [[Канфлікт паміж Радай Усебеларускага з’езда і Аблвыканзахам]]. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 18:34, 18 мая 2022 (+03) ::Дзякуй!) [[Удзельнік:MoniczFrancisak|MoniczFrancisak]] ([[Размовы з удзельнікам:MoniczFrancisak|размовы]]) 18:22, 19 мая 2022 (+03) == Yung Shprits == Кандрат, чаму мая старонка пра Yung Shprits была выдаленая? Што я парушыў? [[Удзельнік:F1tzukaa|F1tzukaa]] ([[Размовы з удзельнікам:F1tzukaa|размовы]]) 13:20, 24 ліпеня 2022 (+03) : Вашу старонку ніхто не выдаляў. --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 13:56, 24 ліпеня 2022 (+03) 8jcjo54zs0murzvgw69e019ylxrkvu2 Табу 0 80436 4163878 3759728 2022-07-23T22:04:48Z Красніца 114607 wikitext text/x-wiki '''Табу''' — забарона, прынятая ў [[грамадства|грамадстве]] (пад [[страх]]ам пакарання), накладваецца на якія-небудзь дзеянні або словы членаў гэтай супольнасці. Табу часта з’яўляюцца падставай для прыняцця розных законаў, маральных прынцыпаў і г.д. Свайго развіцця табу дасягнула ў [[Палінезія|Палінезіі]], дзе табуіраваліся многія жывёлы, людзі, выказванні, учынкі. == Табу беларусаў == На Дзяды лічылася, што нельга прыбіраць са стала, каб продкі маглі пачаставацца вячэрай жывых{{sfn|Пережитки...|1895|с=56}}. У гаворцы табуірывалася тэма хваробы, абавязкова дадаваліся фразы «Не тут кажучы», «Не раўнуючы»{{sfn|Пережитки...|1895|с=174}}. Яшчэ цікавае табу на дзеянні — нельга было гайдаць нагой, бо лічылася, што на калена можа сесці чорт{{sfn|Пережитки...|1895|с=176}}. * Нельга кідаць стоптаныя лапці (атопкі) абы куды, трэба класці на дах. * Нельга спаць перад захадам сонца: захварэеш ліхаманкай * Нельга класці нож лязом дагары: будзе непрыемнасць (захавалася да сённяшняга часу) * Нельга ісці па саломінках, што ляжаць крыж на крыж: можа забалець нага. Нельга было паказваць немаўлят да пэўнага ўзросту староннім людзям (каб не сурочылі). Да сённяшняга дня захавалася табу на [[Бусел белы|бусла]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|том=15}} * {{Кніга|назва=Пережитки древняго миросозерцания у белоруссов|аўтар=[[Адам Ягоравіч Багдановіч|Богданович А. Е.]]|месца=[[Гродна]]|год=1895|мова=ru|ref=Пережитки...}} * Чалавек і грамадства. — Энцыклапедычны даведнік, Мн., 1998, «Беларуская энцыклапедыя», С.199 [[Катэгорыя:Этнаграфія]] fudnoxu89iu92j2rewc3ivxxk15e3qs Януш Корчак 0 83155 4163830 4031318 2022-07-23T19:58:33Z StachLysy 62453 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Картка:Асоба |імя = Януш Корчак |арыгінал_імя = Janusz Korczak |партрэт = Janusz Korczak.PNG |памер = |подпіс = |апісанне = |імя пры нараджэнні = Эрш Хенрык Гольдшміт |род дзейнасці = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = |падданства = |дата смерці = |месца смерці = |бацька = |маці = |муж = |жонка = |дзеці = |узнагароды і прэміі = |сайт = |Commons = |Rodovid = }} {{цёзкі2|Корчак}} '''Януш Корчак''' ({{lang-pl|Janusz Korczak}}, сапраўднае імя '''Эрш Хенрык Гольдшміт''' ({{lang-pl|Henryk Goldszmit}}), вядомы таксама як ''Стары Доктар'' ці ''Спадар Доктар'' (часам пішацца разам); {{ДН|22|7|1878}}, [[Варшава]] — жнівень [[1942]], канцлагер [[Трэблінка]]) — польскі педагог, урач-педыятр, дзіцячы пісьменнік, публіцыст, грамадскі дзеяч, афіцэр Войска Польскага. Педагог-наватар, аўтар публікацый па тэорыі і практыцы выхавання. Пачынальнік дзейнасці па абароне правоў дзяцей і абсалютнага раўнапраўя дзяцей. Польскі яўрэй, які на працягу ўсяго жыцця казаў аб сваёй прыналежнасці да абодвух народаў.<ref name="test">1,0 1,1 1,2 Joanna Olczak-Ronikier, Korczak, Próba biografii, W.A.B., Warszawa, 2011.</ref> Адхіліўшы прапановы аб уцёках з [[Варшащскае гета|варшаўскага гета]], разам з 200 выхаванцамі і персаналам «Дома сірот» загінуў у нацысцкім канцлагеры. == Маладосць і адукацыя == Корчак нарадзіўся ў Варшаве ў апалячанай [[Яўрэі|яўрэйскай]] сям’і, сын адваката Юзафа Гольдшміта (1844—1896) і Цэцыліі з дому Гэмбіцкай (1853/4-1920). Арыгінальная метрыка не захавалася, таму дакладная дата нараджэння невядомая. Сям’я Гольдшмітаў паходзіла з Любельскага ваяводства, а Гэмбіцкіх — з Пазнаньскага; прадзед Маурыцы Гэмбіцкі і дзед Херш Гольдшміт былі ўрачамі.<ref>Maria Falkowska, Rodowód Janusza Korczaka, Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1997, nr 1.</ref> Магілы бацькі Януша Корчака, яго дзядулі і бабулі па матчынай лініі (магіла маці не знойдзена) знаходзяцца на яўрэйскіх могілках у Варшаве на вуліцы Акаповай. Дабрабыт сям’і Гольдшмітаў пачаў пагаршацца з прычыны псіхічнай хваробы бацькі, які ў пачатку 90-х гадоў першы раз трапіў у псіхіятрычную клініку з сімптомамі шаленства. Бацька памёр 26 красавіка 1896 г. Пасля яго смерці Корчак — 17-18-гадовы вучань — пачаў займацца рэпетытарствам, каб дапамагчы сям’і. Яго маці Цэцыліна Гольдшміт здавала пакоі ў іх варшаўскай кватэры. Экзамены на атэстат сталасці Корчак здаваў будучы 20-гадовым мужчынам. З дзяцінства Януш Корчак шмат чытаў. Пазней у дзённіку, які пісаў у гета, зрабіў запіс:''…я запаў у вар’яцтва, шаленства чытання. Свет знік перад маімі вачыма, была толькі кніга…''. У 1898 г. ён паступіў на медыцынскі факультэт Імператарскага ўніверсітэта ў Варшаве. Летам 1899 г. ён першы раз выехаў за мяжу — у Швейцарыю, дзе знаёміўся, між іншым, з педагагічнай дзейнасцю і творчасцю Іагана Генрыха Песталоці. У канцы гэтага ж года быў ненадоўга арыштаваны за дзейнасць у чытальнях Варшаўскага таварыства дабрачыннасці. Вучыўся шэсць гадоў, на першым курсе паўторна. Вучыўся ў Лётным універсітэце. У студэнцкія гады пазнаваў на сваім досведзе жыццё галоты, пралетарыяту і люмпенпралетарыяту. Ён належаў таксама да масонскай ложы «Зорка мора» Міжнароднай федэрацыі «Le Droit Humain», мэтай якой было «прымірыць усіх людзей, падзеленых бар’ерамі рэлігіі, і шукаць праўду, захоўваючы павагу да іншага чалавека»<ref>Daniel Bargiełowski: Po trzykroć pierwszy.</ref> == Доктар == 23 сакавіка 1905 года Корчак атрымаў дыплом урача. У чэрвені гэтага ж года ў якасці доктара быў прызваны ў царскае войска (гэта быў перыяд падзелу [[Польшча|Польшчы]]) і браў удзел у руска-японскай вайне. Служыў у г. [[Харбін]]. Ад дзяцей у Манчжурыі вывучаў кітайскую мову. У канцы сакавіка 1906 года вярнуўся ў Варшаву. Паміж 1905 −1912 гг. працаваў педыятрам у Шпіталі для дзяцей ім. Берсанаў і Баўманаў. Узамен за пражыванне на тэрыторыі шпіталя, ён у якасці так званага «мясцовага доктара» стала дзяжурыў у шпіталі і самааддана выконваў свае абавязкі. У сваёй доктарскай практыцы ён не пазбягаў пралетарскіх частак горада. Ад бедных пацыентаў часта браў толькі сімвалічную плату, або нават даваў сродкі на лекі, у той жа час ад заможных пацыентаў мог патрабаваць высокую аплату, дзякуючы сваёй літаратурнай папулярнасці. У 1907—1910/11 гг. Корчак павышаў кваліфікацыю за мяжой, дзе слухаў лекцыі, праходзіў практыку ў дзіцячых клініках, наведваў выхаваўчыя і апякунскія ўстановы. У [[Берлін]]е прабыў амаль год (1907—1908), у [[Парыж]]ы чатыры месяцы (1910), месяц правёў у [[Лондан]]е (1910 або 1911). Як пісаў пазней, менавіта ў Лондане ён прыняў рашэнне, што не будзе ствараць сваю сям’ю і будзе «служыць дзіцяці і яго справе»<ref>M. Jaworski, Janusz Korczak, Warszawa 1973, s. 18.</ref> У гэты час ён актыўна займаўся грамадскай дзейнасцю, належаў, між іншым, да Варшаўскага гігіенічнага таварыства і Таварыства летнікаў для дзяцей. У 1904, 1907, 1908 гадах выязджаў у летнікі, арганізаваныя Таварыствам для польскіх і яўрэйскіх дзяцей. У 1906 г. выдаў кнігу «Дзіця гасцінай», вельмі добра прынятую чытачамі і крытыкамі. Ад гэтага часу, дзякуючы папулярнасці, якую набыў пасля публікацый, стаў вядомым і папулярным педыятрам у Варшаве. У 1909 годзе ўступіў у яўрэйскае Таварыства «Дапамога для сірот», якое праз некалькі год пабудавала ўласны «Дом Сірот», дырэктарам якога стаў Корчак. Падчас першай сусветнай вайны ён зноў быў прызваны ў царскую армію. Служыў малодшым ардынатарам дывізійнага шпіталя, пераважна ва Украіне. У 1917 годзе яго адклікалі на лекарскую працу ў прытулках для ўкраінскіх дзяцей пад [[Кіеў|Кіевам]]. Праз два гады, у часе кароткага адпачынку ў Кіеве, сустрэўся з Марыяй з Рагоўскіх Фальскай, польскай грамадскай і незалежнай актывісткай, якая на той час кіравала выхаваўчым домам для польскіх хлопцаў. Пасля заканчэння службы ў расійскай арміі ў званні капітана ў чэрвені 1918 года Корчак вярнуўся ў Варшаву. Пасля абвяшчэння незалежнасці Польшчы ([[11 лістапада]] [[1918]] года) Корчак хутка зноў трапіў у войска. На гэта раз быў мабілізаваны ў адроджаную польскую армію. Падчас польска-бальшавіцкай вайны (1919—1921) быў доктарам у ваенных шпіталях у [[Лодзь|Лодзі]] і Варшаве. Хварэў на тыф. За сваю працу быў павышаны да звання маёра Войска Польскага. == Педагог == === Погляды === З ранняй маладосці цікавіўся пытаннямі, звязанымі з выхаваннем дзяцей, быў пад уплывам ідэі і досведу «новага выхавання». Натхняўся таксама тэорыяй педагагічнага прагрэсівізму, апрацаванай Джонам Дз’юі, а таксама працамі Дэкролі, Мантэсоры ці ранейшых педагогаў — Песталоці, Спенсера, Фробеля; ведаў педагагічныя канцэпцыі Талстога<ref>Lewowicki, T., 1994, Janusz Korczak, Prospects:the quarterly review of comparative education (Paris, UNESCO: International Bureau of Education), vol. XXIV, no. 1/2, 1994, p. 37-48.</ref> Падкрэсліваў неабходнасць дыялогу з дзецьмі. Публікаваў і чытаў лекцыі на тэмы, звязаныя з выхаваннем дзяцей і педагогікай. Досвед працы з дзецьмі набываў перш за ўсё як рэпетытар, пазней — як грамадскі дзеяч, а потым як дырэктар Дома Сірот і адзін са стваральнікаў Нашага Дому. У міжваенны перыяд выкладаў у розных навучальных установах у Польшчы, між іншым у Дзяржаўным інстытуце спецыяльнай педагогікі (сёння Акадэмія Спецыяльнай педагогікі ім. Марыі Гжэгажэўскай), Дзяржаўнай семінарыі настаўнікаў рэлігіі Майсея ці Дзяржаўным настаўніцкім інстытуце. Януш Корчак выпрацаваў уласную педагагічную канцэпцыю шляхоў фарміравання дзіцяці як асобы (выкладзена ў кнізе «Як любіць дзіця», т. 1, 2; 1920—21). Зыходны яе тэзіс — дзіця як самастойная, адносна незалежная ад іншай волі асоба. Адстойваў ідэі паўнацэннасці дзіцяці як чапавека. Мэтай выхавання лічыў поўнае і гарманічнае развіццё дзіцяці, фарміраванне яго асобы ў адпаведнасці з ідэаламі дабрыні, прыгажосці і свабоды. Стрыжань яго выхаваўчай сістэмы — абуджэнне ў дзіцяці патрэбы да самапазнання, самаацэнкі, самакантролю і волі да самаўдасканалення. У якасці дырэктара дзіцячага дома стварыў, між іншым, дзіцячы сяброўскі суд, у якім дзеці самі разглядалі свае справы і маглі таксама прыцягваць да суду сваіх выхавацеляў. вядомы швейцарскі псіхолаг [[Жан Піяжэ]], які наведваў Дзіцячы дом, сказаў пра Корчака: {{Цытата|Выдатны чалавек меў адвагу, каб даверыцца сваім дзецям і моладзі, якімі займаўся, аж да перадачы ў іх рукі дысцыпліны і даручэння самых складаных заданняў, звязаных з велізарнай адказнасцю.}} Корчак быў прыхільнікам эмансіпацыі дзіцяці, яго самавызначэння і шанавання яго правоў. Самакіраванне выхаванцаў, якое дзейнічала ў Корчакаўскіх цэнтрах, штодзённа практыкавала прынцыпы дэмакратыі, якія Корчак у аднолькавай ступені адносіў да дзяцей і дарослых. «Дзіця ўспрымае і разумее як дарослы чалавек — толькі не мае яго вопыту».{{крыніца?}} Корчак заснаваў першы педагагічны часопіс, які змяшчаў матэрыялы, дасланыя дзецьмі, і разлічаныя, галоўным чынам, на юнага чытача — «Малы агляд» («Mały Przegląd»). Ён быў адным з пачынальнікаў даследаванняў у галіне развіцця і псіхалогіі дзіцяці, а таксама выхаваўчай дыягностыкі. Часопіс, які публікаваўся дзецьмі і для дзяцей, быў іх форумам, кузняй талентаў і важнай апорай асіміляцыі, асабліва дзяцей з артадаксальных яўрэйскіх сем’яў. Доктар Корчак выступаў за рэсацыялізацыю, а таксама комплексную і наватарскую апеку над дзецьмі з маргінальных слаёў грамадства. Корчак сцвярджаў, што месца дзіцяці сярод аднагодкаў, а не ў хатнім зацішшы. Імкнуўся да таго, каб дзеці сціралі свае ранейшыя перакананні і маладыя погляды, праходзілі працэс сацыялізацыі і такім чынам рыхтаваліся да дарослага жыцця. Ён стараўся забяспечыць дзецям бесклапотнае — што не азначае пазбаўленае абавязкаў — дзяцінства. Лічыў, што дзіця само павінна зразумець і эмацыянальна перажыць дадзеную сітуацыю, набрацца досведу, само зрабіць вывады і прадухіліць магчымыя наступствы. «Няма дзяцей — ёсць людзі», — пісаў Корчак. Усіх дзяцей, якіх ён лячыў ці выхоўваў, лічыў сваімі. Яго пазнейшая дзейнасць пацвярджае гэта. Альтруістычныя перакананні не дазволілі б яму таксама на асаблівыя адносіны да малой групкі любімых вучняў. Ён не лічыў традыцыйную сям’ю найважнейшым і асноўным звяном сацыяльнай сувязі. Не прымаў ролю, якую яна адыгрывала ў хрэсціянска-кансерватыўных і традыцыйных яўрэйскіх колах грамадства. Самыя важныя элементы канцэпцыі выхавання паводле Корчака: # адмова ад гвалту — фізічнага, вярбальнага, які вынікае з узроставай перавагі ці выконваемай функцыі; # ідэя выхаваўчага ўзаемадзеяння паміж дарослымі, дзецьмі, якая пашырае азначэнне класічнай педагогікі; # прынцып уліку індывідуальнасці кожнага дзіцяці ў выхаваўчым працэсе; # вера ў тое, што дзіця найлепш ведае ўласныя патрэбы, памкненні і эмоцыі, а значыць, яно павінна мець права на тое, каб дарослыя прымалі пад увагу яго думку; # прызнанне дзіцяці права на павагу, няведанне і няўдачы, прыватнае жыццё, асабісты пункт гледжання і ўласнаць; # прызнанне працэсу развіцця дзіцяці за нялёгкую працу. Ён сфармуляваў дзесяць «прыказанняў выхавання»:<ref>Бахарэвіч А. Каляндар Бахарэвіча. — Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода, 2014. — С. 267.</ref> # Не чакай, што тваё дзіця будзе такое, як ты, або такое, як ты хочаш. Дапамажы яму стаць не табой, а сабой. # Не патрабуй ад дзіцяці платы за тое, што ты зрабіў для яго. # Не спаганяй на дзіцяці свае крыўды. # Ня стаўся да праблемаў дзіцяці звысоку. # Не прыніжай. # Самыя важныя сустрэчы — з дзецьмі. # Не дратуй сябе, калі не можаш нешта зрабіць для дзіцяці. Дратуй, калі можаш, але не робіш. # Дзіця — не тыран. Ён — каштоўны Кубак, які жыццё дало табе на захаванне. # Умей любіць чужое дзіця. Не рабі чужому тое, што не хацеў бы, каб рабілі твайму. # Любі сваё дзіця любым. Неталенавітым, няўдалым, дарослым. === Сённяшняе ўспрыманне === Сёння Януш Корчак атрымлівае ўсё большае прызнанне як прадвеснік шэрагу педагагічных тэндэнцый, а яго разуменне правоў дзіцяці з’яўляецца кропкай адліку для многіх сучасных аўтараў.<ref>Patricia Anne Piziali, 1981, A comparison of Janusz Korczak’s concept of the Right of the Child with those of Other Selected Child Advocates, George Washington University (dysertacja) </ref> «Рэфарміраваць свет — гэта значыць рэфарміраваць выхаванне», — лічыў Корчак. Корчак лічыцца <ref>Lifton, B. J. (2003): Who was Janusz Korczak? In J. Korczak, Ghetto diary (pp. vii-xxx). New Haven, CT: Yale University Press.</ref> адным з пачынальнікаў педагагічнага напрамку, які зараз называецца «маральнае выхаванне» (ang. moral education), хаця ён не стварыў ніводнай сістэматычнай тэорыі на гэту тэму <ref>Efron S. 2005, Janusz Korczak — Legacy of a practitioner-research, Journal of teacher education, 56,145-156, DOI:10.1177/0022487104274415</ref><ref>Efron Sara Efrat, 2008, Moral education between hope and hopelessness: The legacy of Janusz Korczak, Curriculum Inquiry, 38, 39-62 DOI:10.1111/j.1467-873X.2007.00397.x</ref>. Яго сучасныя педагагічныя ідэі былі заснаваныя на практыцы. Ён быў праціўнікам дактрыны ў вучэнні, нягледзячы на тое, што добра ведаў педагагічныя і псіхалагічныя напрамкі сваёй эпохі <ref>Valejeva, R. (1996): Korczak theory in the context of the humanistic pedagogy. [w:] A. Cohen, S. Aden, & R. Yatziv (Eds.): Studies in the legacy of Janusz Korczak, 1 (pp. 93-89). Haifa, Israel: University of Haifa Publishing House, The Janusz Korczak Associaion in Israel, and Beit Lochamei Hagetaot.</ref>. Па словах Ігара Неверлі <ref>Newerly, I. (1967): Introduction (A. Bidwell & G. Bidwell, Trans.). [In:] M. Wolins (Ed.): Selected works of Janusz Korczak (pp. xvii-xlv). Washington, DC: National Science Foundation.</ref>, Корчак не атаясамліваў сябе з ніводнай канкрэтнай палітычнай ідэалогіяй ці выхаваўчай дактрынай. Нягледзячы на гэта, Корчака лічаць папярэднікам некалькіх напрамкаў. Кольберг лічыць, што яго «Справядлівае грамадства дзяцей» (ang. Children Just Community)<ref>Kohlberg, L. (1981): Education for justice: The vocation of Janusz Korczak. [In:] L. Kohlberg (Ed.): Essays on moral development, Volume 1: The philosophy of moral development (pp. 400—407). San Francisco: Harper and Row.</ref> заснавана на практыцы Корчака. Была выказана здагадка <ref>Gadotti, M. (1998): Janusz Korczak as the pioneer of child’s rights. The Sixth International Janusz Korczak Conference. Israel: Kibbutz Lochamei Haghetaot</ref>, што Корчак і Паўлу Фрэйрэ маюць падобныя погляды на дэмакратыю ў школе і тэорыю дыялогу. Прыхільнікі педагагічнай любові (ang. pedagogical love) абапіраюць сваю тэорыю на выпрацаванай Корчакам мадэлі адносін настаўнік-вучань.<ref>Hatt, B. E. (2005). Pedagogical love in the transactional curriculum. Journal of Curriculum Studies, 37(6), 671—688.</ref> Іншыя аўтары <ref>Boschki, R., 2005, Re-reading Martin Buber and Janusz Korczak: Fresh impulses toward a relational approach to religious education, Religious education, 100, 114—126 DOI:10.1080/00344080590932391</ref> шукаюць у Корчака і Марціна Бубера пачаткі напрамку «рэлігійнага выхавання». Ідэі Корчака выкарыстоўваюцца ў «ідэалогіі нармалізацыі» выхавання дзяцей з адхіленнямі ў інтэлектуальным развіцці.<ref>Reiter, S., Asgad, B., Sachs, S. 1990: The implementation of a philosophy in education — Korczak, Janusz educational principles as applied in special education, The British journal of mental subnormality, 1990, 4 −16</ref> Яго падыход да выхавання дзяцей аказаў уплыў на пасляваенныя заканадаўчыя ініцыятывы на карысць дзяцей. Значны ўдзел у іх прымала Польшча, якая актыўна ўдзельнічала ў падрыхтоўцы Дэкларацыі правоў дзіцяці 1959 года, а таксама ініцыіравала стварэнне «Канвенцыі аб правах дзіцяці», прынятай Генеральнай Асамблеяй ААН у 1989 годзе. == Дом Сірот і Наш Дом == [[Файл:Krochmalna_Street_orphanage.PNG|thumb|«Дапамога для сірот», каля 1935 года]] Разам са Стэфаніяй Вільчынскай ён быў стваральнікам і кіраўніком Дому Сірот — варшаўскага дзіцячага дома для яўрэйскіх дзяцей, фінансаванага яўрэйскім Таварыствам «Дапамога для сірот», які размяшчаўся на вуліцы Крахмальнай, 92 (сёння вул. Яктароўска, 6). 7 кастрычніка 1912 г. Дом пачаў сваю дзейнасць, а Корчак стаў яго дырэктарам. Галоўнай выхавацелькай стала Стэфанія Вільчыньска (1886—1942) — панна/пані Стэфа. Корчак кіраваў прытулкам на працягу 30 гадоў. На рубяжы кастрычніка-лістапада 1940 года Дом Сірот быў перанесены ў гета на вуліцы Хлоднай. Падчас інтэрвенцыі, звязанай з пераездам, Корчак быў арыштаваны. Гітлераўцы пасадзілі яго ў турму на Павяку, але праз некалькі тыдняў ён быў вызвалены пад грашовы заклад. З 1919 года Корчак сумесна з Марыяй Фальскай стварыў другую апякунскую ўстанову — прытулак для польскіх дзяцей Наш Дом, які першапачаткова размяшчаўся ў падваршаўскім Прушкаве, а з 1928 года — у раёне Бяляны. Супрацоўніцтва з Фальскай трывала ажно да 1936 года. У Нашым Доме таксама выкарыстоўваліся інавацыйныя педагагічныя метады. Абедзве ўстановы, празначаныя для дзяцей 7-14 год, рэалізавалі канцэпцыю самакіравальнай супольнасці, якая стварала ўласныя інстытуты, такія як парламент, суд, газета, сістэма дзяжурства, натарыяльная кантора ці крэдытная каса. За сваю адукацыйна-выхаваўчую дзейнасць у 1926 годзе Корчак атрымаў Афіцэрскі Крыж Ордэна Адраджэння Польшчы, які быў уручаны яму 11 лістапада 1925 года (дзень Нацыянальнага Свята Незалежнасці). == Пісьменнік, публіцыст, вядучы праграм на радыё == Корчак дэбютаваў 26 верасня 1896 года ў штотыднёвіку «Шыпы». Як вучань гімназіі ён не мог афіцыйна публікавацца ў прэсе, таму падпісаўся псеўданімам «Хэн.», пазней ён ужываў таксама іншыя псеўданімы, між іншым Ген-Рык, Хагот, Стары Доктар. Псеўданім Янаш Корчак, які ''ў крыху змененай форме: Януш Корчак'', стаў вядомы больш, чым яго сапраўднае прозвішча, быў узяты з назвы рамана Ю. І. Крашэўскага «Пра Янаша Корчака і прыгожую мечнікоўну». Упершыню ўжыў яго ў 1898 годзе, падпісаўшы ім сваю чатырохактавую драму «Кудой?», высланую на драматургічны конкурс. Сам твор не захаваўся. У 1898—1901 гг. друкаваўся ў часопісе «Чытальня для ўсіх». З 1900 года пачаў публікаваць як Януш Корчак, падпісваў так нават прыватныя лісты, аднак не адмаўляўся ад іншых псеўданімаў. Як Ген-Рык супрацоўнічаў з сатырычным штотыднёвікам «Шыпы». З 1901 года пачаў пісаць фельетоны. У 1905 годзе з’явілася кніга выбраных фельетонаў, публікаваных у «Шыпах», пад назвай «Небыліцы» і аповесць «Дзеці вуліцы» ''[1901]''. Пісьменніцкая спадчына Корчака налічвае 24 кнігі і больш за 1400 тэкстаў, друкаваных у розных часопісах. Захаваліся толькі нешматлікія рукапісы, друкаваныя тэксты і дакументы, у тым ліку лісты, разам каля 300 пазіцый. Найважнейшымі педагагічнымі працамі лічацца: цыкл у чатырох частках «Як любіць дзіця» (1920), «Выхаваўчыя моманты» (1924), «Калі я ізноў буду малы» (1925), «Права дзіцяці на павагу» (1929) і «Жартоўная педагогіка» (1939). Сярод кніг для дзяцей асаблівую папулярнасць атрымаў «Кароль Мацюсь Першы» і «Кароль Мацюсь на бязлюдным востраве» (1923), перакладзены больш чым на 20 моў (у т.л. беларускую), а таксама «Банкруцтва малога Джэка» (1924), «Правілы жыцця» (1930) і «Кайтусь-чарадзей» (1935). За сваю літаратурную творчасць у 1937 годзе Корчак атрымаў Залаты Акадэмічны Лаўр Польскай акадэміі літаратуры.<ref>Rocznik Polskiej Akademii Literatury 1937—1938, Warszawa 1939, s. 174.</ref> Падчас другой сусветнай вайны ён вёў дзённік, важны з пункту гледжання на абставіны яго стварэння і ваенны вопыт аўтара. У сваёй педагагічнай працы Корчак выкарыстоўваў таксама вельмі сучасныя ў тыя часы інструменты. Ён стварыў газету дзяцей і моладзі «Малы агляд» (1926—1939). Яна выходзіла як штотыднёвы дадатак да варшаўскага выдання «Наш агляд». Першы нумар выйшаў 9 кастрычніка 1926 года, і гэта быў першы часопіс у Польшчы, створаны для дзяцей. Ад 1930 года яго рэдактарам быў пісьменнік Ежы Абрамаў, пасля вайны вядомы як Ігар Неверлі, які таксама быў сакратаром Корчака. Часопіс выходзіў нягледзячы на існуючы ў 30-я гады антысемізм, неталерантнасць і падзел на расы. Апошні нумар выйшаў ад 1 верасня 1939 г. Як Стары Доктар знакаміты педагог праводзіў сваю дзейнасць пры дапамозе цыклу радыёпраграм. У іх ён стварыў уласны стыль звароту да самых маленькіх слухачоў і простымі словамі расказваў ім пра важныя рэчы. У 1936 годзе педагагічныя праграмы доктара былі зняты з эфіру, нягледзячы на захопленыя водгукі слухачоў і рэцэнзентаў, па прычыне ўзрастаючых антысеміцкіх настрояў і звязаных з імі ўнутраных націскаў. Корчак вярнуўся на радыё праз два гады, а для слухачоў Польскага радыё выступаў таксама пасля выбуху вайны ў першыя дні верасня 1939 года. == II сусветная вайна, гета і апошні паход == Як афіцэр Войска Польскага пасля выбуху II сусветнай вайны Корчак вызваўся добраахвотнікам на вайсковую службу, аднак яго не ўзялі з увагі на ўзрост. Падчас нямецкай акупацыі ён насіў польскую ваенную форму. Ён не прымаў таксама навязанага нацыстамі дыскрымінацыйнага абазначэння яўрэяў зоркай Давіда, лічыў гэта ганьбай сімвала. Апошнія месяцы жыцця правёў у варшаўскім гета. Неверлі, які пазней стаў біёграфам Корчака, спрабаваў у той час перадаць яму фальшывыя дакументы з арыйскай часткі горада, але доктар адмовіўся выходзіць з гета. У гета ён працягнуў весці дзённік, які пачаў пісаць яшчэ ў 1939 годзе. Да гэтага амаль два гады ён не пісаў, бо ўсю яго энергію вычэрпвала апека над падапечнымі з Дому Сірот і іншая дзейнасць, звязаная з сітуацыяй дзяцей у гета. Упершыню дзённік быў апублікаваны ў Варшаве ў 1958 г. Апошні запіс датаваны 4 жніўня 1942 г. Раніцай 5 ці 6 жніўня 1942 г. тэрыторыя Малога гета была акружана атрадамі [[СС]], а таксама ўкраінскімі і латвійскімі паліцэйскімі. Падчас т.зв. «вялікай аперацыі», або галоўнага этапу вынішчэння немцамі насельніцтва варшаўскага гета, ён чарговы раз адмовіўся ад уласнага выратавання, бо не хацеў пакідаць дзяцей і супрацоўнікаў Дому Сірот. У дзень дэпартацыі з гета Корчак ачоліў паход сваіх выхаванцаў на пляц пагрузкі, адкуль адыходзілі цягнікі ў лагеры смерці. У паходзе налічвалася каля 200 выхаванцаў і некалькі дзясяткаў выхавацеляў, між іншых Стэфанія Вільчыньска. Іх апошні паход стаў легендай. Ён стаў адным з ваенных міфаў і частым матывам успамінаў, аднак не заўсёды паслядоўных і верагодных у падрабязнасцях. Вось адно са сведчаняў відавочцы: {{Цытата|Я не хачу быць бунтаром або выкрывальнікам міфаў, але мушу сказаць, як я тады гэта бачыў. Атмасфера была прасякнута нейкім вялікім бяссіллем, аўтаматызмам, апатыяй. Не было відавочнага руху, не было салютавання Корчаку (як некаторыя апісваюць), не было ніякага ўмяшання юдэнрата — ніхто да Корчака не падышоў. Не было жэстаў, не было спеву, не было горда паднятых галоў, я не памятаю, ці нёс хтосьці сцяг Дома Сірот, кажуць, што так. Была страшэнна, бяссільная цішыня. (…) Нехта з дзяцей трымаў Корчака за крысо паліто, можа за руку, яны ішлі як у трансе. Я правёў іх ажно да брамы Умшлагу…<ref>M. Rudnicki: Ostatnia droga Janusza Korczaka. «Tygodnik Powszechny» 1988 nr 45</ref>}} Згодна з іншымі версіямі, дзеці ішлі па чатыры ў шэраг і неслі сцяг Караля Мацюся І, героя адной з аповесцяў аўтарства іх выхавацеля. У кожнага дзіцяці была любімая цацка або кніга. Адзін з хлопчыкаў на чале паходу граў на скрыпцы.<ref>Szpilman W., Pianista</ref> Украінцы і эсэсаўцы трэскалі пугамі і стралялі над дзецьмі, хоць паходам кіраваў адзін з іх — які відавочна сімпатызаваў дзецям.<ref>Wspomnienia Joshua Perle</ref> Януш Корчак загінуў разам са сваімі выхаванцамі ў гітлераўскім лагеры смерці ў Трэблінцы. == Ідэнтычнасць == Януш Корчак лічыў сябе яўрэем-палякам. Дзейнічаў на карысць збліжэння палякаў і яўрэяў. Яго роднай мовай была польская, на гэтай мове ён тварыў. Іўрыт пачаў вывучаць толькі ў 30-я гады, калі зблізіўся з сіянісцкім рухам, а мову ідыш, якая была мовай большасці яўрэяў у Польшчы, трохі разумеў дзякуючы валоданню нямецкай мовай. Толькі ў 30-я гады зацікавіўся яўрэйскім нацыянальным адраджэннем; супрацоўнічаў з часопісамі сіянісцкіх моладзевых арганізацый, таксама ўдзельнічаў у іх семінарах. У гэты час Корчак перажываў крызіс у асабістым і прафесійным жыцці. У нейкім сэнсе выйсці з яго дапамаглі два падарожжы ў Палесціну ў 1934 і 1936 гадах, куды ездзіў, як ён пісаў, «удыхнуць мінулае, здабыць апору для разважанняў пра цяперашні час і — ба! — паглядзець у будучыню». == Ушанаванне памяці == [[Файл:Grob_Korczaka_2.JPG|thumb|Помнік на яўрэйскіх могілках у Варшаве]] У 1948 годзе Корчак пасмяротна атрымаў Камандорскі Крыж [[Ордэн Адраджэння Польшчы|Ордэна Адраджэння Польшчы]]. «Вы свабодны, доктар Корчак» (1975), ням. «''Sie sind frei Doktor Korczak''» — нямецкі фільм рэжысёра Аляксандра Форда. Фільм пра апошнія гады жыцця Януша Корчака, ролю якога выконвае Лео Ген. «Корчак» (1990) — польскі фільм рэжысёра [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]] паводле сцэнарыя Агнешкі Холанд. Фільм паказвае лёсы доктара Корчака і фрагментарна — нацысцкае злачынства над дзецьмі і іх апекунамі з Дома сірот, час выканання «Аперацыі Райнгард». Ролю Корчака выканаў Войцех Пшоняк. Таксама ў яго гонар заснаваны: * Міжнародная літаратурная прэмія імя Януша Корчака * ''International Janusz Korczak Association'' == Беларускія пераклады == * Кароль Мацюсь Першы. Мн., 1970. * Кароль Мацюсь на бязлюдным востраве. Мн., 1982. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Альгерд Бахарэвіч|Бахарэвіч А.]] Рыцар Дзіцячага ордэну // Каляндар Бахарэвіча. — Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода, 2014. — 464 с.: іл. ISBN 978-0-929849-64-5 * Корчак // {{Крыніцы/БЭ|8}} * 50-lecie Polskiego Komitetu Korczakowskiego. Materiały na uroczyste spotkanie w dniach 6 i 7 XII 1996 w Warszawie, Warszawa: Polski Komitet Korczakowski, 1996 * Anolik B.: Pamięć przywołana, Kraków, Oficyna Cracovia, 1996 * Dębnicki K.: Korczak z bliska. Warszawa, LSW, 1985 * Falkowska, Maria: Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka. Zakład Systemów Wychowawczych. Pracownia Korczakowska, Nasza Księgarnia, Warszawa 1989, ISBN 8310091427 * Falkowska M.: Stefania Wilczyńska (1886—1942). Matka sierot. Warszawa Korczakianum, 1997 * Humaniści o prawach dziecka. Red. J. Bińczycka Kraków: Impuls, 2000 * Jakubowski M.: Janusz Korczak i jego dokonania. Częstochowa, WSP, 1996 * Jaworski M.: Janusz Korczak. Warszawa, Interpress, 1977 * Janusz Korczak. Bibliografia polska 1896—1942. Heinsberg: Agentur Dieck, 1985 * Janusz Korczak. Bibliografia polska 1943—1987. Heinsberg: Agentur Dieck, 1987 * Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła. Warszawa, Latona, 1992 * Janusz Korczak — życie i dzieło. Materiały z Międzynarodowej Sesji Naukowej Warszawa, 12-15 października 1978. Warszawa, WSiP, 1982 * Korczakowskie dialogi, red. J. Bińczycka, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak, 1999 * Lewin A.: Gdy nadchodził kres… Ostatnie lata życia Janusza Korczaka, Warszawa, WSiP, 1996 * Lewin A., Korczak znany i nieznany, Warszawa, Ezop, 1999 * Lewin A., Tryptyk pedagogiczny, Warszawa, Nasza Księgarnia, 1986 * Lichten J.: Janusz Korczak — Żyd polski, Więź 1983, nr 4 * Matyjas B., Aktywność kulturalna dzieci i młodzieży w teorii i praktyce pedagogicznej Janusza Korczaka, Kielce, WSP 1996 * Merżan I., Aby nie uległo zapomnieniu, Warszawa, Nasza Księgarnia, 1987 * Merżan I., Pan Doktór i pani Stefa: wspomnienia, Warszawa, WSiP, 1979 * Mortkowicz-Olczakowa H., Janusz Korczak, Kraków, Wydawnictwo J. Mortkowicz, 1949 * Myśl pedagogiczna Janusza Korczaka, Nowe źródła, wybór M. Falkowska, Warszawa, Nasza Księgarnia, 1983 * Newerly I., Żywe wiązanie, Warszawa, Czytelnik, 1966 * Newerly I., Rozmowa w sadzie piątego sierpnia o chłopcu z bardzo starej fotografii, Warszawa, Czytelnik, 1984 * Reminiscencje myśli Janusza Korczaka wykorzystane w nowoczesnych modelach kształcenia, red. M. Juszczyk, Częstochowa, WSP, 1996 * Rogowska-Falska, Maria., Zakład Wychowawczy «Nasz Dom». Szkic informacyjny. Wspomnienia z maleńkości, Warszawa, PZWS 1959 * Rusakowska D., Janusz Korczak o szkole. Poglądy — oceny — doświadczenia, Warszawa, IDP, 1989 * Szlązakowa A., Janusz Korczak, Warszawa: WSiP, 1978 * Szlązakowa A., Janusz Korczak w legendzie poetyckiej, Warszawa, INTERLIBRO, 1992 * Szymańska D., Sympozjum na zakończenie stulecia dziecka, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 2001, nr 1 * Tarnowski J., Janusz Korczak dzisiaj, Warszawa: ATK, 1990 * Twardowski J., O Januszu Korczaku, Więź, 1972, nr 6 * Twardowski J., Rozmowy pod modrzewiem, Warszawa: Pax, 1999 * W Korczakowskim Kręgu, Zielona Góra, 1993 nr 34 * W Korczakowskim Kręgu, Zielona Góra, 1999 nr 40 * W Korczakowskim Kręgu, Zielona Góra, 1999 nr 41 * W Korczakowskim Kręgu, Zielona Góra, 2000 nr 42 * Wołoszyn, Stefan, Janusz Korczak jako pisarz, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1982, ISBN 832140300X * Wołoszyn S., Korczak, Warszawa, Wiedza Powszechna, 1987 * Wróblewski M., O Januszu Korczaku, Nowe Widnokręgi, Moskwa 1944, nr 8 * Wspomnienia o Januszu Korczaku, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989 * Wspomnienia o Januszu Korczaku, wybór i oprac. Ludwika Barszczewska, Bolesław Milewicz (wstęp Igor Newerly), Warszawa, Nasza Księgarnia, 1981 * Żółkiewska W., Czarodziej, Warszawa, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1979. * Korczak J. Pamiętnik, Wybór pism, tom 4, 1958 * Newerly I.: Żywe wiązanie. Warszawa, Czytelnik, 1966 * Korczak, J.: Ghetto diary. New Haven, Conn: Yale University Press, 2003. ISBN 0-300-09742-5. * Korczak J.: Pamiętnik. Wybór pism, tom 4, 1958. * Anna Mieszkowska, Dzieci Ireny Sendlerowej WWL MUZA SA, str. 134, wiersz 5-19 * Korczak, J.: Janusz Korczak w getcie: nowe źródła (wstęp i redakcja naukowa Aleksander Lewin). Warszawa, Conn: Latona, 1992, s. 310. * Betty Jean Lifton «The King of Children. A Biography of Janusz Korczak». New York-Toronto 1988 * Maria Falkowska «Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka». Warszawa 1989 == Спасылкі == * [http://prajdzisvet.org/text/1163-kajtus-charadziej.html Кайтусь-чарадзей. Урывак] * [http://2012korczak.pl/node Афіцыйны сайт Года Януша Корчака] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120705175521/http://2012korczak.pl/node |date=5 ліпеня 2012 }} * [http://pskorczak.org.pl/ Сайт Польскага таварыства імя Януша Корчака] * [http://www.polish-heroes.org//paginas/heroes-pol.html Галіна Бірэнбаум пра Януша Корчака] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120107224441/http://www.polish-heroes.org//paginas/heroes-pol.html |date=7 студзеня 2012 }} * [http://fcit.usf.edu/holocaust/KORCZAK/ The Janusz Korczak Living Heritage Association] (ang. • szw.), фотаздымкі, прэзентацыя твораў * [http://www.korczakianum.mhw.pl Цэнтр дакументацыі і даследаванняў KORCZAKIANUM — Аддзел Гістарычнага музея Варшавы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190603031115/http://www.korczakianum.mhw.pl/ |date=3 чэрвеня 2019 }} (pol.-ang.) {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Корчак Януш}} [[Катэгорыя:Грамадскія дзеячы Польшчы]] [[Катэгорыя:Дзіцячыя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Польшчы]] [[Катэгорыя:Публіцысты Польшчы]] [[Катэгорыя:Польскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Педагогі Польшчы]] [[Катэгорыя:Камандоры ордэна Адраджэння Польшчы]] [[Катэгорыя:Ваенныя ўрачы Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Масоны Польшчы]] [[Катэгорыя:Вязні польскіх гета]] jam7s0dt1p8zv5s3qc6vt8580zjlmre Арлоў 0 83628 4163765 4084577 2022-07-23T16:11:24Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki '''Арлоў''' — распаўсюджанае рускае прозвішча, паходзіць ад [[Арлы|арла]]. == Вядомыя носьбіты == * [[Алег Рыгоравіч Арлоў]] — беларускі жывапісец. * {{NL|Аляксандр Арлоў}} * [[Аляксей Рыгоравіч Арлоў]] — расійскі дзяржаўны і ваенны дзеяч. * [[Георгій Міхайлавіч Арлоў]] — рускі архітэктар. * {{NL|Дзмітрый Арлоў}} * [[Іван Аляксеевіч Арлоў]] — савецкі ваенны дзеяч. * [[Мікалай Люцыянавіч Арлоў]] — расійскі герпетолаг * [[Рыгор Рыгоравіч Арлоў]] — расійскі дзяржаўны і ваенны дзеяч. * {{NL|Сяргей Арлоў}} * {{NL|Уладзімір Арлоў}} * [[Цімафей Мікалаевіч Арлоў]] (1915—1943) — [[Герой Савецкага Саюза]] * [[Юрый Аляксандравіч Арлоў]] — савецкі палеантолаг. == Тапонімы == * [[Арлоў (горад)|Арлоў]] — горад у [[Кіраўская вобласць|Кіраўскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. == Гл. таксама == * [[Арлова]] * [[Арлоўскі]] {{спіс цёзак2|рускія}} 6oki8w5grulrck5d6mvqjvp9tg1fp3l Патэльня 0 87987 4163792 3693093 2022-07-23T18:20:27Z Ramanuki 35711 wikitext text/x-wiki [[Выява:Pfanne (Edelstahl).jpg|thumb|Стальная патэльня]] [[Выява:Koekenpan.jpg|thumb|Патэльня з тэфлонавым пакрыццём]] '''Патэльня, скаварада''' — прыстасаванне для смажання [[ежа|ежы]]. Мае, як правіла, круглую форму. Можа быць без ручак, з адной ручкай або з двума ручкамі. Вырабляецца з [[чыгун]]у, нержавеючай сталі або сталі, пакрытай рознымі эмалямі, [[алюміній|алюмінія]], [[кераміка|керамікі]] і інш. матэрыялаў. Забяспечваецца вечкам, якое вырабляецца з розных матэрыялаў (празрыстых або непразрыстых), і, часам, сеткай, якая перашкаджае распырскванню [[тлушч]]у або алею. Гістарычна патэльні маглі вырабляцца і з іншых матэрыялаў, напрыклад кэці (груз. კეცზე) - грузінская плоская гліняная або каменная (у тым ліку з стэатыта) патэльня. Выкарыстоўваецца для выпечкі [[хлеб]]а, мчадзі, [[хачапуры]], абсмажвання куранят, рыбы і інш. Многія сучасныя патэльні маюць унутранае пакрыццё з антыпрыгарных матэрыялаў (часцей за ўсё на аснове політэтрафторэцілена, часта званага патэнтаванай назвай - «тэфлон»), якое перашкаджае прыліпанню ежы да патэльні. [[Катэгорыя:Посуд]] f0xzfm8wr9thuu4mw7l782r30jivpmh Удзельнік:Zemant 2 94410 4163892 3676240 2022-07-23T22:54:01Z Zemant 13613 ⚡⚡⚡ wikitext text/x-wiki Если хочешь узнать обо мне больше, напиши Zemant в поисковике. {{User lang|ru}} {{User lang|be}} {{User lang|uk-2}} {{Інтарэсы:Гісторыя Беларусі}} {{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[Выява:Flag_of_Belarus.svg|border|50px]]|Гэты ўдзельнік — [[Беларусы|беларус]].}} {{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[Выява:Coat of arms of Minsk.svg|40px]]|Гэты удзельнік з'яўляецца '''[[Мінск|менчуком]]''' }}''' {{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[Выява:Europe.jpg|border|50px]]|Гэты ўдзельнік вельмі любіць усю [[Еўропа|Еўропу]]}} {{Удзельнік-манархіст}} {{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[Выява:Flag of NATO.svg|border|50px]][[Выява:Warsaw Pact Logo.svg|border|50px]]|Гэты ўдзельнік цікавіцца гісторыяй [[халодная вайна|халоднай вайны]]}} [[File:BlackSea1600 uk-2.png]] {{Шаблон:Славянскія раздзелы Вікіпедыі}}\ [[ru:User:Zemant]] [[en:User:Zemant]] [[de:User:Zemant]] [[fr:User:Zemant]] [[es:User:Zemant]] [[it:User:Zemant]] [[kk:User:Zemant]] [[uk:User:Zemant]] [[pl:User:Zemant]] [[ja:User:Zemant]] [[nl:User:Zemant]] [[pt:User:Zemant]] [[he:User:Zemant]] fy96sx0yoqpibm0huig3psum0qfpd86 Шаблон:Прэмія «Залаты глобус» за найлепшую рэжысёрскую працу 1961—1980 10 94861 4163816 3993749 2022-07-23T19:46:58Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Прэмія «Залаты глобус» за найлепшую рэжысёрскую працу 1961—1980 | загаловак = [[Прэмія «Залаты глобус» за найлепшую рэжысёрскую працу]] | стыль_асноўнага_загалоўка = background: #EEDD82; | стыль_загалоўкаў = background: #EEDD82; | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | спіс1 = * [[Стэнлі Крамер]] (1961) * [[Дэвід Лін]] (1962) * [[Элія Казан]] (1963) * [[Джордж К’юкар]] (1964) * [[Дэвід Лін]] (1965) * [[Фрэд Цынеман]] (1966) * [[Майк Нікалс]] (1967) * [[Пол Ньюман]] (1968) * [[Чарльз Джэрат]] (1969) * [[Артур Хілер]] (1970) * [[Уільям Фрыдкін]] (1971) * [[Фрэнсіс Форд Копала]] (1972) * [[Уільям Фрыдкін]] (1973) * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] (1974) * [[Мілаш Форман]] (1975) * [[Сідні Люмет]] (1976) * [[Герберт Рос]] (1977) * [[Майкл Чыміна]] (1978) * [[Фрэнсіс Форд Копала]] (1979) * [[Роберт Рэдфард]] (1980) ---- * [[:Шаблон:Прэмія «Залаты глобус» за найлепшую рэжысёрскую працу|Поўны спіс]] * [[:Шаблон:Прэмія «Залаты глобус» за найлепшую рэжысёрскую працу 1943—1960|(1943—1960)]] * '''(1961—1980)''' * [[:Шаблон:Прэмія «Залаты глобус» за найлепшую рэжысёрскую працу 1981—2000|(1981—2000)]] * [[:Шаблон:Прэмія «Залаты глобус» за найлепшую рэжысёрскую працу 2001—2020|(2001—2020)]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты прэміі «Залаты глобус»]] </noinclude> 87fhd7cikvgjoxt9lxwykmtvsozg94b Фелікс Зандман 0 94967 4163834 4028435 2022-07-23T20:02:14Z StachLysy 62453 катэгорыі, шаблон wikitext text/x-wiki {{Вучоны |Імя = Фелікс Зандман |Арыгінал імя = {{lang-pl|Felix Zandman}} |Фота = |Шырыня = |Подпіс = |Месца нараджэння = [[Гродна]] <br />([[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польшча]], цяпер [[Беларусь]]) |Месца смерці = [[ЗША]] |Навуковая сфера = [[фізіка]], [[мікраэлектроніка]] |Месца працы = [[Vishay Intertechnology]] |Навуковая ступень = [[Ph.D]] |Навуковае званне = |Альма-матэр = [[Нансі-Універсітэт|Універсітэт Нансі]], Францыя |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = |Вядомы як = |Вядомая як = |Узнагароды і прэміі = |Роспіс = |Шырыня роспісу = |Сайт = |Вікітэка = }} '''Фелікс Зандман''' ({{мова-en|Felix Zandman}}; [[1927]], [[Гродна]] — [[4 чэрвеня]] [[2011]]) — навуковец і інжынер, заснавальнік і галоўны тэхнічны дырэктар міжнароднай кампаніі «[[Vishay Intertechnology]]» — аднаго з найбуйнейшых пастаўшчыкоў электронных кампанентаў у свеце. У гады Другой сусветнай вайны Фелікс Зандман і яшчэ 4 яўрэі выжылі ў Катастрофе, дзякуючы дапамозе праведнікаў сусвету Ганны і Яна Пухальскіх. З 1946 па 1949 гг. ён вучыўся ў Францыі ва [[Нансі-Універсітэт|Універсітэце Нансі]] па спецыяльнасцях фізіка і тэхніка, і паралельна, у тэхнічным універсітэце Grande école d'ingénieurs (фр.). Ён атрымаў ступень доктара філасофіі ва ўніверсітэце [[Сарбона|Сарбоны]], абараніўшы дысертацыю па тэме фотапругкасці. Фелікс Зандман быў узнагароджаны медалём Э. Лонгстрэта (Інстытут Франкліна, 1962) і іншымі ўзнагародамі. {{Зноскі}} == Крыніцы == * [http://www.t-styl.info/by/106/politics/5638/%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D1%91%D1%80-%D1%87%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BA-%D1%8F%D0%BA%D1%96-%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%9E-%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5-%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9-%D1%81%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B3%D1%96.htm?tpl=134 В.Дрэма. Памёр чалавек, які спансараваў аднаўленне гродзенскай сінагогі]{{Недаступная спасылка}}, Штодыднёвiк «[[Твой стыль]]» 07.06.2011 {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Зандман}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Халакост у Польшчы]] [[Катэгорыя:Халакост у Беларусі]] [[Катэгорыя:Выжылі ў Халакосце]] [[Катэгорыя:Вязні гета]] [[Катэгорыя:Вязні польскіх гета]] jpzlk0iiing623peek6ktcm2nebyrw7 Асамская мова 0 103645 4163992 3505821 2022-07-24T07:16:40Z 46.56.184.21 wikitext text/x-wiki {{Картка:Мова |колер=індаеўрапейскія |імя=Асамская мова |саманазва={{unicode|অসমিয়া}} [асамія] |краіны=[[Індыя]], [[Бангладэш]], [[Бутан]] |рэгіёны= |афіцыйная мова=[[Асам]] |рэгулюе= |колькасць носьбітаў=15 млн. |рэйтынг= |статус= |вымер= |катэгорыя=[[Мовы Еўразіі]] |класіфікацыя= [[Індаеўрапейскія мовы|Індаеўрапейская сям'я]] :[[Індаіранскія мовы|Індаіранская галіна]] ::[[Індаарыйскія мовы|Індаарыйская група]] :::Усходняя падгрупа ::::'''Асамская мова''' |пісьменнасць=[[Бенгальскі алфавіт]] |ISO1=as |ISO2=asm |ISO3=asm }} '''Асамская мова''' (саманазва ''Асам'') — мова інда-арыйскай групы індаеўрапейскай сям'і. З'яўляецца роднай для [[асамцы|асамцаў]], прыкладна для 15 мільёнаў чалавек, якія жывуць пераважна ў паўночна-ўсходнім індыйскім штаце [[Асам]] і суседніх штатах. Невялікія меншасці, якія гавораць на асамскай мове, жывуць таксама ў [[Бангладэш]] і ў [[Бутан]]е. Пісьменнасць на аснове старажытнай пісьмовасці дзяржавы [[Камарупа]]. Асамская мова блізкая да [[бенгальская мова|бенгальскай мовы]] і [[орыя]]. Усе тры мовы паходзяць з магадхі, усходняга дыялекту пракрыта. Самыя старажытныя захаваныя скруткі на асамскай мове датуюцца XIV стагоддзем, часам праўлення караля Дурлабхнараяна. == Спасылкі == * [https://www.omniglot.com/writing/assamese.htm Assamese alphabet, pronunciation and alphabet] {{Interwiki|as|প্ৰথম পৃষ্ঠা|асамскай|}} {{Мовы Індыі}} [[Катэгорыя:Мовы Індыі]] [[Катэгорыя:Мовы Бутана]] [[Катэгорыя:Індаарыйскія мовы]] ovijzteh684f50rbe8sl8xzhgw2mq3n Этнацыд 0 106364 4163897 4030823 2022-07-23T23:21:06Z Красніца 114607 wikitext text/x-wiki '''Этнацыд''' (ад спалучэння слоў {{lang-el|ἔθνος}} — народ і {{lang-la|caedo}} — забіваю) — палітыка, скіраваная на знішчэнне нацыянальнай свядомасці той ці іншай этнічнай групы. У адзрозненне ад генацыду не звязана з фізічным знішчэннем носьбітаў пэўнай [[Мова|мовы]], [[Культура|культуры]] або [[Рэлігія|рэлігіі]]. У сувязі з гэтым даказаць абвінавачванні ў этнацыдзе цяжэй, чым факты генацыду. Некаторыя даследчыкі выкарыстоўваюць тэрмін "этнацыд" як сінонім паняццю "[[генацыд]]".<ref>http://www.ess.uwe.ac.uk/genocide/ethnocide.htm ETHNOCIDE (© Stuart D Stein. To be published in Encyclopedia of Race and Ethnic Studies, edited by Ellis Cashmore, Routledge, 2003) </ref> == Прыклады этнацыду ў сусветнай гісторыі == Біблейскае паведамленне з [[Кніга Выхад|кнігі Выхад]] можна аднесці да аднаго з найбольш ранніх апісанняў этнацыду. [[Фараон|Егіпецкі фараон]] даў загад забіваць кожнага навароджанага хлопчыка ў [[Яўрэі|яўрэйскіх]] перасяленцаў [[Старажытны Егіпет|Егіпта]], але пакідаць жывой навароджаных дзяўчат<ref>Біблія, кніга Выхад, раздзел 1</ref>. Гэту з'яву можна аднесці да этнацыду, бо мэтай гэтага загаду было не фізічнае вынішчэнне усяго народу, а яго асіміляцыя карэнным насельніцтвам. Падчас нацысцкай акупацыі [[Югаславія|Югаславіі]] (1941—1944 гг.) харвацкія нацыяналісты праводзілі этнацыд сербаў: апошніх прымушалі пераходзіць з праваслаўя ў каталіцызм, а тых, хто адмаўляўся, забівалі ці прымушалі пакінуць радзіму. Гэта можна аднесці да этнацыду па прычыне таго, што мова [[Сербы|сербаў]] і [[Харваты|харватаў]] таго часу практычна не адрознівалася (іх мова называлася [[Сербскахарвацкая мова|сербскахарвацкай]]) і гэтыя два народы ў асноўным адрозніваліся па [[Веравызнанне|веравызнанню]]. Некаторыя гісторыкі лічаць турэцкую дзяржаўную палітыку "адзінства нацыі" элементам этнацыду ў дачыненні да [[Курды|курдаў]], якіх да апошняга часу афіцыйныя турэцкія ўлады разглядалі як "горных туркаў" і адмаўлялі ім у праве афіцыйна карыстацца сваёй мовай<ref>У апошнія гады ўлады Турцыі дазволілі выкладанне ў школе і размяшчэнне дарожных знакаў на курдскай мове на паўдневым усходзе Турцыі, дзе кампактна пражываюць мільены курдаў</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Русіфікацыя Беларусі]] {{зноскі}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.hro.org/editions/glossary/26/ethcide.htm Этнацыд у слоўніку па правах чалавека] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080521085843/http://www.hro.org/editions/glossary/26/ethcide.htm |date=21 мая 2008 }} {{Расізм}} {{Этнапалітыка}} [[Катэгорыя:Генацыд]] [[Катэгорыя:Этналогія]] 0pd6q4tk6b97vejc2ipq54jwz43m8kq 4163898 4163897 2022-07-23T23:26:40Z Красніца 114607 wikitext text/x-wiki '''Этнацыд''' (ад спалучэння слоў {{lang-el|ἔθνος}} — народ і {{lang-la|caedo}} — забіваю) — палітыка, скіраваная на знішчэнне нацыянальнай свядомасці той ці іншай этнічнай групы. У адзрозненне ад генацыду не звязана з фізічным знішчэннем носьбітаў пэўнай [[Мова|мовы]], [[Культура|культуры]] або [[Рэлігія|рэлігіі]]. У сувязі з гэтым даказаць абвінавачванні ў этнацыдзе цяжэй, чым факты генацыду. Некаторыя даследчыкі выкарыстоўваюць тэрмін "этнацыд" як сінонім паняццю "[[генацыд]]".<ref>http://www.ess.uwe.ac.uk/genocide/ethnocide.htm ETHNOCIDE (© Stuart D Stein. To be published in Encyclopedia of Race and Ethnic Studies, edited by Ellis Cashmore, Routledge, 2003) </ref> == Прыклады этнацыду ў сусветнай гісторыі == Біблейскае паведамленне з [[Кніга Выхад|кнігі Зыход]] можна аднесці да аднаго з найбольш ранніх апісанняў этнацыду. [[Фараон|Егіпецкі фараон]] даў загад забіваць кожнага навароджанага хлопчыка ў [[Яўрэі|яўрэйскіх]] перасяленцаў [[Старажытны Егіпет|Егіпта]], але пакідаць жывой навароджаных дзяўчат<ref>Біблія, кніга Выхад, раздзел 1</ref>. Гэту з'яву можна аднесці да этнацыду, бо мэтай гэтага загаду было не фізічнае вынішчэнне усяго народу, а яго асіміляцыя карэнным насельніцтвам. Падчас нацысцкай акупацыі [[Югаславія|Югаславіі]] (1941—1944 гг.) харвацкія нацыяналісты праводзілі этнацыд сербаў: апошніх прымушалі пераходзіць з праваслаўя ў каталіцызм, а тых, хто адмаўляўся, забівалі ці прымушалі пакінуць радзіму. Гэта можна аднесці да этнацыду па прычыне таго, што мова [[Сербы|сербаў]] і [[Харваты|харватаў]] таго часу практычна не адрознівалася (іх мова называлася [[Сербскахарвацкая мова|сербскахарвацкай]]) і гэтыя два народы ў асноўным адрозніваліся па [[Веравызнанне|веравызнанню]]. Некаторыя гісторыкі лічаць турэцкую дзяржаўную палітыку "адзінства нацыі" элементам этнацыду ў дачыненні да [[Курды|курдаў]], якіх да апошняга часу афіцыйныя турэцкія ўлады разглядалі як "горных туркаў" і адмаўлялі ім у праве афіцыйна карыстацца сваёй мовай<ref>У апошнія гады ўлады Турцыі дазволілі выкладанне ў школе і размяшчэнне дарожных знакаў на курдскай мове на паўдневым усходзе Турцыі, дзе кампактна пражываюць мільены курдаў</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Русіфікацыя Беларусі]] {{зноскі}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.hro.org/editions/glossary/26/ethcide.htm Этнацыд у слоўніку па правах чалавека] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080521085843/http://www.hro.org/editions/glossary/26/ethcide.htm |date=21 мая 2008 }} {{Расізм}} {{Этнапалітыка}} [[Катэгорыя:Генацыд]] [[Катэгорыя:Этналогія]] bec5x8v77wczzb4h10s6o9ddekhdd27 Шаблон:Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру 2001—2020 10 108592 4163815 3993451 2022-07-23T19:46:38Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру 2001—2020 | загаловак = [[Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру]] | стыль_асноўнага_загалоўка = background: #EEDD82; | стыль_загалоўкаў = background: #EEDD82; | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | спіс1 = <div><center> {{nowrap|[[Рон Ховард]] (2001)}}{{·}} {{nowrap|{{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] (2002)}}{{·}} {{nowrap|[[Пітэр Джэксан]] (2003)}}{{·}} {{nowrap|[[Клінт Іствуд]] (2004)}}{{·}} {{nowrap|[[Энг Лі]] (2005)}}{{·}} {{nowrap|[[Марцін Скарсэзэ]] (2006)}}{{·}} {{nowrap|[[Браты Коэн]] (2007)}}{{·}} {{nowrap|[[Дэні Бойл]] (2008)}}{{·}} {{nowrap|[[Кэтрын Бігелоу]] (2009)}}{{·}} {{nowrap|[[Том Хупер]] (2010)}}{{·}} {{nowrap|[[Мішэль Хазанавічус]] (2011)}}{{·}} {{nowrap|[[Энг Лі]] (2012)}}{{·}} {{nowrap|[[Альфонса Куарон]] (2013)}}{{·}} {{nowrap|[[Алехандра Гансалес Іньярыту|Алехандра Іньярыту]] (2014)}}{{·}} {{nowrap|[[Алехандра Гансалес Іньярыту|Алехандра Іньярыту]] (2015)}}{{·}} {{nowrap|[[Дэм’ен Шазэл]] (2016)}}{{·}} {{nowrap|[[Гільерма дэль Тора]] (2017)}}{{·}} {{nowrap|[[Альфонса Куарон]] (2018)}}{{·}} {{nowrap|[[Пон Джун Хо]] (2019)}}{{·}} {{nowrap|[[Хлоя Чжаа]] (2020)}} ---- {{nowrap|[[:Шаблон:Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру|Поўны спіс]]}}{{·}} {{nowrap|[[:Шаблон:Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру 1928—1940|(1928—1940)]]}}{{·}} {{nowrap|[[:Шаблон:Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру 1941—1960|(1941—1960)]]}}{{·}} {{nowrap|[[:Шаблон:Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру 1961—1980|(1961—1980)]]}}{{·}} {{nowrap|[[:Шаблон:Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру 1981—2000|(1981—2000)]]}}{{·}} {{nowrap|'''(2001 — цяперашні час)'''}} </div></center> }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты прэміі Оскар|Рэжысура 2001]] </noinclude> b04hsyevw7w4a7jh9foaotfvsumc7m1 Жанна Казіміраўна Дапкюнас 0 116550 4163709 4084472 2022-07-23T14:03:46Z 5.100.193.59 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{навуковец}} {{Цёзкі2|Дапкюнас}} '''Жанна Казіміраўна Дапкюнас''' ({{ДН|8|3|1941}}, [[Беласток]], [[БССР]]) — беларускі [[літаратуразнаўца]] і арганізатар музейнай справы; унучатая пляменніца [[Янка Купала|Янкі Купалы]]<ref>{{Спасылка| аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.belartunion.by/sekcii/skulptura/7-3-2.html| загаловак = Склад конкурснай камісіі па правядзенню конкурса на стварэнне эскізнага праекту помніка Я.Купалу і Я.Коласу ў г.Варшаве| фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата = 4 кастрычніка 2011| мова = | каментарый = | title = Архіўная копія| accessdate = 2 чэрвеня 2012| archiveurl = https://web.archive.org/web/20120308001059/http://belartunion.by/sekcii/skulptura/7-3-2.html| archivedate = 8 сакавіка 2012| deadurl = yes}}</ref>. == Біяграфія == Нарадзілася ў сям'і служачых. Маці — [[Ядвіга Раманоўская]] — пляменніца [[Янка Купала|Янкі Купалы]]. Скончыла [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]] па спецыяльнасці «[[беларуская мова]] і літаратура» ([[1963]]). З [[1963]] па [[2005]] год працавала ў [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы|Літаратурным музеі Янкі Купалы]]. Прайшла ўсе прыступкі прафесійнай кар'еры ад навуковога супрацоўніка да кіраўніка музея. Займала пасады загадчыка навукова-экспазіцыйнага аддзела і вучонага сакратара музея. У [[1980]]—[[1986]] гг. — намеснік дырэктара музея. З [[1986]] па [[2002]] год — дырэктар [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы|Літаратурнага музея Янкі Купалы]]. Заснавальнік ([[1995]]) і нязменны намеснік старшыні [[Міжнародны фонд Янкі Купалы|Міжнароднага фонду Янкі Купалы]]. == Творчы і даследчыцкі шлях == Ініцыятар і арганізатар стварэння [[Купалаўскі (заказнік)|ландшафтнага заказніка «Купалаўскі»]] ([[Лагойскі раён|Лагойскі]] і [[Мінскі раён]]ы, [[2000]]), філіялаў [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы|Літаратурнага музея Янкі Купалы]] ў Акопах ([[Лагойскі раён]], [[1992]]) і [[Яхімоўшчына|Яхімоўшчыне]] ([[Маладзечанскі раён]], [[2001]]). Кіравала творчай групай па стварэнні галоўнай экспазіцыі музея ([[1976]]), экспазіцый у філіялах музея ў Вязынцы ([[1972]]) і Ляўках ([[1977]]), музея-кватэры Янкі Купалы ў Пячышчах ([[Татарстан]], [[1975]]), гісторыка-літаратурнага музея «Над ракою [[Арэса]]й» у калгасе «Чырвоная змена» ([[Любанскі раён]]) ([[1980]]). З [[1995]] года — арганізатар міжнародных навуковых канферэнцый па творчасці Янкі Купалы — Міжнародных купалаўскіх чытанняў. Ініцыятар супрацоўніцтва музея з профільнымі ўстановамі [[Расія|Расіі]], [[Польшча|Польшчы]], [[Украіна|Украіны]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Чэхія|Чэхіі]] і іншых краін. З'яўлялася нацыянальным каардынатарам ад Беларусі міжнароднага праекту «Літаратурны экспрэс Еўропа 2000»<ref>{{Спасылка| аўтар ''Курсіўны тэкст'' = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.vminsk.by/news/30/16922/| загаловак = Насустрач новаму тысячагоддзю – пад стук колаў| фармат = | назва праекта = | выдавец = | дата = 5 кастрычніка 2011| мова = | каментарый = }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. Аўтар шматлікіх артыкулаў пра жыццёвы шлях і творчасць Янкі Купалы, навукова-папулярнага кінафільма «Янка Купала» («[[Беларусьфільм]]», [[1974]]), радыёперадач пра Я. Купалу, буклета «Ляўкі. Купалаўскі мэмарыяльны запаведнік» ([[1981]]). Складальнік і аўтар каментарыяў да зборніка Я. Купалы «Публіцыстыка» ([[1972]], разам з Т. Тарасавай), трэцяга тома збору твораў [[Янка Купала|Янкі Купалы]] ў трох тамах ([[1982]]). Сябра рэдакцыйнай калегіі поўнага збору твораў [[Янка Купала|Янкі Купалы]] ў дзевяці тамах ([[1995]]—[[2003]]). Укладальнік кнігі «Я. Купала. [[Санет]]ы» ([[2002]], разам з [[Вячаслаў Рагойша|В. Рагойшам]]), буклетаў і альбомаў «Святло Купалава Дому» ([[1998]]), «Па Купалаўскіх мясцінах» ([[2002]], [[2006]]), «Купалаўскія мясціны на Маладзечаншчыне. [[Яхімоўшчына]]» ([[2004]]). Удзельнічала ў складанні «Бібліяграфіі твораў [[Янка Купала|Янкі Купалы]]» (ч.3, [[1972]]) і бібліяграфіі «[[Янка Купала]] ў літаратурнай крытыцы і мастацтвазнаўстве» ([[1980]]). У складзе рэдакцыйнай калегіі рэдагавала запісы I—VII Міжнародных купалаўскіх чытанняў ([[1995]]—[[2004]]), каталог «[[Янка Купала]] ў [[выяўленчае мастацтва|выяўленчым мастацтве]], [[1882]]—[[2002]]» ([[2003]]). Аўтар шэрагу артыкулаў у энцыклапедычным даведніку «[[Янка Купала]]» (1986). == Прафасійныя адзнакі і ўзнагароды == * Грамата [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савету БССР]] ([[1977]]) * Залатая ганаровая адзнака Таварыства польска-савецкага сяброўства ([[1979]]) * Ганаровы знак [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь]] ([[2001]]) {{Зноскі}} == Літаратура == * Янка Купала: Энцыкл. даведнік / БелСЭ; Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн., БелСЭ, 1986. — 727 с, 26 л. іл.; Артыкул «Дапкюнас Жанна» — С. 185. * Захавальніца шляхетнага духу Беларушчыны: Жана Дапкюнас і [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы]] // Роднае слова. — 2006. — № 3. — С. 102—104. == Спасылкі == * [http://kupala-museum.by/ Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120210094044/http://kupala-museum.by/ |date=10 лютага 2012 }} * [http://minpraud.by/articles.php?id=276&current_date=2010-04-20 Дарогамі паэта] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305013316/http://minpraud.by/articles.php?id=276&current_date=2010-04-20 |date=5 сакавіка 2016 }} * [http://news.tut.by/society/14327.html Помнік Янку Купалу ў Маскве] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305022113/http://news.tut.by/society/14327.html |date=5 сакавіка 2016 }} * [http://www.zvyazda.minsk.by/second.html?r=18&p=7&archiv=21032002 «Будзь і нам жа бацькам…»] * [http://kimpress.by/index.phtml?page=2&id=526&mode=print Душа паэта] * [http://www.vminsk.by/cgi-bin/anons.cgi?date=2003/02/12 «Купала марыў аб заможнай і вольнай краіне»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160313030533/http://vminsk.by/cgi-bin/anons.cgi?date=2003%2F02%2F12 |date=13 сакавіка 2016 }} {{Янка Купала}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дапкюнас}} [[Катэгорыя:Літаратуразнаўцы Беларусі]] sjfyjvkm8j0mtqu4jmy3aw8cljpbioj 4163726 4163709 2022-07-23T14:40:59Z Maksim L. 13 Адхіленая 1 апошняя тэкставая змена (зробленая [[Адмысловае:Contributions/5.100.193.59|5.100.193.59]]) і адноўленая версія 4084472, зробленая InternetArchiveBot: не, была слушная спасылк, менавіта Беларусі і Жанна ў арыгінале wikitext text/x-wiki {{навуковец}} {{Цёзкі2|Дапкюнас}} '''Жанна Казіміраўна Дапкюнас''' ({{ДН|8|3|1941}}, [[Беласток]], [[БССР]]) — беларускі [[літаратуразнаўца]] і арганізатар музейнай справы; унучатая пляменніца [[Янка Купала|Янкі Купалы]]<ref>{{Спасылка| аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.belartunion.by/sekcii/skulptura/7-3-2.html| загаловак = Склад конкурснай камісіі па правядзенню конкурса на стварэнне эскізнага праекту помніка Я.Купалу і Я.Коласу ў г.Варшаве| фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата = 4 кастрычніка 2011| мова = | каментарый = | title = Архіўная копія| accessdate = 2 чэрвеня 2012| archiveurl = https://web.archive.org/web/20120308001059/http://belartunion.by/sekcii/skulptura/7-3-2.html| archivedate = 8 сакавіка 2012| deadurl = yes}}</ref>. == Біяграфія == Нарадзілася ў сям'і служачых. Маці — [[Ядвіга Раманоўская]] — пляменніца [[Янка Купала|Янкі Купалы]]. Скончыла [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]] па спецыяльнасці «[[беларуская мова]] і літаратура» ([[1963]]). З [[1963]] па [[2005]] год працавала ў [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы|Літаратурным музеі Янкі Купалы]]. Прайшла ўсе прыступкі прафесійнай кар'еры ад навуковога супрацоўніка да кіраўніка музея. Займала пасады загадчыка навукова-экспазіцыйнага аддзела і вучонага сакратара музея. У [[1980]]—[[1986]] гг. — намеснік дырэктара музея. З [[1986]] па [[2002]] год — дырэктар [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы|Літаратурнага музея Янкі Купалы]]. Заснавальнік ([[1995]]) і нязменны намеснік старшыні [[Міжнародны фонд Янкі Купалы|Міжнароднага фонду Янкі Купалы]]. == Творчы і даследчыцкі шлях == Ініцыятар і арганізатар стварэння [[Купалаўскі (заказнік)|ландшафтнага заказніка «Купалаўскі»]] ([[Лагойскі раён|Лагойскі]] і [[Мінскі раён]]ы, [[2000]]), філіялаў [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы|Літаратурнага музея Янкі Купалы]] ў Акопах ([[Лагойскі раён]], [[1992]]) і [[Яхімоўшчына|Яхімоўшчыне]] ([[Маладзечанскі раён]], [[2001]]). Кіравала творчай групай па стварэнні галоўнай экспазіцыі музея ([[1976]]), экспазіцый у філіялах музея ў Вязынцы ([[1972]]) і Ляўках ([[1977]]), музея-кватэры Янкі Купалы ў Пячышчах ([[Татарстан]], [[1975]]), гісторыка-літаратурнага музея «Над ракою [[Арэса]]й» у калгасе «Чырвоная змена» ([[Любанскі раён]]) ([[1980]]). З [[1995]] года — арганізатар міжнародных навуковых канферэнцый па творчасці Янкі Купалы — Міжнародных купалаўскіх чытанняў. Ініцыятар супрацоўніцтва музея з профільнымі ўстановамі [[Расія|Расіі]], [[Польшча|Польшчы]], [[Украіна|Украіны]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Чэхія|Чэхіі]] і іншых краін. З'яўлялася нацыянальным каардынатарам ад Беларусі міжнароднага праекту «Літаратурны экспрэс Еўропа 2000»<ref>{{Спасылка| аўтар ''Курсіўны тэкст'' = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.vminsk.by/news/30/16922/| загаловак = Насустрач новаму тысячагоддзю – пад стук колаў| фармат = | назва праекта = | выдавец = | дата = 5 кастрычніка 2011| мова = | каментарый = }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. Аўтар шматлікіх артыкулаў пра жыццёвы шлях і творчасць Янкі Купалы, навукова-папулярнага кінафільма «Янка Купала» («[[Беларусьфільм]]», [[1974]]), радыёперадач пра Я. Купалу, буклета «Ляўкі. Купалаўскі мэмарыяльны запаведнік» ([[1981]]). Складальнік і аўтар каментарыяў да зборніка Я. Купалы «Публіцыстыка» ([[1972]], разам з Т. Тарасавай), трэцяга тома збору твораў [[Янка Купала|Янкі Купалы]] ў трох тамах ([[1982]]). Сябра рэдакцыйнай калегіі поўнага збору твораў [[Янка Купала|Янкі Купалы]] ў дзевяці тамах ([[1995]]—[[2003]]). Укладальнік кнігі «Я. Купала. [[Санет]]ы» ([[2002]], разам з [[Вячаслаў Рагойша|В. Рагойшам]]), буклетаў і альбомаў «Святло Купалава Дому» ([[1998]]), «Па Купалаўскіх мясцінах» ([[2002]], [[2006]]), «Купалаўскія мясціны на Маладзечаншчыне. [[Яхімоўшчына]]» ([[2004]]). Удзельнічала ў складанні «Бібліяграфіі твораў [[Янка Купала|Янкі Купалы]]» (ч.3, [[1972]]) і бібліяграфіі «[[Янка Купала]] ў літаратурнай крытыцы і мастацтвазнаўстве» ([[1980]]). У складзе рэдакцыйнай калегіі рэдагавала запісы I—VII Міжнародных купалаўскіх чытанняў ([[1995]]—[[2004]]), каталог «[[Янка Купала]] ў [[выяўленчае мастацтва|выяўленчым мастацтве]], [[1882]]—[[2002]]» ([[2003]]). Аўтар шэрагу артыкулаў у энцыклапедычным даведніку «[[Янка Купала]]» (1986). == Прафасійныя адзнакі і ўзнагароды == * Грамата [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савету БССР]] ([[1977]]) * Залатая ганаровая адзнака Таварыства польска-савецкага сяброўства ([[1979]]) * Ганаровы знак [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь]] ([[2001]]) {{Зноскі}} == Літаратура == * Янка Купала: Энцыкл. даведнік / БелСЭ; Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн., БелСЭ, 1986. — 727 с, 26 л. іл.; Артыкул «Дапкюнас Жанна» — С. 185. * Захавальніца шляхетнага духу Беларусі: Жанна Дапкюнас і [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы]] // Роднае слова. — 2006. — № 3. — С. 102—104. == Спасылкі == * [http://kupala-museum.by/ Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120210094044/http://kupala-museum.by/ |date=10 лютага 2012 }} * [http://minpraud.by/articles.php?id=276&current_date=2010-04-20 Дарогамі паэта] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305013316/http://minpraud.by/articles.php?id=276&current_date=2010-04-20 |date=5 сакавіка 2016 }} * [http://news.tut.by/society/14327.html Помнік Янку Купалу ў Маскве] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305022113/http://news.tut.by/society/14327.html |date=5 сакавіка 2016 }} * [http://www.zvyazda.minsk.by/second.html?r=18&p=7&archiv=21032002 «Будзь і нам жа бацькам…»] * [http://kimpress.by/index.phtml?page=2&id=526&mode=print Душа паэта] * [http://www.vminsk.by/cgi-bin/anons.cgi?date=2003/02/12 «Купала марыў аб заможнай і вольнай краіне»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160313030533/http://vminsk.by/cgi-bin/anons.cgi?date=2003%2F02%2F12 |date=13 сакавіка 2016 }} {{Янка Купала}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дапкюнас}} [[Катэгорыя:Літаратуразнаўцы Беларусі]] t6kqtyzorczgue3qfsjk76hcnyibkwf Аляксандр Мікалаевіч Арлоў 0 116745 4163721 3068586 2022-07-23T14:34:37Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Мастак | імя = | арыгінальнае імя = | імя пры нараджэнні = | партрэт = Аляксандр Мікалаевіч Арлоў.jpg | шырыня = | загаловак = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | паходжанне = | падданства = | грамадзянства = | жанр = | вучоба = | стыль = | працы = | заступнікі = | уплыў = | уплыў на = | узнагароды = | сайт = | вікісховішча = }} {{Цёзкі2|Арлоў}} '''Алякса́ндр Мікала́евіч Арло́ў''' ({{ДН|||1908}}, {{МН|Віцебск||Горад Віцебск}} — [[1942]], нацысцкі канцлагер) — беларускі [[скульптар]]. == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскае народнае мастацкае вучылішча|Віцебскі мастацкі тэхнікум]] (1929). Член Віцебскага філіяла Аб’яднання моладзі Асацыяцыі мастакоў рэвалюцыі (1929—1930). Удзельнічаў у скульптурным афармленні [[Дом урада, Мінск|Дома ўрада]] (1933), [[Цэнтральны дом афіцэраў, Мінск|Акруговага Дома афіцэраў]] (1935), Палаца піянераў (1936; усе ў [[Мінск]]у), беларускага павільёна на Усесаюзнай сельскагаспадарчай выстаўцы ў [[Горад Масква|Маскве]] (1939). == Асноўныя творы == * [[Бюст, скульптура|бюст]] М. Чарнышэўскага для Дома ўрада, * бюст М. Фрунзэ і рэльефы розных відаў [[Зброя|зброі]] для Акруговага Дома афіцэраў, * [[гарэльеф]] «Жыццё піянераў» і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Арлоў Аляксандр Мікалаевіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. — Мн., 1996. — Т. 1. — С. 483. * Арлоў Аляксандр Мікалаевіч // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Віцебска : у 2 кн. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]; склад. А. І. Мацяюн; маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн., 2003. — Кн. 2. — С. 523. {{DEFAULTSORT:Арлоў}} [[Катэгорыя:Скульптары Беларусі]] nvl31jjyind3s4jz9cyusz9c2qmfxo1 Антонаўскі парк 0 119137 4164038 4045374 2022-07-24T10:04:11Z JerzyKundrat 174 пашанаваць спіну! — бадай што актуальны лозунг wikitext text/x-wiki {{Парк |Назва = Антонаўскі парк |Выява = Sliapianka water system near Klumava Lane.jpg |шырыня фота = |Подпіс = |Раён = |Раёны = Партызанскі раён (Мінск)/ Ленінскі раён (Мінск) |Гістарычны раён = [[Архірэйская слабодка|Антонаўка]] |Заснаваны = [[1928]] |Ранейшыя назвы = |Плошча = |Метро = [[Станцыя метро Пралетарская, Мінск|Пралетарская]] (850 м) |Пазіцыйная карта 1 = |Пазіцыйная карта = Беларусь Мінск |шырыня карты = |памер = |на карце google = |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Антонаўскі парк''' — парк на мяжы [[Партызанскі раён, Мінск|Партызанскага]] і [[Ленінскі раён, Мінск|Ленінскага раёна]] [[Мінск]]а, частка [[Сляпянская водная сістэма|Сляпянскай водна-паркавай сістэмы]]<ref>[http://pravo.levonevsky.org/bazaby11/republic37/text206/index2.htm Указ Президента Республики Беларусь от 23.04.2003 N 165 "Об утверждении генерального плана г.Минска с прилегающими территориями и некоторых вопросах его реализации"]</ref>. Тэрыторыя абмежавана [[Вуліца Судмаліса, Мінск|вуліцамі Судмаліса]], [[Вуліца Планерная (Мінск)|Планёрнай]], [[Партызанскі праспект, Мінск|Партызанскім праспектам]] і [[завулак Клумава|завулкам Клумава]]<ref name="прысваенне">[http://minsk.gov.by/ru/normdoc/2079/ Аб прысваенні назваў вуліцы, скверам і мікрараёнам г. Мінска]</ref>. == Гісторыя == [[Файл:Антоновский парк (Минск).jpg|міні|злева|Антонаўскі парк]] З сярэдзіны ХІХ стагоддзя на месцы паўночнай часткі парка існаваў [[фальварак]] [[Архірэйская слабодка|Антонаўка]], які належаў мінскаму архірэю [[Антоній (Зубко)|Антонію Зубко]]. У [[1928]] годзе побач з Антонаўкай быў урачыста адкрыты Антонаўскі парк. Большая яго частка пасля вайны адышла пад забудову<ref>[http://mensk.by/modules.php?name=News&file=view&news_id=113 Карта Минска как учебник истории]</ref>. Парк быў добраўпарадкаваны ў другой палове 1970-х гадоў пасля стварэння Сляпянскай воднай сістэмы ў рэчышчы невялікай [[Рака Сляпянка|рэчкі Сляпянкі]]<ref>[http://shkolagood.by/html/parki/antonovski.html Антонаўскі парк]{{Недаступная спасылка}}</ref>. 9 студзеня 2007 года [[Мінскі гарадскі Савет дэпутатаў|Мінскім гарадскім Саветам дэпутатаў]] парку была афіцыйна прысвоена назва «Антонаўскі парк»<ref name="прысваенне"/>. [[Файл:Therapeutic park in Minsk.jpg|міні|злева|Тэрапеўтычны парк]] Па ініцыятыве [[Беларускае таварыства Чырвонага Крыжа|Беларускага Таварыства Чырвонага Крыжа]] ў маі 2018 года створаны тэрапеўтычны парк для [[пажылыя людзі|пажылы]]х і людзей з [[інвалід]]насцю. За сродкі мецэната былі пастаўлены лаўкі, кветнікі і сталы, вялікія шахматы. Над азеляненнем працавалі разам са спецыялістамі Цэнтральнага батанічнага саду НАН Беларусі, якія падабралі расліны пад мясцовы клімат, у тым ліку духмяныя расліны, кветкі рознай гамы і тэкстуры, якія прывабліваюць птушак і матылёў. Кветнікі зрабілі высокімі, каб пажылым наведвальнікам не нагінацца і паберагчы спіну. У тэрапеўтычным парку праводзяць аздараўленчыя праграмы: навучанне [[скандынаўская хада|скандынаўскай хад]]зе, [[танец|танцам]] і практыкаванням на баланс для прафілактыкі падзенняў<ref>[https://news.tut.by/go/594579.html В Минске открыли терапевтический парк для пенсионеров, как в Сингапуре. 29 мая 2018] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190407091123/https://news.tut.by/go/594579.html |date=7 красавіка 2019 }}</ref>. {{зноскі}} {{Сады і паркі Мінска}} [[Катэгорыя:Паркі Мінска]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1928 годзе]] [[Катэгорыя:1928 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Партызанскі раён (Мінск)]] [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Мінск)]] tl6t6coz87zj9ljb459qopptinwxawz 4164039 4164038 2022-07-24T10:04:38Z JerzyKundrat 174 /* Гісторыя */ арфаграфія wikitext text/x-wiki {{Парк |Назва = Антонаўскі парк |Выява = Sliapianka water system near Klumava Lane.jpg |шырыня фота = |Подпіс = |Раён = |Раёны = Партызанскі раён (Мінск)/ Ленінскі раён (Мінск) |Гістарычны раён = [[Архірэйская слабодка|Антонаўка]] |Заснаваны = [[1928]] |Ранейшыя назвы = |Плошча = |Метро = [[Станцыя метро Пралетарская, Мінск|Пралетарская]] (850 м) |Пазіцыйная карта 1 = |Пазіцыйная карта = Беларусь Мінск |шырыня карты = |памер = |на карце google = |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Антонаўскі парк''' — парк на мяжы [[Партызанскі раён, Мінск|Партызанскага]] і [[Ленінскі раён, Мінск|Ленінскага раёна]] [[Мінск]]а, частка [[Сляпянская водная сістэма|Сляпянскай водна-паркавай сістэмы]]<ref>[http://pravo.levonevsky.org/bazaby11/republic37/text206/index2.htm Указ Президента Республики Беларусь от 23.04.2003 N 165 "Об утверждении генерального плана г.Минска с прилегающими территориями и некоторых вопросах его реализации"]</ref>. Тэрыторыя абмежавана [[Вуліца Судмаліса, Мінск|вуліцамі Судмаліса]], [[Вуліца Планерная (Мінск)|Планёрнай]], [[Партызанскі праспект, Мінск|Партызанскім праспектам]] і [[завулак Клумава|завулкам Клумава]]<ref name="прысваенне">[http://minsk.gov.by/ru/normdoc/2079/ Аб прысваенні назваў вуліцы, скверам і мікрараёнам г. Мінска]</ref>. == Гісторыя == [[Файл:Антоновский парк (Минск).jpg|міні|злева|Антонаўскі парк]] З сярэдзіны ХІХ стагоддзя на месцы паўночнай часткі парка існаваў [[фальварак]] [[Архірэйская слабодка|Антонаўка]], які належаў мінскаму архірэю [[Антоній (Зубко)|Антонію Зубко]]. У [[1928]] годзе побач з Антонаўкай быў урачыста адкрыты Антонаўскі парк. Большая яго частка пасля вайны адышла пад забудову<ref>[http://mensk.by/modules.php?name=News&file=view&news_id=113 Карта Минска как учебник истории]</ref>. Парк быў добраўпарадкаваны ў другой палове 1970-х гадоў пасля стварэння Сляпянскай воднай сістэмы ў рэчышчы невялікай [[Рака Сляпянка|рэчкі Сляпянкі]]<ref>[http://shkolagood.by/html/parki/antonovski.html Антонаўскі парк]{{Недаступная спасылка}}</ref>. 9 студзеня 2007 года [[Мінскі гарадскі Савет дэпутатаў|Мінскім гарадскім Саветам дэпутатаў]] парку была афіцыйна прысвоена назва «Антонаўскі парк»<ref name="прысваенне"/>. [[Файл:Therapeutic park in Minsk.jpg|міні|злева|Тэрапеўтычны парк]] Па ініцыятыве [[Беларускае таварыства Чырвонага Крыжа|Беларускага таварыства Чырвонага Крыжа]] ў маі 2018 года створаны тэрапеўтычны парк для [[пажылыя людзі|пажылы]]х і людзей з [[інвалід]]насцю. За сродкі мецэната былі пастаўлены лаўкі, кветнікі і сталы, вялікія шахматы. Над азеляненнем працавалі разам са спецыялістамі Цэнтральнага батанічнага саду НАН Беларусі, якія падабралі расліны пад мясцовы клімат, у тым ліку духмяныя расліны, кветкі рознай гамы і тэкстуры, якія прывабліваюць птушак і матылёў. Кветнікі зрабілі высокімі, каб пажылым наведвальнікам не нагінацца і паберагчы спіну. У тэрапеўтычным парку праводзяць аздараўленчыя праграмы: навучанне [[скандынаўская хада|скандынаўскай хад]]зе, [[танец|танцам]] і практыкаванням на баланс для прафілактыкі падзенняў<ref>[https://news.tut.by/go/594579.html В Минске открыли терапевтический парк для пенсионеров, как в Сингапуре. 29 мая 2018] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190407091123/https://news.tut.by/go/594579.html |date=7 красавіка 2019 }}</ref>. {{зноскі}} {{Сады і паркі Мінска}} [[Катэгорыя:Паркі Мінска]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1928 годзе]] [[Катэгорыя:1928 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Партызанскі раён (Мінск)]] [[Катэгорыя:Ленінскі раён (Мінск)]] 2l8ws7euzp8njiv2j78m4vj81ygrfka Віцебскае народнае мастацкае вучылішча 0 120612 4163715 3861690 2022-07-23T14:25:40Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki [[File:VitebskVKhU.jpg|thumb|Будынак Віцебскага народнага мастацкага вучылішча, былая вуліца Бухарынская, 10]] '''Віцебскае народнае мастацкае вучылішча''' — мастацкае вучылішча [[Горад Віцебск|горада Віцебска]]. [[12 верасня]] [[1918]] года Калегія па справах мастацтваў і мастацкай прамысловасці НКА [[РСФСР]] прыняла пастанову аб прызначэнні [[Марк Шагал|Марка Шагала]] на пасаду ўпаўнаважанага па справах мастацтваў Віцебскай губерні. На старонках петраградскай газеты "Мастацтва Камуны" з'явіўся яго зварот да мастакоў з запрашэннем прыехаць у Віцебск для выкладання. Першымі адгукнуліся [[Іван Альбертавіч Пуні|Іван Пуні]], [[Ксенія Леанідаўна Багуслаўская|Ксенія Багуслаўская]], [[Надзея Іванаўна Любавіна|Надзея Любавіна]], [[Яніс Тылбэргс|Іван Цільбергз]], [[Мсціслаў Валяр'янавіч Дабужынскі|Мсціслаў Дабужынскі]]. Прыём у Віцебскае мастацкае вучылішча (у дакументах яно значыцца таксама як Віцебская народная мастацкая школа, Віцебскае народнае мастацкае вучылішча) пачаўся з [[11 лістапада]] [[1918]] года. [[28 студзеня]] [[1919]] года адбылося афіцыйнае адкрыццё вучылішча ў памяшканні хаты былога банкіра Вішняка па вуліцы Бухарынскай, 10 (зараз — вуліца Газеты «Праўда»). Першым дырэктарам яго стаў М. В. Дабужынскі, які прапрацаваў тут са снежня 1918 па люты 1919 г. == Выкладчыкі == [[Мсціслаў Валяр'янавіч Дабужынскі|Мсціслаў Дабужынскі]] навучаў кампазіцыі, маляванню з натуры, напісанню партрэтаў і нацюрмортаў; [[Іван Альбертавіч Пуні|Іван Пуні]] адкрыў у школе майстэрню плаката; [[Ксенія Леанідаўна Багуслаўская|Ксенія Багуслаўская]] арганізавала майстэрню сучаснага прыкладнога мастацтва; [[Яніс Тылбэргс|Іван Цільберг]] — скульптурную майстэрню; [[Надзея Іванаўна Любавіна|Надзея Любавіна]] — падрыхтоўчую, [[Аляксандр Георгіевіч Ром|Аляксандр Ром]] — майстэрню рысунка. Асаблівае месца ў рабоце школы займала «Вольная майстэрня» [[Марк Шагал|Марка Шагала]], арганізаваная на манер парыжскіх акадэмій. Асноўны ўпор у ёй рабіўся на самастойную працу навучэнцаў. == Прыезд Малевіча. Ад'езд Шагала == Прыезд у Віцебск у лістападзе 1919 г. [[Казімір Малевіч|Казіміра Севярынавіча Малевіча]], вядомага рускага [[авангард]]ыста і стваральніка [[супрэматызм]]у, адзначыў новы этап у жыцці вучылішча. Галоўным спосабам зносін настаўніка з вучнямі сталі лекцыі, даклады і гутаркі. Майстэрня Малевіча набыла папулярнасць сярод навучэнцаў, якія сталі пераходзіць да Казіміра Севярынавіча з іншых класаў. Асаблівай папулярнасцю карысталася аб'яднанне «Утвердителей нового искусства» (УНОВИС), якое канчаткова сфарміравалася ў лютым 1920 года. Найбольш актыўнымі членамі УНОВИСа былі: [[Казімір Малевіч|К. С. Малевіч]], [[В. М. Ермалаева]], [[Н. О. Коган]], [[Лазар Маркавіч Лісіцкі|Л. М. Лісіцкі]] — сярод выкладчыкаў; [[І. Г. Чашнік]], [[І. І. Чарвінка]], [[Г. І. Наскоў]], [[Л. А. Юдзін]], [[Іван Трафімавіч Гаўрыс|Іван Гаўрыс]], [[Л. М. Хідзекель]] — сярод вучняў. Займаючы афіцыйную пасаду кіраўніка майстэрні, К. С. Малевіч стварыў абсалютна новую сістэму выкладання - Адзіную аўдыторыю жывапісу УНОВИСа, у якую аб'ядналіся ўсе майстэрні за выключэннем акадэмічнай і скульптурнай. Наватарскія метады адукацыі ва УНОВИСе дазвалялі вучням удасканальваць ідэі сваіх педагогаў і выяўляць самастойнасць у спосабах рэалізацыі ідэй супрэматызму. Таму не выпадкова, што ўжо ў 1920 г. адбылася "Першая выстава УНОВИСа" ў [[Горад Масква|Маскве]], а ў чэрвені гэтага ж года члены аб'яднання ўдзельнічалі ў Першай Усерасійскай канферэнцыі выкладчыкаў і навучэнцаў дзяржаўных вольных мастацкіх майстэрняў, а таксама сталі аднымі з першых сярод новых мастацкіх школ краіны. [[28 студзеня]] [[1920]] года Віцебскае мастацкае вучылішча святкавала свае першыя ўгодкі. У гонар юбілею ў навучальнай установе была арганізавана «Другая справаздачная выстава вучняў». [[5 чэрвеня]] [[1920]] года [[Марк Шагал]] пакінуў г. Віцебск. Паводле загада Аддзела ІЗО НКП РСФСР ад [[19 чэрвеня]] 1920 года майстэрні ўзначаліла В. М. Ермалаева. == Заняпад == У канцы лістапада 1921 года ў сувязі са зменай дзяржаўнай палітыкі ў вобласці фінансавання ўстаноў мастацкай адукацыі Віцебскія вышэйшыя дзяржаўныя мастацкія тэхнічныя майстэрні былі зняты мясцовымі органамі ўлады з дзяржзабеспячэння. Установа апынулася ў вельмі бядотным становішчы: для аплаты ацяплення і асвятлення майстэрняў прадавалася частка інвентара. Крэдыты, якія атрымліваліся з цэнтру, цалкам ішлі на выплату заработнай платы і на гаспадарчыя патрэбы. На пачатку 1922 года Віцебскія вышэйшыя дзяржаўныя мастацкія тэхнічныя майстэрскія былі рэарганізаваны ў Віцебскі мастацка-практычны інстытут (у дакументах ён упамінаецца таксама як Віцебскі мастацкі інстытут, або Мастацкі практычны інстытут) Главпрофобра НКА РСФСР. У гэты час у інстытуце працавалі наступныя майстэрні: жывапісная, скульптурная, графічная і дрэваапрацоўчая са спецыяльнай мастацка-такарнай майстэрняй. Меркавалася адкрыць таксама педагагічную. Рэктарам інстытута была прызначана В. Ермалаева, педагагічны савет інстытута ўзначаліў Ю. Пэн. У інстытуце навучанне вялося ў двух кірунках: з аднаго боку, на падставе рэалістычнага метаду выкладання [[Ю. Пэн]]а; з другога - на аснове рэалізацыі ідэй супрэматызму ў класах К. Малевіча, Н. Коган, В. Ермалаевай. Працягваліся пошукі новых формаў, ігнараваліся традыцыі, вучні ўдзельнічалі ў эксперыменце. Разам з настаўнікамі яны не столькі малявалі з натуры, як прадугледжвала акадэмічная школа, колькі размяшчалі на паперы трохвугольнікі, шматвугольнікі, прамавугольнікі розных колераў і памераў, ствараючы відарысы розных прадметаў і збудаванняў. У канцы мая 1922 года з Віцебска з'ехаў К. С. Малевіч, затым — Н. Коган, а 15 жніўня 1922 года В. М. Ермалаева перадала справы І. Т. Гаўрысу, які стаў выконваючым абавязкі рэктара Віцебскага мастацка практычнага інстытута. У гэтым жа годзе сваю педагагічную дзейнасць у інстытуце пачалі А. Бразер, С. Юдовін. 1922/23 вуч. год стаў апошнім у дзейнасці інстытута. Да восені ў яго штаце засталося пяць выкладчыкаў: І. Гаўрыс, Ю. Пэн, [[Саламон Барысавіч Юдовін|С. Юдовін]], [[Абрам Маркавіч Бразер|А. Бразер]] і [[Яфім Сямёнавіч Мінін|Я. Мінін]]. Іван Трафімавіч з калегамі прыкладаў усе намаганні, каб арганізаваць навучальны працэс, забяспечыць яго матэрыяльную базу, але вырашыць гэту задачу тады не атрымалася. Малады кіраўнік не стаў аўтарытэтнай фігурай у вачах мясцовых улад, не было ў яго падтрымкі, як калісьці ў М. Шагала і ў В. Ермалаевай, і са сталіцы. У студзені 1923 г. спынілі сваю дзейнасць УНОВИС, малярная, скульптурная майстэрні інстытута, быў закрыты Музей сучаснага мастацтва. У сакавіку 1923 г. Віцебскі губпрофобр прапанаваў Мастацка-практычнаму інстытуту пераехаць у новы будынак, а памяшканне па вул. Бухарынскай, 10 перадаць Віцебскаму музычнаму тэхнікуму, якому раней быў прадстаўлены 1-ы паверх будынка. Інстытут адмовіўся выканаць дадзенае патрабаванне, настойваючы, у сваю чаргу, на перасяленні тэхнікума. == Беларускі дзяржаўны мастацкі тэхнікум == З 1924 года, пасля далучэння [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]] да [[БССР|Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]] (БССР), Віцебскі мастацкі тэхнікум быў перайменаваны ў Беларускі дзяржаўны мастацкі тэхнікум і стаў падпарадкоўвацца Галоўнаму ўпраўленню прафесійнай адукацыі Народнага Камісарыята Асветы БССР. 5 верасня 1923 года на пасаду дырэктара тэхнікума быў прызначаны скульптар [[Міхаіл Аркадзевіч Керзін]], які да гэтага ўзначальваў Мастацкі тэхнікум у горадзе [[Горад Веліж|Веліж]]. Віцебскі мастацкі тэхнікум, які ў верасні 1923 года пераехаў ужо ў будынак былой сінагогі, неўзабаве перасяліўся ў іншы будынак на скрыжаванні вуліц Біржавай і Валадарскага (цяпер вуліцы Маякоўскага і Суворава), больш прыдатны для арганізацыі навучальнага працэсу, і размяшчаўся ў ім да пачатку Вялікай Айчыннай вайны. Калі ў 1926 годзе адбыўся першы выпуск Беларускага дзяржаўнага мастацкага тэхнікума, у складзе якога было пяць жывапісцаў і два скульптары, мала хто меркаваў, што з гэтага часу навучальная ўстанова ператворыцца ў кузню мастацкіх кадраў [[Беларусь|Беларусі]]. Вучні і выкладчыкі тэхнікума ўдзельнічалі ў шэрагу выстаў у Маскве, [[Ленінград]]зе, [[Мінск]]у. Напрыклад, экспанаваліся творы на 1-й Усебеларускай мастацкай выставе, на якой быў асобны раздзел «Творы вучняў Віцебскага мастацкага тэхнікума». Педагогі і вучні ўдзельнічалі таксама ў стварэнні праекта Дзяржаўнага Герба БССР (быў зацверджаны праект Герба БССР, распрацаваны настаўнікам тэхнікума [[Валянцін Віктаравіч Волкаў|В. Волкавым]]), у афармленні г. Віцебска да святаў, у дзейнасці Віцебскага краязнаўчага таварыства, у складанні экспазіцыі музея пры тэхнікуме. Найбольш здольныя выпускнікі тэхнікума накіроўваліся для паглыблення прафесійных ведаў у вышэйшыя мастацкія навучальныя ўстановы краіны, а з 1933 — ва Усерасійскую Акадэмію Мастацтваў у Ленінградзе. Сярод выпускнікоў навучальнай установы былі народны мастак СССР [[Заір Азгур|3. Азгур]]; народныя мастакі БССР [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель|А. Бембель]], [[Аляксей Канстанцінавіч Глебаў|А. Глебаў]], [[Яўген Аляксеевіч Зайцаў|Я. Зайцаў]], [[Я. Мікалаеў]], [[Сяргей Іванавіч Селіханаў|С. Селіханаў]], [[Віталь Канстанцінавіч Цвірка|В. Цвірка]]; заслужаныя дзеячы мастацтваў БССР [[Адольф Самойлавіч Гугель|А. Гугель]], [[Лазар Саулавіч Ран|Лазар Ран]], [[Канстанцін Міхайлавіч Касмачоў|К. Касмачоў]], [[Раіса Кудрэвіч]], [[Натан Майсеевіч Воранаў|Н. Воранаў]], [[Павел Васілевіч Масленікаў|П. Масленікаў]], а таксама мастакі [[Аляксандр Мікалаевіч Арлоў|А. Арлоў]], [[М. Аўчыннікаў]], [[У. Вярвенскі]], [[Л. Дзерваедаў]], [[Абрам Жораў|А. Жораў]], [[Г. Ізмайлаў]], [[М. Калішэвіч]], [[Б. Каплан]], [[Васіль Капыценка|В. Капыценка]], [[А. Пашута]], [[Ш. Пікус]], [[Яўген Саматыя|Я. Саматыя]], [[Іосіф Фянюк|І. Фянюк]] і іншыя. У 1939 годзе Беларускі дзяржаўны мастацкі тэхнікум быў рэарганізаваны ў Віцебскае мастацкае вучылішча НКА БССР. Тэрмін навучання ў вучылішчы павялічыўся да пяці гадоў; дзейнічала мастацка-педагагічнае аддзяленне са спецыялізацыямі: [[жывапіс]], [[скульптура]] і [[Графіка, мастацтва|графіка]], а таксама мастацка-графічнае і клубна-афарміцельскае. Дзейнасць Віцебскага мастацкага вучылішча ў чэрвені 1941 была прыпынена ў сувязі з акупацыяй Віцебска нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Інфармацыі пра тое, што пасля [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] праца вучылішча была адноўлена, у дакументах Дзяржархіва Віцебскай вобласці не выяўлена. У «Звестках пра сярэднія спецыяльныя навучальныя ўстановы вобласці па стане на 1 красавіка 1946 г.», якія захоўваюцца ў фондзе Віцебскага абкама КПБ, значыцца Мастацкі тэхнікум, арганізаваны ў 1923 г. Але ў графе «Колькасць навучэнцаў на 1946 год» стаіць прочырк. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|4|Віцебскае народнае мастацкае вучылішча}} * Витебск: Классика и Авангард : история Витебского художественного училища в документах Государственного архива Витебской области (1918—1923) / сост. М. В. Пищуленок [и др.]. — Витебск, 2004. — 336 с. * ''[[Лисов А. Г.]]'' Витебское народное художественное училище / А. Г. Лисов // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / ред. Г. П. Пашков [и др.]. — Мн., 2006. — Т. 2. — С. 718. == Спасылкі == {{Commons|Category:Viciebsk People's Art School Building}} [[Катэгорыя:Культура Віцебска]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Віцебску]] [[Катэгорыя:Віцебскае народнае мастацкае вучылішча]] {{Славутасці Віцебска}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1918 годзе]] [[Катэгорыя:1918 год у Віцебску]] gw6hm82xb7uwdxzy3ldzatxg41vcoui 4164007 4163715 2022-07-24T07:42:16Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki [[File:VitebskVKhU.jpg|thumb|Будынак Віцебскага народнага мастацкага вучылішча, былая вуліца Бухарынская, 10]] '''Віцебскае народнае мастацкае вучылішча''' — установа адукацыі ў [[Віцебск|Віцебску]]. Калегія па справах мастацтваў і мастацкай прамысловасці НКА [[РСФСР]] 12 верасня 1918 года прыняла пастанову пра прызначэнне [[Марк Шагал|Марка Шагала]] на пасаду ўпаўнаважанага па справах мастацтваў Віцебскай губерні. У петраградскай газеце "Мастацтва Камуны" з'явіўся зварот Шагала да мастакоў з запрашэннем прыехаць у Віцебск для выкладання. Першымі адгукнуліся [[Іван Альбертавіч Пуні|Іван Пуні]], [[Ксенія Леанідаўна Багуслаўская|Ксенія Багуслаўская]], [[Надзея Іванаўна Любавіна|Надзея Любавіна]], [[Яніс Тылбэргс|Іван Цільбергз]], [[Мсціслаў Валяр'янавіч Дабужынскі|Мсціслаў Дабужынскі]]. Прыём у '''Віцебскае мастацкае вучылішча''' (у дакументах называлася таксама '''Віцебская народная мастацкая школа''') пачаўся з 11 лістапада 1918 года. Афіцыйнае адкрыццё вучылішча адбылося 28 студзеня 1919 года ў памяшканні былога дому банкіра Вішняка па вуліцы Бухарынскай, 10 (цяпер вуліца Газеты «Праўда»). Першым дырэктарам яго стаў М. В. Дабужынскі, які прапрацаваў тут са снежня 1918 да лютага 1919 года. == Выкладчыкі == [[Мсціслаў Валяр'янавіч Дабужынскі|Мсціслаў Дабужынскі]] навучаў кампазіцыі, маляванню з натуры, напісанню партрэтаў і нацюрмортаў; [[Іван Альбертавіч Пуні|Іван Пуні]] адкрыў у школе майстэрню плаката; [[Ксенія Леанідаўна Багуслаўская|Ксенія Багуслаўская]] арганізавала майстэрню сучаснага прыкладнога мастацтва; [[Яніс Тылбэргс|Іван Цільберг]] — скульптурную майстэрню; [[Надзея Іванаўна Любавіна|Надзея Любавіна]] — падрыхтоўчую, [[Аляксандр Георгіевіч Ром|Аляксандр Ром]] — майстэрню рысунка. Асобнае месца ў рабоце школы займала «Вольная майстэрня» [[Марк Шагал|Марка Шагала]], арганізаваная на манер парыжскіх акадэмій. Асноўны ўпор у ёй рабіўся на самастойную працу навучэнцаў. == Прыезд Малевіча. Ад'езд Шагала == Прыезд у Віцебск у лістападзе 1919 года [[Казімір Малевіч|Казіміра Малевіча]], вядомага [[авангард]]ыста і стваральніка [[супрэматызм]]у, адзначыў новы этап у жыцці вучылішча. Галоўным спосабам зносін настаўніка з вучнямі сталі лекцыі, даклады і гутаркі. Майстэрня Малевіча набыла папулярнасць сярод навучэнцаў, якія сталі пераходзіць да Казіміра Севярынавіча з іншых класаў. Асаблівай папулярнасцю карысталася аб'яднанне «Утвердителей нового искусства» (УНОВИС), якое канчаткова сфарміравалася ў лютым 1920 года. Найбольш актыўнымі членамі УНОВИСа былі: [[Казімір Малевіч|К. С. Малевіч]], [[В. М. Ермалаева]], [[Н. О. Коган]], [[Лазар Маркавіч Лісіцкі|Л. М. Лісіцкі]] — сярод выкладчыкаў; [[І. Г. Чашнік]], [[І. І. Чарвінка]], [[Г. І. Наскоў]], [[Л. А. Юдзін]], [[Іван Трафімавіч Гаўрыс|Іван Гаўрыс]], [[Л. М. Хідзекель]] — сярод вучняў. Займаючы афіцыйную пасаду кіраўніка майстэрні, К. С. Малевіч стварыў абсалютна новую сістэму выкладання - Адзіную аўдыторыю жывапісу УНОВИСа, у якую аб'ядналіся ўсе майстэрні за выключэннем акадэмічнай і скульптурнай. Наватарскія метады адукацыі ва УНОВИСе дазвалялі вучням удасканальваць ідэі сваіх педагогаў і выяўляць самастойнасць у спосабах рэалізацыі ідэй супрэматызму. Таму не выпадкова, што ўжо ў 1920 г. адбылася "Першая выстава УНОВИСа" ў [[Горад Масква|Маскве]], а ў чэрвені гэтага ж года члены аб'яднання ўдзельнічалі ў Першай Усерасійскай канферэнцыі выкладчыкаў і навучэнцаў дзяржаўных вольных мастацкіх майстэрняў, а таксама сталі аднымі з першых сярод новых мастацкіх школ краіны. [[28 студзеня]] [[1920]] года Віцебскае мастацкае вучылішча святкавала свае першыя ўгодкі. У гонар юбілею ў навучальнай установе была арганізавана «Другая справаздачная выстава вучняў». [[5 чэрвеня]] [[1920]] года [[Марк Шагал]] пакінуў г. Віцебск. Паводле загаду Аддзела ІЗО НКП РСФСР ад 19 чэрвеня 1920 года майстэрні ўзначаліла В. М. Ермалаева. == Заняпад == У канцы лістапада 1921 года ў сувязі са зменай дзяржаўнай палітыкі ў вобласці фінансавання ўстаноў мастацкай адукацыі Віцебскія вышэйшыя дзяржаўныя мастацкія тэхнічныя майстэрні былі зняты мясцовымі органамі ўлады з дзяржзабеспячэння. Установа апынулася ў вельмі бядотным становішчы: для аплаты ацяплення і асвятлення майстэрняў прадавалася частка інвентара. Крэдыты, якія атрымліваліся з цэнтру, цалкам ішлі на выплату заработнай платы і на гаспадарчыя патрэбы. На пачатку 1922 года Віцебскія вышэйшыя дзяржаўныя мастацкія тэхнічныя майстэрскія былі рэарганізаваны ў Віцебскі мастацка-практычны інстытут (у дакументах ён упамінаецца таксама як Віцебскі мастацкі інстытут, або Мастацкі практычны інстытут) Главпрофобра НКА РСФСР. У гэты час у інстытуце працавалі наступныя майстэрні: жывапісная, скульптурная, графічная і дрэваапрацоўчая са спецыяльнай мастацка-такарнай майстэрняй. Меркавалася адкрыць таксама педагагічную. Рэктарам інстытута была прызначана В. Ермалаева, педагагічны савет інстытута ўзначаліў Ю. Пэн. У інстытуце навучанне вялося ў двух кірунках: з аднаго боку, на падставе рэалістычнага метаду выкладання [[Ю. Пэн]]а; з другога - на аснове рэалізацыі ідэй супрэматызму ў класах К. Малевіча, Н. Коган, В. Ермалаевай. Працягваліся пошукі новых формаў, ігнараваліся традыцыі, вучні ўдзельнічалі ў эксперыменце. Разам з настаўнікамі яны не столькі малявалі з натуры, як прадугледжвала акадэмічная школа, колькі размяшчалі на паперы трохвугольнікі, шматвугольнікі, прамавугольнікі розных колераў і памераў, ствараючы відарысы розных прадметаў і збудаванняў. У канцы мая 1922 года з Віцебска з'ехаў К. С. Малевіч, затым — Н. Коган, а 15 жніўня 1922 года В. М. Ермалаева перадала справы І. Т. Гаўрысу, які стаў выконваючым абавязкі рэктара Віцебскага мастацка практычнага інстытута. У гэтым жа годзе сваю педагагічную дзейнасць у інстытуце пачалі А. Бразер, С. Юдовін. 1922/23 вуч. год стаў апошнім у дзейнасці інстытута. Да восені ў яго штаце засталося пяць выкладчыкаў: І. Гаўрыс, Ю. Пэн, [[Саламон Барысавіч Юдовін|С. Юдовін]], [[Абрам Маркавіч Бразер|А. Бразер]] і [[Яфім Сямёнавіч Мінін|Я. Мінін]]. Іван Трафімавіч з калегамі прыкладаў усе намаганні, каб арганізаваць навучальны працэс, забяспечыць яго матэрыяльную базу, але вырашыць гэту задачу тады не атрымалася. Малады кіраўнік не стаў аўтарытэтнай фігурай у вачах мясцовых улад, не было ў яго падтрымкі, як калісьці ў М. Шагала і ў В. Ермалаевай, і са сталіцы. У студзені 1923 г. спынілі сваю дзейнасць УНОВИС, малярная, скульптурная майстэрні інстытута, быў закрыты Музей сучаснага мастацтва. У сакавіку 1923 г. Віцебскі губпрафад прапанаваў Мастацка-практычнаму інстытуту пераехаць у новы будынак, а памяшканне па вул. Бухарынскай, 10 перадаць Віцебскаму музычнаму тэхнікуму, якому раней быў прадстаўлены 1-ы паверх будынка. Інстытут адмовіўся выканаць дадзенае патрабаванне, настойваючы, у сваю чаргу, на перасяленні тэхнікума. == Беларускі дзяржаўны мастацкі тэхнікум == З 1924 года, пасля далучэння [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]] да [[БССР|Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]] (БССР), Віцебскі мастацкі тэхнікум быў перайменаваны ў Беларускі дзяржаўны мастацкі тэхнікум і стаў падпарадкоўвацца Галоўнаму ўпраўленню прафесійнай адукацыі Народнага Камісарыята Асветы БССР. 5 верасня 1923 года на пасаду дырэктара тэхнікума быў прызначаны скульптар [[Міхаіл Аркадзевіч Керзін]], які да гэтага ўзначальваў Мастацкі тэхнікум у горадзе [[Горад Веліж|Веліж]]. Віцебскі мастацкі тэхнікум, які ў верасні 1923 года пераехаў ужо ў будынак былой сінагогі, неўзабаве перасяліўся ў іншы будынак на скрыжаванні вуліц Біржавай і Валадарскага (цяпер вуліцы Маякоўскага і Суворава), больш прыдатны для арганізацыі навучальнага працэсу, і размяшчаўся ў ім да пачатку Вялікай Айчыннай вайны. Калі ў 1926 годзе адбыўся першы выпуск Беларускага дзяржаўнага мастацкага тэхнікума, у складзе якога было пяць жывапісцаў і два скульптары, мала хто меркаваў, што з гэтага часу навучальная ўстанова ператворыцца ў кузню мастацкіх кадраў [[Беларусь|Беларусі]]. Вучні і выкладчыкі тэхнікума ўдзельнічалі ў шэрагу выстаў у Маскве, [[Ленінград]]зе, [[Мінск]]у. Напрыклад, экспанаваліся творы на 1-й Усебеларускай мастацкай выставе, на якой быў асобны раздзел «Творы вучняў Віцебскага мастацкага тэхнікума». Педагогі і вучні ўдзельнічалі таксама ў стварэнні праекта Дзяржаўнага Герба БССР (быў зацверджаны праект Герба БССР, распрацаваны настаўнікам тэхнікума [[Валянцін Віктаравіч Волкаў|В. Волкавым]]), у афармленні г. Віцебска да святаў, у дзейнасці Віцебскага краязнаўчага таварыства, у складанні экспазіцыі музея пры тэхнікуме. Найбольш здольныя выпускнікі тэхнікума накіроўваліся для паглыблення прафесійных ведаў у вышэйшыя мастацкія навучальныя ўстановы краіны, а з 1933 — ва Усерасійскую Акадэмію Мастацтваў у Ленінградзе. Сярод выпускнікоў навучальнай установы былі народны мастак СССР [[Заір Азгур|3. Азгур]]; народныя мастакі БССР [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель|А. Бембель]], [[Аляксей Канстанцінавіч Глебаў|А. Глебаў]], [[Яўген Аляксеевіч Зайцаў|Я. Зайцаў]], [[Я. Мікалаеў]], [[Сяргей Іванавіч Селіханаў|С. Селіханаў]], [[Віталь Канстанцінавіч Цвірка|В. Цвірка]]; заслужаныя дзеячы мастацтваў БССР [[Адольф Самойлавіч Гугель|А. Гугель]], [[Лазар Саулавіч Ран|Лазар Ран]], [[Канстанцін Міхайлавіч Касмачоў|К. Касмачоў]], [[Раіса Кудрэвіч]], [[Натан Майсеевіч Воранаў|Н. Воранаў]], [[Павел Васілевіч Масленікаў|П. Масленікаў]], а таксама мастакі [[Аляксандр Мікалаевіч Арлоў|А. Арлоў]], [[М. Аўчыннікаў]], [[У. Вярвенскі]], [[Л. Дзерваедаў]], [[Абрам Жораў|А. Жораў]], [[Г. Ізмайлаў]], [[М. Калішэвіч]], [[Б. Каплан]], [[Васіль Капыценка|В. Капыценка]], [[А. Пашута]], [[Ш. Пікус]], [[Яўген Саматыя|Я. Саматыя]], [[Іосіф Фянюк|І. Фянюк]] і іншыя. У 1939 годзе Беларускі дзяржаўны мастацкі тэхнікум быў рэарганізаваны ў Віцебскае мастацкае вучылішча НКА БССР. Тэрмін навучання ў вучылішчы павялічыўся да пяці гадоў; дзейнічала мастацка-педагагічнае аддзяленне са спецыялізацыямі: [[жывапіс]], [[скульптура]] і [[Графіка, мастацтва|графіка]], а таксама мастацка-графічнае і клубна-афарміцельскае. Дзейнасць Віцебскага мастацкага вучылішча ў чэрвені 1941 была прыпынена ў сувязі з акупацыяй Віцебска нямецка-фашысцкімі захопнікамі. Інфармацыі пра тое, што пасля [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] праца вучылішча была адноўлена, у дакументах Дзяржархіва Віцебскай вобласці не выяўлена. У «Звестках пра сярэднія спецыяльныя навучальныя ўстановы вобласці па стане на 1 красавіка 1946 г.», якія захоўваюцца ў фондзе Віцебскага абкама КПБ, значыцца Мастацкі тэхнікум, арганізаваны ў 1923 г. Але ў графе «Колькасць навучэнцаў на 1946 год» стаіць прочырк. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|4|Віцебскае народнае мастацкае вучылішча}} * Витебск: Классика и Авангард : история Витебского художественного училища в документах Государственного архива Витебской области (1918—1923) / сост. М. В. Пищуленок [и др.]. — Витебск, 2004. — 336 с. * ''[[Лисов А. Г.]]'' Витебское народное художественное училище / А. Г. Лисов // Республика Беларусь : энциклопедия : в 6 т. / ред. Г. П. Пашков [и др.]. — Мн., 2006. — Т. 2. — С. 718. == Спасылкі == {{Commons|Category:Viciebsk People's Art School Building}} [[Катэгорыя:Культура Віцебска]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Віцебску]] [[Катэгорыя:Віцебскае народнае мастацкае вучылішча]] {{Славутасці Віцебска}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1918 годзе]] [[Катэгорыя:1918 год у Віцебску]] sbqjjg2wf2um9rsoe6y8b95vi2c5hw3 Партал:Біяграфіі/Новыя артыкулы 100 121975 4163751 4163226 2022-07-23T15:50:31Z NirvanaBot 40832 +5 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Канстанцін Маскалік|2022-07-23T14:28:14Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Міхаіл Мікалаевіч Скабалановіч|2022-07-23T10:22:53Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Алена Роўнаапостальная|2022-07-23T10:09:32Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Аляксандр Міхайлавіч Арлоў|2022-07-23T09:11:26Z|Maksim L.}} {{Новы артыкул|Жаночы Кубак Польшчы па футболе|2022-07-23T07:21:00Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Канстанцін Канстанцінавіч Караткоў|2022-07-22T15:35:51Z|Vladlen59}} {{Новы артыкул|Ганна Якаўлеўна Гузік|2022-07-22T08:41:30Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Леанід Ісакавіч Окунь|2022-07-22T05:34:44Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Юрый Анатольевіч Грамакоўскі|2022-07-21T13:34:54Z|DBatura}} {{Новы артыкул|Павел Ягмін (1747—1808)|2022-07-19T07:37:32Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Эміль Хаўзер|2022-07-18T17:20:16Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Хемда Бэн-Егуда|2022-07-18T17:04:22Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Роджэр Уільямс|2022-07-18T16:55:03Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Давід Джошуа Азрыэлі|2022-07-18T16:43:17Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Іцхак Эпштэйн|2022-07-18T15:14:32Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Aphex Twin|2022-07-18T12:14:12Z|Zsych}} {{Новы артыкул|71 (альбом)|2022-07-18T09:22:12Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Уладзімір Ігнацьевіч Пракаповіч|2022-07-17T18:54:49Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Данат Мікалаевіч Капуцкі|2022-07-17T18:38:27Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Спіс дэпутатаў Гарадоцкага раённага Савета дэпутатаў 28-га склікання|2022-07-17T17:27:22Z|Чаховіч Уладзіслаў}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> rl0ozxemetpilckc0vmxyxymi48qdyc Звычай 0 125619 4163876 3967081 2022-07-23T22:01:31Z Красніца 114607 wikitext text/x-wiki '''Звы́чай''' — гістарычна ўсталяваны і агульнапрыняты ў пэўным [[Грамадства|грамадстве]] або сацыяльна-[[Этнас|этнічнай]] групе спосаб [[Паводзіны|паводзін]]. Як норма паводзін узнік у глыбокай старажытнасці. Першапачаткова звычай меў выгляд [[табу]] — розныя забароны і абмежаванні, якія выхоўваліся з [[дзяцінства]] і ўзнаўляліся ў новых пакаленнях без абмеркавання і абгрунтавання. == Гл. таксама == * [[Этыка]] == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|7|}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Звычаі| ]] [[Катэгорыя:Грамадства]] tspf46m9w1ftwd0fo4ta0k1e7gh5rgl Ляднянскі раён 0 126169 4163972 3578288 2022-07-24T06:51:18Z D.L.M.I. Bel 33064 выдалена [[Катэгорыя:Гісторыя Дубровенскага раёна]]; дададзена [[Катэгорыя:Ляднянскі раён]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|БССР}} |Колер2 = |Беларуская назва = Ляднянскі раён |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[БССР]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанская акруга]] |Уключае = |Сталіца = [[Аграгарадок Ляды, Дубровенскі раён|Ляды]] |Датаўтварэння = [[17 ліпеня]] [[1924]] |Скасаванне = [[8 ліпеня]] [[1931]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 22 085 |Год перапісу = 1928 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 340,66 |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Ляднянскі раён''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў [[БССР]] у [[1924]]—[[1931]] гг. Створаны [[17 ліпеня]] [[1924]] г. у [[Аршанская акруга|Аршанскай акрузе]] (да [[26 ліпеня]] [[1930]] г.). Цэнтр раёна — [[Аграгарадок Ляды, Дубровенскі раён|мяст. Ляды]]. Плошча 340,66 км<sup>2</sup>, насельніцтва 22 085 чал. (1928) [[20 жніўня]] [[1924]] г. падзелены на 6 сельсаветаў: * Баеўскі; * Бельскі; * Іскозскі; * Ляднянскі; * Расткоўскі; * Слатаўшчынскі. [[24 верасня]] [[1926]] г. Ляднянскі сельсавет скасаваны, створаны Сазонаўскі сельсавет і Ляднянскі местачковы Савет. [[8 ліпеня]] [[1931]] г. раён скасаваны, тэрыторыя перададзена [[Дубровенскі раён|Дубровенскаму раёну]]. == Літаратура == * Князева, В. Ляднянскі раён / Вольга Князева // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 4. Кадэты — Ляшчэня / БелЭн; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — 432 с.: іл. — С. 422. — ISBN 985-11-0041-2. {{Аршанская акруга}} [[Катэгорыя:Раёны, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Раёны, скасаваныя ў 1931 годзе]] [[Катэгорыя:Былыя раёны Беларусі]] [[Катэгорыя:Ляднянскі раён]] [[Катэгорыя:Ляды (Дубровенскі раён)]] 21ey94ujrymlxs1twohnul0b9spg0gg Племя 0 127397 4163874 1580296 2022-07-23T21:55:58Z Красніца 114607 wikitext text/x-wiki '''Пле́мя''' можа азначаць форму як [[Этнас|этнічнай]], так і [[Палітычная сістэма|палітычнай]] арганізацыі.<ref>[[Андрэй Вітальевіч Каратаеў|Коротаев А. В.]] Политическая организация сабейского культурного ареала во II - III вв.н.э.: к соотношению племени и государства // Попов, В.А., ред., Племя и государство в Африке. М.: Институт Африки АН СССР, 1991, с.101-119.</ref> Племя не абавязкова валодае тэрыторыяй кампактнага пражывання і яго прэтэнзіі на якую-небудзь тэрыторыю не абавязкова прызнаныя іншымі групамі. == Вызначэнне паняцця == Як і ў паняцця [[народ]], існуюць два асноўных азначэння, што такое племя. Па аднаму з іх, племя вызначаецца агульнымі рысамі, уласцівымі ўсім членам племені: [[мова]], [[рэлігія]], паходжанне, [[Звычай|звычаі]] і [[Традыцыя|традыцыі]]. Па іншаму азначэнню лічыцца, што сама толькі «вера» у агульную сувязь ужо з'яўляецца дастатковым крытэрыем. Як паказваюць этнаграфічныя даследаванні, [[генеалогія]] ў плямён, якія не знаюць [[пісьмовасць]], вельмі гібкая і дастаткова хутка прыстасоўваецца да палітычных абставін. Па гэтаму азначэнню плямёны з'яўляюцца перш за ўсё палітычнымі саюзамі. Як прыклад прыводзяцца аб'яднанні падчас [[Вялікае перасяленне народаў|Вялікага перасялення народаў]] груп рознага паходжання ў плямёны. Цэнтрам крышталізацыі нярэдка з'яўляўся адзіны [[правадыр]] (або яго нашчадкі), які пасля лічыўся [[Родапачынальнік|родапачынальнікам]] усяго племені. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Этналогія]] 8chj5afikbascqd1mxqw81h24nu97rn Станіславова (Дубровенскі раён) 0 135130 4163990 4163509 2022-07-24T07:12:33Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Станіславова |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 32|lat_sec = 18.5 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 40|lon_sec = 48.2 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Малабахаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 492 |год перапісу = 2010 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 2137<ref>[http://www.beltelecom.by/info/citynumber/ Белтэлекам]</ref> |паштовы індэкс = 211041<ref>[http://zip.belpost.by/raion/Дубровенский Белпошта]</ref> |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |OpenStreetMap = 243042658 }} {{Значэнні|Станіславова}} '''Станіславо́ва'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Stanislavova}}, {{lang-ru|Станиславово}}) — [[аграгарадок]] у [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]]. За 4 кіламетры на поўдзень ад горада [[Дуброўна]], 110 кіламетраў ад [[Горад Віцебск|Віцебска]], 14 кіламетраў ад чыгуначнай станцыі Асінаўка, на рацэ [[рака Слепчанка|Слепчанка]]. == Гісторыя == Да 16 верасня 1960 года Станіславова ўваходзіла ў склад Малабахаўскага сельсавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 17 ліпеня 1964 года — у склад [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. == Насельніцтва == == Насельніцтва == * 2010 год — 492 чалавекі * 2001 год — 504 жыхара, 215 двароў * 1999 год — 560 чалавек == Інфраструктура == * Сярэдняя школа * Дом культуры * Бібліятэка * Аддзяленне сувязі == Памятныя мясціны == * Помнік землякам, якія загінулі ў часы Вялікай Айчыннай вайны {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.15: Следавікі — Трыо|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2002|том=15|старонак=552|isbn=985-11-0251-2 (Т. 15)|тыраж=10&nbsp;000}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Малабахаўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Малабахаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] e68u9bduc0esuuj7my224kt6bbrnlr5 Хвар (востраў) 0 135905 4163947 3842147 2022-07-24T04:05:55Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{іншыя значэнні|Хвар}} {{Востраў |Назва = Хвар |Нацыянальная назва = hr/Hvar |Выява = |Памер выявы = |Подпіс выявы = |Краіна = Харватыя |Рэгіён = |Акваторыя = Адрыятычнае мора |lat_dir = N |lat_deg = 43 |lat_min = 9 |lat_sec = 5 |lon_dir = E |lon_deg = 16 |lon_min = 39 |lon_sec = 25 |region = CR |CoordScale = |Плошча = 297.37 |Плошча заліваў = |Вышыня = 628 |Насельніцтва = 11103 |Год = 2011 |Катэгорыя на Вікісховішчы = Island of Hvar }} '''Хвар''' ({{lang-hr|Hvar}}) — востраў у [[Адрыятычнае мора|Адрыятычным моры]]. Уваходзіць у склад [[Харватыя|Харватыі]]. Плошча — 297,37 км². Насельніцтва — {{Num|11103}} чалавек (2011). Адміністрацыйны цэнтр — [[Хвар (горад)|горад Хвар]]. == Прырода == Востраў Хвар знаходзіцца на поўдні [[Далмацыя|Далмацыі]]. Выцягнуты ў даўжыню на 72 км, у шырыню — усяго на 10,5 км. Сфарміраваны пераважна [[вапняк]]амі. Найвышэйшая кропка — [[гара]] Святога Мікалая (628 м). [[Клімат]] міжземнаморны ўмераны з доўгім спякотным летам і мяккай зімой. Заходняе ўзбярэжжа вельмі засушлівае. У раёне [[горад Хвар|горада Хвар]] ападкі не перавышаюць у сярэднім 686 мм у год. [[Файл:Востраў Хвар.png|міні|злева|Карта вострава]] Крыніцы пітной і саланаватай [[вада|вады]] маюцца толькі на паўночным захадзе. [[Глеба|Глебы]] схільныя да эрозіі. У гарах захаваліся рэшткі [[хвоя|хваёвых]] і [[дуб]]овых лясоў. == Гісторыя == Хвар быў населены ў [[неаліт]]ычную эпоху. У 4 — 3 тысячагоддзях да н. э. на ім існавала развітая [[кераміка|ганчарная]] [[культура]]. У [[384]] г. быў каланізаваны [[Старажытная Грэцыя|старажытнымі грэкамі]], якія далі яму імя Фарос («маяк»), ад якога пайшла сучасная назва вострава. У [[219 да н.э.|219]] г. да н. э. быў заваяваны [[Старажытны Рым|рымлянамі]]. У эпоху ранняга [[сярэднявечча]] Хвар быў населены [[славяне|славянамі]]. Уладу над ім аспрэчвалі некалькі дзяржаў, але ў [[11 стагоддзе|XI]] ст. ён трапіў пад кантроль [[Венецыянская рэспубліка|Венецыі]]. Венецыянцы прывезлі на востраў [[Вінаград культурны|вінаград]], які паступова ператварыўся ў важную [[сельская гаспадарка|сельскагаспадарчую]] культуру. Акрамя таго, тут былі створаны плантацыі араматычных [[алей]]ных культур. У часы позняга [[Рэнесанс]]а Хвар з’яўляўся адным з галоўных цэнтраў развіцця паўднёваславянскай культуры, асабліва [[літаратура|літаратуры]]. Аднак складаныя ўзаемаадносіны з венецыянскімі патрыцыямі прывялі да паўстання [[1510]]—[[1514]] гг. на чале Мацея Іваніча. У [[1797]] г. далучаны да [[аўстрыйская імперыя|Аўстрыйскай імперыі]]. У [[1918]]—[[1921]] гг. быў акупаваны [[Італія|італьянцамі]]. У [[1921]] г. уключаны ў склад [[Югаславія|Югаславіі]]. З [[1991]] г. у складзе незалежнай [[Харватыя|Харватыі]]. == Эканоміка == Хвар мае развітую [[Камунікацыя|камунікацыйную]] і [[транспарт]]ную інфраструктуру. Асновы [[эканоміка|эканомікі]]: лоў і перапрацоўка [[рыбы]], вырошчванне [[Вінаград культурны|вінаграду]] і [[Лаванда|лаванды]], [[турызм]]. == Спасылкі == * [http://total-hvar.com Total Hvar] * [http://www.visit-croatia.co.uk/islands/hvar/index.htm Visit Croatia: Hvar] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Астравы Харватыі]] [[Катэгорыя:Астравы Адрыятычнага мора]] [[Катэгорыя:Астравы паводле алфавіта]] 4dhdxwdw3gw808qosmwgbq7iqyxx8sn Гарадная (Столінскі раён) 0 140562 4163835 4160300 2022-07-23T20:02:49Z JerzyKundrat 174 /* Насельніцтва */ wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Гарадная}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Гарадная |краіна = Беларусь |першае згадванне = [[1448]] |магдэбургскае права = [[1579]] |герб = BIA Horodno COA.png |плошча = |вышыня = |год перапісу = |шчыльнасць = |двароў = |тэлефонны код = +375 1655 |паштовы індэкс = 225522 |аўтамабільны код = 1 |выява = Гарадная. Старая драўляная царква.jpg |подпіс =[[Свята-Троіцкая царква (Гарадная)|Свята-Троіцкая царква]] |вобласць = Брэсцкая |раён = Столінскі |сельсавет = Гараднянскі |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 52 |lat_sec = 7 |lon_dir = E |lon_deg = 26 |lon_min = 29 |lon_sec = 47 |катэгорыя ў Commons = Haradnaja }} '''Гарадна́я'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Haradnaja}}, {{lang-ru|Городная}}) — [[вёска]] ў [[Столінскі раён|Столінскім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]], на возеры [[Возера Гародна, Столінскі раён|Гародна]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Гараднянскі сельсавет|Гараднянскага сельсавета]]. Насельніцтва 1587 чал. ([[1993]]). Знаходзіцца за 28 км на захад ад [[Столін]]а, за 21 км ад чыгуначнай станцыі Гарынь. Гарадная — даўняе [[Магдэбургскае права|магдэбургскае]] [[мястэчка]] [[Пінскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|гістарычнай Піншчыны]] (частка [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейшчыны]]), на захадзе [[Палессе|Палесся]]. == Гісторыя == Першы пісьмовы ўспамін пра Гарадную датуецца [[1448]] годам. Ад часоў заснавання мясцовасць набыла вядомасць цэнтру традыцыйнай ганчарнай вытворчасці. У [[1527]] годзе [[крымскія татары]] спалілі паселішча, частку жыхароў узялі ў няволю. [[Выява:Coat of Arms of Haradnaja (1792).jpg|thumb|злева|160px|Гарадскі герб з прывілею [[1792]]]] Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) Гарадная ўвайшла ў склад [[Пінскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Пінскага павета]] [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага ваяводства]]. У [[1579]] або [[1670]] мястэчка атрымала [[Магдэбургскае права]]. З гэтага часу яно карысталася ўласным гербам «''у срэбным полі лось з залатымі рагамі''», пацверджаным [[17 сакавіка]] [[1792]] года<ref>[http://knihi.com/hierb/harad.html Гарадная] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>. У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Гарадная апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1803]] годзе рашэннем Пінскага суда жыхары мястэчка былі пераведзены ў разрад [[Дзяржаўныя сяляне|дзяржаўных сялян]]<ref>Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Столінскага раёна / [Уклад. Ю. С. Юркевіч]. — Мн.: БЕЛТА, 2003. — 635 с. — С. 74. — ISBN 985-6302-49-8.</ref>. У другой палове [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] у мястэчку было 236 будынкаў, на [[1909]] — 1830 двароў. Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Гарадная апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], спярша ў [[Лунінецкі павет|Лунінецкім павеце]], а з [[1 студзеня]] [[1923]] года — у [[Столінскі павет|Столінскім павеце]] [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. У [[1924]] і [[1925]] сюды перасялілася каля 200 радзінаў з [[Галіччына|Галіччыны]]. Перасяленцы стварылі асобнае паселішча хутарскога тыпу (мела назву «Калонія») і адрадзілі грэка-каталіцкую парафію. Неўзабаве ім перадалі будынак драўлянай царквы, першае набажэнства ў якім адбылося [[5 студзеня]] [[1928]]<ref>Анастасія Iльіна. [http://brama.brestregion.com/nomer22/artic18.shtml Служэнне а. Івана Тыляўскага] // «Гістарычная брама» № 1 (22), 2004.</ref>. У [[1939]] Гарадная ўвайшла ў [[БССР]], дзе [[12 кастрычніка]] [[1940]] зрабілася цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. Перад вайной у вёсцы жыло 1820 чалавек у 405 дварах<ref name="Бер">[http://db.narb.by/search/1022 Городная] {{ref-ru}}</ref>. У 1942 годзе гітлераўцамі было спалена 58 дамоў, забіта 232 чалавекі<ref name="Бер"/>. Станам на [[1970]] тут было 470 двароў, на [[1993]] — 522 двары. <center><gallery widths=150 heights=150 caption="Мястэчка на старых здымках"> Выява:Haradnaja. Гарадная (1929).jpg|Праваслаўная і грэка-каталіцкая цэрквы Выява:Haradnaja. Гарадная (S. Boching, XX).jpg|Грэка-каталіцкая царква Выява:Haradnaja, zvanica (1929).jpg|Званіца Выява:Haradnaja, Viatrak. Гарадная, Вятрак (S. Boching, 1929).jpg|Вятрак </gallery></center> == Насельніцтва == * '''XIX стагоддзе''': 1880 — 1012 чал.<ref>Horodna // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. 138.</ref> * '''XX стагоддзе''': 1909 — 6728 чал.; 1970 — 1965 чал.<ref>Гарадная // {{Крыніцы/ЭГБ|2к}} С. 477.</ref>; 1993 — 1587 чал.<ref>Гарадная // {{Крыніцы/ЭГБ|2к}} С. 476.</ref> == Інфраструктура == [[Файл:Гарадная. Краявіды (01).jpg|міні|злева|У цэнтры мястэчка]] У Гарадной працуюць сярэдняя школа, бальніца, паліклініка, дом культуры, бібліятэка, пошта. == Славутасці == [[Файл:Гарадная. Новая мураваная царква.jpg|thumb|Царква Святога Мікалая]] * За 2 км на паўночны ўсход ад Гарадной размяшчаюцца гарадзішча і паселішча. * [[Свята-Троіцкая царква, Гарадная|Свята-Троіцкая царква]] (XVIII ст.; колішняя грэка-каталіцкая, цяпер ва ўладанні [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|БЭМП]]). * [[Свята-Мікалаеўская царква (Гарадная)|Свята-Мікалаеўская царква]] === Мерапрыемствы === З 2008 года ў Гарадной арганізуюць міжнародныя пленэры ганчароў. Кожныя два гады ў вёсцы збіраюцца майстры з розных краін свету. === Страчаная спадчына === * Царква * Капліца грэка-каталіцкая == Вядомыя асобы == * [[Адам Дзмітрыевіч Кавалька]] (нар. [[1958]]) — беларускі палітык. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|2}} * {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў}} * Horodna // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/138 138]. == Спасылкі == {{Commons|Category:Haradnaja}} * [http://www.radzima.org/be/miesca/garadnaya.html мяст. Гарадная] на [[Radzima.org]] * [http://globustut.by/gorodnaya/ мяст. Гарадная] на сайце [[Глобус Беларусі]] * [http://rp5.by/57747/be Рэальны прагноз надвор’я ў вёсцы Гарадная] {{Гараднянскі сельсавет}} {{Столінскі раён}} [[Катэгорыя:Гараднянскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Столінскага раёна]] [[Катэгорыя:Гарадная]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Берасцейскага ваяводства]] nxqxp68ks5unhnjw91moi0binogioev 4163838 4163835 2022-07-23T20:07:20Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Гарадная}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Гарадная |краіна = Беларусь |першае згадванне = [[1448]] |магдэбургскае права = [[1579]] |герб = BIA Horodno COA.png |плошча = |вышыня = |год перапісу = |шчыльнасць = |двароў = |тэлефонны код = +375 1655 |паштовы індэкс = 225522 |аўтамабільны код = 1 |выява = Гарадная. Старая драўляная царква.jpg |подпіс =[[Свята-Троіцкая царква (Гарадная)|Свята-Троіцкая царква]] |вобласць = Брэсцкая |раён = Столінскі |сельсавет = Гараднянскі |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 52 |lat_sec = 7 |lon_dir = E |lon_deg = 26 |lon_min = 29 |lon_sec = 47 |катэгорыя ў Commons = Haradnaja }} '''Гарадна́я'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Haradnaja}}, {{lang-ru|Городная}}) — [[вёска]] ў [[Столінскі раён|Столінскім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]], на возеры [[Возера Гародна, Столінскі раён|Гародна]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Гараднянскі сельсавет|Гараднянскага сельсавета]]. Насельніцтва 1587 чал. (1993). Гарадная — даўняе [[Магдэбургскае права|магдэбургскае]] [[мястэчка]] [[Пінскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|гістарычнай Піншчыны]] (частка [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейшчыны]]), на захадзе [[Палессе|Палесся]]. == Геаграфія == Знаходзіцца за 28 км на захад ад [[Столін]]а, за 21 км ад чыгуначнай станцыі Гарынь. За 3 км на поўнач—паўночны захад ад вёскі вядома Гараднянскае радовішча пяскоў — паклад [[неаген]]авага ўзросту. == Гісторыя == Першы пісьмовы ўспамін пра Гарадную датуецца [[1448]] годам. Ад часоў заснавання мясцовасць набыла вядомасць цэнтру традыцыйнай ганчарнай вытворчасці. У [[1527]] годзе [[крымскія татары]] спалілі паселішча, частку жыхароў узялі ў няволю. [[Выява:Coat of Arms of Haradnaja (1792).jpg|thumb|злева|160px|Гарадскі герб з прывілею [[1792]]]] Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Гарадная ўвайшла ў склад [[Пінскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Пінскага павета]] [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага ваяводства]]. У [[1579]] або [[1670]] мястэчка атрымала [[Магдэбургскае права]]. З гэтага часу яно карысталася ўласным гербам «''у срэбным полі лось з залатымі рагамі''», пацверджаным [[17 сакавіка]] [[1792]] года<ref>[http://knihi.com/hierb/harad.html Гарадная] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>. У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Гарадная апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1803]] годзе рашэннем Пінскага суда жыхары мястэчка былі пераведзены ў разрад [[Дзяржаўныя сяляне|дзяржаўных сялян]]<ref>Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Столінскага раёна / [Уклад. Ю. С. Юркевіч]. — Мн.: БЕЛТА, 2003. — 635 с. — С. 74. — ISBN 985-6302-49-8.</ref>. У другой палове [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] у мястэчку было 236 будынкаў, на [[1909]] — 1830 двароў. Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] (1921) Гарадная апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], спярша ў [[Лунінецкі павет|Лунінецкім павеце]], а з 1 студзеня 1923 года — у [[Столінскі павет|Столінскім павеце]] [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. У 1924 і 1925 сюды перасялілася каля 200 радзінаў з [[Галіччына|Галіччыны]]. Перасяленцы стварылі асобнае паселішча хутарскога тыпу (мела назву «Калонія») і адрадзілі грэка-каталіцкую парафію. Неўзабаве ім перадалі будынак драўлянай царквы, першае набажэнства ў якім адбылося 5 студзеня 1928<ref>Анастасія Iльіна. [http://brama.brestregion.com/nomer22/artic18.shtml Служэнне а. Івана Тыляўскага] // «Гістарычная брама» № 1 (22), 2004.</ref>. У 1939 Гарадная ўвайшла ў [[БССР]], дзе 12 кастрычніка 1940 зрабілася цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. Перад вайной у вёсцы жыло 1820 чалавек у 405 дварах<ref name="Бер">[http://db.narb.by/search/1022 Городная] {{ref-ru}}</ref>. У 1942 годзе гітлераўцамі было спалена 58 дамоў, забіта 232 чалавекі<ref name="Бер"/>. Станам на 1970 тут было 470 двароў, на 1993 — 522 двары. <center><gallery widths=150 heights=150 caption="Мястэчка на старых здымках"> Выява:Haradnaja. Гарадная (1929).jpg|Праваслаўная і грэка-каталіцкая цэрквы Выява:Haradnaja. Гарадная (S. Boching, XX).jpg|Грэка-каталіцкая царква Выява:Haradnaja, zvanica (1929).jpg|Званіца Выява:Haradnaja, Viatrak. Гарадная, Вятрак (S. Boching, 1929).jpg|Вятрак </gallery></center> == Насельніцтва == * '''XIX стагоддзе''': 1880—1012 чал.<ref>Horodna // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. 138.</ref> * '''XX стагоддзе''': 1909 — 6728 чал.; 1970—1965 чал.<ref>Гарадная // {{Крыніцы/ЭГБ|2к}} С. 477.</ref>; 1993—1587 чал.<ref>Гарадная // {{Крыніцы/ЭГБ|2к}} С. 476.</ref> == Інфраструктура == [[Файл:Гарадная. Краявіды (01).jpg|міні|злева|У цэнтры мястэчка]] У Гарадной працуюць сярэдняя школа, бальніца, паліклініка, дом культуры, бібліятэка, пошта. == Славутасці == [[Файл:Гарадная. Новая мураваная царква.jpg|thumb|Царква Святога Мікалая]] * За 2 км на паўночны ўсход ад Гарадной размяшчаюцца гарадзішча і паселішча. * [[Свята-Троіцкая царква, Гарадная|Свята-Троіцкая царква]] (XVIII ст.; колішняя грэка-каталіцкая, цяпер ва ўладанні [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|БЭМП]]). * [[Свята-Мікалаеўская царква (Гарадная)|Свята-Мікалаеўская царква]] === Мерапрыемствы === З 2008 года ў Гарадной арганізуюць міжнародныя пленэры ганчароў. Кожныя два гады ў вёсцы збіраюцца майстры з розных краін свету. === Страчаная спадчына === * Царква * Капліца грэка-каталіцкая == Вядомыя асобы == * [[Адам Дзмітрыевіч Кавалька]] (нар. [[1958]]) — беларускі палітык. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|2}} * {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў}} * Horodna // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/138 138]. == Спасылкі == {{Commons|Category:Haradnaja}} * [http://www.radzima.org/be/miesca/garadnaya.html мяст. Гарадная] на [[Radzima.org]] * [http://globustut.by/gorodnaya/ мяст. Гарадная] на сайце [[Глобус Беларусі]] * [http://rp5.by/57747/be Рэальны прагноз надвор’я ў вёсцы Гарадная] {{Гараднянскі сельсавет}} {{Столінскі раён}} [[Катэгорыя:Гараднянскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Столінскага раёна]] [[Катэгорыя:Гарадная]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Берасцейскага ваяводства]] 6yli14g5zzflc5p6b53lsu0uluv2s13 4163839 4163838 2022-07-23T20:10:08Z JerzyKundrat 174 /* Геаграфія */ wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Гарадная}} {{НП-Беларусь |статус = Вёска |беларуская назва = Гарадная |краіна = Беларусь |першае згадванне = [[1448]] |магдэбургскае права = [[1579]] |герб = BIA Horodno COA.png |плошча = |вышыня = |год перапісу = |шчыльнасць = |двароў = |тэлефонны код = +375 1655 |паштовы індэкс = 225522 |аўтамабільны код = 1 |выява = Гарадная. Старая драўляная царква.jpg |подпіс =[[Свята-Троіцкая царква (Гарадная)|Свята-Троіцкая царква]] |вобласць = Брэсцкая |раён = Столінскі |сельсавет = Гараднянскі |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 52 |lat_sec = 7 |lon_dir = E |lon_deg = 26 |lon_min = 29 |lon_sec = 47 |катэгорыя ў Commons = Haradnaja }} '''Гарадна́я'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Haradnaja}}, {{lang-ru|Городная}}) — [[вёска]] ў [[Столінскі раён|Столінскім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]], на возеры [[Возера Гародна, Столінскі раён|Гародна]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Гараднянскі сельсавет|Гараднянскага сельсавета]]. Насельніцтва 1587 чал. (1993). Гарадная — даўняе [[Магдэбургскае права|магдэбургскае]] [[мястэчка]] [[Пінскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|гістарычнай Піншчыны]] (частка [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейшчыны]]), на захадзе [[Палессе|Палесся]]. == Геаграфія == Знаходзіцца за 28 км на захад ад [[Столін]]а, за 21 км ад чыгуначнай станцыі Гарынь. За 3 км на поўнач—паўночны захад ад вёскі вядома Гараднянскае радовішча пяскоў, 3,5 км на захад — радовішча глін, паклады [[неаген]]авага ўзросту. Гліны распрацоўваюцца Гарынскім камбінатам будаўнічых матэрыялаў. == Гісторыя == Першы пісьмовы ўспамін пра Гарадную датуецца [[1448]] годам. Ад часоў заснавання мясцовасць набыла вядомасць цэнтру традыцыйнай ганчарнай вытворчасці. У [[1527]] годзе [[крымскія татары]] спалілі паселішча, частку жыхароў узялі ў няволю. [[Выява:Coat of Arms of Haradnaja (1792).jpg|thumb|злева|160px|Гарадскі герб з прывілею [[1792]]]] Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Гарадная ўвайшла ў склад [[Пінскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Пінскага павета]] [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага ваяводства]]. У [[1579]] або [[1670]] мястэчка атрымала [[Магдэбургскае права]]. З гэтага часу яно карысталася ўласным гербам «''у срэбным полі лось з залатымі рагамі''», пацверджаным [[17 сакавіка]] [[1792]] года<ref>[http://knihi.com/hierb/harad.html Гарадная] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>. У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Гарадная апынулася ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У [[1803]] годзе рашэннем Пінскага суда жыхары мястэчка былі пераведзены ў разрад [[Дзяржаўныя сяляне|дзяржаўных сялян]]<ref>Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Столінскага раёна / [Уклад. Ю. С. Юркевіч]. — Мн.: БЕЛТА, 2003. — 635 с. — С. 74. — ISBN 985-6302-49-8.</ref>. У другой палове [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] у мястэчку было 236 будынкаў, на [[1909]] — 1830 двароў. Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] (1921) Гарадная апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], спярша ў [[Лунінецкі павет|Лунінецкім павеце]], а з 1 студзеня 1923 года — у [[Столінскі павет|Столінскім павеце]] [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. У 1924 і 1925 сюды перасялілася каля 200 радзінаў з [[Галіччына|Галіччыны]]. Перасяленцы стварылі асобнае паселішча хутарскога тыпу (мела назву «Калонія») і адрадзілі грэка-каталіцкую парафію. Неўзабаве ім перадалі будынак драўлянай царквы, першае набажэнства ў якім адбылося 5 студзеня 1928<ref>Анастасія Iльіна. [http://brama.brestregion.com/nomer22/artic18.shtml Служэнне а. Івана Тыляўскага] // «Гістарычная брама» № 1 (22), 2004.</ref>. У 1939 Гарадная ўвайшла ў [[БССР]], дзе 12 кастрычніка 1940 зрабілася цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. Перад вайной у вёсцы жыло 1820 чалавек у 405 дварах<ref name="Бер">[http://db.narb.by/search/1022 Городная] {{ref-ru}}</ref>. У 1942 годзе гітлераўцамі было спалена 58 дамоў, забіта 232 чалавекі<ref name="Бер"/>. Станам на 1970 тут было 470 двароў, на 1993 — 522 двары. <center><gallery widths=150 heights=150 caption="Мястэчка на старых здымках"> Выява:Haradnaja. Гарадная (1929).jpg|Праваслаўная і грэка-каталіцкая цэрквы Выява:Haradnaja. Гарадная (S. Boching, XX).jpg|Грэка-каталіцкая царква Выява:Haradnaja, zvanica (1929).jpg|Званіца Выява:Haradnaja, Viatrak. Гарадная, Вятрак (S. Boching, 1929).jpg|Вятрак </gallery></center> == Насельніцтва == * '''XIX стагоддзе''': 1880—1012 чал.<ref>Horodna // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. 138.</ref> * '''XX стагоддзе''': 1909 — 6728 чал.; 1970—1965 чал.<ref>Гарадная // {{Крыніцы/ЭГБ|2к}} С. 477.</ref>; 1993—1587 чал.<ref>Гарадная // {{Крыніцы/ЭГБ|2к}} С. 476.</ref> == Інфраструктура == [[Файл:Гарадная. Краявіды (01).jpg|міні|злева|У цэнтры мястэчка]] У Гарадной працуюць сярэдняя школа, бальніца, паліклініка, дом культуры, бібліятэка, пошта. == Славутасці == [[Файл:Гарадная. Новая мураваная царква.jpg|thumb|Царква Святога Мікалая]] * За 2 км на паўночны ўсход ад Гарадной размяшчаюцца гарадзішча і паселішча. * [[Свята-Троіцкая царква, Гарадная|Свята-Троіцкая царква]] (XVIII ст.; колішняя грэка-каталіцкая, цяпер ва ўладанні [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|БЭМП]]). * [[Свята-Мікалаеўская царква (Гарадная)|Свята-Мікалаеўская царква]] === Мерапрыемствы === З 2008 года ў Гарадной арганізуюць міжнародныя пленэры ганчароў. Кожныя два гады ў вёсцы збіраюцца майстры з розных краін свету. === Страчаная спадчына === * Царква * Капліца грэка-каталіцкая == Вядомыя асобы == * [[Адам Дзмітрыевіч Кавалька]] (нар. [[1958]]) — беларускі палітык. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|2}} * {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў}} * Horodna // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/138 138]. == Спасылкі == {{Commons|Category:Haradnaja}} * [http://www.radzima.org/be/miesca/garadnaya.html мяст. Гарадная] на [[Radzima.org]] * [http://globustut.by/gorodnaya/ мяст. Гарадная] на сайце [[Глобус Беларусі]] * [http://rp5.by/57747/be Рэальны прагноз надвор’я ў вёсцы Гарадная] {{Гараднянскі сельсавет}} {{Столінскі раён}} [[Катэгорыя:Гараднянскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Столінскага раёна]] [[Катэгорыя:Гарадная]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Берасцейскага ваяводства]] jrha7ndi3pyxg60kw21pth55irc8la2 Гальміроліз 0 142467 4163946 1675112 2022-07-24T04:03:34Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ вікіфікацыя, дапаўненне wikitext text/x-wiki '''Гальміроліз''' ({{lang-gr|halmyros}} салёны + {{lang-gr|lysis}} распад) — падводнае выветрыванне, хіміка-мінералагічнае пераўтварэнне першасных адкладаў на дне мора пад уздзеяннем працэсаў растварэння, акіслення і інш. Гальміроліз тлумачыць паходжанне некаторых мінералаў, што ўтвараюцца толькі ў марскіх адкладах ([[глауканіт]], [[шамазіт]] і інш.), падводнае змяненне вулканічных туфаў, якое прыводзіць да ўтварэння [[бентаніт]]у і іншых разнавіднасцей паглынальных глін. Асабліва спрыяльныя для гальміролізу месцы павольнага адкладання на марскім дне дробных часціц. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|4}} * {{ВСЭ3|Гальмиролиз}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Выветрыванне]] 2w61rnovssyychtq9f2j40ov0cm2ryp Пескі (Мастоўскі раён) 0 143735 4163641 3434291 2022-07-23T12:16:35Z JerzyKundrat 174 /* Насельніцтва */ вікіфікацыя дат wikitext text/x-wiki {{значэнні|Пескі}} {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Пескі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Пескі, касьцёл Божай Маці Ружанцовай 1.jpg |подпіс = [[Касцёл Маці Божай Ружанцовай, Пескі|Касцёл Маці Божай Ружанцовай]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гродзенская |раён = Мастоўскі |сельсавет2 = Пескаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242988383 }} '''Пе́скі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гродзенская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Pieski}}, {{lang-ru|Пески}}) — [[аграгарадок]] у [[Мастоўскі раён|Мастоўскім раёне]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]], на рацэ [[Зальвянка]]. Уваходзіць у склад [[Пескаўскі сельсавет, Мастоўскі раён|Пескаўскага сельсавета]]. Насельніцтва 810 чалавек. ([[2001]]). Знаходзяцца за 10 км ад [[Масты|Мастоў]]. == Гісторыя == Упершыню Пескі згадваюцца ў [[XVI стагоддзе|XVI ст.]], у [[Ваўкавыскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Ваўкавыскім павеце]] [[Новагародскае ваяводства|Навагрудскага ваяводства]]. Тут існаваў замак. У [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] мясцінай валодалі [[Сапегі]], якія ў [[1682]] збудавалі касцёл Успення Дзевы Марыі. У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) Пескі апынуліся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у Ваўкавыскім павеце Гродзенскай губерні. Станам на [[1833]] у мястэчку было 110 дамоў, 2 драўляныя царквы, 15 піцейных дамоў, суконная фабрыка, на якой працавала 36 чалавек. У [[1862]] адкрылася народнае вучылішча, якое ўтрымлівалася на сродкі дзяржаўнага скарбу і мясцовых жыхароў. На [[1886]] — валасная ўправа, праваслаўная царква, касцёл, сінагога, багадзельня, 3 малітоўныя дамы, капліца, народнае вучэльня, 14 крам, скураны завод, 6 піцейных дамоў, 5 вадзяных млыноў, заезны двор. Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Пескі апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], у Ваўкавыскім павеце [[Беластоцкае ваяводства|Беластоцкага ваяводства]]. У [[1939]] Пескі ўвайшлі ў [[БССР]], дзе сталі цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з чэрвеня [[1941]] да [[13 ліпеня]] [[1944]] Пескі знаходзіліся пад нямецкай акупацыяй. Станам на [[1 студзеня]] [[2001]] тут было 326 двароў. == Насельніцтва == * '''XIX стагоддзе''': 1830 — 486 муж., з іх шляхты 3, духоўнага саслоўя 1, мяшчан-іўдзеяў 406, мяшчан-хрысціян і сялян 46<ref>{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 412.</ref>; 1833 — 485 чал.; 1886 — 1352 чал. * '''XX стагоддзе''': 1905 — 3122 чал.; 2000 — 816 жыхароў у 284 дварах<ref name="БЭ12">{{крыніцы/БелЭн|12к}}</ref>. * '''XXI стагоддзе''': 1 студзеня 2001 — 810 чал. == Інфраструктура == У Песках працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, бальніца, лекарская амбулаторыя, бібліятэка, пошта. == Славутасці == * За 2 км ад Пескаў, на левым баку дарогі на Ляду помнік археалогіі — курганны могільнік (1-я пал. 1-га тысячагоддзя н. э.). За 1 і 0,2 км ад вёскі Селішча-1 і Селішча-2, за 1, 3 і 3,5 км — Стаянка-1,2,3. * Гаспадарчы двор (XIX ст.) * [[Касцёл Маці Божай Ружанцовай, Пескі|Касцёл Маці Божай Ружанцовай]] (1918) * Млын водны (пач. XX ст.) * Мемарыяльная калона (XVIII ст.) * [[Царква Святога Мікалая, Пескі|Царква Святога Мікалая]] (1870) * Магіла невядомага салдата <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Пескі. Касцёл Маці Божай Ружанцовай.jpg|Касцёл Маці Божай Ружанцовай у Песках Пескі (Мастоўскі раён). Царква Святога Мікалая (01).jpg|Царква Святога Мікалая Пескі (Мастоўскі раён). Гаспадарчая пабудова (02).jpg|Гаспадарчая пабудова Пескі. Магіла невядомага салдата (01).jpg|Магіла невядомага салдата </gallery> == Страчаная спадчына == [[Выява:Pieski. Пескі (XX).jpg|thumb|Сінагога]] * Кляштар дамініканцаў (1677) * Сінагога {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * Piaski (12) // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/53 53]. * {{Крыніцы/БелЭн|12|Пескі}} — С. 327. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пескаўскі сельсавет, Мастоўскі раён}} {{Мастоўскі раён}} [[Катэгорыя:Пескаўскі сельсавет (Мастоўскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Мастоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Пескі (Мастоўскі раён)]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Новагародскага ваяводства]] aj03h2k8js630ma0c814u4ouirc07gf 4163642 4163641 2022-07-23T12:18:09Z JerzyKundrat 174 /* Гісторыя */ вікіфікацыя дат wikitext text/x-wiki {{значэнні|Пескі}} {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Пескі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Пескі, касьцёл Божай Маці Ружанцовай 1.jpg |подпіс = [[Касцёл Маці Божай Ружанцовай, Пескі|Касцёл Маці Божай Ружанцовай]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гродзенская |раён = Мастоўскі |сельсавет2 = Пескаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242988383 }} '''Пе́скі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гродзенская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Pieski}}, {{lang-ru|Пески}}) — [[аграгарадок]] у [[Мастоўскі раён|Мастоўскім раёне]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]], на рацэ [[Зальвянка]]. Уваходзіць у склад [[Пескаўскі сельсавет, Мастоўскі раён|Пескаўскага сельсавета]]. Насельніцтва 810 чалавек. ([[2001]]). Знаходзяцца за 10 км ад [[Масты|Мастоў]]. == Гісторыя == Упершыню Пескі згадваюцца ў XVI ст., у [[Ваўкавыскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Ваўкавыскім павеце]] [[Новагародскае ваяводства|Навагрудскага ваяводства]]. Тут існаваў замак. У XVII ст. мясцінай валодалі [[Сапегі]], якія ў 1682 збудавалі касцёл Успення Дзевы Марыі. У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795) Пескі апынуліся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у Ваўкавыскім павеце Гродзенскай губерні. Станам на 1833 у мястэчку было 110 дамоў, 2 драўляныя царквы, 15 піцейных дамоў, суконная фабрыка, на якой працавала 36 чалавек. У 1862 адкрылася народнае вучылішча, якое ўтрымлівалася на сродкі дзяржаўнага скарбу і мясцовых жыхароў. На 1886 — валасная ўправа, праваслаўная царква, касцёл, сінагога, багадзельня, 3 малітоўныя дамы, капліца, народнае вучэльня, 14 крам, скураны завод, 6 піцейных дамоў, 5 вадзяных млыноў, заезны двор. Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] (1921) Пескі апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], у Ваўкавыскім павеце [[Беластоцкае ваяводства|Беластоцкага ваяводства]]. У 1939 Пескі ўвайшлі ў [[БССР]], дзе сталі цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з чэрвеня 1941 да 13 ліпеня 1944 Пескі знаходзіліся пад нямецкай акупацыяй. Станам на 1 студзеня 2001 тут было 326 двароў. == Насельніцтва == * '''XIX стагоддзе''': 1830 — 486 муж., з іх шляхты 3, духоўнага саслоўя 1, мяшчан-іўдзеяў 406, мяшчан-хрысціян і сялян 46<ref>{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 412.</ref>; 1833 — 485 чал.; 1886 — 1352 чал. * '''XX стагоддзе''': 1905 — 3122 чал.; 2000 — 816 жыхароў у 284 дварах<ref name="БЭ12">{{крыніцы/БелЭн|12к}}</ref>. * '''XXI стагоддзе''': 1 студзеня 2001 — 810 чал. == Інфраструктура == У Песках працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, бальніца, лекарская амбулаторыя, бібліятэка, пошта. == Славутасці == * За 2 км ад Пескаў, на левым баку дарогі на Ляду помнік археалогіі — курганны могільнік (1-я пал. 1-га тысячагоддзя н. э.). За 1 і 0,2 км ад вёскі Селішча-1 і Селішча-2, за 1, 3 і 3,5 км — Стаянка-1,2,3. * Гаспадарчы двор (XIX ст.) * [[Касцёл Маці Божай Ружанцовай, Пескі|Касцёл Маці Божай Ружанцовай]] (1918) * Млын водны (пач. XX ст.) * Мемарыяльная калона (XVIII ст.) * [[Царква Святога Мікалая, Пескі|Царква Святога Мікалая]] (1870) * Магіла невядомага салдата <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Пескі. Касцёл Маці Божай Ружанцовай.jpg|Касцёл Маці Божай Ружанцовай у Песках Пескі (Мастоўскі раён). Царква Святога Мікалая (01).jpg|Царква Святога Мікалая Пескі (Мастоўскі раён). Гаспадарчая пабудова (02).jpg|Гаспадарчая пабудова Пескі. Магіла невядомага салдата (01).jpg|Магіла невядомага салдата </gallery> == Страчаная спадчына == [[Выява:Pieski. Пескі (XX).jpg|thumb|Сінагога]] * Кляштар дамініканцаў (1677) * Сінагога {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * Piaski (12) // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/53 53]. * {{Крыніцы/БелЭн|12|Пескі}} — С. 327. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пескаўскі сельсавет, Мастоўскі раён}} {{Мастоўскі раён}} [[Катэгорыя:Пескаўскі сельсавет (Мастоўскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Мастоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Пескі (Мастоўскі раён)]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Новагародскага ваяводства]] 2ubb75kzzqcqihar2gbzw29cfcowgfk 4163643 4163642 2022-07-23T12:19:15Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Пескі}} {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Пескі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Пескі, касьцёл Божай Маці Ружанцовай 1.jpg |подпіс = [[Касцёл Маці Божай Ружанцовай, Пескі|Касцёл Маці Божай Ружанцовай]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гродзенская |раён = Мастоўскі |сельсавет2 = Пескаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242988383 }} '''Пе́скі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гродзенская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Pieski}}, {{lang-ru|Пески}}) — [[аграгарадок]] у [[Мастоўскі раён|Мастоўскім раёне]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]], на рацэ [[Зальвянка]]. Уваходзіць у склад [[Пескаўскі сельсавет, Мастоўскі раён|Пескаўскага сельсавета]]. Насельніцтва 627 чал. (2009). Знаходзяцца за 10 км ад [[Масты|Мастоў]]. == Гісторыя == Упершыню Пескі згадваюцца ў XVI ст., у [[Ваўкавыскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Ваўкавыскім павеце]] [[Новагародскае ваяводства|Навагрудскага ваяводства]]. Тут існаваў замак. У XVII ст. мясцінай валодалі [[Сапегі]], якія ў 1682 збудавалі касцёл Успення Дзевы Марыі. У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795) Пескі апынуліся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у Ваўкавыскім павеце Гродзенскай губерні. Станам на 1833 у мястэчку было 110 дамоў, 2 драўляныя царквы, 15 піцейных дамоў, суконная фабрыка, на якой працавала 36 чалавек. У 1862 адкрылася народнае вучылішча, якое ўтрымлівалася на сродкі дзяржаўнага скарбу і мясцовых жыхароў. На 1886 — валасная ўправа, праваслаўная царква, касцёл, сінагога, багадзельня, 3 малітоўныя дамы, капліца, народнае вучэльня, 14 крам, скураны завод, 6 піцейных дамоў, 5 вадзяных млыноў, заезны двор. Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] (1921) Пескі апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], у Ваўкавыскім павеце [[Беластоцкае ваяводства|Беластоцкага ваяводства]]. У 1939 Пескі ўвайшлі ў [[БССР]], дзе сталі цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з чэрвеня 1941 да 13 ліпеня 1944 Пескі знаходзіліся пад нямецкай акупацыяй. Станам на 1 студзеня 2001 тут было 326 двароў. == Насельніцтва == * '''XIX стагоддзе''': 1830 — 486 муж., з іх шляхты 3, духоўнага саслоўя 1, мяшчан-іўдзеяў 406, мяшчан-хрысціян і сялян 46<ref>{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 412.</ref>; 1833 — 485 чал.; 1886 — 1352 чал. * '''XX стагоддзе''': 1905 — 3122 чал.; 2000 — 816 жыхароў у 284 дварах<ref name="БЭ12">{{крыніцы/БелЭн|12к}}</ref>. * '''XXI стагоддзе''': 1 студзеня 2001 — 810 чал. == Інфраструктура == У Песках працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, бальніца, лекарская амбулаторыя, бібліятэка, пошта. == Славутасці == * За 2 км ад Пескаў, на левым баку дарогі на Ляду помнік археалогіі — курганны могільнік (1-я пал. 1-га тысячагоддзя н. э.). За 1 і 0,2 км ад вёскі Селішча-1 і Селішча-2, за 1, 3 і 3,5 км — Стаянка-1,2,3. * Гаспадарчы двор (XIX ст.) * [[Касцёл Маці Божай Ружанцовай, Пескі|Касцёл Маці Божай Ружанцовай]] (1918) * Млын водны (пач. XX ст.) * Мемарыяльная калона (XVIII ст.) * [[Царква Святога Мікалая, Пескі|Царква Святога Мікалая]] (1870) * Магіла невядомага салдата <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Пескі. Касцёл Маці Божай Ружанцовай.jpg|Касцёл Маці Божай Ружанцовай у Песках Пескі (Мастоўскі раён). Царква Святога Мікалая (01).jpg|Царква Святога Мікалая Пескі (Мастоўскі раён). Гаспадарчая пабудова (02).jpg|Гаспадарчая пабудова Пескі. Магіла невядомага салдата (01).jpg|Магіла невядомага салдата </gallery> == Страчаная спадчына == [[Выява:Pieski. Пескі (XX).jpg|thumb|Сінагога]] * Кляштар дамініканцаў (1677) * Сінагога {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * Piaski (12) // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/53 53]. * {{Крыніцы/БелЭн|12|Пескі}} — С. 327. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пескаўскі сельсавет, Мастоўскі раён}} {{Мастоўскі раён}} [[Катэгорыя:Пескаўскі сельсавет (Мастоўскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Мастоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Пескі (Мастоўскі раён)]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Новагародскага ваяводства]] c2azlt3vbzxlu5c3871nq95zx1l76ci Удзельнік:Odri Tiffani 2 153523 4163846 4148794 2022-07-23T20:14:40Z Odri Tiffani 22532 /* Вікіўзнагароды */ wikitext text/x-wiki <div style="position:absolute; right:30px; top:15px;"> <imagemap> Image:Cscr-featured.svg|16px| default [[Беларуская дзіцячая літаратура]] desc none </imagemap></div> <div style="position:absolute; right:48px; top:15px;"> <imagemap> Image:Yellow_star_unboxed.svg|16px| default [[Беларуская дзіцячая літаратура]] desc none </imagemap></div> {{Картка |назва = '''Odri Tiffani''' |стыль_назвы = |выява = [[File:Audrey Hepburn in Oliver Goldsmith sunglasses.jpg|200px|alt=Example alt text]] |стыль_выявы = |подпіс = Удзельніца |стыль_подпісу = |стыль_загалоўку = background:#ccf; |стыль_меткі = background:#ddf; |стыль_тэксту = |загаловак1 = '''Odri Tiffani''' |метка1 = |тэкст1 = |загаловак2 = |метка2 = |тэкст2 = |загаловак3 = |метка3 = |тэкст3 = |загаловак4 = |метка4 = |тэкст4 = |загаловак5 = |метка5 = |тэкст5 = |стыль_унізе = background:#ddf; |унізе = «''Не пакідайце ж мовы нашай беларускай, каб не ўмёрлі''» ::::: (''[[Францішак Багушэвіч]]'') }} {{Babel|be|ru-4|}} {| class=" wikitable" style="float: right; margin-right: 1em; margin-bottom: 0.5em; width: 242px; border: #99B3FF solid 1px;" | colspan="2" align="right" | '''[[Інфармацыя]]''' |- |<div class="plainlinks"> |- |{{Userbox wikidays|24|2|2013}} |- |{{Удзельнік:Box/АГ|1}} |- |{{Удзельнік:Box/ВА|1}} |- !'''Цікавасці''' |- |{{Удзельнік цікавіцца літаратурай}} |- |{{Удзельнік цікавіцца беларускай літаратурай}} |- |} == Мае артыкулы == # [[Алеся, аповесць]] # [[Аршанская бітва, фестываль]] # [[Аўтамат з газіроўкай з сіропам і без]] # [[Беларуская дзіцячая літаратура]] {{гэта выдатны артыкул}} {{гэта артыкул года}} # [[Буся (часопіс)]] # [[Жэўжык (часопіс)]] # [[Залатая Ліцера]] # [[Камень Міцкевіча]] # [[Кампіляцыя (літаратура)]] # [[Каралевіч]] # [[Краіна Вымярэнія]] # [[Літаратурная прэмія імя Янкі Маўра]] # [[Мова нанова дзеткам]] # [[Нацыянальная літаратурная прэмія, Беларусь|Нацыянальная літаратурная прэмія]] # [[Несцерка, п'еса]] # [[Ночы на Плябанскіх Млынах]] # [[Нявеста для Базыля]] # [[Паўлінка]] # [[Прэмія Цёткі]] # [[Рыцар Янка і каралеўна Мілана. Таямнічае каралеўства]] # [[Сем камянёў]] # [[Сняданак у Тыфані, раман]] # [[Сутарэнні Ромула]] # [[Таташ Яраш, мамана Аксана, дачэта Альжбэта. Поўны эксклюзіў]] # [[Pawa]] # [[Rocznik Lubelski]] === Асобы === # [[Ніна Рыгораўна Багінская|Багінская Ніна Рыгораўна]] # [[Наталля Сцяпанаўна Бучынская|Бучынская Наталля Сцяпанаўна]] # [[Кася Іофе|Іофе Кася]] # [[Мікола Кандратаў|Кандратаў Мікола]] # [[Уладзімір Уладзіміравіч Кулічэнка|Кулічэнка Уладзімір Уладзіміравіч]] # [[Ганна Мастоўская-Радзівіл|Мастоўская-Радзівіл Ганна]] # [[Аляксей Георгіевіч Шэін|Шэін Аляксей Георгіевіч]] * [[Удзельнік:Odri Tiffani/Чарнавік]] == Правілы (пераклады) == # [[Вікіпедыя:Афармленне даведачнага матэрыялу|Афармленне даведачнага матэрыялу]] # [[Вікіпедыя:Вандалізм|Вандалізм]] # [[Вікіпедыя:Ордэны|Ордэны]] # [[Вікіпедыя:Правяраемасць|Правяраемасць]] == Шаблоны == # {{[[Шаблон:Удзельнік цікавіцца літаратурай|Удзельнік цікавіцца літаратурай]]}} # {{[[Шаблон:Удзельнік цікавіцца беларускай літаратурай|Удзельнік цікавіцца беларускай літаратурай]]}} # {{[[Шаблон:Бібліяграфія|Бібліяграфія]]}} # {{[[Шаблон:Папярэджванне|Папярэджванне]]}} # {{[[Шаблон:Правілы Вікіпедыі|Правілы Вікіпедыі]]}} # {{[[Шаблон:Сцісла|Сцісла]]}} # {{[[Вікіпедыя:Ордэны/Шаблоны|Вікіпедыя:Ордэны/Шаблоны]]}} # {{[[Вікіпедыя:Ордэны/Навігацыя|Вікіпедыя:Ордэны/Навігацыя]]}} # {{[[Шаблон:Эсэ|Эсэ]]}} == Стварэнне ВікіОрдэнаў == [[Вікіпедыя:Ордэны/Біяордэн|Біяордэн]], [[Вікіпедыя:Ордэны/Гістарычны|Гістарычны]], [[Вікіпедыя:Ордэны/За заслугі|За заслугі]], [[Вікіпедыя:Ордэны/Заслужаны карэктар|Заслужаны карэктар]], [[Вікіпедыя:Ордэны/Залатое пяро|Залатое пяро]], [[Вікіпедыя:Ордэны/Літаратурны|Літаратурны]], [[Вікіпедыя:Ордэны/Музычны|Музычны]], [[Вікіпедыя:Ордэны/Нацыянальныя заслугі|Нацыянальныя заслугі]], [[Вікіпедыя:Ордэны/Спартыўны|Спартыўны]], [[Вікіпедыя:Ордэны/Тэхнічны|Тэхнічны]], [[Вікіпедыя:Ордэны/Усмешка|Усмешка]]. == Вікіўзнагароды == {{Беларускі ордэн|Загаловак= Шаноўнай удзельніцы Odri Tiffani|Апісанне=За ўнёсак рэдагаваннем у стварэнне артыкула-прызёра конкурса 2014 года.! --[[Удзельнік:Pracar|Pracar]] ([[Размовы з удзельнікам:Pracar|размовы]]) 19:56, 16 студзеня 2016 (MSK)|Ступень=1 }} [[be-x-old:Удзельніца:Odri Tiffani]] [[en:User:Odri Tiffani]] [[pl:Wikipedysta:Odri Tiffani]] [[ru:Участница:Odri Tiffani]] l24x0w3lpelfhqhypg9k5tqk4vf0ifn Дубнякі 0 155166 4163685 1884898 2022-07-23T13:15:40Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki Назву '''Дубнякі́''' маюць: * [[Дубнякі (Ганцавіцкі раён)|Дубнякі]] — вёска ў [[Ганцавіцкі раён|Ганцавіцкім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] * [[Дубнякі (Полацкі раён)|Дубнякі]] — вёска ў [[Полацкі раён|Полацкім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] * [[Дубнякі (Сенненскі раён)|Дубнякі]] — былая вёска ў [[Сенненскі раён|Сенненскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] * [[Дубнякі (Калінкавіцкі раён)|Дубнякі]] — вёска ў [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] {{Неадназначнасць}} si993x50v5htumvova2b3nnk1j7mzcu Гарлачык жоўты 0 163328 4163803 3906516 2022-07-23T19:29:47Z JerzyKundrat 174 /* Батанічнае апісанне */ wikitext text/x-wiki {{Таксон |image file = Nuphar pumilum2.jpg |image title = |image descr = {{bt-bellat|Гарлачык жоўты малы|Nuphar pumila}} |regnum = Расліны |parent = |rang = Род |latin = Nuphar |author = [[Sm.]] |syn = |typus = |range map = |range map caption = |range map width = |range legend = |children name = |children = |wikispecies = Nuphar |commons = Category:Nuphar | itis = 18371 | ncbi = 4415 |eol = 37199 }} '''Гарла́чык жоўты'''<ref name="Киселевский">{{кніга |аўтар = [[Анатоль Іванавіч Кісялеўскі|Киселевский А. И.]] |частка = |загаловак = Латино-русско-белорусский ботанический словарь. |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Минск |выдавецтва = «Наука и техника» |год = 1967 |том = |старонкі = 87 |старонак = 160 |серыя = |isbn = |тыраж = 2350 }}</ref> (''Nuphar'') — [[род, біялогія|род]] кветкавых раслін сямейства гарлачыкавых. == Батанічнае апісанне == [[Шматгадовыя расліны|Шматгадовыя]] бессцябловыя травяністыя расліны з моцным тоўстым гарызантальным карэнішчам і плаваючым на паверхні вады авальна-зліптычным, вялікім глыбока-сэрцападобным скурыстым [[лісце]]м на доўгіх чаранках. [[Кветкі]] адзіночныя, двухполыя, жоўтыя ці аранжавыя, з моцным пахам, дыяметрам да 2—5 см, на доўгіх кветаножках, з 5 жоўтымі, знізу зялёнымі чашалісціамі і шматлікімі пялёсткамі. Рыльца амаль лейкападобнае, з 10-20 прамянямі. [[Плод]] — падобная да гарлачыку (адсюль назва) шматнасенная сакавітая зялёная [[ягада]]. == Арэал і экалогія == Адрозніваецца больш за 10 відаў. Пашыраны пераважна ва ўмераным поясе Паўночнага паўшар’я; на Беларусі трапляюцца {{bt-bellat|звычайны гарлачык жоўты{{!}}звычайны гарлачык жоўты, або жоўтая вадзяная лілея|Nuphar lutea}}, і вельмі рэдкі {{bt-bellat|гарлачык жоўты малы|Nuphar pumila}}. Растуць у азёрах, вадасховішчах, у рэках з павольнай плынню на глыбіні да 2 м, нярэдка ўтвараюць зараснікі. Вядомы міжвідавыя гібрыды. == Значэнне і выкарыстанне == Лекавыя, кармавыя і дэкаратыўныя расліны. Карэнішча мае ядавіты алкалоід [[нуфарын]], [[крухмал]], дубільныя і іншыя рэчывы. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|14|Гарлачык жоўты|Марозава Т.||}} == Спасылкі == * {{Плантарыум|44064|Кубышка}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарлачыкавыя]] en9iouplofyjoufxkznfbbb9yls4e2q Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы 4 170473 4163823 4086892 2022-07-23T19:54:06Z StachLysy 62453 +1 кандыдат wikitext text/x-wiki {{Index box}} {{/шапка}} {{/Правілы}} Галасы пазначаюцца з дапамогай наступных значкоў: {{Значкі для звычайнага галасавання}} = Кандыдаты = '''Калі ласка, дадавайце для кожнага артыкула асобную секцыю :). Новыя артыкулы дадавайце зверху, каб не было блытаніны.''' == [[Раман Паланскі]] == Прапаную артыкул на статус выдатнага. --[[Удзельнік:StachLysy|StachLysy]] ([[Размовы з удзельнікам:StachLysy|размовы]]) 22:53, 23 ліпеня 2022 (+03) === Галасаванне === === Заўвагі === = Завершаныя абмеркаванні = * З завершанымі абмеркаваннямі можна азнаёміцца ў [[Вікіпедыя:Кандыдаты ў выдатныя артыкулы/Архіў|Архіве абмеркаванняў]] {{/Падвал}} 7tcvusvqi4kq7n33zdbeqg9h2k1wcc2 Шаблон:Апошнія навіны 10 175189 4163744 4163371 2022-07-23T15:16:05Z JerzyKundrat 174 Падзяляйце элементы спіса маркерам "|" wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Дакументацыя}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі]][[Катэгорыя:Шаблоны:Галоўная старонка]]</noinclude> <!-- Актуальныя тэмы --> <!--Падзяляйце элементы спіса маркерам "|" --> {{Актуальныя тэмы|[[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|Уварванне Расіі ва Украіну]]|[[Анамальная гарачыня ў Еўропе (2022)|Анамальная гарачыня ў Еўропе]]}} <!-- Актуальныя падзеі --> [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|right|120px|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам «Джэймс Уэб»]] * [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі '''«[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]»'''. <small>''(19&nbsp;ліпеня)''</small> * Украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], '''[[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]]''' ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. <small>''(16&nbsp;ліпеня)''</small> * Апублікавана '''[[Webb's First Deep Field|першая выява]]''' ''(гл. фота)'', зробленая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. <small>''(11&nbsp;ліпеня)''</small> * Падчас '''[[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў]]''' на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. <small>''(9&nbsp;ліпеня)''</small> * Былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля '''[[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]'''. <small>''(8&nbsp;ліпеня)''</small> achb7jnyzl208htqoo36flivxds5bwp 4164034 4163744 2022-07-24T09:40:37Z JerzyKundrat 174 у архіў wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Дакументацыя}}[[Катэгорыя:Шаблоны:Падзеі]][[Катэгорыя:Шаблоны:Галоўная старонка]]</noinclude> <!-- Актуальныя тэмы --> <!--Падзяляйце элементы спіса маркерам "|" --> {{Актуальныя тэмы|[[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|Уварванне Расіі ва Украіну]]|[[Анамальная гарачыня ў Еўропе (2022)|Анамальная гарачыня ў Еўропе]]}} <!-- Актуальныя падзеі --> [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|right|120px|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам «Джэймс Уэб»]] * [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі '''«[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]»'''. <small>''(19&nbsp;ліпеня)''</small> * Украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], '''[[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]]''' ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. <small>''(16&nbsp;ліпеня)''</small> * Апублікавана '''[[Webb's First Deep Field|першая выява]]''' ''(гл. фота)'', зробленая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. <small>''(11&nbsp;ліпеня)''</small> hh2xfsozzado796xbfx8xpxojz1bmo3 Шаблон:Рэзалюцыя ААН 10 179351 4163707 1752779 2022-07-23T13:58:06Z Kwamikagami 2974 wikitext text/x-wiki {| class="toccolours vatop vevent" cellpadding="1" cellspacing="1" style="float:right; clear:right; width:280px; margin:0px 0px 1em 1em; font-size:88%;" |- ! style="text-align:right;" colspan="2" style="background-color:#009edb; color:#FFFFFF;" | <div style="float:left;">[[Выява:Small Flag of the United Nations ZP.svg|50px]]</div><big><div style="padding:5px; class="summary">{{#switch:{{uc:{{{орган}}}}} |ГА=Генеральная Асамблея |СБ=Савет Бяспекі |#default={{{орган|(Арганізацыя Аб'яднаных Нацый)}}} }} ААН<br />Рэзалюцыя {{{нумар|}}}</div></big> |- ! style="text-align:right;" | Дата: | {{{дата|}}} <span class="dtstart">{{{год|}}} года</span> |- {{#if:{{{паседжанне|}}}| {{!}} style="text-align:right;" {{!}} '''Паседжанне&nbsp;№:''' {{!}} {{{паседжанне|}}} {{!}}- }} {{#if:{{{код|}}}| {{!}} style="text-align:right;" {{!}} '''Код:''' {{!}} {{{код|}}}{{#if:{{{дакумент}}}|&nbsp;([{{{дакумент|}}} Дакумент])}} {{!}}- }} | colspan="2" | <hr /> {{#if:{{{за}}}{{{устрымаліся}}}{{{супраць}}}| {{!}}- ! style="text-align:right;" {{!}} Галасаванне: {{!}} <span style="padding:4px; color:#009900;">За: {{{за|}}}</span> <span style="padding:4px; color:#333333;"><abbr title="Устрымаліся">Устр.</abbr>: {{{устрымаліся|}}}</span> <span style="padding:4px; color:#990000;">Супраць: {{{супраць|}}}</span>}} |- {{#if:{{{тэма|}}}| {{!}} style="text-align:right;" valign="top" {{!}} '''Тэма:''' {{!}} {{{тэма|}}} {{!}}- }} ! style="text-align:right;" | Вынік: | {{{вынік|}}} |- {{#ifeq:{{{орган|СБ}}}|СБ| {{!}} colspan="2" {{!}} <hr /> {{!}}- {{!}} colspan="2" style="text-align:left;" {{!}} [[Савет Бяспекі ААН|Савет Бяспекі]] склад {{{год|гэтага года}}} года: {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} <i>Пастаянныя члены:</i> {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{#ifexpr:({{{год|0}}})<=(1955)| {{Flag|Тайвань|name=CHN}} {{Flag|FRA}} {{Flag|UK}} {{Flag|USA|1912}} {{Flag|USSR|1923}} }}{{#ifexpr:({{{год|0}}})>=(1956) and ({{{год|0}}})<=(1959)| {{Flag|Тайвань|name=CHN}} {{Flag|FRA}} {{Flag|UK}} {{Flag|USA|1912}} {{Flag|USSR|1923}} }}{{#ifexpr:({{{год|0}}})=(1960)| {{Flag|Тайвань|name=CHN}} {{Flag|FRA}} {{Flag|UK}} {{Flag|USA|1959}} {{Flag|USSR|1955}} }}{{#ifexpr:({{{год|0}}})>=(1961) and ({{{год|0}}})<=(1971)| {{Flag|Тайвань|name=CHN}} {{Flag|FRA}} {{Flag|UK}} {{Flag|USA}} {{Flag|USSR|1955}} }}{{#ifexpr:({{{год|0}}})>=(1972) and ({{{год|0}}})<=(1980)| {{Flag|CHN}} {{Flag|FRA}} {{Flag|UK}} {{Flag|USA}} {{Flag|USSR|1955}} }}{{#ifexpr:({{{год|0}}})>=(1981) and ({{{год|0}}})<=(1990)| {{Flag|CHN}} {{Flag|FRA}} {{Flag|UK}} {{Flag|USA}} {{Flag|USSR}} }}{{#ifexpr:({{{год|0}}})>=(1991) | {{Flag|CHN}} {{Flag|FRA}} {{Flag|RUS}} {{Flag|UK}} {{Flag|USA}} }} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} <i>Непастаянныя члены:</i> {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{#switch:{{{год}}} | 1946 = {{Flag|AUS}} {{Flag|BRA|1889}} {{Flag|EGY|1922}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|MEX|1934}} {{Flag|NED}} {{Flag|POL}} | 1947 = {{Flag|AUS}} {{Flag|BEL}} {{Flag|BRA|1889}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|COL}} {{Flag|POL}} {{Flag|Сірыя|1932}} | 1948 = {{Flag|ARG}} {{Flag|BEL}} {{Flag|CAN|1921}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|COL}} {{Flag|Сірыя|1932}} {{Flag|Украінская ССР|1937|name=УССР}} | 1949 = {{Flag|ARG}} {{Flag|CAN|1921}} {{Flag|CUB}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|EGY|1922}} {{Flag|NOR}} {{Flag|Украінская ССР|1937|name=УССР}} | 1950 = {{Flag|CUB}} {{Flag|ECU}} {{Flag|EGY|1922}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|IND}} {{Flag|NOR}} {{Flag|YUG}} | 1951 = {{Flag|BRA|1889}} {{Flag|ECU}} {{Flag|IND}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|NED}} {{Flag|TUR}} {{Flag|YUG}} | 1952 = {{Flag|BRA|1889}} {{Flag|CHI}} {{Flag|GRE|1828}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|NED}} {{Flag|PAK}} {{Flag|TUR}} | 1953 = {{Flag|CHI}} {{Flag|COL}} {{Flag|DEN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|GRE|1828}} {{Flag|Ліван}} {{Flag|PAK}} | 1954 = {{Flag|BRA|1889}} {{Flag|COL}} {{Flag|DEN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Ліван}} {{Flag|NZL}} {{Flag|TUR}} | 1955 = {{Flag|BEL}} {{Flag|BRA|1889}} {{Flag|Іран|1933}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|NZL}} {{Flag|PER}} {{Flag|TUR}} | 1956 = {{Flag|AUS}} {{Flag|BEL}} {{Flag|CUB}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Іран|1933}} {{Flag|PER}} {{Flag|YUG}} | 1957 = {{Flag|AUS}} {{Flag|COL}} {{Flag|CUB}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|IRQ|1924}} {{Flag|PHI|1919}} {{Flag|SWE}} | 1958 = {{Flag|CAN|1957}} {{Flag|COL}} {{Flag|IRQ|1924}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|JPN}} {{Flag|PAN}} {{Flag|SWE}} | 1959 = {{Flag|ARG}} {{Flag|CAN|1957}} {{Flag|ITA}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|JPN}} {{Flag|PAN}} {{Flag|TUN}} | 1960 = {{Flag|ARG}} {{Flag|Цэйлон|1951}} {{Flag|ECU}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|ITA}} {{Flag|POL}} {{Flag|TUN}} | 1961 = {{Flag|CHI}} {{Flag|Цэйлон|1951}} {{Flag|ECU}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Ліберыя}} {{Flag|TUR}} {{Flag|EGY|1958}} | 1962 = {{Flag|CHI}} {{Flag|GHA}} {{Flag|IRL}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|ROU|1952}} {{Flag|EGY|1958}} {{Flag|VEN|1930}} | 1963 = {{Flag|BRA|1960}} {{Flag|GHA}} {{Flag|MAR}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|NOR}} {{Flag|PHI|1919}} {{Flag|VEN|1930}} | 1964 = {{Flag|Балівія}} {{Flag|BRA|1960}} {{Flag|CIV}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|MAR}} {{Flag|NOR}} {{Flag|TCH}} | 1965 = {{Flag|Балівія}} {{Flag|CIV}} {{Flag|Іарданія}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Малайзія}} {{Flag|NED}} {{Flag|URU}} | 1966 = {{Flag|ARG}} {{Flag|BUL|1946}} {{Flag|JOR}} {{Flag|JPN}} {{Flag|MLI}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|NED}} {{Flag|NGR}} {{Flag|NZL}} {{Flag|UGA}} {{Flag|URU}} | 1967 = {{Flag|ARG}} {{Flag|BRA|1960}} {{Flag|BUL|1946}} {{Flag|CAN}} {{Flag|DEN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Эфіопія|1897}} {{Flag|IND}} {{Flag|JPN}} {{Flag|MLI}} {{Flag|NGR}} | 1968 = {{Flag|ALG}} {{Flag|BRA|1960}} {{Flag|CAN}} {{Flag|DEN}} {{Flag|Эфіопія|1897}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|HUN}} {{Flag|IND}} {{Flag|PAK}} {{Flag|Парагвай}} {{Flag|SEN}} | 1969 = {{Flag|ALG}} {{Flag|COL}} {{Flag|ESP|1945}} {{Flag|FIN}} {{Flag|HUN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Непал}} {{Flag|PAK}} {{Flag|Парагвай}} {{Flag|SEN}} {{Flag|Замбія}} | 1970 = {{Flag|Бурундзі}} {{Flag|COL}} {{Flag|ESP|1945}} {{Flag|FIN}} {{Flag|Нікарагуа}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Непал}} {{Flag|POL}} {{Flag|Сьера-Леонэ}} {{Flag|Сірыя|1963}} {{Flag|Замбія}} | 1971 = {{Flag|ARG}} {{Flag|Бурундзі}} {{Flag|BEL}} {{Flag|ITA}} {{Flag|JPN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Нікарагуа}} {{Flag|POL}} {{Flag|Сьера-Леонэ}} {{Flag|Самалі}} {{Flag|Сірыя|1963}} | 1972 = {{Flag|ARG}} {{Flag|BEL}} {{Flag|GUI}} {{Flag|IND}} {{Flag|ITA}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|JPN}} {{Flag|PAN}} {{Flag|Самалі}} {{Flag|SUD}} {{Flag|YUG}} | 1973 = {{Flag|AUS}} {{Flag|AUT}} {{Flag|GUI}} {{Flag|INA}} {{Flag|IND}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Кенія}} {{Flag|PAN}} {{Flag|PER}} {{Flag|SUD}} {{Flag|YUG}} | 1974 = {{Flag|AUS}} {{Flag|AUT}} {{Flag|Беларуская ССР|name=БССР}} {{Flag|CMR}} {{Flag|Коста-Рыка}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|INA}} {{Flag|IRQ|1963}} {{Flag|Кенія}} {{Flag|Маўрытанія}} {{Flag|PER}} | 1975 = {{Flag|Беларуская ССР|name=БССР}} {{Flag|CMR}} {{Flag|Коста-Рыка}} {{Flag|Гаяна}} {{Flag|IRQ|1963}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|ITA}} {{Flag|JPN}} {{Flag|Маўрытанія}} {{Flag|SWE}} {{Flag|TAN}} | 1976 = {{Flag|Бенін|1975}} {{Flag|Гаяна}} {{Flag|ITA}} {{Flag|JPN}} {{Flag|Лівія|1972}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|PAK}} {{Flag|PAN}} {{Flag|ROU|1965}} {{Flag|SWE}} {{Flag|TAN}} | 1977 = {{Flag|Бенін|1975}} {{Flag|CAN}} {{Flag|FRG}} {{Flag|IND}} {{Flag|Лівія|1972}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Маўрыкій}} {{Flag|PAK}} {{Flag|PAN}} {{Flag|ROU|1965}} {{Flag|VEN|1930}} | 1978 = {{Flag|Балівія}} {{Flag|CAN}} {{Flag|FRG}} {{Flag|Габон}} {{Flag|IND}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Кувейт}} {{Flag|Маўрыкій}} {{Flag|NGR}} {{Flag|TCH}} {{Flag|VEN|1930}} | 1979 = {{Flag|Бангладэш}} {{Flag|Балівія}} {{Flag|Габон}} {{Flag|JAM}} {{Flag|Кувейт}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|NGR}} {{Flag|NOR}} {{Flag|POR}} {{Flag|TCH}} {{Flag|Замбія}} | 1980 = {{Flag|Бангладэш}} {{Flag|GDR}} {{Flag|JAM}} {{Flag|MEX}} {{Flag|Нігер}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|NOR}} {{Flag|PHI|1919}} {{Flag|POR}} {{Flag|TUN}} {{Flag|Замбія}} | 1981 = {{Flag|ESP|1977}} {{Flag|GDR}} {{Flag|IRL}} {{Flag|JPN}} {{Flag|MEX}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Нігер}} {{Flag|PAN}} {{Flag|PHI|1919}} {{Flag|TUN}} {{Flag|UGA}} | 1982 = {{Flag|Заір}} {{Flag|ESP}} {{Flag|Гаяна}} {{Flag|IRL}} {{Flag|Іарданія}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|JPN}} {{Flag|PAN}} {{Flag|POL}} {{Flag|Таго}} {{Flag|UGA}} | 1983 = {{Flag|Гаяна}} {{Flag|Іарданія}} {{Flag|Мальта}} {{Flag|Нікарагуа}} {{Flag|NED}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|PAK}} {{Flag|POL}} {{Flag|Таго}} {{Flag|Заір}} {{Flag|Зімбабвэ}} | 1984 = {{Flag|Буркіна-Фасо}} {{Flag|EGY}} {{Flag|IND}} {{Flag|Мальта}} {{Flag|Нікарагуа}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|NED}} {{Flag|PAK}} {{Flag|PER}} {{Flag|Украінская ССР|name=УССР}} {{Flag|Зімбабвэ}} | 1985 = {{Flag|AUS}} {{Flag|Буркіна-Фасо}} {{Flag|DEN}} {{Flag|EGY}} {{Flag|IND}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Мадагаскар}} {{Flag|PER}} {{Flag|THA}} {{Flag|TRI}} {{Flag|Украінская ССР|name=УССР}} | 1986 = {{Flag|AUS}} {{Flag|BUL|1971}} {{Flag|Рэспубліка Конга}} {{Flag|DEN}} {{Flag|GHA}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Мадагаскар}} {{Flag|THA}} {{Flag|TRI}} {{Flag|UAE}} {{Flag|VEN|1930}} | 1987 = {{Flag|ARG}} {{Flag|BUL|1971}} {{Flag|Рэспубліка Конга}} {{Flag|FRG}} {{Flag|GHA}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|ITA}} {{Flag|JPN}} {{Flag|UAE}} {{Flag|VEN|1930}} {{Flag|Замбія}} | 1988 = {{Flag|ALG}} {{Flag|ARG}} {{Flag|BRA|1968}} {{Flag|FRG}} {{Flag|ITA}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|JPN}} {{Flag|Непал}} {{Flag|SEN}} {{Flag|YUG}} {{Flag|Замбія}} | 1989 = {{Flag|ALG}} {{Flag|BRA|1968}} {{Flag|CAN}} {{Flag|COL}} {{Flag|Эфіопія|1987}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|FIN}} {{Flag|Малайзія}} {{Flag|Непал}} {{Flag|SEN}} {{Flag|YUG}} | 1990 = {{Flag|CAN}} {{Flag|CIV}} {{Flag|COL}} {{Flag|CUB}} {{Flag|Эфіопія|1987}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|FIN}} {{Flag|Малайзія}} {{Flag|ROU}} {{Flag|Емен}} {{Flag|Заір}} | 1991 = {{Flag|AUT}} {{Flag|BEL}} {{Flag|CIV}} {{Flag|CUB}} {{Flag|ECU}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|IND}} {{Flag|ROU}} {{Flag|Емен}} {{Flag|Заір}} {{Flag|Зімбабвэ}} | 1992 = {{Flag|AUT}} {{Flag|BEL}} {{Flag|Каба-Вердэ}} {{Flag|ECU}} {{Flag|HUN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|IND}} {{Flag|JPN}} {{Flag|MAR}} {{Flag|VEN|1930}} {{Flag|Зімбабвэ}} | 1993 = {{Flag|BRA}} {{Flag|Каба-Вердэ}} {{Flag|Джыбуці}} {{Flag|ESP}} {{Flag|HUN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|JPN}} {{Flag|MAR}} {{Flag|NZL}} {{Flag|PAK}} {{Flag|VEN|1930}} | 1994 = {{Flag|ARG}} {{Flag|BRA}} {{Flag|CZE}} {{Flag|Джыбуці}} {{Flag|ESP}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|NGA}} {{Flag|NZL}} {{Flag|Аман}} {{Flag|PAK}} {{Flag|Руанда|1962}} | 1995 = {{Flag|ARG}} {{Flag|Батсвана}} {{Flag|CZE}} {{Flag|GER}} {{Flag|HON}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|INA}} {{Flag|ITA}} {{Flag|NGA}} {{Flag|Аман}} {{Flag|Руанда|1962}} | 1996 = {{Flag|Батсвана}} {{Flag|CHI}} {{Flag|EGY}} {{Flag|Гвінея-Бісау}} {{Flag|GER}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|HON}} {{Flag|INA}} {{Flag|ITA}} {{Flag|KOR}} {{Flag|POL}} | 1997 = {{Flag|CHI}} {{Flag|Коста-Рыка}} {{Flag|EGY}} {{Flag|Гвінея-Бісау}} {{Flag|JPN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Кенія}} {{Flag|KOR}} {{Flag|POL}} {{Flag|POR}} {{Flag|SWE}} | 1998 = {{Flag|Бахрэйн|1972}} {{Flag|BRA}} {{Flag|Коста-Рыка}} {{Flag|Габон}} {{Flag|Гамбія}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|JPN}} {{Flag|Кенія}} {{Flag|POR}} {{Flag|SLO}} {{Flag|SWE}} | 1999 = {{Flag|ARG}} {{Flag|Бахрэйн|1972}} {{Flag|BRA}} {{Flag|CAN}} {{Flag|Габон}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Гамбія}} {{Flag|Малайзія}} {{Flag|Намібія}} {{Flag|NED}} {{Flag|SLO}} | 2000 = {{Flag|ARG}} {{Flag|Бангладэш}} {{Flag|CAN}} {{Flag|JAM}} {{Flag|Малайзія}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|MLI}} {{Flag|Намібія}} {{Flag|NED}} {{Flag|TUN}} {{Flag|UKR}} | 2001 = {{Flag|Бангладэш}} {{Flag|COL}} {{Flag|IRL}} {{Flag|JAM}} {{Flag|MLI}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Маўрыкій}} {{Flag|NOR}} {{Flag|Сінгапур}} {{Flag|TUN}} {{Flag|UKR}} | 2002 = {{Flag|BUL}} {{Flag|CMR}} {{Flag|COL}} {{Flag|GUI}} {{Flag|IRL}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|MEX}} {{Flag|Маўрыкій}} {{Flag|NOR}} {{Flag|Сінгапур}} {{Flag|Сірыя}} | 2003 = {{Flag|ANG}} {{Flag|BUL}} {{Flag|CHI}} {{Flag|CMR}} {{Flag|ESP}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|GER}} {{Flag|GUI}} {{Flag|MEX}} {{Flag|PAK}} {{Flag|Сірыя}} | 2004 = {{Flag|ALG}} {{Flag|ANG}} {{Flag|Бенін}} {{Flag|BRA}} {{Flag|CHI}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|ESP}} {{Flag|GER}} {{Flag|PAK}} {{Flag|PHI}} {{Flag|ROU}} | 2005 = {{Flag|ALG}} {{Flag|ARG}} {{Flag|Бенін}} {{Flag|BRA}} {{Flag|DEN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|GRE}} {{Flag|JPN}} {{Flag|PHI}} {{Flag|ROU}} {{Flag|TAN}} | 2006 = {{Flag|ARG}} {{Flag|Рэспубліка Конга}} {{Flag|DEN}} {{Flag|GHA}} {{Flag|GRE}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|JPN}} {{Flag|PER}} {{Flag|QAT}} {{Flag|SVK}} {{Flag|TAN}} | 2007 = {{Flag|BEL}} {{Flag|Рэспубліка Конга}} {{Flag|GHA}} {{Flag|INA}} {{Flag|ITA}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|PAN}} {{Flag|PER}} {{Flag|QAT}} {{Flag|RSA}} {{Flag|SVK}} | 2008 = {{Flag|Буркіна-Фасо}} {{Flag|BEL}} {{Flag|Коста-Рыка}} {{Flag|CRO}} {{Flag|INA}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|ITA}} {{Flag|Лівія|1977}} {{Flag|PAN}} {{Flag|RSA}} {{Flag|VIE}} | 2009 = {{Flag|AUT}} {{Flag|Буркіна-Фасо}} {{Flag|Коста-Рыка}} {{Flag|CRO}} {{Flag|JPN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Лівія|1977}} {{Flag|MEX}} {{Flag|TUR}} {{Flag|UGA}} {{Flag|VIE}} | 2010 = {{Flag|AUT}} {{Flag|BIH}} {{Flag|BRA}} {{Flag|Габон}} {{Flag|JPN}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|Ліван}} {{Flag|MEX}} {{Flag|NGA}} {{Flag|TUR}} {{Flag|UGA}} | 2011 = {{Flag|BIH}} {{Flag|BRA}} {{Flag|COL}} {{Flag|DEU}} {{Flag|Габон}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|IND}} {{Flag|Ліван}} {{Flag|NGA}} {{Flag|Партугалія}} {{Flag|RSA}} | 2012 = {{Flag|AZE}} {{Flag|COL}} {{Flag|DEU}} {{Flag|GUA}} {{Flag|IND}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|MAR}} {{Flag|PAK}} {{Flag|Партугалія}} {{Flag|RSA}} {{Flag|Тога}} | 2013 = {{Flag|ARG}} {{Flag|AUS}} {{Flag|AZE}} {{Flag|GUA}} {{Flag|KOR}} {{!}}- {{!}} colspan = "2" {{!}} {{Flag|LUX}} {{Flag|MAR}} {{Flag|PAK}} {{Flag|Руанда}} {{Flag|Тога}} | #default = спіс аўтаматычна падстаўляецца ў адпаведнасці з годам }} }} {{#if:{{{выява|}}}| {{!}}- {{!}} colspan="2" {{!}} <hr /> {{!}}- {{!}} colspan="2" style="text-align:center;" {{!}} [[Выява:{{{выява|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}px|250px}}]] {{!}}- {{!}} colspan="2" style="text-align:center;" {{!}} {{{апісанне|}}} }} |}<noinclude>{{documentation}} [[Катэгорыя:Шаблоны:Карткі:Арганізацыі|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 79wafk4x9n24dten9nnvbw2qej1y55w Паром 0 184854 4163938 3065073 2022-07-24T03:40:44Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Fähre Altrip-Mannheim.jpeg|thumb|Рачны паром у Германіі]] '''Паром''' — плывучае збудаванне (судна, плыт і інш.) для рэгулярнай перавозкі сухапутных транспартных сродкаў (аўтамабіляў, чыгуначных вагонаў), грузаў і пасажыраў цераз водную перашкоду паміж пэўнымі берагавымі пунктамі. Буваюць ''самаходныя'' і ''несамаходныя''. Па вялікіх суднаходных рэках паром перамяшчаецца па кабелі, пракладзеным па дне, або буксірным суднам; не невялікіх рэках перацягваецца з дапамогай троса, замацаванага на процілеглых берагах; для паромнай пераправы праз пралівы, азёры звычайна выкарыстоўваюць спецыяльна абсталяваныя судны. Водазмяшчэннне іх да 20000 тон і больш, умяшчальнасць каля 100 чыгуначных вагонаў, пасажыраўмяшчальнасць да 2000 чалавек. Паромныя зносіны найбольш развіты ў [[Японія|Японіі]], [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]]. У ваенных мэтах выкарыстоўваюцца пры фарсіраванні водных перашкод; робяцца з штатных пантонных паркаў і мясцовых плывучых сродкаў (баржы, лодкі), на якіх замацоўваецца грузавая платформа. У Беларусі паромы дзейнічаюць на [[Заходняя Дзвіна|Дзвіне]] ([[Бешанковічы]], [[гарадскі пасёлак Сураж|Сураж]]). == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.12: Палікрат — Праметэй|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2001|том=12|старонкі=101|старонак=560|isbn=985-11-0198-2|тыраж=10&nbsp;000}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Паромы|*]] {{Бібліяінфармацыя}} jozgl4ydyvgwgob779nfqypilrt9rxi Шаблон:Прэмія BAFTA за найлепшую рэжысуру 1968—1980 10 189206 4163818 3758413 2022-07-23T19:48:04Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Прэмія BAFTA за найлепшую рэжысуру 1968—1980 | загаловак = [[Прэмія BAFTA за найлепшую рэжысуру]] (1968—1980) | стыль_асноўнага_загалоўка = background:#e3c849; | стыль_загалоўкаў = background:#e3c849; | state = collapsed | спіс1 = <div><center> {{nowrap|[[Майк Нікалс]] (1968)}}{{·}} {{nowrap|[[Джон Шлезінгер]] (1969)}}{{·}} {{nowrap|[[Джордж Рой Хіл]] (1970)}}{{·}} {{nowrap|[[Джон Шлезінгер]] (1971)}}{{·}} {{nowrap|[[Боб Фос]] (1972)}}{{·}} {{nowrap|[[Франсуа Труфо]] (1973)}}{{·}} {{nowrap|{{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] (1974)}}{{·}} {{nowrap|[[Стэнлі Кубрык]] (1975)}}{{·}} {{nowrap|[[Мілаш Форман]] (1976)}}{{·}} {{nowrap|[[Вудзі Ален]] (1977)}}{{·}} {{nowrap|[[Алан Паркер]] (1978)}}{{·}} {{nowrap|[[Фрэнсіс Форд Копала]] (1979)}}{{·}} {{nowrap|[[Акіра Курасава]] (1980)}} ---- {{nowrap|[[:Шаблон:Прэмія BAFTA за найлепшую рэжысуру|Поўны спіс]]}}{{·}} {{nowrap|'''(1968—1980)'''}}{{·}} {{nowrap|[[:Шаблон:Прэмія BAFTA за найлепшую рэжысуру 1981—2000|(1981—2000)]]}}{{·}} {{nowrap|[[:Шаблон:Прэмія BAFTA за найлепшую рэжысуру 2001—2020|(2001 — цяперашні час)]]}} </div></center> }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты прэміі BAFTA]] </noinclude> qoeqfgl2a7i6u5mk6lcbhrkw4mj3fqk Гетманшчына 0 192360 4163667 3904180 2022-07-23T12:50:06Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава | назва = Гетманшчына | саманазва = Войска Запарожскае | статус = | сцяг = | апісанне_сцяга = | герб = | апісанне_герба = Герб Войска Запарожскага з {{не перакладзена 3|Летапіс Рыгора Грабянкі|летапісу Рыгора Грабянкі|uk|Літопис Грабянки}}<ref>[http://www.haidamaka.org.ua/page_odnorogenko.html ''Однороженко О.'' Козацька геральдика // Історія українського козацтва: нариси у 2 т. — Київ.: Вид.дім „Києво-Могилянська академія”, 2007. — Т.2.]</ref> | карта = Location Zaporizhian Host.png | апісанне = Тэрыторыя Гетманшчыны ў 1649-1657 гг. | p1 = Рэч Паспалітая | flag_p1 = Flaga Rzeczypospolitej Obojga Narodow ogolna.svg | p2 = | flag_p2 = | p3 = | flag_p3 = | p4 = | flag_p4 = | утворана = [[1649]] | ліквідавана = [[1764]] ([[1782]]<ref name=history>[http://history.franko.lviv.ua/Ig.htm Довідник з історії України. За ред. І. Підкови та Р. Шуста]</ref>) | s1 = Расійская імперыя | flag_s1 = Flag of Russia.svg | s2 = | flag_s2 = | s3 = | flag_s3 = | s4 = | flag_s4 = | дэвіз = | сталіца = [[горад Чыгірын|Чыгірын]], [[Гадзяч]], [[горад Батурын|Батурын]], [[Глухаў]] | гарады = Батурын, [[Брацлаў]], [[Глухаў]], [[Кіеў]], [[Палтава]], [[Нежын]], [[Старадуб]], [[Чарнігаў]], Чыгірын | мова = [[стараўкраінская мова]] | валюта = | дадатковы_параметр = | змесціва_параметру = | плошча = Больш за 200 тыс. км²<br />(сярэдзіна [[XVII]] стагоддзя) | насельніцтва = {{s|1,5 млн. чал. (канец [[XVII]] стагоддзя)}} | форма_кіравання = [[Рэспубліка]] з элементамі [[манархія|манархіі]]<ref name="encyclopediaofukraine.com">''Okinshevych L., Zhukovsky A.'' Hetman state // Encyclopedia of Ukraine, vol. 2 — 1989.; [http://www.encyclopediaofukraine.com/pages/H/E/Hetmanstate.htm Internet Encyclopedia of Ukraine (www.encyclopediaofukraine.com){{v|04|06|2013}}]</ref> | дынастыя = | тытул_кіраўнікоў = [[Гетманы Украіны|Спіс гетманаў]] | рэлігія = [[хрысціянства]] [[Праваслаўе|праваслаўнага]] абраду | дадатковы_параметр1 = | змесціва_параметру1 = | Этап1 = | Дата1 = | Год1 = | Этап2 = | Дата2 = | Год2 = | Этап3 = | Дата3 = | Год3 = | Этап4 = | Дата4 = | Год4 = | Этап5 = | Дата5 = | Год5 = | Этап6 = | Дата6 = | Год6 = | дадатковы_параметр2 = | змесціва_параметру2 = | да = | д1 = | д2 = | д3 = | д4 = | д5 = | д6 = | д7 = | пасля = | п1 = | п2 = | п3 = | п4 = | п5 = | п6 = | п7 = | заўв = }} '''Ге́тманшчына''' ({{lang-uk|Гетьма́нщина}}; афіцыйна '''Войска Запарожскае''' {{lang-uk|Військо Запорозьке}}) — гісторыяграфічная назва часткі тэрыторый сучаснай Украіны і Расіі ([[Старадубшчына|Старадуб'е]]), на якую распаўсюджвалася [[Гетман Войска Запарожскага|ўлада гетмана]]. Гетманшчына бярэ свой пачатак з [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання Хмяльніцкага]], якое ўспыхнула ў 1648 годзе<ref name="Kohut">[http://www.jstor.org/stable/41035968 ''Kohut Zenon E.'' «Review of The Cossack Administration of the Hetmanate. 2 vols. / Sources and Documents Series by George Gajecky — Mass: Harvard Ukrainian Research Institute, 1978.» — Mass: Harvard Ukrainian Studies — Vol. 6. — No. 1. — March 1982. — pp.105−107.]</ref>{{sfn|История|2008| Образование Гетманата и оформление государственной идеи|с=225}}. Першапачаткова ахоплівала як [[Левабярэжная Украіна|Лева-]] і [[Правабярэжная Украіна|Правабярэжную Украіну]], так і [[Запарожжа, рэгіён|Запарожжа]]. Пасля [[Паўстанне Барабаша і Пушкара|паўстання Барабаша і Пушкара]] ўтварылася [[Войска Запарожскае Нізавое]] і Запарожжа стала падпарадкоўвацца гетману толькі фармальна, а пасля падпісання [[Вечны мір, 1686|Вечнага міру]] 1686 года паміж [[Расійскае царства|Рускім царствам]] і [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]] і ліквідацыяй гетманскага кіравання на Правабярэжнай Украіне, тэрмін стаў ужывацца толькі ў дачыненні Левабярэжжа, [[Кіеў|Кіева]] і яго наваколляў.{{sfn|Енциклопедія|2009|name="ЭИУ"|loc=Т. 2: «Г−Д». — [http://www.histoy.org.ua/?termin=Getmanshchyna ''Гуржій О. І.'' Гетьманщина]}} У 1654 годзе Гетманшчына прыняла пратэктарат рускага цара. З 1663 года Гетманшчына, якая мела ў палітыка-адміністрацыйным стаўленні шэраг асобых правоў у складзе [[Рускае царства|Рускага царства]], была падкантрольная [[Маларасійскі прыказ|Маларасійскаму прыказу]]{{sfn|Енциклопедія|2009|name="ЕИУМалПрик"|loc=[http://histans.com/LiberUA/ehu/6.pdf Т. 6: «Ла-Мі». — С. 481.].— [http://www.history.org.ua/?termin=Malorosіysky_prikaz ''Горобець В. М.'' Малоросійський приказ]}}, а пасля смерці гетмана Скаропадскага — кіравалася [[Маларасійская калегія|Маларасійскай калегіяй]]{{sfn|Енциклопедія|2009|name="ЕИУМалКол"|loc=[http://histans.com/LiberUA/ehu/6.pdf Т. 6: «Ла-Мі». — С. 480.].— [http://www.history.org.ua/?termin=Malorosіyska_kolegіya ''Шандра С. В.'' Малоросійська колегія]}}. У 1764 годзе падчас ваенных рэформаў званне [[гетман Войска Запарожскага|гетмана Войска Запарожскага]] было адменена і апошні гетман [[Кірыл Рыгоравіч Разумоўскі|Кірыл Разумоўскі]] быў павышаны ў званні да [[генерал-фельдмаршал]]а. Аднак фармальна старыя адміністрацыйныя адзінкі Гетманшчыны працягвалі існаваць да 1782 года: па ўказу [[Кацярына Другая|Кацярыны II]] набыло моц агульнае палажэнне аб [[губерня]]х [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] 1781 года, з прычыны чаго перажыткі соценна-палкавога адміністрацыйнага падзелу Войска Запарожскага канчаткова выйшлі з юрыдычнага ўжывання [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Голобуцький В.|загаловак=Запорозьке козацтво|спасылка=http://litopys.org.ua/holob/hol.htm|месца=Київ|выдавецтва=|год=1994|старонак=380|мова=uk|ref=''Голобуцкий''}} * ''Грушевський М. С.'' Історія України-Руси: В 11 т., 12 кн. — Київ: Наукова думка, 1995—1998. — Т. 8−10.{{ref-uk}} * {{кніга|загаловак=Енциклопедія історії України. У 10 т.|адказны=Редкол В. А. Смолій та ін.|спасылка=http://histans.com/LiberUA/ehu/6.pdf|выданне=[[Інстытут гісторыі Украіны НАН Украіны{{!}}Інститут історії України НАН України]]|месца=Київ|выдавецтва=Наукова думка|год=2009|isbn=978-966-00-1028-1|тыраж=5000|ref=Енциклопедія}} * {{кніга|аўтар=Институт истории Украины, НАН Украины|загаловак=История Украины: научно-популярные очерки / под ред. В. А. Смолия.|спасылка=http://www.history.org.ua/?litera&kat=4&id=20|месца=Київ|выдавецтва=ОЛМА Медиа Групп|год=2008|старонак=1070|ref=Гісторыя}} * Історія українського козацтва. Нариси у двох томах — Київ: ВД «Києво-Могилянська академія», 2006.{{ref-uk}} * Довідник з історії України // Гетьманщина — Київ: Генеза, 2002. — с. 161.{{ref-uk}} * {{кніга|аўтар=Сушинский Б. И.|загаловак=Всемирная казацкая энциклопедия XVI - начала XXI веков|месца=Одесса|выдавецтва=Издательский дом «ЯВФ»|год=2007|ref=''Сушинский''}}{{ref-uk}} * Гетьманщина // [[Украінскае казацтва, малая энцыклапедыя|Українське козацтво. Мала енциклопедія]] — Київ: Генеза, 2002, с. 100.{{ref-uk}} * {{кніга|аўтар=[[Наталля Мікалаеўна Якавенка|Яковенко Н.]]|загаловак=Нарис історії України з найдавніших часів до кінця ХVІІІ ст|спасылка =http://history.franko.lviv.ua/PDF%20Final/Jakovenko.pdf|месца=Київ|выдавецтва=Генеза|год=1997|старонак=380|ref=''Яковенко''}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Украіна ў тэмах}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Расіі (1613—1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Расіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Расіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] n01ij9s3j8alic95v9nrow5451o7457 4163670 4163667 2022-07-23T12:51:25Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава | назва = Гетманшчына | саманазва = Войска Запарожскае | статус = | сцяг = | апісанне_сцяга = | герб = | апісанне_герба = Герб Войска Запарожскага з {{не перакладзена 3|Летапіс Рыгора Грабянкі|летапісу Рыгора Грабянкі|uk|Літопис Грабянки}}<ref>[http://www.haidamaka.org.ua/page_odnorogenko.html ''Однороженко О.'' Козацька геральдика // Історія українського козацтва: нариси у 2 т. — Київ.: Вид.дім „Києво-Могилянська академія”, 2007. — Т.2.]</ref> | карта = Location Zaporizhian Host.png | апісанне = Тэрыторыя Гетманшчыны ў 1649-1657 гг. | p1 = Рэч Паспалітая | flag_p1 = Flaga Rzeczypospolitej Obojga Narodow ogolna.svg | p2 = | flag_p2 = | p3 = | flag_p3 = | p4 = | flag_p4 = | утворана = [[1649]] | ліквідавана = [[1764]] ([[1782]]<ref name=history>[http://history.franko.lviv.ua/Ig.htm Довідник з історії України. За ред. І. Підкови та Р. Шуста]</ref>) | s1 = Расійская імперыя | flag_s1 = Flag of Russia.svg | s2 = | flag_s2 = | s3 = | flag_s3 = | s4 = | flag_s4 = | дэвіз = | сталіца = [[горад Чыгірын|Чыгірын]], [[Гадзяч]], [[горад Батурын|Батурын]], [[Глухаў]] | гарады = Батурын, [[Брацлаў]], [[Глухаў]], [[Кіеў]], [[Палтава]], [[Нежын]], [[Старадуб]], [[Чарнігаў]], Чыгірын | мова = [[стараўкраінская мова]] | валюта = | дадатковы_параметр = | змесціва_параметру = | плошча = Больш за 200 тыс. км²<br />(сярэдзіна [[XVII]] стагоддзя) | насельніцтва = {{s|1,5 млн. чал. (канец [[XVII]] стагоддзя)}} | форма_кіравання = [[Рэспубліка]] з элементамі [[манархія|манархіі]]<ref name="encyclopediaofukraine.com">''Okinshevych L., Zhukovsky A.'' Hetman state // Encyclopedia of Ukraine, vol. 2 — 1989.; [http://www.encyclopediaofukraine.com/pages/H/E/Hetmanstate.htm Internet Encyclopedia of Ukraine (www.encyclopediaofukraine.com){{v|04|06|2013}}]</ref> | дынастыя = | тытул_кіраўнікоў = [[Гетманы Украіны|Спіс гетманаў]] | рэлігія = [[хрысціянства]] [[Праваслаўе|праваслаўнага]] абраду | дадатковы_параметр1 = | змесціва_параметру1 = | Этап1 = | Дата1 = | Год1 = | Этап2 = | Дата2 = | Год2 = | Этап3 = | Дата3 = | Год3 = | Этап4 = | Дата4 = | Год4 = | Этап5 = | Дата5 = | Год5 = | Этап6 = | Дата6 = | Год6 = | дадатковы_параметр2 = | змесціва_параметру2 = | да = | д1 = | д2 = | д3 = | д4 = | д5 = | д6 = | д7 = | пасля = | п1 = | п2 = | п3 = | п4 = | п5 = | п6 = | п7 = | заўв = }} '''Ге́тманшчына''' ({{lang-uk|Гетьма́нщина}}; афіцыйна '''Войска Запарожскае''' {{lang-uk|Військо Запорозьке}}) — гісторыяграфічная назва часткі тэрыторый сучаснай Украіны і Расіі ([[Старадубшчына|Старадуб'е]]), на якую распаўсюджвалася [[Гетман Войска Запарожскага|ўлада гетмана]]. Гетманшчына бярэ свой пачатак з [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання Хмяльніцкага]], якое ўспыхнула ў 1648 годзе<ref name="Kohut">[http://www.jstor.org/stable/41035968 ''Kohut Zenon E.'' «Review of The Cossack Administration of the Hetmanate. 2 vols. / Sources and Documents Series by George Gajecky — Mass: Harvard Ukrainian Research Institute, 1978.» — Mass: Harvard Ukrainian Studies — Vol. 6. — No. 1. — March 1982. — pp.105−107.]</ref>{{sfn|История|2008| Образование Гетманата и оформление государственной идеи|с=225}}. Першапачаткова ахоплівала як [[Левабярэжная Украіна|Лева-]] і [[Правабярэжная Украіна|Правабярэжную Украіну]], так і [[Запарожжа, рэгіён|Запарожжа]]. Пасля [[Паўстанне Барабаша і Пушкара|паўстання Барабаша і Пушкара]] ўтварылася [[Войска Запарожскае Нізавое]] і Запарожжа стала падпарадкоўвацца гетману толькі фармальна, а пасля падпісання [[Вечны мір, 1686|Вечнага міру]] 1686 года паміж [[Расійскае царства|Рускім царствам]] і [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]] і ліквідацыяй гетманскага кіравання на Правабярэжнай Украіне, тэрмін стаў ужывацца толькі ў дачыненні Левабярэжжа, [[Кіеў|Кіева]] і яго наваколляў.{{sfn|Енциклопедія|2009|name="ЭИУ"|loc=Т. 2: «Г−Д». — [http://www.histoy.org.ua/?termin=Getmanshchyna ''Гуржій О. І.'' Гетьманщина]}} У 1654 годзе Гетманшчына прыняла пратэктарат рускага цара. З 1663 года Гетманшчына, якая мела ў палітыка-адміністрацыйным стаўленні шэраг асобых правоў у складзе [[Рускае царства|Рускага царства]], была падкантрольная [[Маларасійскі прыказ|Маларасійскаму прыказу]]{{sfn|Енциклопедія|2009|name="ЕИУМалПрик"|loc=[http://histans.com/LiberUA/ehu/6.pdf Т. 6: «Ла-Мі». — С. 481.].— [http://www.history.org.ua/?termin=Malorosіysky_prikaz ''Горобець В. М.'' Малоросійський приказ]}}, а пасля смерці гетмана Скаропадскага — кіравалася [[Маларасійская калегія|Маларасійскай калегіяй]]{{sfn|Енциклопедія|2009|name="ЕИУМалКол"|loc=[http://histans.com/LiberUA/ehu/6.pdf Т. 6: «Ла-Мі». — С. 480.].— [http://www.history.org.ua/?termin=Malorosіyska_kolegіya ''Шандра С. В.'' Малоросійська колегія]}}. У 1764 годзе падчас ваенных рэформаў званне [[гетман Войска Запарожскага|гетмана Войска Запарожскага]] было адменена і апошні гетман [[Кірыл Рыгоравіч Разумоўскі|Кірыл Разумоўскі]] быў павышаны ў званні да [[генерал-фельдмаршал]]а. Аднак фармальна старыя адміністрацыйныя адзінкі Гетманшчыны працягвалі існаваць да 1782 года: па ўказу [[Кацярына Другая|Кацярыны II]] набыло моц агульнае палажэнне аб [[губерня]]х [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] 1781 года, з прычыны чаго перажыткі соценна-палкавога адміністрацыйнага падзелу Войска Запарожскага канчаткова выйшлі з юрыдычнага ўжывання [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. == Гл. таксама == * [[Войска Запарожскае]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Голобуцький В.|загаловак=Запорозьке козацтво|спасылка=http://litopys.org.ua/holob/hol.htm|месца=Київ|выдавецтва=|год=1994|старонак=380|мова=uk|ref=''Голобуцкий''}} * ''Грушевський М. С.'' Історія України-Руси: В 11 т., 12 кн. — Київ: Наукова думка, 1995—1998. — Т. 8−10.{{ref-uk}} * {{кніга|загаловак=Енциклопедія історії України. У 10 т.|адказны=Редкол В. А. Смолій та ін.|спасылка=http://histans.com/LiberUA/ehu/6.pdf|выданне=[[Інстытут гісторыі Украіны НАН Украіны{{!}}Інститут історії України НАН України]]|месца=Київ|выдавецтва=Наукова думка|год=2009|isbn=978-966-00-1028-1|тыраж=5000|ref=Енциклопедія}} * {{кніга|аўтар=Институт истории Украины, НАН Украины|загаловак=История Украины: научно-популярные очерки / под ред. В. А. Смолия.|спасылка=http://www.history.org.ua/?litera&kat=4&id=20|месца=Київ|выдавецтва=ОЛМА Медиа Групп|год=2008|старонак=1070|ref=Гісторыя}} * Історія українського козацтва. Нариси у двох томах — Київ: ВД «Києво-Могилянська академія», 2006.{{ref-uk}} * Довідник з історії України // Гетьманщина — Київ: Генеза, 2002. — с. 161.{{ref-uk}} * {{кніга|аўтар=Сушинский Б. И.|загаловак=Всемирная казацкая энциклопедия XVI - начала XXI веков|месца=Одесса|выдавецтва=Издательский дом «ЯВФ»|год=2007|ref=''Сушинский''}}{{ref-uk}} * Гетьманщина // [[Украінскае казацтва, малая энцыклапедыя|Українське козацтво. Мала енциклопедія]] — Київ: Генеза, 2002, с. 100.{{ref-uk}} * {{кніга|аўтар=[[Наталля Мікалаеўна Якавенка|Яковенко Н.]]|загаловак=Нарис історії України з найдавніших часів до кінця ХVІІІ ст|спасылка =http://history.franko.lviv.ua/PDF%20Final/Jakovenko.pdf|месца=Київ|выдавецтва=Генеза|год=1997|старонак=380|ref=''Яковенко''}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Украіна ў тэмах}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Расіі (1613—1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Расіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Расіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] ee45sfu8jokvclom3vcldty5cz1tkom 4163671 4163670 2022-07-23T12:52:09Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава | назва = Гетманшчына | саманазва = Войска Запарожскае | статус = | сцяг = | апісанне_сцяга = | герб = | апісанне_герба = Герб Войска Запарожскага з {{не перакладзена 3|Летапіс Рыгора Грабянкі|летапісу Рыгора Грабянкі|uk|Літопис Грабянки}}<ref>[http://www.haidamaka.org.ua/page_odnorogenko.html ''Однороженко О.'' Козацька геральдика // Історія українського козацтва: нариси у 2 т. — Київ.: Вид.дім „Києво-Могилянська академія”, 2007. — Т.2.]</ref> | карта = Location Zaporizhian Host.png | апісанне = Тэрыторыя Гетманшчыны ў 1649-1657 гг. | p1 = Рэч Паспалітая | flag_p1 = Flaga Rzeczypospolitej Obojga Narodow ogolna.svg | p2 = | flag_p2 = | p3 = | flag_p3 = | p4 = | flag_p4 = | утворана = [[1649]] | ліквідавана = [[1764]] ([[1782]]<ref name=history>[http://history.franko.lviv.ua/Ig.htm Довідник з історії України. За ред. І. Підкови та Р. Шуста]</ref>) | s1 = Расійская імперыя | flag_s1 = Flag of Russia.svg | s2 = | flag_s2 = | s3 = | flag_s3 = | s4 = | flag_s4 = | дэвіз = | сталіца = [[горад Чыгірын|Чыгірын]], [[Гадзяч]], [[горад Батурын|Батурын]], [[Глухаў]] | гарады = Батурын, [[Брацлаў]], [[Глухаў]], [[Кіеў]], [[Палтава]], [[Нежын]], [[Старадуб]], [[Чарнігаў]], Чыгірын | мова = [[стараўкраінская мова]] | валюта = | дадатковы_параметр = | змесціва_параметру = | плошча = Больш за 200 тыс. км²<br />(сярэдзіна [[XVII]] стагоддзя) | насельніцтва = {{s|1,5 млн. чал. (канец [[XVII]] стагоддзя)}} | форма_кіравання = [[Рэспубліка]] з элементамі [[манархія|манархіі]]<ref name="encyclopediaofukraine.com">''Okinshevych L., Zhukovsky A.'' Hetman state // Encyclopedia of Ukraine, vol. 2 — 1989.; [http://www.encyclopediaofukraine.com/pages/H/E/Hetmanstate.htm Internet Encyclopedia of Ukraine (www.encyclopediaofukraine.com){{v|04|06|2013}}]</ref> | дынастыя = | тытул_кіраўнікоў = [[Гетманы Украіны|Спіс гетманаў]] | рэлігія = [[хрысціянства]] [[Праваслаўе|праваслаўнага]] абраду | дадатковы_параметр1 = | змесціва_параметру1 = | Этап1 = | Дата1 = | Год1 = | Этап2 = | Дата2 = | Год2 = | Этап3 = | Дата3 = | Год3 = | Этап4 = | Дата4 = | Год4 = | Этап5 = | Дата5 = | Год5 = | Этап6 = | Дата6 = | Год6 = | дадатковы_параметр2 = | змесціва_параметру2 = | да = | д1 = | д2 = | д3 = | д4 = | д5 = | д6 = | д7 = | пасля = | п1 = | п2 = | п3 = | п4 = | п5 = | п6 = | п7 = | заўв = }} '''Ге́тманшчына''' ({{lang-uk|Гетьма́нщина}}; афіцыйна '''Войска Запарожскае''' {{lang-uk|Військо Запорозьке}}) — гісторыяграфічная назва часткі тэрыторый сучаснай Украіны і Расіі ([[Старадубшчына|Старадуб'е]]), на якую распаўсюджвалася [[Гетман Войска Запарожскага|ўлада гетмана]]. == Гісторыя == Гетманшчына бярэ свой пачатак з [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання Хмяльніцкага]], якое ўспыхнула ў 1648 годзе<ref name="Kohut">[http://www.jstor.org/stable/41035968 ''Kohut Zenon E.'' «Review of The Cossack Administration of the Hetmanate. 2 vols. / Sources and Documents Series by George Gajecky — Mass: Harvard Ukrainian Research Institute, 1978.» — Mass: Harvard Ukrainian Studies — Vol. 6. — No. 1. — March 1982. — pp.105−107.]</ref>{{sfn|История|2008| Образование Гетманата и оформление государственной идеи|с=225}}. Першапачаткова ахоплівала як [[Левабярэжная Украіна|Лева-]] і [[Правабярэжная Украіна|Правабярэжную Украіну]], так і [[Запарожжа, рэгіён|Запарожжа]]. Пасля [[Паўстанне Барабаша і Пушкара|паўстання Барабаша і Пушкара]] ўтварылася [[Войска Запарожскае Нізавое]] і Запарожжа стала падпарадкоўвацца гетману толькі фармальна, а пасля падпісання [[Вечны мір, 1686|Вечнага міру]] 1686 года паміж [[Расійскае царства|Рускім царствам]] і [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]] і ліквідацыяй гетманскага кіравання на Правабярэжнай Украіне, тэрмін стаў ужывацца толькі ў дачыненні Левабярэжжа, [[Кіеў|Кіева]] і яго наваколляў.{{sfn|Енциклопедія|2009|name="ЭИУ"|loc=Т. 2: «Г−Д». — [http://www.histoy.org.ua/?termin=Getmanshchyna ''Гуржій О. І.'' Гетьманщина]}} У 1654 годзе Гетманшчына прыняла пратэктарат рускага цара. З 1663 года Гетманшчына, якая мела ў палітыка-адміністрацыйным стаўленні шэраг асобых правоў у складзе [[Рускае царства|Рускага царства]], была падкантрольная [[Маларасійскі прыказ|Маларасійскаму прыказу]]{{sfn|Енциклопедія|2009|name="ЕИУМалПрик"|loc=[http://histans.com/LiberUA/ehu/6.pdf Т. 6: «Ла-Мі». — С. 481.].— [http://www.history.org.ua/?termin=Malorosіysky_prikaz ''Горобець В. М.'' Малоросійський приказ]}}, а пасля смерці гетмана Скаропадскага — кіравалася [[Маларасійская калегія|Маларасійскай калегіяй]]{{sfn|Енциклопедія|2009|name="ЕИУМалКол"|loc=[http://histans.com/LiberUA/ehu/6.pdf Т. 6: «Ла-Мі». — С. 480.].— [http://www.history.org.ua/?termin=Malorosіyska_kolegіya ''Шандра С. В.'' Малоросійська колегія]}}. У 1764 годзе падчас ваенных рэформаў званне [[гетман Войска Запарожскага|гетмана Войска Запарожскага]] было адменена і апошні гетман [[Кірыл Рыгоравіч Разумоўскі|Кірыл Разумоўскі]] быў павышаны ў званні да [[генерал-фельдмаршал]]а. Аднак фармальна старыя адміністрацыйныя адзінкі Гетманшчыны працягвалі існаваць да 1782 года: па ўказу [[Кацярына Другая|Кацярыны II]] набыло моц агульнае палажэнне аб [[губерня]]х [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] 1781 года, з прычыны чаго перажыткі соценна-палкавога адміністрацыйнага падзелу Войска Запарожскага канчаткова выйшлі з юрыдычнага ўжывання [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. == Гл. таксама == * [[Войска Запарожскае]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Голобуцький В.|загаловак=Запорозьке козацтво|спасылка=http://litopys.org.ua/holob/hol.htm|месца=Київ|выдавецтва=|год=1994|старонак=380|мова=uk|ref=''Голобуцкий''}} * ''Грушевський М. С.'' Історія України-Руси: В 11 т., 12 кн. — Київ: Наукова думка, 1995—1998. — Т. 8−10.{{ref-uk}} * {{кніга|загаловак=Енциклопедія історії України. У 10 т.|адказны=Редкол В. А. Смолій та ін.|спасылка=http://histans.com/LiberUA/ehu/6.pdf|выданне=[[Інстытут гісторыі Украіны НАН Украіны{{!}}Інститут історії України НАН України]]|месца=Київ|выдавецтва=Наукова думка|год=2009|isbn=978-966-00-1028-1|тыраж=5000|ref=Енциклопедія}} * {{кніга|аўтар=Институт истории Украины, НАН Украины|загаловак=История Украины: научно-популярные очерки / под ред. В. А. Смолия.|спасылка=http://www.history.org.ua/?litera&kat=4&id=20|месца=Київ|выдавецтва=ОЛМА Медиа Групп|год=2008|старонак=1070|ref=Гісторыя}} * Історія українського козацтва. Нариси у двох томах — Київ: ВД «Києво-Могилянська академія», 2006.{{ref-uk}} * Довідник з історії України // Гетьманщина — Київ: Генеза, 2002. — с. 161.{{ref-uk}} * {{кніга|аўтар=Сушинский Б. И.|загаловак=Всемирная казацкая энциклопедия XVI - начала XXI веков|месца=Одесса|выдавецтва=Издательский дом «ЯВФ»|год=2007|ref=''Сушинский''}}{{ref-uk}} * Гетьманщина // [[Украінскае казацтва, малая энцыклапедыя|Українське козацтво. Мала енциклопедія]] — Київ: Генеза, 2002, с. 100.{{ref-uk}} * {{кніга|аўтар=[[Наталля Мікалаеўна Якавенка|Яковенко Н.]]|загаловак=Нарис історії України з найдавніших часів до кінця ХVІІІ ст|спасылка =http://history.franko.lviv.ua/PDF%20Final/Jakovenko.pdf|месца=Київ|выдавецтва=Генеза|год=1997|старонак=380|ref=''Яковенко''}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Украіна ў тэмах}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Расіі (1613—1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Расіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Расіі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] dt5nlpqjsx41cawkqsfpto0foxipxuu Партал:Біялогія/Новыя артыкулы 100 193297 4163752 4163227 2022-07-23T15:50:41Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Аквапоніка|2022-07-22T23:40:36Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Аэрапоніка|2022-07-21T22:41:54Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Гідрапоніка|2022-07-18T21:10:59Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Chaerophyllum aureum|2022-07-16T05:17:26Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Anthriscus caucalis|2022-07-16T05:09:28Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Хрупляўнік вялікі|2022-07-15T15:27:39Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Dysphania schraderiana|2022-07-15T15:11:21Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лебяда клёналістая|2022-07-15T06:14:47Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лебяда смярдзючая|2022-07-15T06:04:46Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лебяда гібрыдная|2022-07-15T05:50:18Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лябеднік блішчасты|2022-07-14T13:38:03Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Лябеднік ружовы|2022-07-14T12:25:40Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Шальнік ланцэтны|2022-07-14T06:46:50Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Шальнік злакавы|2022-07-14T06:32:50Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Fontinalaceae|2022-07-13T20:18:24Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Шматраднік шыпаваты|2022-07-13T19:43:39Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Dryopteris expansa|2022-07-12T19:51:59Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Dryopteris dilatata|2022-07-12T18:18:42Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Podoces panderi|2022-07-12T17:03:56Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Chlamydotis macqueenii|2022-07-12T15:54:25Z|Хомелка}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> bbbqhp1he8vved4h6vfkf1rhoh7z9pf Партал:Футбол/Новыя артыкулы 100 193443 4163754 4162425 2022-07-23T15:51:12Z NirvanaBot 40832 +2 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Сезон 2021/2022 ЖФК Быдгашч|2022-07-23T08:29:33Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Жаночы Кубак Польшчы па футболе|2022-07-23T07:21:00Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Кубак Кыргызстана па футболе 2022|2022-07-20T14:22:38Z|Dzianis Niadbajla}} {{Новы артыкул|Экстракляса 2022/2023|2022-07-18T19:20:50Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Серыя А 2022/2023|2022-07-11T19:09:51Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Сезон 2022/2023 ФК Мілан|2022-07-07T16:44:08Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|ФК Марыупаль|2022-07-06T08:06:00Z|Evgen Lewandowskiy}} {{Новы артыкул|Ліга канферэнцый УЕФА 2022/2023|2022-07-03T11:18:56Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Ліга Еўропы УЕФА 2022/2023|2022-06-27T15:57:57Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Чэмпіянат свету па футболе 1946|2022-06-24T09:08:05Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Чэмпіянат свету па футболе 1942|2022-06-24T09:00:36Z|Mrs. Alena}} {{Новы артыкул|Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023|2022-06-21T17:39:19Z|46.175.14.88}} {{Новы артыкул|Англійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2022-06-18T21:59:04Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Персі Ліса|2022-06-18T14:50:29Z|PERU2022}} {{Новы артыкул|Ла Ліга 2021/2022|2022-06-12T11:20:23Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Ліга 1 у сезоне 2021/2022|2022-06-12T10:08:03Z|Imlookingfor}} {{Новы артыкул|Мікіта Андрэевіч Баранок|2022-06-07T05:24:56Z|Artsiom91}} {{Новы артыкул|Максім Аляксандравіч Бурко|2022-06-06T19:44:25Z|Artsiom91}} {{Новы артыкул|Мікіта Уладзіміравіч Красноў|2022-06-06T19:15:44Z|Artsiom91}} {{Новы артыкул|Марк Максімавіч Мокін|2022-06-06T17:20:05Z|Artsiom91}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 1h4luowxhat87g6pqysjeemojj5j808 Партал:Старажытны Рым/Новыя артыкулы 100 193811 4163753 4136787 2022-07-23T15:51:01Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Алена Роўнаапостальная|2022-07-23T10:09:32Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Барыс Мікалаевіч Палеалог|2022-06-06T05:46:12Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Мадонна з доўгай шыяй|2022-05-22T17:06:15Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Дабрадзея|2022-04-12T11:05:46Z|Culamar}} {{Новы артыкул|Псілы|2022-04-07T19:13:05Z|Spadar z-pad Miensku}} {{Новы артыкул|Opus interrasile|2022-04-04T07:13:12Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Малая Арменія|2022-03-23T09:44:34Z|Spadar z-pad Miensku}} {{Новы артыкул|Візантыйская Албанія|2022-03-20T20:18:46Z|Spadar z-pad Miensku}} {{Новы артыкул|Рымскае царства|2022-03-18T08:37:50Z|Spadar z-pad Miensku}} {{Новы артыкул|Турхан-султан|2022-03-11T09:31:10Z|DobryBrat}} {{Новы артыкул|Ad hominem|2022-03-09T11:06:25Z|Zmickli}} {{Новы артыкул|Мадонна канцлера Ралена|2022-03-03T15:30:50Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Вігіланскі кодэкс|2022-01-14T09:28:00Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Другая Пунічная вайна|2022-01-11T05:47:45Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Табаікара|2021-12-19T11:45:43Z|ElisavetaIvanova}} {{Новы артыкул|Герадыян|2021-12-19T11:24:26Z|Virsky}} {{Новы артыкул|Ігнат Блажэй Лапацінскі|2021-12-11T21:03:09Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Acta diurna|2021-12-08T14:31:32Z|Liashko}} {{Новы артыкул|Гарсіласа дэ ла Вега|2021-07-05T15:44:56Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Жазэ ды Аншыета|2021-06-20T12:48:13Z|Frantishak}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> bbbckmkshtvdo7snuoq8y5nemmx7gg4 Дабрынскі сельсавет (Ельскі раён) 0 197138 4163784 4162863 2022-07-23T17:27:59Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Дабрынскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = [[сельсавет]] |Гімн = |Уваходзіць у = [[Ельскі раён]] |Уключае = 7 населеных пунктаў |Сталіца = [[Дабрынь (Ельскі раён)|Дабрынь]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1283 |Год перапісу = 2012 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 198 |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 3 |Сайт = http://yelsk.gomel-region.by/ru/dobrin/ |Заўвагі = }} {{значэнні|Спасылка=Дабрынскі сельсавет}} '''Дабры́нскі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Ельскі раён|Ельскага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Цэнтр — аграгарадок (да 2010 г. вёска) [[Дабрынь (Ельскі раён)|Дабрынь]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Анзельмаўскі сельсавет''' у складзе [[Каралінскі раён|Каралінскага раёна]] [[Мазырская акруга|Мазырскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Анзельмаўка]]. 24 верасня 1926 года рэарганізаваны ў '''Анзельмаўскі нацыянальны нямецкі сельсавет'''. У 1929 годзе вёска Анзельмаўка атрымала назву [[Роза Люксембург (Ельскі раён)|Роза Люксембург]], сельсавет перайменаваны ў '''Роза-Люксембургскі нацыянальны нямецкі сельсавет'''. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Каралінскім раёне БССР, які 5 лютага 1931 года перайменаваны ў Ельскі раён. З 21 чэрвеня 1935 года ў Ельскім раёне Мазырскай акругі. У 1937 годзе Роза-Люксембургскі сельсавет рэарганізаваны ў беларускі сельсавет. З 20 лютага 1938 года ў Ельскім раёне [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]], з 8 студзеня 1954 года — Гомельскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Кузьміцкі сельсавет (Ельскі раён)|Кузьміцкага сельсавета]], цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Славечна (вёска)|Славечна]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Гомельской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. У 1969 годзе сельсавет перайменаваны ў '''Славечанскі сельсавет'''. 25 лютага 1977 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Роза Люксмебург, сельсавету вернута назва — Розалюксембургскі сельсавет. 26 верасня 2006 года ў склад сельсавета з [[Млыноцкі сельсавет|Млыноцкага сельсавета]] былі перададзены вёскі [[Дабрынь (Ельскі раён)|Дабрынь]], [[Данілаўка (Ельскі раён)|Данілаўка]] і пасёлак [[Дабрынскі]], цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Дабрынь, а сельсавет перайменаваны ў Дабрынскі<ref>[http://pravo.by/pdf/2006-175/2006-175(003-054).pdf Решение Гомельского областного Совета депутатов от 26 сентября 2006 г. № 295 Об изменении административно-территориального устройства районов Гомельской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190922194610/http://pravo.by/pdf/2006-175/2006-175(003-054).pdf |date=22 верасня 2019 }}</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1307 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/homielskaja.htm Насельніцтва населеных пунктаў Гомельскай вобласці паводле перапісу 2009 года] {{ref-ru}}</ref>, з іх 95,3 % — [[беларусы]], 2,4 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 1,5 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года] {{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|41190}} {{Дабрынскі сельсавет, Ельскі раён}} {{Ельскі раён}} [[Катэгорыя:Дабрынскі сельсавет (Ельскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя нямецкія сельсаветы БССР]] 4vldsmijigmypnte3wsppm9pj8qzawt Паала Лучыа Анафеста 0 201104 4163944 3501914 2022-07-24T03:59:57Z Voxfax 39419 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Паала Лучыа Анафеста | арыгінальнае імя = Paolo Lucio Anafesto | партрэт = De vita ducum Venetorum 1574.jpg | шырыня партрэта = 150px | подпіс = | герб = Doge Paolo Lucio Anafesto.png | подпіс герба = Герб | тытул = [[Венецыянскі дож]] | парадак = 1 | перыядпачатак = [[697]] | перыядканец = [[717]] | перыяд праўлення = | папярэднік = Пасада заснавана | пераемнік = [[Марчэла Тэгаліана]] | каранацыя = | наследнік = | тытул_2 = | парадак_2 = 1 | перыядпачатак_2 = | перыядканец_2 = | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = | наследнік_2 = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | дынастыя = | бацька = | маці = | жонка = | у шлюбе = | дзеці = | рэлігія = [[хрысціянства]] | Commons = }} '''Паала Лучыа Анафеста''', '''Паалучыа Анафеста''' ({{lang-it|Paolo Lucio Anafesto}}, {{lang-la|Paulus Lucius Anafestus}}; памёр у 717 г.) — першы, магчыма легендарны [[венецыянскі дож]]. == Біяграфія == Спачатку быў дваранінан у [[Эраклея|Эраклее]] (Чытанова), горадзе Венецыянскай вобласці, якую кантралявала [[Візантыйская імперыя]]. Ад яе імя правінцыяй кіраваў Magister militum і 12 абраных мясцовых прадстаўнікоў. У 697 г. патрыярх Града у Эраклеі прапанаваў жыхарам Венецыі абраць мясцовага [[Дож|дожа]], каб пакласці канец супярэчнасцям кланаў і аб’яднаць насельніцтва дзеля супраціву [[Лангабарды|лангабардам]] і [[Славяне|славянам]]. Абраны быў Паўла Лучыа Анафеста, які заключыў дамову з кіраўнікам [[Ламбардыя|Ламбардыі]] — Ліўпрандам. Аднак гэтым падзеям няма падцверджання ў летапісных крыніцах. Адзінае, што вядома з пісьмовых дакументаў, — гэта тое, што нейкі Паўліцый (верагодна, экзарх [[Равена|Равены]] Павел) кіраваў абаронай венецыянскай граніцы каля Эраклеі. Выбар незалежнага дожа без згоды [[Візантыйскі імператар|візантыйскага імператара]] ў той час быў сумнеўны. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://monarhs.info/dozhi/paolo-luchio-anafesto.html Паоло Лучио Анафесто (рус)] {{Венецыянскія дожы}} {{DEFAULTSORT:Анафеста Паала Лучыа}} [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Кіраўнікі Еўропы VIII стагоддзя]] t08zwdbz07nuj7v7kfz3aqcvwz1xzu2 Луганская Народная Рэспубліка 0 204468 4163893 4160666 2022-07-23T22:55:18Z DobryDzien.Horadnia 120225 wikitext text/x-wiki {{пра|самаабвешчаную дзяржаву|адміністрацыйную адзінку Украіны|Луганская вобласць}} {{Дзяржава |Беларуская назва = Луганская Народная Рэспубліка |Арыгінальная назва = <font size=-1>{{lang-ru|Луганская Народная Республика}}<br />{{lang-uk|Луганська Народна Республіка}} |Родны склон = Луганскай Народнай Рэспублікі |Герб = COA_LPR_oct_2014.svg |Сцяг = Flag of Lugansk People's Republic.svg <!--|Замест герба=--> <!--|Дэвіз=--> |Назва гімна = |Аўдыё= |Форма кіравання = |На карце = Location_of_Lugansk_People's_Republic.png|460 px |подпіс да карты = Заяўленая тэрыторыя ЛНР |Мовы = [[руская мова|руская]]<ref>[https://nslnr.su/zakonodatelstvo/konstitutsiya/ Конституция Луганской народной республики, ст. 10 п. 1]</ref> |Спрэчны статус = так |Заснавана = [[28 красавіка]] [[2014]] |Абвяшчэнне незалежнасці= [[12 мая]] [[2014]] |Афіцыйнае абвяшчэнне незалежнасці= |Незалежнасць ад=[[Украіна|Украіны]] |Дыпламатычнае прызнанне= <br>чальцы [[ААН]]: {{Сцягафікацыя|Расійская Федэрацыя}}<br> <small> часткова прызнаны: {{Сцягафікацыя|Паўднёвая Асеція}}<br />{{Сцягафікацыя|ДНР}}</small> |Сталіца = [[Луганск]] |Найбуйнейшыя гарады = [[Луганск]], [[Алчэўск]] |Пасады кіраўнікоў = Кіраўнік<br />[[Прэм’ер-міністр]] |Кіраўнікі = [[Леанід Іванавіч Пасечнік|Леанід Пасечнік]]<br/>Сяргей Казлоў |Места па тэрыторыі = |Тэрыторыя = |Працэнт вады = |Места па насельніцтве = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Шчыльнасць насельніцтва = |ВУП= |Места па ВУП= |Год разліку ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Валюта = |Тэлефонны код = 380 72 |Часавы пояс= UTC+3 |Заўвагі = |Статус = непрызнаная }} '''Луганская Народная Рэспубліка''' ({{lang-ru|Луганская Народная Республика}}, {{lang-uk|Луганська Народна Республіка}}, скарочана '''ЛНР''') — [[часткова прызнаная дзяржава]] ў межах [[Луганская вобласць|Луганскай вобласці]] [[Украіна|Украіны]]. Паводле Канстытуцыі Украіны, тэрыторыя, на якую прэтэндуе ЛНР, з’яўляецца часова [[Акупацыя|акупаванай]] [[Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі|расійскімі ўзброенымі сіламі]] неад’емнай часткай Украіны<ref>[http://zakon.rada.gov.ua/go/254-VIII Пастанаўленне аб прызнанні асобных раёнаў, гарадоў, пасёлкаў і вёсак Данецкай і Луганскай абласцей часова акупаванымі тэрыторыямі]</ref>. == Гісторыя == * Стварэнне ЛНР абвясцілі прыхільнікі федэралізацыі Украіны ў красавіку 2014 года<ref>{{cite web|url=http://www.spiegel.de/politik/ausland/ukraine-krise-demonstranten-in-donezk-rufen-souveraene-republik-aus-a-963010.html|title=Ukraine-Krise: Demonstranten in Donezk rufen souveräne Volksrepublik aus|publisher=[[Spiegel]]|date=2014-04-07|lang=en}}</ref> <ref group="заўв.">. Уяўнай прычынай такога кроку была названа адсутнасць канструктыўнага дыялогу з уладамі ў Кіеве, якія як бы ігнаруюць патрэбы і чаканні рэгіёну</ref>. * 12 мая 2014 года пасля рэферэндуму аб самавызначэнні Луганскай Народнай Рэспублікі ўлады ЛНР абвясцілі суверэнітэт і выказалі жаданне ўступіць у склад [[Расія|Расіі]], а таксама аб’яднацца з [[Данецкая Народная Рэспубліка|Данецкай Народнай Рэспублікай]] у [[Наваросія, дзяржава|Наваросію]]<ref>[http://www.gazeta.ru/politics/news/2014/05/12/n_6147029.shtml «Донецкая Народная Республика» хочет объединиться с Луганской областью]</ref>. * 11 чэрвеня 2014 г. Кіраўніцтва ЛНР звярнулася да Расійскай Федэрацыі, а таксама да 14 іншых дзяржаў з просьбай аб прызнанні яе незалежнасці<ref>[http://itar-tass.com/mezhdunarodnaya-panorama/1253083 Луганская Народная Республика обратилась к России с просьбой о признании её независимости]</ref>. * Пачалася [[Вайна на ўсходзе Украіны]]. * У [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|2022 г. баявыя дзеянні]] ўзмацніліся. == Ацэнкі == Дзейсны ўрад Украіны ўспрымае людзей, якія абвясцілі ЛНР, як [[Сепаратызм|сепаратыстаў]] і [[Тэрарызм|тэрарыстаў]]. Аднак дэпутаты аблсавету Луганскай вобласці лічаць, што варта паважаць волю грамадзян, якія выказаліся на рэферэндуме ЛНР<ref>[http://oblrada.lg.ua/content/zayavlenie-prezidiuma-luganskogo-oblastnogo-soveta-4 Заявление президиума Луганского областного совета | Луганский областной совет]</ref>. Яго старшыня В. Галенка ахаратарызаваў сілавую аперацыю Кіева як «антытэрарыстычную па назве, а па сутнасці тэрарыстычную і накіраваную супраць свайго народа»<ref>[http://oblrada.lg.ua/content/dialog-ili-ultimatum Диалог или ультиматум? | Луганский областной совет]</ref>. [[Генеральная пракуратура Украіны]] 17 мая 2014 года абвясціла ЛНР [[Тэрарызм|тэрарыстычнай арганізацыяй]]. Ведамства патлумачыла, што гэтая структура мае ўсе адпаведныя прыкметы: выразную іерархію, каналы фінансавання і паставак зброі. Па фактах дзейнасці кіраўніцтва т. зв. «рэспублік» расследуюцца крымінальныя справы<ref>[http://echo.msk.ru/news/1321834-echo.html САМОПРОВОЗГЛАШЁННЫЕ В ДОНЕЦКЕ И ЛУГАНСКЕ «НАРОДНЫЕ РЕСПУБЛИКИ» ПРИЗНАНЫ ТЕРРОРИСТИЧЕСКИМИ ОРГАНИЗАЦИЯМИ]</ref>. У сваю чаргу, кіраўніцтва ЛНР заяўляе, што лічыць цэнтральны ўрад «кіеўскай хунтай», які здзяйсняе злачынствы супраць насельніцтва рэспублікі<ref>[http://expert.ru/2014/06/10/glava-lnr-bolshe-kak-na-rossiyu-nadeyatsya-ne-na-kogo/ Последние новости Украина Последние новости с Украины Последние новости в Украине Последние новости Донбасс Последние новости ЛНР Последние новости Луганской Республики]</ref><ref>[http://www.ntv.ru/novosti/1038156 Пресс-служба ЛНР: Киев собирается применить бактериологическое оружие // НТВ.Ru]</ref>. == Палітычны статус == * 27 чэрвеня 2014 г. незалежнасць ЛНР прызнала Рэспубліка [[Паўднёвая Асеція]]<ref>[http://www.aif.ru/politics/world/1190267 Южная Осетия признала независимость Луганской народной республики | В мире | Политика | Аргументы и Факты]</ref><ref>[http://www.bfm.ru/news/261867 Южная Осетия признала независимость Луганской народной республики]</ref><ref>[http://www.eastkorr.net/politika/yuzhnaya-osetiya-priznala-nezavisimost-luganskoi-narodnoi-respubliki Южная Осетия признала независимость Луганской народной республики | EastKorr — Восточный корреспондент]</ref>. * 21 лютага 2022 г. незалежнасць ЛНР прызнала Расія. * 25 лютага 2022 года Прэзідэнт [[Рэспубліка Абхазія|Абхазіі]] падпісаў указ аб прызнанні незалежнасці ЛНР. == Насельніцтва == Доля ўкраінскага и рускага насельніцтва тэрыторыі (у межах вобласці па дадзеных перапісу 2001) складае каля 58 % і 39 % адпаведна, доля рускай мовы як роднай мовы — каля 69 %, украінскай — 30 %<ref>[http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/ Всеукраинская перепись населения 2001. Национальный состав населения, гражданство.]</ref>. == Гл. таксама == * [[Луганская вобласць]] * [[Данецкая Народная Рэспубліка]] == Зноскі == * '''Заўвагі''' {{reflist|group="заўв."}} * '''Крыніцы''' {{Заўвагі|2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://lugansk-online.info/ Луганская народная республика. Официальный сайт.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141103181051/http://lugansk-online.info/ |date=3 лістапада 2014 }} {{ref-ru}} * [http://www.novayagazeta.ru/society/68797.html Легионеры «русского мира»&nbsp;// «Новая газета», 13 червня 2015] {{ref-ru}} * [http://ua.today/section_30 Збірка останніх новин Антитерористичної операції(АТО)"&nbsp;// «UA.Today», 2016] {{ref-ru}} {{Палітычны крызіс ва Украіне, 2013—2014}} {{Краіны Еўропы}} [[Катэгорыя:Луганская Народная Рэспубліка|*]] hhvkenb4zyfkgl6jno39sy2ya61xyrq 4164000 4163893 2022-07-24T07:32:00Z Maksim L. 13 Адхіленая 1 апошняя тэкставая змена (зробленая [[Адмысловае:Contributions/DobryDzien.Horadnia|DobryDzien.Horadnia]]) і адноўленая версія 4160666, зробленая Maksim L. wikitext text/x-wiki {{пра|самаабвешчаную дзяржаву|адміністрацыйную адзінку Украіны|Луганская вобласць}} {{Дзяржава |Беларуская назва = Луганская Народная Рэспубліка |Арыгінальная назва = <font size=-1>{{lang-ru|Луганская Народная Республика}}<br />{{lang-uk|Луганська Народна Республіка}} |Родны склон = Луганскай Народнай Рэспублікі |Герб = COA_LPR_oct_2014.svg |Сцяг = Flag of Lugansk People's Republic.svg <!--|Замест герба=--> <!--|Дэвіз=--> |Назва гімна = |Аўдыё= |Форма кіравання = |На карце = Location_of_Lugansk_People's_Republic.png|460 px |подпіс да карты = Заяўленая тэрыторыя ЛНР |Мовы = [[руская мова|руская]]<ref>[https://nslnr.su/zakonodatelstvo/konstitutsiya/ Конституция Луганской народной республики, ст. 10 п. 1]</ref> |Спрэчны статус = так |Заснавана = [[28 красавіка]] [[2014]] |Абвяшчэнне незалежнасці= [[12 мая]] [[2014]] |Афіцыйнае абвяшчэнне незалежнасці= |Незалежнасць ад=[[Украіна|Украіны]] |Дыпламатычнае прызнанне= <br>члены [[ААН]]: {{Сцягафікацыя|Расійская Федэрацыя}}<br> <small> часткова прызнаны: {{Сцягафікацыя|Паўднёвая Асеція}}<br />{{Сцягафікацыя|ДНР}}</small> |Сталіца = [[Луганск]] |Найбуйнейшыя гарады = [[Луганск]], [[Алчэўск]] |Пасады кіраўнікоў = Кіраўнік<br />[[Прэм’ер-міністр]] |Кіраўнікі = [[Леанід Іванавіч Пасечнік|Леанід Пасечнік]]<br/>Сяргей Казлоў |Места па тэрыторыі = |Тэрыторыя = |Працэнт вады = |Места па насельніцтве = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Шчыльнасць насельніцтва = |ВУП= |Места па ВУП= |Год разліку ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Валюта = |Тэлефонны код = 380 72 |Часавы пояс= UTC+3 |Заўвагі = |Статус = непрызнаная }} '''Луганская Народная Рэспубліка''' ({{lang-ru|Луганская Народная Республика}}, {{lang-uk|Луганська Народна Республіка}}, скарочана '''ЛНР''') — [[часткова прызнаная дзяржава]] ў межах [[Луганская вобласць|Луганскай вобласці]] [[Украіна|Украіны]]. Паводле Канстытуцыі Украіны, тэрыторыя, на якую прэтэндуе ЛНР, з’яўляецца часова [[Акупацыя|акупаванай]] [[Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі|расійскімі ўзброенымі сіламі]] неад’емнай часткай Украіны<ref>[http://zakon.rada.gov.ua/go/254-VIII Пастанаўленне аб прызнанні асобных раёнаў, гарадоў, пасёлкаў і вёсак Данецкай і Луганскай абласцей часова акупаванымі тэрыторыямі]</ref>. == Гісторыя == * Стварэнне ЛНР абвясцілі прыхільнікі федэралізацыі Украіны ў красавіку 2014 года<ref>{{cite web|url=http://www.spiegel.de/politik/ausland/ukraine-krise-demonstranten-in-donezk-rufen-souveraene-republik-aus-a-963010.html|title=Ukraine-Krise: Demonstranten in Donezk rufen souveräne Volksrepublik aus|publisher=[[Spiegel]]|date=2014-04-07|lang=en}}</ref> <ref group="заўв.">. Уяўнай прычынай такога кроку была названа адсутнасць канструктыўнага дыялогу з уладамі ў Кіеве, якія як бы ігнаруюць патрэбы і чаканні рэгіёну</ref>. * 12 мая 2014 года пасля рэферэндуму аб самавызначэнні Луганскай Народнай Рэспублікі ўлады ЛНР абвясцілі суверэнітэт і выказалі жаданне ўступіць у склад [[Расія|Расіі]], а таксама аб’яднацца з [[Данецкая Народная Рэспубліка|Данецкай Народнай Рэспублікай]] у [[Наваросія, дзяржава|Наваросію]]<ref>[http://www.gazeta.ru/politics/news/2014/05/12/n_6147029.shtml «Донецкая Народная Республика» хочет объединиться с Луганской областью]</ref>. * 11 чэрвеня 2014 г. Кіраўніцтва ЛНР звярнулася да Расійскай Федэрацыі, а таксама да 14 іншых дзяржаў з просьбай аб прызнанні яе незалежнасці<ref>[http://itar-tass.com/mezhdunarodnaya-panorama/1253083 Луганская Народная Республика обратилась к России с просьбой о признании её независимости]</ref>. * Пачалася [[Вайна на ўсходзе Украіны]]. * У [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|2022 г. баявыя дзеянні]] ўзмацніліся. == Ацэнкі == Дзейсны ўрад Украіны ўспрымае людзей, якія абвясцілі ЛНР, як [[Сепаратызм|сепаратыстаў]] і [[Тэрарызм|тэрарыстаў]]. Аднак дэпутаты аблсавету Луганскай вобласці лічаць, што варта паважаць волю грамадзян, якія выказаліся на рэферэндуме ЛНР<ref>[http://oblrada.lg.ua/content/zayavlenie-prezidiuma-luganskogo-oblastnogo-soveta-4 Заявление президиума Луганского областного совета | Луганский областной совет]</ref>. Яго старшыня В. Галенка ахаратарызаваў сілавую аперацыю Кіева як «антытэрарыстычную па назве, а па сутнасці тэрарыстычную і накіраваную супраць свайго народа»<ref>[http://oblrada.lg.ua/content/dialog-ili-ultimatum Диалог или ультиматум? | Луганский областной совет]</ref>. [[Генеральная пракуратура Украіны]] 17 мая 2014 года абвясціла ЛНР [[Тэрарызм|тэрарыстычнай арганізацыяй]]. Ведамства патлумачыла, што гэтая структура мае ўсе адпаведныя прыкметы: выразную іерархію, каналы фінансавання і паставак зброі. Па фактах дзейнасці кіраўніцтва т. зв. «рэспублік» расследуюцца крымінальныя справы<ref>[http://echo.msk.ru/news/1321834-echo.html САМОПРОВОЗГЛАШЁННЫЕ В ДОНЕЦКЕ И ЛУГАНСКЕ «НАРОДНЫЕ РЕСПУБЛИКИ» ПРИЗНАНЫ ТЕРРОРИСТИЧЕСКИМИ ОРГАНИЗАЦИЯМИ]</ref>. У сваю чаргу, кіраўніцтва ЛНР заяўляе, што лічыць цэнтральны ўрад «кіеўскай хунтай», які здзяйсняе злачынствы супраць насельніцтва рэспублікі<ref>[http://expert.ru/2014/06/10/glava-lnr-bolshe-kak-na-rossiyu-nadeyatsya-ne-na-kogo/ Последние новости Украина Последние новости с Украины Последние новости в Украине Последние новости Донбасс Последние новости ЛНР Последние новости Луганской Республики]</ref><ref>[http://www.ntv.ru/novosti/1038156 Пресс-служба ЛНР: Киев собирается применить бактериологическое оружие // НТВ.Ru]</ref>. == Палітычны статус == * 27 чэрвеня 2014 г. незалежнасць ЛНР прызнала Рэспубліка [[Паўднёвая Асеція]]<ref>[http://www.aif.ru/politics/world/1190267 Южная Осетия признала независимость Луганской народной республики | В мире | Политика | Аргументы и Факты]</ref><ref>[http://www.bfm.ru/news/261867 Южная Осетия признала независимость Луганской народной республики]</ref><ref>[http://www.eastkorr.net/politika/yuzhnaya-osetiya-priznala-nezavisimost-luganskoi-narodnoi-respubliki Южная Осетия признала независимость Луганской народной республики | EastKorr — Восточный корреспондент]</ref>. * 21 лютага 2022 г. незалежнасць ЛНР прызнала Расія. * 25 лютага 2022 года Прэзідэнт [[Рэспубліка Абхазія|Абхазіі]] падпісаў указ аб прызнанні незалежнасці ЛНР. == Насельніцтва == Доля ўкраінскага и рускага насельніцтва тэрыторыі (у межах вобласці па дадзеных перапісу 2001) складае каля 58 % і 39 % адпаведна, доля рускай мовы як роднай мовы — каля 69 %, украінскай — 30 %<ref>[http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/ Всеукраинская перепись населения 2001. Национальный состав населения, гражданство.]</ref>. == Гл. таксама == * [[Луганская вобласць]] * [[Данецкая Народная Рэспубліка]] == Зноскі == * '''Заўвагі''' {{reflist|group="заўв."}} * '''Крыніцы''' {{Заўвагі|2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://lugansk-online.info/ Луганская народная республика. Официальный сайт.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141103181051/http://lugansk-online.info/ |date=3 лістапада 2014 }} {{ref-ru}} * [http://www.novayagazeta.ru/society/68797.html Легионеры «русского мира»&nbsp;// «Новая газета», 13 червня 2015] {{ref-ru}} * [http://ua.today/section_30 Збірка останніх новин Антитерористичної операції(АТО)"&nbsp;// «UA.Today», 2016] {{ref-ru}} {{Палітычны крызіс ва Украіне, 2013—2014}} {{Краіны Еўропы}} [[Катэгорыя:Луганская Народная Рэспубліка|*]] dpkrdfgs6hjahg5nax959xw5cvaj4hn 4164015 4164000 2022-07-24T08:10:04Z DobryDzien.Horadnia 120225 wikitext text/x-wiki {{пра|самаабвешчаную дзяржаву|адміністрацыйную адзінку Украіны|Луганская вобласць}} {{Дзяржава |Беларуская назва = Луганская Народная Рэспубліка |Арыгінальная назва = <font size=-1>{{lang-ru|Луганская Народная Республика}}<br />{{lang-uk|Луганська Народна Республіка}} |Родны склон = Луганскай Народнай Рэспублікі |Герб = COA_LPR_oct_2014.svg |Сцяг = Flag of Lugansk People's Republic.svg <!--|Замест герба=--> <!--|Дэвіз=--> |Назва гімна = |Аўдыё= |Форма кіравання = |На карце = Location_of_Lugansk_People's_Republic.png|460 px |подпіс да карты = Заяўленая тэрыторыя ЛНР |Мовы = [[руская мова|руская]]<ref>[https://nslnr.su/zakonodatelstvo/konstitutsiya/ Конституция Луганской народной республики, ст. 10 п. 1]</ref> |Спрэчны статус = так |Заснавана = [[28 красавіка]] [[2014]] |Абвяшчэнне незалежнасці= [[12 мая]] [[2014]] |Афіцыйнае абвяшчэнне незалежнасці= |Незалежнасць ад=[[Украіна|Украіны]] |Дыпламатычнае прызнанне= <br>члены [[ААН]]: {{Сцягафікацыя|Расійская Федэрацыя}}<br />{{Сцягафікацыя|Сірыя}}<br />{{Сцягафікацыя|КНДР}}<br /> <small> часткова прызнаны: {{Сцягафікацыя|Паўднёвая Асеція}}<br />{{Сцягафікацыя|Абхазія}}<br />{{Сцягафікацыя|ДНР}}</small> |Сталіца = [[Луганск]] |Найбуйнейшыя гарады = [[Луганск]], [[Алчэўск]] |Пасады кіраўнікоў = Кіраўнік<br />[[Прэм’ер-міністр]] |Кіраўнікі = [[Леанід Іванавіч Пасечнік|Леанід Пасечнік]]<br/>Сяргей Казлоў |Места па тэрыторыі = |Тэрыторыя = |Працэнт вады = |Места па насельніцтве = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Шчыльнасць насельніцтва = |ВУП= |Места па ВУП= |Год разліку ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Валюта = |Тэлефонны код = 380 72 |Часавы пояс= UTC+3 |Заўвагі = |Статус = непрызнаная }} '''Луганская Народная Рэспубліка''' ({{lang-ru|Луганская Народная Республика}}, {{lang-uk|Луганська Народна Республіка}}, скарочана '''ЛНР''') — [[часткова прызнаная дзяржава]] ў межах [[Луганская вобласць|Луганскай вобласці]] [[Украіна|Украіны]]. Паводле Канстытуцыі Украіны, тэрыторыя, на якую прэтэндуе ЛНР, з’яўляецца часова [[Акупацыя|акупаванай]] [[Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі|расійскімі ўзброенымі сіламі]] неад’емнай часткай Украіны<ref>[http://zakon.rada.gov.ua/go/254-VIII Пастанаўленне аб прызнанні асобных раёнаў, гарадоў, пасёлкаў і вёсак Данецкай і Луганскай абласцей часова акупаванымі тэрыторыямі]</ref>. == Гісторыя == * Стварэнне ЛНР абвясцілі прыхільнікі федэралізацыі Украіны ў красавіку 2014 года<ref>{{cite web|url=http://www.spiegel.de/politik/ausland/ukraine-krise-demonstranten-in-donezk-rufen-souveraene-republik-aus-a-963010.html|title=Ukraine-Krise: Demonstranten in Donezk rufen souveräne Volksrepublik aus|publisher=[[Spiegel]]|date=2014-04-07|lang=en}}</ref> <ref group="заўв.">. Уяўнай прычынай такога кроку была названа адсутнасць канструктыўнага дыялогу з уладамі ў Кіеве, якія як бы ігнаруюць патрэбы і чаканні рэгіёну</ref>. * 12 мая 2014 года пасля рэферэндуму аб самавызначэнні Луганскай Народнай Рэспублікі ўлады ЛНР абвясцілі суверэнітэт і выказалі жаданне ўступіць у склад [[Расія|Расіі]], а таксама аб’яднацца з [[Данецкая Народная Рэспубліка|Данецкай Народнай Рэспублікай]] у [[Наваросія, дзяржава|Наваросію]]<ref>[http://www.gazeta.ru/politics/news/2014/05/12/n_6147029.shtml «Донецкая Народная Республика» хочет объединиться с Луганской областью]</ref>. * 11 чэрвеня 2014 года Кіраўніцтва ЛНР звярнулася да Расійскай Федэрацыі, а таксама да 14 іншых дзяржаў з просьбай аб прызнанні яе незалежнасці<ref>[http://itar-tass.com/mezhdunarodnaya-panorama/1253083 Луганская Народная Республика обратилась к России с просьбой о признании её независимости]</ref>. * Пачалася [[Вайна на ўсходзе Украіны]]. * 24 лютага 2022 пачалося [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|уварванне Расіі ва Украіну]]. * На 3 ліпеня 2022 ЛНР кантралюе практычна ўсю [[Луганская вобласць|Луганскую вобласць]]. == Ацэнкі == Дзейсны ўрад Украіны ўспрымае людзей, якія абвясцілі ЛНР, як [[Сепаратызм|сепаратыстаў]] і [[Тэрарызм|тэрарыстаў]]. Аднак дэпутаты аблсавету Луганскай вобласці лічаць, што варта паважаць волю грамадзян, якія выказаліся на рэферэндуме ЛНР<ref>[http://oblrada.lg.ua/content/zayavlenie-prezidiuma-luganskogo-oblastnogo-soveta-4 Заявление президиума Луганского областного совета | Луганский областной совет]</ref>. Яго старшыня В. Галенка ахаратарызаваў сілавую аперацыю Кіева як «антытэрарыстычную па назве, а па сутнасці тэрарыстычную і накіраваную супраць свайго народа»<ref>[http://oblrada.lg.ua/content/dialog-ili-ultimatum Диалог или ультиматум? | Луганский областной совет]</ref>. [[Генеральная пракуратура Украіны]] 17 мая 2014 года абвясціла ЛНР [[Тэрарызм|тэрарыстычнай арганізацыяй]]. Ведамства патлумачыла, што гэтая структура мае ўсе адпаведныя прыкметы: выразную іерархію, каналы фінансавання і паставак зброі. Па фактах дзейнасці кіраўніцтва т. зв. «рэспублік» расследуюцца крымінальныя справы<ref>[http://echo.msk.ru/news/1321834-echo.html САМОПРОВОЗГЛАШЁННЫЕ В ДОНЕЦКЕ И ЛУГАНСКЕ «НАРОДНЫЕ РЕСПУБЛИКИ» ПРИЗНАНЫ ТЕРРОРИСТИЧЕСКИМИ ОРГАНИЗАЦИЯМИ]</ref>. У сваю чаргу, кіраўніцтва ЛНР заяўляе, што лічыць цэнтральны ўрад «кіеўскай хунтай», які здзяйсняе злачынствы супраць насельніцтва рэспублікі<ref>[http://expert.ru/2014/06/10/glava-lnr-bolshe-kak-na-rossiyu-nadeyatsya-ne-na-kogo/ Последние новости Украина Последние новости с Украины Последние новости в Украине Последние новости Донбасс Последние новости ЛНР Последние новости Луганской Республики]</ref><ref>[http://www.ntv.ru/novosti/1038156 Пресс-служба ЛНР: Киев собирается применить бактериологическое оружие // НТВ.Ru]</ref>. == Палітычны статус == * 27 чэрвеня 2014 г. незалежнасць ЛНР прызнала Рэспубліка [[Паўднёвая Асеція]]<ref>[http://www.aif.ru/politics/world/1190267 Южная Осетия признала независимость Луганской народной республики | В мире | Политика | Аргументы и Факты]</ref><ref>[http://www.bfm.ru/news/261867 Южная Осетия признала независимость Луганской народной республики]</ref><ref>[http://www.eastkorr.net/politika/yuzhnaya-osetiya-priznala-nezavisimost-luganskoi-narodnoi-respubliki Южная Осетия признала независимость Луганской народной республики | EastKorr — Восточный корреспондент]</ref>. * 21 лютага 2022 г. незалежнасць ЛНР прызнала Расія.<ref>https://www.bbc.com/russian/news-60483790</ref> * 25 лютага 2022 года Прэзідэнт [[Рэспубліка Абхазія|Абхазіі]] падпісаў указ аб прызнанні незалежнасці ЛНР.<ref>https://www.rbc.ru/rbcfreenews/62193c579a7947de0d77eabd</ref> * 29 чэрвеня 2022 Сірыя прызнала ЛНР.<ref>https://meduza.io/news/2022/06/29/siriya-priznala-nezavisimost-dnr-i-lnr</ref> * 13 ліпеня 2022 КНДР прызнала ЛНР.<ref>https://meduza.io/news/2022/07/13/kndr-priznala-dnr</ref> == Насельніцтва == Доля ўкраінскага и рускага насельніцтва тэрыторыі (у межах вобласці па дадзеных перапісу 2001) складае каля 58 % і 39 % адпаведна, доля рускай мовы як роднай мовы — каля 69 %, украінскай — 30 %<ref>[http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/ Всеукраинская перепись населения 2001. Национальный состав населения, гражданство.]</ref>. == Гл. таксама == * [[Луганская вобласць]] * [[Данецкая Народная Рэспубліка]] == Зноскі == * '''Заўвагі''' {{reflist|group="заўв."}} * '''Крыніцы''' {{Заўвагі|2}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://lugansk-online.info/ Луганская народная республика. Официальный сайт.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141103181051/http://lugansk-online.info/ |date=3 лістапада 2014 }} {{ref-ru}} * [http://www.novayagazeta.ru/society/68797.html Легионеры «русского мира»&nbsp;// «Новая газета», 13 червня 2015] {{ref-ru}} * [http://ua.today/section_30 Збірка останніх новин Антитерористичної операції(АТО)"&nbsp;// «UA.Today», 2016] {{ref-ru}} {{Палітычны крызіс ва Украіне, 2013—2014}} {{Краіны Еўропы}} [[Катэгорыя:Луганская Народная Рэспубліка|*]] opestpkvrhlvj9g2xoznt6bnbj49qne Пячатка Ізяслава Уладзіміравіча 0 205552 4164010 4163189 2022-07-24T07:45:34Z Maksim L. 13 /* Агульныя звесткі */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Iziaslav of Polock Stamp avers.jpg|thumb|Аверс адбітка пячаткі Ізяслава (986—1001)]] [[Файл:Iziaslav of Polock Stamp revers.jpg|thumb|Рэверс адбітка пячаткі Ізяслава]] '''Пячатка № 2 корпуса актавых пячатак Старажытнай Русі''' — [[Артэфакт (археалогія)|артэфакт]] датаваны [[Валянцін Лаўрэнцьевіч Яніным|Валянцінам Яніным]] канцом X ст. і атрыбутаваны як актавая пячатка полацкага князя [[Ізяслаў Уладзіміравіч|Ізяслава Уладзіміравіча]]. Такая інтэрпрэтацыя следам за Яніным была агульнапрынятай, пячатку лічылі адной з найстаражытнейшых сярод пячатак [[Русь|Русі]] і помнікаў пісьменства [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]]. У 2014 годзе [[Сава Міхайлавіч Міхееў|Сава Міхееў]] прапанаваў іншае прачытанне надпісаў і атрыбуцыю. == Агульныя звесткі == Знойдзена ў кастрычніку 1953 года на Нярэўскім раскопе ў Ноўгарадзе, па-за якім-небудзь археалагічным пластом, у 1955 годзе Валянцін Янін выказаў здагадку, што артэфакт вымыты дажджамі з пласта мяжы XI—XII стст.{{sfn|Янин|1955|с=39}}, у 1956 годзе перадатаваў пласт 1-й чвэрцю XII ст.{{sfn|Янин|1956|с=157}}, урэшце ў 1970 годзе па дэндрахраналогіі — 1134—1161 гадамі{{sfn|Янин|1977|с=166}}, але прывязка да пласта застаецца толькі здагадкай Яніна{{sfn|Белецкий|2016|с=125-126}}. У зводзе Яніна пячатка атрымала нумар 2{{sfn|Михеев|2014|с=52}}. Захоўваецца ў [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўным гістарычным музеі]] ў Маскве{{sfn|Молчанов|2012|с=440, рис. 5}}{{sfn|Михеев|2014|с= 52, прим. 20}}. Звычайна пячаткі адбівалі на [[Була|булах]] (круглых металічных балванках) і прывешвалі да [[Грамата|грамат]] на матузках. Аднак, гэты ўнікальны артэфакт адбіты на непадрыхтаваным абрубку [[Свінец|свінцу]] і быў прывешаны да дакумента на тонкім [[Скура|скураным]] (магчыма, [[Пергамент|пергаментным]]) раменьчыку. Памеры свінцовай палоскі ўздоўж канала раменьчыка — 24-30 мм, упоперак каналу — 38 мм, таўшчыню — 11 мм, у месцы адбітку 8 мм. На [[Аверс|аверсе]] выява {{нп5|трызуб (геральдыка)|трызуба|uk|Тризуб}} з крыжам на цэнтральным зубе і кругавы надпіс.{{sfn|Михеев|2014|с=52}} Выява трызуба добра адбілася, але невялікі ўчастак у ніжняй левай частцы аверса і адпаведнай ёй частцы [[Рэверс (нумізматыка)|рэверса]] пашкоджаны, выступалыя часткі металу быццам счасаны{{sfn|Михеев|2014|с=53}}. На думку Яніна гэта актавая княжацкая пячатка. Паводле Міхеева, пячатка належала княжацкаму службоўцу. [[Сяргей Васілевіч Бялецкі|Сяргей Бялецкі]], робіць выснову, што гэта, магчыма, своеасабліва аформленая геральдычная падвеска або, меней імаверна{{sfn|Белецкий|2016|с=130}}, ''sigillum citationis'' — «пазоўніца», пячатка на позве да суда. Аднак, на думку Бялецкага, адбітак на свінцовым бруску зроблены звычайным булаторыем, што дазваляе захаваць для артэфакта назву «пячатка».{{sfn|Белецкий|2016|с=131}} == Апісанне == === Аверс === ==== Знак ==== У першай публікацыі 1955 года Янін інтэрпрэтаваў княжацкі знак як трызуб з крыжам на цэнтральным зубе{{sfn|Янин|1955|с=41-42}}, затым у гэтым сумняваўся і сам Янін, і [[Аркадзь Анатолевіч Маўчанаў|Аркадзь Маўчанаў]]{{sfn|Молчанов|1982|с=225-226}}. У 1970 годзе Янін ужо бачыў на пячатцы трызуб з акруглым завяршэннем левага зуба, то бок разглядаў крыж як частку кругавога надпісу{{sfn|Янин|1970|с=41}} або трызуб с крыжападобным зубцом і акруглым завяршэннем левага зуба, то бок зноў разглядаў крыж як частку трызуба{{sfn|Янин|1970|с=166}}. Маўчанаў лічыў знак простым трызубам — без крыжа і закруглення{{sfn|Молчанов|1982|с=225-226}}. Пазней Бялецкі прапанаваў вярнуцца да першай думкі Яніна, пра «кружок» на левым зубе як частку надпісу — літару «о», а крыж, на яго думку, арганічна працягвае зубец{{sfn|Белецкий|1997|с=101-102}}{{sfn|Белецкий|2000a|с=36}}{{sfn|Белецкий|2000b|с=382}}{{sfn|Белецкий|2012|с=434}}. На думку Міхеева, не магчыма ў кожным разе цалкам апісаць знак, бо ножка трызуба часткова сцёрта і магла быць якой заўгодна, такім чынам нельга атоесніць знак з пэўным князем{{sfn|Михеев|2014|54}}. ==== Надпіс ==== У 1955 годзе Янін прачытаў кругавы надпіс як «Изас[ла]озо»{{sfn|Янин|1955|с=41}}{{sfn|Янин|1956|с=157}}, у 1970 годзе як «Изас[лав]ос». Чытанне надпісу Яніным, а потым і падтрымка яго Бялецкім{{sfn|Белецкий|2016|с=126-128}}, грунтуецца на прачытанні графемы «Ν» як «И»{{sfn|Михеев|2017|с=18, прим. 5}}. Янін разглядаў надпіс як легенду да княжацкага знака, на яго думку надпіс пачынаецца ад крыжа, бо так было на пазнейшых кругавых надпісах княжацкіх пячатак, дзе крыж быў часткай надпісу. Аднак, на пячатцы № 2 крыж не частка надпісу, а элемент княжацкага знака, такую выснову перыядычна рабіў сам Янін. Маўчанаў, напэўна, лічыў надпіс імаверна не чытальным{{sfn|Молчанов|1982|с=225-226}}. На думку Міхеева, чытанне графемы «Ν» як «И» немагчыма ні для ранняга старажытнарускага надпісу, ні для грэчаскага надпісу{{sfn|Михеев|2017|с=18, прим. 5}}. Паводле даследчыка, надпіс і праўда чытаецца па гадзіннікавай стрэлцы, але пачынаецца ён не зверху справа ад крыжа на цэнтральным зубе, а знізу злева ад ножкі трызуба. Паводле Міхеева, першая літара магла знаходзіцца на пашкоджаным участку і такім чынам надпіс чытаецца як «[*]оzоntαc» («[**]озоИзас» або «[***]осИзас» паводле Яніна), літара «о» выразана майстрам усутыч княжацкага знаку, літара «z» выразана вельмі неахайна, а літары «t» і «α» («з» і «а» паводле Яніна) ідэнтыфікуюцца няпэўна{{sfn|Михеев|2014|с=53}}. Магчыма, рэзчык капіраваў надпіс, якога не разумеў. На думку Міхеева, калі на пячатцы і было княжацкае імя, то пэўна не «Изѧславъ».{{sfn|Михеев|2017|с=18, прим. 5}} На думку Міхеева, імаверна на пячатцы напісана грэчаскае імя Σώζων — Сазонт{{sfn|Михеев|2014|с=53}}, такую думку падтрымаў А. Ю. Вінаградаў, але ў яго трактоўцы поўны тэкст надпісу «Cоzоntα» — імя ў вінавальным склоне, працяг ненапісанай формулы тыпу «Госпадзе, выратуй Сазонта», але майстар-рэзчык быў маладасведчаны і першую літару «сігму» імя Сазонт прыляпіў да яго канца, т.б. на думку Вінаградава ні адна літара надпісу не страчана{{sfn|Михеев|2014|с=53, прим. 21}}. === Рэверс === ==== Знак ==== Да 2014 годзе рэверс ніхто не каментаваў. Паводле С. Міхеева, па цэнтры бачны фрагмент няяснай выявы, магчыма, арнаментальнай. Бялецкі выказваецца пра выяву як няясную — не выключае, што выяўлена птушка з доўгай прамой дзюбай, але характарызуе гэта не болей як сваю здагадку.{{sfn|Белецкий|2016|с=130}} ==== Надпіс ==== На думку Міхеева, упэўнена чытаюцца літары «γρα». Апроч гэтага, бачны фрагмент імаверна яшчэ адной літары. Паводле Міхеева, надпіс змяшчае скарот ад нейкай формы словаў «γράμμα» (пісьмо), «γραμματεύς» або «γραμματικόϛ» (пісар, сакратар). Так «γραμματικόϛ» назва ўрада на візантыйскіх пячатках, большасць якіх датавана XI ст.{{sfn|Михеев|2014|с=54, прим. 27}}. На думку Бялецкага, надпіс на рэверсе мусіць быць як і на аверсе — кірылічны{{sfn|Белецкий|2016|с=129}} і абмяжоўваўся чатырма літарамі «ГРАД», бо слядоў іншых літар не бачна, пры тым, што кропкавы абадок захаваўся амаль па ўсім перыметры пячаткі{{sfn|Белецкий|2016|с=130}}. Паводле Бялецкага, магчыма, літары ёсць часткай адзінай легенды, пачатак якой на аверсе, а на рэсерсе заканчэнне, напрыклад, «Град Изяслава» або «Изяславов град». Таксама Бялецкі не выключае, што літары на рэверсе ёсць чымсьці ўзору абрэвіятуры, у такім разе, магчыма, гэта «Г(лаголи) Р(ьцы) А(зъ) Д(обро)»{{sfn|Белецкий|2016|с=130}}. Даследчык адзначае, што ў старажытнарускай сфрагістычнай традыцыі не вядомы пячаткі сакратароў, таксама не вядома з крыніц і пра княжацкіх сакратароў{{sfn|Белецкий|2016|с=129}}. == Атрыбуцыя == Атрыбуцыю пячаткі № 2 Янін абгрунтоўваў прачытаннем імя на кругавым надпісе і тым, што полацкі князь Ізяслаў Уладзіміравіч (978—1001) адзіны князь Ізяслаў у акрэсленым часе. Належнасць пячаткі менавіта князю даследчык выводзіў з наяўнасці на ёй княжацкага знаку і кругавога надпісу, бо на яго думку кругавыя надпісы ўласцівы менавіта княжацкім пячаткам. Пры гэтым, думку пра такую ўласцівасць Янін грунтаваў на ўласнай атрыбуцыі князям пячатак № 1 і № 2 у сваім зводзе. Атрыбуцыя ж пячаткі № 1 таксама дыскусійная, яна як і № 2 знойдзена па-за археалагічнымі пластамі, таму яе датыроўка толькі здагадкавая і грунтуецца на тыпалогіі знака — двузуба, а надпіс практычна не чытаецца. На пэўна ж атрыбутаваных князям пячатках таго і пазнейшага часу надпісы радковыя і калонкавыя, а артэфакты з кругавымі надпісамі не пячаткі, а манеты і брактэаты.{{sfn|Михеев|2014|с=54-57}} Бялецкі таксама канстатуе, што іншых (апроч № 1) ранніх княжацкіх пячатак з кругавымі надпісамі няма, а тыя, што і лічацца такімі, на праўдзе радковыя або калонкавыя.{{sfn|Белецкий|2016|с=128-129}} Маўчанаў атрыбутоўваў пячатку [[Уладзімір Святаславіч|Уладзіміру Святаславічу]], бо лічыў знак простым трызубам — без крыжа і закруглення, а надпіс, напэўна, імаверна нечытальным{{sfn|Молчанов|1982|с=225-226}}. На думку Міхеева, магчыма, Сазонт быў сакратаром князя, чый знак выяўлены на аверсе пячаткі{{sfn|Михеев|2014|с=54}}. Вядомы прынамсі адзін наўгародзец XII ст. з імем Сазонт (Созонтъ), ён пакінуў два аўтографы на сцяне лесвічнай вежы Георгіеўскага сабора Юр’ева манастыра — «а се Созонте ѱлъ лютыи | а се Сьрь[г]и[и ѱ]лъ [т]атив[ы](и)» і «а се (С)озонте ѱлъ»{{sfn|Михеев|2014|с=53}}, — надпісы размешчаны адзін паблізу другога на сцяне над 24-й прыступкай{{sfn|Михеев|2014|с=53, прим. 23}}. Нестандартнасць формулы «а се N пьсалъ», ужыванне незвычайных лігатур: «те» ў першым радку і «ти» ў другім радку першага надпісу, вычварных прыніжальных эпітэтаў, рэдкага слова «тативыи» (зладзеяваты), некалькі глагалічных літар пад гэтым надпісам дазваляюць думаць пра Сазонта «лютага» як пра аднаго з найадукаванейшых людзей свайго часу{{sfn|Михеев|2014|с=53-54}}. Нейкі Сазонт, наўгародзец XII ст., мог быць датычны будаўніцтву царквы Спаса Праабражэння на Нярэдзіцы ў 1198 годзе або да яе роспісу ў 1199 годзе, бо сярод патранальных выяў у царкве ёсць невялікі фрэскавы абраз святога Сазонта. Магчыма, гэты другі Сазонт тоесны першаму, але сцвярджаць так пэўна немагчыма, ёсць і іншыя думкі наконт асобы другога Сазонта.{{sfn|Михеев|2014|с=54}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{h|Белецкий|1997|}}''Белецкий С. В.'' Начало русской геральдики (знаки Рюриковичей X—XI вв.) // У источника: 1: Сб. статей в честь чл.-корр. РАН Сергея Михайловича Каштанова. М., 1997. Ч. I. С. 93-171. * {{h|Белецкий|2000a|}}''Белецкий С. В.'' Знаки Рюриковичей: Часть первая: X—XI вв. СПб., 2000. (Исследования и музеефикация древностей Северо-Запада. Вып. 2.) * {{h|Белецкий|2000b|}}''Белецкий С. В.'' Зарождение русской геральдики // Stratum plus: Cultural Anthropology. Archaeology. СПб.; Кишинев; Одесса; Бухарест, 2000. № 6. С. 366—424. * {{h|Белецкий|2012|}}''Белецкий С. В.'' Древнейшая геральдика Руси // Повесть временных лет / Пер. Д. С. Лихачева, О. В. Творогова, комментарии А. Г. Боброва, С. Л. Николаева, А. Ю. Чернова при участии А. М. Введенского и Л. В. Войтовича, 129 илл. М. Мечева. СПб., 2012. С. 431—465. * {{h|Белецкий|2016|}}''Белецкий С. В.'' О печати № 2 Корпуса печатей Древней Руси // Записки Института истории материальной культуры. [http://archeo.ru/izdaniya-1/zapiski-iimk/zapiski-instituta-istorii-materialnoi-kultury-ran/pdf/Zapiski13.pdf 2016. № 13]. — С. 123—133. * {{h|Михеев|2014|}}''Михеев С.'' [http://www.drevnyaya.ru/vyp/2014_4/part_4.pdf К проблеме атрибуции знаков Рюриковичей] // Древняя Русь: Вопросы медиевистики. — М., 2014. 4 (58). — С. 45-63. * {{h|Михеев|2017|}}''Михеев С.'' [http://www.drevnyaya.ru/vyp/2017_4/part_2.pdf Княжеские печати с тамгами и атрибуция знаков Рюриковичей XI—XII в.] // Древняя Русь: Вопросы медиевистики. М., 2017. 4 (70). — С. 17-41. * {{h|Молчанов|1982|}}''Молчанов А. А.'' Еще раз о таманском бронзовом «брактеате» // Советская археология. 1982. № 3. С. 223—226. * {{h|Молчанов|2012|}}''Молчанов А. А.'' Знаки Рюриковичей: древнерусская княжеская эмблематика // Русь в IX—X веках: Археологическая панорама / Отв. ред. Н. А. Макаров. М.; Вологда, 2012. С. 436—447. * {{h|Янин|1955|}}''Янин В. Л.'' Древнейшая русская печать X века // Краткие сообщения о докладах и полевых исследованиях Института истории материальной культуры. М., 1955. [Вып.] 57. С. 39-46. * {{h|Янин|1956|}}''Янин В. Л.'' Вислые печати из новгородских раскопок 1951—1954 гг. // Труды Новгородской археологической экспедиции. М., 1956. Т. I. (Материалы и исследования по археологии СССР. № 55.) С. 138—163. * {{h|Янин|1970|}}''Янин В. Л.'' Актовые печати Древней Руси X—XV вв. — Т. I: Печати X — начала XIII в. — М., 1970. [[Катэгорыя:Ізяслаў Уладзіміравіч]] [[Катэгорыя:Гісторыя Полацка]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў X стагоддзі]] [[Катэгорыя:Археалагічныя артэфакты]] [[Катэгорыя:Беларуская сфрагістыка]] [[Катэгорыя:Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва Беларусі]] bfq158hmbdb7k63tyohm6gng2duetop Гарлачыкакветныя 0 208340 4163800 4033856 2022-07-23T19:19:41Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = |image file = Seerosen_wei%C3%9F.jpg |image title = Гарлачык белы |image descr = [[Гарлачык белы]] (''[[Nymphaea alba]]'') |regnum = Расліны |latin = Nymphaeales |author = [[Dumort.]] |syn = |typus = |children name = |children = |range map = |range map caption = |range map width = |range legend = |wikispecies = Nymphaeales |commons = Category:Nymphaeales }} '''Гарлачыкакветныя''' (''Nymphaeales'') — [[парадак, біялогія|парадак]] [[Кветкавыя|кветкавых]] двухдольных раслін. == Апісанне == Старажытныя расліны, паходжанне якіх адносяць да пачатку эвалюцыі пакрытанасенных. Гэта [[Шматгадовыя расліны|шматгадовыя]], звычайна карэнішчавыя водныя [[травы]] з чарговымі цэльнымі [[ліст]]амі з прылісткамі ці без іх. Сасуды адсутнічаюць. [[Кветка|Кветкі]] буйныя ці невялікія, адзіночныя, двухполыя, звычайна спірацыклічныя. Калякветнік двайны. Тычынак шмат. Гінецэй апакарпны — несапраўдная цэнакарпія (пладалісцікі пагружаны і прырастаюць да бакалападобнай восі кветкі), з 2—35 карпеламі з галоўчатымі рыльцамі. Семязачаткі шматлікія. [[Плод|Плады]] — шматлістоўкі ці пераходныя ад шматлістоўкі да шматарэшка. == Пашырэнне == Парадак уключае 3 сям'і, 8 родаў і больш за 90 відаў трапічных і субтрапічных раслін у раёнах [[Амерыка|Амерыкі]], [[Афрыка|Афрыкі]], [[Азія|Азіі]] і [[Аўстралія|Аўстраліі]]. На Беларусі сустракаюцца віды сямейства [[гарлачыкавыя|гарлачыкавых]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|1}} * Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін: вучэбны дапаможнік для студэнтаў устаноў вышэйшай адукацыі па біялагічных спецыяльнасцях / Л. М. Сапегін. — Гомель: ГДУ, 2012. — 337 с. — ISBN 978-985-439-644-6 == Спасылкі == * {{Плантарыум|44061|Кувшинкоцветные}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарлачыкакветныя| ]] [[Катэгорыя:Парадкі раслін]] 141r2ugycmiokhkycbc96cmkssuzbbb 4163801 4163800 2022-07-23T19:20:58Z JerzyKundrat 174 /* Апісанне */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = |image file = Seerosen_wei%C3%9F.jpg |image title = Гарлачык белы |image descr = [[Гарлачык белы]] (''[[Nymphaea alba]]'') |regnum = Расліны |latin = Nymphaeales |author = [[Dumort.]] |syn = |typus = |children name = |children = |range map = |range map caption = |range map width = |range legend = |wikispecies = Nymphaeales |commons = Category:Nymphaeales }} '''Гарлачыкакветныя''' (''Nymphaeales'') — [[парадак, біялогія|парадак]] [[Кветкавыя|кветкавых]] двухдольных раслін. == Апісанне == Старажытныя расліны, паходжанне якіх адносяць да пачатку эвалюцыі пакрытанасенных. Гэта [[Шматгадовыя расліны|шматгадовыя]], звычайна карэнішчавыя водныя [[травы]] з чарговымі цэльнымі [[ліст]]амі з прылісткамі ці без іх. Сасуды адсутнічаюць. У парэнхімічных тканках членістыя млечнікі. [[Кветка|Кветкі]] буйныя ці невялікія, адзіночныя, двухполыя, звычайна спірацыклічныя. Калякветнік двайны. Тычынак шмат. Гінецэй апакарпны — несапраўдная цэнакарпія (пладалісцікі пагружаны і прырастаюць да бакалападобнай восі кветкі), з 2—35 карпеламі з галоўчатымі рыльцамі. Семязачаткі шматлікія. [[Плод|Плады]] — шматлістоўкі ці пераходныя ад шматлістоўкі да шматарэшка. == Пашырэнне == Парадак уключае 3 сям'і, 8 родаў і больш за 90 відаў трапічных і субтрапічных раслін у раёнах [[Амерыка|Амерыкі]], [[Афрыка|Афрыкі]], [[Азія|Азіі]] і [[Аўстралія|Аўстраліі]]. На Беларусі сустракаюцца віды сямейства [[гарлачыкавыя|гарлачыкавых]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|1}} * Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін: вучэбны дапаможнік для студэнтаў устаноў вышэйшай адукацыі па біялагічных спецыяльнасцях / Л. М. Сапегін. — Гомель: ГДУ, 2012. — 337 с. — ISBN 978-985-439-644-6 == Спасылкі == * {{Плантарыум|44061|Кувшинкоцветные}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарлачыкакветныя| ]] [[Катэгорыя:Парадкі раслін]] nf0jjlju9kb86kvx6889uwefrd0jgdl Sedia Gestatoria 0 210538 4163942 3799700 2022-07-24T03:48:39Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Pie VIII porté dans la basilique de Saint-Pierre à Rome, by Horace Vernet, 1829.jpg|thumb|250px|Папа [[Пій VIII, Папа Рымскі|Пій VIII]] на ''Sedia Gestatoria'']] '''Sedia Gestatoria''' — пераносны [[трон]] для перавозкі [[Папа Рымскі|Рмскіх Пап]]. Уяўляе сабой варыяцыю на тэму [[паланкін]]а — багата ўпрыгожанае, абітае [[шоўк]]ам крэсла ўсталявана на пастамент, з кожнага боку якога замацаваны два пазалочаныя жалезныя кольцы; скрозь гэтыя кольцы прапушчаны два брусы, з дапамогай якіх дванаццаць чалавек пераносяць ''sedia gestatoria'' на сваіх плячах. Злева і справа ад крэсла прымацаваны два [[флабелум]]ы — рытуальныя вееры са [[страус]]інага пер'я.<ref name="catenc"> Oliger Livarius. [http://www.newadvent.org/cathen/13679a.htm Sedia Gestatoria] //''[[The Catholic Encyclopedia]],'' vol. XIII. — New York:1912</ref> Выкарыстоўвалася галоўным чынам каб дастаўляць Папу Рымскага на цырымоніі ў [[Сабор Святога Іаана Латэранскага]] ці [[Сабор Святога Пятра]] і назад. Акрамя таго падчас цырымоній [[Папская Каранацыя|папскай каранацыі]], перад новаабраным пантыфікам, якія сядзяць на ''sedia gestatoria'', трохразова спальваюць пучок пакулля са словамі ''Sancte Pater, [[sic transit gloria mundi]]'' (Святы Айцец, так праходзіць слава зямная), пасля чаго праносяць пантыфіка па горадзе.<ref name="catenc" /> Папа [[Ян Павел I, Папа Рымскі|Ян Павел I]] пры сваім абранні адмовіўся выкарыстоўваць ''sedia gestatoria'', як, зрэшты, і [[Папская тыяра|папскую тыяру]]. Зрэшты, пазней яго пераканалі, што ў вернікаў павінна быць магчымасць бачыць пантыфіка пры яго перамяшчэнні па горадзе. Аднак, яго пераемнік [[Ян Павел II, Папа Рымскі|Ян Павел II]] канчаткова адпрэчыў выкарыстанне ''sedia gestatoria'', і яно было заменена самаходным і браніраваным [[папамабіль|папамабілем]]. == Гл. таксама == [[Паланкін]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Папскія сімвалы і цырыманіял}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Святы Прастол]] [[Катэгорыя:Гісторыя папства]] [[Катэгорыя:Эканоміка Ватыкана]] [[Катэгорыя:Лацінскія выслоўі]] afiwzprtmgozkukqy6eiqmzqqr4ucmd Джон Кларк 0 214975 4163857 4117326 2022-07-23T20:57:40Z Slip1560 46737 вікіфікацыя, дапаўненне, удакладненне wikitext text/x-wiki {{Архітэктар |выява = |памер = |подпіс = |імя = Джон Кларк |арыгінальнае імя = {{lang-en|John Clark}} |грамадзянства = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |працаваў у гарадах = [[Гомель]] |стыль = [[класіцызм]] |найважнейшыя пабудовы = [[Петрапаўлаўскі сабор (Гомель)|Гомельскі Петрапаўлаўскі сабор]] |горадабудаўнічыя праекты = |рэстаўрацыя помнікаў = |нерэалізаваныя праекты = |навуковыя працы = |узнагароды = |вікісховішча = John Clark }} {{Цёзкі2|Кларк}} '''Джон Кларк'''<ref>Сустракаецца памылковае імя Джордж</ref> ({{lang-en|John Clark}}, альбо ''Clarke'') — [[Беларусь|беларускі]] [[архітэктар]] і [[Будаўніцтва|будаўнік]] [[Вялікабрытанія|брытанскага]] паходжання. У [[1800]] — [[1826]] гадах жыў і працаваў у [[Гомель|Гомелі]]. Пад яго кіраўніцтвам быў павялічаны [[Гомельскі палац]], пабудаваны [[Петрапаўлаўскі сабор (Гомель)|Гомельскі Петрапаўлаўскі сабор]] і створана практычна ўся гомельская [[архітэктура]] першай паловы [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]]. Адзін з нямногіх дойлідаў, якія ў той час пастаянна працавалі ў [[Беларусь|Беларусі]]<ref name="ДПА">[http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html Дворцово-парковый ансамбль Гомеля] {{Архівавана|url=https://archive.is/20140315054537/http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html |date=15 сакавіка 2014 }} {{ref-ru}}</ref>. Прадстаўнік архітэктуры [[класіцызм]]у. == Біяграфія == === Прыезд у Беларусь === У [[1800]]—[[1826]] гг. жыў і працаваў у [[Гомель|Гомелі]] па запрашэнні князя [[Мікалай Пятровіч Румянцаў|М. П. Румянцава]], які запрасіў Кларка, верагодна, непасрэдна з [[Англія|Англіі]], плануючы выкарыстоўваць яго для задуманага будаўніцтва ў сваёй беларускай вотчыне. Запрашэнне іншаземнага майстра для Румянцава не цяжка было зрабіць, калі ўлічыць, што падчас знаходжання ў [[Франкфурт-на-Майне|Франкфурце-на-Майне]] ён выконваў абавязак «шукаць і адбіраць для працы ў Расіі замежнікаў, якія валодаюць тэхнічнымі пазнаннямі»<ref>[http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html «Дворцово-парковый ансамбль Гомеля»] {{Архівавана|url=https://archive.is/20140315054537/http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html |date=15 сакавіка 2014 }}</ref>. === Жыццё ў Гомелі === Джон Кларк быў запрошаны [[Мікалай Пятровіч Румянцаў|Мікалаем Румянцавым]] для перабудовы [[Палац Румянцавых — Паскевічаў|Палаца Паскевічаў]] у Гомелі і для шырока задуманага будаўніцтва ў румянцаўскай беларускай вотчыне, але застаўся ў горадзе і жыў тут амаль 30 гадоў да 1826 года<ref name="ДПА"/>. Кларк жыў і працаваў у Гомелі больш за трыццаць гадоў, меў сям’ю. Свой вопыт перадаваў дойлідам [[Іван Пятровіч Дзьячкоў|Івану Дзьячкову]] і Івану Аднасумаву<ref>[http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html Дворцово-парковый ансамбль Гомеля] {{Архівавана|url=https://archive.is/20140315054537/http://www.gomeltour.com/Servisy/Ekskursii/Dvortsovoparkovyi_ansambl_Gomelia.html |date=15 сакавіка 2014 }} {{ref-ru}}</ref>. Пасля пераходу маёнтка да Паскевічаў у горадзе пражывала ўдава англійскага архітэктара<ref name="ДПА"/>. == Творчасць == У ходзе перапланіроўкі і рэканструкцыі [[Палац Румянцавых — Паскевічаў|Палаца Паскевічаў]], якая прайшла з 1800 па 1805 гады, Кларк злучыў службовыя [[Флігель|флігелі]] з галоўным будынкам галерэямі, упрыгожанымі порцікамі [[Іанічны ордар|іанічнага ордэра]]<ref>{{cite web|url=http://belarustourism.by/firm/tourist-facilities/objects/detail.php?id=24511334|title=Дворцово-парковый ансамбль г. Гомель (кадастр)|author=|date=|publisher=Национальное агентство по туризму|accessdate=2014-03-15|archiveurl=https://archive.is/20140315062333/http://belarustourism.by/firm/tourist-facilities/objects/detail.php?id=24511334|archivedate=15 сакавіка 2014|deadurl=yes}}</ref>. Кларк не толькі перабудаваў палац Румянцава, але таксама рэалізаваў праект [[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскага сабора]] (1808—1824), Мікалаеўскага храма ў вёсцы [[Старая Волатава]] блізу Гомеля (1805) і першай у Расійскай імперыі [[Бэл-Ланкастэрская сістэма|ланкастэрскай школы]] (1818; цяпер — корпус абутковай фабрыкі)<ref name="ДПА"/>. Джон Кларк таксама пабудаваў бальніцу (1819 — не захавалася) і касцёл (1818 г — не захаваўся). У будынку летняга дома [[Мікалай Пятровіч Румянцаў|М. П. Румянцава]], пабудаваным па праекце Джона Кларка з [[1880]] года ў будынку размяшчалася духоўная семінарыя. Зараз у будынку размешчаны вучэбны корпус [[Гомельскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Гомельскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. === Творы === [[Файл:Homiel, Sabornaja. Гомель, Саборная (1890-99).jpg|250px|міні|[[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскі сабор]] у 1890]] [[Файл:Будынак былой духоўнай вучэльні. Гомель.JPG|250px|міні|[[Будынак духоўнага вучылішча, Гомель|Будынак духоўнага вучылішча]]]] Фактычна ўся архітэктура Гомеля першай паловы ХIХ стагоддзя створана Дж. Кларкам: * Сядзібны комплекс на беразе р. [[Сож]] (1802, не захаваўся) * Бакавыя флігелі палаца [[Гомельскі палацава-паркавы ансамбль|Гомельскага палацава-паркавага ансамблю]] (перабудаваны пры рэканструкцыі 1837—1848) * [[Свята-Мікалаеўская царква (Гомель)|Мікалаеўская царква]] ў [[Валатава (вёска)|Валатаве]] (1805) * [[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскі сабор]] у Гомелі (1808—1824) * [[Будынак духоўнага вучылішча, Гомель|Будынак]] [[Гомельскае духоўнае вучылішча|Гомельскага духоўнага вучылішча]] * [[Гандлёвыя рады, Гомель|Гандлёвыя рады з вежай]] (1818, згарэлі ў 1865) * [[Будынак ланкастарскай школы, Гомель|Будынак]] Гомельскай ланкастарскай школы (1818; цяпер — корпус абутковай фабрыкі) * Бальніца (1819, перабудавана ў 20 ст.) * [[Касцёл Успення Божай Маці (Гомель)|Касцёл Успення Божай Маці]] (1822, не захаваўся)<ref>[https://gomel.today/rus/news/gomel-1161/ Гомельчане воссоздали разрушенный костёл и пожарное депо на площади Ленина (фото)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170405014745/http://gomel.today/rus/news/gomel-1161/ |date=5 красавіка 2017 }} {{ref-ru}}</ref> * [[Рускі тракцір, Гомель|Рускі тракцір]] * Царква ў в. [[Гадзічава]] [[Гомельскі раён]] (1822) * Царква ў в. [[Маркавічы (Гомельскі раён)|Маркавічы]] [[Гомельскі раён]] (1822-25) == Значэнне творчасці == [[Файл:1994. Stamp of Belarus 0081.jpg|250px|міні|[[Петрапаўлаўскі сабор, Гомель|Петрапаўлаўскі сабор]] на паштовай марцы Беларусі]] Фактычна ўся архітэктура Гомеля першай паловы ХIХ стагоддзя створана гэтым архітэктарам<ref name="ДПА"/>. М. П. Румянцаў высока цаніў дойліда. Падчас рэканструкцыі гомельскага палаца ён пісаў: «Скажыце Кларку, што я ім бязмерна задаволены, што збіраюся да яго пісаць і даслаць яму самага лепшага агліцкага сукна на фрак»<ref name="ДПА"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Дойлідства Беларусі|}} * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн., 1999. ISBN 985-11-0144-3, с. 320. == Спасылкі == {{Commonscat|John Clark}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Архітэктары Англіі]] [[Катэгорыя:Архітэктары Гомеля]] [[Катэгорыя:Архітэктары Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Архітэктары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Архітэктары Беларусі]] {{DEFAULTSORT:Кларк Джон}} hpxniekxpzsu2yu8b6wmj24a7kraays Дубовы Лог 0 218210 4163700 2183565 2022-07-23T13:39:50Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki Назву '''Дубо́вы Лог''' маюць: == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Віцебская вобласць]]: ** [[Дубовы Лог (Чашніцкі раён)|Дубовы Лог]] — вёска ў [[Чашніцкі раён|Чашніцкім раёне]] * [[Гомельская вобласць]]: ** [[Дубовы Лог (Добрушскі раён)|Дубовы Лог]] — вёска ў [[Добрушскі раён|Добрушскім раёне]] * [[Магілёўская вобласць]]: ** [[Дубовы Лог (Слаўгарадскі раён)|Дубовы Лог]] — пасёлак у [[Слаўгарадскі раён|Слаўгарадскім раёне]] * [[Мінская вобласць]]: ** [[Дубовы Лог (Весялоўскі сельсавет)|Дубовы Лог]] — былая вёска ў [[Весялоўскі сельсавет|Весялоўскім сельсавеце]] [[Барысаўскі раён|Барысаўскага раёна]] ** [[Дубовы Лог (Глівінскі сельсавет)|Дубовы Лог]] — вёска ў [[Глівінскі сельсавет|Глівінскім сельсавеце]] [[Барысаўскі раён|Барысаўскага раёна]] ** [[Дубовы Лог (Бярэзінскі раён)|Дубовы Лог]] — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] ** [[Дубовы Лог (Чэрвеньскі раён)|Дубовы Лог]] — вёска ў [[Чэрвеньскі раён|Чэрвеньскім раёне]] {{Неадназначнасць}} itvponkvoqwg6mfwnc4pz4qb9hi7d0v Свята-Мікалаеўская царква (Чарнякава) 0 219344 4164002 4059256 2022-07-24T07:36:28Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = Праваслаўная царква |Беларуская назва =Свята-Мікалаеўская царква |Арыгінальная назва = | Выява =Сьвята-Мікалаеўская царква Чарнякава 6.jpg | Подпіс выявы =Свята-Мікалаеўская царква | Шырыня выявы = |Сучасны статус = {{ГККРБ 4|113Г000157}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Вёска |Месцазнаходжанне = [[Вёска Чарнякова|Чарнякова]] |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 21|lat_sec =6.79 |lon_dir = |lon_deg = 24|lon_min = 55|lon_sec = 13.86 |region = |CoordScale = |На карце = Беларусь Брэсцкая вобласць |Канфесія = [[Беларуская праваслаўная царква]] |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = [[беларускае народнае дойлідства]] |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1864 |Заканчэнне будаўніцтва = 1864 |Рэліквіі = |Сучасны стан = дзейнічае |Сайт = |Commons =Church of Saint Nicholas, Čarniakava }} {{Значэнні|Свята-Мікалаеўская царква}} '''Царква Святога Мікалая''' — помнік [[беларускае народнае дойлідства|драўлянага дойлідства]]. == Гісторыя == Пабудаваная да [[1725]] года ў цэнтры в. [[Вёска Чарнякава|Чарнякава]] [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскага раёна]] з дрэва як касцёл, перабудаваная ў 1864 г. і пераасвячоная ў праваслаўную царкву, нанава ашаляваная і пакрытая гонтам. У [[1868]] г. зроблены [[іканастас]] і прыбудаваны [[тамбур]]. З гэтага часу вядомая як Мікалаеўская царква. У 1989 г. царква вернута вернікам, дзейнічае. == Архітэктура == Царква [[зруб|трохзрубная]]. Прамавугольны [[бабінец]], амаль квадратны ў плане асноўны зруб і пяцігранная [[алтар]]ная [[апсіда]] накрытыя агульным [[двухсхільны дах|двухсхільным дахам]] з ашаляваным [[шчыт, архітэктура|шчытом]] і развітым [[прычолак|прычол]]кам на галоўным фасадзе. Над заходняй часткай пабудовы — [[галоўка, архітэктура|галоўка]] на глухім [[барабан, архітэктура|барабане]] (раней [[бабінец]] завяршала вежа-[[званіца]]). Пры ўваходзе да царквы прылягае [[тамбур]], з поўначы — [[рызніца]]. Сцены вертыкальна ашаляваныя дошкамі з нашчыльнікамі. Вокны прамавугольныя. == Інтэр'ер == [[Файл:Маці Божая Адзігітрыя. 1750—1759. Чарнякова. НММРБ.jpg|міні|злева|[[Маці Божая Адзігітрыя (Чарнякава)|Маці Божая Адзігітрыя]] з Мікалаеўскай царквы. 1750—1759. [[НММРБ]]]] Інтэр'ер зальны з плоскай бэлечнай столлю. У верхняй частцы [[бабінец|бабінца]] размешчаныя [[хоры]] з бакавой лесвіцай. Сцены і столь абшыты дошкамі і пабелены вапнай. Пазалочаны іканастас з разнымі царскімі варотамі, бакавыя ківоты 1868 г., скампанаваныя з точаных калонак і балясін, разных карнізаў, какошнікаў. Абразы 18 — 19 ст. == Званіца == [[Файл:Сьвята-Мікалаеўская царква Чарнякава 1.jpg|250px|міні|злева|Званіца]] У заходнім баку ад царквы пастаўлена невысокая шырокая двух'ярусная [[Чацвярык, збудаванне|чацверыковая]] [[брама]]-[[званіца]] каркаснай канструкцыі, накрытая [[шатровы дах|шатровым]] дахам (XIX стагоддзе). Звонку канструкцыйны каркас пабудовы ашаляваны дошкамі, ярусы размежаваны гонтавым адлівам. Другі каркасны ярус апяразаны дашчаным парапетам. == Літаратура == * «Архітэктура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік», Мінск 1993 * Праваслаўныя храмы Беларусі : энцыклапедычны даведнік / А. М. Кулагін; [рэдакцыйны савет: Г. П. Пашкоў, Л. В. Календа]. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 653 с. 2000 экз. ISBN 978-985-11-0389-4 == Спасылкі == {{ГККРБ|113Г000157}} {{Commonscat|Church of Saint Nicholas, Čarniakova}} * {{Radzima|311}} * {{ГБ|http://globustut.by/chernyakov/#church}} * [http://www.pravoslavie.by/hram/d-chernjakovo-hram-vo-imja-sv-svt-nikolaja-chudotvorca Праваслаўе.by] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304185612/http://www.pravoslavie.by/hram/d-chernjakovo-hram-vo-imja-sv-svt-nikolaja-chudotvorca |date=4 сакавіка 2016 }} {{ref-ru}} [[Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Бярозаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Мікалая|Чарнякова]] [[Катэгорыя:Помнікі беларускага народнага дойлідства]] [[Катэгорыя:Драўляныя цэрквы Беларусі]] [[Катэгорыя:Чарнякава]] [[Катэгорыя:Храмы Брэсцкай і Кобрынскай епархіі]] [[Катэгорыя:1864 год у Беларусі]] 70vmozklaws2cxfzwmxxebudnfxm42z 4164003 4164002 2022-07-24T07:36:40Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Званіца */ wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = Праваслаўная царква |Беларуская назва =Свята-Мікалаеўская царква |Арыгінальная назва = | Выява =Сьвята-Мікалаеўская царква Чарнякава 6.jpg | Подпіс выявы =Свята-Мікалаеўская царква | Шырыня выявы = |Сучасны статус = {{ГККРБ 4|113Г000157}} |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Вёска |Месцазнаходжанне = [[Вёска Чарнякова|Чарнякова]] |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 21|lat_sec =6.79 |lon_dir = |lon_deg = 24|lon_min = 55|lon_sec = 13.86 |region = |CoordScale = |На карце = Беларусь Брэсцкая вобласць |Канфесія = [[Беларуская праваслаўная царква]] |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = [[беларускае народнае дойлідства]] |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1864 |Заканчэнне будаўніцтва = 1864 |Рэліквіі = |Сучасны стан = дзейнічае |Сайт = |Commons =Church of Saint Nicholas, Čarniakava }} {{Значэнні|Свята-Мікалаеўская царква}} '''Царква Святога Мікалая''' — помнік [[беларускае народнае дойлідства|драўлянага дойлідства]]. == Гісторыя == Пабудаваная да [[1725]] года ў цэнтры в. [[Вёска Чарнякава|Чарнякава]] [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскага раёна]] з дрэва як касцёл, перабудаваная ў 1864 г. і пераасвячоная ў праваслаўную царкву, нанава ашаляваная і пакрытая гонтам. У [[1868]] г. зроблены [[іканастас]] і прыбудаваны [[тамбур]]. З гэтага часу вядомая як Мікалаеўская царква. У 1989 г. царква вернута вернікам, дзейнічае. == Архітэктура == Царква [[зруб|трохзрубная]]. Прамавугольны [[бабінец]], амаль квадратны ў плане асноўны зруб і пяцігранная [[алтар]]ная [[апсіда]] накрытыя агульным [[двухсхільны дах|двухсхільным дахам]] з ашаляваным [[шчыт, архітэктура|шчытом]] і развітым [[прычолак|прычол]]кам на галоўным фасадзе. Над заходняй часткай пабудовы — [[галоўка, архітэктура|галоўка]] на глухім [[барабан, архітэктура|барабане]] (раней [[бабінец]] завяршала вежа-[[званіца]]). Пры ўваходзе да царквы прылягае [[тамбур]], з поўначы — [[рызніца]]. Сцены вертыкальна ашаляваныя дошкамі з нашчыльнікамі. Вокны прамавугольныя. == Інтэр'ер == [[Файл:Маці Божая Адзігітрыя. 1750—1759. Чарнякова. НММРБ.jpg|міні|злева|[[Маці Божая Адзігітрыя (Чарнякава)|Маці Божая Адзігітрыя]] з Мікалаеўскай царквы. 1750—1759. [[НММРБ]]]] Інтэр'ер зальны з плоскай бэлечнай столлю. У верхняй частцы [[бабінец|бабінца]] размешчаныя [[хоры]] з бакавой лесвіцай. Сцены і столь абшыты дошкамі і пабелены вапнай. Пазалочаны іканастас з разнымі царскімі варотамі, бакавыя ківоты 1868 г., скампанаваныя з точаных калонак і балясін, разных карнізаў, какошнікаў. Абразы 18 — 19 ст. == Званіца == [[Файл:Сьвята-Мікалаеўская царква Чарнякава 1.jpg|міні|Званіца]] У заходнім баку ад царквы пастаўлена невысокая шырокая двух'ярусная [[Чацвярык, збудаванне|чацверыковая]] [[брама]]-[[званіца]] каркаснай канструкцыі, накрытая [[шатровы дах|шатровым]] дахам (XIX стагоддзе). Звонку канструкцыйны каркас пабудовы ашаляваны дошкамі, ярусы размежаваны гонтавым адлівам. Другі каркасны ярус апяразаны дашчаным парапетам. == Літаратура == * «Архітэктура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік», Мінск 1993 * Праваслаўныя храмы Беларусі : энцыклапедычны даведнік / А. М. Кулагін; [рэдакцыйны савет: Г. П. Пашкоў, Л. В. Календа]. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 653 с. 2000 экз. ISBN 978-985-11-0389-4 == Спасылкі == {{ГККРБ|113Г000157}} {{Commonscat|Church of Saint Nicholas, Čarniakova}} * {{Radzima|311}} * {{ГБ|http://globustut.by/chernyakov/#church}} * [http://www.pravoslavie.by/hram/d-chernjakovo-hram-vo-imja-sv-svt-nikolaja-chudotvorca Праваслаўе.by] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304185612/http://www.pravoslavie.by/hram/d-chernjakovo-hram-vo-imja-sv-svt-nikolaja-chudotvorca |date=4 сакавіка 2016 }} {{ref-ru}} [[Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Бярозаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Мікалая|Чарнякова]] [[Катэгорыя:Помнікі беларускага народнага дойлідства]] [[Катэгорыя:Драўляныя цэрквы Беларусі]] [[Катэгорыя:Чарнякава]] [[Катэгорыя:Храмы Брэсцкай і Кобрынскай епархіі]] [[Катэгорыя:1864 год у Беларусі]] 1gm9yh0uh6xjtde94y8q3m9sl2iqlou Шаблон:Кінематаграфічны сусвет Marvel 10 219554 4164008 4159454 2022-07-24T07:43:38Z Bahach 1787 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Кінематаграфічны сусвет Marvel |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel|Кінематаграфічны сусвет Marvel]] |выява = |клас_цела = hlist |стыль_целы = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_цотных = |загаловак1 = [[Marvel Studios|Фільмы і серыялы Marvel Studios]] |спіс1 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Першая фаза|Першая фаза]] |list1 = * [[Жалезны чалавек (фільм)|Жалезны чалавек]] (2008) * [[Неверагодны Халк (фільм)|Неверагодны Халк]] (2008) * [[Жалезны чалавек 2]] (2010) * {{гэта выдатны артыкул}} [[Тор (фільм)|Тор]] (2011) * [[Першы мсцівец]] (2011) * [[Мсціўцы (фільм, 2012)|Мсціўцы]] (2012) |group2 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Другая фаза|Другая фаза]] |list2 = * [[Жалезны чалавек 3]] (2013) * [[Тор 2: Царства цемры]] (2013) * [[Капітан Амерыка: Зімовы салдат]] (2014) * [[Вартавыя Галактыкі (фільм)|Вартавыя Галактыкі]] (2014) * [[Мсціўцы: Эра Альтрона]] (2015) * [[Чалавек-мураш (фільм)|Чалавек-мураш]] (2015) |group3 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Трэцяя фаза|Трэцяя фаза]] |list3 = * [[Капітан Амерыка: Грамадзянская вайна]] (2016) * [[Доктар Стрэндж (фільм, 2016)|Доктар Стрэндж]] (2016) * [[Вартавыя Галактыкі 2]] (2017) * [[Чалавек-павук: Вяртанне дадому]] (2017) * [[Тор: Рагнарок]] (2017) * [[Чорная пантэра (фільм, 2018)|Чорная пантэра]] (2018) * [[Мсціўцы: Вайна бясконцасці]] (2018) * [[Чалавек-мураш і Аса]] (2018) * [[Капітан Марвел (фільм)|Капітан Марвел]] (2018) * [[Мсціўцы: Фінал]] (2019) * [[Чалавек-павук: Удалечыні ад дома]] (2019) |group4 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Чацвёртая фаза|Чацвёртая фаза]] |list4 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Чорная ўдава]] (2021) * [[Шан-Чы і легенда дзесяці кольцаў]] (2021) * [[Вечныя]] (2021) * [[Чалавек-павук: Няма шляху дадому]] (2021) * [[Доктар Стрэндж: У мульцісусвеце вар’яцтва]] (2022) * [[Тор: Каханне і гром]] (2022) * [[Чорная пантэра: Ваканда назаўжды]] (2022) |group2 = Серыялы |list2 = * [[ВандаВіжэн]] (2021) * [[Сокал і Зімовы салдат]] (2021) * [[Локі (серыял)|Локі]] (1 сезон, 2021) * [[Што, калі...? (серыял)|Што, калі...?]] (1 сезон, 2021) * [[Сакалінае вока (серыял)|Сакалінае вока]] (2021) * [[Месяцовы рыцар (серыял)|Месяцовы рыцар]] (2022) * [[Міс Марвел (серыял)|Міс Марвел]] (2022) * [[Жанчына-Халк (серыял)|Жанчына-Халк]] (2022) * [[Вартавыя Галактыкі: Спецыяльны святочны выпуск]] (2022) * [[Сакрэтнае ўварванне (серыял)|Сакрэтнае ўварванне]] (2022) }} |group5 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Пятая фаза|Пятая фаза]] |list5 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Чалавек-мураш і Аса: Квантаманія]] (2023) * [[Вартавыя Галактыкі. Частка 3]] (2023) * [[Марвелы]] (2023) * [[Фантастычная чацвёрка (Marvel)|Фантастычная чацвёрка]] (TBA) |group2 = Серыялы |list2 = }} }} |загаловак2 = [[Marvel Television|Тэлесерыялы Marvel Television]] |спіс2= {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle= |group1 = ABC |list1 = * [[Агенты «Ш.Ч.Ы.Т.»]] * [[Агент Картэр]] |group2 = Netflix |list2 = * [[Сарвігалава (тэлесерыял)|Сарвігалава]] * [[Джэсіка Джонс (тэлесерыял)|Джэсіка Джонс]] * [[Люк Кейдж (тэлесерыял)|Люк Кейдж]] * [[Жалезны кулак (тэлесерыял)|Жалезны кулак]] * [[Абаронцы (тэлесерыял)|Абаронцы]] * [[Карнік (тэлесерыял)|Карнік]]}} |загаловак4 = Гульні |спіс4 = * ''[[Iron Man, гульня|Iron Man]]'' * ''[[The Incredible Hulk, гульня, 2008|The Incredible Hulk]]'' * ''[[Iron Man 2, гульня|Iron Man 2]]'' * ''[[Thor: God of Thunder]]'' * ''[[Captain America: Super Soldier]]'' * ''[[Marvel Avengers: Battle for Earth]]'' * ''[[Iron Man 3: The Official Game]]'' |загаловак5 = [[Спіс персанажаў кінематаграфічнага сусвету Marvel|Персанажы]] |спіс5 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |list1style = background:white |list2style = background:#F0F0F0 |group1 = З коміксаў |list1 = * [[Шэран Картэр|Агент 13]] * [[Агіднасць (Marvel Comics)|Агіднасць]] * [[Адам Уорлак]] * [[Кісмет (Marvel Comics)|Аіша]] * [[Альтрон]] * [[Чырвонае дынама#Антон Ванка|Антон Ванка]] * [[Арнім Зола]] * [[Барон Штрукер]] * [[Бэці Рос]] * [[Кросбаўнс|Брок Рамлау]] * [[Віжэн]] * [[Ваяўнік]] * [[Гамора]] * [[Говард Старк]] * [[Грамабой Рос]] * [[Грут]] * [[Эдвін Джарвіс|ДЖАРВІС]] * [[Джаспер Сітуэл]] * [[Джасцін Хамер (Marvel Comics)|Джасцін Хамер]] * [[Джэйн Фостэр]] * [[Дракс Разбуральнік]] * [[Дум-Дум Дуган]] * [[Ёнду]] * [[Жалезны патрыёт]] * [[Жалезны Гандляр]] * [[Жалезны чалавек]] * [[Зорны Лорд]] * [[Зорны ястраб]] * [[Бакі (Marvel Comics)|Зімовы салдат]] * [[Капітан Амерыка]] * [[Калекцыянер (Marvel Comics)|Калекцыянер]] * [[Док Самсан|Леанард Самсан]] * [[Локі (Marvel Comics)|Локі]] * [[Малекіт Пракляты|Малекіт]] * [[Мандарын (Marvel Comics)|Мандарын]] * [[Манціс]] * [[Марыя Хіл]] * [[Небула]] * [[Нік Ф'юры]] * [[Одзін (Marvel Comics)|Одзін]] * [[Пегі Картэр]] * [[Пепер Потс]] * [[Паглынальнік]] * [[Рэактыўны Янот]] * [[Ронан Абвінаваўца]] * [[Ртуць (Marvel Comics)|Ртуць]] * [[Сіф (Marvel Comics)|Сіф]] * [[Дэйзі Джонсан|Скай]] * [[Сокал (Marvel Comics)|Сокал]] * [[Сакалінае вока (Marvel Comics)|Сакалінае вока]] * [[Лідар (Marvel Comics)|Сэмюэл Стэрнс]] * [[Танас]] * [[Тор (Marvel Comics)|Тор]] * [[Качка Говард]] * [[Халк (Marvel Comics)|Халк]] * [[Хеймдаль (Marvel Comics)|Хеймдаль]] * [[плётка (Marvel Comics)|Плётка]] * [[Пунсовая ведзьма]] * [[Хэнк Пім]] * [[Хэпі Хоган]] * [[Чалавек-мураш, Скот Лэнг|Чалавек-мураш]] * [[Чорная ўдава (Marvel Comics)|Чорная ўдава]] * [[Чырвоны Чэрап]] * [[Эга — жывая планета]] |group2 = Арыгінальныя |list2 = * [[Філ Колсан]] * [[Эрык Селвіг]]}} |загаловак7 = Стваральнікі |спіс7 = * [[Стэн Лі]] * [[Джэк Кёрбі]] * [[Кевін Файгі]] * [[Marvel Studios]] * [[Walt Disney Pictures]] |загаловак8 = Іншае |спіс8 = * [[Marvel One-Shots]] * [[Я ёсць Грут]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Кінасерыі|{{PAGENAME]] </noinclude> mu36p9460hrnxkcfo1rsqj6p5eqap0a 4164012 4164008 2022-07-24T07:50:22Z Bahach 1787 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Кінематаграфічны сусвет Marvel |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel|Кінематаграфічны сусвет Marvel]] |выява = |клас_цела = hlist |стыль_целы = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_цотных = |загаловак1 = [[Marvel Studios|Фільмы і серыялы Marvel Studios]] |спіс1 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Першая фаза|Першая фаза]] |list1 = * [[Жалезны чалавек (фільм)|Жалезны чалавек]] (2008) * [[Неверагодны Халк (фільм)|Неверагодны Халк]] (2008) * [[Жалезны чалавек 2]] (2010) * {{гэта выдатны артыкул}} [[Тор (фільм)|Тор]] (2011) * [[Першы мсцівец]] (2011) * [[Мсціўцы (фільм, 2012)|Мсціўцы]] (2012) |group2 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Другая фаза|Другая фаза]] |list2 = * [[Жалезны чалавек 3]] (2013) * [[Тор 2: Царства цемры]] (2013) * [[Капітан Амерыка: Зімовы салдат]] (2014) * [[Вартавыя Галактыкі (фільм)|Вартавыя Галактыкі]] (2014) * [[Мсціўцы: Эра Альтрона]] (2015) * [[Чалавек-мураш (фільм)|Чалавек-мураш]] (2015) |group3 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Трэцяя фаза|Трэцяя фаза]] |list3 = * [[Капітан Амерыка: Грамадзянская вайна]] (2016) * [[Доктар Стрэндж (фільм, 2016)|Доктар Стрэндж]] (2016) * [[Вартавыя Галактыкі 2]] (2017) * [[Чалавек-павук: Вяртанне дадому]] (2017) * [[Тор: Рагнарок]] (2017) * [[Чорная пантэра (фільм, 2018)|Чорная пантэра]] (2018) * [[Мсціўцы: Вайна бясконцасці]] (2018) * [[Чалавек-мураш і Аса]] (2018) * [[Капітан Марвел (фільм)|Капітан Марвел]] (2018) * [[Мсціўцы: Фінал]] (2019) * [[Чалавек-павук: Удалечыні ад дома]] (2019) |group4 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Чацвёртая фаза|Чацвёртая фаза]] |list4 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Чорная ўдава]] (2021) * [[Шан-Чы і легенда дзесяці кольцаў]] (2021) * [[Вечныя]] (2021) * [[Чалавек-павук: Няма шляху дадому]] (2021) * [[Доктар Стрэндж: У мульцісусвеце вар’яцтва]] (2022) * [[Тор: Каханне і гром]] (2022) * [[Чорная пантэра: Ваканда назаўжды]] (2022) |group2 = Серыялы |list2 = * [[ВандаВіжэн]] (2021) * [[Сокал і Зімовы салдат]] (2021) * [[Локі (серыял)|Локі]] (1 сезон, 2021) * [[Што, калі...? (серыял)|Што, калі...?]] (1 сезон, 2021) * [[Сакалінае вока (серыял)|Сакалінае вока]] (2021) * [[Месяцовы рыцар (серыял)|Месяцовы рыцар]] (2022) * [[Міс Марвел (серыял)|Міс Марвел]] (2022) * [[Жанчына-Халк (серыял)|Жанчына-Халк]] (2022) * [[Вартавыя Галактыкі: Спецыяльны святочны выпуск]] (2022) * [[Сакрэтнае ўварванне (серыял)|Сакрэтнае ўварванне]] (2022) }} |group5 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Пятая фаза|Пятая фаза]] |list5 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Чалавек-мураш і Аса: Квантаманія]] (2023) * [[Вартавыя Галактыкі. Частка 3]] (2023) * [[Марвелы]] (2023) * [[Блэйд (фільм, 2023)|Блэйд]] (2023) * [[Фантастычная чацвёрка (Marvel)|Фантастычная чацвёрка]] (TBA) |group2 = Серыялы |list2 = }} }} |загаловак2 = [[Marvel Television|Тэлесерыялы Marvel Television]] |спіс2= {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle= |group1 = ABC |list1 = * [[Агенты «Ш.Ч.Ы.Т.»]] * [[Агент Картэр]] |group2 = Netflix |list2 = * [[Сарвігалава (тэлесерыял)|Сарвігалава]] * [[Джэсіка Джонс (тэлесерыял)|Джэсіка Джонс]] * [[Люк Кейдж (тэлесерыял)|Люк Кейдж]] * [[Жалезны кулак (тэлесерыял)|Жалезны кулак]] * [[Абаронцы (тэлесерыял)|Абаронцы]] * [[Карнік (тэлесерыял)|Карнік]]}} |загаловак4 = Гульні |спіс4 = * ''[[Iron Man, гульня|Iron Man]]'' * ''[[The Incredible Hulk, гульня, 2008|The Incredible Hulk]]'' * ''[[Iron Man 2, гульня|Iron Man 2]]'' * ''[[Thor: God of Thunder]]'' * ''[[Captain America: Super Soldier]]'' * ''[[Marvel Avengers: Battle for Earth]]'' * ''[[Iron Man 3: The Official Game]]'' |загаловак5 = [[Спіс персанажаў кінематаграфічнага сусвету Marvel|Персанажы]] |спіс5 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |list1style = background:white |list2style = background:#F0F0F0 |group1 = З коміксаў |list1 = * [[Шэран Картэр|Агент 13]] * [[Агіднасць (Marvel Comics)|Агіднасць]] * [[Адам Уорлак]] * [[Кісмет (Marvel Comics)|Аіша]] * [[Альтрон]] * [[Чырвонае дынама#Антон Ванка|Антон Ванка]] * [[Арнім Зола]] * [[Барон Штрукер]] * [[Бэці Рос]] * [[Кросбаўнс|Брок Рамлау]] * [[Віжэн]] * [[Ваяўнік]] * [[Гамора]] * [[Говард Старк]] * [[Грамабой Рос]] * [[Грут]] * [[Эдвін Джарвіс|ДЖАРВІС]] * [[Джаспер Сітуэл]] * [[Джасцін Хамер (Marvel Comics)|Джасцін Хамер]] * [[Джэйн Фостэр]] * [[Дракс Разбуральнік]] * [[Дум-Дум Дуган]] * [[Ёнду]] * [[Жалезны патрыёт]] * [[Жалезны Гандляр]] * [[Жалезны чалавек]] * [[Зорны Лорд]] * [[Зорны ястраб]] * [[Бакі (Marvel Comics)|Зімовы салдат]] * [[Капітан Амерыка]] * [[Калекцыянер (Marvel Comics)|Калекцыянер]] * [[Док Самсан|Леанард Самсан]] * [[Локі (Marvel Comics)|Локі]] * [[Малекіт Пракляты|Малекіт]] * [[Мандарын (Marvel Comics)|Мандарын]] * [[Манціс]] * [[Марыя Хіл]] * [[Небула]] * [[Нік Ф'юры]] * [[Одзін (Marvel Comics)|Одзін]] * [[Пегі Картэр]] * [[Пепер Потс]] * [[Паглынальнік]] * [[Рэактыўны Янот]] * [[Ронан Абвінаваўца]] * [[Ртуць (Marvel Comics)|Ртуць]] * [[Сіф (Marvel Comics)|Сіф]] * [[Дэйзі Джонсан|Скай]] * [[Сокал (Marvel Comics)|Сокал]] * [[Сакалінае вока (Marvel Comics)|Сакалінае вока]] * [[Лідар (Marvel Comics)|Сэмюэл Стэрнс]] * [[Танас]] * [[Тор (Marvel Comics)|Тор]] * [[Качка Говард]] * [[Халк (Marvel Comics)|Халк]] * [[Хеймдаль (Marvel Comics)|Хеймдаль]] * [[плётка (Marvel Comics)|Плётка]] * [[Пунсовая ведзьма]] * [[Хэнк Пім]] * [[Хэпі Хоган]] * [[Чалавек-мураш, Скот Лэнг|Чалавек-мураш]] * [[Чорная ўдава (Marvel Comics)|Чорная ўдава]] * [[Чырвоны Чэрап]] * [[Эга — жывая планета]] |group2 = Арыгінальныя |list2 = * [[Філ Колсан]] * [[Эрык Селвіг]]}} |загаловак7 = Стваральнікі |спіс7 = * [[Стэн Лі]] * [[Джэк Кёрбі]] * [[Кевін Файгі]] * [[Marvel Studios]] * [[Walt Disney Pictures]] |загаловак8 = Іншае |спіс8 = * [[Marvel One-Shots]] * [[Я ёсць Грут]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Кінасерыі|{{PAGENAME]] </noinclude> 4qm44osoz3xyymuw4ekrbeiu0b6968k 4164018 4164012 2022-07-24T08:21:41Z Bahach 1787 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Кінематаграфічны сусвет Marvel |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel|Кінематаграфічны сусвет Marvel]] |выява = |клас_цела = hlist |стыль_целы = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_цотных = |загаловак1 = [[Marvel Studios|Фільмы і серыялы Marvel Studios]] |спіс1 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Першая фаза|Першая фаза]] |list1 = * [[Жалезны чалавек (фільм)|Жалезны чалавек]] (2008) * [[Неверагодны Халк (фільм)|Неверагодны Халк]] (2008) * [[Жалезны чалавек 2]] (2010) * {{гэта выдатны артыкул}} [[Тор (фільм)|Тор]] (2011) * [[Першы мсцівец]] (2011) * [[Мсціўцы (фільм, 2012)|Мсціўцы]] (2012) |group2 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Другая фаза|Другая фаза]] |list2 = * [[Жалезны чалавек 3]] (2013) * [[Тор 2: Царства цемры]] (2013) * [[Капітан Амерыка: Зімовы салдат]] (2014) * [[Вартавыя Галактыкі (фільм)|Вартавыя Галактыкі]] (2014) * [[Мсціўцы: Эра Альтрона]] (2015) * [[Чалавек-мураш (фільм)|Чалавек-мураш]] (2015) |group3 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Трэцяя фаза|Трэцяя фаза]] |list3 = * [[Капітан Амерыка: Грамадзянская вайна]] (2016) * [[Доктар Стрэндж (фільм, 2016)|Доктар Стрэндж]] (2016) * [[Вартавыя Галактыкі 2]] (2017) * [[Чалавек-павук: Вяртанне дадому]] (2017) * [[Тор: Рагнарок]] (2017) * [[Чорная пантэра (фільм, 2018)|Чорная пантэра]] (2018) * [[Мсціўцы: Вайна бясконцасці]] (2018) * [[Чалавек-мураш і Аса]] (2018) * [[Капітан Марвел (фільм)|Капітан Марвел]] (2018) * [[Мсціўцы: Фінал]] (2019) * [[Чалавек-павук: Удалечыні ад дома]] (2019) |group4 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Чацвёртая фаза|Чацвёртая фаза]] |list4 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Чорная ўдава]] (2021) * [[Шан-Чы і легенда дзесяці кольцаў]] (2021) * [[Вечныя]] (2021) * [[Чалавек-павук: Няма шляху дадому]] (2021) * [[Доктар Стрэндж: У мульцісусвеце вар’яцтва]] (2022) * [[Тор: Каханне і гром]] (2022) * [[Чорная пантэра: Ваканда назаўжды]] (2022) |group2 = Серыялы |list2 = * [[ВандаВіжэн]] (2021) * [[Сокал і Зімовы салдат]] (2021) * [[Локі (серыял)|Локі]] (1 сезон, 2021) * [[Што, калі...? (серыял)|Што, калі...?]] (1 сезон, 2021) * [[Сакалінае вока (серыял)|Сакалінае вока]] (2021) * [[Месяцовы рыцар (серыял)|Месяцовы рыцар]] (2022) * [[Міс Марвел (серыял)|Міс Марвел]] (2022) * [[Жанчына-Халк (серыял)|Жанчына-Халк]] (2022) * [[Вартавыя Галактыкі: Спецыяльны святочны выпуск]] (2022) }} |group5 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Пятая фаза|Пятая фаза]] |list5 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Чалавек-мураш і Аса: Квантаманія]] (2023) * [[Вартавыя Галактыкі. Частка 3]] (2023) * [[Марвелы]] (2023) * [[Блэйд (фільм, 2023)|Блэйд]] (2023) * [[Капітан Амерыка: Новы сусветны парадак]] (2024) |group2 = Серыялы |list2 = * [[Сакрэтнае ўварванне (серыял)|Сакрэтнае ўварванне]] (2023) * [[Рэха (серыял)|Рэха]] (2023) * [[Локі (серыял)|Локі]] (2 сезон, 2023) * [[Жалезнае сэрца (серыял)|Жалезнае сэрца]] (2023) * [[Агата: Шабаш хаосу]] (2023) * [[Сарвігалава: Народжаны зноў]] (2024) }} |group6 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Шостая фаза|Шостая фаза]] |list6 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Фантастычная чацвёрка (Marvel)|Фантастычная чацвёрка]] (2024) |group2 = Серыялы |list2 = }} }} |загаловак2 = [[Marvel Television|Тэлесерыялы Marvel Television]] |спіс2= {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle= |group1 = ABC |list1 = * [[Агенты «Ш.Ч.Ы.Т.»]] * [[Агент Картэр]] |group2 = Netflix |list2 = * [[Сарвігалава (тэлесерыял)|Сарвігалава]] * [[Джэсіка Джонс (тэлесерыял)|Джэсіка Джонс]] * [[Люк Кейдж (тэлесерыял)|Люк Кейдж]] * [[Жалезны кулак (тэлесерыял)|Жалезны кулак]] * [[Абаронцы (тэлесерыял)|Абаронцы]] * [[Карнік (тэлесерыял)|Карнік]]}} |загаловак4 = Гульні |спіс4 = * ''[[Iron Man, гульня|Iron Man]]'' * ''[[The Incredible Hulk, гульня, 2008|The Incredible Hulk]]'' * ''[[Iron Man 2, гульня|Iron Man 2]]'' * ''[[Thor: God of Thunder]]'' * ''[[Captain America: Super Soldier]]'' * ''[[Marvel Avengers: Battle for Earth]]'' * ''[[Iron Man 3: The Official Game]]'' |загаловак5 = [[Спіс персанажаў кінематаграфічнага сусвету Marvel|Персанажы]] |спіс5 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |list1style = background:white |list2style = background:#F0F0F0 |group1 = З коміксаў |list1 = * [[Шэран Картэр|Агент 13]] * [[Агіднасць (Marvel Comics)|Агіднасць]] * [[Адам Уорлак]] * [[Кісмет (Marvel Comics)|Аіша]] * [[Альтрон]] * [[Чырвонае дынама#Антон Ванка|Антон Ванка]] * [[Арнім Зола]] * [[Барон Штрукер]] * [[Бэці Рос]] * [[Кросбаўнс|Брок Рамлау]] * [[Віжэн]] * [[Ваяўнік]] * [[Гамора]] * [[Говард Старк]] * [[Грамабой Рос]] * [[Грут]] * [[Эдвін Джарвіс|ДЖАРВІС]] * [[Джаспер Сітуэл]] * [[Джасцін Хамер (Marvel Comics)|Джасцін Хамер]] * [[Джэйн Фостэр]] * [[Дракс Разбуральнік]] * [[Дум-Дум Дуган]] * [[Ёнду]] * [[Жалезны патрыёт]] * [[Жалезны Гандляр]] * [[Жалезны чалавек]] * [[Зорны Лорд]] * [[Зорны ястраб]] * [[Бакі (Marvel Comics)|Зімовы салдат]] * [[Капітан Амерыка]] * [[Калекцыянер (Marvel Comics)|Калекцыянер]] * [[Док Самсан|Леанард Самсан]] * [[Локі (Marvel Comics)|Локі]] * [[Малекіт Пракляты|Малекіт]] * [[Мандарын (Marvel Comics)|Мандарын]] * [[Манціс]] * [[Марыя Хіл]] * [[Небула]] * [[Нік Ф'юры]] * [[Одзін (Marvel Comics)|Одзін]] * [[Пегі Картэр]] * [[Пепер Потс]] * [[Паглынальнік]] * [[Рэактыўны Янот]] * [[Ронан Абвінаваўца]] * [[Ртуць (Marvel Comics)|Ртуць]] * [[Сіф (Marvel Comics)|Сіф]] * [[Дэйзі Джонсан|Скай]] * [[Сокал (Marvel Comics)|Сокал]] * [[Сакалінае вока (Marvel Comics)|Сакалінае вока]] * [[Лідар (Marvel Comics)|Сэмюэл Стэрнс]] * [[Танас]] * [[Тор (Marvel Comics)|Тор]] * [[Качка Говард]] * [[Халк (Marvel Comics)|Халк]] * [[Хеймдаль (Marvel Comics)|Хеймдаль]] * [[плётка (Marvel Comics)|Плётка]] * [[Пунсовая ведзьма]] * [[Хэнк Пім]] * [[Хэпі Хоган]] * [[Чалавек-мураш, Скот Лэнг|Чалавек-мураш]] * [[Чорная ўдава (Marvel Comics)|Чорная ўдава]] * [[Чырвоны Чэрап]] * [[Эга — жывая планета]] |group2 = Арыгінальныя |list2 = * [[Філ Колсан]] * [[Эрык Селвіг]]}} |загаловак7 = Стваральнікі |спіс7 = * [[Стэн Лі]] * [[Джэк Кёрбі]] * [[Кевін Файгі]] * [[Marvel Studios]] * [[Walt Disney Pictures]] |загаловак8 = Іншае |спіс8 = * [[Marvel One-Shots]] * [[Я ёсць Грут]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Кінасерыі|{{PAGENAME]] </noinclude> 67qrnutod9mpg4l9xdbuokll574hzad 4164019 4164018 2022-07-24T08:29:20Z Bahach 1787 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Кінематаграфічны сусвет Marvel |navbar = |state = <includeonly>collapsed</includeonly> |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel|Кінематаграфічны сусвет Marvel]] |выява = |клас_цела = hlist |стыль_целы = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_цотных = |загаловак1 = [[Marvel Studios|Фільмы і серыялы Marvel Studios]] |спіс1 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Першая фаза|Першая фаза]] |list1 = * [[Жалезны чалавек (фільм)|Жалезны чалавек]] (2008) * [[Неверагодны Халк (фільм)|Неверагодны Халк]] (2008) * [[Жалезны чалавек 2]] (2010) * {{гэта выдатны артыкул}} [[Тор (фільм)|Тор]] (2011) * [[Першы мсцівец]] (2011) * [[Мсціўцы (фільм, 2012)|Мсціўцы]] (2012) |group2 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Другая фаза|Другая фаза]] |list2 = * [[Жалезны чалавек 3]] (2013) * [[Тор 2: Царства цемры]] (2013) * [[Капітан Амерыка: Зімовы салдат]] (2014) * [[Вартавыя Галактыкі (фільм)|Вартавыя Галактыкі]] (2014) * [[Мсціўцы: Эра Альтрона]] (2015) * [[Чалавек-мураш (фільм)|Чалавек-мураш]] (2015) |group3 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Трэцяя фаза|Трэцяя фаза]] |list3 = * [[Капітан Амерыка: Грамадзянская вайна]] (2016) * [[Доктар Стрэндж (фільм, 2016)|Доктар Стрэндж]] (2016) * [[Вартавыя Галактыкі 2]] (2017) * [[Чалавек-павук: Вяртанне дадому]] (2017) * [[Тор: Рагнарок]] (2017) * [[Чорная пантэра (фільм, 2018)|Чорная пантэра]] (2018) * [[Мсціўцы: Вайна бясконцасці]] (2018) * [[Чалавек-мураш і Аса]] (2018) * [[Капітан Марвел (фільм)|Капітан Марвел]] (2018) * [[Мсціўцы: Фінал]] (2019) * [[Чалавек-павук: Удалечыні ад дома]] (2019) |group4 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Чацвёртая фаза|Чацвёртая фаза]] |list4 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Чорная ўдава]] (2021) * [[Шан-Чы і легенда дзесяці кольцаў]] (2021) * [[Вечныя]] (2021) * [[Чалавек-павук: Няма шляху дадому]] (2021) * [[Доктар Стрэндж: У мульцісусвеце вар’яцтва]] (2022) * [[Тор: Каханне і гром]] (2022) * [[Чорная пантэра: Ваканда назаўжды]] (2022) |group2 = Серыялы |list2 = * [[ВандаВіжэн]] (2021) * [[Сокал і Зімовы салдат]] (2021) * [[Локі (серыял)|Локі]] (1 сезон, 2021) * [[Што, калі...? (серыял)|Што, калі...?]] (1 сезон, 2021) * [[Сакалінае вока (серыял)|Сакалінае вока]] (2021) * [[Месяцовы рыцар (серыял)|Месяцовы рыцар]] (2022) * [[Міс Марвел (серыял)|Міс Марвел]] (2022) * [[Жанчына-Халк (серыял)|Жанчына-Халк]] (2022) * [[Вартавыя Галактыкі: Спецыяльны святочны выпуск]] (2022) }} |group5 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Пятая фаза|Пятая фаза]] |list5 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Чалавек-мураш і Аса: Квантаманія]] (2023) * [[Вартавыя Галактыкі. Частка 3]] (2023) * [[Марвелы]] (2023) * [[Блэйд (фільм, 2023)|Блэйд]] (2023) * [[Капітан Амерыка: Новы сусветны парадак]] (2024) * [[Грамавержцы (фільм, 2024)|Грамавержцы]] (2024) |group2 = Серыялы |list2 = * [[Што, калі...? (серыял)|Што, калі...?]] (2 сезон, 2023) * [[Сакрэтнае ўварванне (серыял)|Сакрэтнае ўварванне]] (2023) * [[Рэха (серыял)|Рэха]] (2023) * [[Локі (серыял)|Локі]] (2 сезон, 2023) * [[Жалезнае сэрца (серыял)|Жалезнае сэрца]] (2023) * [[Агата: Шабаш хаосу]] (2023) * [[Сарвігалава: Народжаны зноў]] (2024) }} |group6 = [[Кінематаграфічны сусвет Marvel: Шостая фаза|Шостая фаза]] |list6 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle = |group1 = Фільмы |list1 = * [[Фантастычная чацвёрка (Marvel)|Фантастычная чацвёрка]] (2024) * [[Мсціўцы: Дынастыя Канга]] (2025) * [[Мсціўцы: Сакрэтныя войны]] (2025) |group2 = Серыялы |list2 = }} }} |загаловак2 = [[Marvel Television|Тэлесерыялы Marvel Television]] |спіс2= {{Navbox subgroups |groupstyle = |evenstyle= |group1 = ABC |list1 = * [[Агенты «Ш.Ч.Ы.Т.»]] * [[Агент Картэр]] |group2 = Netflix |list2 = * [[Сарвігалава (тэлесерыял)|Сарвігалава]] * [[Джэсіка Джонс (тэлесерыял)|Джэсіка Джонс]] * [[Люк Кейдж (тэлесерыял)|Люк Кейдж]] * [[Жалезны кулак (тэлесерыял)|Жалезны кулак]] * [[Абаронцы (тэлесерыял)|Абаронцы]] * [[Карнік (тэлесерыял)|Карнік]]}} |загаловак4 = Гульні |спіс4 = * ''[[Iron Man, гульня|Iron Man]]'' * ''[[The Incredible Hulk, гульня, 2008|The Incredible Hulk]]'' * ''[[Iron Man 2, гульня|Iron Man 2]]'' * ''[[Thor: God of Thunder]]'' * ''[[Captain America: Super Soldier]]'' * ''[[Marvel Avengers: Battle for Earth]]'' * ''[[Iron Man 3: The Official Game]]'' |загаловак5 = [[Спіс персанажаў кінематаграфічнага сусвету Marvel|Персанажы]] |спіс5 = {{Navbox subgroups |groupstyle = |list1style = background:white |list2style = background:#F0F0F0 |group1 = З коміксаў |list1 = * [[Шэран Картэр|Агент 13]] * [[Агіднасць (Marvel Comics)|Агіднасць]] * [[Адам Уорлак]] * [[Кісмет (Marvel Comics)|Аіша]] * [[Альтрон]] * [[Чырвонае дынама#Антон Ванка|Антон Ванка]] * [[Арнім Зола]] * [[Барон Штрукер]] * [[Бэці Рос]] * [[Кросбаўнс|Брок Рамлау]] * [[Віжэн]] * [[Ваяўнік]] * [[Гамора]] * [[Говард Старк]] * [[Грамабой Рос]] * [[Грут]] * [[Эдвін Джарвіс|ДЖАРВІС]] * [[Джаспер Сітуэл]] * [[Джасцін Хамер (Marvel Comics)|Джасцін Хамер]] * [[Джэйн Фостэр]] * [[Дракс Разбуральнік]] * [[Дум-Дум Дуган]] * [[Ёнду]] * [[Жалезны патрыёт]] * [[Жалезны Гандляр]] * [[Жалезны чалавек]] * [[Зорны Лорд]] * [[Зорны ястраб]] * [[Бакі (Marvel Comics)|Зімовы салдат]] * [[Капітан Амерыка]] * [[Калекцыянер (Marvel Comics)|Калекцыянер]] * [[Док Самсан|Леанард Самсан]] * [[Локі (Marvel Comics)|Локі]] * [[Малекіт Пракляты|Малекіт]] * [[Мандарын (Marvel Comics)|Мандарын]] * [[Манціс]] * [[Марыя Хіл]] * [[Небула]] * [[Нік Ф'юры]] * [[Одзін (Marvel Comics)|Одзін]] * [[Пегі Картэр]] * [[Пепер Потс]] * [[Паглынальнік]] * [[Рэактыўны Янот]] * [[Ронан Абвінаваўца]] * [[Ртуць (Marvel Comics)|Ртуць]] * [[Сіф (Marvel Comics)|Сіф]] * [[Дэйзі Джонсан|Скай]] * [[Сокал (Marvel Comics)|Сокал]] * [[Сакалінае вока (Marvel Comics)|Сакалінае вока]] * [[Лідар (Marvel Comics)|Сэмюэл Стэрнс]] * [[Танас]] * [[Тор (Marvel Comics)|Тор]] * [[Качка Говард]] * [[Халк (Marvel Comics)|Халк]] * [[Хеймдаль (Marvel Comics)|Хеймдаль]] * [[плётка (Marvel Comics)|Плётка]] * [[Пунсовая ведзьма]] * [[Хэнк Пім]] * [[Хэпі Хоган]] * [[Чалавек-мураш, Скот Лэнг|Чалавек-мураш]] * [[Чорная ўдава (Marvel Comics)|Чорная ўдава]] * [[Чырвоны Чэрап]] * [[Эга — жывая планета]] |group2 = Арыгінальныя |list2 = * [[Філ Колсан]] * [[Эрык Селвіг]]}} |загаловак7 = Стваральнікі |спіс7 = * [[Стэн Лі]] * [[Джэк Кёрбі]] * [[Кевін Файгі]] * [[Marvel Studios]] * [[Walt Disney Pictures]] |загаловак8 = Іншае |спіс8 = * [[Marvel One-Shots]] * [[Я ёсць Грут]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Кінасерыі|{{PAGENAME]] </noinclude> ryzah3pge9c9ju4j4muutdv53l3rbxv Букавель 0 223180 4163761 3733607 2022-07-23T16:03:34Z 93.224.168.169 wikitext text/x-wiki {{Запаведная зона | Назва = Гарналыжны курорт | Нацыянальная назва = Букавель | Выява = Загальний вигляд курорту.JPG | Подпіс = | Катэгорыя МСАП = |lat_dir =|lat_deg =|lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = Івана-Франкоўская вобласьць |CoordScale = | Размяшчэнне = | Краіна = Украіна | Краіны = | Найбліжэйшы горад = с. Паляніца | Плошча = 220 га. | Сярэдняя вышыня = 1000 м | Дата заснавання = 2000 г. | Наведвальнасць = | Год наведвальнасці = | Кіруючая арганізацыя = | Сусветная спадчына = | Сайт = www.bukovel.com }} '''Букавель''' ([[Украінская мова|укр.]] ''Буковель'') — найбуйнейшы гарналыжны курорт [[Украіна|Украіны]]. Размешчаны недалёка ад вёскі Паляніца Ярэмчанскага гарадскога савета, каля падножжа гары Букавель, на вышыні 920 метраў над узроўнем мора. Самая высокая кропка курорта – г. Доўга – 1372 м. Сезон доўжыцца з канца лістапада да сярэдзіны/канца красавіка. У 2012 годзе Букавель быў прызнаны самым хутка развіваючымся гарналыжным курортам свету. Курорт размешчаны непадалёк ад в. Паляніца Івана-Франкоўскай вобласці, у 35 км ад г. Ярэмча і ў 100 км на паўднёвы захад ад г. Івана-Франкоўска. == Інфраструктура == [[File:Трассы курорта.jpg|thumb|праворуч|270px|Трасы курорта]] [[File:Коттеджи гостиницы "Буковель".png|thumb|праворуч|270px|Жылая зона: катэджы і гатэль Radisson Blu Bukovel]] [[File:Сноу Парк курорта Буковель.jpg|thumb|праворуч|270px|Сноўпарк курорта на трасе 8А]] [[File:Большое озеро курорта Буковель.png|thumb|праворуч|270px|Вялікае возера Буковель]] [[File:Малое озеро Буковеля.png|thumb|праворуч|270px|Малое возера Падобнае з экалагічнай сістэмай падагрэву]] === Спорт === * 60 км трас. 100% абсталяваныя снежнымі гарматамі * 63 гарналыжныя трасы усіх узроўняў складанасці * 16 пад'ёмнікаў з прапускной здольнасцю 34700 чалавек/гадзіну * лыжная школа (у тым ліку спецыялізаваная дзіцячая) * пункты пракату рыштунку * сноўпарк * велапарк === Пражыванне === * сем уласных гасцінічных комплексаў (нумарны фонд – 1500 ложка-месцаў) * 4-зоркавыя і 5-зоркавыя асобныя вілы-шале === Забавы === * Возера з экалагічнай сістэмай падагрэву і абсталяванай тэрыторыяй пляжу * Вяровачны alpine-park * Каток * Велапарк * Прагулкі на сабачых запрэжках, пешаходныя маршруты і экскурсіі, конныя прагулкі * Квадратуры * Paintball / Airsoft * Экстрым-парк * Скаладром * Рафтынг * Сноўбайк * Дзіцячы клуб і забаўляльны цэнтр * === Горнае возера === Улетку 2014 года Букавель адкрыў самае вялікае штучнае возера ва Украіне: - Плошча 6,8 га — Памеры 750×140 м. — Пляж працягласцю 2 км. — Глыбіня да 15 м. Возера стала самым маштабным праектам курорта коштам амаль у 150 млн грн. Берагі возера ўладкавалі шэзлонгамі, зонамі адпачынку і пляжнымі кафэ. Менавіта на возеры разгарнулі ўвесь спектр водных забаў: * водныя лыжы * вэйкбордынг * каякінг * катамараны * гідрацыклы * аквабатут, водная горка * дайвінг-школа Для бяспекі адпачывальнікаў на ўсіх атракцыёнах працуюць вопытныя інструктары, на пляжы акрэдытаваныя ратавальнікі, а зоны для купання і водных забаў – размежаваныя. Вада ў возеры крышталёва чыстая і выграваецца да 20–22 градусаў. Сярод адпачывальнікаў возера ўжо атрымала назву «Карпацкае мора». == Трасы і пад'ёмнікі == [[File:Подъёмник курорта Буковель.jpg|thumb|праворуч|270px|Чатырох кресельный пад'емнік]] [[File:Снежная пушка Буковеля.png|thumb|праворуч|270px|Снежная гармата]] Букавель размешчаны на пяці гарах: Доўга (1372 м), Букавель (1127 м), Бульчынеха (1455 м), Бабін Пагар (1180 м), Чорная Клева (1241 м), прапануючы у агульнай складанасці каля 60 км трас (сінія, чырвоныя і чорныя). На ўсіх трасах ёсць снежныя гарматы, некалькі трас абсталяваныя стацыянарным асвятленнем. Трасы праходзяць на спецыяльна падрыхтаваных схілах, абсталяваныя снегавымі гарматамі, падрыхтаваныя для катання спецыяльнай снеганапыляючай і снегатрамбуючай тэхнікай. У сезон на курорце функцыянуюць 16 сучасных пад'ёмнікаў з агульнай прапускной здольнасцю 34700 чал. / гадзіну. * Колькасць трас: 63 * Працягласць трас: ад 300 да 2350 м. * Класіфікацыя трас: сінія, чырвоныя, чорныя. * Перапад вышынь: ад 40 да 285 м. * Спартыўныя трасы для слалама-гіганта і могула (№ 1А) 16 пад'ёмнікаў: * 11 - чатырохкрэславых * 1 - двухкрэславы (№ 2) * 1 – трохкрэславы (№ 3) * 1 - бугель (№ 6) * Мультыліфты: 2 == Bukovel Ski School == Гарналыжная і сноўборд школа «Букавель» была заснавана ў 2001 мэнэджэрамі гарналыжнага курорта «Букавель» і трэнерамі па гарналыжным спорце і сноўбордынгу. Дзейнасць школы накіравана на: * навучанне людзей усіх узроставых катэгорый * падрыхтоўку прафесійных спартсменаў * правядзенне спаборніцтваў па гарналыжным спорце і сноўбордынгу * арганізацыю праграм дзіцячага спартыўна-аздараўленчага лагера «Букавель» * прапаганду здаровага ладу жыцця і гарналыжнага спорту Усе інструктары школы прайшлі навучанне згодна з міжнароднымі стандартамі падрыхтоўкі інструктараў гарналыжнага і сноўборд-спорту - ISIA. == Bukovel Bike Park == [http://bukovelbikepark.com Bukovel Bike Park] — Bukovel Bike Park — велапарк на тэрыторыі турыстычнага комплексу Букавель. Парк абсталяваны трасамі для розных дысцыплін горнага веласпорту (маунтбайкінг MTB): Cross-Country, DownHill. * працягласць трас для велапрагулак — 46,7 км * працягласць трас для хуткаснага спуску — 4,7 км Байк Парк прапануе 10 маршрутаў рознага ўзроўню складанасці і працягласці — ад аглядных трас да DownHill і SuperD. За сезон парк наведвае больш за 6000 турыстаў. Bukovel Bike Park з’яўляецца арганізатарам і асноўнай лакацыяй правядзення шматлікіх веласпаборніцтваў, а менавіта: штогадовых Bukovel Grand Bike Fest, Нацыянальны DownHill чэмпіянат Украіны, Bukovel DH. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Івана-Франкоўская вобласць]] [[Катэгорыя:Курорты Украіны]] 8shzb24uml1ns7v3fxf5345aatj64st 4163769 4163761 2022-07-23T16:19:19Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Запаведная зона | Назва = Гарналыжны курорт | Нацыянальная назва = Букавель | Выява = Загальний вигляд курорту.JPG | Подпіс = | Катэгорыя МСАП = |lat_dir =|lat_deg =|lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = Івана-Франкоўская вобласьць |CoordScale = | Размяшчэнне = | Краіна = Украіна | Краіны = | Найбліжэйшы горад = с. Паляніца | Плошча = 220 га. | Сярэдняя вышыня = 1000 м | Дата заснавання = 2000 г. | Наведвальнасць = | Год наведвальнасці = | Кіруючая арганізацыя = | Сусветная спадчына = | Сайт = www.bukovel.com }} '''Букавель''' ({{lang-uk|Буковель}}) — найбуйнейшы гарналыжны курорт [[Украіна|Украіны]]. Размешчаны недалёка ад вёскі Паляніца Ярэмчанскага гарадскога савета, каля падножжа гары Букавель, на вышыні 920 метраў над узроўнем мора. Самая высокая кропка курорта — г. Доўга — 1372 м. Сезон доўжыцца з канца лістапада да сярэдзіны/канца красавіка. У 2012 годзе Букавель прызнаны самым хутка развіваным гарналыжным курортам свету. Курорт размешчаны непадалёк ад в. Паляніца Івана-Франкоўскай вобласці, у 35 км ад г. Ярэмча і ў 100 км на паўднёвы захад ад г. Івана-Франкоўска. == Інфраструктура == [[File:Трассы курорта.jpg|thumb|праворуч|270px|Трасы курорта]] [[File:Коттеджи гостиницы "Буковель".png|thumb|праворуч|270px|Жылая зона: катэджы і гатэль Radisson Blu Bukovel]] [[File:Сноу Парк курорта Буковель.jpg|thumb|праворуч|270px|Сноўпарк курорта на трасе 8А]] [[File:Большое озеро курорта Буковель.png|thumb|праворуч|270px|Вялікае возера Буковель]] [[File:Малое озеро Буковеля.png|thumb|праворуч|270px|Малое возера Падобнае з экалагічнай сістэмай падагрэву]] === Спорт === * 60 км трас. 100 % абсталяваныя снежнымі гарматамі * 63 гарналыжныя трасы усіх узроўняў складанасці * 16 пад’ёмнікаў з прапускной здольнасцю 34700 чалавек/гадзіну * лыжная школа (у тым ліку спецыялізаваная дзіцячая) * пункты пракату рыштунку * сноўпарк * велапарк === Пражыванне === * сем уласных гасцінічных комплексаў (нумарны фонд — 1500 ложка-месцаў) * 4-зоркавыя і 5-зоркавыя асобныя вілы-шале === Забавы === * Возера з экалагічнай сістэмай падагрэву і абсталяванай тэрыторыяй пляжу * Вяровачны alpine-park * Каток * Велапарк * Прагулкі на сабачых запрэжках, пешаходныя маршруты і экскурсіі, конныя прагулкі * Квадратуры * Paintball / Airsoft * Экстрым-парк * Скаладром * Рафтынг * Сноўбайк * Дзіцячы клуб і забаўляльны цэнтр * === Горнае возера === Улетку 2014 года Букавель адкрыў самае вялікае штучнае возера ва Украіне: — Плошча 6,8 га — Памеры 750×140 м. — Пляж працягласцю 2 км. — Глыбіня да 15 м. Возера стала самым маштабным праектам курорта коштам амаль у 150 млн грн. Берагі возера ўладкавалі шэзлонгамі, зонамі адпачынку і пляжнымі кафэ. Менавіта на возеры разгарнулі ўвесь спектр водных забаў: * водныя лыжы * вэйкбордынг * каякінг * катамараны * гідрацыклы * аквабатут, водная горка * дайвінг-школа Для бяспекі адпачывальнікаў на ўсіх атракцыёнах працуюць вопытныя інструктары, на пляжы акрэдытаваныя ратавальнікі, а зоны для купання і водных забаў — размежаваныя. Вада ў возеры крышталёва чыстая і выграваецца да 20-22 градусаў. Сярод адпачывальнікаў возера ўжо атрымала назву «Карпацкае мора». == Трасы і пад’ёмнікі == [[File:Подъёмник курорта Буковель.jpg|thumb|праворуч|270px|Чатырох кресельный пад’емнік]] [[File:Снежная пушка Буковеля.png|thumb|праворуч|270px|Снежная гармата]] Букавель размешчаны на пяці гарах: Доўга (1372 м), Букавель (1127 м), Бульчынеха (1455 м), Бабін Пагар (1180 м), Чорная Клева (1241 м), прапануючы у агульнай складанасці каля 60 км трас (сінія, чырвоныя і чорныя). На ўсіх трасах ёсць снежныя гарматы, некалькі трас абсталяваныя стацыянарным асвятленнем. Трасы праходзяць на спецыяльна падрыхтаваных схілах, абсталяваныя снегавымі гарматамі, падрыхтаваныя для катання спецыяльнай снеганапыляючай і снегатрамбуючай тэхнікай. У сезон на курорце функцыянуюць 16 сучасных пад’ёмнікаў з агульнай прапускной здольнасцю 34700 чал. / гадзіну. * Колькасць трас: 63 * Працягласць трас: ад 300 да 2350 м. * Класіфікацыя трас: сінія, чырвоныя, чорныя. * Перапад вышынь: ад 40 да 285 м. * Спартыўныя трасы для слалама-гіганта і могула (№ 1А) 16 пад’ёмнікаў: * 11 — чатырохкрэславых * 1 — двухкрэславы (№ 2) * 1 — трохкрэславы (№ 3) * 1 — бугель (№ 6) * Мультыліфты: 2 == Bukovel Ski School == Гарналыжная і сноўборд школа «Букавель» была заснавана ў 2001 мэнэджэрамі гарналыжнага курорта «Букавель» і трэнерамі па гарналыжным спорце і сноўбордынгу. Дзейнасць школы накіравана на: * навучанне людзей усіх узроставых катэгорый * падрыхтоўку прафесійных спартсменаў * правядзенне спаборніцтваў па гарналыжным спорце і сноўбордынгу * арганізацыю праграм дзіцячага спартыўна-аздараўленчага лагера «Букавель» * прапаганду здаровага ладу жыцця і гарналыжнага спорту Усе інструктары школы прайшлі навучанне згодна з міжнароднымі стандартамі падрыхтоўкі інструктараў гарналыжнага і сноўборд-спорту — ISIA. == Bukovel Bike Park == [http://bukovelbikepark.com Bukovel Bike Park] — Bukovel Bike Park — велапарк на тэрыторыі турыстычнага комплексу Букавель. Парк абсталяваны трасамі для розных дысцыплін горнага веласпорту (маунтбайкінг MTB): Cross-Country, DownHill. * працягласць трас для велапрагулак — 46,7 км * працягласць трас для хуткаснага спуску — 4,7 км Байк Парк прапануе 10 маршрутаў рознага ўзроўню складанасці і працягласці — ад аглядных трас да DownHill і SuperD. За сезон парк наведвае больш за 6000 турыстаў. Bukovel Bike Park з’яўляецца арганізатарам і асноўнай лакацыяй правядзення шматлікіх веласпаборніцтваў, а менавіта: штогадовых Bukovel Grand Bike Fest, Нацыянальны DownHill чэмпіянат Украіны, Bukovel DH. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Івана-Франкоўская вобласць]] [[Катэгорыя:Курорты Украіны]] dscy0b71dag6ulg38d0bh4zax4ddq0i 4163779 4163769 2022-07-23T17:11:51Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Запаведная зона | Назва = Гарналыжны курорт | Нацыянальная назва = Букавель | Выява = Загальний вигляд курорту.JPG | Подпіс = | Катэгорыя МСАП = |lat_dir =|lat_deg =|lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = Івана-Франкоўская вобласьць |CoordScale = | Размяшчэнне = | Краіна = Украіна | Краіны = | Найбліжэйшы горад = с. Паляніца | Плошча = 220 га. | Сярэдняя вышыня = 1000 м | Дата заснавання = 2000 г. | Наведвальнасць = | Год наведвальнасці = | Кіруючая арганізацыя = | Сусветная спадчына = | Сайт = www.bukovel.com }} '''Букавель''' ({{lang-uk|Буковель}}) — найбуйнейшы гарналыжны курорт [[Украіна|Украіны]]. Размешчаны паблізу сяла Паляніца Ярэмчанскага гарадскога савета [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай вобласці]], каля падножжа гары Букавель, на вышыні 920 метраў над узроўнем мора. Найвышэйшы пункт курорта — гара Доўга — 1372 м. Сезон доўжыцца з канца лістапада да сярэдзіны/канца красавіка. У 2012 годзе Букавель прызнаны самым хутка развіваным гарналыжным курортам свету. Знаходзіцца за 35 км ад [[Ярэмчэ|Ярэмчэга]], за 100 км на паўднёвы захад ад [[Івана-Франкоўск|Івана-Франкоўска]]. == Інфраструктура == [[File:Трассы курорта.jpg|thumb|праворуч|270px|Трасы курорта]] [[File:Коттеджи гостиницы "Буковель".png|thumb|праворуч|270px|Жылая зона: катэджы і гатэль Radisson Blu Bukovel]] [[File:Сноу Парк курорта Буковель.jpg|thumb|праворуч|270px|Сноўпарк курорта на трасе 8А]] [[File:Большое озеро курорта Буковель.png|thumb|праворуч|270px|Вялікае возера Буковель]] [[File:Малое озеро Буковеля.png|thumb|праворуч|270px|Малое возера Падобнае з экалагічнай сістэмай падагрэву]] === Спорт === * 60 км трас, 100 % абсталяваных снежнымі гарматамі * 63 гарналыжныя трасы усіх узроўняў складанасці * 16 пад’ёмнікаў з прапускной здольнасцю 34700 чалавек/гадзіну * лыжная школа (у тым ліку спецыялізаваная дзіцячая) * пункты пракату рыштунку * сноўпарк * велапарк === Пражыванне === * сем уласных гасцінічных комплексаў (нумарны фонд — 1500 ложка-месцаў) * 4-зоркавыя і 5-зоркавыя асобныя вілы-шале === Забавы === * Возера з экалагічнай сістэмай падагрэву і абсталяванай тэрыторыяй пляжу * Вяровачны alpine-park * Каток * Велапарк * Прагулкі на сабачых запрэжках, пешаходныя маршруты і экскурсіі, конныя прагулкі * Квадратуры * Paintball / Airsoft * Экстрым-парк * Скаладром * Рафтынг * Сноўбайк * Дзіцячы клуб і забаўляльны цэнтр === Горнае возера === Улетку 2014 года Букавель адкрыў самае вялікае штучнае возера ва Украіне: * плошча 6,8 га * памеры 750×140 м * пляж працягласцю 2 км * глыбіня да 15 м. Возера стала самым маштабным праектам курорта коштам амаль у 150 млн грн. Берагі возера абсталявалі шэзлонгамі, зонамі адпачынку і пляжнымі кафэ. Менавіта на возеры разгарнулі ўвесь спектр водных забаў: * водныя лыжы * вэйкбордынг * каякінг * катамараны * гідрацыклы * аквабатут, водная горка * дайвінг-школа Для бяспекі адпачывальнікаў на ўсіх атракцыёнах працуюць вопытныя інструктары, на пляжы акрэдытаваныя ратавальнікі, а зоны для купання і водных забаў — размежаваныя. Вада ў возеры крышталёва чыстая і награваецца да 20-22 градусаў. Сярод адпачывальнікаў возера ўжо атрымала назву «Карпацкае мора». == Трасы і пад’ёмнікі == [[File:Подъёмник курорта Буковель.jpg|thumb|праворуч|270px|Чатырох кресельный пад’емнік]] [[File:Снежная пушка Буковеля.png|thumb|праворуч|270px|Снежная гармата]] Букавель размешчаны на пяці гарах: Доўга (1372 м), Букавель (1127 м), Бульчынеха (1455 м), Бабін Пагар (1180 м), Чорная Клева (1241 м), прапанавана агулам каля 60 км трас (сінія, чырвоныя і чорныя). На ўсіх трасах ёсць снежныя гарматы, некалькі трас абсталяваны стацыянарным асвятленнем. Трасы праходзяць на спецыяльна падрыхтаваных схілах, абсталяваны снегавымі гарматамі, падрыхтаваны для катання спецыяльнай снеганапыляльнай і снегатрамбавальнай тэхнікай. У сезон на курорце функцыянуе 16 сучасных пад’ёмнікаў з агульнай прапускной здольнасцю 34700 чал./гадзіну. * Колькасць трас: 63 * Працягласць трас: ад 300 да 2350 м. * Класіфікацыя трас: сінія, чырвоныя, чорныя. * Перапад вышынь: ад 40 да 285 м. * Спартыўныя трасы для слалама-гіганта і могула (№ 1А) 16 пад’ёмнікаў: * 11 — чатырохкрэславых * 1 — двухкрэславы (№ 2) * 1 — трохкрэславы (№ 3) * 1 — бугель (№ 6) * Мультыліфты: 2 == Bukovel Ski School == Гарналыжная і сноўборд школа «Букавель» заснавана ў 2001 годзе менеджарамі гарналыжнага курорта «Букавель» і трэнерамі па гарналыжным спорце і сноўбордынгу. Дзейнасць школы накіравана на: * навучанне людзей усіх узроставых катэгорый * падрыхтоўку прафесійных спартсменаў * правядзенне спаборніцтваў па гарналыжным спорце і сноўбордынгу * арганізацыю праграм дзіцячага спартыўна-аздараўленчага лагера «Букавель» * прапаганду здаровага ладу жыцця і гарналыжнага спорту Усе інструктары школы прайшлі навучанне паводле міжнародных стандартаў падрыхтоўкі інструктараў гарналыжнага і сноўборд-спорту — ISIA. == Bukovel Bike Park == Bukovel Bike Park<ref>[http://bukovelbikepark.com/ Bukovel Bike Park] </ref> — велапарк на тэрыторыі турыстычнага комплексу Букавель. Парк абсталяваны трасамі для розных дысцыплін горнага веласпорту (маунтбайкінг MTB): Cross-Country, DownHill. * працягласць трас для велапрагулак — 46,7 км * працягласць трас для хуткаснага спуску — 4,7 км Байк Парк прапануе 10 маршрутаў рознага ўзроўню складанасці і працягласці — ад аглядных трас да DownHill і SuperD. За сезон парк наведвае больш за 6000 турыстаў. Bukovel Bike Park з’яўляецца арганізатарам і асноўнай лакацыяй правядзення шматлікіх веласпаборніцтваў, а менавіта: штогадовых Bukovel Grand Bike Fest, Нацыянальны DownHill чэмпіянат Украіны, Bukovel DH. {{Зноскі}}{{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Івана-Франкоўская вобласць]] [[Катэгорыя:Курорты Украіны]] eabxl07ecdno42issrjzpagmiuxco9j 4163780 4163779 2022-07-23T17:12:28Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Запаведная зона | Назва = Гарналыжны курорт | Нацыянальная назва = Букавель | Выява = Загальний вигляд курорту.JPG | Подпіс = | Катэгорыя МСАП = |lat_dir =|lat_deg =|lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = Івана-Франкоўская вобласьць |CoordScale = | Размяшчэнне = | Краіна = Украіна | Краіны = | Найбліжэйшы горад = Паляніца | Плошча = 220 га. | Сярэдняя вышыня = 1000 м | Дата заснавання = 2000 г. | Наведвальнасць = | Год наведвальнасці = | Кіруючая арганізацыя = | Сусветная спадчына = | Сайт = www.bukovel.com }} '''Букавель''' ({{lang-uk|Буковель}}) — найбуйнейшы гарналыжны курорт [[Украіна|Украіны]]. Размешчаны паблізу сяла Паляніца Ярэмчанскага гарадскога савета [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай вобласці]], каля падножжа гары Букавель, на вышыні 920 метраў над узроўнем мора. Найвышэйшы пункт курорта — гара Доўга — 1372 м. Сезон доўжыцца з канца лістапада да сярэдзіны/канца красавіка. У 2012 годзе Букавель прызнаны самым хутка развіваным гарналыжным курортам свету. Знаходзіцца за 35 км ад [[Ярэмчэ]]га, за 100 км на паўднёвы захад ад [[Івана-Франкоўск]]а. == Інфраструктура == [[File:Трассы курорта.jpg|thumb|праворуч|270px|Трасы курорта]] [[File:Коттеджи гостиницы "Буковель".png|thumb|праворуч|270px|Жылая зона: катэджы і гатэль Radisson Blu Bukovel]] [[File:Сноу Парк курорта Буковель.jpg|thumb|праворуч|270px|Сноўпарк курорта на трасе 8А]] [[File:Большое озеро курорта Буковель.png|thumb|праворуч|270px|Вялікае возера Буковель]] [[File:Малое озеро Буковеля.png|thumb|праворуч|270px|Малое возера Падобнае з экалагічнай сістэмай падагрэву]] === Спорт === * 60 км трас, 100 % абсталяваных снежнымі гарматамі * 63 гарналыжныя трасы усіх узроўняў складанасці * 16 пад’ёмнікаў з прапускной здольнасцю 34700 чалавек/гадзіну * лыжная школа (у тым ліку спецыялізаваная дзіцячая) * пункты пракату рыштунку * сноўпарк * велапарк === Пражыванне === * сем уласных гасцінічных комплексаў (нумарны фонд — 1500 ложка-месцаў) * 4-зоркавыя і 5-зоркавыя асобныя вілы-шале === Забавы === * Возера з экалагічнай сістэмай падагрэву і абсталяванай тэрыторыяй пляжу * Вяровачны alpine-park * Каток * Велапарк * Прагулкі на сабачых запрэжках, пешаходныя маршруты і экскурсіі, конныя прагулкі * Квадратуры * Paintball / Airsoft * Экстрым-парк * Скаладром * Рафтынг * Сноўбайк * Дзіцячы клуб і забаўляльны цэнтр === Горнае возера === Улетку 2014 года Букавель адкрыў самае вялікае штучнае возера ва Украіне: * плошча 6,8 га * памеры 750×140 м * пляж працягласцю 2 км * глыбіня да 15 м. Возера стала самым маштабным праектам курорта коштам амаль у 150 млн грн. Берагі возера абсталявалі шэзлонгамі, зонамі адпачынку і пляжнымі кафэ. Менавіта на возеры разгарнулі ўвесь спектр водных забаў: * водныя лыжы * вэйкбордынг * каякінг * катамараны * гідрацыклы * аквабатут, водная горка * дайвінг-школа Для бяспекі адпачывальнікаў на ўсіх атракцыёнах працуюць вопытныя інструктары, на пляжы акрэдытаваныя ратавальнікі, а зоны для купання і водных забаў — размежаваныя. Вада ў возеры крышталёва чыстая і награваецца да 20-22 градусаў. Сярод адпачывальнікаў возера ўжо атрымала назву «Карпацкае мора». == Трасы і пад’ёмнікі == [[File:Подъёмник курорта Буковель.jpg|thumb|праворуч|270px|Чатырох кресельный пад’емнік]] [[File:Снежная пушка Буковеля.png|thumb|праворуч|270px|Снежная гармата]] Букавель размешчаны на пяці гарах: Доўга (1372 м), Букавель (1127 м), Бульчынеха (1455 м), Бабін Пагар (1180 м), Чорная Клева (1241 м), прапанавана агулам каля 60 км трас (сінія, чырвоныя і чорныя). На ўсіх трасах ёсць снежныя гарматы, некалькі трас абсталяваны стацыянарным асвятленнем. Трасы праходзяць на спецыяльна падрыхтаваных схілах, абсталяваны снегавымі гарматамі, падрыхтаваны для катання спецыяльнай снеганапыляльнай і снегатрамбавальнай тэхнікай. У сезон на курорце функцыянуе 16 сучасных пад’ёмнікаў з агульнай прапускной здольнасцю 34700 чал./гадзіну. * Колькасць трас: 63 * Працягласць трас: ад 300 да 2350 м. * Класіфікацыя трас: сінія, чырвоныя, чорныя. * Перапад вышынь: ад 40 да 285 м. * Спартыўныя трасы для слалама-гіганта і могула (№ 1А) 16 пад’ёмнікаў: * 11 — чатырохкрэславых * 1 — двухкрэславы (№ 2) * 1 — трохкрэславы (№ 3) * 1 — бугель (№ 6) * Мультыліфты: 2 == Bukovel Ski School == Гарналыжная і сноўборд школа «Букавель» заснавана ў 2001 годзе менеджарамі гарналыжнага курорта «Букавель» і трэнерамі па гарналыжным спорце і сноўбордынгу. Дзейнасць школы накіравана на: * навучанне людзей усіх узроставых катэгорый * падрыхтоўку прафесійных спартсменаў * правядзенне спаборніцтваў па гарналыжным спорце і сноўбордынгу * арганізацыю праграм дзіцячага спартыўна-аздараўленчага лагера «Букавель» * прапаганду здаровага ладу жыцця і гарналыжнага спорту Усе інструктары школы прайшлі навучанне паводле міжнародных стандартаў падрыхтоўкі інструктараў гарналыжнага і сноўборд-спорту — ISIA. == Bukovel Bike Park == Bukovel Bike Park<ref>[http://bukovelbikepark.com/ Bukovel Bike Park] </ref> — велапарк на тэрыторыі турыстычнага комплексу Букавель. Парк абсталяваны трасамі для розных дысцыплін горнага веласпорту (маунтбайкінг MTB): Cross-Country, DownHill. * працягласць трас для велапрагулак — 46,7 км * працягласць трас для хуткаснага спуску — 4,7 км Байк Парк прапануе 10 маршрутаў рознага ўзроўню складанасці і працягласці — ад аглядных трас да DownHill і SuperD. За сезон парк наведвае больш за 6000 турыстаў. Bukovel Bike Park з’яўляецца арганізатарам і асноўнай лакацыяй правядзення шматлікіх веласпаборніцтваў, а менавіта: штогадовых Bukovel Grand Bike Fest, Нацыянальны DownHill чэмпіянат Украіны, Bukovel DH. {{Зноскі}}{{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Івана-Франкоўская вобласць]] [[Катэгорыя:Курорты Украіны]] efcbrvxrgendsbtw2lf8rm8gfzi3fgs Лагі 0 232620 4164097 2390268 2022-07-24T11:19:44Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki Наўву '''Лагі''' маюць: == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Віцебская вобласць]]: ** [[Лагі (Аршанскі раён)|Лагі́]] — вёска ў [[Аршанскі раён|Аршанскім рёане]] ** [[Лагі (Ушацкі раён)|Лагі́]] — вёска ва [[Ушацкі раён|Ушацкім раёне]] * [[Мінская вобласць]]: ** [[Лагі (Крупскі раён)|Лагі́]] — вёска ў [[Крупскі раён|Крупскім раёне]] ** [[Лагі (Лагойскі раён)|Лагі́]] — вёска ў [[Лагойскі раён|Лагойскім раёне]] ** [[Лагі (Старадарожскі раён)|Лагі́]] — вёска ў [[Старадарожскі раён|Старадарожскім раёне]] === Італія === * [[Лагі (Італія)|Ла́гі]] — камуна ў [[Італія|Італіі]] == Азёры == * [[Лагі (возера)|Лагі́]] — возера ва Ушацкім раёне Віцебскай вобласці Беларусі ў басейне ракі [[Ушача]] {{неадназначнасць}} q2fnng131n1k31wzfy7uivxvn2ilxza 4164098 4164097 2022-07-24T11:20:20Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Італія */ wikitext text/x-wiki Наўву '''Лагі''' маюць: == Населеныя пункты == === [[Беларусь]] === * [[Віцебская вобласць]]: ** [[Лагі (Аршанскі раён)|Лагі́]] — вёска ў [[Аршанскі раён|Аршанскім рёане]] ** [[Лагі (Ушацкі раён)|Лагі́]] — вёска ва [[Ушацкі раён|Ушацкім раёне]] * [[Мінская вобласць]]: ** [[Лагі (Крупскі раён)|Лагі́]] — вёска ў [[Крупскі раён|Крупскім раёне]] ** [[Лагі (Лагойскі раён)|Лагі́]] — вёска ў [[Лагойскі раён|Лагойскім раёне]] ** [[Лагі (Старадарожскі раён)|Лагі́]] — вёска ў [[Старадарожскі раён|Старадарожскім раёне]] === Італія === * [[Лагі (Італія)|Ла́гі]] — камуна ў рэгіёне [[Венета]] == Азёры == * [[Лагі (возера)|Лагі́]] — возера ва Ушацкім раёне Віцебскай вобласці Беларусі ў басейне ракі [[Ушача]] {{неадназначнасць}} py87uhgc66cb2dticbzp4ag3ic9n7zu Гаркуха 0 232765 4163795 4132920 2022-07-23T18:55:48Z JerzyKundrat 174 /* Выкарыстанне */ wikitext text/x-wiki {{Таксон |image file = Lactarius rufus T67.jpg |regnum = Грыбы |parent = Lactarius |rang = Від |latin = Lactarius rufus |author = ([[Scop.]]) [[Fr.]] 1838 |syn = * {{btname|Agaricus rufus|Scop. 1772}} * {{btname|Lactarius rubescens|([[Schaeff.]]) [[Bres.]] 1887}} * {{btname|Lactifluus rubescens|(Schaeff.) [[Kuntze]] 1891}} |wikispecies = Lactarius rufus |commons = Category:Lactarius rufus |itis = |mycobank = 229473 }} '''Гарку́ха''', кароўка<ref name="М">{{Крыніцы/Макромицеты}}</ref>, гаркушка<ref name="М" />, малачай (''Lactarius rufus'') — шапкавы [[Базідыяльныя грыбы|базідыяльны]] грыб роду {{Bt-bellat|Млечнік|Lactarius}} сямейства {{Bt-bellat|Сыраежкавыя|Russulaceae}}. == Апісанне == [[Пладовае цела грыба]] — шапка на ножцы. Шапка дыяметрам 3—8 см, плоска-пукатая або шырокалейкападобная, у цэнтры з вострым бугарком, чырванавата-карычневая, гладкая, сухая. Пласцінкі прырослыя або слабасыходныя, рыжаватыя, з белым налётам спор. Мякаць палевая, шчыльная, з белым пякуча-вострым млечным сокам, непрыемна пахне. Млечны сок не змяняе афарбоўку на паветры. Ножка цыліндрычная, 5—8 см у даўжыню і 1—1,5 см у дыяметры, шчыльная, потым пустая. [[Споры]] бясколерныя, эліпсоіднай формы, бародаўчатыя. == Пашырэнне == Пашыраны ў [[Еўропа|Еўропе]], [[Азія|Азіі]], [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыцы]]. На тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] трапляецца ўсюды. Расце групамі, пераважна ў вільготных [[Хваёвыя лясы|хваёвых]] [[Лес|лясах]] і на мохавых [[балота]]х. Пладовыя целы з’яўляюцца ў [[Чэрвень|чэрвені]]—[[кастрычнік]]у. == Выкарыстанне == Ядомая, спажываецца соленая, (перад засолкай вымочваюцца, каб не было гаркаты). {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|5|Гаркуха|Гапіенка В.}} * {{Крыніцы/ЭПБ|1|Гаркуха||563}} * {{Крыніцы/Макромицеты|172}} * {{кніга|частка=Горькушка|загаловак=Лесная энциклопедия: В 2-х т.|адказны=Гл. ред. Воробьёв Г. И.; Ред. кол.: Анушин Н. А., Атрохин В. Г., Виноградов В. Н. и др|месца=М.|выдавецтва=Сов. энциклопедия|год=1985|том=1|старонкі=217|старонак=563|тыраж=}}{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Млечнік]] [[Катэгорыя:Ядомыя грыбы]] [[Катэгорыя:Грыбы Еўразіі]] [[Катэгорыя:Грыбы Паўночнай Амерыкі]] d706eip3kj3ym2ljeht8wed7wgzmyf5 Наваселле (Аршанскі раён) 0 233345 4164054 3937112 2022-07-24T10:24:59Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Наваселле (значэнні)}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Наваселле |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 24|lat_sec = 56 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 15|lon_sec = 56 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043574 }} '''Навасе́лле'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Navasiellie}}, {{lang-ru|Новоселье}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскага селсьавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вусценскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] t8y1boftdyq9i1q5n1pg4kel29v9eps 4164065 4164054 2022-07-24T10:31:28Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Наваселле (значэнні)}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Наваселле |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 24|lat_sec = 56 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 15|lon_sec = 56 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043574 }} '''Навасе́лле'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Navasiellie}}, {{lang-ru|Новоселье}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вусценскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 0a33pvice1feyv0mni8lb6ceiqgkrhn Навасёлкі (Аршанскі раён) 0 233347 4164061 2757075 2022-07-24T10:28:56Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Навасёлкі}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Навасёлкі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 27|lat_sec = 40 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 22|lon_sec = 44 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243041987 }} '''Навасёлкі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Navasiolki}}, {{lang-ru|Новосёлки}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 1972 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вусценскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] k0bg3j8e8kpp1d9hchmqyqiv53wkzyx Целянцеева 0 233352 4164063 2794915 2022-07-24T10:30:00Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Целянцеева |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 28|lat_sec = 23 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 21|lon_sec = 47 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243041998 }} '''Целянце́ева'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Cielianciejeva}}, {{lang-ru|Телентеево}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 1972 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вусценскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] d7zyt96owy80iog5m6rzo46gs95lmth Чэрвіна (вёска) 0 233353 4164064 4078974 2022-07-24T10:30:57Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Чэрвіна}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Чэрвіна |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Вусценскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Чэ́рвіна'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Červina}}, {{lang-ru|Червино}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1642 годзе як вёска ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>НГАБ, ф. 1775, воп. 1, спр. 1</ref>. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 1972 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. У 2016 годзе да вёскі далучана станцыя [[станцыя Чэрвіна|Чэрвіна]]<ref>[http://www.pravo.by/upload/docs/op/D917v0080852_1485550800.pdf Решение Оршанского районного Совета депутатов от 15 декабря 2016 г. № 187 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Оршанского района]{{Недаступная спасылка}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Вусценскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] jlq3j728rq3l0agofhy0zavq3g237eq Пісаршчына 0 233363 4164029 4160938 2022-07-24T09:06:53Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Пісаршчына |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 38|lat_sec = 42 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 22|lon_sec = 27 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Высокаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243041896 }} '''Піса́ршчына'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Pisarščyna}}, {{lang-ru|Писарщина}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Шапкаўскі сельсавет|Шапкаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26</ref>, да 21 верасня 1987 года — у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923)</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Высокаўскі сельсавет, Аршанскі раён}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] adf5lpwrajxe1zzawaly226x0wqgemt Селякта 0 233365 4164030 4160957 2022-07-24T09:07:04Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Селякта |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 38|lat_sec = 55 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 24|lon_sec = 25 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Высокаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243041888 }} '''Селякта́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Sieliakta}}, {{lang-ru|Селекта}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1669 годзе як вёска ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>НГАБ, ф. 1875, воп. 1, спр. 5</ref>. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Шапкаўскі сельсавет|Шапкаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26</ref>, да 1972 года — у склад Высокаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 21 верасня 1987 года — у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923)</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Высокаўскі сельсавет, Аршанскі раён}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 305qsm5q0ddflvyamulamm1618xiqvk Грабянёва 0 233371 4164087 4161163 2022-07-24T11:07:39Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Грабянёва |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 36|lat_sec = 17 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 12|lon_sec = 58 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Забалацкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043637 }} '''Грабянёва'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}. Сустракаюцца таксама варыянты '''Грэ́бенева'''</ref> ({{lang-be-trans|Hrabianiova}}, {{lang-ru|Гребенёво}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)|Забалацкага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 15 мая 1981 года — у склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Забалацкі сельсавет, Аршанскі раён}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] f2gn7wr9i84z7tw3hebh6p91mvuuwua Дачная 0 233373 4164068 2903250 2022-07-24T10:34:14Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Дачная |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 55 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = 32 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Забалацкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043652 }} '''Да́чная'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Dačnaja}}, {{lang-ru|Дачная}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)|Забалацкага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Забалацкі сельсавет, Аршанскі раён}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 0jwymnfbuh3serm6amilg9iq6zcp3c1 Татарск (Аршанскі раён) 0 233384 4164062 4161165 2022-07-24T10:29:31Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Татарск |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 22 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 19|lon_sec = 37 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Забалацкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043684 }} {{значэнні}} '''Тата́рск'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Tatarsk}}, {{lang-ru|Татарск}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)|Забалацкага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Баранскі сельсавет (Аршанскі раён)|Баранскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 22 студзеня 1963 года знаходзілася ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>, да 1972 года ўваходзіла ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 15 мая 1981 года — у склад [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Забалацкі сельсавет, Аршанскі раён}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] oc8rl6oudvqjgku70ztxz86qpaxv29e Дроздава (Аршанскі раён) 0 233386 4164078 2736335 2022-07-24T10:44:49Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Дроздава}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Дроздава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 35|lat_sec = 26 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 08|lon_sec = 32 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Задроўеўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243037615 }} '''Дро́здава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Драздо́ва'''</ref> ({{lang-be-trans|Drozdava}}, {{lang-ru|Дроздово}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Задроўеўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Задроўеўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] flmtx01b2fwvblpvf6e24y0tavjplor Казлова (Аршанскі раён) 0 233392 4164079 2738883 2022-07-24T10:45:12Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Казлова}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Казлова |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 35|lat_sec = 43 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 11|lon_sec = 06 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Задроўеўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043640 }} '''Казло́ва'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Kazlova}}, {{lang-ru|Козлово}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Задроўеўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Задроўеўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] dju9z6rl4hgd7fq7c2eyvjf8pp5ar4z Рагазіна (Аршанскі раён) 0 233396 4164077 3133583 2022-07-24T10:44:36Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Рагазіна}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Рагазіна |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Задроўеўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Ра́газіна'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Раго́зіна'''</ref> ({{lang-be-trans|Rahazina}}, {{lang-ru|Рагозино}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]]. == Гісторыя == Першае згадванне — 1537 год<ref>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 3 тамах.|арыгінал = |спасылка = |адказны =[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.Л.]] (гал. рэд.) |выданне = |месца =[[Мінск]] |выдавецтва =Белкартаграфія |год =2009 |том =1 |старонкі =110 (Д-3), 230 |старонак =244 |серыя = |isbn =978-985-508-060-3 |наклад =3600}}.</ref>. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. == Насельніцтва == * XIX стагоддзе: 1857 год — 90 чалавек<ref>{{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Списки населенных мест Могилевской губ. по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]|арыгінал =РГИА. Ф. 1290. Оп.4. Д. 80 |спасылка =http://www.prlib.ru/Lib/pages/item.aspx?itemid=34660 |адказны = |выданне = |месца =Ленинград|выдавецтва =Фонд Центрального статистического комитета МВД.|год =1857|том = |старонкі =379 |старонак =613 |серыя = |isbn = |наклад = }}</ref>; 1897 год — 198 чалавек * XX стагоддзе: 1923 год — 216 чалавек; 1998 год — 84 чалавекі, 30 двароў; 1999 год — 78 чалавек * XXI стагоддзе: 2010 год — 59 чалавек == Славутасці == * [[Гарадзішча]]. За 500 метраў на паўднёвы ўсход ад вёскі, ва ўрочышчы Гарадок. Авальная пляцоўка 60 на 80 метраў узвышаецца над навакольнай мясцовасцю на 15—18 метраў. * [[Селішча (археалогія)|Селішча]]. Каля гарадзішча.<ref>{{артыкул|аўтар = [[Даніла Васілеўскі|Васілеўскі Д.]]| частка = |загаловак =З матэрыялаў да археалагічнай карты Аршанскай акругі.|арыгінал = |спасылка =|адказны =[[ Мікалай Азбукін]]|выданне=[[Наш край (1925)|Наш край]]|тып=часопіс|месца=[[Мінск]] |выдавецтва=[[Інстытут беларускай культуры]] |год=1926 |выпуск=|том=|нумар=6 — 7 | старонкі= |isbn=}}</ref> == Страчаная спадчына == * Царква Святых Апосталаў Пятра і Паўла {{зноскі}} == Літаратура == * {{артыкул|аўтар =[[Леанід Давыдавіч Побаль|Л. Д. Побаль ]]| частка = |загаловак =Рагозіна, Задроўеўскі сельсавет(№№ 304, 304а, 304б)|арыгінал = |спасылка =http://orda.of.by/.lib/spik/vit/112|адказны =Рэдкал.: С. В. Марцелеў (гал. рэд.) і інш.|выданне=[[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]]|тып=энцыклапедыя|месца=[[Мінск]]|выдавецтва=Беларуская энцыклапедыя |год=1985|выпуск=|том=Віцебская вобласць|нумар= | старонкі=112 |isbn=}} * {{Літаратура/Памяць/Ворша і Аршанскі раён|1}} С. 512. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Задроўеўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Задроўеўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] o6dbmjlktg3mesa9jye86mfpdjxfwis Хлусава (Задроўеўскі сельсавет) 0 233398 4164080 2763780 2022-07-24T10:45:20Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Хлусава}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Хлусава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Задроўеўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Хлу́сава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Chlusava}}, {{lang-ru|Хлусово}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Задроўеўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Задроўеўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 3v6gsgzw8ullyn7fsqyyg9lnjt5zktk Глінішча (Аршанскі раён) 0 233452 4164094 4107561 2022-07-24T11:11:09Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Глінішча}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Глінішча |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 38|lat_sec = 25 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 11|lon_sec = 37 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043663 }} '''Глі́нішча'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Hlinišča}}, {{lang-ru|Глинище}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Запольскі сельсавет (Аршанскі раён)|Запольскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 7r6732mj3zntwyygvl33v89h9423ptc Гразіна (Аршанскі раён) 0 233453 4164095 4107839 2022-07-24T11:11:17Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Гразіна}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Гразіна |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 37|lat_sec = 27 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 12|lon_sec = 18 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043666 }} '''Гра́зіна'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Hrazina}}, {{lang-ru|Грязино}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Запольскі сельсавет (Аршанскі раён)|Запольскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 25my67o7lh18n54s5md1d0cox3ak9xl Зарэчча (Аршанскі раён) 0 233457 4164088 4161177 2022-07-24T11:08:29Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Зарэчча}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Зарэчча |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 35|lat_sec = 56 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 15|lon_sec = 23 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043665 }} '''Зарэ́чча'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Zarečča}}, {{lang-ru|Заречье}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 15 мая 1981 года — у склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Зінаіда Макараўна Ільіна]] (нар. 1937) — беларускі вучоны, доктар эканамічных навук (1999), прафесар (2000). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] tdhv44l912u9n72lt84k78zkidb6eex Івашкава (Аршанскі раён) 0 233459 4164027 4160945 2022-07-24T09:06:15Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Івашкава}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Івашкава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 37|lat_sec = 19 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = 51 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243041897 }} '''Іва́шкава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Ivaškava}}, {{lang-ru|Ивашково}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Шапкаўскі сельсавет|Шапкаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26</ref>, да 21 верасня 1987 года — у склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923)</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1 |date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] fuo1zfonpqqpdny3ku3ozi6oxzkj5tp Калатоўкі 0 233463 4164028 4160944 2022-07-24T09:06:27Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Калатоўкі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 38|lat_sec = 46 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 20|lon_sec = 55 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243041893 }} '''Калато́ўкі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Калато́ўка, ж.'''</ref> ({{lang-be-trans|Kalatoŭki}}, {{lang-ru|Колотовки}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Шапкаўскі сельсавет|Шапкаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26</ref>, да 21 верасня 1987 года — у склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923)</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1 |date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 5ie2ylowz6bqch37ouuldvvtra25cfn Кашына (Аршанскі раён) 0 233466 4164089 4161178 2022-07-24T11:08:45Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Кашына}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Кашына |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 36|lat_sec = 08 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 14|lon_sec = 46 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043642 }} '''Ка́шына'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Kašyna}}, {{lang-ru|Кашино}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 15 мая 1981 года — у склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. == Славутасці == * [[Пашынскае агаленне старажытных рачных адкладаў]] — геалагічны помнік прыроды рэспубліканскага значэння. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Кашына (Аршанскі раён)]] ft3cmtxmyro7uqrd92jpzuexw0kbxio Лагі (Аршанскі раён) 0 233467 4164093 4119970 2022-07-24T11:10:54Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Лагі}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Лагі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 38|lat_sec = 37 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 12|lon_sec = 50 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043638 }} '''Лагі́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Lahi}}, {{lang-ru|Логи}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Запольскі сельсавет (Аршанскі раён)|Запольскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 8wujtrltwzt72u13chjcjknz1vuu6eg Мальжонкава 0 233472 4164090 4161179 2022-07-24T11:08:53Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Мальжонкава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 38|lat_sec = 49 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 14|lon_sec = 34 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043667 }} '''Мальжо́нкава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Maĺžonkava}}, {{lang-ru|Мальжонково}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 15 мая 1981 года — у склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] lqnpi4j752u3851wit1y3mg3qlbco3z Чаркасова (Аршанскі раён) 0 233484 4164091 4161180 2022-07-24T11:09:10Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Чаркасова}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Чаркасова |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 36|lat_sec = 00 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = 18 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043643 }} '''Чаркасо́ва'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Čarkasova}}, {{lang-ru|Черкасово}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1674 годзе як вёска Чаркасаў у [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>НГАБ, ф. 1875, воп. 1, спр. 6.</ref>. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 15 мая 1981 года — у склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. == Інфармацыя для турыстаў == На левым беразе ракі [[Пачаліца]] каля вёскі маецца [[археалогія|археалагічны]] помнік — [[гарадзішча (археалагічны аб’ект)|гарадзішча]] ранняга [[жалезны век|жалезнага века]] і ранняга [[Сярэдневякоўе|сярэдневякоўя]]<ref>{{Кніга|аўтар=|адказны=БелСЭ; Редкол.: И.П. Шамякин (гл.ред.) и др.|загаловак=Природа Белоруссии: Попул. энцикл.|месца=Мн.|выдавецтва=БелСЭ|год=1986|старонак=599|старонкі=212|isbn=}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 7rwap22mmnvo6p2xzavha5oafe2wugf Шэмберава 0 233485 4164092 4161181 2022-07-24T11:09:20Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Шэмберава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 36|lat_sec = 57 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 15|lon_sec = 55 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет = Межаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243043636 }} '''Шэ́мберава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Šembierava}}, {{lang-ru|Шемберово}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]. Да 1972 года вёска ўваходзіла ў склад Межаўскага сельсавета<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>, да 15 мая 1981 года — у склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 51ug2bjfo7sqxvqrarxgls41ipi7iaz Чарное 0 233500 4164103 3613500 2022-07-24T11:28:24Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Чарное |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 23|lat_sec = 40 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 30|lon_sec = 21 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Аршанскі |сельсавет2 = Бабініцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243041999 }} '''Чарно́е'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Čarnoje}}, {{lang-ru|Черное}}) — [[вёска]] ў [[Аршанскі раён|Аршанскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Бабініцкі сельсавет (Аршанскі раён)|Бабініцкага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1643 як вёска ў Казловіцкім войтаўстве Шклоўскай воласці ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]<ref>Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 9233, ark. 173.</ref>. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Якаўлевіцкі сельсавет|Якаўлевіцкага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бабініцкі сельсавет, Аршанскі раён}} {{Аршанскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Бабініцкі сельсавет (Аршанскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Аршанскага раёна]] 7681gli8zvejlxplxqdz9f9qr4nep65 Гарэлькі 0 236276 4163983 4107345 2022-07-24T07:00:28Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Гарэлькі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 35|lat_sec = 19 |lon_dir = |lon_deg = 31|lon_min = 03|lon_sec = 07 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Валяўкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046321 }} '''Гарэ́лькі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Hareĺki}}, {{lang-ru|Горельки}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]]. Да 17 ліпеня 1964 года вёска ўваходзіла ў склад Валяўкоўскага сельсавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Валяўкоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Валяўкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] quv7m4u2vx4l0es9ky0x3xg2xrcthkl 4163984 4163983 2022-07-24T07:03:05Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Гарэлькі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 35|lat_sec = 19 |lon_dir = |lon_deg = 31|lon_min = 03|lon_sec = 07 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Валяўкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046321 }} '''Гарэ́лькі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Hareĺki}}, {{lang-ru|Горельки}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 17 ліпеня 1964 года — у склад Валяўкоўскага сельсавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Валяўкоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Валяўкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] k3a3wghfor0c90uh83werj4wdu4npq1 Казьяны (Дубровенскі раён) 0 236278 4163977 4109495 2022-07-24T06:57:51Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Казьяны}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Казьяны |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 35|lat_sec = 44 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 54|lon_sec = 28 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Валяўкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046342 }} '''Казья́ны'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Kaźjany}}, {{lang-ru|Козьяны}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]]. == Гісторыя == Згадваецца ў 1640 годзе як вёска ў складзе маёнтка [[Расасна]] ў [[Аршанскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Аршанскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>НГАБ, ф. 1775, воп. 1, спр. 1, с. 63</ref>. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Валяўкоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Валяўкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] beazqclmvyi9ielq8m4sexcskcwlllp Калінаўка (Дубровенскі раён) 0 236279 4163978 4109735 2022-07-24T06:58:13Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Калінаўка}} {{НП-Беларусь |статус = аграгарадок |беларуская назва = Калінаўка |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 35|lat_sec = 50 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 59|lon_sec = 55 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Валяўкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046329 }} '''Калі́наўка'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Kalinaŭka}}, {{lang-ru|Калиновка}}) — [[аграгарадок]] у [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года Калінаўка ўваходзіла ў склад [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Валяўкоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Валяўкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] d7plkaj7pli0t2cn7ael039052zqzj2 Лаўкі (Дубровенскі раён) 0 236283 4163980 4120098 2022-07-24T06:58:25Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Лаўкі}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Лаўкі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 34|lat_sec = 54 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 58|lon_sec = 49 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Валяўкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046330 }} '''Ла́ўкі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Laŭki}}, {{lang-ru|Лавки}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Валяўкоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Валяўкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] nou4rcbug4kvq8zkqt6umhhnf9rthyy Міхалінава (Дубровенскі раён) 0 236286 4163981 4122517 2022-07-24T06:58:46Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Міхалінава}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Міхалінава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 33|lat_sec = 56 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 56|lon_sec = 55 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Валяўкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046351 }} '''Міхалі́нава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Michalinava}}, {{lang-ru|Михалиново}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Міхаіл Іванавіч Капцераў]] — Герой Сацыялістычнай Працы (1976). * [[Міхаіл Фаміч Чуйкін]] — Герой Сацыялістычнай Працы (1965). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Валяўкоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Валяўкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] omacea3bous65t7kivpdh9wpgw9dwi5 Расткова 0 236289 4163974 4123746 2022-07-24T06:56:26Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Расткова |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 35|lat_sec = 56 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 57|lon_sec = 16 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Валяўкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046333 }} '''Растко́ва'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Rastkova}}, {{lang-ru|Ростково}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]]. У 1924—1960 гадах цэнтр [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскага сельсавета]]. Да 8 красавіка 2004 года ўваходзіла ў склад [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Валяўкоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Валяўкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] 3bq1tfslcu28md68bhihx51ayp8gm46 Русаны 0 236290 4163982 4123911 2022-07-24T06:58:56Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Русаны |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 35|lat_sec = 05 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 56|lon_sec = 41 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Валяўкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046340 }} '''Русаны́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Rusany}}, {{lang-ru|Русаны}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Валяўкоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Валяўкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] t01tderubmotms1wa2w9cryssnsoez1 Вялікая Дзяцель 0 236312 4163952 2903912 2022-07-24T05:05:28Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Вялікая Дзяцель |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 25|lat_sec = 11 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 51|lon_sec = 28 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет2 = Дабрынскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243045798 }} '''Вялі́кая Дзя́цель'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Vialikaja Dziacieĺ}}, {{lang-ru|Великая Дятель}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дабрынскага сельсавета]]. Да 16 кастрычніка 1989 года вёска ўваходзіла ў склад [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 16 кастрычніка 1989 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1989, № 35 (1985).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дабрынскі сельсавет, Дубровенскі раён}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] 7ofsrpzi38n1qogbdcnot5t45fv4j7y Вялікая Лыскаўка 0 236313 4163954 2903913 2022-07-24T05:06:09Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Вялікая Лыскаўка |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 25|lat_sec = 48 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 54|lon_sec = 04 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет2 = Дабрынскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046308 }} '''Вялі́кая Лы́скаўка'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Vialikaja Lyskaŭka}}, {{lang-ru|Великая Лысковка}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дабрынскага сельсавета]]. Да 16 кастрычніка 1989 года вёска ўваходзіла ў склад [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 16 кастрычніка 1989 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1989, № 35 (1985).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дабрынскі сельсавет, Дубровенскі раён}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] lxew71gp1aqbx7dkfhw8se4r43tmhmc Каўровае 0 236318 4163955 3885631 2022-07-24T05:06:33Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Каўровае |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = Беларусь |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 26|lat_sec = 44 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 51|lon_sec = 24 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет2 = Дабрынскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = '''Дзяругі''' |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243045795 }} '''Каўро́вае'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Kaŭrovaje}}, {{lang-ru|Ковровое}}) (да 30 ліпеня 1964 года '''Дзяру́гі'''<ref>Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР Аб перайменаванні некаторых населеных пунктаў Беларускай ССР ад 30 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 23 (1063).</ref>) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дабрынскага сельсавета]]. Да 16 кастрычніка 1989 года вёска ўваходзіла ў склад [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 16 кастрычніка 1989 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1989, № 35 (1985).</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Ефрасіння Яфрэмаўна Маршалава]], [[Герой Сацыялістычнай Працы]] (1966). == Славутасці == * [[Каўровая (гарадзішча)|Гарадзішча перыяду ранняга жалезнага веку]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дабрынскі сельсавет, Дубровенскі раён}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] [[Катэгорыя:Каўровае]] [[Катэгорыя:Перайменаваныя населеныя пункты Беларусі]] 972ein2gjhj7uq52qyoxgw2m18xa77d Лугавая (Дубровенскі раён) 0 236322 4163956 3886255 2022-07-24T05:06:55Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Лугавая}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Лугавая |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 24|lat_sec = 16 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 51|lon_sec = 57 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет2 = Дабрынскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = '''Малая Дзяцель''' |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243045796 }} '''Лугава́я'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Luhavaja}}, {{lang-ru|Луговая}}) (да 30 ліпеня 1964 года '''Мала́я Дзя́цель'''<ref>Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР Аб перайменаванні некаторых населеных пунктаў Беларускай ССР ад 30 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 23 (1063).</ref>) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дабрынскага сельсавета]]. Да 16 кастрычніка 1989 года вёска ўваходзіла ў склад [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 16 кастрычніка 1989 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1989, № 35 (1985).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дабрынскі сельсавет, Дубровенскі раён}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] [[Катэгорыя:Перайменаваныя населеныя пункты Беларусі]] ltm7203tx69plofgovdgizh6jk92pvl Малая Лыскаўка 0 236323 4163957 2903921 2022-07-24T05:07:09Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Малая Лыскаўка |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 25|lat_sec = 30 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 53|lon_sec = 14 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет2 = Дабрынскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046299 }} '''Мала́я Лы́скаўка'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Malaja Lyskaŭka}}, {{lang-ru|Малая Лысковка}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дабрынскага сельсавета]]. Да 16 кастрычніка 1989 года вёска ўваходзіла ў склад [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 16 кастрычніка 1989 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1989, № 35 (1985).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дабрынскі сельсавет, Дубровенскі раён}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] id230ylzm0igefpupo6wxo5h90tv103 Слатаўшчына 0 236346 4163968 2792245 2022-07-24T06:43:11Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Слатаўшчына |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 31|lat_sec = 45 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 57|lon_sec = 19 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Зарубскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243046346 }} '''Сла́таўшчына'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Slataŭščyna}}, {{lang-ru|Слатовщина}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]. У 1924—1939 гадах цэнтр [[Слатаўшчынскі сельсавет|Слатаўшчынскага сельсавета]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Зарубскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Зарубскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] s39pv1izmht3ey5pnr46oa0bpmgyd2o Махначы (Дубровенскі раён) 0 236397 4163987 4163506 2022-07-24T07:11:12Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Махначы}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Махначы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 30|lat_sec = 26 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 39|lon_sec = 24 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Малабахаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243042662 }} '''Махначы́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Machnačy}}, {{lang-ru|Мохначи}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад Малабахаўскага сельсавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 17 ліпеня 1964 года — у склад [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Малабахаўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Малабахаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] ofh7ee1z1os7bfgqhj8bpyl6symr33t Рыбалтова 0 236401 4163988 4163507 2022-07-24T07:11:27Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Рыбалтова |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 30|lat_sec = 31 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 40|lon_sec = 25 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Малабахаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243042660 }} '''Рыбалто́ва'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Rybaltova}}, {{lang-ru|Рыбалтово}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад Малабахаўскага сельсавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 17 ліпеня 1964 года — у склад [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Малабахаўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Малабахаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] 2dk2rd83vrptp0lr5l8jwmgzyxb418y Свіракі 0 236402 4163989 4163510 2022-07-24T07:11:45Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Свіракі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 32|lat_sec = 16 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 38|lon_sec = 35 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Малабахаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243042624 }} '''Свіра́кі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Sviraki}}, {{lang-ru|Свираки}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад Малабахаўскага сельсавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 17 ліпеня 1964 года — у склад [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. Каля вёскі працякае рака [[Табора (рака)|Табора]], на якой створана сажалка. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Малабахаўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Малабахаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] rbv5kmvtqcg92epn6cr892bnrv60bl8 Чубакова 0 236408 4163991 4163511 2022-07-24T07:12:45Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Чубакова |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 30|lat_sec = 55 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 40|lon_sec = 58 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Малабахаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243042659 }} '''Чубако́ва'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Čubakova}}, {{lang-ru|Чубаково}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]]. Да 16 верасня 1960 года вёска ўваходзіла ў склад Малабахаўскага сельсавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>, да 17 ліпеня 1964 года — у склад [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Сяргей Цімафеевіч Маісеенка]] (1920—2015) — міністр лясной гаспадаркі БССР у 1966—1985 гадах {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Малабахаўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Малабахаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] ebdymmt76dv5iguqtkoccbhfsaefgrw Негаціна 0 236424 4163959 2787523 2022-07-24T05:11:21Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Негаціна |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 33|lat_sec = 05 |lon_dir = |lon_deg = 30|lon_min = 47|lon_sec = 27 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Дубровенскі |сельсавет = Маласавінскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243045772 }} '''Не́гаціна'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Няга́ціна'''</ref> ({{lang-be-trans|Niehacina}}, {{lang-ru|Негатино}}) — [[вёска]] ў [[Дубровенскі раён|Дубровенскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Маласавінскі сельсавет|Маласавінскага сельсавета]]. У 1924—1927 гадах цэнтр [[Негацінскі сельсавет|Негацінскага сельсавета]]. == Вядомыя асобы == * [[Васіль Фёдаравіч Праскураў]] ([[1926]]-[[1987]]) — беларускі пісьменнік, публіцыст. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Маласавінскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Маласавінскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дубровенскага раёна]] frpp30mdyce1g57k84512n59u3eqrbb Бурбін 0 238649 4163682 2904264 2022-07-23T13:13:42Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |скасаваны = так |статус = вёска |беларуская назва = Бурбін |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 42|lat_sec = 28 |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 41|lon_sec = 06 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Сенненскі |сельсавет2 = Беліцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243040996 }} '''Бу́рбін'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Burbin}}, {{lang-ru|Бурбин}}) — былая [[вёска]] ў [[Сенненскі раён|Сенненскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіла ў склад [[Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён)|Беліцкага сельсавета]]. Скасавана 14 мая 2022 года<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0115682&p1=1 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 14 мая 2022 г. № 224 Об упразднении сельских населенных пунктов Сенненского района]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Сенненскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} kpcy2k20g58bbp6yjeivhfx3y6cydb5 Дубнякі (Сенненскі раён) 0 238656 4163683 4108585 2022-07-23T13:14:43Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Дубнякі}} {{НП-Беларусь |скасаваны = так |статус = вёска |беларуская назва = Дубнякі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 46|lat_sec = 53 |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 38|lon_sec = 26 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Сенненскі |сельсавет2 = Беліцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243040911 }} '''Дубнякі́'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Dubniaki}}, {{lang-ru|Дубняки}}) — былая [[вёска]] ў [[Сенненскі раён|Сенненскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіла ў склад [[Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён)|Беліцкага сельсавета]]. Да 20 мая 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Латыгальскі сельсавет (Сенненскі раён)|Латыгальскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 20 мая 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>, да 8 красавіка 2004 года — у склад [[Ульянавіцкі сельсавет|Ульянавіцкага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. Скасавана 14 мая 2022 года<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0115682&p1=1 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 14 мая 2022 г. № 224 Об упразднении сельских населенных пунктов Сенненского района]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Сенненскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} dmijpshkkrj41d65l3kugeg83bh3mix Рэчкі (Беліцкі сельсавет) 0 238673 4163686 3988865 2022-07-23T13:16:17Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Рэчкі}} {{НП-Беларусь |скасаваны = так |статус = вёска |беларуская назва = Рэчкі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Сенненскі |сельсавет2 = Беліцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Рэ́чкі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Rečki}}, {{lang-ru|Речки}}) — былая [[вёска]] ў [[Сенненскі раён|Сенненскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіла ў склад [[Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён)|Беліцкага сельсавета]]. Да 20 мая 1960 года вёска ўваходзіла ў склад [[Латыгальскі сельсавет (Сенненскі раён)|Латыгальскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 20 мая 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. Скасавана 14 мая 2022 года<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0115682&p1=1 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 14 мая 2022 г. № 224 Об упразднении сельских населенных пунктов Сенненского района]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Сенненскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} 8owxa6du0eh0wmwxs9p9wsvcpy9vzsi Буйнічкава 0 238811 4163690 3963830 2022-07-23T13:22:37Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |скасаваны = так |статус = вёска |беларуская назва = Буйнічкава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 52|lat_sec = 06 |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 46|lon_sec = 38 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Сенненскі |сельсавет2 = Студзёнкаўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243040945 }} '''Буйні́чкава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Bujničkava}}, {{lang-ru|Буйничково}}) — былая [[вёска]] ў [[Сенненскі раён|Сенненскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіла ў склад [[Студзёнкаўскі сельсавет (Сенненскі раён)|Студзёнкаўскага сельсавета]]. Скасавана 14 мая 2022 года<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0115682&p1=1 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 14 мая 2022 г. № 224 Об упразднении сельских населенных пунктов Сенненского района]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Сенненскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} 5lwjmc8x94rvbznrdzve8kpesnuvk5o Юзафова (Радзюкоўскі сельсавет) 0 239702 4163829 4092834 2022-07-23T19:58:27Z Pierre L'iserois 100315 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Юзафова |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 22|lat_sec = 02 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 29|lon_sec = 40 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Шаркаўшчынскі |сельсавет = Радзюкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = |OpenStreetMap = 242997572 }} {{значэнні2|тып=тапонім|Юзафова}} '''Юзафо́ва'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Juzafova}}, {{lang-ru|Юзефово}}) — [[вёска]] ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Радзюкоўскі сельсавет|Радзюкоўскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах фальварак ў складзе [[Шаркаўшчына (гміна)|гміны Шаркаўшчына]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. У 1940—1954 гадах цэнтр [[Юзафоўскі сельсавет (Шаркаўшчынскі раён)|Юзафоўскага сельсавета]]. Да [[10 кастрычніка]] [[2013]] года вёска ўваходзіла ў склад [[Валожынскі сельсавет, Шаркаўшчынскі раён|Валожынскага сельсавета]]<ref>[http://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913v0060692&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210511010538/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913v0060692&p1=1 |date=11 мая 2021 }}</ref>. == Насельніцтва == * 1921 год — 35 жыхароў, 3 двары<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 74.</ref>. * 1931 год — 44 жыхары, 3 двары<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{SgKP|III|615|Józefowo, wieś, powiat dzisieński}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Радзюкоўскі сельсавет}} {{Шаркаўшчынскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Радзюкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркаўшчынскага раёна]] m9vjvok3cchrcizwtl2rvcsjmt5k7m1 Якубова (Шаркаўшчынскі раён) 0 239756 4163794 4079277 2022-07-23T18:52:24Z Pierre L'iserois 100315 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Якубова}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Якубова |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 25|lat_sec = 04 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 29|lon_sec = 44 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Шаркаўшчынскі |сельсавет = Германавіцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243013474 }} '''Якубо́ва'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Jakubova}}, {{lang-ru|Якубово}}) — [[вёска]] ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Германавіцкі сельсавет|Германавіцкага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах засценак ў складзе [[Шаркаўшчына (гміна)|гміны Шаркаўшчына]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. Да [[2004]] года ўваходзіла ў склад [[Ручайскі сельсавет|Ручайскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1 |date=5 кастрычніка 2021 }}</ref>. == Насельніцтва == * 1921 год — 27 жыхароў, 3 двары<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 74.</ref>. * 1931 год — 31 жыхар, 3 двары<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Германавіцкі сельсавет}} {{Шаркаўшчынскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Германавіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркаўшчынскага раёна]] hrn2l6b0glfchi8c2pjbsy2ezuujjy1 Іванскія 0 239857 4163791 2781655 2022-07-23T18:18:21Z Pierre L'iserois 100315 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Іванскія |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 21|lat_sec = 12 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 35|lon_sec = 14 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Шаркаўшчынскі |сельсавет = Радзюкоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243013194 }} '''Іва́нскія'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Ivanskija}}, {{lang-ru|Иванские}}) — [[вёска]] ў [[Шаркаўшчынскі раён|Шаркаўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Радзюкоўскі сельсавет|Радзюкоўскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах вёска ў складзе [[Шаркаўшчына (гміна)|гміны Шаркаўшчына]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. == Насельніцтва == * 1921 год — 135 жыхароў, 21 двор<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 74.</ref>. * 1931 год — 130 жыхароў, 22 двары<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Радзюкоўскі сельсавет}} {{Шаркаўшчынскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Радзюкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркаўшчынскага раёна]] 2h69ezf6wdbk3kl19nmvovhnzv070n5 Славянка (Круглянскі раён) 0 243114 4164040 3887348 2022-07-24T10:06:50Z Odri Tiffani 22532 гісторыя wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Славянка}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Славянка |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 15|lat_sec = 31 |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 52|lon_sec = 41 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Магілёўская |раён = Круглянскі |сельсавет = Запрудскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = '''Аглобля''' |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243033455 }} '''Славя́нка'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Агло́бля'''</ref> ({{lang-be-trans|Slavianka}}, {{lang-ru|Славянка}}) (да 30 ліпеня 1964 года '''Агло́бля'''<ref>Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР Аб перайменаванні некаторых населеных пунктаў Беларускай ССР ад 30 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 23 (1063).</ref>) — [[вёска]] ў [[Круглянскі раён|Круглянскім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Запрудскі сельсавет|Запрудскага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1910 годзе ўладарамі [[Засценак|засценка]] Аглобля Круглянскай воласці [[Магілёўскі павет (Магілёўская губерня)|Магілёўскага павета]] былі Ісідор Кіпрыянавіч Грушэцкі<ref>{{cite web| author =| date =2012-18-08| url =https://ru.rodovid.org/wk/Запись:725080 | title = Исидор Киприянович Грушецкий р. 1824|publisher =[[Радавод]]| accessdate = 2022-07-24}}</ref> Іван Кліменцьевіч Фалькоўскі, Андрэй Грыгор'евіч Ляснеўскі і К. Фальковскі<ref>{{cite web| author =| date =2021-02-03| url =https://forum.vgd.ru/post/4409/117803/p3657922.htm | title =Круглянская волость Могилевского уезда // Оглобля (Застенок) — дв. Ис.Купр.Грушецкому, Ан.Гр.Лесневскому, К. и И.К.Фальковским, кат. — Толочинский р.-кат. приход — 4/23 |publisher =Всероссийское генеалогическое древо (ВГД)| accessdate = 2022-07-24}}</ref>. 30 ліпеня 1964 года вёска Аглобля была перайменаваная ў вёску Славянка. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Запрудскі сельсавет}} {{Круглянскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Запрудскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Круглянскага раёна]] [[Катэгорыя:Перайменаваныя населеныя пункты Беларусі]] 2vel4tbvwd78jy80h6xmgfd8y22mf5c Рэчкі (Веткаўскі раён) 0 245393 4164116 4162700 2022-07-24T11:50:42Z Balachon77 65750 /* За савецкім часам */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Рэчкі}} {{НП-Беларусь |скасаваны = так |статус = вёска |беларуская назва = Рэчкі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = На ўездзе ў былую вёску Рэчкі (Веткаўскі раён), 2012 г.jpg |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 43|lat_sec = 10 |lon_dir = |lon_deg = 31|lon_min = 10|lon_sec = 00 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Веткаўскі |сельсавет = Свяцілавіцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |OpenStreetMap = 243044918 }} '''Рэ́чкі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Rečki}}, {{lang-ru|Речки}}) — былая [[вёска]] ў [[Веткаўскі раён|Веткаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. На момант скасавання як населенага пункта ваходзіла ў склад [[Свяцілавіцкі сельсавет|Свяцілавіцкага сельсавета]]. Ліквідавана ў 2011 годзе<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2012-14/2012_14_9_47257.pdf Решение Ветковского районного Совета депутатов от 27 декабря 2011 г. № 74 Об упразднении сельских населенных пунктов на территории Ветковского района] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210605020803/http://www.pravo.by/pdf/2012-14/2012_14_9_47257.pdf |date=5 чэрвеня 2021 }} {{Ref-ru}}</ref>. Радзіма [[Герой Савецкага Саюза|Героя Савецкага Саюза]] [[Рыгор Васілевіч Ксяндзоў|Рыгора Васілевіча Ксяндзова]]<ref name="">{{Крыніцы/БелЭн|8к}} — С. 544.</ref>. == Гісторыя == === Праблема часу ўзнікнення === [[Файл:Апісанне меж вёскі Галоднае-Рэчка ў копіі 1776 года.jpg|alt=Апісанне меж сяла па копіі 1776 г.|злева|міні|Даўняе апісанне меж сяла ў копіі 1776 г.]] У архіўных зборах Дзерналовічаў захаваўся дакумент «Excerp агранічэння вёскі Галоднай alias Рэчка» [[1776]] г., які ўтрымлівае звесткі аб земельных межах сяла Галоднае-Рэчка (''«seło Hołodno Reczka»''), узятыя з «агранічэння» Чачэрскага староства, «панамі [[Рыгор Багданавіч Валовіч|Валовічам]] старостам Слонімскім і [[Мікалай Ян Нарушэвіч|Мікалаем Нарушэвічам]] старостам Маркоўскім учыненага», а ў [[1753]] г. «актыкаванага» ў «гродзе рэчыцкім»<ref name=":5">[https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/ru/jednostka/-/jednostka/17919589 Wyznaczenie granic wsi Rzeczki alias Hołodna, 1776] // Archiwum Doria Dernałowiczów. — Арк. 1.</ref>. «Excerp» (урывак, фрагмент) апісвае азначаныя межы прыблізна так, як іншыя падобныя дакументы [[XVIII стагоддзе|XVIII]] ст. (гл. ніжэй), але тэкст у ім падаецца не на [[Польская мова|польскай мове]], а [[Старабеларуская мова|па-старабеларуску]] [[Лацінскі алфавіт|лацінскай графікай]]<ref name=":5" />. Гэта дае падставы меркаваць, што пачатковы дакумент быў складзены да XVIII ст. — у часы, калі старабеларуская мова актыўна выкарыстоўвалася ў справаводстве [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Згадка паноў Валовіча і Нарушэвіча як складальнікаў «агранічэння» дазваляе аднесці час з’яўлення пачатковага дакумента да [[1560]]—[[1561]] гг. Менавіта на гэты перыяд прыпадае дзейнасць указаных ураднікаў па рэарганізацыі сістэмы землекарыстання і абкладання сялян у гаспадарскіх валасцях на ўсходзе ВКЛ, а складанне інвентарных апісанняў сталася адным з галоўных яе напрамкаў<ref>Темушев, В. Н. Гомельская земля в конце XV — первой половине XVI в. : территориальные трансформации в пограничном регионе / В. Н. Темушев. — Москва : Квадрига, 2009. — С. 18-19.</ref>. Такім чынам, азначаныя гады могуць лічыцца часам першай згадкі вёскі Рэчкі. Разам з тым, падвойная назва «сяла» не вырашае пытанняў яго першаснай лакалізацыі і атаесамлення з геаграфічна блізкай вёскай [[Новаіванаўка|Галодная]], вядомай з пачатку XVI ст.<ref>Новаіванаўка // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. — Т.1, кн.1. — Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мінск : БелЭн, 2004. — С. 229.</ref> === У Рэчы Паспалітай === Першыя больш пэўныя пісьмовыя сведчанні пра Рэчкі адносяцца да [[1680]] г., пад якім у «Інвентары Чачэрскага староства» сярод сёл міжрэчча [[Сож|Сожа]] і [[Беседзь|Беседзі]] згадваецца вёска Рэчка<ref>Темушев, В. Н. Гомельская земля в конце XV — первой половине XVI в. : территориальные трансформации в пограничном регионе / В. Н. Темушев. — Москва : Квадрига, 2009. — С. 111-112.</ref>. У інвентары таго ж староства за [[1704]] г. Рэчка (''«wies Rzeczka»'') фігуруе з пералікам пяці жыхароў (верагодна, уладальнікаў домагаспадарак): Андрэй Жораў, Ананя Чырок, Ахрэм Рэчыцкі, Ян Гуля (руднік), Сямён Самацёс (на правах [[Слабада (паселішча)|слабады]]). Вёска сплочвала агульны падатак (відаць, падымнае), парахаўшчыну і старажоўшчыну. Да вёскі прылягалі пусткі Тапуціна, Хаціна, Акулічова, Акеева<ref>Инвентарь Чечерского староства 1704 г. // Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске [Текст]. — Витебск : Губернская Типо-Литография, 1900. — Вып. 28. — С. 20-21.</ref>. Граніцы яе зямель вызначаліся тады наступным чынам<ref name=":0">Инвентарь Чечерского староства 1704 г. // Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске [Текст]. — Витебск : Губернская Типо-Литография, 1900. — Вып. 28. — С. 21.</ref>: {{Цытата|…пачаўшы ад рэчкі Нёманкі з Шапяловічамі логам, — логам да дарогі Навілаўскай і рэчкі Утоні, борам сечанымі рубяжамі; той рэчкай Утоняй уніз да балота Круг з Наўхоўцамі ў рэчку Кірылаўку; той рэчкай уніз у Рэчку Сядроўку, уверх той рэчкі ў балота Чэрствае, тым балотам на бор сечанымі рубяжамі ў рэчку Нёманку, адкуль граніца пачалася.}} Супольнымі з вёскай [[Лапічы (Буда-Кашалёўскі раён)|Лапічы]] значыўся «востраў» Калодзінскі выган і луг каля Беседзі<ref name=":0" />. Станам на [[1726]] г. заставалася за Чачэрскім староствам, уваходзячы ў Вотарскае войтаўства. У ёй значылася 5 [[Дым (адзінка падаткаабкладання)|дымоў]] з гаспадарамі — Грышка і Васіль Жоравы, Іван Агееў, Міхал Чырок, Даніла Лапацін. Частку зямлі трымалі «руднікі ўсялякія»<ref>Инвентарь Чечерского староства 1726 г. // Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске [Текст]. — Витебск : Губернская Типо-Литография, 1900. — Вып. 28. — С. 73.</ref>. Сем гаспадарак знаходзіліся на правах рознатэрміновай слабады. Слабажанамі былі Міна Лавуцін, Кузьма Іваноў, Міхал з Неглюбкі, Мацвей Шаўчонак, Саўка Піліпаў, Мацвей Супруноў і Васіль Чарнаморды<ref>Инвентарь Чечерского староства 1726 г. // Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске [Текст]. — Витебск : Губернская Типо-Литография, 1900. — Вып. 28. — С. 74.</ref>. Вёска сплачвала [[чынш]], парахаўшчыну і старажоўшчыну, давала ўсталяваныя нормы мёду, «хмелю добрага без лісця», а таксама «па [[Певень|куру]] адным» з дыма, асобныя платы «на ягамосць пана губернатара»<ref name=":1">Инвентарь Чечерского староства 1726 г. // Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске [Текст]. — Витебск : Губернская Типо-Литография, 1900. — Вып. 28. — С. 74.</ref> і [[Гіберна|гіберну]]<ref>Инвентарь Чечерского староства 1726 г. // Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске [Текст]. — Витебск : Губернская Типо-Литография, 1900. — Вып. 28. — С. 84.</ref>. Граніцы яе істотна не адрозніваліся ад граніц 1704 г. За ёй прызнавалася мясцовасць Галоднае («Hołodno») «у агранічэнні Хізоўскім пад даўнімі рубяжамі», а таксама азёры Галоднае, Смедзін, Мальч (у публікацыі памылкова «Matez») (супольнае з Юркавічамі), Галадзенец<ref>Инвентарь Чечерского староства 1726 г. // Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске [Текст]. — Витебск : Губернская Типо-Литография, 1900. — Вып. 28. — С. 74-75.</ref>. «Інвентар Чачэрскага староства» [[1738]] г. зафіксаваў 8 дымоў вёскі Рэчка з гаспадарамі, сярод якіх ужо вядомыя па 1726 г. Грышка і Васіль Жоравы, Іван Агееў, Даніла Лапацін, Кузьма Іваноў, а таксама Сцяпан Чырок, Янка Нагееў (Макееў?), Міхей Дубадзел. Агееў, Іваноў і Дубадзел пазначаліся як «прыбылыя», але месца, адкуль прыбылі, канкрэтызавалася толькі для першых двух — «са Старадуба». Таксама да вёскі адносілася 6 слабажан, якія «ў тым року аселі з Казаччыны». Набор павіннасцяў збольшага заставаўся ранейшым за выняткам мёду і асобных плат, няма ў пераліку і гіберны<ref>[http://gulevich.net/statiy.files/a/archive_uzr_full.files/lustraciya_1738/ Akt Inwentarza starostwa Czeczerskiego], 1738. — Арк. 1322 адв. — 1323.</ref>. [[Файл:Азёры Смедзін і Мальч, Чачэрскае староства, 1754 год.jpg|alt=Спецыфікацыя азёраў Смедзін і Мальч, 1754 г.|злева|міні|Спецыфікацыя азёраў Смедзін і Мальч, 1754 г.]] У [[1754]] г. Рэчка ўжо не згадвалася сярод вёсак Чачэрскага староства. Інвентар за адпаведны год упамінае яе толькі ў апісанні прыналежнасці азёр Смедзін і Мальч: абодва вадаёмы знаходзіліся «ў грунце вёскі Рэчкі», але не належалі ёй<ref>[https://dbs.ossolineum.pl/kzc/wyniki_pl.php?RW-000059 Inwentarz starostwa Czeczerskiego, 1773.] — Арк. 7.</ref>. У інвентары 1763 г. нават такіх скупых згадак няма<ref>[https://dbs.ossolineum.pl/kzc/wyniki_pl.php?RL-001073 Inwentarz starostwa Czeczerskiego, 1763.]</ref>. Па ўсім відаць, вёска стала прыватным уладаннем па-за юрысдыкцыяй Чачэрскага староства. Апошняе пацвяржаецца тым, што ў [[1765]] г. Рэчка з’яўлялася цэнтрам аднайменнага дзяржання ''(«dzierzawy»'') у пасесіі рэчыцкага маршалка Халецкага і адносілася да [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкага павета]]<ref>[http://www.gulevich.net/statiy.files/a/archive_uzr_full.files/lustracija_1765_homel/ Lustracya dzierzawy Rzeczka,] 1765. — Арк. 99.</ref>. Дзяржанне складалася з трох частак — уласна вёскі Рэчка, слабажан (відаць, як асобнае пасяленне), а таксама вёскі [[Рудня-Гулева|Рудня]]. Гаспадаркі ў іх размяркоўваліся ў наступнай колькасці: Рэчка — 22, слабажане — 6, Рудня — 3<ref>Lustracya dzierzawy Rzeczka, 1765. — Арк. 100-101.</ref>. З прозвішчаў даўнейшых жыхароў Рэчкі (1704, 1726) станам на 1765 г. у ёй захоўвалася толькі прозвічша Жораў (''«Ƶoraw»'' або ''«Ƶuraw»''), якое насілі тры гаспадары<ref name=":2">Lustracya dzierzawy Rzeczka, 1765. — Арк. 100.</ref>. Асобныя прозвішчы ўказваюць на прафесійную прыналежнасць носьбітаў (ці іх бацькаў) — Ганчаронак, Швец, Дубадзел, Буднік, Цяслёнак<ref name=":2" />. Наяўнасць між слабажан гаспадара, якога клікалі Алёшка Маскаль ''(«Aloszka Moskal»'')<ref name=":3">Lustracya dzierzawy Rzeczka, 1765. — Арк. 101.</ref>, дае падставы дапускаць прысутнасць у дзяржанні Рэчка пэўнай колькасці [[Стараверы ў Беларусі|старавераў]]. У вёсцы Рэчка працавала [[карчма]].<ref name=":2" /> За слабодскімі значыўся колавы [[млын]]<ref name=":3" />. У Рудні ўсе гаспадары былі «руднікі, што жалеза робяць»<ref name=":3" />. === У Расійскай імперыі === [[Файл:Межы сяла Рэчкі, 1784 год.jpg|alt=Зямельныя межы Рэчак, 1784 г.|міні|Зямельныя межы Рэчак, 1784 г.]] У складзе Расійскай імперыі вёска апынулася ў выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай ([[1772]] г.)<ref>Рэчкі // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. — Т.1, кн.1. — Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мінск : БелЭн, 2004. — С. 241.</ref>.  Згодна з «Ведамасцю аб дваранах Магілёўскай губерні» ў [[1777]] г. вёска, запісаная як «Рэчкі» (''«Речки»''), належала обер-сакратару Аляксею Васільеву і знаходзілася ў складзе [[Рагачоўскі павет|Рагачоўскага павета]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]], а яе насельніцтва (''«число головъ»'') складала 105 чалавек — 98 [[Хрысціянства|хрысціянскага]] і 7 [[Іўдаізм|іўдзейскага]] веравызнання<ref>[http://book-olds.ru/BookLibrary/23000-Mogilevskaya-gub/1777.-Vedomost-o-dvoryanah-Mogilevskoy-gubernii-po-razdeleniyu-na-12-t-uezdov.html Ведомость о дворянах Могилевской губернии, 1777 г.] — Арк. 101.</ref>. Паводле звестак генеральнага межавання [[1784]] г.: сяло Рэчкі (''«Речки»'' на плане, ''«Рѣчки»'' ў тлумачэнні да плана) разам з Рудняй таго ж землеўласніка, але з іншай тытулатурай ([[правадзейны стацкі саветнік]] і кавалер)<ref name=":6">Генеральный план Рогачевского уезда / Генеральное межевание Могилевской губернии 1784 г. — Аб'ект 107.</ref><ref name=":4">[http://rgada.info/poisk/index2.php?str=1354-opis_241-1&opisanie=%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B%20%D0%B4%D0%B0%D1%87%20%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%B8%20%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F,%201746-1917%20%D0%B3%D0%B3.%20(%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F).%3Cbr%3E%D0%9E%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20241.%20%D0%A7%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C%201.%20%D0%93%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B8%D1%8F,%20%D1%83%D0%B5%D0%B7%D0%B4:%20%D0%9C%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F;%20%D0%A0%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9 Планы дач генерального и специального межевания], 1746—1917 гг. (коллекция). / Опись 241. Часть 1. Губерния, уезд: Могилевская; Рогачевский. — Л. 16.</ref>. Колькасць жыхароў падавалася як 130 ''«мужеска пола душ»''<ref name=":4" /><ref>З дакумента няясна, асобна гэта ад Рудні ці сукупна з ёй.</ref>. Наяўнасць у Рэчках царквы адсочваецца на тым жа плане генеральнага межавання прысутнасцю ў размяшчэнні сяла ўмоўнага знаку-крыжыка і пазнак «ЦЗ» (царкоўная зямля) ў наваколлях<ref name=":6" /><ref name=":7">Ольшанов, И. Под защитой архангела Михаила. Исторические очерки / И. Ольшанов, С. Цыкунов. — Гомель : БелГУТ, 2019. — С. 201.</ref>. Але царква існавала тут і раней — ведамасць [[Магілёўская духоўная кансісторыя|Магілёўскай духоўнай кансісторыі]] ад [[18 ліпеня|7 (18) ліпеня]] [[1781]] г., пададзеная ў [[Свяцейшы правячы сінод|Свяцейшы сінод]], рапартавала аб дабраахвотным далучэнні [[Уніяцтва|ўніяцкай]] царквы сяла Рэчкі (''«Речанская»'') Рагачоўскага павета да [[Праваслаўе|праваслаўя]]<ref>Горючко, П. Материала для истории воссоединения униатов в Белоруссии 1780-1795 годов // Могилевские епархиальные ведомости. — 1903. — №1-2. — Отд. 4. — С.9-10.</ref><ref name=":7" />. Стараннямі прыхаджан новы будынак царквы быў узведзены ў [[1801]] г., а ў [[1859]] г. — капітальна перабудаваны «за кошт казны» з прыбудовай [[Званіца|званіцы]]. Царкоўна-адміністрацыйная прыналежнасць рэчкаўскага храма некалькі разоў змянялася: станам на 1859 г. — Чачэрскі духоўны заказ Рагачоўскага павета (пазней пераназваны ў Чачэрска-Засожскае благачынне), з [[1870-я|1870-х]] гг. — 3-я благачынная акруга, з [[1885]] г. — 4-я акруга, з [[23 мая|11 (23) мая]] [[1899]] г. 5-я благачынная акруга [[Гомельскі павет|Гомельскага павета]]<ref name=":7" />. ==== Рэчкаўскі клір (1795-1917)<ref>Ольшанов, И. Под защитой архангела Михаила. Исторические очерки / И. Ольшанов, С. Цыкунов. — Гомель : БелГУТ, 2019. — С. 201-209.</ref> ==== * станам на 1795 г. — Васіль Якаўлевіч Пагарцаў, [[святар]] (імаверны сваяк жыхароў Рэчкі з прозвішчам «Пагарац», вядомых па 1765 г.<ref name=":2" />); Макарый Мікалаевіч Бекарэвіч, [[дзячок]] (''«дьячок»''); Сафроній Емяльянавіч Бекарэвіч, дзячок (''«пономарь»''); Сямён Рыгоравіч Кірыловіч, святар; * на 1833-1835 гг. — Феадор Шчэрба, дзячок; * на 1835 г. — Пётр Цытовіч, дзячок; * 1836-1840 гг. — Васіль Касмачэўскі, дзячок; * на 1841 г. — Андрэй Сямёнавіч Рафановіч, дзячок; * на пачатак 1840-х гг. — Кірыла Сямёнавіч Кірыловіч, святар; * на 1854 і 1857 гг. — Мацвей Самуілавіч Бекарэвіч, святар; * 1859-1871 гг. — Данііл Іванавіч Шымковіч, святар; * каля 1871 г. — Антоній Іосіфавіч Данілевіч, святар; * на 1874 г. — Андрэй Гервасіевіч Бекарэвіч, [[псаломшчык]]; * 1885-1888 гг. — Іван Міхайлавіч Юдзеніч, святар; * 1888 г. — Пётр Казлоўскі, святар; * 1888-1891 гг. — Аляксандр Іванавіч Зязюлін, святар; * 1891-1908 гг. — Канстанцін Стэфанавіч Ляпнінскі, святар; * 1908-1910 гг. — Іаан Лук’янавіч Цюфяеў, святар; * 1910-1916 гг. — Яўхім Іванавіч Стратановіч, святар;<ref name=":8">Рэчкі // Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. — Т.1, кн.1. — Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мінск : БелЭн, 2004. — С. 242.</ref> * на 1913 г. — Васіль Касмачэўскі, дыякан; Раман Сідаракін, дыякан; * 1916-1917 гг. — Феадор Маслюкоў, святар; * на 1916 г. — Аляксей Сімановіч, псаломшчык; Іван Гогалеў, дыякан; * на 1917 г. — Іпаліт Чыгараў, святар (прызначаны за тры дні да [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]]). Згодна са звесткамі перапісу 1897 г. насельніцтва Рэчак складала 589 чалавек (мужчын — 271, жанчын — 318), пераважная большасць з якіх належала да праваслаўнага веравызнання — 563<ref>Населенные места Российской империи в 500 и более жителей с указанием всего наличного в них населения и числа жителей преобладающих вероисповеданий, по данным первой всеобщей переписи населения 1897 г. / предисл.: Н. Тройницкий. — Санкт-Петербург : типография «Общественная польза», 1905. — Отд. 2. — С. 114.</ref>. === За савецкім часам === У 1926—1992 гг. цэнтр [[Рэчкаўскі сельсавет (Веткаўскі раён)|Рэчкаўскага сельсавета]], адмістрацыйная прыналежнасць якога некалькі разоў змянялася ў сувязі адміністрацыйна-тэрытарыяльнымі пераўтварэннямі: на момант [[Узбуйненне БССР|Другога ўзбуйнення БССР]] — у [[Свяцілавіцкі раён|Свяцілавіцкім раёне]]; з [[4 жніўня]] [[1927]] г. — у [[Веткаўскі раён|Веткаўскім]]; з [[12 лютага]] [[1935]] г. — Свяцілавіцкім; з [[17 снежня]] [[1956]] г. — Веткаўскім; з [[25 снежня]] [[1952]] г. — [[Гомельскі раён|Гомельскім]]; з [[6 студзеня]] [[1965]] г. — Веткаўскім<ref name=":8" />. Да [[26 ліпеня]] [[1930]] г. адносіўся да [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], з [[20 лютага]] [[1938]] г. — да [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]<ref name=":8" />. Станам на [[1926]] г. Рэчкаўскі сельсавет складаўся з сяла Рэчкі і аднайменага насенгаса. Колькасць гаспадарак сельсавета складала 160 (149 у сяле і 11 у насенгасе), тут пражывала 824 чалавекі (763 і 61), з іх мужчын налічвалася 401 (374 і 27), а жанчын — 423 (389 і 34). Нацыянальная прыналежнасць («народнасць») гаспадароў размяркоўвалася наступным чынам: [[беларусы]] — 19 (17 і 2), [[Рускія|велікарусы]] — 135 (129 і 6), іншыя — 6 (3 і 3). У Рэчках меліся паштовы і лекарскі пункты, аддзел спажывецкай кааперацыі, працавалі школа I-й ступені і хата-чытальня<ref>Список населенных мест Гомельского округа. Гомельское окр. статистическое бюро. — Тип. «Полеспечать», 1927. — С. 68—69.</ref><ref name=":8" />. Насенная гаспадарка была створана ў былым фальварку<ref name=":8" />. == Галерэя == <gallery mode="packed"> Файл:Рака Нёманка, мост каля былой вёскі Рэчкі (Веткаўскі раён), 2012 г.jpg|alt=Краявід р. Нёманкі з моста на ўездзе ў Рэчкі, 2012 г.|Краявід р. [[Нёманка|Нёманкі]] з моста на ўездзе ў Рэчкі, 2012 г. Файл:Пакінуты дом у былой вёсцы Рэчкі (Веткаўскі раён), 2012 г.jpg|alt=Пакінуты дом у Рэчках, 2012 г.|Пакінуты дом у Рэчках, 2012 г. Файл:Воінскае пахаванне, могілкі былой вёскі Рэчкі, Веткаўскі раён, 2022 год.jpg|alt=Воінскае пахаванне на Рэчкаўскіх могілках, 2022 г.|Воінскае пахаванне на Рэчкаўскіх могілках, 2022 г. Файл:Старыя крыжы, могілкі былой вёскі Рэчкі, Веткаўскі раён, 2022 год.jpg|alt=Старыя крыжы, 2022 г.|Старыя крыжы, 2022 г. </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} 9hn2lr76tkcbztjbywsfha24814meta Сцяпанаў (Добрушскі раён) 0 246334 4163703 2802419 2022-07-23T13:43:46Z D.L.M.I. Bel 33064 скасаваны wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |скасаваны = так |статус = пасёлак |беларуская назва = Сцяпанаў |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 17|lat_sec = 52 |lon_dir = |lon_deg = 31|lon_min = 35|lon_sec = 18 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Добрушскі |сельсавет = Кузьмініцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243045520 }} '''Сцяпа́наў'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Сцяпа́наўка, ж.'''</ref> ({{lang-be-trans|Sciapanaŭ}}, {{lang-ru|Степанов}}) — былы [[пасёлак]] у [[Добрушскі раён|Добрушскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Уваходзіў у склад [[Кузьмініцкі сельсавет|Кузьмініцкага сельсавета]]. Скасаваны 29 чэрвеня 2022 года<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922g0117061&p1=1 Решение Добрушского районного Совета депутатов от 29 июня 2022 г. № 322 Об упразднении поселка Степанов Добрушского района]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Добрушскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} jjwd64yk3mz0foko4ljsl7hin9f2zur Рэпішча (Дзятлаўскі раён) 0 251318 4163649 4124155 2022-07-23T12:40:34Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Рэпішча}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Рэпішча |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 25|lat_sec = 22 |lon_dir = |lon_deg = 25|lon_min = 10|lon_sec = 00 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гродзенская |раён = Дзятлаўскі |сельсавет = Вензавецкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242989289 }} '''Рэ́пішча'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гродзенская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Repišča}}, {{lang-ru|Репище}}) — [[вёска]] ў [[Дзятлаўскі раён|Дзятлаўскім раёне]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вензавецкі сельсавет|Вензавецкага сельсавета]]. З 13 ліпеня 2007 года да 24 лютага 2022 года вёска ўваходзіла ў склад [[Дзятлаўскі сельсавет|Дзятлаўскага сельсавета]] <ref>[http://pravo.by/pdf/2007-194/2007-194(005-016).pdf Решение Гродненского областного Совета депутатов от 13 июля 2007 г. № 43 О решении вопросов административно-территориального устройства Дятловского района] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190405113849/http://pravo.by/pdf/2007-194/2007-194(005-016).pdf |date=5 красавіка 2019}}</ref><ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922r0114396&p1=1 Решение Гродненского областного Совета депутатов от 24 февраля 2022 г. № 391 Об административно-территориальном устройстве Дятловского района Гродненской области]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дзятлаўскі сельсавет}} {{Дзятлаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дзятлаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дзятлаўскага раёна]] ifx7bykgo3bdfwmbqnig33yc0d72aj5 4163650 4163649 2022-07-23T12:40:46Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Рэпішча}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Рэпішча |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 25|lat_sec = 22 |lon_dir = |lon_deg = 25|lon_min = 10|lon_sec = 00 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гродзенская |раён = Дзятлаўскі |сельсавет = Вензавецкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242989289 }} '''Рэ́пішча'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гродзенская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Repišča}}, {{lang-ru|Репище}}) — [[вёска]] ў [[Дзятлаўскі раён|Дзятлаўскім раёне]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Вензавецкі сельсавет|Вензавецкага сельсавета]]. З 13 ліпеня 2007 года да 24 лютага 2022 года вёска ўваходзіла ў склад [[Дзятлаўскі сельсавет|Дзятлаўскага сельсавета]]<ref>[http://pravo.by/pdf/2007-194/2007-194(005-016).pdf Решение Гродненского областного Совета депутатов от 13 июля 2007 г. № 43 О решении вопросов административно-территориального устройства Дятловского района] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190405113849/http://pravo.by/pdf/2007-194/2007-194(005-016).pdf |date=5 красавіка 2019}}</ref><ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922r0114396&p1=1 Решение Гродненского областного Совета депутатов от 24 февраля 2022 г. № 391 Об административно-территориальном устройстве Дятловского района Гродненской области]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Дзятлаўскі сельсавет}} {{Дзятлаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Дзятлаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Дзятлаўскага раёна]] 71lm89j20dtcjqzf1ohtl06qdvja9ep Шаблон:Весялоўскі сельсавет 10 253519 4163698 2861318 2022-07-23T13:37:19Z D.L.M.I. Bel 33064 - вёска Дубовы Лог (скасавана https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922n0116483&p1=1) wikitext text/x-wiki {{Навігацыя па сельсавеце |Назва шаблону = Весялоўскі сельсавет |Назва = [[Весялоўскі сельсавет]] |Краіна = Беларусь |Вобласць = Мінская |Раён = Барысаўскі |Герб = |Цэнтр = [[Весялова (Барысаўскі раён)|Весялова]] |Пасёлкі = |Аграгарадкі = [[Хаўхоліца]] |Вёскі = [[Брылі (Барысаўскі раён)|Брылі]]{{*}} [[Востраў (Весялоўскі сельсавет)|Востраў]]{{*}} [[Вялікая Трасцяніца]]{{*}} [[Вярховіна]]{{*}} [[Ельніца (Весялоўскі сельсавет)|Ельніца]]{{*}} [[Забалоцце (Барысаўскі раён)|Забалоцце]]{{*}} [[Загор’е (Весялоўскі сельсавет)|Загор'е]]{{*}} [[Звяняты]]{{*}} [[Касцюкі (Барысаўскі раён)|Касцюкі]]{{*}} [[Крацэвічы]]{{*}} [[Крычына]]{{*}} [[Ляхаўка (Барысаўскі раён)|Ляхаўка]]{{*}} [[Малая Трасцяніца]]{{*}} [[Мсценне]]{{*}} [[Нежыцы]]{{*}} [[Рагатка]]{{*}} [[Старына (Весялоўскі сельсавет)|Старына]]{{*}} [[Яблачына]] |Хутары = }} fpefuktiuf74tn4e0juaqqihizdwo22 Шаблон:Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён) 10 265607 4163679 3989342 2022-07-23T13:11:38Z D.L.M.I. Bel 33064 - вёскі Бурбін, Дубнякі і Рэчкі (скасаваны https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0115682&p1=1) wikitext text/x-wiki {{Навігацыя па сельсавеце | Назва шаблона = Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён) | Назва = [[Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён)|Беліцкі сельсавет]] | Краіна = Беларусь | Вобласць = Віцебская | Раён = Сенненскі | Герб = | Цэнтр = [[Полымя (Сенненскі раён)|Полымя]] | Пасёлкі = | Аграгарадкі = [[Рулёўшчына]] | Вёскі = * [[Апечкі (Сенненскі раён)|Апечкі]] * [[Асінаўка 1]] * [[Асінаўка 2]] * [[Атрадная]] * [[Відокі (Сенненскі раён)|Відокі]] * [[Воўсішча]] * [[Вялікая Пярэспа]] * [[Гарнакі]] * [[Глебаўск]] * [[Горы (Сенненскі раён)|Горы]] * [[Заполле (Сенненскі раён)|Заполле]] * [[Каралі (Сенненскі раён)|Каралі]] * [[Краснае Сяло (Сенненскі раён)|Краснае Сяло]] * [[Лапатнікі]] * [[Латыгаль (Сенненскі раён)|Латыгаль]] * [[Леснікі (Сенненскі раён)|Леснікі]] * [[Малая Беліца]] * [[Малая Пярэспа]] * [[Манголія (Сенненскі раён)|Манголія]] * [[Маргойцы]] * [[Мянюцева]] * [[Мяшчэнцы]] * [[Новая Беліца (Сенненскі раён)|Новая Беліца]] * [[Нярэйша (Беліцкі сельсавет)|Нярэйша]] * [[Сіманаўка (Сенненскі раён)|Сіманаўка]] * [[Станюкі]] * [[Старая Беліца (Сенненскі раён)|Старая Беліца]] * [[Чараўкі (Сенненскі раён)|Чараўкі]] * [[Шалухі (Сенненскі раён)|Шалухі]] | Хутары = }} b5f9z55hu5a9fhgnlm1mdj2hn16e5mn Шаблон:Студзёнкаўскі сельсавет (Сенненскі раён) 10 265611 4163691 3990064 2022-07-23T13:22:54Z D.L.M.I. Bel 33064 - вёска Бунічкава (скасавана https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0115682&p1=1) wikitext text/x-wiki {{Навігацыя па сельсавеце | Назва шаблона = Студзёнкаўскі сельсавет (Сенненскі раён) | Назва = [[Студзёнкаўскі сельсавет (Сенненскі раён)|Студзёнкаўскі сельсавет]] | Краіна = Беларусь | Вобласць = Віцебская | Раён = Сенненскі | Герб = | Цэнтр = [[Студзёнка (Сенненскі раён)|Студзёнка]] | Пасёлкі = | Аграгарадкі = [[Сінягорскае]] | Вёскі = * [[Адамава (Сенненскі раён)|Адамава]] * [[Александрова (Сенненскі раён)|Александрова]] * [[Алексінічы]] * [[Алёхнава]] * [[Аўчынкава]] * [[Барок (Сенненскі раён)|Барок]] * [[Бор (Сенненскі раён)|Бор]] * [[Бярозкі (Сенненскі раён)|Бярозкі]] * [[Валодзькі (Сенненскі раён)|Валодзькі]] * [[Вітунь (Сенненскі раён)|Вітунь]] * [[Града (Студзёнкаўскі сельсавет)|Града]] * [[Гуліна]] * [[Заазер’е (Студзёнкаўскі сельсавет)|Заазер’е]] * [[Заслонаўка (Сенненскі раён)|Заслонаўка]] * [[Застадолле (Студзёнкаўскі сельсавет)|Застадолле]] * [[Зямковічы]] * [[Івоні]] * [[Кавалі (Сенненскі раён)|Кавалі]] * [[Каменка (Сенненскі раён)|Каменка]] * [[Келісы]] * [[Кімейка]] * [[Кляпчэва]] * [[Копцы]] * [[Курэйшына]] * [[Лазоўка (Сенненскі раён)|Лазоўка]] * [[Леснікова (Сенненскі раён)|Леснікова]] * [[Луг (Студзёнкаўскі сельсавет)|Луг]] * [[Машкі (Сенненскі раён)|Машкі]] * [[Новае Сяло (Студзёнкаўскі сельсавет)|Новае Сяло]] * [[Падграддзе]] * [[Пальчыкі]] * [[Папінка]] * [[Пустынкі (Сенненскі раён)|Пустынкі]] * [[Пушкары (Сенненскі раён)|Пушкары]] * [[Рассвет (Сенненскі раён)|Рассвет]] * [[Савінічы]] * [[Тур’ева]] * [[Утрылава]] * [[Хаменкі]] * [[Целяшоўшчына]] * [[Цыганкі]] * [[Шынкава]] * [[Шыпы (Сенненскі раён)|Шыпы]] * [[Яхімоўшчына (Сенненскі раён)|Яхімоўшчына]] | Хутары = }} hlgmja9ua5p8i6qe0hewilmds5ylx9i Шаблон:Кузьмініцкі сельсавет 10 265668 4163704 2861740 2022-07-23T13:44:17Z D.L.M.I. Bel 33064 - пасёлак Сцяпанаў (скасаваны https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922g0117061&p1=1) wikitext text/x-wiki {{Навігацыя па сельсавеце |Назва шаблону = Кузьмініцкі сельсавет |Назва = [[Кузьмініцкі сельсавет]] |Краіна = Беларусь |Вобласць = Гомельская |Раён = Добрушскі |Герб = |Цэнтр = [[Кузьмінічы (Добрушскі раён)|Кузьмінічы]] |Пасёлкі = [[Галае (Добрушскі раён)|Галае]]{{*}} [[Чырвоны Камень]] |Аграгарадкі = |Вёскі = [[Знамя (Добрушскі раён)|Знамя]]{{*}} [[Слабада (Добрушскі раён)|Слабада]] |Хутары = }} 3areiog1nh0hds8zy3nf38kyemu10ri Шаблон:Вензавецкі сельсавет 10 266894 4163668 2861308 2022-07-23T12:50:25Z D.L.M.I. Bel 33064 + вёска Рэпішча (https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922r0114396&p1=1) wikitext text/x-wiki {{Навігацыя па сельсавеце |Назва шаблону = Вензавецкі сельсавет |Назва = [[Вензавецкі сельсавет]] |Краіна = Беларусь |Вобласць = Гродзенская |Раён = Дзятлаўскі |Герб = |Цэнтр = [[Вензавец]] |Пасёлкі = |Аграгарадкі = |Вёскі = [[Белякі (Дзятлаўскі раён)|Белякі]]{{*}} [[Буйкі (Дзятлаўскі раён)|Буйкі]]{{*}} [[Валоўнікі (Дзятлаўскі раён)|Валоўнікі]]{{*}} [[Гернікі]]{{*}} [[Гірычы]]{{*}} [[Гнаінскія]]{{*}} [[Жадзейкі (Дзятлаўскі раён)|Жадзейкі]]{{*}} [[Кашкалы]]{{*}} [[Лагуны (Дзятлаўскі раён)|Лагуны]]{{*}} [[Лудзічы]]{{*}} [[Міклашы (Вензавецкі сельсавет)|Міклашы]]{{*}} [[Міроўшчына]]{{*}} [[Нагорнікі (Вензавецкі сельсавет)|Нагорнікі]]{{*}} [[Рэпішча (Дзятлаўскі раён)|Рэпішча]]{{*}} [[Сачыўляны]]{{*}} [[Сцяткоўшчына]]{{*}} [[Юравічы (Дзятлаўскі раён)|Юравічы]]{{*}} [[Явар (Дзятлаўскі раён)|Явар]] |Хутары = }} a4isppct10vrzlp2k7aw7m1vkibxher Шаблон:Дзятлаўскі сельсавет 10 266898 4163666 2861489 2022-07-23T12:49:53Z D.L.M.I. Bel 33064 - вёска Рэпішча (https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922r0114396&p1=1) wikitext text/x-wiki {{Навігацыя па сельсавеце |Назва шаблону = Дзятлаўскі сельсавет |Назва = [[Дзятлаўскі сельсавет]] |Краіна = Беларусь |Вобласць = Гродзенская |Раён = Дзятлаўскі |Герб = |Цэнтр = [[Дзятлава]] ''(не ўваходзіць у склад)'' |Пасёлкі = |Аграгарадкі = [[Раклевічы]] |Вёскі = [[Апаліна-Басіна]]{{*}} [[Баравікі (Дзятлаўскі раён)|Баравікі]]{{*}} [[Вянскі]]{{*}} [[Галаўлі]]{{*}} [[Гірыкі]]{{*}} [[Запашка]]{{*}} [[Заполле (Дзятлаўскі раён)|Заполле]]{{*}} [[Засецце]]{{*}} [[Змяёўцы]]{{*}} [[Каменка (Дзятлаўскі сельсавет)|Каменка]]{{*}} [[Курпешы]]{{*}} [[Малдуці]]{{*}} [[Маскалёўцы]]{{*}} [[Міклашы (Дзятлаўскі сельсавет)|Міклашы]]{{*}} [[Муляры (Дзятлаўскі раён)|Муляры]]{{*}} [[Навасёлкі (Дзятлаўскі сельсавет)|Навасёлкі]]{{*}} [[Нарбутавічы]]{{*}} [[Норцавічы]]{{*}} [[Нямковічы (Дзятлаўскі раён)|Нямковічы]]{{*}} [[Палубачкі]]{{*}} [[Пацаўшчына]]{{*}} [[Пенчыцы]]{{*}} [[Плябанавічы]]{{*}} [[Савічы (Дзятлаўскі раён)|Савічы]]{{*}} [[Селівонкі]]{{*}} [[Сіратаўшчына]]{{*}} [[Тарасавічы (Дзятлаўскі раён)|Тарасавічы]]{{*}} [[Труханавічы (Дзятлаўскі раён)|Труханавічы]]{{*}} [[Хадзяўляны]]{{*}} [[Яцвезь (Дзятлаўскі раён)|Яцвезь]] |Хутары = }} cyzcwum63spm41xp8sv9ov726smrol6 Шаблон:Прыгарадны сельсавет 10 267006 4163696 2862062 2022-07-23T13:35:38Z D.L.M.I. Bel 33064 - вёска Пасека (скасавана https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922n0116483&p1=1) wikitext text/x-wiki {{Навігацыя па сельсавеце |Назва шаблону = Прыгарадны сельсавет |Назва = [[Прыгарадны сельсавет]] |Краіна = Беларусь |Вобласць = Мінская |Раён = Барысаўскі |Герб = |Цэнтр = [[Старабарысаў]] |Пасёлкі = |Аграгарадкі = [[Зачысце]] |Вёскі = [[Белае (Барысаўскі раён)|Белае]]{{*}} [[Боркі (Прыгарадны сельсавет)|Боркі]]{{*}} [[Бродаўка]]{{*}} [[Брусы (Барысаўскі раён)|Брусы]]{{*}} [[Бутэлеўшчына]]{{*}} [[Бытча]]{{*}} [[Вільянова (Барысаўскі раён)|Вільянова]]{{*}} [[Вуглы (Барысаўскі раён)|Вуглы]]{{*}} [[Вялікае Стахава]]{{*}} [[Дзямідаўка]]{{*}} [[Дразы]]{{*}} [[Дубяні]]{{*}} [[Дудзінка (Барысаўскі раён)|Дудзінка]]{{*}} [[Жыцькава]]{{*}} [[Казлы (Барысаўскі раён)|Казлы]]{{*}} [[Карнюшкаў Засценак]]{{*}} [[Кастрыца (Барысаўскі раён)|Кастрыца]]{{*}} [[Кішчына Слабада]]{{*}} [[Крынічкі]]{{*}} [[Любатоўшчына]]{{*}} [[Ляшчыны]]{{*}} [[Малое Стахава]]{{*}} [[Міхайлова (Прыгарадны сельсавет)|Міхайлова]]{{*}} [[Мядзведзеўка]]{{*}} [[Новае Сяло (Барысаўскі раён)|Новае Сяло]]{{*}} [[Новае Янчына]]{{*}} [[Падбярэззе (Барысаўскі раён)|Падбярэззе]]{{*}} [[Плітчанка]]{{*}} [[Поўпрышчы]]{{*}} [[Прудзішча (Барысаўскі раён)|Прудзішча]]{{*}} [[Прудок (Барысаўскі раён)|Прудок]]{{*}} [[Пчэльнік]]{{*}} [[Ракаўцы (Барысаўскі раён)|Ракаўцы]]{{*}} [[Садоўшчына (Барысаўскі раён)|Садоўшчына]]{{*}} [[Светлая Рошча]]{{*}} [[Селішча (Прыгарадны сельсавет)|Селішча]]{{*}} [[Старынкі (Барысаўскі раён)|Старынкі]]{{*}} [[Стралкаўцы]]{{*}} [[Студзёнка (Прыгарадны сельсавет)|Студзёнка]]{{*}} [[Судоль]]{{*}} [[Узнацкі Вугал]]{{*}} [[Цімкі]]{{*}} [[Чырвоны Кастрычнік (Барысаўскі раён)|Чырвоны Кастрычнік]]{{*}} [[Юзафова (Барысаўскі раён)|Юзафова]] |Хутары = }} o2i360a103l7gc8fol5eieofzgal9wi Шаблон:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай 10 276985 4163660 4163586 2022-07-23T12:46:40Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай | title = [[Адміністрацыйны падзел Рэчы Паспалітай|Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай]] | image = | state = | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | titlestyle = | groupstyle = | group1 = | list1 = {{navbox subgroup | group1 = | list1 = | group2 = [[Карона Каралеўства Польскага|Карона <br> Каралеўства <br> Польскага]] | list2 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Велікапольская правінцыя|Велікапольская <br> правінцыя]] | list1 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Вялікая Польшча]] | list1 = * [[Бжэсць-Куяўскае ваяводства]] * [[Гнезненскае ваяводства]] * [[Інаўрацлаўскае ваяводства]] * [[Калішскае ваяводства (1314—1793)|Калішскае ваяводства]] * [[Ланчыцкае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Сярадзкае ваяводства (1339—1793)|Сярадзкае ваяводства]] | group2 = [[Мазовія]] | list2 = * [[Мазавецкае ваяводства (1529—1795)|Мазавецкае ваяводства]] * [[Плоцкае ваяводства (1495—1793)|Плоцкае ваяводства]] * [[Раўскае ваяводства]] | group3 = [[Каралеўская Прусія]] | list3 = * [[Вармінскае княства]] * [[Мальбаркскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1466—1772)|Паморскае ваяводства]] * [[Хэлмінскае ваяводства]] }} | group2 = [[Малапольская правінцыя|Малапольская <br> правінцыя]] | list2 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Малая Польшча]] | list1 = * [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)|Кракаўскае ваяводства]] ** у т. л.: [[Заторскае княства]] ** [[Асвенцімскае княства]] * [[Люблінскае ваяводства (1474—1795)|Люблінскае ваяводства]] * [[Сандамірскае ваяводства (да 1795 года)|Сандамірскае ваяводства]] | group2 = [[Русь]] | list2 = * [[Бэлзскае ваяводства]] * [[Брацлаўскае ваяводства]] * [[Валынскае ваяводства (1566—1795)|Валынскае ваяводства]] * [[Кіеўскае ваяводства]] * [[Падляшскае ваяводства (1513—1795)|Падляшскае ваяводства]] * [[Падольскае ваяводства]] * [[Рускае ваяводства]] ** у т. л.: [[Галіцкая зямля]] ** [[Львоўская зямля]] ** [[Перамышльская зямля]] ** [[Саноцкая зямля]] ** [[Холмская зямля]] * [[Чарнігаўскае ваяводства]] }} }} | group3 = [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікае <br> Княства <br> Літоўскае]] | list3 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Вялікае Княства Літоўскае|Літва]] | list1 = * [[Берасцейскае ваяводства]] * [[Віленскае ваяводства]] * [[Віцебскае ваяводства]] * [[Менскае ваяводства]] * [[Мсціслаўскае ваяводства]] * [[Новагародскае ваяводства]] * [[Полацкае ваяводства]] * [[Смаленскае ваяводства]] * [[Троцкае ваяводства]] | group2 = [[Жамойць|Жамойць (Жмудзь)]] | list2 = [[Жамойцкае староства]] }} | group4 =Залежныя <br> і іншыя <br> тэрыторыі | list4 = * [[Войска Запарожскае]] * [[Курляндскае і Земгальскае герцагства|Герцагства Курляндыі і Семігаліі]] * [[Лямборска-Бытоўская зямля]] * [[Інфлянцкае ваяводства|Лівонскае (Інфлянцкае) ваяводства]] ** старыя: [[Вендэнскае ваяводства|Вендэнскае ваяводства (1598)]] ** [[Дорпацкае ваяводства|Дорпацкае ваяводства (1598)]] ** [[Парнаўскае ваяводства|Парнаўскае ваяводства (1598)]] * [[герцагства Прусія|Прускае герцагства]] * [[Сявежскае княства]] * [[Спішскае староства]] }} }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Вялікае Княства Літоўскае]] </noinclude> 2zvkb4jzib1kqahmsymv27trqfikonp 4163663 4163660 2022-07-23T12:48:53Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{navbox | name = Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай | title = [[Адміністрацыйны падзел Рэчы Паспалітай|Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай]] | image = | state = | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | titlestyle = | groupstyle = | group1 = | list1 = {{navbox subgroup | group1 = | list1 = | group2 = [[Карона Каралеўства Польскага|Карона <br> Каралеўства <br> Польскага]] | list2 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Велікапольская правінцыя|Велікапольская <br> правінцыя]] | list1 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Вялікая Польшча]] | list1 = * [[Бжэсць-Куяўскае ваяводства]] * [[Гнезненскае ваяводства]] * [[Інаўрацлаўскае ваяводства]] * [[Калішскае ваяводства (1314—1793)|Калішскае ваяводства]] * [[Ланчыцкае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1314—1793)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Сярадзкае ваяводства (1339—1793)|Сярадзкае ваяводства]] | group2 = [[Мазовія]] | list2 = * [[Мазавецкае ваяводства (1529—1795)|Мазавецкае ваяводства]] * [[Плоцкае ваяводства (1495—1793)|Плоцкае ваяводства]] * [[Раўскае ваяводства]] | group3 = [[Каралеўская Прусія]] | list3 = * [[Вармінскае княства]] * [[Мальбаркскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1466—1772)|Паморскае ваяводства]] * [[Хэлмінскае ваяводства]] }} | group2 = [[Малапольская правінцыя|Малапольская <br> правінцыя]] | list2 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Малая Польшча]] | list1 = * [[Кракаўскае ваяводства (да 1795 года)|Кракаўскае ваяводства]] ** у т. л.: [[Заторскае княства]] ** [[Асвенцімскае княства]] * [[Люблінскае ваяводства (1474—1795)|Люблінскае ваяводства]] * [[Сандамірскае ваяводства (да 1795 года)|Сандамірскае ваяводства]] | group2 = [[Русь]] | list2 = * [[Бэлзскае ваяводства]] * [[Брацлаўскае ваяводства]] * [[Валынскае ваяводства (1566—1795)|Валынскае ваяводства]] * [[Кіеўскае ваяводства]] * [[Падляшскае ваяводства (1513—1795)|Падляшскае ваяводства]] * [[Падольскае ваяводства]] * [[Рускае ваяводства]] ** у т. л.: [[Галіцкая зямля]] ** [[Львоўская зямля]] ** [[Перамышльская зямля]] ** [[Саноцкая зямля]] ** [[Холмская зямля]] * [[Чарнігаўскае ваяводства]] }} }} | group3 = [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікае <br> Княства <br> Літоўскае]] | list3 ={{navbox subgroup | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | group1 = [[Вялікае Княства Літоўскае|Літва]] | list1 = * [[Берасцейскае ваяводства]] * [[Віленскае ваяводства]] * [[Віцебскае ваяводства]] * [[Менскае ваяводства]] * [[Мсціслаўскае ваяводства]] * [[Новагародскае ваяводства]] * [[Полацкае ваяводства]] * [[Смаленскае ваяводства]] * [[Троцкае ваяводства]] | group2 = [[Жамойць|Жамойць (Жмудзь)]] | list2 = [[Жамойцкае староства]] }} | group4 =Залежныя <br> і іншыя <br> тэрыторыі | list4 = * [[Гетманшчына]] * [[Курляндскае і Земгальскае герцагства|Герцагства Курляндыі і Семігаліі]] * [[Лямборска-Бытоўская зямля]] * [[Інфлянцкае ваяводства|Лівонскае (Інфлянцкае) ваяводства]] ** старыя: [[Вендэнскае ваяводства|Вендэнскае ваяводства (1598)]] ** [[Дорпацкае ваяводства|Дорпацкае ваяводства (1598)]] ** [[Парнаўскае ваяводства|Парнаўскае ваяводства (1598)]] * [[герцагства Прусія|Прускае герцагства]] * [[Сявежскае княства]] * [[Спішскае староства]] }} }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Вялікае Княства Літоўскае]] </noinclude> brh67u8exvb2pk23wr4pqcdcuz9vlab Пасека (Барысаўскі раён) 0 277245 4163693 4088674 2022-07-23T13:26:34Z D.L.M.I. Bel 33064 скасавана wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Пасека}} {{НП-Беларусь |скасаваны = так |статус = вёска |беларуская назва = Пасека |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 22|lat_sec = 06 |lon_dir = |lon_deg = 28|lon_min = 32|lon_sec = 01 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Барысаўскі |сельсавет = Прыгарадны |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243023534 }} '''Па́сека'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Pasieka}}, {{lang-ru|Пасека}}) — былая [[вёска]] ў [[Барысаўскі раён|Барысаўскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Уваходзіла ў склад [[Прыгарадны сельсавет|Прыгараднага сельсавета]]. Да 8 красавіка 1957 года вёска ўваходзіла ў склад [[Жыцькаўскі сельсавет|Жыцькаўскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 8 красавіка 1957 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1957, № 5.</ref>, да 30 кастрычніка 2009 года — у склад [[Кішчынаслабодскі сельсавет|Кішчынаслабодскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2009-307/2009-307(002-019).pdf Решение Минского областного Совета депутатов от 30 октября 2009 г. № 219 Об изменении административно-территориального устройства Минской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210628095334/https://www.pravo.by/pdf/2009-307/2009-307(002-019).pdf|date=28 чэрвеня 2021}}</ref>. Скасавана 15 чэрвеня 2022 года<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922n0116483&p1=1 Решение Борисовского районного Совета депутатов от 15 июня 2022 г. № 261 Об упразднении сельских населенных пунктов Борисовского района Минской области]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Барысаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} c66bh17jq2umm5iz2kkigd7hzo0x0fd Дубовы Лог (Весялоўскі сельсавет) 0 277405 4163699 4012952 2022-07-23T13:38:35Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Дубовы Лог}} {{НП-Беларусь |скасаваны = так |статус = вёска |беларуская назва = Дубовы Лог |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Барысаўскі |сельсавет = Весялоўскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Дубо́вы Лог'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Dubovy Loh}}, {{lang-ru|Дубовый Лог}}) — былая [[вёска]] ў [[Барысаўскі раён|Барысаўскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Уваходзіла ў склад [[Весялоўскі сельсавет|Весялоўскага сельсавета]]. Да 8 лютага 2010 года вёска ўваходзіла ў склад [[Хаўхоліцкі сельсавет|Хаўхоліцкага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2009-307/2009-307(002-019).pdf Решение Минского областного Совета депутатов от 30 октября 2009 г. № 219 Об изменении административно-территориального устройства Минской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210628095334/https://www.pravo.by/pdf/2009-307/2009-307(002-019).pdf|date=28 чэрвеня 2021}}</ref>. Скасавана 15 чэрвеня 2022 года<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922n0116483&p1=1 Решение Борисовского районного Совета депутатов от 15 июня 2022 г. № 261 Об упразднении сельских населенных пунктов Борисовского района Минской области]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Барысаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} 5yi2c7un6gvuba9tewecxuzs7aiaami Чарнякава 0 290874 4163999 4128196 2022-07-24T07:30:58Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Чарнякава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Сьвята-Мікалаеўская царква Чарнякава 6.jpg |подпіс = [[Свята-Мікалаеўская царква (Чарнякава)|Свята-Мікалаеўская царква]] |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 21|lat_sec = 06 |lon_dir = |lon_deg = 24|lon_min = 55|lon_sec = 08 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Бярозаўскі |сельсавет = Сігневіцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242986978 }} '''Чарня́кава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Чарняко́ва'''</ref> ({{lang-be-trans|Čarniakava}}, {{lang-ru|Черняково}}) — [[вёска]] ў [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Сігневіцкі сельсавет|Сігневіцкага сельсавета]]. Да [[17 верасня]] [[2013]] года вёска ўваходзіла ў склад [[Боркаўскі сельсавет|Боркаўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913b0060246&p1=1 Решение Брестского областного совета депутатов №305 от 17 сентября 2013 г. «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Берёзовского, Ивацевичского, Малоритского, Пинского районов Брестской области»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140201224718/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913b0060246&p1=1 |date=1 лютага 2014 }}{{ref-ru}}</ref>. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква, Чарнякава|Свята-Мікалаеўская царква]] 1725 г. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Сігневіцкі сельсавет}} {{Бярозаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Сігневіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярозаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Чарнякава]] kcdrm22jemym3eh2vr69rsm6nmzyvwf 4164001 4163999 2022-07-24T07:36:11Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Чарнякава |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Сьвята-Мікалаеўская царква Чарнякава 6.jpg |подпіс = [[Свята-Мікалаеўская царква (Чарнякава)|Свята-Мікалаеўская царква]] |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 21|lat_sec = 06 |lon_dir = |lon_deg = 24|lon_min = 55|lon_sec = 08 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Бярозаўскі |сельсавет = Сігневіцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242986978 }} '''Чарня́кава'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}. Сустракаецца таксама варыянт '''Чарняко́ва'''</ref> ({{lang-be-trans|Čarniakava}}, {{lang-ru|Черняково}}) — [[вёска]] ў [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскім раёне]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Сігневіцкі сельсавет|Сігневіцкага сельсавета]]. Да [[17 верасня]] [[2013]] года вёска ўваходзіла ў склад [[Боркаўскі сельсавет|Боркаўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913b0060246&p1=1 Решение Брестского областного совета депутатов № 305 от 17 сентября 2013 г. «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Берёзовского, Ивацевичского, Малоритского, Пинского районов Брестской области»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140201224718/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913b0060246&p1=1 |date=1 лютага 2014 }}{{ref-ru}}</ref>. == Славутасці == [[Файл:Маці Божая Адзігітрыя. 1750—1759. Чарнякова. НММРБ.jpg|міні|злева|[[Маці Божая Адзігітрыя (Чарнякава)|Маці Божая Адзігітрыя]] з Мікалаеўскай царквы. 1750—1759. [[НММРБ]]]] * [[Свята-Мікалаеўская царква, Чарнякава|Свята-Мікалаеўская царква]] 1725 г. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Сігневіцкі сельсавет}} {{Бярозаўскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Сігневіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярозаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Чарнякава]] d89c8ql75i7uo9x2iqxe7yeboiqlbp8 Папуа (правінцыя, Інданезія) 0 303300 4164058 3461606 2022-07-24T10:28:21Z Qexypnos 118767 wikitext text/x-wiki {{іншыя значэнні|Папуа}} {{Правінцыя Інданезіі |Беларуская назва = Папуа |Арыгінальная назва = Papua |Краіна=Інданезія |Сцяг=[[Выява:Flag of Papua.svg|100px]] |Герб=[[Выява:Coat of arms of Papua.svg|100px]] |Дэвіз = Karya Swadaya (Арганізаваная праца) |Сталіца=[[Горад Джаяпура|Джаяпура]] |Насельніцтва= 3486432 (2014) |Плошча= 309934,4 км² |Часавы пояс= UTC+9 |Народы =[[папуасы]], [[меланезійцы]], [[яванцы]], [[бугі]], [[кітайцы]] |Рэлігія = [[хрысціянства]] (83,15%%), [[іслам]] (15,89%) |Мовы = [[інданезійская мова]], [[папуаскія мовы]] |Губернатар= |Сайт=[https://papua.go.id Афіцыйная старонка] |Карта=[[Выява:Papua province map.jpg|300px]]| }} {{coord|display=title|2|32||S|140|43||E|region:ID_type:adm1st}} '''Папуа́''' ({{lang-id|Papua}}) — правінцыя ў заходняй частцы [[востраў Новая Гвінея|Новай Гвінеі]] і на суседніх [[востраў|астравах]] [[Інданезія|Інданезіі]]. Плошча - 309 934,4 км². Насельніцтва (2014 г.) - 3 486 432 чал. Адміністрацыйны цэнтр — [[Горад Джаяпура|Джаяпура]]. == Спасылкі == * [https://papua.go.id Pemerintah Provinsi Papua] * [http://www.infoplease.com/encyclopedia/world/papua-province-indonesia.html Indonesian Political Geography - Papua] * [http://west-papua.com/the-history-of-indonesian-papua-province-ofpapua-and-province-of-west-papua/ The History of Indonesian Papua (Province of Papua and Province of West Papua)] * [https://www.culturalsurvival.org/ourpublications/csq/article/west-papua-forgotten-war-unwanted-people West Papua: Forgotten War, Unwanted People] * [http://www.state.gov/p/eap/rls/rm/2010/09/147551.htm The Status of Papua, Indonesia] * [http://www.irinnews.org IRIN humanitarian news and analysis] {{Правінцыі Інданезіі}} [[Катэгорыя:Правінцыі Інданезіі|Папуа]] [[Катэгорыя:Геаграфія Новай Гвінеі|Папуа]] n7bia3q0fd4t6jef7a7mkfz1qb4d6lm Мёрыца 0 313293 4163948 3578931 2022-07-24T04:11:58Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Мёрыца |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 31 |Плошча басейна = 224 |Басейн = Заходняя Дзвіна/Балтыйскае мора |Расход вады = |Месца вымярэння = |Выток = Мёрскае |Месцазнаходжанне вытоку= каля горада [[Мёры]] |Вышыня вытоку = 142,2 |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 55|s_lat_min = 36|s_lat_sec = 54.2 |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 27|s_lon_min = 37|s_lon_sec = 42.6 |Вусце = Заходняя Дзвіна |Месцазнаходжанне вусця = |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 55|m_lat_min = 47|m_lat_sec = 20.5 |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 27|m_lon_min = 39|m_lon_sec = 05.8 |Ухіл ракі = |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Віцебская вобласць |Раён = Мёрскі раён |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Мёрыца''' — [[рака]] ў [[Мёрскі раён|Мёрскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], левы [[прыток]] ракі [[Заходняя Дзвіна]]. Даўжыня ракі 31 км. Плошча [[вадазбор]]у 224 км². Выцякае з [[Мёрскае|Мёрскага возера]], упадае ў Заходнюю Дзвіну прыкладна за 1 км у напрамку на паўночны ўсход ад вёскі [[Чамяры (Мёрскі раён)|Чамяры]]. Працякае ў межах [[Браслаўская града|Браслаўскай грады]]. [[Даліна]] ракі скрынкападобная, шырынёй 400—400 м. [[Пойма]] перарывістая і чаргуецца па берагах. Шырыня поймы да 100 м. [[Рэчышча]] шырынёй 5—7 м, слабазвілістае. У басейне ракі азёры Мёрскае, [[Дворышча (возера)|Дворышча]], [[Ворань (возера, Мёрскі раён)|Ворань]], [[Асінаўка (возера)|Асінаўка]], [[Чэрас]], [[Грэцкае (возера, Мёрскі раён)|Грэцкае]], [[Мядзведак]] і інш. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|10|Мёрыца||329}} * {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область|адказны=Редактор Г. Г. Науменко|месца=Мн.|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2010|старонкі=10, 18|старонак=72|isbn=978-985-508-136-5|тыраж=10&nbsp;000}}{{ref-ru}} * Ліст карты N-35-20. Выданне 1984 года. Стан мясцовасці на 1982 год.{{ref-ru}} * Ліст карты N-35-8. Выданне 1984 года. Стан мясцовасці на 1982 год.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://www.cricuwr.by/static/INVENT_VO/Text/PDF/RAZD1/Vitebsk/tabl1-2.pdf Общая характеристика речной сети Витебской области (в разрезе районов) // Справочник «Водные объекты Республики Беларусь»]{{ref-ru}} {{Заходняя Дзвіна}} [[Катэгорыя:Рэкі Мёрскага раёна]] [[Катэгорыя:Прытокі Заходняй Дзвіны]] 5ra6sxdlteu7ac9k4oa3utp94sx7w7g Шаблон:Membracidae 10 319386 4163825 3172936 2022-07-23T19:56:05Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{TaxInfo|mode={{{1|}}}|parent = Membracoidea|latin = Membracidae|rang = Сямейства|name=Гарбаткі}} <noinclude></noinclude> ooer9ik2p4tdqsp2f9f4r0p42boddra Вікіпедыя:Праект:Навіны/Архіў 4 337353 4164035 4161586 2022-07-24T09:41:15Z JerzyKundrat 174 дапаўненне wikitext text/x-wiki * Падчас '''[[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў]]''' на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. <small>''(9&nbsp;ліпеня)''</small> * Былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля '''[[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]'''. <small>''(8&nbsp;ліпеня)''</small> * Падчас парада ў гонар [[Дзень незалежнасці ЗША|Дня незалежнасці ЗША]] ў [[Хайленд-Парк (Ілінойс)|Хайленд-Парку]], прыгарадзе [[Чыкага]], адбылася '''[[Стральба ў Хайленд-Парку|стральба]]''', загінулі шэсць чалавек. <small>''(4&nbsp;ліпеня)''</small> * Здарылася '''[[масавае атручэнне хлорам у Акабе|масавае атручэнне хлорам]]''' у [[Акаба (горад)|Акабе]] ([[Іарданія]]) пасля ўцечкі [[хлор|газу]] ў порце. <small>''(27&nbsp;чэрвеня)''</small> * [[Еўрапейскі савет]] ухваліў статус '''[[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краін-кандыдатаў]]''' на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]] для [[Украіна|Украіны]] і [[Малдова|Малдовы]]. <small>''(23&nbsp;чэрвеня)''</small> * Каля паўтары тысячы чалавек загінулі ў выніку '''[[Землетрасенне ў Афганістане (2022)|землятрасення]]''' на мяжы [[Афганістан]]а і [[Пакістан]]а. <small>''(22&nbsp;чэрвеня)''</small> * [[Данія]] і [[Канада]] падпісалі пагадненне аб падзеле спрэчнага '''[[Востраў Ганса|вострава Ганса]]''', паклаўшы канец [[Вайна віскі|38-гадоваму тэрытарыяльнаму канфлікту]]. <small>''(14&nbsp;чэрвеня)''</small> * '''[[Жанін Аньес]]''', якая раней выконвала абавязкі прэзідэнта [[Балівія|Балівіі]], прысуджана да 10 гадоў зняволення па абвінавачанні ў дзяржаўным перавароце. <small>''(11&nbsp;чэрвеня)''</small> * Здзейснены '''[[Тэракт у касцёле Ова (2022)|тэракт]]''' у касцёле ў раёне Ова ў [[Нігерыя|Нігерыі]]. <small>''(5&nbsp;чэрвеня)''</small> * Польская [[тэніс]]істка '''[[Іга Свёнтак]]''' выйграла фінал [[Адкрыты чэмпіянат Францыі па тэнісе|Адкрытага чэмпіянату Францыі]], атрымаўшы перамогу ў 35-й гульні запар. <small>''(4&nbsp;чэрвеня)''</small> * У [[Гродна|Гродне]] распачаўся '''[[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур]]'''. <small>''(3&nbsp;чэрвеня)''</small> * Зборная [[зборная Фінляндыі па хакеі з шайбай|Фінляндыі]] выйграла '''[[Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай 2022|Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай]]'''. <small>''(29&nbsp;мая)''</small> * Футбольны клуб '''[[ФК Рэал Мадрыд|«Рэал Мадрыд»]]''' у 14-ы раз перамог у [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лізе чэмпіёнаў УЕФА]]. <small>''(28&nbsp;мая)''</small> * [[Залатая пальмавая галіна|Галоўную ўзнагароду]] [[Канскі кінафестываль 2022|Канскага кінафестывалю]] атрымаў фільм '''«[[Трыкутнік смутку]]»''' рэжысёра [[Рубен Эстлунд|Рубена Эстлунда]]. <small>''(28&nbsp;мая)''</small> * '''[[Украінская Праваслаўная Царква (Маскоўскага патрыярхата)|Украінская Праваслаўная Царква]]''' прыняла рашэнне аб сваёй поўнай самастойнасці і незалежнасці. <small>''(27&nbsp;мая)''</small> * Здзейснена '''[[масавае забойства ў пачатковай школе «Роб»]]''' горада [[Ювалдэ (Тэхас)|Ювалдэ]] ў [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]. <small>''(24&nbsp;мая)''</small> * Футбольны клуб [[ФК Гомель|«Гомель»]] атрымаў перамогу ў фінале '''[[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Кубка Беларусі]]'''. <small>''(21&nbsp;мая)''</small> * [[Фінляндыя]] і [[Швецыя]] падалі афіцыйныя заяўкі на далучэнне да '''[[НАТА]]'''. <small>''(18&nbsp;мая)''</small> * Фінал [[Конкурс песні Еўрабачанне 2022|конкурса песні Еўрабачанне]], перамог прадстаўнік [[Украіна на конкурсе песні Еўрабачанне|Украіны]] гурт '''[[Kalush|«Kalush Orchestra»]]''' з песняй {{нп5|Стэфанія (песня)|«Стэфанія»|uk|Стефанія (пісня)}}. <small>''(14&nbsp;мая)''</small> * '''[[Каталін Новак]]''' прыступіла да абавязкаў [[Спіс прэзідэнтаў Венгрыі|Прэзідэнта Венгрыі]], стаўшы першай [[жанчына]]й на гэтай пасадзе. <small>''(10&nbsp;мая)''</small> * [[Прэзідэнт ЗША]] [[Джо Байдэн]] падпісаў '''[[Закон аб ленд-лізе ў абарону дэмакратыі ва Украіне ад 2022 года|закон аб ленд-лізе]]''' для [[Украіна|Украіны]]. <small>''(9&nbsp;мая)''</small> * Памёр '''[[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]]''', беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, першы кіраўнік незалежнай [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. <small>''(3&nbsp;мая)''</small> * [[Роні О’Саліван]] атрымаў перамогу ў '''[[Спіс фіналаў чэмпіянатаў свету па снукеры|фінале]]''' [[Чэмпіянат свету па снукеры|Чэмпіянату свету па снукеры]] і выйграў сёмы найвышэйшы тытул у кар’еры. <small>''(2&nbsp;мая)''</small> * '''[[Сонечнае зацьменне 30 красавіка 2022 года|Сонечнае зацьменне]]''' ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], на частцы акваторыі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў і ўзбярэжжы [[Антарктыда|Антарктыды]]. <small>''(30&nbsp;красавіка)''</small> * На '''[[Прэзідэнцкія выбары ў Францыі (2022)|прэзідэнцкіх выбарах]]''' у [[Францыя|Францыі]] перамогу атрымаў дзеючы кіраўнік краіны [[Эманюэль Макрон]]. <small>''(24&nbsp;красавіка)''</small> * Футбольны клуб '''«[[Баварыя Мюнхен]]»''' стаў чэмпіёнам нямецкай [[Бундэсліга|Бундэслігі]] ў дзясяты раз запар. <small>''(23&nbsp;красавіка)''</small> * Памёр '''[[Анатоль Вярцінскі]]''', беларускі паэт, драматург, публіцыст, дзяржаўны дзеяч. <small>''(21&nbsp;красавіка)''</small> * На поўначы [[Ірак]]а пачалася '''[[Ваенная аперацыя Турцыі ў Іраку|ваенная аперацыя]]''' [[Узброеныя сілы Турцыі|УС Турцыі]] супраць [[Рабочая партыя Курдыстана|Рабочай партыі Курдыстана]]. <small>''(17&nbsp;красавіка)''</small> * '''[[Знішчэнне крэйсера «Масква»|Затануў]]''' флагманскі карабель [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту Расіі]] ракетны крэйсер «[[Масква (ракетны крэйсер)|Масква]]». <small>''(14&nbsp;красавіка)''</small> * Прэм’ер-міністр [[Пакістан]]а '''[[Імран Хан]]''' адхілены ад пасады. <small>''(10&nbsp;красавіка)''</small> * Легендарны англійскі рок-гурт '''«[[Pink Floyd]]»''' выпусціў сінгл {{нп3|Hey, Hey, Rise Up!|«Hey, Hey, Rise Up!»|en|Hey, Hey, Rise Up!}} у падтрымку ўкраінскага народа. <small>''(8&nbsp;красавіка)''</small> * [[Генеральная Асамблея ААН]] прыняла рэзалюцыю аб прыпыненні членства [[Расія|Расіі]] ў '''[[Савет па правах чалавека ААН|Савеце па правах чалавека]]'''. <small>''(7&nbsp;красавіка)''</small> * Дзеючы кіраўнік дзяржавы '''[[Аляксандр Вучыч]]''' атрымаў перамогу на прэзідэнцкіх выбарах у [[Сербія|Сербіі]]. <small>''(3&nbsp;красавіка)''</small> * Адбылася [[Оскар (кінапрэмія, 2022)|94-я цырымонія]] ўручэння ўзнагарод кінапрэміі «[[Оскар]]», найлепшым фільмам названы '''«[[CODA: Дзіця глухіх бацькоў]]»'''. <small>''(27&nbsp;сакавіка)''</small> * На з’ездзе [[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|Саюза пісьменнікаў Беларусі]] старшынёй арганізацыі абраны '''[[Алесь Мікалаевіч Карлюкевіч|Аляксандр Карлюкевіч]]'''. <small>''(22&nbsp;сакавіка)''</small> * Шведскі лёгкаатлет '''[[Арман Дзюпланціс]]''' усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 20 см. <small>''(20&nbsp;сакавіка)''</small> * '''[[Сердар Бердымухамедаў]]''' заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Туркменістан]]а, змяніўшы [[Гурбангулы Бердымухамедаў|свайго бацьку]]. <small>''(19&nbsp;сакавіка)''</small> * Стартаваў сезон '''[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшай лігі]]''' чэмпіянату Беларусі па [[футбол]]е. <small>''(18&nbsp;сакавіка)''</small> * Адкрыты '''[[Мост Чанакале 1915 года|мост Дарданэлы]]''' ў [[Турцыя|Турцыі]], які стаў самым доўгім вісячым мостам у свеце. <small>''(18&nbsp;сакавіка)''</small> * Камітэт міністраў '''[[Савет Еўропы|Савета Еўропы]]''' прыняў рашэнне аб спыненні паўнамоцтваў [[Расія|Расіі]] ў арганізацыі. <small>''(16&nbsp;сакавіка)''</small> * [[Корпус Вартавых Ісламскай рэвалюцыі|КВІР]] [[Іран]]а здзейсніў '''[[Ракетны абстрэл Эрбіля (13 сакавіка 2022)|ракетны абстрэл]]''' горада [[Эрбіль]] у [[Іракскі Курдыстан|Іракскім Курдыстане]]. <small>''(13&nbsp;сакавіка)''</small> * '''[[Габрыэль Борыч]]''' заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Чылі]] і стаў наймаладзейшым кіраўніком у гісторыі краіны. <small>''(11&nbsp;сакавіка)''</small> * Адбыўся матч за '''[[Суперкубак Беларусі па футболе 2022]]''', перамогу атрымаў [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] з [[Барысаў|Барысава]]. <small>''(5&nbsp;сакавіка)''</small> * [[Еўрапейскі парламент]] падтрымаў рэзалюцыю аб прадастаўленні [[Украіна|Украіне]] статуса '''[[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краіны-кандыдата]]''' на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]]. <small>''(1&nbsp;сакавіка)''</small> * Асноўны дзень галасавання на '''[[Рэферэндум у Беларусі (2022)|рэферэндуме]]''' ў [[Беларусь|Беларусі]], антываенныя пратэсты і масавыя затрыманні. <small>''(27&nbsp;лютага)''</small> * [[Расія]] пры падтрымцы Беларусі пачала '''[[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|ваеннае ўварванне]]''' ва [[Украіна|Украіну]]. <small>''(24&nbsp;лютага)''</small> * [[Прэзідэнт Расіі]] '''[[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]]''' падпісаў указы аб прызнанні самаабвешчаных на ўсходзе [[Украіна|Украіны]] [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|ЛНР]] і дагаворы з імі. <small>''(21&nbsp;лютага)''</small> * У [[Пекін]]е ўрачыста закрыліся '''[[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]'''. <small>''(20&nbsp;лютага)''</small> * Лаўрэатам [[Прэмія імя Міхася Стральцова|літаратурнай прэміі імя Міхася Стральцова]] названа беларуская паэтэса '''[[Антаніна Яўгенаўна Хатэнка|Антаніна Хатэнка]]'''. <small>''(14&nbsp;лютага)''</small> * Зборная '''[[Зборная Сенегала па футболе|Сенегала]]''' ў фінале {{нп3|Кубак афрыканскіх нацый|Кубка афрыканскіх нацый|en|2021 Africa Cup of Nations}} па [[футбол]]е ў [[Яундэ]] ([[Камерун]]) перамагла зборную [[зборная Егіпта па футболе|Егіпта]] і ўпершыню выйграла трафей. <small>''(6&nbsp;лютага)''</small> * У [[Пекін]]е ўрачыста адкрыліся '''[[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]'''. <small>''(4&nbsp;лютага)''</small> * Падчас аперацыі [[Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі|амерыканскіх вайскоўцаў]] на паўночным захадзе [[Сірыя|Сірыі]] забіты лідар [[Ісламская дзяржава|«Ісламскай дзяржавы»]] '''[[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы]]'''. <small>''(3&nbsp;лютага)''</small> * Іспанец '''[[Рафаэль Надаль]]''' выйграў [[Адкрыты чэмпіянат Аўстраліі па тэнісе]], атрымаўшы дваццаць першы тытул на [[Турніры Вялікага шлема|турнірах Вялікага шлема]]. <small>''(30&nbsp;студзеня)''</small> * '''[[Серджа Матарэла]]''' пераабраны на пасаду [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнта Італіі]]. <small>''(29&nbsp;студзеня)''</small> * [[Узброеныя сілы Буркіна-Фасо|Узброенымі сіламі]] [[Буркіна-Фасо]] здзейснены '''[[Ваенны пераварот у Буркіна-Фасо (2022)|ваенны пераварот]]''', затрыманы прэзідэнт краіны [[Рок Кабарэ]]. <small>''(24&nbsp;студзеня)''</small> * Бельгійка '''[[Зара Рутэрфорд]]''' стала самай маладой жанчынай-пілотам, якая ажыццявіла адзіночны кругасветны пералёт. <small>''(20&nbsp;студзеня)''</small> * Мальтыйская палітык '''[[Раберта Мецола]]''' абрана [[Старшыня Еўрапейскага парламента|старшынёй Еўрапарламента]]. <small>''(18&nbsp;студзеня)''</small> * Польскі нападнік '''[[Роберт Левандоўскі]]''' прызнаны найлепшым футбалістам свету паводле версіі [[ФІФА]]. <small>''(17&nbsp;студзеня)''</small> * Здзейснена '''[[Кібератака на ўкраінскія дзяржаўныя сайты (2022)|кібератака]]''' на сайты дзяржаўных устаноў [[Украіна|Украіны]]. <small>''(14&nbsp;студзеня)''</small> * Ралі-рэйд '''[[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]]''' фінішавала ў [[Джыда|Джыдзе]] ([[Саудаўская Аравія]]). <small>''(14&nbsp;студзеня)''</small> * Абрынулася частка '''[[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]]''' па [[праспект Пераможцаў (Мінск)|праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у, наступнымі днямі пачаўся дэмантаж канструкцый. <small>''(8&nbsp;студзеня)''</small> * Прэзідэнт [[Казахстан]]а [[Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў|Касым-Жамарт Такаеў]] у сувязі з '''[[Пратэсты ў Казахстане (2022)|масавымі пратэстамі]]''' змяніў [[Нурсултан Абішавіч Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]] на пасадзе старшыні Савета бяспекі, у краіну былі ўведзены '''[[Аперацыя АДКБ у Казахстане|сілы АДКБ]]'''. <small>''(5-6&nbsp;студзеня)''</small> * Пяць [[Ядзерны клуб|ядзерных дзяржаў]] падпісалі '''[[Сумесная заява лідараў пяці дзяржаў аб прадухіленні ядзернай вайны і недапушчэнні гонкі ўзбраенняў|сумесную заяву]]''' аб прадухіленні [[Ядзерная вайна|ядзернай вайны]] і недапушчэнні [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]]. <small>''(3&nbsp;студзеня)''</small> * Памёр '''[[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Адам Мальдзіс]]''', беларускі літаратуразнавец, пісьменнік і публіцыст, доктар філалагічных навук. <small>''(3&nbsp;студзеня)''</small> * У [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] стартавала ралі-рэйд '''[[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]]'''. <small>''(1&nbsp;студзеня)''</small> * [[/2021|Архіў 2021]] * [[/2020|Архіў 2020]] * [[/2019|Архіў 2019]] * [[/2018|Архіў 2018]] * [[/2017|Архіў 2017]] * [[/2016|Архіў 2016]] n06oheikpyplht1y08xbpa1o2dy46hi Герцагства Аквітанія 0 340347 4163644 4139029 2022-07-23T12:28:14Z Magog the Ogre 17498 Spanish -> Belarussian map wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Аквітанія}} {{Гістарычная дзяржава |назва = Герцагства Аквітанія |саманазва = {{lang-oc|Ducat d'Aquitània}} <br/> {{lang-fr|Duché d'Aquitaine}} |статус = |сцяг = Flag of Aquitaine.svg |апісанне_сцяга = |герб = Arms of Aquitaine and Guyenne.svg |апісанне_герба = |карта = Frankish Empire 481 to 814-be.svg |апісанне = |p1 = Каралеўства вестготаў |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |утворана = 602 |ліквідавана = 1453 |s1 = Каралеўства Францыя |flag_s1 = Flag of France (XIV-XVI).svg |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |гімн = |аўдыё = |у_складзе = |заснавана = <!--Гэты пункт нічым не запаўняць.--> |заснавана1 = |год_заснавання1 = |заснавана2 = |год_заснавання2 = |сталіца = [[Пуацье]] (927 - 1216) <br/> [[Бардо]] |гарады = |мова = [[сярэднявечная латынь]], [[старааксітанская мова]] |валюта = |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = |насельніцтва = |шчыльнасць1 = |год_шчыльнасці1 = |шчыльнасць2 = |год_шчыльнасці2 = |шчыльнасць3 = |год_шчыльнасці3 = |форма_кіравання = |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = Герцаг |кіраўнік1 = [[Рамнульф I (граф Пуацье)|Рамнульф I]] (першы) |год_кіраўніка1 = 852 - 866 |тытул_кіраўнікоў2 = <!--выкарыстоўваецца пры змене тытула наступнага кіраўніка--> |кіраўнік2 = [[Генрых VI (кароль Англіі)|Генрых VI]] (апошні) |год_кіраўніка2 = 1422 - 1453 |тытул_кіраўнікоў3 = |кіраўнік3 = |год_кіраўніка3 = |тытул_кіраўнікоў4 = |кіраўнік4 = |год_кіраўніка4 = |тытул_кіраўнікоў5 = |кіраўнік5 = |год_кіраўніка5 = |тытул_кіраўнікоў6 = |кіраўнік6 = |год_кіраўніка6 = |рэлігія = |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |сёння = Францыя |заўв = }} '''Герцагства Аквітанія''' ({{lang-oc|Ducat d'Aquitània}} {{IPA|[dyˈkad dakiˈtaɲɔ]}}, {{lang-fr|Duché d'Aquitaine}} {{IPA|[dyʃe dakitɛn]}}) — феадальная дзяржава, якая існавала на паўднёвым захадзе [[Францыя|Францыі]] ў канцы [[IX стагоддзе|IX]] — першай палове [[XV]] стагоддзя. == Геаграфія == Герцагства ў розныя гістарычныя перыяды ўключала гістарычныя вобласці [[Аквітанія, гістарычная вобласць Францыі|Аквітанія]], [[Пуату]], [[Авернь]], [[Лангедок]] і [[Гасконь]]. Сталіцай герцагства стаў горад [[Бардо]]. == Гісторыя == === Перадгісторыя герцагства === {{Main|каралеўства Аквітанія}} Тэрыторыі, якія склалі пазней каралеўства Аквітанія, да [[507]] года ўваходзілі ў [[каралеўства вестготаў]]. У [[507]] годзе яны былі заваяваны [[Хлодвіг I|Хлодвігам I]] і ўключаны ім у склад [[Франкская дзяржава|каралеўства франкаў]]. У [[555]] годзе кароль [[Хлотар I]] вылучыў асобнае каралеўства (так званае «Першае Аквітанскае каралеўства») для свайго сына [[Храмн]]а (пам. [[560]]), якое праіснавала нядоўга. Пасля смерці Хлотара ў [[561]] годзе тэрыторыя Аквітаніі была падзелена паміж яго сынамі. Большая частка Аквітаніі дасталася [[Харыберт I|Харыберту I]], [[Сігіберт I]] атрымаў Авернь. Пасля смерці ў [[567]] годзе Харыберта яго ўладанні, у тым ліку і Аквітанія, былі падзелены паміж яго трыма братамі. Каля [[583]] года кароль [[Хільперык I]] прызначыў свайго палкаводца [[Дэзідэрый Аквітанскі|Дэзідэрыя]] герцагам Аквітаніі. У [[VII]] стагоддзі Аквітанія некалькі гадоў была каралеўствам пад кіраваннем брата караля [[Дагаберт I|Дагаберта I]], [[Харыберт II|Харыберта II]] ([[608]]—[[632]]), але пасля яго смерці каралеўства зноў перастала існаваць. Аднак Дагаберт быў вымушаны зацвердзіць герцагам [[Бадэгізель Аквітанскі|Бадэгізеля]], выбранага аквітанцамі. У канцы [[VII]] стагоддзя герцагі Аквітаніі, скарыстаўшыся смутамі ў франкскім каралеўстве, здабылі фактычную незалежнасць. Герцаг [[Эд Аквітанскі|Эд]] прыняў тытул «прынцэпс Аквітаніі» ({{lang-lat|Aquitaniae princeps}}) і, паводле меркавання некаторых даследчыкаў, насіў каралеўскі тытул. Але ў другой палове [[VIII]] стагоддзя [[Каралінгі|Каралінгам]], якія сталі каралямі, удалося зноў падпарадкаваць Аквітанію. Для таго, каб абараніць межы каралеўства пасля паражэння ад [[баскі|баскаў]] у [[Рансеваль|Рансевалі]] ([[778]]), кароль [[Карл Вялікі]] адрадзіў Аквітанскае каралеўства. Яго каралём ён прызначыў свайго нованароджанага сына [[Людовік I Набожны|Людовіка]]. Каралеўства праіснавала да канца [[IX]] стагоддзя. У другой палове IX стагоддзя каралі Аквітаніі сталі васаламі караля Францыі, якія адрадзілі пасада герцага Аквітаніі. Пасля звяржэння імператара [[Карл III Тоўсты|Карла III Талстога]] ў лістападзе [[887]] года фактычным кіраўніком Аквітаніі быў [[граф Пуацье]] [[Рамнульф II дэ Пуацье|Рамнульф II]]. Ён прысвоіў сабе тытул герцага Аквітаніі, а ў [[888]] годзе не прызнаў абранне каралём Францыі [[Эд, кароль Францыі|Эда Парыжскага]]. Ён падтрымаў кандыдатуру [[Гвіда Спалецкі|Гвіда Спалецкага]], а пазней абвясціў сябе каралём Аквітаніі, але гэты тытул за яго нашчадкамі не замацаваўся. Пазнейшыя кіраўнікі Аквітаніі насілі тытул герцага. === Барацьба за тытул герцага ў [[X]] стагоддзі === [[Выява:Le royaume des Francs sous Hugues Capet-ru.svg|thumb|400px|Французскае каралеўства ў пачатку кіраванні Гуга Капеты ([[987]])]] [[File:Map France 1030-ru.svg|thumb|400px|Францыя ў 1030 г.]] Пасля смерці Рамнульфа II у [[890]] годзе графства Пуацье і тытул герцага Аквітаніі атрымаў яго незаконны сын [[Эбль Манцэр]]. Але неўзабаве ён быў вымушаны бегчы з Пуацье ад [[Адэмар, граф Пуацье|Адэмара]]<ref>Адэмар быў сынам [[Эменон, граф Пуацье|Эменона]], графа Пуацье ў [[828]]—[[839]] гадах.</ref>, які высунуў свае правы на графства з-за незаконнанароджанасці Эбля і быў падтрыманы каралём [[Эд, кароль Францыі|Эдам]]. Адэмар захапіў Пуацье, а Эбль знайшоў прыстанак у свайго сваяка [[Гільём I Аквітанскі|Гільёма I Набожнага]], графа Аверні, які скарыстаўся гэтым, каб прысвоіць сабе тытул герцага Аквітаніі. У [[927]] годзе памёр спадчыннік Гільёма I Аквітанскага, [[Гільём II Аквітанскі|Гільём II Малады]], а затым памёр і яго брат [[Акфрэд Аквітанскі|Акфрэд]], які прызначыў сваім спадчыннікам Эбля, які вярнуў у 902 годзе з дапамогай Гільёма I графства Пуацье. Такім чынам Эбль далучыў да сваіх уладанняў графства [[графства Авернь|Авернь]], [[графства Бурж|Бурж]], а таксама атрымаў тытул герцага Аквітаніі. У [[929]] годзе кароль [[Францыя|Францыі]] [[Рауль, кароль Францыі|Рауль]], жадаючы саслабіць уладу Эбля, забраў у яго графства [[Бурж]]. А ў [[932]] годзе перадаў Авернь і тытул герцага Аквітаніі [[граф Тулузы|графу Тулузы]] [[Раймунд III Тулузскі|Раймунду III Понсу]]. Акрамя таго, кароль Рауль вывеў тэрыторыю Марша з падпарадкавання сеньёраў Шару, васалаў Эбля, утварыўшы на ёй незалежнае [[графства Марш]]. З гэтага моманту пачалася спрэчка за тытул герцага паміж [[Рамнульфіды|Рамнульфідамі]] (графамі Пуацье) і прадстаўнікамі [[Тулузскі дом|Тулузскага дому]]. Да [[940]] года за тытул герцага Аквітаніі змагаўся [[Гільём III Аквітанскі|Гільём I Кудлаты]], граф Пуацье, сын Эбля, які памёр у [[932]] годзе, і [[маркіз Готыі]] [[Раймунд III Тулузскі|Раймунд Понс]], а ў [[940]]—[[961]] Гільём Кудлаты і сын Раймунда Понса [[Раймунд II, граф Руэрга]]. У [[955]] годзе ў спрэчку за Аквітанію ўмяшаліся [[Раберціны]]: кароль Францыі [[Лотар, кароль Францыі|Лотар]] прызнаў тытул герцага Аквітаніі за [[герцаг|герцагам Францыі]] [[Гуга Вялікі]]м. У маі [[955]] года Гуга выступіў супраць Гільёма Кудлатага, імкнучыся заваяваць Аквітанію. Яму ўдалося разбіць армію Гільёма, але яго ўласная армія панесла пры гэтым сур'ёзныя страты. У выніку чаго Гуга быў вымушаны адступіць. Такім чынам спроба заваявання Аквітаніі правалілася. Пасля смерці Гуга Вялікага тытул герцага быў прызнаны за яго сынам, [[Гуга Капет]]ам, але той ніколі не спрабаваў заваяваць Аквітанію. У [[959]] годзе кароль Лотар прызнаў Гільёма графам герцагства Аквітанія, а ў [[962]] годзе — герцагам Аквітаніі. Сыну Гільёма Кудлатага, [[Гільём IV Аквітанскі|Гільёму Жалезнарукаму]] (935/937 — 995) удалося заключыць мір з Гуга Капетам, выдаўшы за яго замуж сваю сястру [[Адэлаіда Аквітанская|Адэль]]. У выніку тытул герцага Аквітаніі канчаткова замацаваўся за родам. === Аквітанія ў [[XI стагоддзе|XI]] — першай палове [[XII]] стагоддзя === Нашчадкі Гільёма Жалезнарукага пашырылі тэрыторыю герцагства. У [[1032]] годзе сын герцага [[Гільём V Аквітанскі|Гільёма V Вялікага]] атрымаў у спадчыну [[герцагства Гасконь]]. Канчаткова да Аквітаніі Гасконь была далучана ў [[1058]] годзе. Пасля смерці ў [[1137]] годзе герцага [[Гільём X, герцаг Аквітаніі|Гільёма X]] Аквітанію і Пуацье атрымала ў спадчыну яго старэйшая дачка, знакамітая [[Элеанора Аквітанская|Алеанора Аквітанская]], якая прынесла свае ўладанні ў пасаг свайму мужу, каралю Францыі [[Людовік VII, кароль Францыі|Людовіку VII]]. === Аліенора Аквітанская === {{Main|Аліенора Аквітанская}} [[Выява:France 1154-fr.svg|thumb|400px|Францыя ў [[1154]] годзе]] Герцагства, якое дасталася ў спадчыну Аліеноры, значна пераўзыходзіла дамен караля Францыі. Непасрэдна Аліенора валодала Аквітаніяй, Гасконню і графствам Пуацье. Акрамя таго, у васальным падпарадкаванні знаходзіліся графствы [[графства Перыгор|Перыгор]], [[Графства Ла Марш|Марш]], [[графства Авернь|Авернь]], а таксама [[віконцтва Лімож]]. У складзе Францыі герцагства прабыло нядоўга. Ужо ў [[1152]] годзе Людовік развёўся з Аліенорай, фармальнай прычынай разводу было абвешчана тое, што яны знаходзіліся ў далёкім сваяцтве. А неўзабаве пасля скасавання шлюбу з Людовікам Аліенора ў 1152 г. выйшла замуж за графа Генрыха Анжуйскага, які ў 1154 г. стаў каралём Англіі — [[Генрых II, кароль Англіі|Генрыхам II Плантагенетам]]. Велізарныя аквітанскія землі, якія ў чатыры разы пераўзыходзілі ўладанні [[Капетынгі|Капетынгаў]], сталі англійскімі. Паводле меркавання шэрагу навукоўцаў, менавіта ў гісторыі шлюбу Аліеноры Аквітанскай варта шукаць вытокі вайны, якая атрымала ў XIX ст. назву [[Стагадовая вайна|Стагадовай]]. Ад першага шлюбу ў Аліеноры Аквітанскай было двое дочак, ад другога — чатыры сыны, сярод якіх — кароль-трубадур [[Рычард I Львінае Сэрца|Рычард Львінае Сэрца]], які з [[1172]] года кіраваў герцагствам. Падтрымліваючы прэтэнзіі старэйшых сыноў, Аліенора разам з імі падняла мяцеж у Пуату супраць Генрыха II. Міжусобіца доўжылася каля двух гадоў. Верх узяў Генрых, Аліенора трапіла ў палон і правяла наступныя 16 гадоў у зняволенні. У [[1189]] годзе Рычард вярнуў маці свабоду. Аліенора з'ехала ў Францыю і правяла апошнія гады жыцця ў [[бенедыкцінцы|бенедыкцінскім]] абацтве [[Фантэўро]], дзе і сканала ва ўзросце 82 гадоў. === Аквітанія ў складзе Англійскага каралеўства === {{Main|Гісторыя Англіі#Валадаранне Плантагенетаў (Анжуйскага дому), 1154—1485|l1=Гісторыя Англіі}} [[Выява:Traite de Bretigny ru.svg|thumb|400px|Францыя пасля [[мір у Брэціньі|міру ў Брэціньі]] [[1360]] года]] Пасля смерці Рычарда Львінае Сэрца каралём Англіі і герцагам Аквітаніі стаў яго малодшы брат [[Іаан Беззямельны]], які ў [[1202]]—[[1204]] гадах страціў значную частку англійскіх уладанняў на кантыненце, захопленых каралём Францыі [[Філіп II Аўгуст|Філіпам II Аўгустам]]: ([[Нармандыя|Нармандыю]], [[Графства Мэн|Мэн]], [[Графства Анжу|Анжу]], частка [[Пуату]], а ў 1206 годзе і [[Турэнь]]. На тэрыторыі Францыі Іаан захаваў толькі герцагства Аквітанія, якое паменшылася ў памерах. Пачынаючы з гэтага часу назва Аквітанія паступова выцясняецца назвай Гіень ({{lang-fr|Guyenne}}). Упершыню яна з'явілася ў [[Парыжскі дагавор, 1299 год|Парыжскім дагаворы]], заключаным [[12 красавіка]] [[1229]] года паміж каралём Францыі [[Людовік IX Святы|Людовікам IX Святым]] і [[Раймунд VII Тулузскі|Раймундам VII Тулузскім]], які саступіў большую частку Лангедока Францыі. У [[1337]] годзе кароль Францыі [[Філіп VI, кароль Францыі|Філіп VI]] запатрабаваў ад [[Эдуард III, кароль Англіі|Эдуарда III]], караля Англіі і герцага Аквітанскага, вяртання феадальнага ўладання герцагства Аквітанскага (Гіенскага). Эдуард у адказ запатрабаваў для сябе карону Францыі па праве свайго паходжання — па матчынай лініі ён быў унукам караля Францыі [[Філіп IV, кароль Францыі|Філіп IV Прыгожага]]. Гэты канфлікт спарадзіў пачатак [[Стагадовая вайна|Стагадовай вайны]], падчас якой [[Плантагенеты]] і [[Валуа, дынастыя|Валуа]] дамагаліся свайго панавання над Аквітаніяй. У [[1360]] годзе Англія і Францыя падпісалі [[Дагавор у Брэціньі]], паводле якога Эдуард адмаўляўся ад правоў на карону Францыі, але заставаўся герцагам Аквітаніі. Аднак, у [[1369]] годзе дагавор быў парушаны і вайна працягнулася. У [[1362]] годзе кароль Эдуард III зрабіў герцагам Аквітаніі свайго старэйшага сына, [[Эдуард Чорны Прынц|Эдуарда, прынца Уэльскага]]. У [[1390]] годзе кароль [[Рычард II, кароль Англіі|Рычард II]] прызначыў герцагам Аквітаніі свайго дзядзьку [[Джон Гонт|Джона Гонта]], які перадаў гэты тытул сваім нашчадкам. Стаўшы каралём Англіі, сын Джона Гонта, [[Генрых IV, кароль Англіі|Генрых IV]], працягваў кіраваць і Аквітаніяй. Яго сын, [[Генрых V, кароль Англіі|Генрых V]], атрымаў поспех у атрыманні французскай кароны для сваіх нашчадкаў, заключыўшы [[Дагавор у Труа]] ([[1420]]). Сын Генрыха, [[Генрых VI, кароль Англіі|Генрых VI]], быў абвешчаны каралём Англіі і Францыі ў [[1422]] годзе, але паступова страціў кантроль над уладаннямі ў Францыі. Каралі Францыі з [[Валуа, дынастыя|дынастыі Валуа]], прэтэндуючы на панаванне над Аквітаніяй, падавалі тытул герцагаў Аквітанскіх сваім старэйшым сынам, [[дафін]]ам. А ў [[1453]] годзе герцагства было канчаткова далучана да Францыі. З гэтага часу тытул герцага Аквітаніі часам атрымлівалі сыны французскага караля. == Гл. таксама == * [[каралеўства Аквітанія]] * [[Аквітанія, гістарычная вобласць Францыі]] * [[Герцагі Аквітаніі]] {{зноскі}} == Бібліяграфія == # {{Кніга:Тэйс Л.: Спадчына Каралінгаў}} # {{Кніга:Рэжын Перну: Аліенора Аквітанская}} # Добиаш-Рожденственская О. А. Крестом и мечом. Приключения Ричарда I Львиное Сердце. М., 1991 # Жизнеописания трубадуров. М., 1993 == Спасылкі == * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/AQUITAINE.htm#_Toc145734086 Сайт Foundation for Medieval: Аквітанія]{{ref-en}} {{DEFAULTSORT:Аквітанія, герцагства}} [[Катэгорыя:Гісторыя Англіі]] [[Катэгорыя:Аквітанія]] [[Катэгорыя:Герцагствы Францыі]] 6fk7mdt5dg0qjlha5iari7f819s330k Узбекская Вікіпедыя 0 345930 4163669 4160797 2022-07-23T12:50:44Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Раздзел Вікіпедыі | код = uz | назва = Узбекская Вікіпедыя | арыгінальная назва = {{lang-uz|Oʻzbekcha Vikipediya / Ўзбекча Википедия}} | скрыншот = | мова = [[Узбекская мова|узбекская мова]] ([[кірыліца]] і [[лацініца]]) | дата пачатку працы = студзень 2004 }} '''Узбе́кская Вікіпе́дыя''' ({{lang-uz|Oʻzbekcha Vikipediya / Ўзбекча Википедия}}) — раздзел [[Вікіпедыя|Вікіпедыі]] на [[Узбекская мова|ўзбекскай мове]], свабодна рэдагуемая [[энцыклапедыя]]. Была заснавана ў [[студзень|студзені]] [[2004]] года. Тады ж з’явілася і стартавая старонка раздзела <ref>[http://stats.wikimedia.org/RU/TablesWikipediaUZ.htm Статыстыка ўзбекскай Вікіпедыі (у табліцах)]</ref>. == Статыстычныя паказчыкі == Па дадзеных статыстыкі [[Alexa Internet | alexa.com]], [[Вікіпедыя]] займае дзесятае месца па наведвальнасці сярод сайтаў ва [[Узбекістан]]е пасля [[Mail.ru]], [[Google]].com, [[Яндэкс|Яndex.ru]], [[Google|Google.co.uz]], Одноклассники.ru, [[Facebook]], [[Google]].ru, і [[YouTube]]<ref>[http://www.alexa.com/topsites/countries/UZ {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161020061759/http://www.alexa.com/topsites/countries/uz |date=20 кастрычніка 2016 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161020061759/http://www.alexa.com/topsites/countries/uz |date=20 кастрычніка 2016 }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161020061759/http://www.alexa.com/topsites/countries/uz |date=20 кастрычніка 2016 }} Alexa.com: Top-100 самых папулярных сайтаў ва Узбекістане {{ref-en}}]</ref>. Па стане на сёння раздзел змяшчае {{NUMBEROF|ARTICLES|uz|N}} {{plural:{{NUMBEROF|ARTICLES|tg|N}}|артыкул|артыкулы|артыкулаў}}. Агульная колькасць правак складае {{NUMBEROF|EDITS|uz|N}}. Ва ўзбекскім раздзеле Вікіпедыі ёсць 12 [[Вікіпедыя: Выбраныя артыкулы | абраных артыкулаў]] ({{lang-uz|Tanlangan maqolalar}}) і 24 [[Вікіпедыя: Добрыя артыкулы | добрых артыкулаў]] ({{lang-uz|Yaxshi maqolalar}}). Ва ўзбекскай Вікіпедыі зарэгістравана {{NUMBEROF|USERS|uz|N}} удзельнікаў. З іх, 8 удзельнікаў маюць маюць статус адміністратара. Узбекская Вікіпедыя змяшчае сістэму пераўтварэння тэксту і таму любыя артыкул і тэксты можна праглядзець у розных варыянтах — на [[Лацінка|лацінцы]] або [[Кірыліца|кірыліцы]]. Па змаўчанні сайт выкарыстоўвае [[лацінскі алфавіт]]. == Гісторыя == У снежні 2012 года заліванне артыкулаў пра населеныя пункты з дапамогай [[Вікіпедыя:Бот|бота]] прывяла да абгону [[Грузінская Вікіпедыя|грузінскай]] і [[Македонская Вікіпедыя|македонскай]] Вікіпедый па колькасці артыкулаў. У 2013 годзе пачалася заліванне 12-томнай «[[Нацыянальная энцыклапедыя Узбекістана|Нацыянальнай энцыклапедыі Узбекістана]]» і ўзбекская Вікіпедыі рэзка абагнала многія Вікіпедыі. {{Зноскі}} {{Вікіпедыі}} bd8pwfz7i96elcytvp7l82p5sczim4q Tesla Inc. 0 353344 4164033 4002345 2022-07-24T09:34:28Z Weintrauber 17226 дапаўненне: вытворчасць wikitext text/x-wiki {{Кампанія | лістынг на біржы = {{nasdaq|TSLA}} | назва = Tesla Motors | Лагатып =[[Файл:Logo Tesla Motors.svg|200пкс]] | тып = | заснавана = | заснавальнікі = | размяшчэнне = | галоўныя асобы = [[Ілан Маск]] ([[CEO]] и [[Chairman]]) <br /> [[Джэй Бі Штробель]] ([[chief technical officer|CTO]]) <br /> [[Франц фон Хальцхаўзэн]] (галоўны дызайнер) | галіна = | прадукцыя = | абарот = {{рост}} $ 4,04 млрд. (2015 год)<ref name='form2015'>{{cite web |url=http://files.shareholder.com/downloads/ABEA-4CW8X0/1803774150x0x874449/945B9CF5-86DA-4C35-B03C-4892824F058D/Q4_15_Tesla_Update_Letter.pdf |format=PDF |title=Tesla Motors, Inc. – Fourth Quarter & Full Year 2015 Update |author=Tesla Motors |publisher=Tesla Motors |date=2016-02-10 |accessdate=2016-03-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160412010645/http://files.shareholder.com/downloads/ABEA-4CW8X0/1803774150x0x874449/945B9CF5-86DA-4C35-B03C-4892824F058D/Q4_15_Tesla_Update_Letter.pdf |archivedate=12 красавіка 2016 |deadurl=yes }}</ref><br /> $ 2,013 млрд. (2013 год)<ref name='form2013'>{{cite web|url=http://files.shareholder.com/downloads/ABEA-4CW8X0/2972735362x0x727013/9885dd26-2e82-4052-b171-3685fd8150b3/Q4'13%20Shareholder%20Letter.pdf|title=Tesla Motors, Inc. – Fourth Quarter & Full Year 2013 Shareholder Letter|accessdate=12 студзеня 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140527230131/http://files.shareholder.com/downloads/ABEA-4CW8X0/2972735362x0x727013/9885dd26-2e82-4052-b171-3685fd8150b3/Q4%2713%20Shareholder%20Letter.pdf|archivedate=27 мая 2014|deadurl=yes}}</ref><br />$ 413,3 млн (2012 год)<ref name='form2012'>{{cite web|url=http://www.sec.gov/Archives/edgar/data/1318605/000119312513096241/d452995d10k.htm|title=Tesla Motors, Inc.|archiveurl=http://www.webcitation.org/6GDxRpCzB|archivedate=2013-04-29}}</ref> | аперацыйны прыбытак = {{падзенне}} $ -716 млн. (2015 год, страта)<ref name='form2015'></ref><br /> $ -187 млн. (2014 год, страта)<ref>[http://www.nasdaq.com/symbol/tsla/financials?query=income-statement Tesla Motors, Inc. (TSLA) Income Statement - NASDAQ.com<!-- Загаловак дададзены ботам -->]</ref> | чысты прыбытак = {{падзенне}} $ -888. млн (2015 год, страта)<ref name='form2015'></ref><br />$ -294 млн. (2014 год, страта)<ref>[http://www.marketwatch.com/investing/stock/tsla/financials TSLA Annual Income Statement - Tesla Motors Inc. Annual Financials<!-- Загаловак дададзены ботам -->]</ref> | активы = {{рост}}$ 8,09 млрд. (2015 год)<ref name='form2015'/> $ 2,417 млрд. (2013 год)<ref name='form2013'/><br /> $ 1,114 млрд. (2012 год)<ref name='form2012'/> | колькасць супрацоўнікаў = | сайт = }} '''Tesla Inc.''' (раней '''Tesla Motors''') — амерыканская аўтамабільная кампанія з [[Сіліконавая даліна|Крэмніевай даліны]], арыентаваная на вытворчасць [[Электрамабіль|электрамабіляў]]. Названа ў гонар сусветна вядомага электратэхніка і фізіка [[Нікола Тэсла|Ніколы Теслы]]. == Мадэльны шэраг == === Tesla Model S === {{Асноўны артыкул|Tesla Model S}} [[Файл:Model S driving.jpg|thumb|[[Tesla Model S]]]] [[Канцэпт-кар|Канцэпт]] аўтамабіля прадставілі [[26 сакавіка]] [[2009]] года ў горадзе Хотарн, Каліфорнія. Пастаўкі аўтамабіляў у ЗША пачаліся 22 чэрвеня 2012 года.<ref>{{cite web|url=http://www.teslamotors.com/model-s-has-arrivedo|title=Model S Deliveries have begun|deadlink=404}}{{Недаступная спасылка}}</ref> Стартавы кошт пачынаецца ад 75750 долараў у ЗША. === Tesla Model X === {{Асноўны артыкул|Tesla Model X}} 9 лютага 2012 года кампанія прадставіла прататып новай мадэлі — красовер пад назвай Tesla Model X. У 1-м квартале 2016 года было прададзена 2400 Tesla Model X.<ref>{{Cite web|url=http://www.marketwired.com/press-release/tesla-delivers-14820-vehicles-in-q1-2016-on-track-for-full-year-delivery-guidance-nasdaq-tsla-2111728.htm|title=Tesla Delivers 14,820 Vehicles in Q1 2016; On Track for Full-Year Delivery Guidance|author=|work=MarketWired.com|date=|publisher=}}</ref> === Tesla Model 3 === {{Асноўны артыкул|Tesla Model 3}} Model 3 першапачаткова мела назвы Model E і «BlueStar», новую назву анансавалі 15 ліпеня 2014 года.<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/TeslaMotors/statuses/489200343062814720|title=Confirmed: Our Gen III car, due out after Model X, will be named Model 3.}}</ref> [[Марцін Эберхард]] [[30 ліпеня]] [[2007]] паведаміў, што аўтамабіль будзе ў продажы да [[2012]] года. Называўся кошт у межах 30000 долараў. Але запуск перанеслі на 2017 год, кошт паднялі да 35000 долараў ЗША.<ref name="teaser">[https://vc.ru/p/tesla-model-3-teaser Ілан Маск аб’явіў пра выхад бюджэтнага электрамабіля Tesla Model 3 у 2017 годзе]</ref> Мадэль была прадстаўлена [[1 красавіка]] [[2016]] года. === Tesla Model Y === {{асноўны артыкул|Tesla Model Y}} [[Красовер (тып аўтамабіля)|Красовер]] сярэдняга класа, прадстаўлены ў сакавіку 2019 года. Вытворчасць пачалася ў студзені 2020, пастаўкі кліентам — 13 сакавіка 2020 года. === Знятыя з вытворчасці === ==== Tesla Roadster ==== {{Асноўны артыкул|Tesla Roadster}} '''Tesla Roadster''' — спартыўны [[электрамабіль]], першы аўтамабіль кампаніі. Афіцыйная прзентацыя адбылася [[19 ліпеня]] [[2006]] года ў горадзе [[Санта-Моніка]], [[Каліфорнія]]. Гэтая мадэль была ў продажы да 2012 года<ref>{{cite web|url=http://www.popsci.com/cars/article/2011-06/farewell-roadster-tesla-will-stop-taking-orders-its-iconic-ev-two-months|title=Farewell Roadster: Tesla Will Stop Taking Orders for its Iconic EV in Two Months|archiveurl=https://www.webcitation.org/688BV89J5?url=http://www.popsci.com/cars/article/2011-06/farewell-roadster-tesla-will-stop-taking-orders-its-iconic-ev-two-months|archivedate=2 чэрвеня 2012|accessdate=11 снежня 2016|deadurl=no}}</ref>. == Гісторыя == Кампанія Tesla (заснаваная як Tesla Motors) была зарэгістравана 1 ліпеня 2003 года Марцінам Эберхардам і Маркам Тарпенінгам. У лютым 2004 года трое заснавальнікаў прыцягнулі інвестыцыі ў памеры 7,5 млн долараў ЗША, пры гэтым Ілон Маск унёс 6,5 млн долараў. Маск стаў старшынёй савета дырэктараў і прызначыў Эберхарда генеральным дырэктарам.<ref>{{Cite web|title=History of Tesla: Timeline and Facts|url=https://www.thestreet.com/technology/history-of-tesla-15088992|accessdate=2021-12-20|work=thestreet.com}}</ref> Прататыпы першага аўтамабіля Tesla былі афіцыйна прадстаўлены публіцы 19 ліпеня 2006 года ў Санта-Моніцы (Каліфорнія).<ref>{{Cite web|title=Zero to 60 in 4 Seconds, Totally From Revving Batteries|url=https://www.nytimes.com/2006/07/19/business/19electric.html|accessdate=2021-12-20|work=nytimes.com}}</ref> У 2006 годзе Маску ўдалося прыцягнуць 100 млн долараў. У выніку Tesla пачала вытворчасць сваёй першай мадэлі Roadster у 2008 годзе.<ref>{{Cite web|title=Electric Car Evolution|url=https://cleantechnica.com/2015/04/26/electric-car-history/|accessdate=2021-12-20|work=cleantechnica.com}}</ref> У студзені 2010 года Tesla атрымала ад Міністэрства энергетыкі ЗША пазыку ў памеры 465 мільёнаў долараў, якую кампанія пагасіла ў 2013 годзе.<ref>{{Cite web|title=Tesla gets loan approval from US Department of Energy|url=https://www.tesla.com/blog/tesla-gets-loan-approval-us-department-energy|accessdate=2021-12-20|work=tesla.com}}</ref> У траўні 2010 года Tesla пачала будаўніцтва фабрыкі ў Фрымонце (Каліфорнія) для вытворчасці Model S.<ref>{{Cite web|title=Idle Fremont Plant Gears Up for Tesla|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052748704300604575554662948527140|accessdate=2021-12-20|work=wsj.com}}</ref> 29 чэрвеня 2010 года Tesla пачала першаснае публічнае размяшчэнне акцый (IPO) на NASDAQ і прыцягнула 226 мільёнаў долараў, стаўшы першай амерыканскай аўтамабільнай кампаніяй, якая ажыццявіла IPO, пасля Ford Motor у 1956 годзе.<ref>{{Cite web|title=Growth Of Tesla Guide|url=https://comparebrokers.co/compare/growth-of-tesla/|accessdate=2021-12-20|work=comparebrokers.co}}</ref> У чэрвені 2012 года Tesla пачала вытворчасць свайго другога аўтамабіля - Model S. У ліпені 2017 года Tesla пачала прадаваць седан Model 3.<ref>{{Cite web|title=Everything you need to know about Tesla Model 3, which is starting production|url=https://www.theverge.com/2017/7/7/15934756/tesla-model-3-production-electric-car-musk|accessdate=2021-12-20|work=theverge.com}}</ref> 14 сакавіка 2019 года быў прадстаўлены новы электрамабіль Tesla Model Y.<ref>{{Cite web|title=Tesla unveils Model Y electric SUV with 300 miles range and 7-seats|url=https://electrek.co/2019/03/14/tesla-model-y-electric-suv-unveil/|accessdate=2021-12-20|work=electrek.co}}</ref> У студзені [[2020]] года капіталізацыя кампаніі ўпершыню перавысіла 100 мільярдаў долараў<ref>{{cite web |url = https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-01-22/tesla-hits-100-billion-mark-musk-must-sustain-for-big-payout?srnd=premium-europe |title = Tesla Surges Past $100 Billion Market Value, Eclipsing VW |date = 2020-01-22 |publisher = [[Bloomberg]] |accessdate = 2020-01-24|language = en }}</ref>. [[10 сакавіка]] [[2020]] года быў выраблены мільённы электрамабіль маркі. Юбілейным стаў красовер [[Tesla Model Y|Model Y]] чырвонага колеру<ref>{{cite web |url = https://insideevs.com/news/403248/tesla-model-y-1000000th-car/ |title = Tesla Model Y Becomes 1,000,000th Car Produced By Tesla |publisher = insideevs.com |date = 2020-03-10 |accessdate = 2020-03-12|language = en }}</ref>. У лістападзе 2020 года Tesla, Uber і яшчэ 26 амерыканскіх кампаній заснавалі арганізацыю Zero Emission Transport Association (ZETA), якая будзе лабіраваць павелічэнне колькасці электрамабіляў у ЗША.<ref>{{Cite web|title=Clean Transportation Leaders Launch Zero Emission Transportation Association|url=https://www.prnewswire.com/news-releases/clean-transportation-leaders-launch-zero-emission-transportation-association-301174915.html|accessdate=2021-12-20|work=prnewswire.com}}</ref> 25 кастрычніка 2021 года капіталізацыя кампаніі перавысіла 1 трлн долараў.<ref>{{Cite web|title=Tesla breaks $1tn valuation barrier after Hertz orders 100,000 vehicles|url=https://www.theguardian.com/technology/2021/oct/25/tesla-model-3-is-first-battery-electric-car-to-top-europe-monthly-sales-chart|accessdate=2021-12-20|work=theguardian.com}}</ref> == Вытворчасць == === Tesla Factory (Фрымант, Каліфорнія, ЗША) === [[Выява:Tesla Factory, Fremont (CA, USA) (8763129679).jpg|thumb|[[Tesla Model S]] на канвееры фабрыкі Тэсла ў Фрыманце]] Прадукцыя: * [[Tesla Model S]] (з 2012 года) і [[Tesla Model X]] (з канца 2015 года) — магутнасць да 100 000 адз. у год. * [[Tesla Model 3]] (з 2017 года) і [[Tesla Model Y]] (з 2020 года) — магутнасць да 550 000 у год. Агульная магутнасць — 650 тысяч машын у год. === Tesla Gigafactory 1 (Невада, ЗША) === [[Выява:Tesla Gigafactory 1 - December 2019.jpg|thumb|Tesla Giga Nevada у 2019 годзе]] Ажыццяўляе вытворчасць літый-іённых акумулятараў, назапашвальнікаў энергіі і прывадаў. Таксама тут знаходзіцца доследна-прамысловая пляцоўка па распрацоўцы [[Tesla Semi]]. === Tesla Gigafactory 2 (Нью-Ёрк, ЗША) === Вырабляе сонечныя батарэі і назапашвальнікі энергіі. === Tesla Gigafactory 3 (Шанхай, КНР) === Выпускае ''Tesla Model 3'' (з канца 2019 года) і ''Tesla Model Y'' (са снежня 2020 года). Магутнасць — больш 750 000 машын у год. === Tesla Gigafactory 4 (Брандэнбург, Германія) === Выпускае ''Tesla Model Y''. Вытворчасць пачалася ў сакавіку 2022 года. У чэрвені тэмпы вытворчасці дасягнулі адзнакі ў 1000 адзінак у месяц. Магутнасць ацэньваецца ў больш чым 250 000 машын штогод. === Tesla Gigafactory 5 (Остын, Тэхас) === Выпускае ''Tesla Model Y'' (магутнасць — звыш 250 000 машын у год). Таксама плануецца, што тут будуць выпускацца пікапы [[Tesla Cybertruck|Cybertruck]], але іх запуск адкладзены на 2023 год. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{cite web |author = Mark Kane |url = https://insideevs.com/news/599706/tesla-production-sites-model-assignment-july2022/ |title = Tesla Production Sites By Model Assignment, Capacity: July 2022 |publisher = insideevs.com |date = 2022-07-21 |accessdate = 2022-07-24 |language = en }} {{Ілан Маск}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Аўтамабілебудаўнічыя кампаніі]] [[Катэгорыя:Аўтамабілебудаўнічыя кампаніі ЗША]] chiyffghc921768w433x7eeehj0wd55 Удзельнік:StachLysy 2 356425 4163843 4160726 2022-07-23T20:13:07Z StachLysy 62453 wikitext text/x-wiki <div style="background:#fff; margin: 0 0 1em 1em; border:solid 1px {{{border|#afcff2}}}; float:right; clear:right; width:18em;"> <div style="text-align:center; font-weight:bold; background:#e8f5ff; line-height:1.3em; padding:0.4em">Удзельнік</div> <div style="padding:0.5em 0.5em 0.3em 0.5em;"> {{Удзельнік:Box/АГ|8}} {{Удзельнік:Box/ВА|4}} {{Удзельнік:Box/ДА|8}} {{Удзельнік:Box/ВСпіс|12}} {{Удзельнік-даглядчык}} {{Удзельнік-аўтадаглядчык}} {{Userbox/занадта мала}} {{Userbox/Wikidays|05|11|2016}} </div></div> {{Заданні для ўдзельнікаў}} {{userlinks-rights|StachLysy}}. [[Адмысловае:CentralAuth/StachLysy|Статыстыка]].<br />'''[[Удзельнік:StachLysyBot|StachLysyBot]]''' — бот, які працуе пад кіраўніцтвам гэтага ўдзельніка. <br/><br/> <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;">[[Файл:Orange-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:HS Sun Star.png|38px|link=|alt=✯]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Асабістыя</h2></div></div> <div style="padding:0.2em 0.6em 1em; font-size:95%; overflow: hidden;"> * '''Родзічы''': [[Род Боткіных]] <small>(верагодна, род маёй бабулі)</small> {{*}} [[Багуміл Ваячак]] <small>(мой прапрадзед)</small> {{*}} [[Павел Іванавіч Бачынін]] <small>(мой стрыечны прадзед)</small> {{*}} [[Уладзімір Пятровіч Кульваноўскі]] <small>(мой дзядуля)</small> {{*}} {{нп5|Святаслаў Леонцьевіч Крутыкаў||uk|Крутиков Святослав Леонтійович}} <small>(мой траюрадны дзядзька)</small> * '''Жыхарства''': [[Цнянская вуліца (Мінск)]] <small>(мая вуліца)</small> {{*}} [[Лугамавічы]] <small>(мая вёска)</small> * '''Рэлігія''': [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцы]] <small>(мой касцёл)</small> {{*}} [[Станіслаў са Шчэпанава]], [[Генрых Упсальскі]], [[Святы Дамінік|Дамінік]] <small>(мае святыя апекуны)</small> {{*}} [[Міхал Сапель]] <small>(ксёндз, які мяне хрысціў)</small> * '''Адукацыя''': [[Гімназія № 9 (Мінск)]], [[Гімназія № 23 (Мінск)]] <small>(мае гімназіі)</small> {{*}} [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт інфарматыкі і радыёэлектронікі]] <small>(мой універсітэт)</small> * '''Праца''': [[Гімназія № 7 (Мінск)]], [[Аб’яднаны інстытут праблем інфарматыкі НАН Беларусі]] <small>(мае месцы працы)</small> {{*}} [[Барыс Мяфодзьевіч Лабанаў]] <small>(навуковец, з якім я разам працаваў)</small> * '''Творчасць''': [[Арфаэпічны слоўнік беларускай мовы]], [[Універсальная дзесятковая класіфікацыя: звыш 10 000 асноўных і дапаможных класаў]] <small>(кнігі з маім суаўтарствам)</small> {{*}} [[Краіна плачу]] <small>(фільм майго брата)</small> </div> <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;">[[Файл:Yellow-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:HSutvald2.svg|38px|link=|alt=✯]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Абраныя</h2></div></div> <div style="padding:0.2em 0.6em 1em; font-size:95%; "> {{Гэта выдатны артыкул}}{{Гэта артыкул года}} [[Збігнеў Прайснер]] {{*}} {{Гэта добры артыкул}}{{Гэта артыкул года}} [[Лабірынт фаўна]] {{*}} {{Гэта добры артыкул}} [[Куб (фільм, 1997)]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму акцёру]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі фільм]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру]] {{*}} {{Гэта выдатны артыкул}}{{Гэта артыкул года}} [[Падвойнае жыццё Веранікі]] {{*}} {{Гэта добры артыкул}}{{Гэта артыкул года}} [[Тры колеры: Сіні]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Выдатныя фільмы (Роджэр Эберт)]] {{*}} {{Гэта добры артыкул}} [[Кароткі фільм пра забойства]] {{*}} {{Гэта добры артыкул}}{{Гэта артыкул года}} [[Пыха і перадузятасць (міні-серыял, 1995)]] {{*}} {{Гэта выдатны артыкул}}{{Гэта артыкул года}} [[Прывід пяра]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў кінакампазітару года]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}}{{Гэта артыкул года}} [[Сонечныя зацьменні XX стагоддзя]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Спіс узнагарод і намінацый фільма «Прывід пяра»]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Сонечныя зацьменні XIX стагоддзя]] {{*}} {{Гэта добры артыкул}}{{Гэта артыкул года}} [[Дзяўчына з жамчужнай завушніцай (фільм)]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Спіс карцін Яна Вермера]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшай еўрапейскай актрысе]] {{*}} {{Гэта добры артыкул}} [[Гімн любові]] {{*}} {{Гэта выдатны артыкул}} [[Тры колеры: Чырвоны]] {{*}} {{Гэта добры артыкул}} [[Requiem for my friend]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту]] {{*}} {{Гэта выдатны спіс}} [[Спіс карцін Пітэра Брэйгеля Старэйшага]] </div> <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;">[[Файл:Grey-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:HSutvald2-Grey.svg|38px|link=|alt=✯]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Вылучаныя</h2></div></div> <div style="padding:0.2em 0.6em 1em; font-size:95%; overflow: hidden;"> {{Гэта КВС}} [[Спіс узнагарод і намінацый фільма «Розум і пачуцці» (1995)]] {{*}} {{Гэта КВС}} [[Спіс узнагарод і намінацый фільма «Звычайныя падазроныя»]] {{*}} {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] </div> <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;">[[Файл:French Beige-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:HS Article for Improvement.svg|38px|link=|alt=✯]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Перспектыўныя <small>(>15k)</small></h2></div></div> <div style="padding:0.2em 0.6em 1em; font-size:95%; overflow: hidden;"> <span style="color:#a840ff">фіялетавым колерам — спісы</span><br /><span style="color:#aaa">шэрым колерам — артыкулы пераважна не майго аўтарства</span> {{columns-list|colwidth=25em| * [[Консулы Рымскай імперыі|<span style="color:#aaa">Консулы Рымскай імперыі</span>]] <sup>(>319k)</sup> * [[Прэмія «Оскар» за найлепшы фільм|<span style="color:#aaa">Прэмія «Оскар» за найлепшы фільм</span>]] <sup>(>179k)</sup> * [[Спіс рымскіх імператараў|<span style="color:#aaa">Спіс рымскіх імператараў</span>]] <sup>(>126k)</sup> * [[Спіс узнагарод і намінацый фільма «Лабірынт фаўна»|<span style="color:#a840ff">Спіс узнагарод і намінацый фільма «Лабірынт фаўна»</span>]] <sup>(>104k)</sup> * [[Віні-Пух|<span style="color:#aaa">Віні-Пух</span>]] <sup>(>95k)</sup> * [[Еўрапейская кінапрэмія 2018]] <sup>(>84k)</sup> * [[Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру|<span style="color:#aaa">Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру</span>]] <sup>(>81k)</sup> * [[Сонечныя зацьменні XVIII стагоддзя|<span style="color:#a840ff">Сонечныя зацьменні XVIII стагоддзя</span>]] <sup>(>80k)</sup> * [[Ла-Ла Лэнд|<span style="color:#aaa">Ла-Ла Лэнд</span>]] <sup>(>79k)</sup> * [[Шахматы|<span style="color:#aaa">Шахматы</span>]] <sup>(>78k)</sup> * [[Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага|<span style="color:#a840ff">Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага</span>]] <sup>(>77k)</sup> * [[Тэнэт (фільм, 2020)|<span style="color:#aaa">Тэнэт (фільм, 2020)</span>]] <sup>(>70k)</sup> * [[Еўрапейская кінапрэмія 2019]] <sup>(>69k)</sup> * [[Маўчанне ягнят (фільм)]] <sup>(>67k)</sup> * [[Розум і пачуцці (фільм, 1995)]] <sup>(>61k)</sup> * [[Кінатэатры Мінска|<span style="color:#aaa">Кінатэатры Мінска</span>]] <sup>(>61k)</sup> * [[Дзіўныя рэчы|<span style="color:#aaa">Дзіўныя рэчы</span>]] <sup>(>59k)</sup> * [[Правілы шахматаў|<span style="color:#aaa">Правілы шахматаў</span>]] <sup>(>55k)</sup> * [[Алена (фільм, 2011)]] <sup>(>55k)</sup> * [[Пачатак (фільм, 2010)|<span style="color:#aaa">Пачатак (фільм, 2010)</span>]] <sup>(>54k)</sup> * [[Эрыс (карлікавая планета)|<span style="color:#aaa">Эрыс (карлікавая планета)</span>]] <sup>(>53k)</sup> * [[Барыс Мяфодзьевіч Лабанаў]] <sup>(>51k)</sup> * [[Нелюбоў (фільм, 2017)]] <sup>(>48k)</sup> * [[Канскі кінафестываль 1994]] <sup>(>46k)</sup> * [[Універсальная дзесятковая класіфікацыя]] <sup>(>45k)</sup> * [[Звычайныя падазроныя]] <sup>(>45k)</sup> * [[Спіс аб’ектаў, названых у гонар Дж. Р. Р. Толкіна і яго легендарыума|<span style="color:#a840ff">Спіс аб’ектаў, названых у гонар Дж. Р. Р. Толкіна і яго легендарыума</span>]] <sup>(>44k)</sup> * [[Адзінаццаць (Дзіўныя рэчы)]] <sup>(>42k)</sup> <!--* [[Пратэсты ў Мінску 19—25 сакавіка 2006 года]] <sup>(>41k)</sup>--> * [[Прэмія Кола кінакрытыкаў Нью-Ёрка за найлепшы фільм на замежнай мове|<span style="color:#a840ff">Прэмія Кола кінакрытыкаў Нью-Ёрка за найлепшы фільм на замежнай мове</span>]] <sup>(>39k)</sup> * [[Інтэрстэлар|<span style="color:#aaa">Інтэрстэлар</span>]] <sup>(>37k)</sup> * [[Уладар Пярсцёнкаў|<span style="color:#aaa">Уладар Пярсцёнкаў</span>]] <sup>(>37k)</sup> * [[Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса за найлепшую музыку|<span style="color:#a840ff">Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса за найлепшую музыку</span>]] <sup>(>35k)</sup> * [[Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса за найлепшы фільм|<span style="color:#a840ff">Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса за найлепшы фільм</span>]] <sup>(>35k)</sup> * [[Мілі Бобі Браўн]] <sup>(>34k)</sup> * [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму кампазітару|<span style="color:#a840ff">Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму кампазітару</span>]] <sup>(>34k)</sup> * [[Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса за найлепшы фільм на замежнай мове|<span style="color:#a840ff">Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса за найлепшы фільм на замежнай мове</span>]] <sup>(>34k)</sup> * [[Казка казак]] <sup>(>34k)</sup> * [[Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса найлепшаму рэжысёру|<span style="color:#a840ff">Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса найлепшаму рэжысёру</span>]] <sup>(>34k)</sup> * [[Смяшарыкі|<span style="color:#aaa">Смяшарыкі</span>]] <sup>(>33k)</sup> * [[Залатая пальмавая галіна]] <sup>(>33k)</sup> * [[Эквілібрыум]] <sup>(>33k)</sup> * [[Спіс узнагарод і намінацый фільма «Я абвінавачваю» (2019)|<span style="color:#a840ff">Спіс узнагарод і намінацый фільма «Я абвінавачваю» (2019)</span>]] <sup>(>33k)</sup> * [[Джон Рональд Руэл Толкін|<span style="color:#aaa">Джон Рональд Руэл Толкін</span>]] <sup>(>32k)</sup> * [[Бягун па лязе 2049|<span style="color:#aaa">Бягун па лязе 2049</span>]] <sup>(>32k)</sup> * [[Уладар пярсцёнкаў: Вяртанне караля]] <sup>(>32k)</sup> * [[Польская кінапрэмія «Арлы» за найлепшы еўрапейскі фільм|<span style="color:#a840ff">Польская кінапрэмія «Арлы» за найлепшы еўрапейскі фільм</span>]] <sup>(>32k)</sup> * [[Еўрапейская кінапрэмія 2010]] <sup>(>31k)</sup> * [[Уладар пярсцёнкаў: Брацтва пярсцёнка]] <sup>(>31k)</sup> * [[Вясёлыя рабяты (кніга)]] <sup>(>30k)</sup> * [[Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі анімацыйны поўнаметражны фільм|<span style="color:#a840ff">Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі анімацыйны поўнаметражны фільм</span>]] <sup>(>32k)</sup> * [[Мандалорац|<span style="color:#aaa">Мандалорац</span>]] <sup>(>30k)</sup> * [[Праметэй (фільм, 2012)|<span style="color:#aaa">Праметэй (фільм, 2012)</span>]] <sup>(>29k)</sup> * [[Уладар пярсцёнкаў: Дзве вежы]] <sup>(>29k)</sup> * [[Выжылы (фільм, 2015)|<span style="color:#aaa">Выжылы (фільм, 2015)</span>]] <sup>(>29k)</sup> * [[Спіс саўндтрэкаў Збігнева Прайснера|<span style="color:#a840ff">Спіс саўндтрэкаў Збігнева Прайснера</span>]] <sup>(>28k)</sup> * [[Сільмарыліян|<span style="color:#aaa">Сільмарыліян</span>]] <sup>(>28k)</sup> * [[Тры колеры]] <sup>(>28k)</sup> * [[Лабірынт фаўна (саўндтрэк)]] <sup>(>27k)</sup> * [[Патэрсан (фільм)]] <sup>(>27k)</sup> * [[Оскар (кінапрэмія, 2020)]] <sup>(>26k)</sup> * [[Кароткі фільм пра каханне]] <sup>(>26k)</sup> <!-- * [[Магутны Божа]] <sup>(>26k)</sup> --> * [[Неверагодны лёс Амэлі Пулен]] <sup>(>25k)</sup> * [[Чарнобыль (міні-серыял)|<span style="color:#aaa">Чарнобыль (міні-серыял)</span>]] <sup>(>25k)</sup> * [[Багуміл Ваячак]] <sup>(>25k)</sup> * [[23-і Мінскі міжнародны кінафестываль «Лістапад»|<span style="color:#aaa">23-і Мінскі міжнародны кінафестываль «Лістапад»</span>]] <sup>(>25k)</sup> * [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў за найлепшую арыгінальную музыку да фільма|<span style="color:#a840ff">Сусветная прэмія саўндтрэкаў за найлепшую арыгінальную музыку да фільма</span>]] <sup>(>24k)</sup> * [[Гатэль «Гранд Будапешт»|<span style="color:#aaa">Гатэль «Гранд Будапешт»</span>]] <sup>(>23k)</sup> * [[Дэкалог, адзін]] <sup>(>23k)</sup> * [[Тры колеры: Сіні (саўндтрэк)]] <sup>(>23k)</sup> * [[Прывід пяра (саўндтрэк)]] <sup>(>23k)</sup> * [[Оскар (кінапрэмія, 2007)]] <sup>(>22k)</sup> * [[Кшыштаф Кеслёўскі]] <sup>(>22k)</sup> * [[Галодныя гульні: Сойка-перасмешніца. Частка 1|<span style="color:#aaa">Галодныя гульні: Сойка-перасмешніца. Частка 1</span>]] <sup>(>22k)</sup> * [[Камароўка (Мінск)|<span style="color:#aaa">Камароўка (Мінск)</span>]] <sup>(>22k)</sup> * [[Еўрапейская кінапрэмія]] <sup>(>21k)</sup> * [[Зорныя войны. Эпізод I: Уяўная пагроза|<span style="color:#aaa">Зорныя войны. Эпізод I: Уяўная пагроза</span>]] <sup>(>21k)</sup> * [[Зорныя войны. Эпізод II: Атака клонаў|<span style="color:#aaa">Зорныя войны. Эпізод II: Атака клонаў</span>]] <sup>(>21k)</sup> * [[Жыццё іншых]] <sup>(>21k)</sup> * [[Галактычная рэспубліка|<span style="color:#aaa">Галактычная рэспубліка</span>]] <sup>(>21k)</sup> * [[Preisner’s Music]] <sup>(>20k)</sup> * [[Разня (фільм, 2011)]] <sup>(>20k)</sup> * [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы на Залатой Горцы]] <sup>(>19k)</sup> * [[Прыз журы (Канскі кінафестываль)]] <sup>(>19k)</sup> * [[Тэрмінатар (фільм)|<span style="color:#aaa">Тэрмінатар (фільм)</span>]] <sup>(>19k)</sup> * [[Пан (раман)]] <sup>(>19k)</sup> * [[Аляксандр Дэспла]] <sup>(>19k)</sup> * [[Штучны розум (фільм)|<span style="color:#aaa">Штучны розум (фільм)</span>]] <sup>(>19k)</sup> * [[Еўрапейская кінапрэмія за найлепшую еўрапейскую камедыю|<span style="color:#a840ff">Еўрапейская кінапрэмія за найлепшую еўрапейскую камедыю</span>]] <sup>(>19k)</sup> * [[Дэкалог, пяць]] <sup>(>19k)</sup> * [[Залатая Горка|<span style="color:#aaa">Залатая Горка</span>]] <sup>(>18k)</sup> * [[Падвойнае жыццё Веранікі (саўндтрэк)]] <sup>(>18k)</sup> * [[Поўнач у Парыжы]] <sup>(>18k)</sup> * [[Прэмія «Оскар» за найлепшы анімацыйны поўнаметражны фільм|<span style="color:#aaa">Прэмія «Оскар» за найлепшы анімацыйны поўнаметражны фільм</span>]] <sup>(>17k)</sup> * [[Хросны бацька 2|<span style="color:#aaa">Хросны бацька 2</span>]] <sup>(>17k)</sup> * [[Прынцэса-нявеста (фільм)]] <sup>(>17k)</sup> * [[Сіндарын|<span style="color:#aaa">Сіндарын</span>]] <sup>(>17k)</sup> * [[Колін Фёрт|<span style="color:#aaa">Колін Фёрт</span>]] <sup>(>17k)</sup> * [[Маяк (фільм, 2019)]] <sup>(>16k)</sup> * [[Гран-пры (Канскі кінафестываль)]] <sup>(>15k)</sup> * [[Дэкалог, два]] <sup>(>15k)</sup> * [[Фактарыял|<span style="color:#aaa">Фактарыял</span>]] <sup>(>15k)</sup> }} </div> <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;">[[Файл:French Beige-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:HS Article for Improvement.svg|38px|link=|alt=✯]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Перспектыўныя <small>(для перакладу)</small></h2></div></div> <div style="padding:0.2em 0.6em 1em; font-size:95%; overflow: hidden;"> {{columns-list|colwidth=25em| <!-- * [[The Hanging Tree (песня)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/The_Hanging_Tree_(The_Hunger_Games_song) EN])''' --> * [[Адаптацыя (фільм)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Adaptation_(film) EN])''' * [[Адзін дома]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Home_Alone EN])''' * [[Аднойчы ў Галівудзе (фільм, 2019)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Once_Upon_a_Time_in_Hollywood EN])''' * [[Аліса Брунаўна Фрэйндліх]] '''([https://ru.wikipedia.org/wiki/Фрейндлих,_Алиса_Бруновна RU])''' * {{нп5|Аматар (фільм, 1979)||pl|Amator (film 1979)|ДА}} * [[Без канца]] '''([https://pl.wikipedia.org/wiki/Bez_końca PL])''' * {{нп5|Беорн||ru|Беорн|ДА}} * [[Більба Бэгінс]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Bilbo_Baggins EN])''' * [[Борамір]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Boromir EN])''' * [[Вандроўны замак Хаўла]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Howl%27s_Moving_Castle_(film) EN])''' * [[Ведзьміна дастаўка]] '''([https://ru.wikipedia.org/wiki/Ведьмина_служба_доставки RU])''' * {{нп5|Вёска (фільм, 2004)||de|The Village – Das Dorf|ДА}} * [[Віктор Гюго]] '''([https://pl.wikipedia.org/wiki/Victor_Hugo PL])''' * [[Вожык у тумане]] '''([https://ru.wikipedia.org/wiki/Ёжик_в_тумане RU])''' * {{нп5|Выпадак (фільм, 1981)||pl|Przypadek (film)|ДА}} * [[Выратаваць радавога Раяна]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Saving_Private_Ryan EN])''' * {{нп5|Галодныя гульні (раман)||en|The Hunger Games (novel)|ВА}} * [[Герман Гесэ]] '''([https://de.wikipedia.org/wiki/Hermann_Hesse DE])''' * [[Гладыятар (фільм, 2000)]] '''([https://fr.wikipedia.org/wiki/Gladiator_(film,_2000) FR])''' * [[Грогу]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Grogu EN])''' * [[Джокер (фільм, 2019)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Joker_(2019_film) EN])''' * {{нп5|Дзень сурка (фільм)||ru|День сурка (фильм)|ВА}} * [[Дзіця чалавечае (фільм, 2006)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Children_of_Men EN])''' * [[Дзяўчына з жамчужнай завушніцай (карціна)]] '''([https://fr.wikipedia.org/wiki/La_Jeune_Fille_à_la_perle FR])''' * [[Дэкалог (тэлецыкл)]] '''([https://pl.wikipedia.org/wiki/Dekalog_(cykl_filmów) PL])''' * {{нп5|Задыяк (фільм, 2007)||en|Zodiac (film)|ВА}} * [[Злаві мяне, калі зможаш]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Catch_Me_If_You_Can EN])''' * {{нп5|Злата (Міжзем’е)||ru|Золотинка (Средиземье)|ДА}} * [[Зорныя войны]] '''([https://fr.wikipedia.org/wiki/Star_Wars FR])''' * [[Зорныя войны. Эпізод III: Помста сітхаў]] '''([https://fr.wikipedia.org/wiki/Star_Wars,_épisode_III_:_La_Revanche_des_Sith FR])''' * [[Зорныя войны. Эпізод IV: Новая надзея]] '''([https://fr.wikipedia.org/wiki/Star_Wars,_épisode_IV_:_Un_nouvel_espoir FR])''' * [[Зорныя войны. Эпізод V: Імперыя наносіць удар у адказ]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/The_Empire_Strikes_Back EN])''' * [[Зорныя войны. Эпізод VI: Вяртанне джэдая]] '''([https://fr.wikipedia.org/wiki/Star_Wars,_épisode_VI_:_Le_Retour_du_Jedi FR])''' * [[Іда (фільм, 2013)]] '''([https://pl.wikipedia.org/wiki/Ida_(film) PL])''' * {{нп5|Кайзер Созе||en|Keyser Söze|ДА}} * [[Каралеўства ўзыходзячага месяца]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Moonrise_Kingdom EN])''' * [[Карусант]] '''([https://fr.wikipedia.org/wiki/Coruscant FR])''' * [[Кейт Бланшэт]] '''([https://ru.wikipedia.org/wiki/Бланшетт,_Кейт RU])''' * [[Кіно маральнага неспакою]] '''([https://pl.wikipedia.org/wiki/Kino_moralnego_niepokoju PL])''' * [[Маленькая міс Шчасце]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Little_Miss_Sunshine EN])''' * {{нп5|Мандалорац (персанаж)||en|Mandalorian (character)|ДА}} * [[Міжзем’е]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Middle-earth EN])''' * [[Мінас Анар]] '''([https://fr.wikipedia.org/wiki/Minas_Tirith FR])''' * {{нп5|Містэр Дарсі||fr|Fitzwilliam Darcy|ВА}} * [[Назад у будучыню]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Back_to_the_Future EN])''' * [[Наўсікая з Даліны вятроў]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Nausicaä_of_the_Valley_of_the_Wind_(film) EN])''' * [[Неба над Берлінам]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Wings_of_Desire EN])''' * {{нп5|Нож у вадзе||pl|Nóż w wodzie|ДА}} * [[Нортэнгерскае абацтва (фільм, 2007)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Northanger_Abbey_(2007_film) EN])''' * [[Паляванне (фільм, 2012)]] '''([https://ru.wikipedia.org/wiki/Охота_(фильм,_2012) RU])''' * [[Панесеныя прывідамі]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Spirited_Away EN])''' * [[Паразіты (фільм, 2019)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Parasite_(2019_film) EN])''' * {{нп5|Перакананне (тэлефільм, 1995)||en|Persuasion (1995 film)|ВА}} * [[Піраты Карыбскага мора: Куфар мерцвяка]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Pirates_of_the_Caribbean:_Dead_Man%27s_Chest EN])''' * {{нп5|Піраты Карыбскага мора: На краі свету||en|Pirates of the Caribbean: At World's End|ДА}} * {{нп5|Піраты Карыбскага мора: Праклён «Чорнай пярліны»||en|Pirates of the Caribbean: The Curse of the Black Pearl|ДА}} * [[Прамова караля]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/The_King%27s_Speech EN])''' * [[Праходжанне Венеры па дыску Сонца]] '''([https://ru.wikipedia.org/wiki/Прохождение_Венеры_по_диску_Солнца RU])''' * [[Просты лік]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Prime_number EN])''' * [[Прэстыж (фільм)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/The_Prestige_(film) EN])''' * [[Пярсцёнак Усеўладдзя]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/One_Ring EN])''' * [[Пярсцёнкі Улады]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Rings_of_Power EN])''' * [[Салярыс (фільм, 1972)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Solaris_(1972_film) EN])''' * [[Сем (фільм, 1995)]] '''([https://ru.wikipedia.org/wiki/Семь_(фильм) RU])''' * [[Смог (Міжзем’е)]] '''([https://ru.wikipedia.org/wiki/Смауг RU])''' * {{нп5|Сойка-перасмешніца||en|Mockingjay|ДА}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый кінасерыі «Уладар пярсцёнкаў»||en|List of accolades received by The Lord of the Rings film series|ВС}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Гаспадар мораў на краі зямлі»||en|List of accolades received by Master and Commander: The Far Side of the World|ВС}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Дрэва жыцця»||en|List of accolades received by The Tree of Life (film)|ВС}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Старым тут не месца»||en|List of accolades received by No Country for Old Men|ВС}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Цяжкасці перакладу»||en|List of accolades received by Lost in Translation (film)|ВС}} * [[Спіс Шындлера]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Schindler%27s_List EN])''' * [[Схаванае]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Caché_(film) EN])''' * {{нп5|Сэмуайз Гэмджы||ru|Сэмуайз Гэмджи|ДА}} * [[Татуін]] '''([https://fr.wikipedia.org/wiki/Tatooine FR])''' * {{нп5|Толкін і пытанне рас||en|Tolkien and race|ДА}} * [[Томас Ман]] '''([https://de.wikipedia.org/wiki/Thomas_Mann DE])''' * {{нп5|Том Бамбадзіл||ru|Том Бомбадил|ДА}} * {{нп5|Том Шыпі||en|Tom Shippey|ДА}} * {{нп5|Тонкая чырвоная лінія (фільм, 1998)||en|The Thin Red Line (1998 film)|ДА}} * [[Тытанік (фільм, 1997)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Titanic_(1997_film) EN])''' * [[Тэрмінатар 2: Судны дзень]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Terminator_2:_Judgment_Day EN])''' * {{нп5|Тэрмінатар: Выратаванне||en|Terminator Salvation|ДА}} * {{нп5|Узгаранне||en|Catching Fire|ДА}} * {{нп5|Фані і Аляксандр||en|Fanny and Alexander|ДА}} * [[Фарга (фільм, 1996)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Fargo_(1996_film) EN])''' * [[Халодная вайна (фільм, 2018)]] '''([https://pl.wikipedia.org/wiki/Zimna_wojna_(film_2018) PL])''' * [[Хан Сола. Зорныя войны: Гісторыі]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Solo:_A_Star_Wars_Story EN])''' * [[Хаяо Міядзакі]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/Hayao_Miyazaki EN])''' * [[Хобіт, або Туды і назад]] '''([https://ru.wikipedia.org/wiki/Хоббит,_или_Туда_и_обратно RU])''' * [[Хросны бацька (фільм)]] '''([https://en.wikipedia.org/wiki/The_Godfather EN])''' * {{нп5|Цяжкасці перакладу||en|Lost in Translation (film)|ВА}} * {{нп5|Шоу Трумана||en|The Truman Show|ДА}} * {{нп5|Элізабэт Бэнэт||fr|Elizabeth Bennet|ВА}} * [[Ян Вермер]] '''([https://de.wikipedia.org/wiki/Jan_Vermeer DE])''' }} </div> <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;">[[Файл:Blue-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:HSbra2.svg|38px|link=|alt=✯]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Распачатыя <small>(<15k)</small></h2></div></div> <div style="padding:0.2em 0.6em 1em; font-size:95%; overflow: hidden;"> {{columns-list|colwidth=25em| * [[(174567) Варда]] * [[(2991) Більба]] * [[(378214) Саўран]] * [[(385446) Манвэ]] * [[(418532) Саруман]] * [[(7632) Станіслаў]] * [[10 Easy Pieces for Piano]] * [[14+]] * [[1917 (фільм, 2019)]] * [[1984 (раман)]] * [[2-я вуліца Шостая Лінія (Мінск)]] * [[C-3PO]] * [[CODA: Дзіця глухіх бацькоў]] * [[Diaries of Hope]] * [[Ford супраць Ferrari]] * [[La Valse des Monstres]] * [[Lacrimosa (рэквіем)]] * [[R2-D2]] * [[Silence, Night & Dreams]] * [[The Four Colors of Łódź]] * [[WHL0137-LS]] * [[Агідная васьмёрка]] * [[Адзін дома 2: Згублены ў Нью-Ёрку]] * [[Альберта Іглесіяс]] * [[Альфонса Куарон]] * [[Альфрэд Дрэйфус]] * [[Аляксандр Мікалаевіч Сакураў]] * [[Аляксей Львовіч Рыбнікаў]] * [[Анджэла Бадаламенці]] * [[Андрэй Пятровіч Звягінцаў]] * [[Андуін]] * [[Арва Пярт]] * [[Бацька (фільм Фларыяна Зелера, 2020)]] * [[Белая стужка (фільм)]] * [[Балеро (мультфільм)]] * [[Блакадны дзённік]] * [[Браты Дафер]] * [[Брацтва Пярсцёнка]] * [[Бывайце, дзеці]] * [[Валкалата]] * [[Ван дэн Будэнмаер]] * [[Ватыканскі спіс фільмаў]] * [[Венгерскія танцы (Брамс)]] * [[Венецыянскі кінафестываль]] * [[Вечнае вяртанне (фільм, 2012)]] * [[Вікіпедыя:Гісторыя беларускай Вікіпедыі]] * [[Вім Вендэрс]] * [[Вночі]] * [[Востраў сабак]] * [[Восьмая ступень]] * [[Выгнанне (фільм, 2007)]] * [[Выхавацелька (фільм, 2018)]] * [[Вяртанне (фільм, 2003)]] * [[Вяртанне караля]] * [[Габрыэль Ярэд]] * [[Географ глобус прапіў (фільм)]] * [[Гільерма дэль Тора]] * [[Гладыятар (саўндтрэк, 2000)]] * [[Говард Шор]] * [[Говардс Энд (фільм)]] * [[Граф Дуку]] * [[Даліна ценяў]] * [[Даліна ценяў (саўндтрэк)]] * [[Дарт Вейдэр]] * [[Дасканалы лік]] * [[Джон Отман]] * [[Джон Уільямс (кампазітар)]] * [[Джым Джармуш]] * [[Джэдаі]] * [[Джэймс Ньютан Ховард]] * [[Джэймс Хорнер]] * [[Джэніфер Эль]] * [[Дзве вежы]] * [[Дзікія гісторыі]] * [[Дзюна (фільм, 2021)]] * [[Дзяўчына з жамчужнай завушніцай (саўндтрэк)]] * [[Доўгія заручыны]] * [[Другая Эпоха Міжзем’я]] * [[Дрэва жыцця (саўндтрэк)]] * [[Дрэва жыцця (фільм, 2011)]] * [[Дэкалог, восем]] * [[Дэкалог, дзевяць]] * [[Дэкалог, дзесяць]] * [[Дэкалог, сем]] * [[Дэкалог, тры]] * [[Дэкалог, чатыры]] * [[Дэкалог, шэсць]] * [[Еўрапейская кінаакадэмія]] * [[Ёда]] * [[Жан-Луі Трэнціньян]] * [[Жаночая логіка]] * [[Жаночая логіка 2]] * [[Жаночая логіка 3]] * [[Жаночая логіка 4]] * [[Жан-П’ер Жэнэ]] * [[Жульет Бінош]] * [[Задыяк (забойца)]] * [[Залаты леў]] * [[Залішнія лікі]] * [[Званок (фільм, 2002)]] * [[Здарэнне ў краіне Мульці-Пульці]] * [[Змоўкні!]] * [[Золтан Хусарык]] * [[Зора (фільм, 1975)]] * [[Зорка смерці]] * [[Зорныя войны. Эпізод I: Уяўная пагроза (саўндтрэк)]] * [[Зорныя войны. Эпізод II: Атака клонаў (саўндтрэк)]] * [[Зорныя войны. Эпізод III: Помста сітхаў (саўндтрэк)]] * [[Зямля качэўнікаў]] * [[Іб і Хрысціначка]] * [[Іван Леанідавіч Максімаў]] * [[Івана Бакера]] * [[Ілюзіяніст (фільм, 2006)]] * [[Іронія лёсу, альбо З лёгкай парай!]] * [[Ірэн Жакоб]] * [[Канстанцін Мікалаевіч Лаўраненка]] * [[Каркасон (настольная гульня)]] * [[Картэр Бёруэл]] * [[Квадрат (алгебра)]] * [[Квай-Гон Джын]] * [[Кіно пра Аляксеева]] * [[Кніга Бобы Фета]] * [[Кнут Гамсун]] * [[Крамер супраць Крамера]] * [[Куб (алгебра)]] * [[Кур’ер (фільм, 1986)]] * [[Кшыштаф Кеслёўскі: Я так сабе…]] * [[Лея Аргана]] * [[Лікі Фібаначы]] * [[Люк Скайуокер]] * [[Лысая (гара, Мінскі раён)]] * [[Лютневая музыка XVI—XVII стагоддзяў]] * [[Майкл Дана]] * [[Мандалорац (саўндтрэк)]] * [[Марк Корвен]] * [[Марын Карміц]] * [[Масье Ір]] * [[Матрыца (фільм)]] * [[Мёбіус (фільм, 1996)]] * [[Мінас Ітыль]] * [[Міхаіл Юр’евіч Сегал]] * [[Міхал Сапель]] * [[Мой сусед Тотара]] * [[Назад у будучыню 2]] * [[Назад у будучыню 3]] * [[Ніці (мультфільм)]] * [[Новы кінатэатр «Парадыза»]] * [[Обі-Ван Кенобі]] * [[Обі-Ван Кенобі (тэлесерыял)]] * [[Оркі (Міжзем’е)]] * [[Павел Эдэльман]] * [[Падаван]] * [[Падзенне Ізенгарда]] * [[Падымаецца вецер]] <!-- * [[Палац для Пуціна. Гісторыя найбуйнейшага хабару]] --> * [[Палпацін]] * [[Паляўнічыя на снезе]] * [[Патрык Дойл]] * [[Першая Эпоха Міжзем’я]] * [[Піраты Карыбскага мора: Куфар мерцвяка (саўндтрэк)]] * [[Піраты Карыбскага мора: На краі свету (саўндтрэк)]] * [[Піраты Карыбскага мора: Праклён «Чорнай пярліны» (саўндтрэк)]] * [[Пітэр Уір]] * [[Пітэр Уэбер]] <!-- * [[Плошча (фільм)]] --> * [[Польская кінапрэмія «Арлы»]] * [[Практыкаванні ў цудоўным]] * [[Прачытаўшы, спаліць]] * [[Проста кроў]] * [[Прэмія «Гоя» за найлепшы еўрапейскі фільм]] * [[Прэмія «Сезар» за найлепшую музыку]] * [[Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру]] * [[Пятая ступень]] * [[Роберт Харыс]] * [[Розум і пачуцці (саўндтрэк)]] * [[Рома (фільм, 2018)]] * [[Рэйчэл Портман]] * [[Сафія Копала]] * [[Сёмая ступень]] * [[Сіндбад (фільм, 1971)]] * [[Славомір Ідзяк]] * [[Спіс артэфактаў Міжзем’я]] * [[Справа Рычарда Джуэла]] * [[Станіслаў са Шчэпанава]] * [[Становішча рэчаў]] * [[Старым тут не месца (фільм)]] * [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў]] * [[Сусветная прэмія саўндтрэкаў за прыжыццёвыя дасягненні]] * [[Схаванае жыццё (фільм, 2019)]] * [[Танцорка ў цемры]] * [[Томас Вінтэрберг]] * [[Транзіт Венеры]] * [[Тры білборды за межамі Эбінга, Місуры]] * [[Тры колеры: Белы]] * [[Тры колеры: Белы (саўндтрэк)]] * [[Тры колеры: Чырвоны (саўндтрэк)]] * [[Трэцяя Эпоха Міжзем’я]] * [[Тува Семінгсен]] * [[Тэзэ]] * [[Тэрэза Салгейру]] * [[Тэрэнс Малік]] * [[Уладар пярсцёнкаў: Брацтва пярсцёнка (саўндтрэк)]] * [[Уладар пярсцёнкаў: Вяртанне караля (саўндтрэк)]] * [[Уладар пярсцёнкаў: Дзве вежы (саўндтрэк)]] * [[Уладзімір Фёдаравіч Вавілаў]] * [[Уранаграфія]] * [[Урук-хаі]] * [[Уэс Андэрсан]] * [[Франц (фільм, 2016)]] * [[Хаўер Наварэтэ]] * [[Хрыбет д’ябла]] * [[Цягнік на Юму (фільм, 2007)]] * [[Чалавек з жалеза]] * [[Чарадзей (тэлесерыял)]] * [[Чацвёртая ступень]] * [[Чацвёртая Эпоха Міжзем’я]] * [[Чубака]] * [[Чытанне кнігі Быццё на Апалоне-8]] * [[Шостая ступень]] * [[Шчэдрык (Мікалай Леантовіч)]] * [[Эльжбета Таварніцка]] * [[Эма (тэлефільм, 1996)]] * [[Эма (фільм, 1996)]] * [[Эніа Марыконэ]] * [[Энтані Хопкінс]] * [[Эрэбар]] * [[Юрген Кніпер]] * [[Я абвінавачваю]] * [[Я абвінавачваю (фільм, 2019)]] * [[Ян Цьерсен]] * [[Яцак Асташэўскі]] * [[Яшчэ па адной]] }} </div> <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;">[[Файл:Red-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:Text-x-generic with pencil-2.svg|38px|link=|alt=✯]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Пажаданыя</h2></div></div> <div style="padding:0.2em 0.6em 1em; font-size:95%; overflow: hidden;"> {{columns-list|colwidth=25em| * {{нп5|(24601) Вальжан||en|(24601) Valjean}} * {{нп5|(2675) Толкін||en|2675 Tolkien}} * {{нп5|(304) Вольга||en|304 Olga}} * {{нп5|24601||en|24601}} * {{нп5|5/4 (мультфільм)||d|Q64153395}} * {{нп5|Across the Stars||fr|Across the Stars}} * {{нп5|Battle of the Heroes||fr|Battle of the Heroes}} * {{нп5|C/2009 R1 (Макнота)||en|C/2009 R1 (McNaught)}} * {{нп5|Chi Mai||en|Chi Mai}} * {{нп5|Colin McRae Rally 2.0||en|Colin McRae Rally 2.0}} * {{нп5|Concerning Hobbits||en|Concerning Hobbits}} * {{нп5|Duel of the Fates||en|Duel of the Fates}} * {{нп5|Elodia||en|Elodia (album)}} * {{нп5|Far From Any Road||en|Far From Any Road}} * {{нп5|Heroes of Might and Magic IV||en|Heroes of Might and Magic IV}} * {{нп5|Into the West (песня)||en|Into the West (song)}} * [[Lacrimosa (Прайснер)]] * {{нп5|May It Be||en|May It Be}} * {{нп5|Mr. Sandman||en|Mr. Sandman}} * {{нп5|O Holy Night||en|O Holy Night}} * {{нп5|Por una Cabeza||en|Por una Cabeza}} * {{нп5|Requiem for a Tower||en|Requiem for a Tower}} * {{нп5|Re-Volt||en|Re-Volt}} * {{нп5|Ricochet Xtreme||zh|星际弹球之终极弹球}} * {{нп5|Running Up That Hill||en|Running Up That Hill}} * [[Song for the Unification of Europe]] * {{нп5|Songs from Liquid Days||en|Songs from Liquid Days}} * {{нп5|Supaplex||en|Supaplex}} * {{нп5|The Hobbit (гульня, 2003)||en|The Hobbit (2003 video game)}} * {{нп5|To ostatnia niedziela||pl|To ostatnia niedziela}} * {{нп5|Агапэ||en|Agape}} * {{нп5|Агідная васьмёрка (саўндтрэк)||en|The Hateful Eight (soundtrack)}} * {{нп5|Адрынутыя||en|Les Misérables}} * {{нп5|Адрынутыя (міні-серыял, 2000)||en|Les Misérables (2000 miniseries)}} * {{нп5|Адрынутыя (фільм, 1998)||en|Les Misérables (1998 film)}} * {{нп5|Аліса ў гарадах||en|Alice in the Cities}} * {{нп5|Апраметная цемра (фільм)||en|Pitch Black (film)}} * {{нп5|Балада пра пеўчых птушак і змей||en|The Ballad of Songbirds and Snakes}} * {{нп5|Балраг (прэмія)||en|Balrog Awards}} * {{нп5|Бандыцкі Пецярбург: Адвакат||ru|Бандитский Петербург. Фильм 2. Адвокат}} * {{нп5|Бандыцкі Пецярбург: Барон||ru|Бандитский Петербург. Фильм 1. Барон}} * {{нп5|Бібліяграфія Джона Рональда Руэла Толкіна||en|J. R. R. Tolkien bibliography}} * {{нп5|Біскуп Мірыэль||en|Bishop Myriel}} * {{нп5|Боба Фет||en|Boba Fett}} * {{нп5|Брандэнбургскі канцэрт № 1||de|1. Brandenburgisches Konzert}} * {{нп5|Будэнброкі||en|Buddenbrooks}} * {{нп5|Вецер уздоўж берага||d|Q64153646}} * [[Вёска (саўндтрэк)]] * {{нп5|Вялікі чырвоны дракон||en|The Great Red Dragon Paintings}} * {{нп5|Вяночак да Божай Міласэрнасці||pl|Koronka do Miłosierdzia Bożego}} * {{нп5|Галодныя гульні (серыя кніг)||en|The Hunger Games}} * {{нп5|Галодныя гульні (серыя фільмаў)||en|The Hunger Games (film series)}} * {{нп5|Голем (раман Майрынка)||en|The Golem (Meyrink novel)}} * {{нп5|Данііл Іванавіч Хармс||ru|Хармс, Даниил Иванович}} * {{нп5|Дарожная трылогія||en|Road Movie trilogy}} * {{нп5|Джанга Фет||en|Jango Fett}} * {{нп5|Джон Тавенер||en|John Tavener}} * {{нп5|Дзё Хісаісі||en|Joe Hisaishi}} * {{нп5|Дні нябёсаў||en|Days of Heaven}} * {{нп5|Добры, дрэнны і агідны (саўндтрэк)||en|The Good, the Bad and the Ugly (soundtrack)}} * {{нп5|Дождж зверху ўніз||d|Q64157047}} * {{нп5|Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы нееўрапейскі фільм||en|European Film Award for Best Non-European Film}} * {{нп5|Ён мроіць аб строях нябесных||en|Aedh Wishes for the Cloths of Heaven}} * {{нп5|Жавэр||en|Javert}} * {{нп5|Жан Вальжан||en|Jean Valjean}} * {{нп5|Жыццё цудоўнае (фільм, 1997)||en|Life Is Beautiful}} * {{нп5|З машыны||en|Ex Machina (film)}} * {{нп5|З цягам часу||en|Kings of the Road}} * [[Звычайныя падазроныя (саўндтрэк)]] * {{нп5|Зламаныя кветкі||en|Broken Flowers}} * {{нп5|Знакі (фільм)||en|Signs (film)}} * {{нп5|Зора||en|Zorro}} * {{нп5|Ідыёт (тэлесерыял)||ru|Идиот (телесериал)}} * {{нп5|Імперскі марш||en|The Imperial March}} * {{нп5|Інтэрстэлар (саўндтрэк)||en|Interstellar (soundtrack)}} * {{нп5|Казета||en|Cosette}} * {{нп5|Касмічныя рэйнджары||ru|Космические рейнджеры}} * {{нп5|Куб (серыя фільмаў)||en|Cube (film series)}} * {{нп5|Левіяфан (фільм, 2014)||ru|Левиафан (фильм, 2014)}} * {{нп5|Легендарыум Толкіна||en|Tolkien's legendarium}} * {{нп5|Ліквідацыя (тэлесерыял)||ru|Ликвидация (телесериал)}} * {{нп5|Луна Лаўгуд||en|Luna Lovegood}} * [[Людвік і зорны конь]] * {{нп5|Людзі ў чорным 3||en|Men in Black 3}} * {{нп5|Люсі Грэй (верш)||en|Lucy Gray}} * {{нп5|Меланхолія (фільм, 2011)||en|Melancholia (2011 film)}} * {{нп5|Місія невыканальная: Пратакол Фантом||en|Mission: Impossible – Ghost Protocol}} * {{нп5|Мужчына і жанчына||en|A Man and a Woman}} * {{нп5|Музыка кінасерыі «Уладар пярсцёнкаў»||en|Music of The Lord of the Rings film series}} * {{нп5|Музыка кіно||en|Film score}} * {{нп5|Настройшчык (фільм, 2004)||ru|Настройщик (фильм, 2004)}} * {{нп5|Неверагодны лёс Амэлі Пулен (саўндтрэк)||en|Amélie (soundtrack)}} * {{нп5|Нябесны замак Лапута||en|Castle in the Sky}} * {{нп5|Оўэн Барфілд||en|Owen Barfield}} * {{нп5|Персанал (фільм, 1975)||en|Personnel (film)}} * {{нп5|Поўная труба||ru|Полная труба}} * {{нп5|Прылівы туды-сюды||ru|Приливы туда-сюда}} * {{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшую музыку да фільма||en|Academy Award for Best Original Score}} * {{нп5|Пыха і перадузятасць||en|Pride and Prejudice}} * {{нп5|Радзіма чакае||d|Q4395760}} * {{нп5|Роджэр Дзікінс||en|Roger Deakins}} * {{нп5|Розум і пачуцці||en|Sense and Sensibility}} * {{нп5|Розенкранц і Гільдэнстэрн — мёртвыя (фільм)||en|Rosencrantz & Guildenstern Are Dead (film)}} * {{нп5|Сацьяграха (опера)||en|Satyagraha (opera)}} * {{нп5|Службовы раман||ru|Служебный роман}} * {{нп5|Сонечныя зацьменні ў мастацкіх творах||en|Solar eclipses in fiction}} * {{нп5|Спакой (фільм, 1976)||en|The Calm (film)}} * {{нп5|Спіс астэроідаў (1—1000)||en|List of minor planets: 1–1000}} * {{нп5|Спіс выдуманых прэм’ер-міністраў Вялікабрытаніі||en|List of fictional Prime Ministers of the United Kingdom}} * {{нп5|Спіс серый «Мандалорца»||fi|Luettelo televisiosarjan The Mandalorian jaksoista}} * {{нп5|Спіс серый «Смяшарыкаў»||en|List of Kikoriki episodes}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый кінасерыі «Піраты Карыбскага мора»||en|List of accolades received by the Pirates of the Caribbean film series}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый Пітэра Уіра||en|List of awards and nominations received by Peter Weir}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага||en|List of awards and nominations received by Roman Polanski}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый Хаяо Міядзакі||en|List of accolades received by Hayao Miyazaki}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Аднойчы ў Галівудзе»||en|List of accolades received by Once Upon a Time in Hollywood}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Блукаючы замак Хаўла»||en|List of accolades received by Howl's Moving Castle (film)}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Гладыятар»||en|List of accolades received by Gladiator}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Джокер» (2019)||en|List of accolades received by Joker (2019 film)}} * [[Спіс узнагарод і намінацый фільма «Дзяўчына з жамчужнай завушніцай»]] * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Жыццё іншых»||en|List of accolades received by The Lives of Others}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Каралеўства ўзыходзячага месяца»||en|List of accolades received by Moonrise Kingdom}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Маленькая міс Шчасце»||en|List of accolades received by Little Miss Sunshine}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Паразіты»||en|List of accolades received by Parasite}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Піяніст»||en|List of accolades received by The Pianist}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Рома»||en|List of accolades received by Roma}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Тры білборды за межамі Эбінга, Місуры»||en|List of accolades received by Three Billboards Outside Ebbing, Missouri}} * {{нп5|Спіс узнагарод і намінацый фільма «Шлюбная гісторыя»||en|List of accolades received by Marriage Story}} * {{нп5|Спіс фільмаў — лаўрэатаў прэміі «Оскар»||en|List of Academy Award-winning films}} * {{нп5|Спіс фільмаў са сцэнамі пасля цітраў||en|List of films with post-credit scenes}} * {{нп5|Спіс фільмаў, у якіх паказаны зацьменні||en|List of films featuring eclipses}} * {{нп5|Спіс Шындлера (саўндтрэк)||en|Schindler's List (soundtrack)}} * {{нп5|Справа Рамана Паланскага аб сексуальным гвалце||en|Roman Polanski sexual abuse case}} * {{нп5|Страляйце ў піяніста||en|Shoot the Piano Player}} * {{нп5|Сусвет Галодных гульняў||en|Fictional world of The Hunger Games}} * {{нп5|Таварыства мёртвых паэтаў||en|Dead Poets Society}} * {{нп5|Той самы Мюнхгаўзен||ru|Тот самый Мюнхгаузен}} * {{нп5|Трылогія Мэрліна (Мэры Сцюарт)||en|Mary Stewart's Merlin Trilogy}} * {{нп5|Тунэліраванне||d|Q64153686}} * {{нп5|Уладар пярсцёнкаў: кніга і фільм||en|The Lord of the Rings: film versus book}} * {{нп5|Фальшывы рух||en|The Wrong Move}} * {{нп5|Фантазія на тэму Томаса Таліса||en|Fantasia on a Theme by Thomas Tallis}} * {{нп5|Фанціна||en|Fantine}} * {{нп5|Фаўст (фільм, 2011)||en|Faust (2011 film)}} * {{нп5|Філіп Глас||en|Philip Glass}} * {{нп5|Фільмаграфія Кшыштафа Кеслёўскага||fr|Filmographie de Krzysztof Kieślowski}} * {{нп5|Флатландыя||en|Flatland}} * {{нп5|Форт Баяр||en|Fort Boyard (fortification)}} * {{нп5|Форт Баяр (тэлегульня)||en|Fort Boyard (game show)}} * {{нп5|Функцыя дзельнікаў||en|Divisor function}} * {{нп5|Хрысціянства ў Міжзем’і||en|Christianity in Middle-earth}} * {{нп5|Ціхая ноч||en|Silent Night}} * {{нп5|Чарадзей: Краіна Вялікага Дракона||en|Spellbinder: Land of the Dragon Lord}} * {{нп5|Чорная котка, белы кот||en|Black Cat, White Cat}} * {{нп5|Чырвоны дракон (фільм, 2002)||en|Red Dragon (2002 film)}} * {{нп5|Шукайце жанчыну (фільм, 1982)||ru|Ищите женщину (фильм, 1982)}} * {{нп5|Эмануэль Любецкі||en|Emmanuel Lubezki}} * {{нп5|Ягня (верш)||en|The Lamb (poem)}} }} </div> <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;">[[Файл:Purple-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:HSTemplate.svg|38px|link=|alt=✯]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Катэгорыі, модулі, шаблоны</h2></div></div> <div style="padding:0.2em 0.6em 1em; font-size:95%; overflow: hidden;"> '''Катэгорыі''':<br /> {{columns-list|colwidth=25em| * {{Cl|2006 год у кіно}} * {{Cl|Астранамічныя аб’екты, названыя ў гонар Толкіна і яго легендарыума}} * {{Cl|Астранамічныя аб’екты паводле гадоў адкрыцця}} * {{Cl|Астранамічныя аб’екты паводле першаадкрывальнікаў}} * {{Cl|Выдатныя фільмы (Роджэр Эберт)}} * {{Cl|Гады ў астраноміі}} * {{Cl|Гады ў кінематографе}} * {{Cl|Еўрапейская кінапрэмія}} * {{Cl|Кінапрэміі за найлепшую музыку}} * {{Cl|Кінасцэны}} ([https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Film_scenes Category:Film scenes]) * {{Cl|Кінематаграфічныя рэйтынгі}} * {{Cl|Музыка да фільмаў паводле кампазітараў}} * {{Cl|Саўндтрэкі}} * {{Cl|Сонечны сарас}} * {{Cl|Сонечныя зацьменні}} * {{Cl|Спісы ўзнагарод і намінацый фільмаў}} * {{Cl|Тэмы «Уладара пярсцёнкаў»}} ([https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Themes_of_The_Lord_of_the_Rings Category:Themes of The Lord of the Rings]) * {{Cl|Цэлалікавыя паслядоўнасці}} }} '''Модулі''':<br /> {{columns-list|colwidth=25em| * [[Модуль:Сонечнае зацьменне]] * [[Модуль:Спіс роляў]] }} '''Шаблоны''':<br /> {{columns-list|colwidth=25em| * {{Ш|Аляксандр Дэспла}} * '''{{Ш|Берлінскі кінафестываль}}''' ({{Cl|Навігацыйныя шаблоны:Берлінскі кінафестываль}}) * '''{{Ш|Венецыянскі кінафестываль}}''' ({{Cl|Навігацыйныя шаблоны:Венецыянскі кінафестываль}}) * {{Ш|Вуліцы Мінска:Савецкі}} * {{нп5|Шаблон:Ганс Цымер|Ганс Цымер|en|Template:Hans Zimmer}} * {{Ш|Гільерма дэль Тора}} * {{Ш|Дэкалог (тэлецыкл)}} * '''{{Ш|Еўрапейская кінапрэмія}}''' ({{Cl|Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты «Еўрапейскай кінапрэміі»}}) * {{Ш|Жаночая логіка}} * {{Ш|Збігнеў Прайснер}} * {{Ш|Зорныя войны}} * '''{{Ш|Канскі кінафестываль}}''' ({{Cl|Навігацыйныя шаблоны:Канскі кінафестываль}}) * '''{{Ш|Кінапрэмія «Сезар»}}''' ({{Cl|Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты прэміі «Сезар»}}) * {{Ш|Кінафестываль «Лістапад»}} * {{Ш|Кнут Гамсун}} * {{Ш|Куб}} * {{Ш|Кшыштаф Кеслёўскі}} * {{Ш|Ларс фон Трыер}} * {{Ш|Мандалорац}} * {{Ш|Месяцы паводле гадоў}} * {{нп5|Шаблон:Музыка «Зорных войнаў»|Музыка «Зорных войнаў»|fr|Modèle:Palette Musique de Star Wars}} * {{Ш|Першы ліст да Карынфян}} * {{Ш|Пітэр Брэйгель Старэйшы}} * {{Ш|Польская кінапрэмія «Арлы» за найлепшы еўрапейскі фільм}} * '''{{Ш|Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса}}''' ({{Cl|Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты прэміі Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса}}) * {{Ш|Прэмія «Гоя» за найлепшы еўрапейскі фільм}} * {{Ш|Прэмія «Залатыя львы»}} * {{Ш|Прэмія «Імперыя» за найлепшы навукова-фантастычны/фэнтэзійны фільм}} * {{Ш|Прэмія «Оскар» за найлепшую музыку да фільма}} * {{Ш|Прэмія «Незалежны дух» за найлепшы міжнародны фільм}} * {{Ш|Роберт Харыс}} * {{Ш|Свет Міжзем’я}} * {{Ш|Сонечныя зацьменні}} * {{Ш|Сусвет Зорных войнаў}} * '''{{Ш|Сусветная прэмія саўндтрэкаў}}''' ({{Cl|Навігацыйныя шаблоны:Сусветная прэмія саўндтрэкаў}}) * {{Ш|Тры колеры}} * {{Ш|Фільмы Альфонса Куарона}} * {{Ш|Фільмы Андрэя Звягінцава}} * {{Ш|Фільмы Андрэя Таркоўскага}} * {{Ш|Фільмы Віма Вендэрса}} * {{Ш|Фільмы Вінчэнца Наталі}} * {{Ш|Фільмы Джыма Джармуша}} * {{Ш|Фільмы Івана Максімава}} * {{Ш|Фільмы Інгмара Бергмана}} * {{Ш|Фільмы Квенціна Таранціна}} * {{Ш|Фільмы Пітэра Уэбера}} * {{Ш|Фільмы Рамана Паланскага}} * {{Ш|Экранізацыі твораў Джэйн Осцін}} * {{Ш|Юбілейны артыкул}} * {{Ш|Ян Вермер}} }} </div> <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;">[[Файл:Greenbg.png|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:HSBild.svg|38px|link=|alt=✯]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; font-weight:bold; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Выявы</h2></div></div> <div style="padding:0.2em 0.6em 1em; font-size:95%; overflow: hidden;"> [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:ListFiles/StachLysy Выявы, загружаныя карыстальнікам StachLysy] <gallery mode="packed" heights="150px" style="text-align:left"> File:Bohumil Vojáček.jpg|[[Багуміл Ваячак]]. |[[Уладзімір Пятровіч Кульваноўскі|Уладзімір Кульваноўскі]]. File:Luhamavičy (2010).jpg|Вёска [[Лугамавічы]], 2010 год. File:2014-11-07 Grave of Bohumil Vojáček 1.jpg|Магіла [[Багуміл Ваячак|Багуміла Ваячака]], 07.11.2014. File:2014-11-07 Grave of Bohumil Vojáček 2.jpg|Магіла [[Багуміл Ваячак|Багуміла Ваячака]], 07.11.2014. File:Zbigniew Preisner, Tauron Arena, Kraków.jpg|Канцэрт [[Збігнеў Прайснер|Збігнева Прайснера]] ў Кракаве, 05.10.2019. </gallery> <br/><br/> {{Змаганне Вікіпедый}} __NOTOC__ 7dped2as2p0fi92g03bi1eu0ogh3aeu Аўтамабільныя дзверы 0 471453 4163738 3938824 2022-07-23T15:02:27Z Túrelio 10300 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:Duplicate|Duplicate]]: [[File:Orange enzo ferrari.jpg]] → [[File:Orange enzo ferrari (3373802436).jpg]] Exact or scaled-down duplicate: [[c::File:Orange enzo ferrari (3373802436).jpg]] wikitext text/x-wiki [[Файл:TaurusLX.jpg|міні|250x250пкс|Ford Taurus 1986 года з адкрытымі дзвярыма.]] '''Аўтамабільная дзверы''' — дэталь [[Аўтамабіль|аўтамабіля]], прызначаная для ўваходу і выхаду з [[Аўтамабіль|машыны]]. Мацуецца звычайна на [[шарнір]]ы, часам, у спецыяльнай каляіне ўздоўж адчынення дзвярэй. Аўтамабільныя дзверы могуць адкрывацца ўручную або з дапамогай электрычнага прывада. Дзверы з прывадам звычайна ставяцца на мікрааўтобусы, мадыфікаваныя аўтамабілі або аўтамабілі высокага класа. == Тыпы дзвярэй == Існуе мноства розных тыпаў аўтамабільных дзвярэй: === Звычайныя дзверы === {| class="standard" style="margin-bottom: 10px;" align="center" | align="center" | [[Файл:F1_safety_car.JPG|злева|міні|150x150пкс]] | colspan="2" | Звычайныя стандартныя дзверы — тып дзвярэй, замацаваных [[Шарнір|шарнірна]] сваім пярэднім краем, што дазваляе ім расхінацца вонкі [[Кузаў|кузава]]. Гэтыя дзверы адносна бяспечныя ў тым, што калі іх адкрыць падчас [[Механічны рух|руху]], [[Лабавое супраціўленне|супраціў ветру]] будзе аказваць зачыняльны эфект. | align="center" | [[Файл:2010_Porsche_997_GT3_RS_3.8_drivers_door_and_engine_bonnet.jpg|справа|міні|150x150пкс]] |} === Задняпяцельныя дзверы === {| class="standard" style="margin-bottom: 10px;" align="center" | align="center" | [[Файл:1948_Delahaye_135MS_Cabriolet_Chapron.jpg|злева|міні|150x150пкс]] | colspan="2" | Заднепяцельныя дзверы — тып дзвярэй, замацаваныя [[Шарнір|шарнірна]] сваім заднім краем. Называюцца таксама «самагубнымі дзвярыма» ({{Lang-en|suicide door}}) з-за патэнцыйнай магчымасці рэзка адкрыцца і нават адарвацца пад дзеяннем сустрэчнага ветру падчас руху аўтамабіля. Вядома толькі ў выпадку вызвалення завала дзвярэй. | align="center" | [[Файл:Daihatsu_Deca_Deca_001.JPG|справа|міні|150x150пкс]] |} === Ламба-дзверы === {| class="standard" style="margin-bottom: 10px;" align="center" | align="center" | [[Файл:White_Spyker_C8.jpg|злева|міні|150x150пкс]] | colspan="2" | Ламба-дзверы — дзверы, паварочвыемыя вертыкальна ўверх вакол шарнірнага мацавання ў краю лабавога шкла. | align="center" | [[Файл:Lamborghini_Murciélago_Concours.jpg|справа|міні|150x150пкс]] |} === Дзверы «Крыло матылька» === {| class="standard" style="margin-bottom: 10px;" align="center" | align="center" | [[Файл:Orange enzo ferrari (3373802436).jpg|злева|міні|150x150пкс]] | colspan="2" | «Крыло матылька» — тып дзвярэй, падобны на ламба-дзверы з адчыненнем вертыкальна ўверх, але, апроч іншага, са зрухам вонкі кузава, што дазваляе спрасціць уваход/выхад з салона і забяспечыць дадатковае месца. | align="center" | [[Файл:RenaultAltica4.JPG|справа|міні|150x150пкс]] |} === Дзверы «Крыло чайкі» === {| class="standard" style="margin-bottom: 34px;" align="center" | align="center" | [[Файл:Melkus_RS2000_Spreewaldring.jpg|злева|міні|150x150пкс]] | colspan="2" | «Крыло чайкі» — тып дзверэй, замацаваных шарнірна сваім верхнім краем да [[Дах|даху]] аўтамабіля. Атрымалі назву з прычыны таго, што ў адкрытым становішчы падобныя на расчыненыя крылы [[Чайкавыя|чайкі]]. | align="center" | [[Файл:Gumpert_Apollo_Leipzig-Altenburg_Airport.JPG|справа|міні|150x150пкс]] |} === Ссоўныя дзверы === {| class="standard" style="margin-bottom: 58px;" align="center" | align="center" | [[Файл:GE-RZH125B-Kanachu-a13-Yumebus.jpg|злева|міні|150x150пкс]] | colspan="2" | Ссоўныя дзверы — тып дзвярэй, якія адкрываюцца [[Гарызонт|гарызантальным]] зрухам у межах спецыяльнай каляіны так, што дзверы альбо абапіраюцца аб каляіну, альбо на ёй вісяць. Дзверы часта выкарыстоўваюцца на бакавым баку фургонаў, так як дазваляюць вырабіць пагрузку/выгрузку буйнагабарытнага грузу не заграждая доступ у салон. | align="center" | [[Файл:2006-08_Bundespolizei_VW_Transporter.JPG|справа|міні|150x150пкс]] |} === Верхняпадвясныя дзверы === {| class="standard" style="margin-bottom: 10px;" align="center" | align="center" | [[Файл:EXHIBIT_AT_THE_FIRST_SYMPOSIUM_ON_LOW_POLLUTION_POWER_SYSTEMS_DEVELOPMENT_HELD_AT_THE_MARRIOTT_MOTOR_INN,_ANN_ARBOR..._-_NARA_-_552790.jpg|злева|міні|150x150пкс]] | colspan="2" | Верхняпадвясныя дзверы — тып дзвярэй, якія знаходзяцца на версе [[Аўтамабіль|аўтамабіля]] і прыўздымаюцца, каб забяспечыць доступ [[Пасажыр|пасажырам]]. Дзверы падобная да адкідной кабіны [[Знішчальнік|самалёта-знішчальніка]]. Устояных [[Стандарт|стандартаў]] на дзверы-навес не існуе, таму яны могуць мацавацца шарнірамі спераду, збоку ці ззаду - хоць мацаванне спераду больш распаўсюджана. Дзверы-навес рэдка прымяняюцца на серыйных [[Аўтамабіль|аўтамабілях]], аднак яны часта выкарыстоўваюцца на "закрытых" мадыфікацыях [[гоначны аўтамабіль|гоначных аўтамабіляў]] для Ле-Манаўскіх заездаў на цягавітасць. | align="center" | [[Файл:Maserati_Birdcage_75th.JPG|справа|міні|150x150пкс|Maserati Birdcage 75th]] |} == Дзвярныя замкі і засаўкі == Пераважная большасць аўтамабільных дзвярэй надзейна прыціскаюцца да [[Кузаў|кузава]] машыны з дапамогай замкоў, якія прадухіляюць несанкцыянаваны доступ звонку. Існуюць розныя сістэмы замыкання [[Аўтамабіль|аўтамабіля]]. Дзвярныя замкі могуць быць ручныя або аўтаматычныя, з асобным або цэнтральным кіраваннем. Таксама магчыма дыстанцыйнае кіраванне праз перадатчык у ключы запальвання. Заднія [[Пасажыр|пасажырскія]] дзверы часта дадаткова абсталёўваюцца замкамі з абаронай ад дзяцей, каб не дапусціць іх выхад з [[Аўтамабіль|машыны]], перш чым дзверы не будуць адкрыта з боку [[Вуліца|вуліцы]]. Той жа прынцып часта выкарыстоўваецца ў аўтамабілях [[Паліцыя|паліцыі]] для прадухілення ўцёкаў затрыманых асоб. Дзвярныя замкі практычна на ўсіх сучасных [[Аўтамабіль|аўтамабілях]] кіруюцца выкарыстаннем ручкі, якую неабходна цягнуць, прыўздымаць або тузаць на сябе, але ніяк не штурхаць наперад. Гэтаму існуе тлумачэнне. Яшчэ ў [[1970-я|1970-х]] некаторыя [[Аўтамабіль|аўтамабілі]], як некалькі мадэляў [[Opel|Опеля]], выкарыстоўвалі для адмыкання замка ўразлівыя націскныя кнопкі. Няўдалы пабочны эфект такога механізму заключаўся ў тым, што розныя староннія аб’екты, якія тычыліся [[Аўтамабіль|машыны]] пры заносе на павароце маглі адкрыць замок, што прывядзе да выкіду [[Пасажыр|пасажыраў]]. [[Смерць]], якая здарылася дакладна апісаным спосабам прывяла ў [[1978|1978 годзе]] да судовага разбору супраць [[General Motors]] «[http://online.ceb.com/calcases/C3/20C3d725.htm 20 Cal. 3d 725]», у якім {{нп5|Вярхоўны Суд Каліфорніі||en|Supreme Court of California}} звязаў адказнасць за якасць выпускаемай прадукцыі са параўнаваемым канструктыўным недахопам, і такім чынам пацвердзіў права [[General Motors]] прывесці доказы таго, што нябожчык Кірк Дэлі вылецеў са свайго [[Opel]] не толькі таму што расчыніліся дзверы, але і ў сувязі з алкагольным ап’яненнем і не прышпіленымі рамянямі бяспекі. == Вокны == [[Файл:Window_tint_car.jpg|міні]] [[Файл:1965_AMC_Ambassador_detail_of_vent_window.jpg|міні|Трохкутнае бакавое акно]] У большасці аўтамабільных дзвярэй ёсць акно. Як правіла яно можа быць адкрыта, прычым аконны праём можа рэгулявацца. Большасць вокнаў апускаюцца ў дзвярны каркас і адкрываюцца ўручную круцільнай ручкай, альбо электрапрывадам (у адрозненне ад пасведчання вокны, дзвярныя вокны астатніх пасажырскіх месцаў звычайна кіруюцца як на самых дзвярах, так і цэнтралізавана органам кіравання ў кіроўчага месца). У мінулым некаторыя вокны даводзілася апускаць/падымаць непасрэдным націсканнем. Яны ўтрымліваліся ў верхнім становішчы сілай трэння, а не унутраным пад’ёмным механізмам. Некаторыя аўтамабілі, асабліва старыя фургоны вытворчасці ЗША, маюць вокны з шарнірным мацаваннем. Акно адкідваецца на завесах вонкі адносна зачыненага становішча. Адна з ужо не распаўсюджаных схем — трохвугольнае бакавое акно, завяршальнае ашклянення верхняй паловы пярэдняй дзверы пасля асноўнага акна прамавугольнай формы. Трохвугольныя вокны мацуюцца на вертыкальнай восі і тая іх частка, якая паварочваецца вонкі складае вугал з кірункам руху аўтамабіля, тым самым забіраючы паветра ўнутр аўтамабіля. Такое акно можна назіраць у аўтамабілях тыпу Nissan Sunny. Маніпулюецца і зачыняецца з дапамогай паварачваючыйся дзвярной зашчапкі, часта ёсць фіксавальная кнопка (раз)блакавання знутры. == Дзвярныя даводчыкі == Аўтамабільныя дзверы часта маюць даводчыкі, якія запавольваюць дзверы непасрэдна перад зачыненнем і прадухіляюць яе адчыненне за межы устаноўленых спецыфікацыяй абмежаванняў. Сучасная тэндэнцыя — трохступеньчаты дзвярны даводчык. Дзвярныя даводчыкі існуюць з-за таго, што на першых [[Аўтамабіль|аўтамабілях]] дзверы былі цяжкімі і каб закрыць, даводзілася іх моцна штурхаць. Зусім хутка аўтавытворцы паклапаціліся аб стварэнні лёгкай дзверы, аднак карыстальнікі працягвалі з сілай зачыняць дзверы, што хутка прыводзіла да яе пашкоджання. Каб дзверы не ламалі, з’явіліся даводчыкі для запаволення дзверы прама перад зачыненнем. Неўзабаве даводчыкі сталі [[Стандарт|стандартам]]. == Прымяненне == [[Файл:Chevrolet_Aveo_LT_hatch_rear.jpg|міні|Злева-направа: Дзверы ў задняй сценцы, заднія дзверы, пярэднія дзверы. [[Chevrolet Aveo]]]] * Пярэднія дзверы * Заднія дзверы * Дзверы ў задняй сценцы (у [[Хэтчбэк|хэтчбэку]] і ўніверсале) == Класіфікацыя дзвярэй == [[Кузаў|Кузавы]] [[хэтчбэк]] і ўніверсал ідуць у продаж як мадэлі з трыма або пяццю дзвярыма. У гэтых выпадках задні люк класіфікуецца як дзверы, бо ён вядзе ў салон. З іншымі [[Аўтамабіль|аўтамабілямі]], такімі як [[седан]] і [[Купэ, кузаў|купэ]], вечка багажніка не лічыцца дзвярыма, бо багажнік аддзелены ад салона — гэтыя [[Аўтамабіль|аўтамабілі]] ідуць у продаж як двухдзверныя або чатырохдзверныя. Такая [[класіфікацыя аўтамабіляў|класіфікацыя]] выкарыстоўваецца пераважна ў [[Еўропа|Еўропе]], амерыканскія ж абазначэнні выкарыстоўваюцца рэдка. У [[Паўночная Амерыка|Паўночнай Амерыцы]] [[Аўтамабіль|аўтамабілі]] ідуць у продаж толькі як двухдзверныя або чатырохдзверныя мадэлі. Гэта амерыканскае абазначэнне ўключае толькі дзверы [[Пасажыр|пасажыраў]] і кіроўцы, і не ўключае задні люк на хэтчбэках і універсалах. Усё гэта прывяло да таго, што многія не разумеюць, што ў [[Еўропа|Еўропе]] задні люк лічыцца дзвярыма, у той час як ізаляваны адсек багажніка — не. == Дэталі == [[Файл:Porsche_red_0818.jpg|міні|Ручка дзвярэй]] * '''Акно''' шкляное * '''Замок''' дзвярэй, які можа працаваць дыстанцыйна * '''Фіксавальная кнопка''' (раз)блакавання замка знутры * '''Ручка адчынення''' дзвярэй (звонку і ў салоне) * '''Панэль аздаблення''' дзверы (унутраная ашалёўка) * '''Выключальнік''' (уключае асвятленне ў салоне пры адчыненні дзвярэй) * '''Стойка''' дзвярэй * '''Кішэня''' для прыладаў (смецця) == Дзвярны выключальнік == Дзвярныя [[выключальнік]]і — просты механізм уключэння/адключэння, падлучаны да асвятлення салона (потолочный плафон) і, быць можа, да сігнальнай папераджальнай лямпе, [[Гучнагаварыцель|гучнагаварыцеля]] або іншага прылады для інфармавання вадзіцеля аб не закрытай дзверы. Сігнальны ліхтар адкрытай дзверы — стандартнае абсталяванне на ўсіх [[Аўтамабіль|машынах]]. У амерыканскіх аўтамабілях [[1950-я|1950-х]] — [[1990-я|1990-х]] меліся зумеры або «дзвярныя званкі», якія гучаць кожны раз, калі дзверы адкрываецца разам з уключэннем асвятлення. Неасцярожнае выкарыстанне аўтамабільных дзвярэй багата траўматызмам і нанясеннем матэрыяльнага ўрону. Так, пры раптоўным адкрыцці дзверы могуць пацярпець іншыя ўдзельнікі дарожнага руху: [[Пешаход|пешаходы]], веласіпедысты. Самі дзверы могуць быць пашкоджаныя і нават адарваныя абганяючым/аб’язджаючым [[Аўтамабіль|аўтамабілем]]. Неаднакратны выпадкі ацарапвання суседніх машын на паркоўках пры іх занадта шчыльным размяшчэнні і празмерным высілку пры адкрыцці дзвярэй. Таксама пацярпець могуць і самі неасцярожныя карыстальнікі: досыць распаўсюджаныя траўмы (аж да пераломаў) рук і ног пры закрыцці аўтамабільных дзвярэй. == Гл. таксама == * [[Ламба-дзверы]] * [[Дзверы тыпу «Крыло матылька»]] * [[Дзверы тыпу «Крыло чайкі»]] * [[Верхняпадвясныя дзверы]] * [[Ссоўныя дзверы]] * [[Аўтамабіль]] [[Катэгорыя:Кузаў]] [[Катэгорыя:Будова аўтамабіля]] [[Катэгорыя:Дзверы]] {{Канструкцыя аўтамабіля}} nh8w72tc1qpo0dx4lg1k5p96lndylyt Весялоўскі сельсавет 0 472959 4163697 4082369 2022-07-23T13:36:56Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Весялоўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Барысаўскі раён]] |Уключае = 20 населеных пунктаў |Сталіца = [[Весялова (Барысаўскі раён)|Весялова]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1496 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовойпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 5 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Весяло́ўскі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Барысаўскі раён|Барысаўскага раёна]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Цэнтр — вёска [[Весялова (Барысаўскі раён)|Весялова]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Велікастахаўскі сельсавет''' у складзе Барысаўскага раёна [[Барысаўская акруга|Барысаўскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Вялікае Стахава]]. З 9 чэрвеня 1927 года ў складзе [[Менская акруга|Менскай акругі]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Барысаўскім раёне БССР. З 20 лютага 1938 года ў складзе Мінскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Касцюкоўскі сельсавет (Барысаўскі раён)|Касцюкоўскага сельсавета]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Минской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938-1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. 16 студзеня 1969 года ў склад [[Прыгарадны сельсавет|Прыгараднага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў (вёскі [[Вялікае Стахава]], [[Дудзінка (Барысаўскі раён)|Дудзінка]], [[Ляшчыны]], [[Прудок (Барысаўскі раён)|Прудок]] і [[Чырвоны Кастрычнік (Барысаўскі раён)|Чырвоны Кастрычнік]]), у склад сельсавета з [[Кішчынаслабодскі сельсавет|Кішчынаслабодскага сельсавета]] перададзены 6 населеных пунктаў (вёскі [[Весялова (Барысаўскі раён)|Весялова]], [[Вялікая Трасцяніца]], [[Забалоцце (Барысаўскі раён)|Забалоцце]], [[Звяняты]], [[Крычына]] і [[Малая Трасцяніца]]), цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Весялова, сельсавет перайменаваны ў Весялоўскі<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 студзеня 1969 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1969, № 9 (1239)</ref>. 30 кастрычніка 2009 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Хаўхоліцкі сельсавет|Хаўхоліцкага сельсавета]] (11 населеных пунктаў: вёскі [[Востраў (Весялоўскі сельсавет)|Востраў]], [[Вярховіна]], [[Дубовы Лог (Весялоўскі сельсавет)|Дубовы Лог]], [[Ельніца (Весялоўскі сельсавет)|Ельніца]], [[Загор’е (Весялоўскі сельсавет)|Загор’е]], [[Крацэвічы]], [[Мсценне]], [[Нежыцы]], [[Рагатка]], [[Хаўхоліца]] і [[Яблачына]])<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2009-307/2009-307(002-019).pdf Решение Минского областного Совета депутатов от 30 октября 2009 г. № 219 Об изменении административно-территориального устройства Минской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210628095334/https://www.pravo.by/pdf/2009-307/2009-307(002-019).pdf|date=28 чэрвеня 2021}}</ref>. 15 чэрвеня 2022 года скасавана вёска [[Дубовы Лог (Весялоўскі сельсавет)|Дубовы Лог]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922n0116483&p1=1 Решение Борисовского районного Совета депутатов от 15 июня 2022 г. № 261 Об упразднении сельских населенных пунктов Борисовского района Минской области]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года (10 населеных пунктаў) — 1496 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Насельніцтва населеных пунктаў Мінскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года] {{ref-ru}}</ref>, з іх 91,9 % — [[беларусы]], 6,1 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,9 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года] {{ref-ru}}</ref>. == Славутасці == На тэрыторыі сельсавета знаходзіцца Мемарыяльны комплекс на [[Брылёўскае поле|Брылёўскім полі]], які прысвечаны падзеям [[Вайна 1812 года|вайны]] 1812 года і [[Бітва на Бярэзіне|пераправе Напалеона праз Бярэзіну]]. Штовосень праводзяцца гістарычныя рэканструкцыі. У 2000 годзе на тым жа месцы археолагі знайшлі адзін з найбольш адметных манетна-рэчавых [[Брылёўскі скарб|скарбаў]] эпохі [[вікінг]]аў на тэрыторыі Беларусі. === Помнікі === {|class="graytable" style="text-align:center" |+ |width="25%"|[[Файл:Французскім воінам на Бярэзіне 1812.jpg|center|350px]] |width="25%"|[[Файл:150 год бітвы на Бярэзіне.jpg|center|350px]] |width="25%"|[[Файл:Рускім войнам на Бярэзіне 1812.jpg|center|350px]] |- |Помнік французскім воінам, якія загінулі на Брылёўскім полі падчас пераправы праз Бярэзіну 14-17 лістапада 1812-га года і магіла невядомага французскага салдата (пачатак 2000-х) |Манумент у гонар 150-годдзя бітвы пры Бярэзіне (1962 год) |Помнік рускім воінам, якія загінулі ў вайне 1812-га года (пач. ХІХ ст.; рэканструкцыя ХХ ст.) |} {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Весялоўскі сельсавет}} {{Барысаўскі раён}} [[Катэгорыя:Весялоўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] 02gzrvf48h8nv09enmqnw86jaql46ae Прыгарадны сельсавет 0 473064 4163692 4088868 2022-07-23T13:25:45Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Прыгарадны сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Барысаўскі раён]] |Уключае = 46 населеных пунктаў |Сталіца = [[Старабарысаў]] |Датаўтварэння = [[18 студзеня]] [[1931]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 5535 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовойпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 5 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Пры́гарадны сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Барысаўскі раён|Барысаўскага раёна]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Цэнтр — аграгарадок (да 2008 года вёска) [[Старабарысаў]]. Утвораны 18 студзеня 1931 года ў адміністрацыйным падпарадкаванні Барысаўскага гарсавета [[БССР]] з вёсак, якія ўваходзілі ў гарадскую мяжу горада Барысава. Цэнтр — горад [[Барысаў]]<ref>Пастанова Прэзідыуму Цэнтральнага Выканаўчага Камітэту БССР Пра дазвол Барысаўскаму Гарадзкому Савету арганізаваць Прыгарадны Савет з прыгарадных вёсак ад 18 студзеня 1931 г. // Збор законаў і распараджэнняў Рабоча-Сялянскага Ўрада Беларускай Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі. — 1931, № 5.</ref>. З 1935 года сельсавет у складзе Барысаўскага раёна. З 20 лютага 1938 года ў складзе Мінскай вобласці. 8 красавіка 1957 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Жыцькаўскі сельсавет|Жыцькаўскага сельсавета]] (3 населеныя пункты: вёскі [[Жыцькава]], [[Любатоўшчына]] і [[Прудзішча (частка вёскі Жыцькава)|Прудзішча]])<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 8 красавіка 1957 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1957, № 5.</ref>, 17 жнінўня 1963 года — частка скасаванага [[Бытчанскі сельсавет|Бытчанскага сельсавета]] (4 населеныя пункты: вёскі [[Бытча]], [[Дубяні]], [[Студзёнка (Прыгарадны сельсавет)|Студзёнка]] і [[Светлая Рошча|цагельны завод «Студзёнка»]])<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 жніўня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 34 (1034).</ref>. 16 студзеня 1969 года ў склад сельсавета з [[Велікастахаўскі сельсавет|Велікастахаўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў (вёскі [[Вялікае Стахава]], [[Дудзінка (Барысаўскі раён)|Дудзінка]], [[Ляшчыны]], [[Прудок (Барысаўскі раён)|Прудок]] і [[Чырвоны Кастрычнік (Барысаўскі раён)|Чырвоны Кастрычнік]])<ref>Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 студзеня 1969 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1969, № 9 (1239)</ref>. У 1998 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Старабарысаў. 30 кастрычніка 2009 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Кішчынаслабодскі сельсавет|Кішчынаслабодскага сельсавета]] (8 населеных пунктаў: вёскі [[Вільянова (Барысаўскі раён)|Вільянова]], [[Кішчына Слабада]], [[Падбярэззе (Барысаўскі раён)|Падбярэззе]], [[Пасека (Барысаўскі раён)|Пасека]], [[Садоўшчына (Барысаўскі раён)|Садоўшчына]], [[Селішча (Прыгарадны сельсавет)|Селішча]], [[Стралкаўцы]] і [[Цімкі]]) і частка скасаванага [[Бродаўскі сельсавет|Бродаўскага сельсавета]] (9 населеных пунктаў: [[Бродаўка]], [[Дразы]], [[Мядзведзеўка]], [[Плітчанка]], [[Поўпрышчы]], [[Ракаўцы (Барысаўскі раён)|Ракаўцы]], [[Старынкі (Барысаўскі раён)|Старынкі]], [[Судоль]] і [[Юзафова (Барысаўскі раён)|Юзафова]])<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2009-307/2009-307(002-019).pdf Решение Минского областного Совета депутатов от 30 октября 2009 г. № 219 Об изменении административно-территориального устройства Минской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210628095334/https://www.pravo.by/pdf/2009-307/2009-307(002-019).pdf |date=28 чэрвеня 2021 }}</ref>. 30 сакавіка 2016 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Зачысцкі сельсавет|Зачысцкага сельсавета]] (12 населеных пунктаў: аграгарадок [[Зачысце]], вёскі [[Белае (Барысаўскі раён)|Белае]], [[Боркі (Прыгарадны сельсавет)|Боркі]], [[Бутэлеўшчына]], [[Казлы (Барысаўскі раён)|Казлы 2]], [[Карнюшкаў Засценак]], [[Кастрыца (Барысаўскі раён)|Кастрыца]], [[Крынічкі]], [[Міхайлова (Прыгарадны сельсавет)|Міхайлова]], [[Новае Сяло (Барысаўскі раён)|Новае Сяло]], [[Новае Янчына]] і [[Узнацкі Вугал]])<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D916n0076820&p1=1 Решение Минского областного Совета депутатов от 30 марта 2016 г. № 129 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Минской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211026190233/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D916n0076820&p1=1|date=26 кастрычніка 2021}}</ref>. 15 чэрвеня 2022 года скасавана вёска [[Пасека (Барысаўскі раён)|Пасека]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922n0116483&p1=1 Решение Борисовского районного Совета депутатов от 15 июня 2022 г. № 261 Об упразднении сельских населенных пунктов Борисовского района Минской области]</ref>. Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года (18 населеных пунктаў) — 5535 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Насельніцтва населеных пунктаў Мінскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года] {{ref-ru}}</ref>, з іх 91,7 % — [[беларусы]], 6,4 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 1,0 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года] {{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Прыгарадны сельсавет}} {{Барысаўскі раён}} [[Катэгорыя:Прыгарадны сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1931 годзе]] md1w80zw7ii85c76cxw73f7s8bmvh6m Цыкадавыя 0 518720 4163850 4139624 2022-07-23T20:22:36Z JerzyKundrat 174 JerzyKundrat перанёс старонку [[Auchenorrhyncha]] у [[Цыкадавыя]] wikitext text/x-wiki {{Таксон | regnum = Жывёлы | image file = Graphocephala coccinea 6.jpg | image title = Graphocephala coccinea | image descr = ''[[Graphocephala coccinea]]'' | parent = | rang = | latin = Auchenorrhyncha | author = [[Dumeril]], 1806 | syn = * {{btname|Cicadinea|}}<!-- Homoptera--> | wikispecies = Auchenorrhyncha | commons = Category:Auchenorrhyncha }} '''Auchenorrhyncha''' — падатрад [[Насякомыя|насякомых]] з атраду ''[[Клапы|Hemiptera]]''. Вядома больш за 40 000 відаў. == Апісанне == Сярэдняга і дробнага памеру насякомыя, даўжыня цела ад 1,8 да 38 мм; найбуйнейшы від дасягае 95 мм у даўжыню і ў размаху крылаў да 13 см (''[[Fulgora laternaria]]''). [[Касмапалітызм, біялогія|Распаўсюджаныя сусветна]]. Харчуюцца сокамі раслін. Многія віды здольныя вырабляць гукі (пявучыя цыкады). Аснаванне трохчленікавага хабатка знаходзіцца ля задняга краю галавы каля аснавання пярэдняй пары ног; хабаток падагнуты ўніз і назад. Лапкі трохчленікавыя, заднія ногі скакальныя<ref name="westheide">Вестхайде В., Ригер Р. От артропод до иглокожих и хордовых // Зоология беспозвоночных. = Spezielle Zoology. Teil 1: Einzeller und Wirbellose Tiere / пер. с нем. О. Н. Бёллинг, С. М. Ляпкова, А. В. Михеев, О. Г. Манылов, А. А. Оскольский, А. В. Филиппова, А. В. Чесунов; под ред. А. В. Чесунова. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2008. — Т. 2. — iv+513—935+iii с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-87317-495-9.. С.670.</ref>. == Вывучэнне == Даследчыкі прадстаўнікоў падатраду (cicadologist) аб’яднаны ў міжнародным таварыстве ''International Auchenorrhyncha Society'', якое праводзіць свае інтэрнацыянальныя кангрэсы (7-ы ў 1990 годзе ў [[ЗША]], 8-ы ў 1993 у [[Грэцыя|Грэцыі]], 9-ы ў 1997 у [[Аўстралія|Аўстраліі]], 10-ы ў 1999 ва [[Уэльс]]е, 11-ы ў 2002 у ФРГ<ref name="iac2002">[http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/ActaEntSlov_9_0128.pdf 12th international Auchenorrhyncha Congress.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140714134618/http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/ActaEntSlov_9_0128.pdf |date=14 ліпеня 2014 }} landesmuseum.at</ref>, 12-ы ў 2005 годзе ў ЗША<ref name="iac2005">[http://portal.nifa.usda.gov/web/crisprojectpages/0200709-combined-12th-international-auchenorrhyncha-congress-and-5th-workshop-on-leafhoppers-and-planthoppers-of-economic-significance.html 12th international Auchenorrhyncha Congress.] usda.gov</ref>, 13-ы ў 2010 у Францыі<ref name="iac2010">[http://iac13.mnhn.fr/ 13th International Auchenorrhyncha Congress.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140714135913/http://iac13.mnhn.fr/ |date=14 ліпеня 2014 }} iac13.mnhn.fr</ref>, 14-ы ў 2013 у Кітаі — International Auchenorrhyncha Congress, 7-12 ліпеня 2013, Yangling, Шэньсі, China)<ref name="ias2014">[http://hemiptera-databases.org/ias/ International Auchenorrhyncha Society.] hemiptera-databases.org</ref>. == Сістэматыка == Раней усіх прадстаўнікоў ''Auchenorrhyncha'' адносілі да атрада [[Раўнакрылыя|раўнакрылых]] (''Homoptera''), які быў прызнаны парафілетычным і уключаным пасля ў атрад [[Клапы|паўцвердакрылых]] (''Hemiptera'')<ref name="Campbell">Campbell, B.C., J.D. Steffen-Campbell, J.T. Sorensen, and R.J. Gill. 1995. Paraphyly of Homoptera and Auchenorrhyncha inferred from 18S rDNA sequences. [//ru.wikipedia.org/wiki/Systematic_Entomology Systematic Entomology]. 20: 175—194.</ref><ref name="Sorensen">Sorensen, J.T., B.C. Cambell, R.J. Gill, and J.D. Steffen-Campbell. 1995. Non-monophyly of Auchenorrhyncha («Homoptera»), based upon 18S rDNA phylogeny: Eco-evolutionary and cladistic implications within pre Heteropterodea Hemiptera (s.l.) and a proposal for new monophyletic suborders. Pan-Pacific Entomologist 71:31-60.</ref>. Ніжэй прыводзіцца класіфікацыя ''Auchenorrhyncha'' па Dietrich (2003)<ref>Dietrich C. H. in Resh, V. H. & Carde, R. T. (eds.), Encyclopedia of Insects, Academic Press, 2003.</ref>: * Інфраатрад ''[[Цыкадавыя]]'' (''[[Clypeorrhyncha]]'', ''Clypeata'') ** Надсямейства ''[[Cercopoidea]]'' *** {{bt-latbel|Aphrophoridae|Пенніцы}} *** ''[[Cercopidae]]'' *** ''[[Clastopteridae]]'' *** ''[[Epipygidae]]'' *** ''[[Machaerotidae]]'' ** Надсямейства ''[[Cicadoidea]]'' (''[[Cicadidae]]'') *** ''[[Cicadidae]]'' (''[[Platypediidae]], [[Plautillidae]], [[Tettigadidae]], [[Tibicinidae]]'') *** ''[[Tettigarctidae]]'' ** Надсямейства ''[[Membracoidea]]'' (''Cicadelloidea'') *** ''[[Aetalionidae]]'' (''[[Biturritiidae]]'') *** ''[[Cicadellidae]]'' (''[[Цыкадкі]]'', ''[[Eurymelidae]]'', ''[[Hylicidae]]'', ''[[Ledridae]]'', ''[[Ulopidae]]'') *** ''[[Melizoderidae]]'' *** ''[[Membracidae]]'' (''[[Membracidae]]'', ''[[Nicomiidae]]'') *** ''[[Myerslopiidae]]'' (''Cicadellidae'') * Інфраатрад ''[[Fulgoromorpha]]'' (''Archaeorrhyncha'') ** Надсямейства ''[[Fulgoroidea]]'' *** ''[[Acanaloniidae]]'' *** ''[[Achilidae]]'' *** ''[[Achilixiidae]]'' *** ''[[Cixiidae]]'' (''[[Cixius]]'') *** ''[[Delphacidae]]'' (''Araeopidae'') (''[[Delphacidae]]'') *** ''[[Derbidae]]'' *** ''[[Dictyopharidae]]'' (''[[Dictyopharidae]]'') *** ''[[Eurybrachidae]]'' *** ''[[Flatidae]]'' *** ''[[Fulgoridae]]'' (''[[Fulgoridae]]'') *** ''[[Gengidae]]'' *** ''[[Hypochthonellidae]]'' *** ''[[Issidae]]'' *** ''[[Kinnaridae]]'' *** ''[[Lophopidae]]'' *** ''[[Meenoplidae]]'' *** ''[[Nogodinidae]]'' *** ''[[Ricaniidae]]'' (''[[Ricaniidae]]'') *** ''[[Tettigometridae]]'' *** ''[[Tropiduchidae]]'' {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://tolweb.org/Auchenorrhyncha Tolweb.org] * [http://www.tymbal.org/ Tymbal The Auchenorrhyncha Website for the International Auchenorrhyncha Society] * Leafhoppers (Superfamily Membracoidea: Cicadellidae and Myerslopiidae) * [http://www1.dpi.nsw.gov.au/keys/auch/index.html Auchenorrhyncha Аўстраліі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160718123007/http://www1.dpi.nsw.gov.au/keys/auch/index.html |date=18 ліпеня 2016 }} *   [http://www.zin.ru/projects/zinsecta/rus/ZInsecta.asp Інфармацыйная сістэма Zinsecta] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыкадавыя]] 3mr5bzkkr51igdcjeh4y1vjsqljmrwd 4163852 4163850 2022-07-23T20:24:04Z JerzyKundrat 174 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | regnum = Жывёлы | image file = Graphocephala coccinea 6.jpg | image title = Graphocephala coccinea | image descr = ''[[Graphocephala coccinea]]'' | parent = | rang = | latin = Auchenorrhyncha | author = [[Dumeril]], 1806 | syn = * {{btname|Cicadinea|}}<!-- Homoptera--> | wikispecies = Auchenorrhyncha | commons = Category:Auchenorrhyncha }} '''Auchenorrhyncha''' — падатрад [[Насякомыя|насякомых]] з атраду ''[[Клапы|Hemiptera]]''. Вядома больш за 40 000 відаў. == Апісанне == Сярэдняга і дробнага памеру насякомыя, даўжыня цела ад 1,8 да 38 мм; найбуйнейшы від дасягае 95 мм у даўжыню і ў размаху крылаў да 13 см (''[[Fulgora laternaria]]''). [[Касмапалітызм, біялогія|Распаўсюджаныя сусветна]]. Харчуюцца сокамі раслін. Многія віды здольныя вырабляць гукі (пявучыя цыкады). Аснаванне трохчленікавага хабатка знаходзіцца ля задняга краю галавы каля аснавання пярэдняй пары ног; хабаток падагнуты ўніз і назад. Лапкі трохчленікавыя, заднія ногі скакальныя<ref name="westheide">Вестхайде В., Ригер Р. От артропод до иглокожих и хордовых // Зоология беспозвоночных. = Spezielle Zoology. Teil 1: Einzeller und Wirbellose Tiere / пер. с нем. О. Н. Бёллинг, С. М. Ляпкова, А. В. Михеев, О. Г. Манылов, А. А. Оскольский, А. В. Филиппова, А. В. Чесунов; под ред. А. В. Чесунова. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2008. — Т. 2. — iv+513—935+iii с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-87317-495-9.. С.670.</ref>. == Вывучэнне == Даследчыкі прадстаўнікоў падатраду (cicadologist) аб’яднаны ў міжнародным таварыстве ''International Auchenorrhyncha Society'', якое праводзіць свае інтэрнацыянальныя кангрэсы (7-ы ў 1990 годзе ў [[ЗША]], 8-ы ў 1993 у [[Грэцыя|Грэцыі]], 9-ы ў 1997 у [[Аўстралія|Аўстраліі]], 10-ы ў 1999 ва [[Уэльс]]е, 11-ы ў 2002 у ФРГ<ref name="iac2002">[http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/ActaEntSlov_9_0128.pdf 12th international Auchenorrhyncha Congress.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140714134618/http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/ActaEntSlov_9_0128.pdf |date=14 ліпеня 2014 }} landesmuseum.at</ref>, 12-ы ў 2005 годзе ў ЗША<ref name="iac2005">[http://portal.nifa.usda.gov/web/crisprojectpages/0200709-combined-12th-international-auchenorrhyncha-congress-and-5th-workshop-on-leafhoppers-and-planthoppers-of-economic-significance.html 12th international Auchenorrhyncha Congress.] usda.gov</ref>, 13-ы ў 2010 у Францыі<ref name="iac2010">[http://iac13.mnhn.fr/ 13th International Auchenorrhyncha Congress.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140714135913/http://iac13.mnhn.fr/ |date=14 ліпеня 2014 }} iac13.mnhn.fr</ref>, 14-ы ў 2013 у Кітаі — International Auchenorrhyncha Congress, 7-12 ліпеня 2013, Yangling, Шэньсі, China)<ref name="ias2014">[http://hemiptera-databases.org/ias/ International Auchenorrhyncha Society.] hemiptera-databases.org</ref>. == Сістэматыка == Раней усіх прадстаўнікоў ''Auchenorrhyncha'' адносілі да атрада [[Раўнакрылыя|раўнакрылых]] (''Homoptera''), які быў прызнаны парафілетычным і уключаным пасля ў атрад [[Клапы|паўцвердакрылых]] (''Hemiptera'')<ref name="Campbell">Campbell, B.C., J.D. Steffen-Campbell, J.T. Sorensen, and R.J. Gill. 1995. Paraphyly of Homoptera and Auchenorrhyncha inferred from 18S rDNA sequences. [//ru.wikipedia.org/wiki/Systematic_Entomology Systematic Entomology]. 20: 175—194.</ref><ref name="Sorensen">Sorensen, J.T., B.C. Cambell, R.J. Gill, and J.D. Steffen-Campbell. 1995. Non-monophyly of Auchenorrhyncha («Homoptera»), based upon 18S rDNA phylogeny: Eco-evolutionary and cladistic implications within pre Heteropterodea Hemiptera (s.l.) and a proposal for new monophyletic suborders. Pan-Pacific Entomologist 71:31-60.</ref>. Ніжэй прыводзіцца класіфікацыя ''Auchenorrhyncha'' па Dietrich (2003)<ref>Dietrich C. H. in Resh, V. H. & Carde, R. T. (eds.), Encyclopedia of Insects, Academic Press, 2003.</ref>: * Інфраатрад ''[[Цыкадавыя]]'' (''[[Clypeorrhyncha]]'', ''Clypeata'') ** Надсямейства ''[[Cercopoidea]]'' *** {{bt-latbel|Aphrophoridae|Пенніцы}} *** ''[[Cercopidae]]'' *** ''[[Clastopteridae]]'' *** ''[[Epipygidae]]'' *** ''[[Machaerotidae]]'' ** Надсямейства ''[[Cicadoidea]]'' (''[[Cicadidae]]'') *** ''[[Cicadidae]]'' (''[[Platypediidae]], [[Plautillidae]], [[Tettigadidae]], [[Tibicinidae]]'') *** ''[[Tettigarctidae]]'' ** Надсямейства ''[[Membracoidea]]'' (''Cicadelloidea'') *** ''[[Aetalionidae]]'' (''[[Biturritiidae]]'') *** ''[[Cicadellidae]]'' (''[[Цыкадкі]]'', ''[[Eurymelidae]]'', ''[[Hylicidae]]'', ''[[Ledridae]]'', ''[[Ulopidae]]'') *** ''[[Melizoderidae]]'' *** ''[[Membracidae]]'' (''[[Membracidae]]'', ''[[Nicomiidae]]'') *** ''[[Myerslopiidae]]'' (''Cicadellidae'') * Інфраатрад ''[[Fulgoromorpha]]'' (''Archaeorrhyncha'') ** Надсямейства ''[[Fulgoroidea]]'' *** ''[[Acanaloniidae]]'' *** ''[[Achilidae]]'' *** ''[[Achilixiidae]]'' *** ''[[Cixiidae]]'' (''[[Cixius]]'') *** ''[[Delphacidae]]'' (''Araeopidae'') (''[[Delphacidae]]'') *** ''[[Derbidae]]'' *** ''[[Dictyopharidae]]'' (''[[Dictyopharidae]]'') *** ''[[Eurybrachidae]]'' *** ''[[Flatidae]]'' *** ''[[Fulgoridae]]'' (''[[Fulgoridae]]'') *** ''[[Gengidae]]'' *** ''[[Hypochthonellidae]]'' *** ''[[Issidae]]'' *** ''[[Kinnaridae]]'' *** ''[[Lophopidae]]'' *** ''[[Meenoplidae]]'' *** ''[[Nogodinidae]]'' *** ''[[Ricaniidae]]'' (''[[Ricaniidae]]'') *** ''[[Tettigometridae]]'' *** ''[[Tropiduchidae]]'' {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://tolweb.org/Auchenorrhyncha Tolweb.org] * [http://www.tymbal.org/ Tymbal The Auchenorrhyncha Website for the International Auchenorrhyncha Society] * Leafhoppers (Superfamily Membracoidea: Cicadellidae and Myerslopiidae) * [http://www1.dpi.nsw.gov.au/keys/auch/index.html Auchenorrhyncha Аўстраліі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160718123007/http://www1.dpi.nsw.gov.au/keys/auch/index.html |date=18 ліпеня 2016 }} *   [http://www.zin.ru/projects/zinsecta/rus/ZInsecta.asp Інфармацыйная сістэма Zinsecta] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыкадавыя| ]] 7hyyt1eqsq9c5lkjpps0gh3h8npntgb Шаблон:Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру 10 538713 4163819 4131903 2022-07-23T19:50:09Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру | загаловак = {{Гэта выдатны спіс}} [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру]] | state = <includeonly>{{{state|autocollapse}}}</includeonly> | стыль = | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | выява = | загаловак1 = 1980-я | спіс1 = * [[Вім Вендэрс]] <small>(1988)</small> * [[Геза Берэменьі]] <small>(1989)</small> | загаловак2 = 1990-я | спіс2 = Не прысуджалася <small>(1990-1999)</small> | загаловак3 = 2000-я | спіс3 = * Не прысуджалася <small>(2000)</small> * [[Жан-П’ер Жэнэ]] <small>(2001)</small> * [[Педра Альмадовар]] <small>(2002)</small> * [[Ларс фон Трыер]] <small>(2003)</small> * [[Алехандра Аменабар]] <small>(2004)</small> * [[Міхаэль Ханэке]] <small>(2005)</small> * [[Педра Альмадовар]] <small>(2006)</small> * [[Крысціян Мунджыў]] <small>(2007)</small> * [[Матэа Гаронэ]] <small>(2008)</small> * [[Міхаэль Ханэке]] <small>(2009)</small> | загаловак4 = 2010-я | спіс4 = * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] <small>(2010)</small> * [[Сюзана Бір]] <small>(2011)</small> * [[Міхаэль Ханэке]] <small>(2012)</small> * [[Паала Сарэнціна]] <small>(2013)</small> * [[Павел Паўлікоўскі]] <small>(2014)</small> * [[Паала Сарэнціна]] <small>(2015)</small> * [[Марэн Адэ]] <small>(2016)</small> * [[Рубен Эстлунд]] <small>(2017)</small> * [[Павел Паўлікоўскі]] <small>(2018)</small> * [[Ёргас Ланцімас]] <small>(2019)</small> | загаловак5 = 2020-я | спіс5 = * [[Томас Вінтэрберг]] <small>(2020)</small> * [[Ясміла Жбаніч]] <small>(2021)</small> | унізе = [[Еўрапейская кінаакадэмія]] | стыль_унізе = }} <noinclude> {{collapsible option}} [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты «Еўрапейскай кінапрэміі»|Рэжысёр]] </noinclude> t1cwo5hct2s40vreoha7i9f26tuculx Шаблон:Прэмія еўрапейскай кінаакадэміі за прыжыццёвыя дасягненні 10 552232 4163821 4139402 2022-07-23T19:50:47Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Прэмія еўрапейскай кінаакадэміі за прыжыццёвыя дасягненні | загаловак = [[Прэмія еўрапейскай кінаакадэміі за прыжыццёвыя дасягненні]] | state = <includeonly>{{{state|autocollapse}}}</includeonly> | стыль = | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | выява = | загаловак1 = 1980-я | спіс1 = * [[Інгмар Бергман]], [[Марчэла Мастраяні]] <small>([[1988 год у гісторыі кіно|1988]])</small> * [[Федэрыка Феліні]] <small>([[1989 год у гісторыі кіно|1989]])</small> | загаловак2 = 1990-я | спіс2 = * [[Анджэй Вайда]] <small>([[1990 год у гісторыі кіно|1990]])</small> * [[Аляксандр Траўнэр]] <small>([[1991 год у гісторыі кіно|1991]])</small> * [[Білі Уайлдэр]] <small>([[1992 год у гісторыі кіно|1992]])</small> * [[Мікеланджэла Антаніоні]] <small>([[1993 год у гісторыі кіно|1993]])</small> * [[Рабер Брэсон]] <small>([[1994 год у гісторыі кіно|1994]])</small> * [[Марсэль Карнэ]] <small>([[1995 год у гісторыі кіно|1995]])</small> * Сэр [[Алек Гінес]] <small>([[1996 год у гісторыі кіно|1996]])</small> * [[Жанна Маро]] <small>([[1997 год у гісторыі кіно|1997]])</small> * [[Джэрэмі Айранс]] <small>([[1998 год у гісторыі кіно|1998]])</small> * [[Эніа Марыконэ]] <small>([[1999 год у гісторыі кіно|1999]])</small> | загаловак3 = 2000-я | спіс3 = * [[Рычард Харыс]] <small>([[2000 год у гісторыі кіно|2000]])</small> * «[[Монці Пайтан]]» <small>([[2001 год у гісторыі кіно|2001]])</small> * [[Таніна Гуэра]] <small>([[2002 год у гісторыі кіно|2002]])</small> * [[Клод Шаброль]] <small>([[2003 год у гісторыі кіно|2003]])</small> * [[Карлас Саура]] <small>([[2004 год у гісторыі кіно|2004]])</small> * Сэр [[Шон Конэры]] <small>([[2005 год у гісторыі кіно|2005]])</small> * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] <small>([[2006 год у гісторыі кіно|2006]])</small> * [[Жан-Люк Гадар]] <small>([[2007 год у гісторыі кіно|2007]])</small> * Дама [[Джудзі Дэнч]] <small>([[2008 год у гісторыі кіно|2008]])</small> * [[Кен Лоўч]] <small>([[2009 год у гісторыі кіно|2009]])</small> | загаловак4 = 2010-я | спіс4 = * [[Бруна Ганц]] <small>([[2010 год у гісторыі кіно|2010]])</small> * [[Стывен Фрырз]] <small>([[2011 год у гісторыі кіно|2011]])</small> * [[Бернарда Берталучы]] <small>([[2012 год у гісторыі кіно|2012]])</small> * [[Катрын Дэнёў]] <small>([[2013 год у гісторыі кіно|2013]])</small> * [[Аньес Варда]] <small>([[2014 год у гісторыі кіно|2014]])</small> * [[Шарлота Рэмплінг]] <small>([[2015 год у гісторыі кіно|2015]])</small> * [[Жан-Клод Кар’ер]] <small>([[2016 год у гісторыі кіно|2016]])</small> * [[Аляксандр Мікалаевіч Сакураў|Аляксандр Сакураў]] <small>([[2017 год у гісторыі кіно|2017]])</small> * [[Кармен Маўра]] <small>([[2018 год у гісторыі кіно|2018]])</small> * [[Вернер Херцаг]] <small>([[2019 год у гісторыі кіно|2019]])</small> | загаловак5 = 2020-я | спіс5 = * [[Марта Месараш]] <small>([[2021 год у гісторыі кіно|2021]])</small> | унізе = [[Еўрапейская кінаакадэмія]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты «Еўрапейскай кінапрэміі»|Прыжыццёвыя дасягненні]] </noinclude> e4udnx1wheszl0kz79hwygto1o9wt6m Старыя могілкі (Пінск) 0 556840 4163773 4131418 2022-07-23T16:36:57Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Некропаль |Беларуская назва = Старыя могілкі |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Каардынаты = |CoordScale = |Краіна = Беларусь |Рэгіён = Брэсцкая вобласць |Раён = |Месцазнаходжанне = [[Пінск]] |Гістарычны раён = |Ранейшыя назвы = |Тып = |Славутасці = |Дата заснавання = |Першае згадка = |Першае пахаванне = |Апошняе пахаванне = |Дата закрыцця = |Дата ліквідацыі = |Плошча = |Архітэктар = |Колькасць пахаваных = |Колькасць пахаванняў = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Статус = |Ахоўны статус = |Кіруючая арганізацыя = |Сайт = |Пазіцыйная карта = |Пазіцыйная карта 1 = |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Старыя могілкі''' — самы стары і вядомы некропаль [[Пінск]]а. Могілкі ўключаюць у сябе каталіцкія, праваслаўныя, яўрэйскія, агульнагарадскія і воінскія пахаванні. На могілках пахаваны беларускія і польскія рэлігійныя, культурныя і грамадска-палітычныя дзеячы. == Гісторыя == [[Файл:Pinsk. Пінск (1921-39). Старыя могілкі.jpg|міні|злева|Могілкі на міжваенным плане горада]] Першыя пахаванні на могілках адносяцца да пачатку XIX стагоддзя. Каталіцкія і праваслаўныя пахаванні падзяляў праезд, які стаў пазней часткай [[Вуліца Спакойная (Пінск)|вуліцы Спакойнай]]. Некаторыя надмагіллі і агароджы XIX — пачатку XX стагоддзяў выкананы на высокім мастацкім узроўні з каштоўных матэрыялаў і прадстаўляюць мастацтва пінскіх скульптараў, разьбяроў па камяню, ліцейшчыкаў і кавалёў. [[Файл:Pinsk, Spakojnaja, Maci Božaj Balesnaj. Пінск, Спакойная, Маці Божай Балеснай (J. Zialinski, 1921).jpg|міні|злева|Касцёл Маці Божай Балеснай. 1921]] На могілках знаходзіўся драўляны [[касцёл Маці Божай Балеснай (Пінск)|касцёл Маці Божай Балеснай]], пабудаваны ў 1820 годзе. На пачатку 1980-х гадоў ён згарэў. На пляцы на месцы былога касцёла ўсталяваны крыж, каля якога штогод вернікі збіраюцца 1 лістапада на супольную малітву<ref>[http://old.catholic.by/2/home/news/belarus/pinsk/123628-pinsk-mogilki.html Вуліца Спакойная: старадаўнія могілкі горада на Піне]</ref>. [[Файл:Пінск. Царква на могілках.jpg|міні|злева|Царква на могілках. 1980-я]] У 1823 годзе пабудавана драўляная [[Царква на могілках (Пінск)|праваслаўная царква]] ў стылі класіцызму<ref>{{крыніцы/ЗП|Брэсцкая|1241|Царква на могілках||с=296}}</ref>, якая існавала да 1980-х гадоў. Далейшы лёс невядомы, захаваліся дзве мураваныя калоны ганка. == Пахаванні == [[Файл:Groby Swiatopelk-Mirski i Danilewicz-Czeczott.jpg|міні|Магілы Леона Святаполк-Мірскага і Вітольда Данілевіча-Чачота]] [[Файл:Tomb of Alexander Butrymowicz.jpg|міні|злева|Помнік на магіле Аляксандра Бутрымовіча (1804—1839)]] На могілках пахаваны прадстаўнікі вядомых родаў [[Агінскія|Агінскіх]], [[Бутрымовічы|Бутрымовічаў]], Ордаў, [[Скірмунты|Скірмунтаў]], маці вядомага польскага журналіста [[Рышард Капусцінскі|Рышарда Капусцінскага]], маці архітэктара [[Іван Жалтоўскі|Івана Жалтоўскага]], бацькі біскупа Пінскай дыяцэзіі [[Казімір Букраба|Казіміра Букрабы]]. На могілках знаходзяцца рускія і нямецкія пахаванні перыяду [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], польскія гарнізонныя пахаванні. Сярод іншых выдатных дзеячаў, пахаваных на старых могілках — святары, якія служылі ў Пінску ў 1920—30-я гады, паплечнікі першага біскупа [[Пінская дыяцэзія|Пінскай дыяцэзіі]] [[Зыгмунт Лазінскі|Зыгмунта Лазінскага]]. Гэта, напрыклад, ксёндз пралат Леон Святаполк-Мірскі, які быў пробашчам пінскай катэдры і генеральным вікарыем Пінскай дыяцэзіі, ксёндз пралат Вітольд Данілевіч-Чачот, прафесар, дзядзька біскупа Лазінскага. === Вядомыя асобы === * [[Вітольд Данілевіч-Чачот]] (1846—1929) — ксёндз пралат, прафесар. * [[Уладзімір Рыгоравіч Канарэеў]] (1915—1973) — [[Герой Савецкага Саюза]] (1945). * Гартэнзія з Ордаў (1808—1894) — сястра [[Напалеон Орда|Напалеона]], жонка [[Аляксандр Тамашавіч Скірмунт|Аляксандра Скірмунта]]. * [[Дзмітрый Міхайлавіч Мінееў]] (1916—1954) — [[Герой Савецкага Саюза]] (1945). * [[Герман Іванавіч Пучкоў]] (1923—1981) — [[Герой Савецкага Саюза]] (1946). * [[Леон Святаполк-Мірскі]] (1871—1925) — ксёндз пралат, пробашч пінскай катэдры і генеральны вікарый [[Пінская дыяцэзія|Пінскай дыяцэзіі]]. * [[Гелена Скірмунт]] (1827—1874) — беларуская мастачка і скульптар. * [[Казімір Аляксандравіч Скірмунт|Казімір Скірмунт]] (1824—1880) — уласнік маёнткаў Калоднае і Рухча * [[Канстанцыя Скірмунт]] (1852—1933) — беларуская публіцыстка, гісторык. * Генавефа з Пуслоўскіх (1852—1936), дачка графа [[Вандалін Пуслоўскі|Вандаліна Пуслоўскага]], жонка віленскага губернскага правадыра дваранства {{нп5|Адам Сцяпанавіч Плятэр-дэ-Броэль|Адама Плятэра-дэ-Броэль|ru|Платер-де-Броель, Адам Степанович}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:Могілкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Славутасці Пінска]] [[Катэгорыя:Старыя могілкі (Пінск)]] 9hz1ka7n4lvap29aouu69282ed5j5hf Задроўеўскі сельсавет 0 556970 4164071 4163349 2022-07-24T10:38:45Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Задроўеўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 13 населеных пунктаў |Сталіца = [[Задроўе]] |Датаўтварэння = [[16 ліпеня]] [[1954]] |Скасаванне = |Глава = |Назва главы = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 854 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Задро́ўеўскі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Цэнтр — вёска [[Задроўе]]. == Гісторыя == Утвораны 16 ліпеня 1954 года як '''Сальніцкі сельсавет''' у складзе [[Коханаўскі раён|Коханаўскага раёна]] Віцебскай вобласці [[БССР]] шляхам аб’яднання скасаваных [[Гальцаўскі сельсавет|Гальцаўскага]] і [[Роска-Сялецкі сельсавет|Роска-Сялецкага]] сельсаветаў. Цэнтр — вёска [[Сальнікі (Талачынскі раён)|Сальнікі]]. З 17 снежня 1956 года сельсавет у складзе Аршанскага раёна, з 25 снежня 1962 года — у складзе [[Талачынскі раён|Талачынскага раёна]]. 18 сакавіка 1963 года да сельсавета далучана тэрыторыя [[Тумініцкі сельсавет|Тумініцкага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 18 сакавіка 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 18 (1018).</ref>. З 12 лютага 1965 года сельсавет у складзе 15 населеных пунктаў ([[Барэйшава (пасёлак)|Барэйшава]], [[Дзятлава (Аршанскі раён)|Дзятлава]], [[Дубавое (Аршанскі раён)|Дубавое]], [[Жалезнякі (Аршанскі раён)|Жалезнякі]], [[Задроўе]], [[Забалацце (Задроўеўскі сельсавет)|Забалацце]], [[Зайцава (Задроўеўскі сельсавет)|Зайцава]], [[Засеклі]], [[Лісуны (Аршанскі раён)|Лісуны]], [[Мезенава]], [[Пагост (Аршанскі раён)|Пагост]], [[Пагосцік]], [[Панізоўе (Задроўеўскі сельсавет)|Панізоўе]], раз’езд [[Сонечны (прыпыначны пункт)|Пагост]] і [[Роскі Сялец]]) у Аршанскім раёне, а астатнія 9 населеных пунктаў сельсавета ([[Белаброддзе]], [[Замошша (Коханаўскі сельсавет)|Замошша]], [[Кісялі (Талачынскі раён)|Кісялі]], [[Круханавічы]], [[Нагаўкі (Талачынскі раён)|Нагаўкі]], [[Рамашкава (Талачынскі раён)|Рамашкава]], [[Сальнікі (Талачынскі раён)|Сальнікі]], [[Старынкі (Талачынскі раён)|Старынкі]] і [[Уладыкі (Талачынскі раён)|Уладыкі]]) увайшлі ў склад [[Коханаўскі пассавет|Коханаўскага пассавета]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 12 лютага 1965 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1965, № 10 (1090).</ref>. 11 верасня 1965 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Задроўе, сельсавет перайменаваны ў Задроўеўскі<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 11 верасня 1965 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1965, № 35 (1115).</ref>. У 1972 годзе ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]] перададзены 3 населеныя пункты (вёскі [[Дзятлава (Аршанскі раён)|Дзятлава]], [[Лісуны (Аршанскі раён)|Лісуны]] і [[Мезенава]]), у склад сельсавета з [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]] перададзены 4 населеныя пункты ([[Дроздава (Аршанскі раён)|Дроздава]], [[Казлова (Аршанскі раён)|Казлова]], [[Рагазіна (Аршанскі раён)|Рагазіна]] і [[Хлусава (Задроўеўскі сельсавет)|Хлусава]])<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 854 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 95,1 % — [[беларусы]], 4,2 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,7 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / С.Д. Гриневич и др. — Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Т. 2: (1944―1980 гг.). — Минск: «Беларусь», 1987. — 283 с. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|121310}} {{Задроўеўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Задроўеўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Коханаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1954 годзе]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Талачынскага раёна]] 5d4ryay9tzty5fozfzr3vp9420p3scc Зарубскі сельсавет 0 560924 4163967 4013918 2022-07-24T06:42:29Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Зарубскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = 29 населеных пунктаў |Сталіца = [[Зарубы (Дубровенскі раён)|Зарубы]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 841 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 226,9<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0114948&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 31 марта 2022 г. № 302 Об административно-территориальном устройстве Дубровенского района Витебской области]</ref> |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/zarub-ru/ |Заўвагі = }} '''Зару́бскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — аграгарадок (да 2009 года вёска) [[Зарубы (Дубровенскі раён)|Зарубы]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Слатаўшчынскі сельсавет''' у складзе [[Ляднянскі раён|Ляднянскага раёна]] [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Слатаўшчына]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года сельсавет у Ляднянскім раёне БССР. З 8 ліпеня 1931 года ў складзе Дубровенскага раёна БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. У 1939 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Зарубы. 16 верасня 1960 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Расткоўскі сельсавет|Расткоўскага сельсавета]] (7 населеных пунктаў: [[Казьяны (Дубровенскі раён)|Казьяны]], [[Калінаўка (Дубровенскі раён)|Калінаўка]], [[Лаўкі (Дубровенскі раён)|Лаўкі]], [[Ліцвінава (Дубровенскі раён)|Ліцвінава]], [[Міхалінава (Дубровенскі раён)|Міхалінава]], [[Расткова]] і [[Русаны]]), сельсавет перайменаваны ў Зарубскі<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. 17 ліпеня 1964 года ў склад сельсавета з [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]] перададзены 3 населеныя пункты ([[Гарэлькі]], [[Калатоўкі (Дубровенскі раён)|Калатоўкі]] і [[Трыбаны]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. З 6 студзеня 1965 года сельсавет у складзе адноўленага Дубровенскага раёна. 8 красавіка 2004 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Баеўскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Баеўскага сельсавета]] (7 населеных пунктаў: [[Асташкавічы (Дубровенскі раён)|Асташкавічы]], [[Баева]], [[Ірвяніца]], [[Казлы (Дубровенскі раён)|Казлы]], [[Лапыроўшчына]], [[Панізоўе (Дубровенскі раён)|Панізоўе]] і [[Рудашкова]]), са складу сельсавета ў склад [[Валяўкоўскі сельсавет|Валяўкоўскага сельсавета]] перададзены 7 сельскіх населеных пунктаў у межах камунальнага ўнітарнага сельскагаспадарчага прадпрыемства імя Чарняхоўскага ([[Гарэлькі]], [[Казьяны (Дубровенскі раён)|Казьяны]], [[Калінаўка (Дубровенскі раён)|Калінаўка]], [[Лаўкі (Дубровенскі раён)|Лаўкі]], [[Міхалінава (Дубровенскі раён)|Міхалінава]], [[Расткова]] і [[Русаны]])<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. 10 кастрычніка 2013 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскага сельсавета]] (10 населеных пунктаў: аграгарадкі [[Ляхаўка (Дубровенскі раён)|Ляхаўка]] і [[Чырына (Дубровенскі раён)|Чырына]], вёскі [[Быстрыёўка]], [[Гладкія]], [[Жарнеўка]], [[Кляны]], [[Кулакоўшчына (Дубровенскі раён)|Кулакоўшчына]], [[Пячонкі (Дубровенскі раён)|Пячонкі]], [[Хаетчына]] і [[Цыбульскія]])<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913v0060692&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года (19 населеных пунктаў) — 841 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 93,0 % — [[беларусы]], 5,8 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,5 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]], 0,5 % — [[азербайджанцы ў Беларусі|азербайджанцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. * {{Крыніцы/ЭГБ|3}} С. 309 {{Зарубскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} [[Катэгорыя:Зарубскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Ляднянскага раёна]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] hick97h6plfoqj7dgtigaeb4dt6f62c Гарганы 0 565102 4163762 3974125 2022-07-23T16:06:16Z 93.224.168.169 wikitext text/x-wiki {{Горная сістэма |Назва = Гарганы |Нацыянальная назва = |Выява = Strymba.JPG |Подпіс = Гара Стрымба |Краіна = Украіна |Перыяд утварэння = |Плошча = |Даўжыня = 75 |Шырыня = 40 |Найвышэйшая вяршыня = Сівуля (гара) |Вышыня = 1836 |Пазіцыйная карта = |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Гарганы''' ([[Украінская мова|укр.]] ''Ґорґани'') — сістэма горных хрыбтоў у знешняй паласе Украінскіх [[Карпаты|Карпат]], размешчаных у [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай]] і [[Закарпацкая вобласць|Закарпацкай абласцях]]. Распасціраюцца на 75 км з захаду-паўночнага захаду ад даліны Мізункі і Ракі на паўднёвы ўсход да даліны [[Прут|Прута]]. Шырыня з захаду на ўсход складае каля 40 км. Назва паходзіць ад каменных асыпкаў, што завуцца «горган». Найвышэйшая гара масіва Гарганы — гара Сівуля вышынёй 1836 метраў. Раён вельмі папулярны сярод турыстаў, тут праходзяць найбольш дзікія маршруты ў Карпатах. У Гарганах знаходзіцца перліна Карпат — возера [[Сінявір]], Маняўскі вадаспад, гарналыжны курорт [[Букавель]] і яшчэ шмат цікавых славутасцяў. == Некаторыя вяршыні == * Вялікая Сівуля (1836 м) * Малая Сівуля (1818 м) * Ігравец (1804 м) * Высокая (1803 м) * Браткоўская (1788 м) * Гропа (1763 м) * Даўбушанка (1754 м) * Грофа (1748 м) * Пападдзя (1740 м) * Вядзьмежык (1735 м) * Парэнкы (1735 м) * Маладая (1723 м) * Стрымба (1719 м) * Чорная Клева (1719 м) * Дурня (1709 м) * Барэўка (1694 м) * Буштул (1691 м) * Яйка-Ілемскае (1679 м) * Баярын (Караткан) (1679 м) * Паленскі (1674 м) * Бэрць (1666 м) * Сіняк (1665 м) * Яйка-Перагінскае (1595 м) * Горган Ілемскі (1587 м) * Хамяк (1542 м) == Літаратура == * Геаграфічная энцыклапедыя Украіны {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Горы Украіны]] [[Катэгорыя:Геаграфія Івана-Франкоўскай вобласці]] [[Катэгорыя:Геаграфія Закарпацкай вобласці]] [[Катэгорыя:Карпаты]] bz5f2k5asauatqsi8cfx9807jxi43xp 4163768 4163762 2022-07-23T16:13:40Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Горная сістэма |Назва = Гарганы |Нацыянальная назва = |Выява = Strymba.JPG |Подпіс = Гара Стрымба |Краіна = Украіна |Перыяд утварэння = |Плошча = |Даўжыня = 75 |Шырыня = 40 |Найвышэйшая вяршыня = Сівуля (гара) |Вышыня = 1836 |Пазіцыйная карта = |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Гарганы''' ({{lang-uk|Ґорґани}}) — сістэма горных хрыбтоў у знешняй паласе Украінскіх [[Карпаты|Карпат]], размешчаных у [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай]] і [[Закарпацкая вобласць|Закарпацкай абласцях]]. Распасціраюцца на 75 км з захаду-паўночнага захаду ад даліны Мізункі і Ракі на паўднёвы ўсход да даліны [[Прут]]а. Шырыня з захаду на ўсход складае каля 40 км. Назва паходзіць ад каменных асыпкаў, што завуцца «горган». Найвышэйшая гара масіву Гарганы — гара Сівуля вышынёй 1836 метраў. Раён вельмі папулярны сярод турыстаў, тут праходзяць найбольш дзікія маршруты ў Карпатах. У Гарганах знаходзіцца перліна Карпат — возера [[Сінявір]], Маняўскі вадаспад, гарналыжны курорт [[Букавель]] і яшчэ шмат цікавых славутасцяў. == Некаторыя вяршыні == * Вялікая Сівуля (1836 м) * Малая Сівуля (1818 м) * Ігравец (1804 м) * Высокая (1803 м) * Браткоўская (1788 м) * Гропа (1763 м) * Даўбушанка (1754 м) * Грофа (1748 м) * Пападдзя (1740 м) * Вядзьмежык (1735 м) * Парэнкы (1735 м) * Маладая (1723 м) * Стрымба (1719 м) * Чорная Клева (1719 м) * Дурня (1709 м) * Барэўка (1694 м) * Буштул (1691 м) * Яйка-Ілемскае (1679 м) * Баярын (Караткан) (1679 м) * Паленскі (1674 м) * Бэрць (1666 м) * Сіняк (1665 м) * Яйка-Перагінскае (1595 м) * Горган Ілемскі (1587 м) * Хамяк (1542 м) == Літаратура == * Геаграфічная энцыклапедыя Украіны {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Горы Украіны]] [[Катэгорыя:Геаграфія Івана-Франкоўскай вобласці]] [[Катэгорыя:Геаграфія Закарпацкай вобласці]] [[Катэгорыя:Карпаты]] 2kmi1ufb63wyodd5t7ps1d5znik2k7d Брэскенс 0 565422 4163939 3203833 2022-07-24T03:43:47Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, катэгорыі wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Брэскенс'''<ref>карта Нідэрландаў — {{Крыніцы/БелЭн|11}}</ref> ({{lang-nl|Breskens}}) — [[Порт|партовы]] горад на паўднёвым захадзе [[Нідэрланды|Нідэрландаў]]. Насельніцтва 4787 жыхароў (2010). Уваходзіць у склад правінцыі [[Зеландыя (правінцыя)|Зеландыя]]. Паміж Брэскенсам і [[Флісінген]]ам дзейнічае [[паром]]ная пераправа. Заснаваны ў 1510 годзе. 9 лістапада 1944 года горад падвергнуўся бамбардзіроўцы сіламі [[Антыгітлераўская кааліцыя|антыгітлераўскай кааліцыі]]. {{зноскі}} {{ізаляваны артыкул}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Нідэрландаў]] [[Катэгорыя:Зеландыя (правінцыя)]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1510 годзе]] 1uxnd1n3935qqv0nfa3zx841a0zluc9 Арнальда Фарлані 0 567776 4163932 3186596 2022-07-24T02:52:20Z VladimirZhV 9113 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Арнальда Фарлані''' ({{lang-it|Arnaldo Forlani}} нар. [[8 снежня]] [[1925]], Пезаро, Марку, Італія) — італьянскі [[палітык]] і дзяржаўны дзеяч, 64-й прэм’ер-міністр Італіі з 18 кастрычніка 1980 года па 28 чэрвеня 1981 года. Член Хрысціянска-дэмакратычная партыі Італіі. {{зноскі}} {{Прэм'ер-міністры Італіі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Італіі]] {{DEFAULTSORT:Фарлані Арнальда}} 6kvcwy7o2e8jtd0zxhcz51mr8328d26 Бабініцкі сельсавет (Аршанскі раён) 0 579750 4164100 4161071 2022-07-24T11:26:13Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|Бабініцкі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Бабініцкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 14 населеных пунктаў |Сталіца = [[Бабінічы (Аршанскі раён)|Бабінічы]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 5476 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Ба́бініцкі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — [[аграгарадок]] [[Бабінічы (Аршанскі раён)|Бабінічы]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Панізоўскі сельсавет''' у складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Панізоўе (Бабініцкі сельсавет)|Панізоўе]]. У 1928 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Бабінічы. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. У 1939 годзе цэнтр сельсавета вернуты ў вёску Панізоўе. 16 верасня 1960 года ў склад сельсавета з [[Якаўлевіцкі сельсавет|Якаўлевіцкага сельсавета]] перададзены 3 населеныя пункты ([[Марозава (Аршанскі раён)|Марозава]], [[Сцяпкова (Аршанскі раён)|Сцяпкова]] і [[Чарное]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. 18 снежня 2009 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Бабінічы, сельсавет перайменаваны ў Бабініцкі<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2010-37/2010-37(003-017).pdf Решение Витебского областного Совета депутатов от 18 декабря 2009 г. № 203 О переименовании Понизовского сельсовета Оршанского района]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 5476 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 89,9 % — [[беларусы]], 6,4 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,8 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|115101}} {{Бабініцкі сельсавет (Аршанскі раён)}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Бабініцкі сельсавет (Аршанскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] 264ra32txpe0ytacwhl2wetglf5updl Вусценскі сельсавет 0 579752 4164046 4163482 2022-07-24T10:22:03Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Вусценскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 21 населены пункт |Сталіца = [[Вусце (Аршанскі раён)|Вусце]] |Датаўтварэння = |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1921 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Ву́сценскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — [[аграгарадок]] (да 2009 года вёска) [[Вусце (Аршанскі раён)|Вусце]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Яромкавіцкі (Ермаковіцкі) сельсавет''' у складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Яромкавічы|Яромкавічы (Ермаковічы)]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР. У 1931 годзе цэнтр сельсавет перанесены ў вёску Вусце. З 20 лютага 1938 года ў складзе Віцебскай вобласці. У 1939 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Тарчылава]]. 16 ліпеня 1954 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Ліпкі (Аршанскі раён)|Ліпкі]], сельсавет перайменаваны ў '''Ліпкаўскі сельсавет'''<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. У 1972 годзе ў склад [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]] перададзены 3 населеныя пункты ([[Зямцы (Аршанскі раён)|Зямцы]], [[Ленькавічы]] і [[Наваселле (Аршанскі раён)|Наваселле]]), наўзамен у склад сельсавета з Першамайскага сельсавета перададзены 5 населеных пунктаў (вёскі [[Барань (Вусценскі сельсавет)|Барань]], [[Навасёлкі (Аршанскі раён)|Навасёлкі]], [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]], [[Целянцеева]] і [[Чэрвіна (вёска)|Чэрвіна]])<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 23 кастрычніка 1980 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Вусце<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 23 кастрычніка 1980 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1980, № 36 (1662).</ref>. 15 мая 1981 года ў склад [[Веравайшанскі сельсавет|Веравайшанскага сельсавета]] перададзена вёска [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. 2 лютага 1982 года сельсавет перайменаваны ў Вусценскі<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 2 лютага 1982 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1982, № 10 (1708).</ref>. 8 красавіка 2004 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]] (6 сельскіх населеных пунктаў у межах былога калгаса «Першае мая»: [[Белева (Аршанскі раён)|Белева]], [[Бранцава]], [[Клюшнікава]], [[Ленькавічы]], [[Наваселле (Аршанскі раён)|Наваселле]] і [[Хімінічы]])<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1921 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 93,8 % — [[беларусы]], 4,4 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,7 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|121313}} {{Вусценскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Вусценскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] p4j0np5x8h4xatn3fj7pspmx106f8am Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён) 0 579753 4164023 4163262 2022-07-24T09:04:49Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|Высокаўскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Высокаўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 23 населеныя пункты |Сталіца = [[Высокае (аграгарадок, Аршанскі раён)|Высокае]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 2305 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Высо́каўскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — аграгарадок [[Высокае (аграгарадок, Аршанскі раён)|Высокае]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Высокае (пасёлак)|Высокае]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. З 9 верасня 1946 года сельсавет у складзе [[Арэхаўскі раён (БССР)|Арэхаўскага раёна]], з 17 снежня 1956 года — у складзе Аршанскага раёна. 16 верасня 1960 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Шапкаўскі сельсавет|Шапкаўскага сельсавета]] (5 населеных пунктаў: [[Абухава (Аршанскі раён)|Абухава]], [[Барсукі (Высокаўскі сельсавет)|Барсукі]], [[Селякта]], пасёлак чыгуначнай станцыі [[Хлусава (Высокаўскі сельсавет)|Хлусава]] і дзіцячы дом Хлусава)<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. У 1963 годзе ў склад сельсавета з адміністрацыйнага падпарадкавання Арэхаўскага пассавета перададзены 6 населеных пунктаў (вёскі [[Брухава]], [[Верацея (Аршанскі раён)|Верацея]], [[Каралінава (Аршанскі раён)|Каралінава]], [[Краснабель]], [[Рудня (Аршанскі раён)|Рудня]] і [[Халмы (Аршанскі раён)|Халмы]])<ref>Рашэнні выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 27 снежня 1962 г. і выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>. 9 ліпеня 1965 года ў адміністрацыйнае падпарадкаванне Арэхаўскага пассавета перададзены 5 населеных пунктаў ([[Брухава]], [[Верацея (Аршанскі раён)|Верацея]], [[Краснабель]], [[Рудня (Аршанскі раён)|Рудня]] і [[Халмы (Аршанскі раён)|Халмы]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 9 ліпеня 1965 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1965, № 25 (1105).</ref>. У 1972 годзе ў склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]] пералічаны 3 населеныя пункты (вёскі [[Абухава (Аршанскі раён)|Абухава]], [[Барсукі (Высокаўскі сельсавет)|Барсукі]] і [[Селякта]])<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 24 жніўня 1983 года цэнтр сельсавета перанесены з вёскі Высокае ў пасёлак Высокае, вёскі [[Высокае (пасёлак)|Высокае]], [[Карабішчы]], [[Рагозіна (Аршанскі раён)|Рагозіна]] і [[Селішча (Высокаўскі сельсавет)|Селішча]] перададзены ў адміністрацыйнае падпарадкаванне Арэхаўскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 24 жніўня 1983 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1984, № 19 (1789).</ref>. 27 снежня 1985 года ў склад сельсавета з адміністрацыйнага падпарадкавання Арэхаўскага пассавета перададзены 7 населеных пунктаў (вёскі [[Верацея (Аршанскі раён)|Верацея]], [[Высокае (пасёлак)|Высокае]], [[Карабішчы]], [[Краснабель]], [[Рагозіна (Аршанскі раён)|Рагозіна]], [[Селішча (Высокаўскі сельсавет)|Селішча]], [[Халмы (Аршанскі раён)|Халмы]]), са складу [[Андрэеўшчынскі сельсавет|Андрэеўшчынскага сельсавета]] — вёска [[Людкаўшчына]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 27 снежня 1985 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1986, № 4 (1846).</ref>. 21 верасня 1987 года ў склад сельсавета з [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]] перададзены 6 населеных пунктаў ([[Абухава (Аршанскі раён)|Абухава]], [[Барсукі (Высокаўскі сельсавет)|Барсукі]], [[Івашкава (Аршанскі раён)|Івашкава]], [[Калатоўкі]], [[Пісаршчына]] і [[Селякта]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923)</ref>. 8 красавіка 2004 года ў склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]] перададзены 2 населеныя пункты (вёскі [[Івашкава (Аршанскі раён)|Івашкава]] і [[Калатоўкі]]), у склад [[Арэхаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Арэхаўскага сельсавета]] — 5 населеных пунктаў (вёскі [[Верацея (Аршанскі раён)|Верацея]], [[Карабішчы]], [[Краснабель]], [[Рагозіна (Аршанскі раён)|Рагозіна]] і [[Халмы (Аршанскі раён)|Халмы]])<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. 10 кастрычніка 2013 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Клюкаўскі сельсавет|Клюкаўскага сельсавета]] (7 населеных пунктаў: вёскі [[Дзевіна]], [[Замасточча (Аршанскі раён)|Замасточча]], [[Іванькова (Аршанскі раён)|Іванькова]], [[Клюкаўка]], [[Сармацк]], [[Сафіёўка]] і [[Сімахі]])<ref>[http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913v0060692&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года (16 населеных пунктаў) — 2305 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 91,1 % — [[беларусы]], 7,4 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,8 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|116956}} {{Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Арэхаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] fwkyfhik12ymplyctks7vxbesj8qgkf Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён) 0 579755 4164067 4162092 2022-07-24T10:33:30Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|Забалацкі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Забалацкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 17 населеных пунктаў |Сталіца = [[Заслонаўка (Аршанскі раён)|Заслонаўка]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 2848 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''За́балацкі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — вёска [[Заслонаўка (Аршанскі раён)|Заслонаўка]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Веравайшанскі (Забалацкі) сельсавет''' у складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Горная Веравойша|Веравойша (Горная Веравойша)]]. У 1928 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Забалацце (Аршанскі раён)|Забалацце]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. 16 верасня 1960 года ў склад сельсавета з [[Машкоўскі сельсавет|Машкоўскага сельсавета]] перададзена вёска [[Арлоўшчына (Аршанскі раён)|Арлоўшчына]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. 29 снежня 1961 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Машкоўскі сельсавет|Машкоўскага сельсавета]] (3 населеныя пункты: [[Даўжаніцы]], [[Падгайшчына]] і [[Стар (Аршанскі раён)|Стар]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 29 снежня 1961 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1962, № 12 (971).</ref>. У 1972 годзе ў склад сельсавета з [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскага сельсавета]] перададзена вёска [[Дачная]]<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 15 мая 1981 года ў склад сельсавета перададзены: з [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]] — вёска [[Грабянёва]], з [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскага сельсавета]] — вёска [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. 2 лютага 1982 года сельсавет перайменаваны ў Забалацкі<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 2 лютага 1982 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1982, № 10 (1708).</ref>. 16 лютага 1996 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Заслонаўка. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 2848 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 91,8 % — [[беларусы]], 6,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,9 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|121315}} {{Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] 44s4v2xka12wfagq0voxwrc16kjg7cb Межаўскі сельсавет 0 580053 4164024 4161174 2022-07-24T09:05:29Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Межаўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 38 населеных пунктаў |Сталіца = [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 3057 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Ме́жаўскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — [[аграгарадок]] [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. З 9 верасня 1946 года сельсавет у складзе [[Арэхаўскі раён (БССР)|Арэхаўскага раёна]], з 17 снежня 1956 года — у складзе Аршанскага раёна. 16 верасня 1960 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Шапкаўскі сельсавет|Шапкаўскага сельсавета]] (7 населеных пунктаў: [[Івашкава (Аршанскі раён)|Івашкава]], [[Калатоўкі]], [[Пісаршчына]], [[Шапкі (Аршанскі раён)|Шапкі]], [[Юрцава]], пасёлак [[Юрцава (пасёлак)|Юрцава]] і раз’езд [[Юрцава (прыпыначны пункт)|Юрцава]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26</ref>. У 1972 годзе ў склад сельсавета з [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]] пералічаны 3 населеныя пункты (вёскі [[Абухава (Аршанскі раён)|Абухава]], [[Барсукі (Высокаўскі сельсавет)|Барсукі]] і [[Селякта]])<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 15 мая 1981 года ў склад сельсавета з [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]] перададзены 6 населеных пунктаў (вёскі [[Зарэчча (Аршанскі раён)|Зарэчча]], [[Кашына (Аршанскі раён)|Кашына]], [[Мальжонкава]], [[Слабодка (Аршанскі раён)|Слабодка]], [[Чаркасова (Аршанскі раён)|Чаркасова]] і [[Шэмберава]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. 21 верасня 1987 года ў склад [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]] перададзены 6 населеных пунктаў ([[Абухава (Аршанскі раён)|Абухава]], [[Барсукі (Высокаўскі сельсавет)|Барсукі]], [[Івашкава (Аршанскі раён)|Івашкава]], [[Калатоўкі]], [[Пісаршчына]] і [[Селякта]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923)</ref>. 8 красавіка 2004 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Запольскі сельсавет (Аршанскі раён)|Запольскага сельсавета]] (12 населеных пунктаў: вёскі [[Азярок]], [[Баякоўшчына]], [[Глінішча (Аршанскі раён)|Глінішча]], [[Гразіна (Аршанскі раён)|Гразіна]], [[Заполле (Аршанскі раён)|Заполле]], [[Зоськава]], [[Ізмайлава]], [[Лагі (Аршанскі раён)|Лагі]], [[Малотынь]], [[Рубашына]], [[Смаляны (Аршанскі раён)|Смаляны]] і [[Ферма (Аршанскі раён)|Ферма]]), 11 населеных пунктаў скасаванага [[Стайкаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Стайкаўскага сельсавета]] ў межах сельскагаспадарчага вытворчага кааператыва «Світанак-Орша» (вёскі [[Аланцьева]], [[Дубніцы]], [[Каменка (Аршанскі раён)|Каменка]], [[Канавалава (Аршанскі раён)|Канавалава]], [[Лужкі (Аршанскі раён)|Лужкі]], станцыя [[Лужкі (сельскі населены пункт)|Лужкі]], [[Ляснічыя]], [[Монькава]], [[Свістуны]], [[Стайкі (Аршанскі раён)|Стайкі]] і [[Стапурэва]]) і вёскі [[Івашкава (Аршанскі раён)|Івашкава]], [[Калатоўкі]] [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1 |date=5 кастрычніка 2021 }}</ref>. 10 кастрычніка 2013 года ў склад сельсавета былі перададзеныя населеныя пункты [[Слабада (Межаўскі сельсавет)|Слабада]] і [[Чарняўскія]] ліквідаванага [[Клюкаўскі сельсавет|Клюкаўскага сельсавета]]<ref>[http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913v0060692&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 3057 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 94,7 % — [[беларусы]], 3,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,7 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|121323}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Арэхаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] mpuhjqdx7cl0s3voq0ox9jn10230wwy 4164082 4164024 2022-07-24T10:53:47Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Межаўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 38 населеных пунктаў |Сталіца = [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 3057 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Ме́жаўскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — [[аграгарадок]] [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Аршанскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Аршанскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. З 9 верасня 1946 года сельсавет у складзе [[Арэхаўскі раён (БССР)|Арэхаўскага раёна]], з 17 снежня 1956 года — у складзе Аршанскага раёна. 16 верасня 1960 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Шапкаўскі сельсавет|Шапкаўскага сельсавета]] (7 населеных пунктаў: [[Івашкава (Аршанскі раён)|Івашкава]], [[Калатоўкі]], [[Пісаршчына]], [[Шапкі (Аршанскі раён)|Шапкі]], [[Юрцава]], пасёлак [[Юрцава (пасёлак)|Юрцава]] і раз’езд [[Юрцава (прыпыначны пункт)|Юрцава]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26</ref>. У 1972 годзе ў склад [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]] перададзены 10 населеных пунктаў (вёскі [[Глінішча (Аршанскі раён)|Глінішча]], [[Грабянёва]], [[Гразіна (Аршанскі раён)|Гразіна]], [[Зарэчча (Аршанскі раён)|Зарэчча]], [[Кашына (Аршанскі раён)|Кашына]], [[Лагі (Аршанскі раён)|Лагі]], [[Мальжонкава]], [[Слабодка (Аршанскі раён)|Слабодка]], [[Чаркасова (Аршанскі раён)|Чаркасова]] і [[Шэмберава]]), у склад сельсавета з [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]] пералічаны 3 населеныя пункты (вёскі [[Абухава (Аршанскі раён)|Абухава]], [[Барсукі (Высокаўскі сельсавет)|Барсукі]] і [[Селякта]])<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 15 мая 1981 года ў склад сельсавета з [[Малотынскі сельсавет|Малотынскага сельсавета]] вернуты 6 населеных пунктаў (вёскі [[Зарэчча (Аршанскі раён)|Зарэчча]], [[Кашына (Аршанскі раён)|Кашына]], [[Мальжонкава]], [[Слабодка (Аршанскі раён)|Слабодка]], [[Чаркасова (Аршанскі раён)|Чаркасова]] і [[Шэмберава]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. 21 верасня 1987 года ў склад [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]] перададзены 6 населеных пунктаў ([[Абухава (Аршанскі раён)|Абухава]], [[Барсукі (Высокаўскі сельсавет)|Барсукі]], [[Івашкава (Аршанскі раён)|Івашкава]], [[Калатоўкі]], [[Пісаршчына]] і [[Селякта]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 21 верасня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1988, № 9 (1923)</ref>. 8 красавіка 2004 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Запольскі сельсавет (Аршанскі раён)|Запольскага сельсавета]] (12 населеных пунктаў: вёскі [[Азярок]], [[Баякоўшчына]], [[Глінішча (Аршанскі раён)|Глінішча]], [[Гразіна (Аршанскі раён)|Гразіна]], [[Заполле (Аршанскі раён)|Заполле]], [[Зоськава]], [[Ізмайлава]], [[Лагі (Аршанскі раён)|Лагі]], [[Малотынь]], [[Рубашына]], [[Смаляны (Аршанскі раён)|Смаляны]] і [[Ферма (Аршанскі раён)|Ферма]]), 11 населеных пунктаў скасаванага [[Стайкаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Стайкаўскага сельсавета]] ў межах сельскагаспадарчага вытворчага кааператыва «Світанак-Орша» (вёскі [[Аланцьева]], [[Дубніцы]], [[Каменка (Аршанскі раён)|Каменка]], [[Канавалава (Аршанскі раён)|Канавалава]], [[Лужкі (Аршанскі раён)|Лужкі]], станцыя [[Лужкі (сельскі населены пункт)|Лужкі]], [[Ляснічыя]], [[Монькава]], [[Свістуны]], [[Стайкі (Аршанскі раён)|Стайкі]] і [[Стапурэва]]) і вёскі [[Івашкава (Аршанскі раён)|Івашкава]], [[Калатоўкі]] [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1 |date=5 кастрычніка 2021 }}</ref>. 10 кастрычніка 2013 года ў склад сельсавета былі перададзеныя населеныя пункты [[Слабада (Межаўскі сельсавет)|Слабада]] і [[Чарняўскія]] ліквідаванага [[Клюкаўскі сельсавет|Клюкаўскага сельсавета]]<ref>[http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913v0060692&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 3057 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 94,7 % — [[беларусы]], 3,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,7 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|121323}} {{Межаўскі сельсавет}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Межаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Арэхаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] rqmv745evuuv1rsya0mow4p0g77445v Запольскі сельсавет (Аршанскі раён) 0 580085 4164081 4161173 2022-07-24T10:52:32Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|Запольскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Запольскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = сельсавет |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 12 населеных пунктаў |Сталіца = [[Заполле (Аршанскі раён)|Заполле]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = [[8 красавіка]] [[2004]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Запо́льскі сельсавет''' — былая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — вёска [[Заполле (Аршанскі раён)|Заполле]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Малотынскі (Малатнянскі) сельсавет''' у складзе [[Коханаўскі раён|Коханаўскага раёна]] [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Малотынь]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Коханаўскім раёне БССР. З 8 ліпеня 1931 года ў складзе Аршанскага раёна БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. У 1939 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Заполле. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Талачынскі раён|Талачынскага раёна]], з 12 лютага 1965 года — у складзе Аршанскага раёна. У 1972 годзе ў склад сельсавета з [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]] перададзены 10 населеных пунктаў (вёскі [[Глінішча (Аршанскі раён)|Глінішча]], [[Грабянёва]], [[Гразіна (Аршанскі раён)|Гразіна]], [[Зарэчча (Аршанскі раён)|Зарэчча]], [[Кашына (Аршанскі раён)|Кашына]], [[Лагі (Аршанскі раён)|Лагі]], [[Мальжонкава]], [[Слабодка (Аршанскі раён)|Слабодка]], [[Чаркасова (Аршанскі раён)|Чаркасова]] і [[Шэмберава]]), у склад [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]] перададзены 4 населеныя пункты ([[Дроздава (Аршанскі раён)|Дроздава]], [[Казлова (Аршанскі раён)|Казлова]], [[Рагазіна (Аршанскі раён)|Рагазіна]] і [[Хлусава (Задроўеўскі сельсавет)|Хлусава]])<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 15 мая 1981 года ў склад [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]] вернуты 6 населеных пунктаў (вёскі [[Зарэчча (Аршанскі раён)|Зарэчча]], [[Кашына (Аршанскі раён)|Кашына]], [[Мальжонкава]], [[Слабодка (Аршанскі раён)|Слабодка]], [[Чаркасова (Аршанскі раён)|Чаркасова]] і [[Шэмберава]]), у склад [[Веравайшанскі сельсавет|Веравайшанскага сельсавета]] перададзена вёска [[Грабянёва]]<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 15 мая 1981 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1981, № 18 (1680).</ref>. 2 лютага 1982 года сельсавет перайменаваны ў Запольскі<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 2 лютага 1982 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1982, № 10 (1708).</ref>. 8 красавіка 2004 года сельсавет скасаваны, яго тэрыторыя далучана да [[Межаўскі сельсавет|Межаўскага сельсавета]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. На момант скасавання ў склад сельсавета ўваходзілі 12 населеных пунктаў: вёскі [[Азярок]], [[Баякоўшчына]], [[Глінішча (Аршанскі раён)|Глінішча]], [[Гразіна (Аршанскі раён)|Гразіна]], [[Заполле (Аршанскі раён)|Заполле]], [[Зоськава]], [[Ізмайлава]], [[Лагі (Аршанскі раён)|Лагі]], [[Малотынь]], [[Рубашына]], [[Смаляны (Аршанскі раён)|Смаляны]] і [[Ферма (Аршанскі раён)|Ферма]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|46872}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Коханаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Талачынскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 2004 годзе]] n7hizxlxkjc8samtm4wbajcpkonuxu5 Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён) 0 580098 4164043 4163297 2022-07-24T10:19:52Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|Першамайскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Першамайскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = сельсавет |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 15 населеных пунктаў |Сталіца = [[Белева (Аршанскі раён)|Белева]] |Датаўтварэння = [[22 студзеня]] [[1963]] |Скасаванне = [[8 красавіка]] [[2004]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Першама́йскі сельсавет''' — былая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — вёска [[Белева (Аршанскі раён)|Белева]]<ref>{{Крыніцы/БелЭн|3к}} С.75</ref><ref>{{archives.gov.by|46851}}</ref>. == Гісторыя == Першамайскі сельсавет утвораны 22 студзеня 1963 года ў складзе Аршанскага раёна Віцебскай вобласці [[БССР]] з цэнтрам у вёсцы Белева ў складзе 24 населеных пунктаў: [[Аляксандрава (Аршанскі раён)|Аляксандрава]], [[Балбасава]], [[Балотавічы]], [[Барань (Вусценскі сельсавет)|Барань]], [[Барэйшава]], [[Белая Ферма]], [[Белева (Аршанскі раён)|Белева]], [[Бранцава]], [[Вярхоўе (Аршанскі раён)|Вярхоўе]], [[Галачова (Аршанскі раён)|Галачова]], [[Гарані (Аршанскі раён)|Гарані]], [[Клюшнікава]], [[Мацнава]], [[Навасёлкі (Аршанскі раён)|Навасёлкі]], [[Пустынкі (Аршанскі раён)|Пустынкі]], [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]], [[Тумінічы]], [[Хадулы (Аршанскі раён)|Хадулы]], [[Хімінічы]], [[Целянцеева]], [[Чэрвіна (вёска)|Чэрвіна]], чыгуначная будка, пасёлкі Бор і «Сельгастэхніка», якія знаходзіліся ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>. У 1972 годзе ў склад сельсавета з [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскага сельсавета]] перададзены 3 населеныя пункты ([[Зямцы (Аршанскі раён)|Зямцы]], [[Ленькавічы]] і [[Наваселле (Аршанскі раён)|Наваселле]]), з [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]] — 3 населеныя пункты ([[Дзятлава (Аршанскі раён)|Дзятлава]], [[Лісуны (Аршанскі раён)|Лісуны]] і [[Мезенава]]), са складу сельсавета ў [[Веравайшанскі сельсавет]] перададзена вёска [[Дачная]], у Лікаўскі сельсавет — 5 населеных пунктаў (вёскі [[Барань (Вусценскі сельсавет)|Барань]], [[Навасёлкі (Аршанскі раён)|Навасёлкі]], [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]], [[Целянцеева]] і [[Чэрвіна (вёска)|Чэрвіна]])<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 8 красавіка 2004 года сельсавет скасаваны, яго тэрыторыя далучана да [[Зубрэвіцкі сельсавет|Зубрэвіцкага]] (9 сельскіх населеных пунктаў у межах камунальнага ўнітарнага сельскагаспадарчага прадпрыемства «Ударнік»: [[Балотавічы]], [[Барэйшава]], [[Вярхоўе (Аршанскі раён)|Вярхоўе]], [[Дзятлава (Аршанскі раён)|Дзятлава]], [[Лісуны (Аршанскі раён)|Лісуны]], [[Мацнава]], [[Мезенава]], [[Тумінічы]] і [[Хадулы (Аршанскі раён)|Хадулы]]) і [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага]] (6 сельскіх населеных пунктаў у межах былога калгаса «Першае мая»: [[Белева (Аршанскі раён)|Белева]], [[Бранцава]], [[Клюшнікава]], [[Ленькавічы]], [[Наваселле (Аршанскі раён)|Наваселле]] і [[Хімінічы]]) сельсаветаў<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. На момант скасавання ў склад сельсавета ўваходзілі 15 населеных пунктаў. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / С.Д. Гриневич и др. — Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Т. 2: (1944―1980 гг.). — Минск: «Беларусь», 1987. — 283 с. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|46851}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1963 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 2004 годзе]] 5q31pm497ij7xv6l8rrjqzy3wirmivb 4164044 4164043 2022-07-24T10:20:13Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|Першамайскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Першамайскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = сельсавет |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 15 населеных пунктаў |Сталіца = [[Белева (Аршанскі раён)|Белева]] |Датаўтварэння = [[22 студзеня]] [[1963]] |Скасаванне = [[8 красавіка]] [[2004]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Першама́йскі сельсавет''' — былая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — вёска [[Белева (Аршанскі раён)|Белева]]<ref>{{Крыніцы/БелЭн|3к}} С.75</ref><ref>{{archives.gov.by|46851}}</ref>. == Гісторыя == Першамайскі сельсавет утвораны 22 студзеня 1963 года ў складзе Аршанскага раёна Віцебскай вобласці [[БССР]] з цэнтрам у вёсцы Белева ў складзе 24 населеных пунктаў: [[Аляксандрава (Аршанскі раён)|Аляксандрава]], [[Балбасава]], [[Балотавічы]], [[Барань (Вусценскі сельсавет)|Барань]], [[Барэйшава]], [[Белая Ферма]], [[Белева (Аршанскі раён)|Белева]], [[Бранцава]], [[Вярхоўе (Аршанскі раён)|Вярхоўе]], [[Галачова (Аршанскі раён)|Галачова]], [[Гарані (Аршанскі раён)|Гарані]], [[Клюшнікава]], [[Мацнава]], [[Навасёлкі (Аршанскі раён)|Навасёлкі]], [[Пустынкі (Аршанскі раён)|Пустынкі]], [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]], [[Тумінічы]], [[Хадулы (Аршанскі раён)|Хадулы]], [[Хімінічы]], [[Целянцеева]], [[Чэрвіна (вёска)|Чэрвіна]], чыгуначная будка, пасёлкі Бор і «Сельгастэхніка», якія знаходзіліся ў адміністрацыйным падпарадкаванні Баранскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 22 студзеня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 9 (1009).</ref>. У 1972 годзе ў склад сельсавета з [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскага сельсавета]] перададзены 3 населеныя пункты ([[Зямцы (Аршанскі раён)|Зямцы]], [[Ленькавічы]] і [[Наваселле (Аршанскі раён)|Наваселле]]), з [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскага сельсавета]] — 3 населеныя пункты ([[Дзятлава (Аршанскі раён)|Дзятлава]], [[Лісуны (Аршанскі раён)|Лісуны]] і [[Мезенава]]), са складу сельсавета ў [[Веравайшанскі сельсавет]] перададзена вёска [[Дачная]], у Ліпкаўскі сельсавет — 5 населеных пунктаў (вёскі [[Барань (Вусценскі сельсавет)|Барань]], [[Навасёлкі (Аршанскі раён)|Навасёлкі]], [[Татарск (Аршанскі раён)|Татарск]], [[Целянцеева]] і [[Чэрвіна (вёска)|Чэрвіна]])<ref>Рашэнні выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 17 снежня 1971 г. і 24 студзеня 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 8 красавіка 2004 года сельсавет скасаваны, яго тэрыторыя далучана да [[Зубрэвіцкі сельсавет|Зубрэвіцкага]] (9 сельскіх населеных пунктаў у межах камунальнага ўнітарнага сельскагаспадарчага прадпрыемства «Ударнік»: [[Балотавічы]], [[Барэйшава]], [[Вярхоўе (Аршанскі раён)|Вярхоўе]], [[Дзятлава (Аршанскі раён)|Дзятлава]], [[Лісуны (Аршанскі раён)|Лісуны]], [[Мацнава]], [[Мезенава]], [[Тумінічы]] і [[Хадулы (Аршанскі раён)|Хадулы]]) і [[Вусценскі сельсавет|Вусценскага]] (6 сельскіх населеных пунктаў у межах былога калгаса «Першае мая»: [[Белева (Аршанскі раён)|Белева]], [[Бранцава]], [[Клюшнікава]], [[Ленькавічы]], [[Наваселле (Аршанскі раён)|Наваселле]] і [[Хімінічы]]) сельсаветаў<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. На момант скасавання ў склад сельсавета ўваходзілі 15 населеных пунктаў. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / С.Д. Гриневич и др. — Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Т. 2: (1944―1980 гг.). — Минск: «Беларусь», 1987. — 283 с. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|46851}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1963 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 2004 годзе]] 5s8eo8eiqk3pegpv8ct08qcfx0hxoiz Якаўлевіцкі сельсавет 0 580102 4164099 4072887 2022-07-24T11:25:19Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Якаўлевіцкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = сельсавет |Гімн = |Уваходзіць у = [[Аршанскі раён]] |Уключае = 10 населеных пунктаў |Сталіца = [[Якаўлевічы (вёска)|Якаўлевічы]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = [[10 кастрычніка]] [[2013]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 978 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Я́каўлевіцкі сельсавет''' — былая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — вёска [[Якаўлевічы (вёска)|Якаўлевічы]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе [[Копыскі раён|Копыскага раёна]] [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска Якаўлевічы. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Копыскім раёне БССР. З 8 ліпеня 1931 года ў складзе Аршанскага раёна БССР. З 15 ліпеня 1935 года Якаўлевічы набылі статус рабочага пасёлка. З 20 лютага 1938 года ў складзе Віцебскай вобласці. 10 сакавіка 1954 года статус Якаўлевіч паніжаны да вёскі. 16 верасня 1960 года ў склад [[Панізоўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Панізоўскага сельсавета]] перададзены 3 населеныя пункты ([[Марозава (Аршанскі раён)|Марозава]], [[Сцяпкова (Аршанскі раён)|Сцяпкова]] і [[Чарное]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. 10 кастрычніка 2013 года сельсавет скасаваны, яго тэрыторыя далучана да [[Зубаўскі сельсавет|Зубаўскага сельсавета]]<ref>[http://pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913v0060692&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области]</ref>. == Насельніцтва == Паводле перапісу 2009 года насельніцтва сельсавета складала 978 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 93,9 % — [[беларусы]], 3,8 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,6 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. == Склад == На момант скасавання ў склад сельсавета ўваходзілі 10 населеных пунктаў: [[Засценкі (Аршанскі раён)|Засценкі]], [[Казловічы 1]], [[Казловічы 2]], [[Лешча (Аршанскі раён)|Лешча]], [[Люціны]], [[Лямна]], [[Магераўка]], [[Раманоўка (Аршанскі раён)|Раманоўка]], вёска [[Якаўлевічы (вёска)|Якаўлевічы]], пасёлак [[Якаўлевічы (пасёлак)|Якаўлевічы]]). {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. == Спасылкі == * {{archives.gov.by|121324}} {{Аршанскі раён}} [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Копыскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 2013 годзе]] nbovm3x99gh8bjkk66f8mn0hkjpxknk Першая бітва за Бенгазі 0 581284 4164014 4155525 2022-07-24T08:09:06Z DBatura 73587 /* Наймiты */ wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Бiтва за Бенгазі |частка = [[Грамадзянская вайна ў Лівіі (2011)]] |выява = People on a tank in Benghazi1.jpg |загаловак = Людзі на танку ў Бенгазі. |дата = [[17 лютага]] — [[20 лютага]] |месца = [[Лівія]]: [[Бенгазі]], часткова Дэрна i Аль-Байда |прычына = Дэманстрацыі, перарослыя ў паўстанне і рэвалюцыю |вынік = перамога паўстанцаў |праціўнік1 = [[Выява:Flag_of_Libya_(1977-2011).svg|22px|border]] [[Вялікая Сацыялістычная Народная Лівійская Арабская Джамахірыя|Урадавая армiя Лiвii]]<br>«Кацібы»<br>Замежныя наймiты<ref>[http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2053490,00.html Among Libya's Prisoners: Interviews with Mercenaries] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130824010635/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2053490,00.html |date=24 жніўня 2013 }}</ref> |праціўнік2 = [[Выява:Flag of Libya.svg|22px|border]] [[Нацыянальны пераходны савет Лівіі|Лiвiйскiя паўстанцы]] |камандзір1 = [[Саадзі Кадафі]] |камандзір2 = [[Абдул Фатах Юніс]] |сілы1 = невядома |сілы2 = 10 000<ref>[http://www.guardian.co.uk/world/2011/feb/20/libya-gunshots-screams-revolution Libya protests: gunshots, screams and talk of revolution]</ref> |страты1 = 111 ваенных забіта, 50 загінулых наймітаў, 39 зніклых без вестак, каля 500 палонных, 3 танка знішчаны |страты2 = ад 332 да 497 забітых<ref name="www.bbc.co.uk">[http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12636798 Libya revolt: Gaddafi in crimes against humanity probe]</ref><ref>[https://www.amnesty.org/en/library/asset/MDE19/011/2011/en/5a97c7df-aee8-4830-9f2b-d54f805d2dc1/mde190112011en.html AMNESTY INTERNATIONAL Briefing] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140613211913/http://www.amnesty.org/en/library/asset/MDE19/011/2011/en/5a97c7df-aee8-4830-9f2b-d54f805d2dc1/mde190112011en.html |date=13 чэрвеня 2014 }}</ref><ref name="agi.it">[http://www.agi.it/english-version/world/elenco-notizie/201102230828-pol-ren1009-libya_saif_300_dead_greatest_bloodshed_in_benghazi AFFONDO DI NAPOLITANO IL POPOLO PADANO NON ESISTE]{{Недаступная спасылка}}</ref>, 9 зніклых без вестак<ref>[https://www.amnesty.org/en/library/asset/MDE19/011/2011/en/5a97c7df-aee8-4830-9f2b-d54f805d2dc1/mde190112011en.html AMNESTY INTERNATIONAL Briefing] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140613211913/http://www.amnesty.org/en/library/asset/MDE19/011/2011/en/5a97c7df-aee8-4830-9f2b-d54f805d2dc1/mde190112011en.html |date=13 чэрвеня 2014 }}</ref> |агульныя страты = |заўвага = }} {{Паўстанне ў Лівіі}} '''Першая бітва за Бенгазі''' — бітва ў самым пачатку [[Грамадзянская вайна ў Лівіі (2011)|грамадзянскай вайны ў Лівіі]] [[2011]] года паміж ваеннымі, якія выступалі на баку лідара [[Вялікая Сацыялістычная Народная Лівійская Арабская Джамахірыя|Джамахірыі]] [[Муамар Кадафі|Муамара Кадафі]] і яго супернікамі. Адбывалася ў [[Бенгазі]], а таксама некаторых іншых гарадах ўсходняй Лівіі (Кірэнаікі) — (Аль-Байда і Дэрне). У самым Бенгазі асноўныя баявыя дзеянні вяліся каля паліцэйскіх участкаў, а таксама падкантрольнай ураду кацібы<ref name=autogenerated1>[https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2011/02/25/AR2011022505021.html Battle at army base broke Gadhafi hold in Benghazi]</ref>. == Пратэсты і першыя сутычкi ў Бенгазі == [[15 лютага]] ў краiне пачаліся масавыя антыўрадавыя пратэсты. Людзі выйшлі пратэставаць супраць 42-гадовага праўлення Муамара Кадафі. Першым горадам, дзе пачалiся пратэсты, стаў Бенгазі, у якiм 500-600 чалавек выйшлі вулiчныя дэманстрацыi. Пачалiся сутычкi з паліцыяй, у выніку якіх 14 чалавек атрымалі раненні, у тым ліку 10 афіцэраў МУС. Масавыя дэманстрацыі былi арганізаваны праз [[Facebook]]<ref>{{cite news|url=http://news.smh.com.au/breaking-news-world/libyan-islamists-seize-arms-take-hostages-20110221-1b19c.html|title=Libyan Islamists seize arms, take hostages|date=21 February 2011|accessdate=8 January 2012|agency=Agence France-Presse|work=Sydney Morning Herald}}</ref><ref name="AJBlog-17"/>. На наступны дзень дэманстранты пачалi кідаць камяні ў палiцэйскix. У адказ паліцыяй былі выпушчаныя гумовыя кулі. У вынiку гэтага, 38 чалавек атрымалі раненні<ref name="massacres reported"/>. Баявыя дзеянні ў Бенгазі пачаліся 17 лютага. Батальён спецпадраздзялення напярэдадні адкрыў агонь па пратэстантах, у вынiку чаго загінула 14 чалавек. Падчас пахавання загінулых на наступны дзень, адна з пахавальных працэсій праходзіла ў месцы размяшчэння кацібы. Па некаторых дадзеных, людзi сталі кідаць камяні ў бок кацібы, чым справакавалі салдат, па іншых дадзеных, салдаты першымі адкрылі агонь на паразу. У выніку інцыдэнту яшчэ 24 чалавек загінуў, што выклікала масавыя пратэсты, а таксама абурэнне ў гараджан. Пазней паведамлялася аб расправе натоўпу над двума паліцыянтамі, што нібыта ўдзельнічалі ў расстрэле працэсіі<ref name="xinhuanet1">{{cite web|url=http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-02/19/c_13739109.htm|title=Two policemen hanged in Libya protests|publisher=News.xinhuanet.com|date=19 February 2011|accessdate=24 February 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AIbwbn7U?url=http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-02/19/c_13739109.htm|archivedate=2012-08-30|deadlink=no}}</ref>. Пратэсты ж паступова, як паведамляецца, перараслі ў рэвалюцыю, а да пратэстоўцаў далучалася ўсё большая колькасць прыхільнікаў. На працягу наступных двух дзён пратэсты з рэвалюцыйнымі лозунгамі захліснулі ўвесь горад, а пратэстоўцы захапілі тэлерадыёстанцыю Бенгазі. На бок апазіцыянераў сталі пераходзіць асобныя паліцэйскія і вайсковыя падраздзяленні<ref>[http://www.enduringamerica.com/home/2011/2/18/libya-bahrain-and-beyond-liveblog-confrontations.html Libya, Bahrain (and Beyond) LiveBlog: Confrontations]</ref>. У Бенгазі да вечара [[18 лютага]] пад кантролем лаяльных Кадафі войскаў заставалася толькі каціба. [[19 лютага]] міма кацібы праходзіла яшчэ адна пахавальная працэсія, па якой таксама быў адкрыты агонь салдатамі батальёна спецпрызначэння<ref>[http://globalvoicesonline.org/2011/02/19/libya-benghazi-rises-against-gaddafi/ Libya: Benghazi Rises Against Gaddafi (Updated)]</ref><ref>[http://timeslahore.com/2011/02/19/libya-death-toll-rises-to-84-as-protesters-killed-in-benghazi/ Libya death toll rises to 84 as protesters killed in Benghazi] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110427194111/http://timeslahore.com/2011/02/19/libya-death-toll-rises-to-84-as-protesters-killed-in-benghazi/ |date=27 красавіка 2011 }}</ref>. У гэты ж дзень апазіцыянеры выкарыстоўвалі бульдозеры для зносу сцены, каб пракрасціся на тэрыторыю кацібы, перыядычна адыходзячы пад шчыльным агнём. Натоўп змог пракрасціся на тэрыторыю адной з ваенных баз паблізу Бенгазі, дзе салдаты здаліся, а паўстанцы завалодалі трыма танкамі. Пасля гэтыя танкі выкарыстоўваліся для зносу сцен кацібы. Паведамляецца таксама, што адзін з жыхароў Бенгазі начыніў сваю машыну самаробнай бомбай, накіраваўшы яе ў вароты кацібы. Сам ён загінуў, аднак праз некалькі гадзін пратэстоўцы змаглі прарвацца на тэрыторыю базы<ref>{{Cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12789740|title=Saadi Gaddafi 'gave order to shoot' in Benghazi revolt|accessdate=March 21, 2011 | work=BBC News|date=21 March 2011}}</ref>. == Дэрна == Яшчэ за два дні да гэтага, [[16 лютага]], як паведамлялася «ісламісцкія баевікі», пры дапамозе беглага палкоўніка, штурмавалі ваенны склад у горадзе Дэрна і захапілі 250 адзінак зброі і 70 адзінак ваеннага транспарту. Падчас нападу 4 чалавекі загінула і 16 было паранена<ref>[http://news.smh.com.au/breaking-news-world/libyan-islamists-seize-arms-take-hostages-20110221-1b19c.html Libyan Islamists seize arms, take hostages]</ref>. == Аль-Байда == [[18 лютага]], як паведамляецца, у Аль-Байда, па некаторых дадзеных, падраздзялення паліцыі і ваенныя сталі пераходзіць на бок паўстанцаў<ref name="AJBlog-17">{{cite web|url=http://blogs.aljazeera.net/middle-east/2011/02/17/live-blog-libya|title=Live Blog – Libya|publisher=Al Jazeera Blogs|date=17 February 2011|accessdate=19 February 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AIgYOwKZ?url=http://blogs.aljazeera.com/blog/middle-east/live-blog-libya|archivedate=2012-08-30|deadlink=no}}</ref>. == Узяцце Бенгазі паўстанцамi == [[20 лютага]] раніцай баі працягваліся ў асобных раёнах Бенгазі. Да гэтага часу яшчэ 30 чалавек загінула на працягу сутак. Аднак да пратэстоўцаў падышлі падмацавання з Аль-Байда і Дэрны. Падчас вырашальнай атакі на кацібы загінулі яшчэ 42 чалавекі. Днём міністр унутраных спраў Лівіі, генерал [[Абдул Фатах Юніс]], які ўзначаліў брыгаду «Удар маланкі», прыбыў у Бенгазі. Войскі яго падраздзялення, якія базаваліся ў наваколлі горада, узброеныя зенітнымі гарматамi, занялі пазіцыі па розныя бакі ад кацібы. Тады стала вядома, што Юніс таксама перайшоў на бок рэвалюцыі, пры гэтым гарантуючы бесперашкодны выезд лаяльных Кадафі войскаў з кацібы. Аднак, па некаторых дадзеных, пры гэтым забілі шэраг салдат уласных падраздзяленняў, якія адмаўляліся адкрываць агонь па паўстанцам<ref>[http://www.news24.com/Africa/News/Libya-130-soldiers-executed-20110223 Libya — 130 soldiers executed]</ref>. == Страты == Паводле розных звестак ад 110 да 257 апазіцыянераў было забіта ў Бенгазі падчас бітвы. У Аль-Байда было забіта 63, а ў Дэран — 29 чалавек<ref name="agi.it" />. Паведамляецца, што 130 салдат войскаў Кадафі, якія адмовіліся страляць па пратэстуючымі, былі забітыя сваімі таварышамі<ref>[http://www.news.com.au/breaking-news/over-640-die-in-libya-unrest/story-e6frfku0-1226011080864 Over 640 die in Libya unrest] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110629173402/http://www.news.com.au/breaking-news/over-640-die-in-libya-unrest/story-e6frfku0-1226011080864 |date=29 чэрвеня 2011 }}</ref>. Агульная колькасць загінуўшых у баях у Бенгазі, Дзёран і Аль-Байда ацэньваецца 332-479 чалавек. Яшчэ 1932 чалавека было паранена<ref>{{cite news |author=9:45 PM |url=http://www.boston.com/news/world/africa/articles/2011/03/01/rebel_held_city_near_tripoli_celebrates_battle_win/ |title=Gadhafi forces retake towns near Libyan capital |publisher=AP |date= |accessdate=2011-03-01 |deadlink=404 }}</ref>. З салдат, якія засталіся вернымі Кадафі, былі забітыя 111 чалавек<ref>{{cite web|author=9:45 PM|url=http://www.asianage.com/international/libya-says-300-dead-violence-including-111-soldiers-193|title=Libya says 300 dead in violence, including 111 soldiers|publisher=The Asian Age|date=|accessdate=2011-02-24|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AIgbDvsi?url=http://www.asianage.com/international/libya-says-300-dead-violence-including-111-soldiers-193|archivedate=2012-08-30|deadlink=yes}}</ref>. З 325 наймітаў, накіраваных на ўсход для падаўлення акцый пратэсту, паведамляецца пра 50 захопленых і забітых паўстанцамі<ref>{{cite news|author=Ian Black and Owen Bowcott |url=http://www.guardian.co.uk/world/2011/feb/18/libya-protests-massacres-reported |title=Libya protests: massacres reported as Gaddafi imposes news blackout &#124; World news |publisher=The Guardian |date= 18 February 2011|accessdate=2011-02-25 |location=London}}</ref>, і як мінімум пра 236 узятых у палон<ref>{{cite news |last=Dziadosz |first=Alexander |url=https://www.reuters.com/article/2011/02/23/us-libya-protests-east-idUSTRE71M3J920110223?pageNumber=1 |title=Benghazi, cradle of revolt, condemns Gaddafi |publisher=Reuters |date=2011-02-23 |accessdate=2011-02-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110815122105/http://www.reuters.com/article/2011/02/23/us-libya-protests-east-idUSTRE71M3J920110223?pageNumber=1 |archivedate=15 жніўня 2011 |deadurl=yes }} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110815122105/http://www.reuters.com/article/2011/02/23/us-libya-protests-east-idUSTRE71M3J920110223?pageNumber=1 |date=15 жніўня 2011 }}</ref>. Лёс астатніх невядомы. == Наймiты == Па дадзеных некаторых СМІ, для падаўлення пратэстаў і навядзенне ў Бенгазі парадку, у горадзе 18-19 лютага былi накіраваны 325 найміты з розных афрыканскіх краін. Гэта выклікала крайняе абурэнне ў многіх жыхароў горада, пасля СМІ і відавочцы паведамлялі аб асобных выпадках распраў гараджан над наёмнікамі. Так, у Аль-Байда, як паведамляецца, мяцежнікі пакаралі смерцю 50 афрыканскіх наймітаў<ref name=autogenerated3>[http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2053490,00.html Among Libya’s Prisoners: Interviews with Mercenaries] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130824010635/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2053490,00.html |date=24 жніўня 2013 }}</ref><ref name="massacres reported">{{cite news|author=Ian Black and Owen Bowcott |url=http://www.guardian.co.uk/world/2011/feb/18/libya-protests-massacres-reported |title=Libya protests: massacres reported as Gaddafi imposes news blackout &#124; World news |publisher=The Guardian |date= 18 February 2011|accessdate=24 February 2011 |location=London}}</ref>. Цела некаторых з іх былі зняты на відэа<ref>{{cite web|author=1:50 |url=https://www.youtube.com/watch?v=Q6akmd6tfxg |title=African Mercenary Killed in Libya |publisher=YouTube |date= |accessdate=24 February 2011 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=_s91AvXP2XQ&skipcontrinter=1 |title=African Mercenary Killed in Libya 2 |publisher=YouTube |date=22 February 2011 |accessdate=24 February 2011 }}</ref>. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Бітвы паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Бітвы грамадзянскай вайны ў Лівіі]] [[Катэгорыя:Люты 2011 года]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2011 года]] [[Катэгорыя:2011 год у Лівіі]] tuvhkdtmnw6urlyzp7atnwfb8nogf6f Сімон Візенталь 0 594117 4163831 4129247 2022-07-23T19:59:53Z StachLysy 62453 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Сімон Візенталь''' ({{lang-de|Simon Wiesenthal}}, {{ДН|31|12|1908}}, [[Бучач]], Аўстра-Венгрыя, цяпер у [[Цярнопальская вобласць]] Украіны — {{ДС|20|9|2005}}, {{МС|Вена||}}) — аўстрыйскі архітэктар і грамадскі дзеяч, «паляўнічы на нацыстаў». == Біяграфія == Нарадзіўся ў Бучачы, у яўрэйскай сям’і. Скончыў [[чэшскі тэхнічны ўніверсітэт|тэхнічны ўніверсітэт у Празе]], з 1932 года жыў у [[Львоў|Львове]], працаваў архітэктарам. У 1941 годзе пасля акупацыі Львова нацыстамі Візенталь і яго жонка апынуліся ў львоўскім гета, адкуль ім удалося ўцячы. Аднак у чэрвені 1944 года Візенталя злавілі ў Львове і адправілі ў канцэнтрацыйны лагер Маўтхаўзен, адкуль вызвалены амерыканскімі войскамі 5 мая 1945 года. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Візенталь Сімон}} [[Катэгорыя:Архітэктары Львова]] [[Катэгорыя:Дзеячы яўрэйскіх грамадскіх арганізацый]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Вены]] [[Катэгорыя:Выжылі ў Халакосце]] [[Катэгорыя:Паляўнічыя на нацыстаў]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Цярнопальскай вобласці]] [[Катэгорыя:Вязні канцэнтрацыйнага лагера Маўтгаўзен]] [[Катэгорыя:Вязні польскіх гета]] fds0110ttns0k8ssbz38cvyeoxekcne Гарлачык чыста-белы 0 608655 4163796 3413075 2022-07-23T18:59:13Z JerzyKundrat 174 /* Пашырэнне */ wikitext text/x-wiki {{Таксон |image file = |image descr = |regnum = Расліны |parent = Nymphaea |rang = Від |latin = Nymphaea candida |author = [[J.Presl]] et [[C.Presl]] |syn = |range map = |range map caption = |range map width = |range legend = |iucnstatus = |iucn = |wikispecies = Nymphaea candida |grin = }} '''Гарлачык чыста-белыя'''<ref name="Киселевский">{{кніга |аўтар = [[Анатоль Іванавіч Кісялеўскі|Киселевский А. И.]] |частка = |загаловак = Латино-русско-белорусский ботанический словарь. |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Минск |выдавецтва = «Наука и техника» |год = 1967 |том = |старонкі = 88 |старонак = 160 |серыя = |isbn = |тыраж = 2350 }}</ref><ref name="ФСССР">Паводле кнігі «Флора СССР». Гл. раздзел [[#Литература|Літаратура]].</ref><ref name="ИОРСР">Паводле кнігі «Иллюстрированный определитель растений Средней России». Гл. раздзел [[#Литература|Літаратура]].</ref> (''Nymphaéa candida'') — водная расліна, [[Біялагічны від|від]] [[Род (біялогія)|роду]] [[Гарлачык]] сямейства {{bt-bellat|Гарлачыкавыя|Nymphaeaceae}}. == Батанічнае апісанне == Гарлачык чыста-белы — [[Шматгадовыя расліны|шматгадовая]] водная расліна. Адрозніваецца ад [[Гарлачык белы|гарлачыка белага]] больш светлымі кветкамі, моцна ўціснутым ярка-аранжавым [[песцік]]ам і амаль чатырохвугольным аснаваннем чашачкі. [[Карэнішча]] доўгае, гарызантальнае. [[Ліст|Лісце]] плавае, круглявае, у дыяметры да 20-30 см. [[Кветка|Кветкі]] белыя, да 15 см у дыяметры, маюць слабы водар. Гінецэй сінкарпны, з паўніжняй [[Завязь|завяззю]]. == Пашырэнне == Расце ў азёрах, рэках з павольнай плынню на глыбіні да 2 м. Сустакаецца ў [[Казахстан]]е, [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], у Расіі — у [[Еўрапейская частка Расіі|еўрапейскай частцы]], [[Заходняя Сібір|Заходняй]] і [[Усходняя Сібір|Усходняй Сібіры]]. == Гаспадарчае значэнне і прымяненне == Карэнішчы і насенне ядомыя<ref name="ДпрСССР"/>. У народнай медыцыне адвар гарлачыка чыста-белага ўжываецца як сродак ад акне і вяснушак, свежыя карэнішчы выкарыстоўваюцца для барацьбы з тараканамі<ref name="ДпрСССР">Губанов И. А. и др. Дикорастущие полезные растения СССР / отв. ред. Т. А. Работнов. — М.: Мысль, 1976. — С. 122. — 360 с. — (Справочники-определители географа и путешественника).</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Комаров В. Л. Род 504. Кувшинка — Nymphaea // Флора СССР : в 30 т. / гл. ред. В. Л. Комаров. — М. ; Л. : Изд-во АН СССР, 1937. — Т. 7 / ред. тома Б. К. Шишкин. — С. 6—12. — 792, XXVI с. — 5200 экз. * Губанов И. А. и др. 572. Nymphaea candida L. — Кувшинка белоснежная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 187. — <nowiki>ISBN 9-87317-128-9</nowiki>. == Спасылкі == * {{Плантарыум|25196}} * [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200007086 Flora of China: ''Nymphaea candida'']{{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Водныя расліны]] [[Катэгорыя:Гарлачыкавыя]] ri3uvmd8sjklryqwyes9877zqfkyli9 4163798 4163796 2022-07-23T19:14:33Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Таксон |image file = |image descr = |regnum = Расліны |parent = Nymphaea |rang = Від |latin = Nymphaea candida |author = [[J.Presl]] et [[C.Presl]] |syn = |range map = |range map caption = |range map width = |range legend = |iucnstatus = |iucn = |wikispecies = Nymphaea candida |grin = }} '''Гарлачык чыста-белыя'''<ref name="Киселевский">{{кніга |аўтар = [[Анатоль Іванавіч Кісялеўскі|Киселевский А. И.]] |частка = |загаловак = Латино-русско-белорусский ботанический словарь. |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Минск |выдавецтва = «Наука и техника» |год = 1967 |том = |старонкі = 88 |старонак = 160 |серыя = |isbn = |тыраж = 2350 }}</ref><ref name="ФСССР">Паводле кнігі «Флора СССР». Гл. раздзел [[#Литература|Літаратура]].</ref><ref name="ИОРСР">Паводле кнігі «Иллюстрированный определитель растений Средней России». Гл. раздзел [[#Литература|Літаратура]].</ref> (''Nymphaéa candida'') — водная расліна, [[Біялагічны від|від]] [[Род (біялогія)|роду]] [[Гарлачык]] сямейства {{bt-bellat|Гарлачыкавыя|Nymphaeaceae}}. == Батанічнае апісанне == [[Шматгадовыя расліны|Шматгадовая]] водная бессцябловая расліна з доўгім, гарызантальным [[карэнішча]]м. [[Лісце]] плаваючае, круглавата-авальнае, дыяметрам да 25-30 см, зверху цёмна-зялёнае, знізу чырванавата-фіялетавае, лопасці каля яго асновы амаль раўнабокія, вострыя. [[Кветка|Кветкі]] буйныя, адзіночныя, белыя, да 11-15 см у дыяметры, маюць слабы водар. Адрозніваецца ад [[Гарлачык белы|гарлачыка белага]] больш светлымі кветкамі. Пялёсткі паступова пераходзяць у тычынкі, з якіх вонкавыя з лісцепадобнымі ніцямі, унутраныя з ланцэтнымі. Моцна ўціснуты ярка-аранжавы [[песцік]], з амаль чатырохвугольнай асновай чашачкі. Плод шматнасенны, ягдападобны, зялёны, выспявае пад вадой. == Пашырэнне == Расце ў азёрах, рэках з павольнай плынню на глыбіні да 2 м. Сустакаецца ў [[Казахстан]]е, [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], у Расіі — у [[Еўрапейская частка Расіі|еўрапейскай частцы]], [[Заходняя Сібір|Заходняй]] і [[Усходняя Сібір|Усходняй Сібіры]]. Цвіце ў маі-жніўні. == Гаспадарчае значэнне і прымяненне == Карэнішчы і насенне ядомыя<ref name="ДпрСССР"/>. У народнай медыцыне адвар гарлачыка чыста-белага ўжываецца як сродак ад акне і вяснушак, свежыя карэнішчы выкарыстоўваюцца для барацьбы з тараканамі<ref name="ДпрСССР">Губанов И. А. и др. Дикорастущие полезные растения СССР / отв. ред. Т. А. Работнов. — М.: Мысль, 1976. — С. 122. — 360 с. — (Справочники-определители географа и путешественника).</ref>. Добры корм для [[андатра|андатры]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БЭ|1|Гарлачык|Мартыненка В. П.}} * Комаров В. Л. Род 504. Кувшинка — Nymphaea // Флора СССР : в 30 т. / гл. ред. В. Л. Комаров. — М. ; Л. : Изд-во АН СССР, 1937. — Т. 7 / ред. тома Б. К. Шишкин. — С. 6—12. — 792, XXVI с. — 5200 экз. {{ref-ru}} * Губанов И. А. и др. 572. Nymphaea candida L. — Кувшинка белоснежная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 187. — ISBN 9-87317-128-9. {{ref-ru}} == Спасылкі == * {{Плантарыум|25196}} * [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200007086 Flora of China: ''Nymphaea candida'']{{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Водныя расліны]] [[Катэгорыя:Гарлачыкавыя]] bjco561cgbuiznq2r8qjpy909eed0mj 4163799 4163798 2022-07-23T19:15:18Z JerzyKundrat 174 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{Таксон |image file = |image descr = |regnum = Расліны |parent = Nymphaea |rang = Від |latin = Nymphaea candida |author = [[J.Presl]] et [[C.Presl]] |syn = |range map = |range map caption = |range map width = |range legend = |iucnstatus = |iucn = |wikispecies = Nymphaea candida |grin = }} '''Гарлачык чыста-белыя'''<ref name="Киселевский">{{кніга |аўтар = [[Анатоль Іванавіч Кісялеўскі|Киселевский А. И.]] |частка = |загаловак = Латино-русско-белорусский ботанический словарь. |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца = Минск |выдавецтва = «Наука и техника» |год = 1967 |том = |старонкі = 88 |старонак = 160 |серыя = |isbn = |тыраж = 2350 }}</ref><ref name="ФСССР">Паводле кнігі «Флора СССР». Гл. раздзел [[#Литература|Літаратура]].</ref><ref name="ИОРСР">Паводле кнігі «Иллюстрированный определитель растений Средней России». Гл. раздзел [[#Литература|Літаратура]].</ref> (''Nymphaéa candida'') — водная расліна, [[Біялагічны від|від]] [[Род (біялогія)|роду]] [[Гарлачык]] сямейства {{bt-bellat|Гарлачыкавыя|Nymphaeaceae}}. == Батанічнае апісанне == [[Шматгадовыя расліны|Шматгадовая]] водная бессцябловая расліна з доўгім, гарызантальным [[карэнішча]]м. [[Лісце]] плаваючае, круглавата-авальнае, дыяметрам да 25-30 см, зверху цёмна-зялёнае, знізу чырванавата-фіялетавае, лопасці каля яго асновы амаль раўнабокія, вострыя. [[Кветка|Кветкі]] буйныя, адзіночныя, белыя, да 11-15 см у дыяметры, маюць слабы водар. Адрозніваецца ад [[Гарлачык белы|гарлачыка белага]] больш светлымі кветкамі. Пялёсткі паступова пераходзяць у тычынкі, з якіх вонкавыя з лісцепадобнымі ніцямі, унутраныя з ланцэтнымі. Моцна ўціснуты ярка-аранжавы [[песцік]], з амаль чатырохвугольнай асновай чашачкі. Плод шматнасенны, ягдападобны, зялёны, выспявае пад вадой. == Пашырэнне == Расце ў азёрах, рэках з павольнай плынню на глыбіні да 2 м. Сустакаецца ў [[Казахстан]]е, [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], у Расіі — у [[Еўрапейская частка Расіі|еўрапейскай частцы]], [[Заходняя Сібір|Заходняй]] і [[Усходняя Сібір|Усходняй Сібіры]]. Цвіце ў маі-жніўні. == Гаспадарчае значэнне і прымяненне == Карэнішчы і насенне ядомыя<ref name="ДпрСССР"/>. У народнай медыцыне адвар гарлачыка чыста-белага ўжываецца як сродак ад акне і вяснушак, свежыя карэнішчы выкарыстоўваюцца для барацьбы з тараканамі<ref name="ДпрСССР">Губанов И. А. и др. Дикорастущие полезные растения СССР / отв. ред. Т. А. Работнов. — М.: Мысль, 1976. — С. 122. — 360 с. — (Справочники-определители географа и путешественника).</ref>. Добры корм для [[андатра|андатры]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БЭ|1|Гарлачык|Мартыненка В. П.}} * ''Комаров В. Л.'' Род 504. Кувшинка — Nymphaea // Флора СССР : в 30 т. / гл. ред. В. Л. Комаров. — М. ; Л. : Изд-во АН СССР, 1937. — Т. 7 / ред. тома Б. К. Шишкин. — С. 6—12. — 792, XXVI с. — 5200 экз. {{ref-ru}} * ''Губанов И. А. и др.'' 572. Nymphaea candida L. — Кувшинка белоснежная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 187. — ISBN 9-87317-128-9. {{ref-ru}} == Спасылкі == * {{Плантарыум|25196}} * [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200007086 Flora of China: ''Nymphaea candida'']{{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Водныя расліны]] [[Катэгорыя:Гарлачыкавыя]] kfk5ijnml1cji84blwok0aghcvb6sxs Маскітавы бераг 0 612077 4163925 3771533 2022-07-24T02:09:53Z 190.143.251.193 wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Маскітавы бераг |саманазва = |статус = [[пратэктарат]] |гімн = |сцяг = Flag of the Mosquito Monarchy.svg |апісанне_сцяга = |герб = Coat of arms of the Mosquito Monarchy.svg |апісанне_герба = |карта = Map of the Mosquito Coast.jpg |апісанне = |p1 = |flag_p1 = |p2 = |flag_p2 = |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |утворана = [[17 стагоддзе|XVII стагоддзе]] |ліквідавана = [[1894]] г. |утворана2 = |ліквідавана2 = |s1 = |flag_s1 = |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |сталіца = [[Блуфілдс]] (з [[1845]] г.) |гарады = |мовы = |валюта = |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = |насельніцтва = |форма_кіравання = [[манархія]] |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = [[кароль]] |кіраўнік1 = |год_кіраўніка1 = |тытул_кіраўнікоў2 = |кіраўнік2 = |год_кіраўніка2 = |тытул_кіраўнікоў3 = |кіраўнік3 = |год_кіраўніка3 = |тытул_кіраўнікоў4 = |кіраўнік4 = |год_кіраўніка4 = |тытул_кіраўнікоў5 = |кіраўнік5 = |год_кіраўніка5 = |тытул_кіраўнікоў6 = |кіраўнік6 = |год_кіраўніка6 = |рэлігія = |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |заўв = }} '''Маскі́тавы бе́раг''' ({{lang-es|Costa de Mosquitos}}, {{lang-en|Mosquito Coast}}) — [[гістарычная вобласць]] уздоўж заходняга берага [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] на тэрыторыі усходу [[Нікарагуа]] і паўднёвага усходу [[Гандурас]]а. Назва паходзіць ад наймення [[індзейцы|індзейскага]] народа [[міскіта]], які стварыў у [[17 стагоддзе|XVII]] ст. дзяржаўнае фарміраванне, што развівалася ў пэўныя перыяды пад [[пратэктарат]]ам [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], у складзе [[Іспанская імперыя|Іспанскай каланіяльнай імперыі]] і ў якасці аўтаномнай [[Індзейская рэзервацыя|рэзервацыі]] ў складзе Нікарагуа. == Асаблівасці геаграфіі == [[Выява:View of the Port of Black River in the Territory of Poyais.png|thumb|left|Малюнак [[1825]] г.]] Маскітавы бераг уяўляе сабою прыбярэжную [[нізіна|нізіну]] паміж [[нікарагуа]]нскім нагор'ем і [[Карыбскае мора|Карыбскім морам]]. Яе шырыня складае каля 60 — 80 км. Яна сфарміравана [[рака|рэкамі]], што бяруць пачатак на нагор'і і выносяць мноства [[пясок|пяску]], [[друз]]у і [[гліна|гліны]]. Воды Карыбскага мора ўздоўж Маскітавага берага маюць брудна-карычневы колер з-за пясчана-глінянай [[Суспензія|завісі]]. У вусцях рэк утвораюцца водмелі, ад мора адлучаюцца плыткія [[лагуна|лагуны]]. [[Асадкавыя горныя пароды|Асадкавыя]] наносы і [[каралавыя рыфы]] ствараюць небяспечныя для мараплаўцаў [[Падводная банка|банкі]] з нізкімі [[востраў|астраўкамі]]. Найбольш вядомыя з іх — [[Міскітас]], [[Корн (архіпелаг)|Корн]] і [[Каёс-Перлас]]. Для Маскітавага берага характэрны вільготны [[трапічны клімат]] з сярэдняй тэмпературай +25,8° C. Колькасць ападкаў перавышае 4000 мм у год. Важную ролю адыгрываюць сталыя [[пасат]]ы, якія нясуць вільгаць з Карыбскага мора і жывяць мясцовыя рэкі. Нават у нашы дні значная частка Маскітавага берага пакрыта [[Трапічны лес|трапічнымі лясамі]]. Пласт [[глеба|глебы]] тонкі, вельмі вышчалачаны. Аднак дзякуючы спалучэнню высокіх тэмператур і вільготнасці рэшткі [[расліны|раслін]] і [[жывёлы|жывёл]] хутка дэградуюць і жывяць наступныя пакаленні. Такім чынам дасягаецца высокая [[біялагічная разнастайнасць]]. == Гісторыя == [[Хрыстафор Калумб]] адкрыў усходняе ўзбярэжжа [[Нікарагуа]] ў [[1502]] г. На працягу [[16 стагоддзе|XVI]] ст. [[Іспанія|іспанскія]] ўлады некалькі разоў выдавалі дазвол прыватным асобам на падпарадкаванне гэтай тэрыторыі, аднак адсутнасць каштоўных рэсурсаў не спрыяла каланізацыі. Місіянерскія захады, накіраваныя на распаўсюджванне сярод абарыгенаў [[хрысціянства]], рабіў ордэн [[Францысканцы|францысканцаў]], але і яны не мелі асаблівага поспеху. Іспанцы падзялялі тэрыторыю Маскітавага берага на 2 буйныя раёны — Тагузгальпа на поўначы і Талагальпа на поўдні. Згодна сведчанням іспанцаў, яны былі населены 30 рознымі плямёнамі [[індзейцы|індзейцаў]]. Агульная назва Маскітавы бераг узнікла ў [[17 стагоддзе|XVII]] ст., калі [[Каралеўства Англія|англійскія]] [[Пурытанства|пурытане]] заснавалі ў [[1629]] г. калонію на востраве [[Правідэнсія (востраў)|Правідэнсія]] і ўсталявалі кантакты з [[мацярык|мацерыковымі]] тубыльцамі. Яны паведамлялі пра існаванне каралеўства [[міскіта]]. Каля [[1638]] г. сын караля міскіта нават наведаў Англію і атрымаў абяцанне на абарону сваёй дзяржавы ад іспанцаў. У [[1641]] г. пурытанская калонія на востраве Правідэнсія была ліквідавана. Кантакты паміж міскіта і англічанамі ўзнавіліся пасля заваявання апошнімі [[Ямайка|Ямайкі]] ў [[1655]] г. Кароль міскіта Олдмэн зноў наведаў Англію і сустрэўся з [[Карл II Сцюарт|Карлам II]]. Яго візіт не быў сур'ёзна ўспрыняты прыдворнымі, але садзейнічаў развіццю [[гандаль|ганлёвых]] і ваенных сувязяў паміж Ямайкай і Маскітавым берагам. У [[1687]] г. каралём міскіта стаў яго сын Джэрамі I, таксама прыхільны да англійскіх гандляроў і [[пірацтва|піратаў]]. На мяжы XVII ст. і [[18 стагоддзе|XVIII]] ст. уладу на Маскітавым беразе захапілі чарнаскурыя [[Самба (этнаграфічны тэрмін)|самба]]. Яны стваралі ваенныя атрады, якія рабілі напады на іспанскія паселішчы, захопленых у палон прадавалі ямайскім плантатарам у [[рабства]], аказвалі дапамогу у барацьбе ямайскіх плантатараў супраць марунаў (гл. [[Гісторыя Ямайкі#Плантацыйны рабаўладальніцкі перыяд|Гісторыя Ямайкі]]). У [[1740]] г. падчас чарговай вайны паміж [[Вялікабрытанія]]й і Іспаніяй Роберт Ходжсан, прадстаўнік губернатара Ямайкі, упэўніў караля самба Эдуарда I падпісаць дагавор аб брытанскім [[пратэктарат|пратэктараце]]. У [[1742]] г. Эдуард II даў дазвол брытанскім каланістам сяліцца на тэрыторыі яго краіны. Усяго перасялілася некалькі сотняў плантатараў, якія прывезлі [[негр]]аў-рабоў. Яны займаліся вырошчваннем [[Цукровы трыснёг|цукровага трыснёга]], [[бавоўнік]]а і [[тытунь|тытуня]], здабывалі каштоўную [[драўніна|драўніну]]. Міскіта ахоўвалі плантацыі і аказвалі перасяленцам ваенную дапамогу, за што атрымоўвалі штодрыя падарункі ў выглядзе [[зброя|зброі]] і гандлёвых тавараў. У [[1786]] г. Вялікабрытанія, саслабленая [[Вайна за незалежнасць ЗША|Амерыканскай рэвалюцыяй]], была вымушана саступіць пратэктарат Іспаніі. Міскіта і брытанскія плантатары, што вырашылі застацца на Маскітавым беразе, павінны былі прысягнуцца іспанскай манархіі. Фармальна далучаныя да [[Іспанская імперыя|іспанскай каланіяльнай імперыі]] тэрыторыі былі часткай генерал-капітанства [[Гватэмала]], але рэчаіснае кіраванне адбывалася з [[Новая Гранада|Новай Гранады]]. Каб прыцягнуць да сябе мясцовае насельніцтва, іспанцы арганізоўвалі [[каталіцызм|каталіцкія]] місіі, працягвалі палітыку подкупу падарункамі каралёў міскіта. Аднак [[4 верасня]] [[1800]] г. Георг II, кароль міскіта, абвясціў Іспаніі вайну і захапіў [[Блуфілдс]]. Ён быў атручаны сваім братам Стывенам, прыхільнікам Іспаніі. Паміж Стывенам і Георгам Фрэдэрыкам Аўгустам I, сынам Георга II, якога падтрымалі плантатары [[Беліз|Брытанскага Гандураса]] і Ямайкі, пачалася вайна. У [[1816]] г. Георг Фрэдэрык Аўгуст I быў афіцыйна каранаваны ў Брытанскім Гандурасе. Войны іспанскіх калоній за незалежнасць фактычна ліквідавалі прысутнасць іспанцаў на Маскітавым беразе. У [[1837]] г. Вялікабрытанія афіцыйна прызнала Маскітавы бераг як незалежную дзяржаву. [[Выява:Bluefields Mosquito Coast 1845.jpg|thumb|left|Акварэль з Блуфілдса, [[1845]] г.]] У [[1844]] г., калі пасля смерці караля міскіта краіна зноў апынулася на мяжы грамадзянскай вайны, Вялікабрытанія абвясціла аб усталяванні пратэктарата над Маскітавым берагам. Хаця ўлада манархаў міскіта захавалася, галоўную ролю ў кіраванні атрымаў брытанскі консул. Брытанскія каланіяльныя ўлады заахвочвалі перасяленне з іншых калоній [[Вест-Індыя|Вест-Індыі]], у тым ліку былых чарнаскурых рабоў, якія актыўна супрацоўнічалі з брытанскай адміністрацыяй і часцяком аказваліся ў лепшым сацыяльным стане, чым карэнныя жыхары. Развіццю эканомікі садзейнічаў хуткі рост коштаў на драўніну, што здабывалі ў мясцовых лясах. Галоўным адміністрацыйным цэнтрам пратэктарата стаў Блуфілдс. Пашырэнне брытанскіх каланіяльных валоданняў у [[Цэнтральная Амерыка|Цэнтральнай Амерыцы]] выклікала незадаволенасць з боку незалежных [[Гандурас]]а і Нікарагуа. Яны атрымалі падтрымку з боку [[ЗША]]. Шэраг інцыдэнтаў паміж ЗША і Вялікабрытаніяй у Карыбскім моры схіліў брытанскую грамадскую думку пайсці на саступкі. [[28 студзеня]] [[1860]] г. Вялікабрытанія падпісала ў [[Манагуа]] дагавор, згодна якому Маскітавы бераг перадаваўся ў валоданне Нікарагуа. У [[1869]] г. міжнародны суд прызнаў паўночную частку Маскітавага берага тэрыторыяй, падначаленай Гандурасу. У [[1861]] г. улады Нікарагуа прызналі каралеўства Міскіта ў якасці аўтаномнай [[Індзейская рэзервацыя|рэзервацыі]]. Аднак яе плошча была скарочана землямі вакол Блуфілдса, а кароль названы вярхоўным правадыром. Яго ўладу абмяжоўвала Кансультацыйная рада. У [[1865]] г. Нікарагуа не прызнала вярхоўнага правадыра Вільяма Генры Кларанса, выбранага без удзелу нікарагуанскага прадстаўніка. Вільям Генры Кларанс звярнуўся за дапамогай да Вялікабрытаніі. Нікарагуа і Вялікабрытанія дамовіліся аб [[арбітраж]]ы [[Франц Іосіф I|Франца Іосіфа I]]. У [[1881]] г. ён прызнаў аўтаномію міскіта, у тым ліку права на [[Фінансы|фінансавую]] і [[Падатак|падатковую]] самастойнасць. За Нікарагуа прызнаваліся правы паднімаць свой [[сцяг]], мець афіцыйнага прадстаўніка ў рэзервацыі, але гэта дзяржава павінна была выплаціць кампенсацыю міскіта за скарачэнне іх тэрыторый. [[12 лютага]] [[1894]] г. нікарагуанскія ваенныя сілы на чале Рыгаберта Кабесаса ўварваліся ў рэзервацыю і зрынулі ўладу Вільяма Генры Кларанса. У ліпені Блуфілдс быў акупаваны амерыканцамі, якія фармальна ўзнавілі аўтаномію. Аднак акупацыя доўжылася толькі 1 месяц. Пасля зыходу амерыканскіх ваенных нікарагуанцы зноў захапілі землі міскіта і [[20 лістапада]] [[1894]] г. абвясцілі іх часткай сваёй дзяржавы. Пасля ліквідацыі рэзервацыі міскіта захоўвалі апазіцыю ў дачыненні да нікарагуанскіх уладаў. У [[1987]] г. Нікарагуа была вымушана прызнаць аўтаномію рэгіёнаў [[Аўтаномны рэгіён паўночна-карыбскага ўзбярэжжа|Атлантыка-Нортэ]] і [[Аўтаномны рэгіён паўднёва-карыбскага ўзбярэжжа|Атлантыка-Сур]]. == Літаратура == * ''Staten, C.'' [https://books.google.by/books?id=2eZxwYCYSrYC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false The History of Nicaragua] / ''Clifford L. Staten''. — Santa Barbara: ABC-CLIO, 2010. ISBN 978-0-313-36037-4 == Спасылкі == {{Commonscat|Mosquito Coast}} * [https://www.britishempire.co.uk/maproom/mosquitocoast.htm Mosquito Coast Colony - The British Empire] * [https://www.historyfiles.co.uk/KingListsAmericas/CentralMiskito.htm Miskito Kings (Mosquitia)] * [http://www.island-treasure.com/history-of-bluefields/ History of Bluefields] [[Катэгорыя:Гістарычныя дзяржавы Амерыкі]] [[Катэгорыя:Былыя калоніі Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Былыя калоніі Іспаніі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Нікарагуа]] [[Катэгорыя:Геаграфія Гандураса]] [[Катэгорыя:Геаграфія Нікарагуа]] [[Катэгорыя:Берагі Атлантычнага акіяна]] [[Катэгорыя:Берагі Паўночнай Амерыкі]] sef394zgjxt6plsjlpyijsr4d4o4b7s Катэгорыя:Фільмы Рамана Паланскага 14 616838 4163808 3458287 2022-07-23T19:39:51Z StachLysy 62453 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Films by Roman Polanski}} {{Catmain|Раман Паланскі}} [[Катэгорыя:Фільмы польскіх рэжысёраў|Паланскі Раман]] [[Катэгорыя:Фільмы французскіх рэжысёраў|Паланскі Раман]] [[Катэгорыя:Раман Паланскі]] k7tz74oc0lxwyn1ue446it9n4lyg29q Вензавецкі сельсавет 0 625803 4163646 4084018 2022-07-23T12:39:08Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Беларусь}} |Колер2 = |Беларуская назва = Вензавецкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дзятлаўскі раён]] |Уключае = 19 населеных пунктаў |Сталіца = [[Вензавец]] |Датаўтварэння = [[12 кастрычніка]] [[1940]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1832 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 4 |Сайт = http://dyatlovo.grodno-region.by/ru/venz-ru/ |Заўвагі = }} '''Вензаве́цкі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дзятлаўскі раён|Дзятлаўскага раёна]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]] [[Беларусь|Бларусі]]. Цэнтр — [[аграгарадок]] (да 2009 года вёска) [[Вензавец]]. Утвораны 12 кастрычніка 1940 года як '''Юравіцкі сельсавет''' у складзе Дзятлаўскага раёна [[Баранавіцкая вобласць|Баранавіцкай вобласці]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Юравічы (Дзятлаўскі раён)|Юравічы]]. З 8 студзеня 1954 года ў Гродзенскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Міроўшчынскі сельсавет|Міроўшчынскага сельсавета]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Гродненской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. З 25 снежня 1962 года ў складзе [[Слонімскі раён|Слонімскага раёна]]. З 6 студзеня 1965 года ў складзе адноўленага Дзятлаўскага раёна. 12 лістапада 1973 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Вензавец, сельсавет перайменаваны ў Вензавецкі<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Гродзенскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 12 лістапада 1973 г. // Зборнік законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1974, № 10 (1420).</ref>. На 1 студзеня 1974 года ў склад сельсавета ўваходзілі 24 населеныя пункты<ref name="атд74">{{Крыніцы/БССР-АТД (1974)|114}}</ref>. 13 ліпеня 2007 года 10 населеных пунктаў (вёскі [[Апаліна-Басіна]], [[Вянскі]], [[Запашка]], [[Каменка (Дзятлаўскі сельсавет)|Каменка]], [[Нямковічы (Дзятлаўскі раён)|Нямковічы]], [[Пацаўшчына]], [[Рэпішча (Дзятлаўскі раён)|Рэпішча]], [[Сіратаўшчына]], [[Труханавічы (Дзятлаўскі раён)|Труханавічы]], [[Яцвезь (Дзятлаўскі раён)|Яцвезь]]) перададзены ў склад [[Дзятлаўскі сельсавет|Дзятлаўскага сельсавета]], у склад сельсавета са скасаванага [[Гярбелевіцкі сельсавет|Гярбелевіцкага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў (вёскі [[Белякі (Дзятлаўскі раён)|Белякі]], [[Буйкі (Дзятлаўскі раён)|Буйкі]], [[Сачыўляны]], [[Сцяткоўшчына]] і [[Явар (Дзятлаўскі раён)|Явар]])<ref>[http://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2007-194/2007-194(005-016).pdf&oldDocPage=6 Решение Гродненского областного Совета депутатов от 13 июля 2007 г. № 43 О решении вопросов административно-территориального устройства Дятловского района]</ref>. 24 лютага 2022 года ў склад сельсавета з Дзятлаўскага сельсавета вернута вёска [[Рэпішча (Дзятлаўскі раён)|Рэпішча]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922r0114396&p1=1 Решение Гродненского областного Совета депутатов от 24 февраля 2022 г. № 391 Об административно-территориальном устройстве Дятловского района Гродненской области]</ref>. Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1832 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Беларусі паводле перапісу 2009 года] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20191002065531/http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm |date=2 кастрычніка 2019 }}</ref>, з іх 90,1 % — [[беларусы]], 4,4 % — [[палякі ў Беларусі|палякі]], 4,0 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Вензавецкі сельсавет}} {{Дзятлаўскі раён}} [[Катэгорыя:Вензавецкі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Слонімскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1940 годзе]] 34ap21kaq7240ngv42o28ayantey5nh Дзятлаўскі сельсавет 0 625864 4163653 4012683 2022-07-23T12:41:52Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Беларусь}} |Колер2 = |Беларуская назва = Дзятлаўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дзятлаўскі раён]] |Уключае = 32 населеныя пункты |Сталіца = [[Дзятлава]] (не ўваходзіць у склад) |Датаўтварэння = [[12 кастрычніка]] [[1940]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 2297 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 4 |Сайт = http://dyatlovo.grodno-region.by/ru/djatlov_cik/ |Заўвагі = }} '''Дзя́тлаўскі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дзятлаўскі раён|Дзятлаўскага раёна]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]]. Цэнтр — горад [[Дзятлава]] (не ўваходзіць у склад). Утвораны 12 кастрычніка 1940 года ў складзе Дзятлаўскага раёна [[Баранавіцкая вобласць|Баранавіцкай вобласці]] [[БССР]]. Цэнтр — гарадскі пасёлак Дзятлава. З 8 студзеня 1954 года ў Гродзенскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Мулярскі сельсавет (Дзятлаўскі раён)|Мулярскага сельсавета]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Гродненской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. 13 лютага 1960 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Малдуці]]<ref>Рашэнне выканкома Гродзенскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 13 лютага 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 4.</ref>. 1 ліпеня 1960 года ў склад [[Дварэцкі сельсавет (Дзятлаўскі раён)|Дварэцкага сельсавета]] перададзены 6 населеных пунктаў ([[Буцвілавічы]], [[Кулікоўшчына]], [[Літаварцы]], [[Рыбалава]], [[Слайкоўшчына (Дзятлаўскі раён)|Слайкоўшчына]] і [[Ціцейкі]])<ref>Рашэнне выканкома Гродзенскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 1 ліпеня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 20.</ref>. З 25 снежня 1962 года ў складзе [[Слонімскі раён|Слонімскага раёна]]. 27 верасня 1963 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Малдуці]]<ref>Рашэнне выканкома Гродзенскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 27 верасня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 34 (1034).</ref>. З 6 студзеня 1965 года ў складзе адноўленага Дзятлаўскага раёна. 11 лютага 1972 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Засецкі сельсавет|Засецкага сельсавета]], у склад [[Данілавіцкі сельсавет (Дзятлаўскі раён)|Данілавіцкага сельсавета]] перададзена вёска [[Ведравічы]]<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Гродзенскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 11 лютага 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 22 мая 1973 года цэнтр сельсавета вернуты ў гарадскі пасёлак (з 21 верасня 1990 года — горад) Дзятлава. 13 ліпеня 2007 года ў склад сельсавета з [[Вензавецкі сельсавет|Вензавецкага сельсавета]] перададзены 10 вёсак: [[Апаліна-Басіна]], [[Вянскі]], [[Запашка]], [[Каменка (Дзятлаўскі сельсавет)|Каменка]], [[Нямковічы (Дзятлаўскі раён)|Нямковічы]], [[Пацаўшчына]], [[Рэпішча (Дзятлаўскі раён)|Рэпішча]], [[Сіратаўшчына]], [[Труханавічы (Дзятлаўскі раён)|Труханавічы]] і [[Яцвезь (Дзятлаўскі раён)|Яцвезь]]<ref>[http://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2007-194/2007-194(005-016).pdf&oldDocPage=6 Решение Гродненского областного Совета депутатов от 13 июля 2007 г. № 43 О решении вопросов административно-территориального устройства Дятловского района]</ref>. 24 лютага 2022 года ў склад Вензавецкага сельсавета вернута вёска [[Рэпішча (Дзятлаўскі раён)|Рэпішча]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922r0114396&p1=1 Решение Гродненского областного Совета депутатов от 24 февраля 2022 г. № 391 Об административно-территориальном устройстве Дятловского района Гродненской области]</ref>. Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 2297 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Беларусі паводле перапісу 2009 года] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20191002065531/http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm |date=2 кастрычніка 2019 }}</ref>, з іх 68,0 % — [[беларусы]], 26,4 % — [[палякі ў Беларусі|палякі]], 3,3 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Дзятлаўскі сельсавет}} {{Дзятлаўскі раён}} [[Катэгорыя:Дзятлаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Слонімскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1940 годзе]] 9f2f85ljylj150t7s3r7ug98xz277tr 4163664 4163653 2022-07-23T12:49:12Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Беларусь}} |Колер2 = |Беларуская назва = Дзятлаўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дзятлаўскі раён]] |Уключае = 31 населены пункт |Сталіца = [[Дзятлава]] (не ўваходзіць у склад) |Датаўтварэння = [[12 кастрычніка]] [[1940]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 2297 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 4 |Сайт = http://dyatlovo.grodno-region.by/ru/djatlov_cik/ |Заўвагі = }} '''Дзя́тлаўскі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дзятлаўскі раён|Дзятлаўскага раёна]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]]. Цэнтр — горад [[Дзятлава]] (не ўваходзіць у склад). Утвораны 12 кастрычніка 1940 года ў складзе Дзятлаўскага раёна [[Баранавіцкая вобласць|Баранавіцкай вобласці]] [[БССР]]. Цэнтр — гарадскі пасёлак Дзятлава. З 8 студзеня 1954 года ў Гродзенскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Мулярскі сельсавет (Дзятлаўскі раён)|Мулярскага сельсавета]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Гродненской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. 13 лютага 1960 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Малдуці]]<ref>Рашэнне выканкома Гродзенскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 13 лютага 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 4.</ref>. 1 ліпеня 1960 года ў склад [[Дварэцкі сельсавет (Дзятлаўскі раён)|Дварэцкага сельсавета]] перададзены 6 населеных пунктаў ([[Буцвілавічы]], [[Кулікоўшчына]], [[Літаварцы]], [[Рыбалава]], [[Слайкоўшчына (Дзятлаўскі раён)|Слайкоўшчына]] і [[Ціцейкі]])<ref>Рашэнне выканкома Гродзенскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 1 ліпеня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 20.</ref>. З 25 снежня 1962 года ў складзе [[Слонімскі раён|Слонімскага раёна]]. 27 верасня 1963 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Малдуці]]<ref>Рашэнне выканкома Гродзенскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 27 верасня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 34 (1034).</ref>. З 6 студзеня 1965 года ў складзе адноўленага Дзятлаўскага раёна. 11 лютага 1972 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Засецкі сельсавет|Засецкага сельсавета]], у склад [[Данілавіцкі сельсавет (Дзятлаўскі раён)|Данілавіцкага сельсавета]] перададзена вёска [[Ведравічы]]<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Гродзенскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 11 лютага 1972 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1972, № 8 (1346).</ref>. 22 мая 1973 года цэнтр сельсавета вернуты ў гарадскі пасёлак (з 21 верасня 1990 года — горад) Дзятлава. 13 ліпеня 2007 года ў склад сельсавета з [[Вензавецкі сельсавет|Вензавецкага сельсавета]] перададзены 10 вёсак: [[Апаліна-Басіна]], [[Вянскі]], [[Запашка]], [[Каменка (Дзятлаўскі сельсавет)|Каменка]], [[Нямковічы (Дзятлаўскі раён)|Нямковічы]], [[Пацаўшчына]], [[Рэпішча (Дзятлаўскі раён)|Рэпішча]], [[Сіратаўшчына]], [[Труханавічы (Дзятлаўскі раён)|Труханавічы]] і [[Яцвезь (Дзятлаўскі раён)|Яцвезь]]<ref>[http://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2007-194/2007-194(005-016).pdf&oldDocPage=6 Решение Гродненского областного Совета депутатов от 13 июля 2007 г. № 43 О решении вопросов административно-территориального устройства Дятловского района]</ref>. 24 лютага 2022 года ў склад Вензавецкага сельсавета вернута вёска [[Рэпішча (Дзятлаўскі раён)|Рэпішча]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922r0114396&p1=1 Решение Гродненского областного Совета депутатов от 24 февраля 2022 г. № 391 Об административно-территориальном устройстве Дятловского района Гродненской области]</ref>. Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 2297 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Беларусі паводле перапісу 2009 года] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20191002065531/http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm |date=2 кастрычніка 2019 }}</ref>, з іх 68,0 % — [[беларусы]], 26,4 % — [[палякі ў Беларусі|палякі]], 3,3 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Дзятлаўскі сельсавет}} {{Дзятлаўскі раён}} [[Катэгорыя:Дзятлаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Слонімскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1940 годзе]] 8v6f9so45qtky3yhoov8jr9kb43myng Тэрарыстычны акт у Магадыша (28 снежня 2019) 0 626037 4163645 3532267 2022-07-23T12:31:59Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{тэрарыстычны напад |Назва = Тэрарыстычны акт у Магадыша |Дата = [[28 снежня]] [[2019]] |Месца атакі = {{Сцяг|Самалі}} [[Магадыша]] |Мэта атакі = КПП і падатковы цэнтр |Спосаб атакі = падрыў аўтамабiля |Зброя = бомба |Загінуўшыя = 94 |Параненыя = 80 |Колькасць тэрарыстаў = 1 |Арганізатары = [[Файл:Flag of the Islamic State of Iraq and the Levant2.svg|22px]] [[Харакат аш-Шабаб]] }} Раніцай [[28 снежня]] [[2019]] года на вуліцы ў паўднёва-заходніх раёнах сталіцы [[Самалі]] [[Магадыша]] выбухнуў замініраваны грузавы аўтамабіль. Тэракт адбыўся на фоне шматгадовай [[Грамадзянская вайна ў Самалі|грамадзянскай вайны ў Самалі]]. == Напад == Месцам нападу стаў ажыўлены квартал, дзе знаходзiўся КПП палiцыi і цэнтр збору падаткаў. Для акцыi баевiкi выкарыстоўвалi замiнiраваны грузавiк. Як стала вядома пазней, у машыне знаходзіўся тэрарыст-смяротнік, які превёл бомбу ў дзеянне. СМІ звязала гэты тэракт з тым, што самалійскія сілы, якія падтрымліваюцца [[Афрыканскі саюз|Афрыканскім саюзам]], пачалi буйнае наступленне для вызвалення падкантрольных ісламістамі тэрыторый<ref name="известия">[https://iz.ru/959569/2019-12-28/terakt-v-somali-sovershil-smertnik Теракт в Сомали совершил смертник // Известия, 28 декабря 2019]</ref>. Выбух нанёс велізарную шкоду навакольным раёнах, а многім з загінулых згарэлі да непазнавальнасці. Па меншай меры 15 з загінулых былі студэнтамі, якія накіроўвалiся ва ўніверсітэт Бенадыр ў мікрааўтобусе, які быў знішчаны падчас выбуху. Многія людзі атрымалі раненні<ref>{{Cite news|url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-12/29/c_138664516.htm|title=Bomb attack causes massive casualities in Somalia, draws condemnation|date=2019-12-28|work=Xinhua|access-date=2019-12-28}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20191229172444/http://www.xinhuanet.com/english/2019-12/29/c_138664516.htm |date=29 снежня 2019 }}</ref>. Мясцовыя крыніцы першапачаткова паведамлялі аб гібелі па меншай меры 76 чалавек і 70 параненых. Агенцтва ''[[Reuters]]'' са свайго боку, спасылаючыся на ацэнкi міжнароднай арганізацыі, заявіла аб больш за 90 чалавек забiтых. Сярод ахвяраў было шмат студэнтаў<ref name="Monde281219"/><ref name="Reuters281219"/>. Член парламента Самалі Абдзірызак Мухамед на сваім акаўнце ў ''[[Twitter]]'' напісаў аб 94 загінулых, сярод якіх 17 супрацоўнікаў паліцыі, 73 грамадзянскіх асобы і 4 замежныя грамадзяніны. Паводле дадзеных карэспандэнта VOA News Харун Марува, сярод ахвяраў тэракту двое туркаў-работнікаў будаўнічай кампаніі. Пасольства [[Турцыя|Турцыі]] ў Самалі пацвердзіла гэтую інфармацыю<ref>[https://m.kp.ru/online/news/3720192/ Жертвами теракта в Сомали стали не менее 94 человек // Комсомольская правда, 28 декабря 2019]</ref>. Радыёстанцыя Dalsan паведаміла, што ўсе чатыры загінулых замежніка былі туркамі<ref name="известия"/>. == Адказнасць == Адразу ні адна з дзеючых у краіне груповак не ўзяла адказнасць за атаку. Першапачаткова, праваахоўныя органы падазравалi джыхадзістаў з арганізацыі [[Харакат аль-Хабаб аль-Муджахідзін]]<ref name="Monde281219">[https://www.lemonde.fr/afrique/article/2019/12/28/somalie-l-explosion-d-une-voiture-piegee-a-mogadiscio-fait-au-moins-20-victimes_6024281_3212.html En Somalie, l’explosion d’une voiture piégée à Mogadiscio fait des dizaines de morts], ''Le Monde avec AFP'', 28 décembre 2019.</ref><ref name="Reuters281219">Abdi Sheikh, [https://www.zonebourse.com/actualite-bourse/Somalie-Un-attentat-fait-au-moins-90-morts-a-Mogadiscio--29777920/ Somalie-Un attentat fait au moins 90 morts à Mogadiscio], ''Reuters'', 28 décembre 2019.</ref>. [[30 снежня]] групоўка [[Харакат аш-Шабаб]] узяла на сябе адказнасць за тэракт. Прадстаўнік групоўкі заявіў, што мэтай нападу была аўтакалона турэцкіх і самалійскіх салдат. Нацыянальнае агенцтва разведкі і бяспекі Самалі зрабіла заяву, што неназваная замежная краіна дапамагла арганізаваць тэрарыстычны акт<ref name="reuters2">{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-somalia-blast/al-qaeda-ally-claims-responsibility-for-somalia-blast-that-killed-90-people-idUSKBN1YY16C|title=Al Qaeda ally claims responsibility for Somalia blast that killed 90 people|date=2019-12-30|work=Reuters|access-date=2019-12-30}}</ref>. == Рэакцыя == [[Генеральны сакратар ААН]] [[Антоніу Гутэрыш]] рашуча асудзіў і назваў тэрарыстычнай атакай выбух. Разам з тым, улады Магадыша заявілі, што колькасць ахвяр можа ўзрасці з-за таго, што шмат людзей былі шпіталізаваны ў цяжкім стане<ref>[https://www.ukrinform.ru/rubric-world/2847267-gensek-oon-osudil-terakt-v-somali-unessij-zizni-pocti-100-celovek.html Генсек ООН осудил теракт в Сомали, унесший жизни почти 100 человек // Укринформ, 29 декабря 2019]</ref>. З асуджэннем акцыі выступіла і [[Міністэрства замежных спраў Расійскай Федэрацыі|МЗС Расіі]]<ref name="известия"/>. Прэзідэнт Турцыі [[Рэджэп Таіп Эрдаган]] асудзіў тэрарыстычны акт у Магадзіша, выказаў спачуванні сваякам загінулых туркаў і самалійцаў, а таксама запэўніў, што Турцыя працягне супрацоўніцтва з Самалі<ref>https://twitter.com/RTErdogan/status/1210955339450990593</ref>. == Наступствы == [[Федэральны ўрад Самалі]] ў каардынацыі з [[Афрыканскае камандаванне Узброеных сіл ЗША|Афрыканскім камандаваннем Узброеных сіл ЗША]] нанесла тры адказныя авіяўдары па лідарам Харакат аш-Шабаб у рэгіёне [[Ніжняя Шабеле]]. У выніку гэтых авіяўдараў у вёсках Куно-Бароу і Аліёу-Бароу былі забітыя чатыры баевіка і знішчана два аўтамабіля<ref name=ASClaimsCNN>[https://www.cnn.com/2019/12/31/africa/somalia-truck-bombing-alshabaab/index.html Al Qaeda affiliate Al-Shabaab claims responsibility for Somalia truck bombing that killed 85]</ref><ref name="VOA1">{{cite news |last1=Maruf |first1=Harun |title=Al-Shabab Claims Responsibility for Deadly Bombing in Somali Capital |url=https://www.voanews.com/africa/al-shabab-claims-responsibility-deadly-bombing-somali-capital |accessdate=31 December 2019 |date=30 December 2019}}</ref>. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Тэрарыстычныя акты 2010-х]] [[Катэгорыя:Забойствы, здзейсненыя ў 2019 годзе]] [[Катэгорыя:Снежань 2019 года]] [[Катэгорыя:Падзеі 28 снежня]] [[Катэгорыя:Магадыша]] [[Катэгорыя:Гісторыя Самалі]] [[Катэгорыя:Тэрарыстычныя акты 2019 года]] 3cvi4s0ccxyku8wlyn8sp5ab9hiojkm Міхась Маскалік 0 633115 4163740 4020023 2022-07-23T15:04:22Z JerzyKundrat 174 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Маскалік}} {{Іерарх}} '''Міха́сь Маска́лік''' ({{ДН|18|3|1903}}, {{МН|Гарадзея|у Гарадзеі|}} — {{ДС|25|9|1965}}, {{МС|Гільдэсгайм||}}, [[Германія]]) — каталіцкі святар [[Усходні абрад|усходняга абраду]], рэлігійны і культурна-грамадскі дзеяч у [[Заходняя Германія|Заходняй Германіі]], удзельнік беларускага хрысціянскага руху XX ст., душпастыр і педагог. [[Доктар філалогіі]] (1959). == Біяграфія == У 1927—1931 гадах вучыўся ў [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце імя Стэфана Баторыя]]. У 1932 годзе з’ехаў у [[Берлін]] на вучобу ў [[Берлінскі тэхнічны ўніверсітэт|Вышэйшую тэхнічную школу ў Шарлотэнбургу]] разам з [[Анатоль Шкутка|Анатолем Шкуткам]], на двух яны жыллё. У 1933 годзе заснаваў «[[Саюз беларускіх студэнтаў у Германіі]]». У 1934 годзе пакінуў палітэхніку і з’ехаў у [[Мюнхен]] вывучаць тэалогію, атрымаўшы стыпендыю ад мітрапаліта [[Андрэй Шаптыцкі|А. Шаптыцкага]]<ref>[http://lib.zbsb.org/node/129 Матэрыялы да гісторыі беларускай эміграцыі ў Германіі ў 1939—1951 гадах] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080925031711/http://lib.zbsb.org/node/129 |date=25 верасня 2008 }}. — Лёс Анджэлес, 1968 — Мінск, 1994. С. 36.</ref>. Вывучаў [[Філасофія|філасофію]] і [[Тэалогія|тэалогію]] ў Калегіуме Св. Андрэя (''Das St. Andreas-Kolleg'') ў Мюнхене, скончыў яго ў 1938 годзе. Высвячаны на святара 17 ліпеня 1938 года. На кароткі час вярнуўся ў [[Вільня|Вільню]], дзе ў [[Касцёл Святога Мікалая (Вільнюс)|касцёле Св. Мікалая]] адслужыў першую Св. Літургію. Напярэдадні [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] вярнуўся ў [[Германія|Германію]]. У 1941—1943 гадах вывучаў філасофію ў [[Мюнхенскі ўніверсітэт|Мюнхенскім універсітэце]], жыў па адрасе ''Buttermelcherstrasse 10''<ref>Universität München. Studenten-Verzeichnis. Winter-Halbjahr 1941/42. S. 28; Ibid. Sommer-Halbjahr 1943. S. 44.</ref>. У гады вайны здзяйсняў святарскія абавязкі сярод беларускіх і ўкраінскіх ваеннапалонных польскай арміі ў [[Баварыя|Баварыі]]. Праз непаразумення ў 1943 годзе арыштаваны, некалькі месяцаў правёў у [[Канцэнтрацыйны лагер|канцлагеры]] [[Заксенгаўзен]]. Вызвалены намаганням Папскай місіі ў Германіі. Кароткі час працаваў пры Візітатуры ў Берліне. Пазней здзяйсняў душпастырства ў [[Гільдэсгайм]]е. У пасляваенны час жыў у [[Гослар]]ы. У верасні 1945 года загадам апостальскага візітатара прызначаны дэканам для беларусаў-каталікоў у Заходняй Германіі. Ініцыятар заснавання і кіраўнік Беларускай харытатыўнай службы, якая дапамагала беларускім і ўкраінскім бежанцам у Германіі. Здзяйсняў душпастырства ў парафіях [[Радэрборн]]а, [[Оснабрук]]а і [[Гільдэсгайм]]а. У 1959 годзе ў Мюнхенскім універсітэце абараніў доктарскую дысертацыю па беларускай літаратуры «Янка Купала: Пясняр беларускага народа» (''Janka Kupala. Der Sänger des weissruthenischen Volkstums''. München, 1961), выдадзеную на нямецкай мове ў 1961 годзе як [[манаграфія]]. {{Зноскі}} == Літаратура == * [http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii/index_19652.html Маскалік Міхась] // {{Крыніцы/Даведнік Маракова|РЛ|2|0|РЛ1-3|РЛ1-3}} * [http://slounik.org/146872.html Маскалік Міхась] // {{Крыніцы/Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.}} * Źnič (Рым). 1965. № 85-86 * Божым шляхам (Лондан). 1965. № 6 * {{Крыніцы/ЭГБ|5}} {{Янка Купала}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Маскалік Міхась}} [[Катэгорыя:Постаці беларускага ўсходняга каталіцтва]] [[Катэгорыя:Дактары філалагічных навук]] [[Катэгорыя:Вязні канцлагера Заксенгаўзен]] irliyaiaath9srs0tzuzoooa5xn7fex Спіс членаў Беларускага саюза мастакоў 0 633817 4163720 4145754 2022-07-23T14:33:26Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Службовы спіс}} == 1940 == * [[З. І. Азгур]] * [[Аляксандр Мікалаевіч Арлоў|А. М. Арлоў]] * [[І. В. Ахрэмчык]] * [[А. А. Бембель]] * [[А. М. Бразер]] * [[Г. С. Віер]] * [[Валянцін Віктаравіч Волкаў|В. В. Волкаў]] * [[П. Н. Гаўрыленка]] * [[І. Р. Гембіцкі]] * [[Д. П. Генін]] * [[А. К. Глебаў]] * [[А. В. Грубэ]] * [[М. І. Гусеў]] * [[І. А. Давідовіч]] * [[М. В. Дучыц]] * [[А. І. Жораў]] * [[Я. А. Зайцаў]] * [[Г. М. Ізергіна]] * [[К. М. Касмачоў]] * [[М. А. Керзін]] * [[Я. Я. Красоўскі]] * [[Л. Ю. Кроль]] * [[У. М. Кудрэвіч]] * [[Л. М. Лейтман]] * [[А. П. Мазалёў]] * [[Б. Я. Малкін]] * [[М. І. Манасзон]] * [[А. П. Марыкс]] * [[І. І. Мільчын]] * [[З. І. Мірынгоф]] * [[Ш. В. Пікус]] * [[А. М. Тычына]] * [[У. Я. Хрусталёў]] * [[Я. М. Ціхановіч]] * [[А. М. Шаўчэнка]] == 1945 == * [[Л. С. Бойка]] * [[Г. Ф. Бржазоўскі]] * [[А. В. Волкаў]] * [[А. С. Каржанеўскі]] * [[А. М. Кох]] * [[Р. У. Кудрэвіч]] * [[М. П. Міхалап]] * [[С. Р. Раманаў]] * [[І. А. Салавей]] * [[М. П. Станюта]] * [[У. П. Сухаверхаў]] * [[А. А. Ус]] * [[В. М. Ціхановіч]] * [[А. Дз. Шыбнёў]] == 1946 == * [[Г. Г. Азгур]] * [[М. З. Беляніцкі]] * [[А. С. Гугель]] * [[В. К. Дзежыц]] * [[В. А. Дзядок]] * [[Б. Ф. Звінагродскі]] * [[С. П. Каткоў]] * [[Дз. М. Красільнікаў]] * [[А. І. Кроль]] * [[С. Дз. Лі]] * [[Х. М. Ліўшыц]] * [[С. Д. Палеес]] * [[З. С. Паўлоўскі]] * [[Т. Я. Разіна]] * [[Л. С. Ран]] * [[М. К. Сеўрук]] * [[М. Л. Тарасікаў]] * [[М. М. Філіповіч]] * [[І. М. Хозераў]] * [[В. К. Цвірка]] == 1947 == * [[М. Дз. Чураба]] == 1948 == * [[С. І. Селіханаў]] == 1949 == * [[С. А. Адашкевіч]] * [[С. А. Андруховіч]] * [[М. А. Блішч]] * [[Н. М. Воранаў]] * [[Н. І. Галоўчанка]] * [[П. А. Данелія]] * [[В. І. Ждан]] * [[В. К. Жолтак]] * [[К. І. Максімцоў]] * [[П. В. Масленікаў]] * [[Д. М. Парахня]] * [[П. М. Раманоўскі]] * [[І. Я. Фяцісаў]] * [[П. М. Явіч]] == 1950 == * [[П. М. Герасімовіч]] * [[Ф. І. Дарашэвіч]] == 1951 == * [[П. К. Белавусаў]] * [[А. М. Заспіцкі]] * [[В. У. Палійчук]] == 1952 == * [[Е. М. Ганкін]] * [[І. В. Пушкоў]] == 1953 == * [[Я. Дз. Нікалаеў]] == 1954 == * [[М. Л. Бельскі]] * [[А. Б. Грыгар’янц]] * [[М. Ц. Гуціеў]] == 1955 == * [[П. П. Нікіфараў]] == 1956 == * [[H. П. Варвановіч]] * [[С. П. Герус]] * [[М. В. Гурло]] * [[П. С. Дурчын]] * [[В. Ф. Казачэнка]] * [[П. С. Крахалёў]] * [[А. Р. Курачкін]] * [[А. А. Малішэўскі]] * [[У. А. Мінейка]] * [[В. М. Савіцкі]] * [[У. Ф. Сокалаў]] * [[А. С. Шкляр]] == 1957 == * [[А. С. Бархаткоў]] * [[І. М. Глебаў]] * [[Л. Г. Ліхтаровіч]] * [[А. А. Паслядовіч]] * [[Я. І. Раздзялоўская]] * [[Я. М. Харытоненка]] == 1958 == * [[У. П. Белавусаў]] * [[І. С. Дмухайла]] * [[А. С. Казлоўскі]] * [[У. І. Кухараў]] * [[В. Б. Папоў]] * [[Я. А. Печкін]] * [[М. А. Савіцкі]] * [[І. Б. Элентух]] == 1959 == * [[І. М. Басаў]] * [[А. І. Вайнштэйн]] * [[М. Х. Даўгяла]] * [[К. І. Завіша]] * [[Уладзімір Пятровіч Кульваноўскі|У. П. Кульваноўскі]] * [[У. А. Дагун]] * [[Ю. В. Пучынскі]] * [[І. Дз. Рудчык]] * [[І. А. Санін]] * [[У. І. Стальмашонак]] == 1960 == * [[М. А. Аўчыннікаў]] * [[В. А. Грамыка]] * [[М. В. Данцыг]] * [[А. М. Кашкурэвіч]] * [[М. Я. Лісоўскі]] * [[А. В. Луцэвіч]] * [[І. І. Пешкур]] * [[І. Н. Стасевіч]] * [[Г. І. Чарняўскі]] * [[В. К. Шыкін]] * [[І. М. Елатомцава]] == 1961 == * [[Г. Х. Вашчанка]] * [[В. В. Галубовіч]] * [[Ф. Ф. Зільберт]] * [[Т. Дз. Ігнаценка]] * [[П. В. Калінін]] * [[І. В. Карасёў]] * [[В. М. Міхеева]] * [[Ф. І. Мохаўцаў]] * [[Г. І. Мурамцаў]] * [[В. В. Мурашоў]] * [[Г. Г. Паплаўскі]] * [[Н. Я. Паслаўская]] * [[І. П. Харламаў]] * [[А. М. Чуркін]] * [[М. П. Чэпік]] * [[А. І. Шахновіч]] == 1962 == * [[А. В. Аладава]] * [[А. А. Анікейчык]] * [[В. А. Баравік]] * [[С. М. Вакар]] * [[Б. У. Івонцьеў]] * [[Г. А. Ісаевіч]] * [[Ф. Л. Дейтман]] * [[І. Я. Маслан]] * [[У. Н. Папсуеў]] * [[І. Ю. Раманоўскі]] * [[М. М. Федарэнка]] == 1963 == * [[А. А. Бялова]] * [[М. В. Бяляеў]] * [[М. В. Бярковіч]] * [[В. І. Васільеў]] * [[М. С. Гугель]] * [[М. К. Казакевіч]] * [[А. Г. Лось]] * [[М. Ф. Навіцкі]] * [[І. В. Назімава]] * [[У. М. Пасюкевіч]] * [[В. З. Ражкоў]] * [[А. К. Сапетка]] * [[В. І. Сахненка]] * [[М. А. Шарэнка]] * [[В. С. Ягораў]] == 1964 == * [[А. І. Абрамава]] * [[У. І. Ананька]] * [[Б. У. Аракчэеў]] * [[Ф. М. Бараноўскі]] * [[І. І. Белановіч]] * [[Р. С. Ганцэвіч]] * [[В. Г. Гаўрылаў]] * [[В. І. Грос]] * [[Л. М. Гумілеўскі]] * [[Л. Н. Дробаў]] * [[М. Р. Залозны]] * [[А. М. Замай]] * [[Л. П. Замах]] * [[Л. К. Ізмайлава]] * [[Б. А. Кірыленка]] * [[А. М. Кішчанка]] * [[В. Г. Кубараў]] * [[Эдуард Станіслававіч Куфко|Э. С. Куфко]] * [[А. Г. Левітан]] * [[У. С. Мурахвер]] * [[Л. М. Мягкова]] * [[М. Я. Навумаў]] * [[І. У. Немагай]] * [[Я. Р. Новікаў]] * [[Б. А. Няпомняшчы]] * [[Я. П. Пакаташкін]] * [[Л. М. Пакаташкіна]] * [[В. С. Пратасеня]] * [[І. І. Радунскі]] * [[І. П. Рэй]] * [[М. З. Савіцкая]] * [[У. С. Садзін]] * [[А. Ф. Сямілетаў]] * [[А. І. Таўкач]] * [[І. Ц. Ціханаў]] * [[Л. Дз. Шчамялёў]] * [[В. Ф. Ярмоленка]] == 1965 == * [[Дз. І. Алейнік]] * [[Ю. П. Альбіцкі]] * [[Ф. І. Анісовіч]] * [[Г. І. Барышаў]] * [[Ю. А. Булычоў]] * [[Р. А. Віткоўскі]] * [[А. Дз. Дзям’янаў]] * [[М. М. Зялёнкін]] * [[Я. С. Кулік]] * [[Б. М. Кузьмічоў]] * [[І. Я. Міско]] * [[М. С. Палянкоў]] * [[В. І. Ральцэвіч]] * [[В. М. Сабалеўскі]] * [[К. М. Саломка]] == 1966 == * [[А. А. Агафоненка]] * [[А. Л. Анісовіч]] * [[Б. Ф. Герлаван]] * [[У. А. Дамарад]] * [[Л. П. Дубар]] * [[А. Р. Захараў]] * [[М. С. Кірылаў]] * [[М. М. Куйчык]] * [[І. В. Мядзведзеў]] * [[Г. С. Осіпава]] * [[А. І. Осіпаў]] * [[П. П. Пагодзін]] * [[І. М. Паньшына]] * [[Н. М. Паплаўская]] * [[Т. М. Паражняк]] * [[М. Ф. Рыбалкіна]] * [[М. А. Рыжанкоў]] * [[А. А. Салаўёў]] * [[А. А. Сурскі]] * [[В. М. Ткачук]] * [[Леанід Ісідоравіч Шакінка|Л. І. Шакінка]] * [[Н. І. Шчасная]] == 1967 == * [[Л. П. Асецкі]] * [[Л. М. Асядоўскі]] * [[Л. Я. Багданаў]] * [[Л. Ц. Баразна]] * [[І. Ю. Бароўскі]] * [[В. М. Варламаў]] * [[В. І. Вярсоцкі]] * [[С. Я. Гарачаў]] * [[У. Ц. Гардзеенка]] * [[Г. Р. Гаркуноў]] * [[Ірына Іосіфаваўна Глазава|І. І. Глазава]] * [[У. К. Гоманаў]] * [[Ф. Ф. Гумен]] * [[Г. І. Дзянісаў]] * [[Р. Г. Дубар]] * [[Л. А. Дударэнка]] * [[Я. К. Іванешка]] * [[А. І. Казак]] * [[В. А. Леантовіч]] * [[Б. П. Льдокаў]] * [[П. К. Любамудраў]] * [[У. М. Лятун]] * [[Л. А. Майзельс]] * [[Б. І. Маркаў]] * [[М. А. Моўчан]] * [[З. С. Мяньшова]] * [[М. А. Назарчук]] * [[М. П. Назарэнка]] * [[М. М. Палякоў]] * [[А. С. Папоў]] * [[К. М. Пятроў]] * [[С. Я. Раўдвеэ]] * [[У. А. Рыкалін]] * [[Я. У. Санько]] * [[І. М. Сталяроў]] * [[В. Ф. Сумараў]] * [[А. А. Ткачонак]] * [[Б. Н. Ус]] * [[І. К. Утарушын]] * [[В. М. Філімонаў]] * [[В. Е. Ціханенка]] * [[K. Г. Ціхановіч]] * [[Я. Р. Чамадураў]] * [[М. М. Шаўцова]] * [[Г. Ф. Шутаў]] * [[Л. М. Эрлер]] == 1968 == * [[М. А. Апіёк]] * [[М. С. Макаранка]] == 1969 == * [[Ф. І. Валадзько]] * [[А. П. Веліксонаў]] * [[А. М. Дзямарын]] * [[Ю. К. Зайцаў]] * [[Г. Т. Злотнік]] * [[Б. Ф. Кавецкі]] * [[М. А. Карпук]] * [[Я. К. Красоўскі]] * [[І. У. Краўчанка]] * [[В. А. Крылоў]] * [[І. Г. Крэйдзік]] * [[Л. М. Дось]] * [[М. Дз. Міхайлаў]] * [[У. М. Мудрогін]] * [[Л. Ф. Панамарэнка]] * [[У. С. Пашчасцеў]] * [[Э. А. Петэрсон]] * [[М. М. Пушкар]] * [[У. А. Самачарноў]] * [[К. І. Харашэвіч]] * [[П. А. Цомпель]] * [[В. П. Шаранговіч]] * [[У. Н. Шпартаў]] == 1970 == * [[С. Ц. Абрамаў]] * [[А. Я. Арцімовіч]] * [[У. А. Бойка]] * [[К. А. Вакс]] * [[М. М. Волахаў]] * [[Л. Э. Гадлеўскі]] * [[В. Г. Дзівінская]] * [[Ц. М. Драчоў]] * [[Ф. М. Жураўкоў]] * [[А. Ц. Зайцаў]] * [[С. Р. Кавалёў]] * [[Б. І. Казакоў]] * [[В. А. Казлоў]] * [[М. І. Кандрацьеў]] * [[Я. А. Карманаў]] * [[С. С. Каткова]] * [[М. У. Кірэеў]] * [[Б. А. Крэпак]] * [[У. Л. Кузняцоў]] * [[З. В. Літвінава]] * [[П. П. Лысенка]] * [[У. К. Міхайлоўскі]] * [[С. І. Нартава]] * [[Л. Я. Прагін]] * [[С. Дз. Салохін]] * [[В. М. Свентахоўская]] * [[П. У. Свентахоўскі]] * [[У. П. Слінчанка]] * [[Ю. В. Тышкевіч]] * [[Г. Я. Ціхановіч]] * [[Л. В. Чурко]] * [[В. С. Швяцоў]] * [[Л. А. Шпак]] * [[Я. А. Шыбнёў]] * [[М. А. Шырокаў]] * [[Г. К. Шэлег]] == 1971 == * [[Э. К. Агуновіч]] * [[М. С. Басалыга]] * [[У. С. Басалыга]] * [[А. К. Белавусаў]] * [[У. А. Булыга]] * [[М. І. Ганчароў]] * [[І. У. Грыгаровіч]] * [[Л. Р. Давідзенка]] * [[У. А. Дзяменьцеў]] * [[Л. Б. Зільбер]] * [[Г. П. Івакін]] * [[А. А. Краўчук]] * [[М. Р. Лазавой]] * [[М. А. Плужнік]] * [[В. Ф. Шматаў]] * [[М. М. Якунін]] == 1972 == * [[А. Р. Арлоў]] * [[А. П. Бельцюкова]] * [[В. А. Говар]] * [[Г. С. Грубіна]] * [[У. П. Зубараў]] * [[А. У. Ільіноў]] * [[М. І. Крукоўскі]] * [[Ю. М. Любімаў]] * [[В. С. Мігаль]] * [[А. В. Някрасаў]] * [[Дз. А. Папоў]] * [[В. А. Позняк]] * [[А. М. Пуцейка]] * [[А. І. Рыбчынскі]] * [[М. М. Рыжыкаў]] * [[Г. С. Скрыпнічэнка]] * [[А. Л. Чысцякоў]] * [[Я. С. Ясьвін]] * [[В. К. Яўсееў]] == 1973 == * [[М. П. Балюк]] * [[А. В. Бараноўскі]] * [[С. А. Волкаў]] * [[А. І. Зіменка]] * [[Я. А. Ігнацьеў]] * [[Л. П. Каленік]] * [[Г. К. Качаноўскі]] * [[Ю. І. Кухараў]] * [[В. М. Лук’янаў]] * [[М. А. Меранкоў]] * [[В. А. Напрэенка-Ляховіч]] * [[У. Ф. Пракоф’еў]] * [[І. М. Пратасеня]] * [[У. Р. Раманаў]] * [[В. А. Тарасаў]] * [[Азат Нікагосавіч Тарасян|А. Н. Тарасян]] * [[В. П. Цюрын]] * [[В. С. Чайка]] == 1974 == * [[І. М. Андрыянаў]] * [[Г. Ц. Гарбанёў]] * [[Н. М. Голышава]] * [[Я. І. Жылін]] * [[Я. Г. Каробушкін]] * [[М. І. Ліханенка]] * [[Л. М. Марчанка]] * [[Ю. І. Нікіфараў]] * [[Б. І. Пярвунінскіх]] * [[У. В. Уродніч]] * [[С. М. Цукэнаў]] == 1975 == * [[І. Б. Бушакава]] * [[У. І. Вітка]] * [[Л. П. Воранава]] * [[М. Ф. Глушко]] * [[А. М. Даўгяла]] * [[Л. І. Зяневіч]] * [[У. Я. Крукоўскі]] * [[Л. Г. Лапцэвіч]] * [[Т. Ц. Мацвеенка]] * [[У. Л. Новак]] * [[Ю. В. Няжура]] * [[Ю. Г. Палякоў]] * [[У. С. Піменаў]] * [[Э. П. Позняк]] * [[С. М. Сакалоў]] * [[А. У. Хадыка]] * [[І. А. Шастапалаў]] * [[А. С. Шатэрнік]] * [[М. М. Яніцкая]] == 1977 == * [[П. С. Арцёмаў]] * [[А. А. Бачкароў]] * [[Э. А. Белагураў]] * [[Г. А. Гаравая]] * [[Г. С. Грак]] * [[Э. М. Грамыка]] * [[Я. І. Ждан]] * [[А. П. Крахалёў]] * [[А. А. Марачкін]] * [[В. П. Маркавец]] * [[М. М. Селяшчук]] * [[М. А. Стома]] * [[А. Ф. Федаркоў]] * [[Уладзімір Васільевіч Церабун|У. В. Церабун]] * [[У. Ф. Чарнышоў]] * [[Г. С. Шумскі]] * [[В. Дз. Шчарбакоў]] * [[А. А. Ясюкайць]] == 1978 == * [[Э. Б. Астаф’еў]] * [[Юрый Барысавіч Багушэвіч|Ю. Б. Багушэвіч]] * [[Я. С. Бусел]] * [[А. І. Гаршкавоз]] * [[Ю. В. Гаўрын]] * [[В. У. Грьвдзіна]] * [[В. П. Занковіч]] * [[Г. П. Кісялёў]] * [[М. Р. Клімаў]] * [[М. М. Купава]] * [[Т. І. Малышава]] * [[У. А. Нікалаеў]] * [[В. В. Нямцоў]] * [[А. І. Салятыцкі]] * [[А. М. Сурмач]] * [[У. В. Ткачоў]] == 1979 == * [[У. М. Вольнаў]] * [[Г. Л. Жарын]] * [[П. С. Захараў]] * [[В. А. Захарынскі]] * [[В. І. Кліменка]] * [[А. А. Кокцеў]] * [[Р. Я. Ландарскі]] * [[Л. Ф. Леўчанка]] * [[А. В. Масіенка]] * [[А. Р. Пятрухна]] * [[Т. М. Сакалова]] * [[У. А. Самсонаў]] * [[Я. М. Сахута]] * [[Л. І. Скрыпнічэнка]] * [[Б. Б. Цітовіч]] * [[А. І. Чартовіч]] * [[Ф. В. Шастак]] * [[К. Ф. Шастоўскі]] * [[Ю. В. Лкубовіч]] == 1980 == * [[М. І. Байрачны]] * [[Т. П. Белавусава-Пятроўская]] * [[Г. В. Буралкін]] * [[М. У. Бушчык]] * [[М. І. Валынец]] * [[В. Ф. Дзенісенка]] * [[С. Дз. Дзьяканаў]] * [[У. І. Жук]] * [[А. М. Зінчук]] * [[У. М. Капшай]] * [[Т. І. Кіршчына]] * [[А. С. Кяімянкоў]] * [[А. А. Концуб]] * [[А. А. Лапіцкая]] * [[С. М. Ларчанка]] * [[У. Л. Лашкевіч]] * [[Н. В. Лівенцава]] * [[У. М. Маскоўскіх]] * [[А. І. Мятліцкі]] * [[С. Ф. Папякоў]] * [[У. Т. Паражняк]] * [[А. М. ПашКевіч]] * [[В. Р. Прыешкін]] * [[А. І. Родзін]] * [[Л. М. Сцяпанава]] * [[Я. М. Сямёнаў]] * [[А. М. Ціткоў]] * [[В. І. Юркова]] == 1981 == * [[К. І. Аляксееў]] * [[В. Ф. Байцун]] * [[В. І. Валынец]] * [[У. У. Васюк]] * [[Ю. П. Герасіменка]] * [[У. Л. Зінкевіч]] * [[Мікалай Іосіфавіч Ісаёнак|М. І. Ісаёнак]] * [[М. Р. Казлоў]] * [[В. А. Калтыгін]] * [[І. І. Курачыцкі]] * [[В. В. Мікіта]] * [[Л. П. Сівакова]] * [[В. П. Славук]] * [[У. Я. Сулкоўскі]] * [[У. А. Ткачэнка]] * [[С. М. Федарэнка]] * [[В. К. Чуглазаў]] * [[У. С. Шнарэвіч]] * [[А. К. Шэвераў]] == 1983 == * [[Л. Р. Аганаў]] * [[І. А. Волкава]] * [[С. Р. Тарбунова]] * [[А. Л. Дзятлава]] * [[А. В. Кузьміч]] * [[А. В. Кузняцоў]] * [[К. Г. Паплаўская]] * [[Г. А. Пусеў]] * [[Павел Апанасавіч Семчанка|П. А. Семчанка]] * [[У. І. Слабодчыкаў]] * [[В. М. Смаляк]] * [[Н. У. Сухаверхава]] * [[В. П. Ціханаў]] * [[А. І. Цыркуноў]] == 1984 == * [[В. У. Альшэўскі]] * [[А. А. Анішчык]] * [[В. К. Барабанцаў]] * [[В. М. Буціна]] * [[В. Ц. Даўгала]] * [[С. І. Катовіч]] * [[С. І. Кірушчанка]] * [[У. М. Коўзусь]] * [[В. С. Крывашэева]] * [[І. М. Лобан]] * [[А. М. Маціевіч]] * [[В. М. Назараў]] * [[Л. І. Пятруль]] * [[В. Ю. Сазыкіна]] * [[Л. Ф. Салавей]] * [[А. М. Фінскі]] * [[М. Я. Цурыкаў]] * [[В. П. Чайка]] * [[У. У. Чурыла]] * [[П. П. Шарыпа]] * [[Ф. І. Янушкевіч]] * [[А. І. Яскін]] == 1985 == * [[С. А. Бандарэнка]] * [[М. С. Будавей]] * [[І. А. Галавацкая]] * [[С. У. Дамарад]] * [[Ю. М. Івахнішын]] * [[Марыя Іванаўна Ісаёнак|М. І. Ісаёнак]] * [[В. М. Карнееў]] * [[У. У. Кожух]] * [[З. У. Ландзік]] * [[Г. В. Літвіненка]] * [[М. І. Міронаў]] * [[М. Л. Несцярэўскі]] * [[А. І. Салохіна]] * [[С. У. Саркісаў]] * [[П. М. Фей]] * [[А. М. Шныпаркоў]] * [[Г. А. Юзеева]]' == 1986 == * [[Т. П. Агафоненка]] * [[В. Ф. Александровіч]] * [[Т. А. Арцёмава]] * [[Дз. В. Бабкін]] * [[М. Т. Бандарчук]] * [[Т. І. Васюк]] * [[А. М. Гвоздзікаў]] * [[Л. Р. Главацкая]] * [[У. П. Голуб]] * [[Р. М. Данчанка]] * [[У. Э. Дубавецкі]] * [[А. Ф. Кавалёў]] * [[Г. Дз. Кліменка]] * [[Г. П. Крамко]] * [[Г. П. Крываблоцкая]] * [[У. В. Крываблоцкі]] * [[М. І. Лук’янаў]] * [[А. І. Мацвяйчук]] * [[Ю. А. Піскун]] * [[У. І. Пракапцоў]] * [[С. М. Рабашчук]] * [[В. Б. Сідоркін]] * [[Р. С. Сітніца]] * [[А. М. Слепаў]] * [[Н. У. Сустава]] * [[М. Я. Таболіч]] * [[Р. Ф. Таболіч]] * [[Г. Я. Туроўская]] * [[В. М. Фей]] * [[Т. Л. Хацановіч-Дарбінян]] * [[В. А. Шылко]] == 1987 == * [[Л. Э. Бартлаў]] * [[А. І. Бранцаў]] * [[С. В. Войчанка]] * [[Н. Ф. Высоцкая]] * [[Ю. У. Гудзіновіч]] * [[Ю. П. Зуеў]] * [[В. С. Каваленка]] * [[В. В. Кавальчук]] * [[Л. М. Кавапьчук]] * [[У. Дз. Кандрацьеў]] * [[С. І. Казак]] * [[П. А. Карнач]] * [[К. І. Качан]] * [[А. П. Ксяндзоў]] * [[М. П. Кузьміч]] * [[У. Э. Куфко]] * [[В. С. Лявунін]] * [[М. А. Маеўскі]] * [[А. У. Отчык]] * [[І. І. Рамашоў]] * [[В. П. Свістуноў]] * [[Р. П. С. Іплевіч]] * [[Б. А. Скрамблевіч]] * [[Л. В. Хобатаў]] * [[У. Я. Цэслер]] * [[А. І. Шалюта]] * [[М. К. Ягорава]] == 1988 == * [[М. К. Абрамаў]] * [[Л. С. Анцімонаў]] * [[І. В. Арлоў]] * [[Г. А. Асташонак]] * [[М. В. Аўчыннікаў]] * [[С. У. Балянок]] * [[А. А. Баразеннікаў]] * [[В. В. Баранаў]] * [[Ю. А. Баранаў]] * [[І. А. Бархаткоў]] * [[З. У. Баўтрук]] ([[З. У. Раўко|Раўко]]) * [[А. У. Бацвінёнак]] * [[Т. П. Беразенская]] * [[Н. Г. Бранавец]] * [[В. Я. Буйвал]] * [[В. М. Бяляўскі]] * [[П. П. Васілеўскі]] * [[У. М. Вішнеўскі]] * [[В. В. Вярсоцкі]] * [[Т. Г. Гаранская]] * [[Л. М. Гатальская]] * [[М. А. Гатальскі]] * [[М. М. Гаўрыленка]] * [[В. І. Грыгарышына]] * [[С. А. Грыневіч]] * [[Л. В. Грыцкоў]] * [[М. І. Гуршчанкоў]] * [[А. А. Дабравольскі]] * [[В. М. Даманава]] * [[А. У. Даманаў]] * [[Л. П. Данелія]] * [[Ю. А. Дзееў]] * [[В. В. Дзёмкіна]] * [[В. К. Дубрава]] * [[М. К. Дубрава]] * [[У. А. Еўіухоў]] * [[М. П. Жабінская]] * [[В. І. Жук]] * [[У. М. Жук]] * [[У. У. Іваноў]] * [[В. З. Кавалеўскі]] * [[І. У. Казак]] * [[А. М. Каласенцава]] * [[В. В. Камароў]] * [[Ю. А. Карачун]] * [[В. К. Касцючэнка]] * [[У. У. Качан]] * [[І. І. Кузняцова]] * [[С. У. Кузьмічоў]] * [[К. М. Куксо]] * [[Т. М. Курачыцкая]] * [[Н. У. Кухарэнка]] * [[М. Я. Латушка]] * [[С. В. Ліфанаў]] * [[С. А. Логвін]] * [[У. А. Лукашык]] * [[А. П. Лучыновіч]] * [[Ю. Г. Макараў]] * [[У. А. Малахаў]] * [[І. В. Малеціна]] * [[Н. В. Маліноўская]] * [[А. А. Мацюціэўская]] * [[У. І. Мелехаў]] * [[Л. Ю. Міньковіч]] * [[А. І. Непачаловіч]] * [[Ю. М. Несцярук]] * [[А. Р. Ойстрах]] * [[А. А. Панцюк-Жукоўскі]] * [[У. У. Папсуеў]] * [[В. Г. Паўлавец]] * [[Л. Л. Пуцейка]] * [[С. М. Пчалінцаў]] * [[Т. А. Пятроўская]] * [[К. С. Ракіцкі]] * [[У. П. Рамейка]] * [[В. В. Распопаў]] * [[Н. А. Рачкоўская]] * [[Л. М. Рацько]] * [[Л. А. Рыжкоўскі]] * [[Э. Г. Рымаровіч]] * [[Г. Г. Сакапоў-Кубай]] * [[Л. У. Салодкіна]] * [[С. С. Свістуновіч]] * [[Галіна Міхайлаўна Сіверцава|Г. М. Сіверцава]] * [[А. А. Скавародка]] * [[А. П. Ступень]] * [[У. І. Сытчанка]] * [[В. А. Трыгубовіч]] * [[І. І. Уладычык]] * [[А. М. Фралянкоў]] * [[У. П. Хадаровіч]] * [[Ф. І. Хамініч]] * [[К. У. Хацяноўскі]] * [[Я. І. Хайрулін]] * [[В. В. Хмялеўскі]] * [[В. В. Ціханавец]] * [[М. М. Цудзік]] * [[Ю. С. Чарняк]] * [[Р. П. Часнова]] * [[Г. Л. Чысцякова]] * [[К. П. Шаранговіч]] * [[А. К. Шастоўская]] * [[Л. Л. Шчамялёва]] * [[А. С. Шыёнак]] * [[В. С. Юзвук]] * [[В. М. Юркоў]] * [[В. І. Янушкевіч]] == 1989 == * [[А. Б. Александровіч]] * [[А. В. Александровіч]] * [[Л. Б. Алімаў]] * [[К. Г. Асадаў]] * [[С. В. Асоскаў]] * [[М. І. Астапенка]] * [[А. К. Баглай]] * [[М. А. Бакуменка]] * [[М. І. Басаў]] * [[Л. Б. Бортнік]] * [[М. В. Бязберды]] * [[Н. А. Валынец]] * [[Р. У. Галаватая]] * [[У. В. Ганжа]] * [[Л. У. Гоманаў]] * [[Л. І. Грыцэнка]] * [[А. Я. Грэсь]] * [[І. М. Данілава]] * [[А. М. Дваронін]] * [[Л. І. Захадзячэнка]] * [[Я. П. Зельская]] * [[Г. А. Зельскі]] * [[Р. М. Іваноў]] * [[У. К. Казакоў]] * [[У. П. Кароткі]] * [[Р. І. Кійко]] * [[І. А. Кісялеўскі]] * [[С. Б. Кічко]] * [[Р. П. Кпімковіч]] * [[М. Н. Кляцкоў]] * [[Г. А. Кобрын]] * [[А. Дз. Кудраўцава]] * [[А. П. Кузняцоў]] * [[Г. П. Лебедзеў]] * [[Я. І. Ліс]] * [[У. М. Лосеў]] * [[А. У. Лось]] * [[П. Дз. Лук’яненка]] * [[У. Б. Максімаў]] * [[Р. Л. Малышаў]] * [[У. П. Масленікаў]] * [[А. К. Мароз]] * [[Дз. Р. Маслій]] * [[В. А. Мядзвецкі]] * [[І. І. Надашкевіч]] * [[Л. І. Пакульніцкі]] * [[В. А. Папікарпава]] * [[А. С. Петрыканец]] * [[Я. Б. Пуставой]] * [[М. Ю. Пюке]] * [[М. С. Ржавуцкі]] * [[Б. Ф. Рэпін]] * [[Н. Я. Сакалова]] * [[Г. У. Саламянка]] * [[Я. П. Саламянка]] * [[Р. С. Салаўёва]] * [[Л. М. Салаўёў]] * [[Г. М. Сідарэвіч]] * [[В. Дз. Ціханава]] * [[Я. І. Ціханаў]] * [[К. Я. Цюрына]] * [[С. В. Цярэнцьева]] * [[В. І. Чарняк]] * [[Н. А. Чорнагалова]] * [[А. П. Чудзін]] * [[У. А. Шапяпевіч]] * [[В. Ф. Шкаруба]] * [[М. Л. Шкробат]] * [[Я. Ф. Шунейка]] * [[А. І. Шчаслівая]] * [[М. П. Шышлоў]] * [[А. К. Юрашкевіч]] * [[С. М. Янкоўскі]] * [[П. В. Янушкевіч]] * [[Н. А. Яўглеўская]] == 1990 == * [[В. А. Андросаў]] * [[М. М. Андруковіч]] * [[Т. В. Арасланава]] * [[А. П. Багустаў]] * [[М. Ф. Барздыка]] * [[І. І. Бокій]] * [[М. В. Бякеева]] * [[К. Г. Вашчанка]] * [[А. Б. Высоцкі]] * [[Л. Б. Гандыш]] * [[У. І. Ганчарук]] * [[І. П. Ганяеў]] * [[Т. В. Гардашнікава]] * [[Г. В. Говар]] * [[В. А. Губараў]] * [[С. Л. Гумілеўскі]] * [[А. Ф. Гуршчанкова]] * [[А. І. Дасужаў]] * [[В. П. Дземянчук]] * [[Ф. М. Драгун]] * [[М. А. Драненка]] * [[А. В. Дранец]] * [[В. Г. Дубовік]] * [[А. Г. Задорын]] * [[Р. Л. Заслонаў]] * [[В. У. Іванькова]] * [[У. П. Ісачанка]] * [[А. Ю. Кажаноўскі]] * [[М. П. Канцавой]] * [[В. І. Каралёў]] * [[І. А. Кашкурэвіч]] * [[Ф. А. Кашкурэвіч]] * [[А. А. Квяткоўскі]] * [[Л. Г. Кір’янаў]] * [[С. Я. Клімчук]] * [[Я. А. Колчаў]] * [[С. А. Кузьмар]] * [[С. С. Курашова]] * [[А. І. Ладзісаў]] * [[І. І. Лісіца]] * [[А. У. Лось]] * [[П. І. Лук]] * [[В. УЛямачка]] * [[С. А. Малішэўскі]] * [[А. В. Масейкаў]] * [[У. У. Мехавіч]] * [[Г. М. Міхайлава]] * [[В. Ф. Міхайлоўскі]] * [[В. А. Міхайлюк]] * [[Г. М. Міхейчык]] * [[В. П. Мурашка]] * [[Я. С. Мусінская]] * [[А. М. Назаранка]] * [[П. М. Назаранка]] * [[У. П. Напрэенка]] * [[А. П. Новік]] * [[П. А. Новікаў]] * [[М. П. НяхайЧык]] * [[М. Ф. Образаў]] * [[Я. Г. Пайамарэнка]] * [[А. Р. Папоў]] * [[У. М. Рубцоў]] * [[Т. А. Рудэнка]] * [[Ю. В. Рудэнка]] * [[Л. Г. Русава]] * [[В. К. Рускевіч]] * [[Л. І. Сакалоў]] * [[С. К. Сенчанка]] * [[А. І. Сеслікава]] * [[В. Я. Сіверцаў]] * [[А. М. Смаляк]] * [[С. У. Стальмашонак]] * [[А. І. Судар]] * [[Дз. А. Сурскі]] * [[А. Я. Сямёнава]] * [[У. П. Табушаў]] * [[М. І. Таранда]] * [[Э. С. Трыкоза]] * [[С. А. Цімохаў]] * [[Т. М. Чуглазава]] * [[У. Дз. Шапо]] * [[М. Ф. Шкляраў]] * [[В. М. Ярэська]] == 1991 == * [[М. І. Агафонаў]] * [[А. А. Алонцаў]] * [[У. І. Асіповіч]] * [[А. А. Бараноўская]] * [[П. П. Бондар]] * [[К. Г. Гаджыеў]] * [[Г. Дз. Герасімава]] * [[В. А. Герасімаў]] * [[М. С. Гіргель]] * [[Л. М. Гоманаў]] * [[М. А. Гугнін]] * [[У. У. Дзядзюля]] * [[Л. А. Доўбаш]] * [[М. М. Дундзін]] * [[В. П. Дураў]] * [[Л. М. Зуева]] * [[В. А. Ільіна-Загнетава]] * [[В. Я. Кавальчук]] * [[В. М. Калацэй]] * [[В. І. Камлюк]] * [[У. М. Каралькоў]] * [[А. Ф. Карпан]] * [[Г. М. Конанава]] * [[А. У. Крошкін]] * [[А. В. Крылоў]] * [[А. У. Кукоўскі]] * [[В. Р. Ландарскі]] * [[А. П. Лапшын]] * [[В. Р. Лук’яненка]] * [[Т. І. Отчык]] * [[У. І. Панцялееў]] * [[Т. І. Паўлючук]] * [[А. В. Пашкевіч]] * [[А. Р. Пашкевіч]] * [[Л. В. Прошчанка]] * [[А. М. Пушкін]] * [[В. І. Ражко]] * [[І. В. Рымашэўскі]] * [[У. І. Рынкевіч]] * [[І. Г. Савін]] * [[А. А. Сальнікаў]] * [[В. С. Стасевіч]] * [[Г. Х. Стасевіч]] * [[А. С. Суша]] * [[У. Б. Сушкевіч]] * [[І. В. Сямека]] * [[Г. Л. Танковіч]] * [[П. Б. Урублеўскі]] * [[А. І. Фяцісава]] * [[Г. С. Хінко-Янушкевіч]] * [[С. Г. Харашаўцаў]] * [[У. Ц. Хмызнікаў]] * [[І. В. Хоміч]] * [[В. В. Чукін]] * [[В. У. Шоба]] * [[Л. С. Шчасная]] * [[У. І. Шчэрбін]] == 1993 == * [[С. Л. Абрамовіч]] * [[В. М. Ажпрэіі]] * [[В. В. Аржанухіна]] * [[Г. М. Бараноўская]] * [[М. І. Барбарчык]] * [[А. С. Бычкоўскі]] * [[А. В. Васілевіч]] * [[Г. С. Васільева]] * [[В. В. Васільеў]] * [[А. Л. Верашчагін]] * [[В. Р. Віткоўская]] * [[У. І. Гавазюк]] * [[У. В. Гладкевіч]] * [[М. Г. Голубева]] * [[П. Л. Гонта]] * [[А. У. Грыбава]] * [[У. У. Дамнянкоў]] * [[У. К. Даўшэвіч]] * [[У. А. Дзіўніч]] * [[Анатоль Яфімавіч Дзянісьеў|А. Я. Дзянісьеў]] * [[У. І. Жбанаў]] * [[Л. В. Журавовіч]] * [[Ю. І. Казакоў]] * [[Ю. М. Каралевіч]] * [[А. М. Каструкоў]] * [[А. В. Кошалеў]] * [[А. У. Кулін]] * [[Г. С. Лойка]] * [[Л. М. Лук’янцаў]] * [[В. К. Лябедка]] * [[Э. Г. Малішэўская]] * [[Г. В. Матусевіч]] * [[А. І. Мірончык]] * [[В. Е. Несцярэнка]] * [[Ю. М. Падолін]] * [[М. Р. Панічэўскі]] * [[Ю. А. Платонаў]] * [[А. М. Пятроў]] * [[В. У. Рабчонак]] * [[М. С. Ракіцкене]] * [[М. Дз. Рыжы]] * [[В. С. Сідарава]] * [[А. Дз. Слуцкі]] * [[В. П. Сташчанюк]] * [[В. С. Сямашка]] * [[Э. Р. Сямёнава]] * [[Б. А. Сямілетаў]] * [[Г. П. Сянькоўскі]] * [[І. В. Тапілін]] * [[М. І. Ткачоў]] * [[Ю. І. Хілько]] * [[В. В. Шамшур]] * [[Р. В. Шараеў]] * [[Р. Ф. Шаура]] * [[С. К. Швайбовіч]] * [[У. Ф. Швайбовіч]] * [[І. М. Шкуратаў]] * [[В. І. Шчасны]] == 1994 == * [[А. Я. Агафонава-Шох]] * [[А. Б. Аракчэева]] * [[А. І. Атраховіч]] * [[Г. Я. Балаш]] * [[А. Р. Баргашэвіч]] * [[Т. У. Батакова-Мацвеенка]] * [[М. Г. Бацюкова]] * [[В. М. Блінцова]] * [[А. І. Бяляўскі]] * [[Н. С. Варламава]] * [[Г. А. Выгонная]] * [[Дз. М. Вымаркава]] * [[І. І. Генаў]] * [[М. В. Грук]] * [[Л. М. Гурбо]] * [[Л. М. Густава]] * [[С. У. Даманава]] * [[В. Я. Данчук]] * [[А. А. Дзяшко]] * [[Н. М. Залозная]] * [[П. В. Зарэцкі]] * [[Б. У. Караванаў]] * [[М. І. Кебец]] * [[Р. І. Кірдзей]] * [[М. Б. Князева]] * [[М. К. Канькоў]] * [[М. П. Кулеш]] * [[С. А. Лагуновіч-Чарэпка]] * [[А. П. Лубнеўскі]] * [[Б. М. Малахаў]] * [[Т. Дз. Пясецкая]] * [[А. В. Раеўскі]] * [[Л. В. Раманоўскі]] * [[А. Г. І. Сакалоў]] * [[В. А. Санкова]] * [[Дз. У. Сарока]] * [[М. У. Сенькін]] * [[Ю. П. Сергіенка]] * [[І. В. Сміціенка]] * [[Г. Ф. Сурма]] * [[Г. У. Сухамлінаў]] * [[Ігар Уладзіміравіч Уласаў|І. У. Уласаў]] * [[А. Я. Фядусь]] * [[А. М. Хвісевіч]] * [[В. І. Хмыз]] * [[І. М. Ц. Шын]] * [[Г. Р. Чысты]] * [[А. Б. Шаліма]] * [[У. У. Шаркоў]] * [[С. С. Шафрановіч]] * [[М. В. Шматава]] * [[А. К. Шостак]] * [[Ю. У. Якавенка]] == 1995 == * [[І. В. Андрасюк]] * [[В. В. Антановіч]] * [[У. Я. Ануфрыеў]] * [[H. М. Апіёк]] * [[В. І. Баранаў]] * [[А. Я. Белы]] * [[Э. У. Бубашкіна]] * [[Я. Я. Бусел]] * [[Р. П. Вашкевіч]] * [[В. М. Велігжанін]] * [[А. Дз. Вярбіцкі]] * [[І. В. Грыгарышына]] * [[С. Ф. Давідовіч]] * [[В. Л. Доўнар]] * [[А. Г. Дулуб]] * [[В. К. Жыхараў]] * [[М. Р. Залатуха]] * [[І. С. Засімовіч]] * [[Дз. А. Зяньковіч]] * [[А. С. Ізаітка]] * [[М. М. Інькоў]] * [[К. К. Калодзіч]] * [[А. В. Канавалаў]] * [[Т. І. Карэлкіна]] * [[Р. Ф. Клікушын]] * [[М. Л. Круглікава]] * [[А. Р. Купрыянаў]] * [[Ф. С. Ладуцька]] * [[У. А. Ламейка]] * [[Н. С. Лісоўская]] * [[І. В. Лыскавец]] * [[А. А. Люцко]] * [[М. В. Ляўковіч]] * [[А. А. Ляшчынскі]] * [[В. У. Магучы]] * [[Ю. І. Маліноўскі]] * [[А. У. Маяярэвіч]] * [[А. А. Міхайлаў]] * [[І. С. Мойгіс]] * [[М. У. Несцярук]] * [[У. У. Няфёд]] * [[У. А. Осіпаў]] * [[В. П. Пакаташкін]] * [[І. Дз. Папоў]] * [[С. П. Прывада]] * [[Ю. Ф. Пятроў]] * [[У. В. Ракіцкі]] * [[С. Л. Рыжыкава]] * [[Ф. А. Сарока]] * [[У. П. Свентахоўскі]] * [[К. У. Селіханаў]] * [[Г. А. Скабіцкі]] * [[А. А. Стралкоў]] * [[А. Б. Сувораў]] * [[Л. Ю. Сцефановіч]] * [[Л. І. Талбузін]] * [[Т. І. Хвайніцкая]] * [[Б. Я. Хесін]] * [[Л. С. Хоміч]] * [[В. М. Целеш]] * [[У. А. Ціханаў]] * [[І. М. Чумакоў]] * [[Г. В. Шапялевіч]] * [[А. С. Шомаў]] * [[М. А. Шулякоўскі]] * [[Н. І. Шчасная]] * [[А. В. Юр’ева]] * [[Л. П. Яшэнка]] == 1996 == * [[Я. П. Адзіночанка]] * [[І. В. Алісевіч]] * [[С. Т. Асапрылка]] * [[А. Я. Бур’як]] * [[А. М. Варвашэня]] * [[А. А. Велікжанін]] * [[А. М. Волкаў]] * [[І. У. Голубеў]] * [[П. Б. Грывусевіч]] * [[А. М. Грышкевіч]] * [[Н. М. Гурло]] * [[А. В. Даманаў]] * [[І. І. Данільчанка]] * [[А. М. Дзямідаў]] * [[Л. А. Елісееў]] * [[І. Л. Жук]] * [[Б. Г. Іваноў]] * [[С. В. Іванцоў]] * [[У. А. Канцадайлаў]] * [[А. А. Карповіч]] * [[А. І. Карповіч]] * [[В. А. Каўшырка]] * [[П. А. Кірылін]] * [[Г. А. Кірыловіч]] * [[В. Ф. Крук]] * [[Дз. А. Кузняцоў]] * [[І. В. Леантовіч]] * [[З. А. Луцэвіч]] * [[А. І. Лышчык]] * [[В. М. Мартынчук]] * [[В. С. Маршак]] * [[А. І. Марышаў]] * [[П. І. Мураўчук]] * [[С. Г. Наздрын-Платніцкая]] * [[А. П. Новікаў]] * [[М. М. Паграноўскі]] * [[А. М. Падалінскі]] * [[П. В. Прохараў]] * [[Л. І. Радзевіч]] * [[І. К. Радкевіч]] * [[Р. М. Раманка]] * [[Дз. М. Раманюк]] * [[П. Дз. Русак]] * [[С. В. Рымашэўскі]] * [[А. М. Сільвановіч]] * [[Б. М. Смольскі]] * [[І. Г. Стальная]] * [[С. П. Статкоўская]] * [[Ю. Л. Сухаў]] * [[Г. А. Фалей]] * [[Г. А. Фатыхава]] * [[А. А. Чміль]] * [[А. І. Чыгрын]] * [[Ж. К. Чыстая]] * [[А. М. Шабалтас]] * [[А. Г. Шлегель-Лавецкая]] * [[Ж. А. Шыдлоўская]] * [[Т. В. Юркевіч]] * [[А. У. Яснова]] == 1997 == * [[Ю. М. Алісевіч]] * [[Ю. Г. Анушка]] * [[Х. Г. Асадулаеў]] * [[В. Р. Асіпенка]] * [[П. С. Багданаў]] * [[А. У. Басалыга]] * [[Т. Дз. Беразоўская]] * [[У. А. Бірыцкі]] * [[В. К. Бондараў]] * [[В. А. Борзды]] * [[К. Л. Бяляева]] * [[Р. Л. Газаранц]] * [[І. Л. Гардзіёнак]] * [[В. М. Гардзіёнак-Кірэева]] * [[Н. М. Гарчанюк]] * [[У. Я. Голубеў]] * [[В. В. Даноўскі]] * [[А. Л. Дударэнка]] * [[А. І. Жалудко]] * [[А. П. Жураўлёў]] * [[Ю. І. Івашкевіч]] * [[І. Л. Каваленка]] * [[Н. У. Кавалёва]] * [[А. Д. Кастагрыз]] * [[А. К. Касцючэнка]] * [[М. У. Кухарэнка]] * [[Т. Ю. Лактаева]] * [[Г. А. Лаўрэцкі]] * [[У. І. Лісавенка]] * [[І. В. Магучая]] * [[І. А. Марачкін]] * [[Н. П. Марчанка]] * [[А. П. Махніст]] * [[Ю. В. Мацко]] * [[Л. І. Мельнікаў]] * [[А. В. Мірскі]] * [[В. В. Мурашка]] (Мурашова) * [[Л. Л. Мядзведскі]] * [[І. М. Мятліцкая]] * [[П. К. Паршын]] * [[Ю. В. Пашкуць]] * [[А. С. Плячкоў]] * [[Т. С. Радзівілка]] * [[Н. М. Сакалова-Кубай]] * [[У. У. Сарока]] * [[А. В. Свірьшзенка]] * [[Т. А. Сіплевіч]] * [[А. Г. Сіцько]] * [[В. А. Татарнікава-Панок]] * [[П. Ю. Татарнікаў]] * [[Ю. І. Татарнікаў]] * [[Л. В. Трацэўскі]] * [[У. Дз. Тулупаў]] * [[А. У. Фалей]] * [[А. І. Фядотаў]] * [[А. Л. Шароін]] * [[І. У. Шкіра]] * [[В. Р. Шрамякоў]] * [[І. В. Ягораў]] * [[А. В. Ярмоленка]] == 1998 == * [[Я. Н. Ражкоў]] * [[В. І. Ясюк]] == 1999 == * [[М. А. Арасланаў]] * [[П. І. Асмакоўскі]] * [[А. А. Асташоў]] * [[Н. М. Богдан]] * [[І. М. Бяспалаў]] * [[Т. В. Габрусь]] * [[А. А. Грыгор’еў]] * [[Ф. С. Грыг’ян]] * [[В. Г. Грыцаева]] * [[С. П. Гусельцаў]] * [[Г. П. Драздоў]] * [[А. Э. Духоўнікаў]] * [[М. У. Загранічны]] * [[Н. В. Зелянко]] * [[У. У. Кандрусевіч]] * [[Т. С. Карака]] * [[Л. М. Кірьшава]] * [[І. М. Козел]] * [[А. П. Колас]] * [[М. М. Колас]] * [[В. К. Копач]] * [[М. М. Крукаў]] * [[В. Г. Крупянкова]] * [[У. Э. Лавецкі]] * [[В. В. Лагоўскі]] * [[Б. Ч. Лазарэвіч]] * [[Я. А. Ларчанка]] * [[Т. П. Лісіца]] * [[Л. А. Макатун]] * [[І. Б. Маланаў]] * [[Н. Л. Марчанка]] * [[Р. В. Мяжуеў]] * [[В. М. Нікалаеў]] * [[В. М. Нуднаў]] * [[А. Л. Нядзелька]] * [[А. Я. Няхайчык]] * [[Ж. Я. Няхайчык]] * [[Г. С. Панамароў]] * [[У. М. Панамароў]] * [[А. Ц. Пушкар]] * [[Ю. Л. Рыжыкаў]] * [[А. В. Сандрыгайла]] * [[В. В. Саўчанка]] * [[В. Я. Семянько]] * [[Л. А. Сідзельнікава]] * [[В. А. Смоляр]] * [[Дз. М. Сурыновіч]] * [[Г. І. Сямікашава]] * [[А. Р. Сяргеева]] * [[Л. М. Тарабука]] * [[А. В. Томка]] * [[А. А. Фалей]] * [[К. У. Харанека]] * [[В. К. Цімафееў]] * [[М. Л. Цыбульскі]] * [[Т. А. Чарнышова]] * [[А. У. Шапо]] * [[А. П. Шарыпа]] * [[С. Л. Шэмет]] * [[А. Я. Шыбнёў]] * [[Р. І. Яновіч]] == 2000 == * [[А. М. Алебастраў]] * [[К. М. Андруковіч]] * [[М. М. Асауляк]] * [[У. А. Афанасьеў]] * [[С. І. Бышнёў]] * [[Л. Ф. Валасюк]] * [[Ю. В. Валынец]] * [[А. М. Гайдуковіч]] * [[Г. В. Горава]] * [[У. М. Грыцкевіч]] * [[С. М. Дзенісенка]] * [[Т. У. Дзянісава]] * [[В. В. Ерамееў]] * [[М. С. Забіран]] * [[В. Ф. Калясінскі]] * [[П. У. Кандрусевіч]] * [[Ж. А. Капуснікава]] * [[Т. В. Капыльская]] * [[С. У. Кастрыца]] * [[А. А. Касцючэнка]] * [[У. Э. Кірэенка]] * [[Я. Л. Кір’янаў]] * [[У. А. Клімушка]] * [[І. Р. Кныш]] * [[Ю. М. Козел]] * [[Ю. Г. Крупянкоў]] * [[А. С. Кухараў]] * [[В. М. Лазоўскі]] * [[А. Я. Мацвеенка]] * [[Дз. М. Мохаў]] * [[І. І. Мядзведзеў]] * [[В. В. Нікішына]] * [[У. М. Пахаўцоў]] * [[А. М. Пікулік]] * [[В. П. Раманоўская]] * [[А. У. Савіч]] * [[Н. А. Сардарава]] * [[М. П. Свістуноў]] * [[У. П. Тамашэвіч]] * [[В. В. Угрыновіч]] * [[А. А. Хараберуш]] * [[В. П. Храмцэвіч]] * [[В. І. Цэхановіч]] * [[С. В. Чарановіч]] * [[Н. В. Шаранговіч]] * [[І. Г. Шчасная]] == 2003 == * [[А. В. Ананьеў]] * [[М. М. Андрэеў]] * [[Г. Б. Банцэвіч]] * [[С. А. Баранкоўская]] * [[В. У. Бялоў]] * [[М. А. Бычкоўскі]] * [[П. У. Вайніцкі]] * [[А. А. Вараб’ёў (скульптар)|А. А. Вараб’ёў]] * [[І. І. Герновіч]] * [[У. І. Гладкоў]] * [[І. Г. Дзёміна]] * [[А. В. Дзмітрыеў]] * [[В. А. Дубінка]] * [[А. М. Жгун]] * [[П. В. Жураўлёў]] * [[Н. Р. Жыгамонт]] * [[Д. А. Іваноўская]] * [[В. М. Каваленчыкава]] * [[І. Г. Касабука]] * [[С. М. Катранкоў]] * [[А. І. Козел]] * [[Г. Б. Козел]] * [[А. У. Косікаў]] * [[І. М. Котава]] * [[А. М. Краўчанка]] * [[І. У. Кустава]] * [[Б. Г. Лалыка]] * [[А. С. Ларына]] * [[Л. Я. Ліхадзед]] * [[В. І. Лузан]] * [[А. В. Ляпкіна]] * [[В. Я. Матусевіч]] * [[В. Дз. Мацкевіч]] * [[А. М. Меранкоў]] * [[Дз. В. Міхайлоўскі]] * [[Р. М. Найдзен]] * [[Л. Дз. Налівайка]] * [[Л. Я. Нішчык]] * [[А. В. Обадава]] * [[К. Ю. Палякова]] * [[І. Дз. Парфянкоў]] * [[Н. І. Піневіч]] * [[У. А. Піпін]] * [[Т. А. Піскун]] * [[Ю. У. Платонаў]] * [[В. М. Позняк]] * [[В. Я. Рачкоўскі]] * [[В. М. Ржавуцкі]] * [[А. А. Рыбчынскі]] * [[А. М. Сарокін]] * [[І. М. Скварцова]] * [[Н. В. Смаляк]] * [[Д. В. Сумарава-Копач]] * [[А. А. Суркоў]] * [[І. П. Хруцкі]] * [[Т. Дз. Царова]] * [[Р. М. Цімохава]] * [[С. М. Чэпік]] * [[Дз. А. Шастапалаў]] * [[А. Дз. Шапашнікава]] * [[А. В. Шычко]] * [[Ф. А. Ястраб]] == Літаратура == * {{крыніцы/БЭ|14|Саюз мастакоў Беларусі}} * {{крыніцы/БЭ|18-1|Саюз мастакоў Беларусі}} [[Катэгорыя:Спісы:Беларусь]] [[Катэгорыя:Члены Саюза мастакоў Беларусі| ]] jnsl98ygx65q936xgkecuenzh4shpx0 Модуль:NumberOf/today 828 634872 4163900 4163402 2022-07-24T00:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547826, edits = 1102102860, files = 897832, pages = 56520641, users = 44120963, depth = 1135.765 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125913, edits = 34877371, files = 0, pages = 11232138, users = 92594, depth = 2.157444 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709050, edits = 223244111, files = 128443, pages = 7481924, users = 3964270, depth = 92.6174 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551502, edits = 50813463, files = 0, pages = 6115469, users = 829118, depth = 16.21155 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2439996, edits = 195082616, files = 68963, pages = 12118004, users = 4428334, depth = 253.2685 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095817, edits = 62332265, files = 20, pages = 4460814, users = 1220545, depth = 17.79317 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839095, edits = 123964079, files = 237383, pages = 7416857, users = 3219760, depth = 153.7402 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790820, edits = 144473943, files = 0, pages = 7696346, users = 6598394, depth = 204.1353 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763927, edits = 128204796, files = 139857, pages = 7475699, users = 2275462, depth = 179.8179 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592769, edits = 7092214, files = 1472, pages = 1998842, users = 186928, depth = 0.2306248 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529723, edits = 67452822, files = 262, pages = 3549768, users = 1182610, depth = 33.13574 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334892, edits = 90424621, files = 32854, pages = 3945925, users = 1958730, depth = 87.6739 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292229, edits = 72550163, files = 60451, pages = 7098060, users = 3244532, depth = 206.3234 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274518, edits = 68836746, files = 24431, pages = 19371309, users = 873696, depth = 716.4281 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285061, files = 42, pages = 2881748, users = 52716, depth = 3.553395 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1177374, edits = 36551539, files = 110454, pages = 4097206, users = 635412, depth = 54.86618 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1176060, edits = 58714815, files = 49581, pages = 7781215, users = 2280836, depth = 238.0167 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093936, edits = 63879647, files = 58323, pages = 5390827, users = 2782783, depth = 182.8235 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920635, edits = 35139305, files = 81509, pages = 5325698, users = 1136635, depth = 151.0588 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704917, edits = 30414191, files = 15439, pages = 1759328, users = 424366, depth = 38.67883 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660833, edits = 25087486, files = 36047, pages = 3980942, users = 309405, depth = 159.0715 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625353, edits = 21385543, files = 47247, pages = 3260897, users = 1340797, depth = 116.4859 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596710, edits = 32964050, files = 12660, pages = 2720071, users = 745599, depth = 153.4551 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594379, edits = 22704928, files = 5, pages = 1694329, users = 557300, depth = 45.89246 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534628, edits = 20575349, files = 69384, pages = 1405498, users = 518748, depth = 38.84367 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508558, edits = 25061559, files = 8363, pages = 1445752, users = 508632, depth = 58.86977 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507079, edits = 21475082, files = 1, pages = 1396957, users = 583963, depth = 47.34362 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502719, edits = 28111932, files = 37464, pages = 2370132, users = 1413782, depth = 163.6622 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478471, edits = 8661660, files = 315, pages = 905060, users = 30510, depth = 7.607323 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456771, edits = 41239539, files = 10239, pages = 4644062, users = 175628, depth = 746.2513 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432129, edits = 14976917, files = 116389, pages = 2616779, users = 590089, depth = 146.2825 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431347, edits = 3127398, files = 362, pages = 1062478, users = 53677, depth = 6.301568 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417460, edits = 3521906, files = 6068, pages = 564356, users = 42878, depth = 0.772707 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396337, edits = 8981031, files = 0, pages = 822901, users = 138087, depth = 12.64206 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359290, edits = 5609168, files = 19612, pages = 1040260, users = 297349, depth = 19.36967 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322191, edits = 7644519, files = 10817, pages = 710423, users = 198731, depth = 15.62388 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319297, edits = 34284945, files = 73574, pages = 1334984, users = 990704, depth = 259.8708 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292824, edits = 8464589, files = 11309, pages = 987334, users = 123351, depth = 48.22647 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283157, edits = 11444554, files = 549, pages = 631007, users = 310479, depth = 27.37122 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282821, edits = 11181228, files = 0, pages = 906366, users = 434060, depth = 59.96505 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241921, edits = 1520235, files = 244, pages = 570492, users = 37594, depth = 4.915554 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241349, edits = 7390772, files = 0, pages = 548146, users = 220779, depth = 21.78737 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231877, edits = 3050453, files = 10537, pages = 587215, users = 120445, depth = 12.19931 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229089, edits = 6158100, files = 755, pages = 541066, users = 167542, depth = 21.10732 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225496, edits = 2443348, files = 177, pages = 385074, users = 16046, depth = 3.177675 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220358, edits = 4155230, files = 3237, pages = 644939, users = 120146, depth = 23.91883 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214531, edits = 8334331, files = 36, pages = 697311, users = 1218665, depth = 60.52889 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212654, edits = 6416631, files = 20932, pages = 444632, users = 276839, depth = 17.17326 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211861, edits = 9565546, files = 18492, pages = 629111, users = 367395, depth = 58.9757 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203587, edits = 6631563, files = 23844, pages = 499198, users = 165881, depth = 28.00813 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186898, edits = 6130925, files = 857, pages = 470482, users = 127810, depth = 30.00109 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185565, edits = 6532087, files = 23714, pages = 509032, users = 250557, depth = 38.99193 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177091, edits = 5710866, files = 8333, pages = 438803, users = 213133, depth = 28.4241 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173564, edits = 4979564, files = 12466, pages = 988868, users = 148497, depth = 111.1151 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386142, files = 16, pages = 372220, users = 121383, depth = 15.12881 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161873, edits = 4385648, files = 14832, pages = 459399, users = 142620, depth = 32.25111 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 153686, edits = 2710638, files = 2100, pages = 667303, users = 75892, depth = 45.36894 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152058, edits = 5583150, files = 3578, pages = 1185808, users = 705737, depth = 217.6093 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149174, edits = 10193792, files = 27276, pages = 969951, users = 428232, depth = 318.1633 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147503, edits = 3468672, files = 7884, pages = 464463, users = 206793, depth = 34.48413 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137090, edits = 3685101, files = 0, pages = 275648, users = 157500, depth = 13.65671 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134949, edits = 11091937, files = 11267, pages = 274203, users = 73384, depth = 43.0736 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129833, edits = 3693654, files = 0, pages = 228292, users = 106225, depth = 9.304781 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129524, edits = 4783823, files = 8676, pages = 523602, users = 102916, depth = 84.57416 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125502, edits = 5993210, files = 15221, pages = 984947, users = 381987, depth = 285.3524 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125310, edits = 1850035, files = 2626, pages = 283230, users = 242741, depth = 10.37393 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273840, files = 0, pages = 250709, users = 32257, depth = 15.96325 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114677, edits = 3651777, files = 25468, pages = 465897, users = 107570, depth = 73.52248 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107584, edits = 1306577, files = 485, pages = 262406, users = 35960, depth = 10.31172 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104012, edits = 2509644, files = 9610, pages = 372210, users = 151368, depth = 44.82995 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103570, edits = 751731, files = 2978, pages = 215933, users = 102467, depth = 4.097529 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94862, edits = 1045407, files = 3, pages = 245071, users = 28711, depth = 10.69549 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412971, files = 5456, pages = 367560, users = 144057, depth = 87.60106 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87522, edits = 2306798, files = 924, pages = 156274, users = 48193, depth = 9.108755 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85959, edits = 2460519, files = 4725, pages = 262881, users = 143315, depth = 39.65048 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85336, edits = 2135282, files = 19140, pages = 283678, users = 145185, depth = 40.66253 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83844, edits = 989652, files = 0, pages = 162078, users = 48834, depth = 5.316252 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81486, edits = 422307, files = 2688, pages = 111151, users = 32995, depth = 0.5035442 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78833, edits = 3699435, files = 6953, pages = 487237, users = 162585, depth = 203.7788 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78610, edits = 2322257, files = 1884, pages = 226003, users = 75940, depth = 36.12386 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77499, edits = 3589396, files = 13275, pages = 305300, users = 113991, depth = 101.5813 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74045, edits = 1231347, files = 2269, pages = 146721, users = 54700, depth = 8.084976 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24962, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72185, edits = 1999898, files = 5401, pages = 141304, users = 69864, depth = 12.9764 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69631, edits = 1591886, files = 5430, pages = 177404, users = 53699, depth = 21.49627 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099631, files = 724, pages = 140315, users = 31977, depth = 8.388288 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802848, files = 0, pages = 81995, users = 28401, depth = 0.4270804 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25241, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605800, files = 225, pages = 113644, users = 32289, depth = 2.837888 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628058, files = 545, pages = 97370, users = 28295, depth = 2.238413 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390006, files = 2366, pages = 131359, users = 54948, depth = 24.26808 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60198, edits = 1146246, files = 1454, pages = 169555, users = 35282, depth = 22.30983 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2171, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57000, edits = 1061768, files = 1116, pages = 95624, users = 52323, depth = 5.098325 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21667, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54625, edits = 1756970, files = 3218, pages = 141220, users = 86405, depth = 31.26589 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091324, files = 565, pages = 109055, users = 51591, depth = 10.54486 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52843, edits = 1109112, files = 4437, pages = 121653, users = 37557, depth = 15.45898 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748977, files = 537, pages = 97626, users = 31100, depth = 7.232317 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49057, edits = 1082038, files = 7564, pages = 149759, users = 43299, depth = 30.44555 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42950, edits = 1951740, files = 1897, pages = 233459, users = 123095, depth = 164.4811 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294201, files = 136, pages = 55367, users = 78478, depth = 0.4819372 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42116, edits = 958535, files = 1601, pages = 184054, users = 51058, depth = 59.15152 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42034, edits = 1833703, files = 1499, pages = 128173, users = 68079, depth = 60.08011 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40554, edits = 861552, files = 690, pages = 146714, users = 94808, depth = 40.24059 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487090, files = 209, pages = 60548, users = 24852, depth = 2.073344 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38254, edits = 607044, files = 1570, pages = 133922, users = 42119, depth = 28.34966 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34264, edits = 551971, files = 168, pages = 59152, users = 24764, depth = 4.923237 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33274, edits = 990872, files = 0, pages = 48824, users = 33557, depth = 4.43236 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32228, edits = 1065702, files = 1258, pages = 103330, users = 58426, depth = 50.2003 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63275, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824077, files = 0, pages = 117237, users = 68721, depth = 59.77438 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28953, edits = 1013687, files = 571, pages = 69614, users = 92184, depth = 28.71946 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28331, edits = 1103575, files = 2592, pages = 129736, users = 75769, depth = 108.9773 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41244, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23456, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641615, files = 4, pages = 37686, users = 44587, depth = 5.88738 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23564, edits = 111051, files = 0, pages = 28613, users = 3006, depth = 0.1781853 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650020, files = 0, pages = 55975, users = 27112, depth = 23.63488 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704700, files = 1475, pages = 97650, users = 77670, depth = 92.74601 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19578, edits = 184941, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.772991 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176884, files = 0, pages = 39333, users = 17767, depth = 4.635935 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17991, edits = 508347, files = 3121, pages = 79585, users = 58123, depth = 74.86784 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355436, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033168 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17037, edits = 160819, files = 0, pages = 30344, users = 18231, depth = 3.233245 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230768, files = 1323, pages = 41113, users = 17933, depth = 13.68154 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16016, edits = 522479, files = 165, pages = 59635, users = 22523, depth = 64.98466 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15900, edits = 566806, files = 347, pages = 32195, users = 25548, depth = 18.491 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15765, edits = 460620, files = 125, pages = 71448, users = 30992, depth = 80.42851 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89316, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936498 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12232, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15381, edits = 578141, files = 1062, pages = 44148, users = 45299, depth = 45.80815 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239930, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.89021 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15070, edits = 282675, files = 1718, pages = 53823, users = 27705, depth = 34.72991 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371410, files = 1765, pages = 45899, users = 39060, depth = 34.09275 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27656, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14605, edits = 119541, files = 112, pages = 29646, users = 5284, depth = 4.276624 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14223, edits = 380978, files = 1765, pages = 47597, users = 22133, depth = 44.07116 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377252, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.91197 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13768, edits = 368590, files = 0, pages = 40250, users = 26833, depth = 33.87954 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213123, files = 462, pages = 30200, users = 14898, depth = 10.09797 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229383, files = 115, pages = 39222, users = 11719, depth = 20.2056 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454010, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0565 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165681, files = 263, pages = 30411, users = 30037, depth = 8.682138 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50415, files = 0, pages = 20537, users = 3996, depth = 0.7674761 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152077, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44595 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137205, files = 0, pages = 26465, users = 24063, depth = 6.383152 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232706, files = 865, pages = 32749, users = 19616, depth = 19.88732 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469146, files = 445, pages = 70020, users = 35288, depth = 164.1061 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22185, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11526, edits = 54656, files = 60, pages = 27033, users = 3251, depth = 3.65967 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11392, edits = 379311, files = 0, pages = 96624, users = 94331, depth = 219.7434 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230951, files = 6, pages = 26607, users = 14430, depth = 17.41393 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10542, edits = 328382, files = 1706, pages = 72715, users = 34348, depth = 157.0771 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9929, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184733, files = 0, pages = 27156, users = 13070, depth = 17.61449 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271989, files = 192, pages = 42063, users = 29465, depth = 62.00077 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10221, edits = 194765, files = 0, pages = 21533, users = 7247, depth = 11.07895 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10133, edits = 149672, files = 0, pages = 13888, users = 16828, depth = 1.479942 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2133, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9459, edits = 281321, files = 1101, pages = 33324, users = 36147, depth = 53.7375 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30312, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8566, edits = 84519, files = 0, pages = 14835, users = 13732, depth = 3.051456 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238250, files = 0, pages = 25609, users = 32041, depth = 39.29744 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8374, edits = 130720, files = 87, pages = 17603, users = 25258, depth = 9.019838 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96694, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.751169 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8007, edits = 722979, files = 54, pages = 68871, users = 29535, depth = 606.5556 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139420, files = 0, pages = 26045, users = 11753, depth = 30.38468 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308777, files = 480, pages = 21204, users = 24598, depth = 46.14528 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153228, files = 0, pages = 13441, users = 16562, depth = 7.501958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96136, files = 0, pages = 16884, users = 5397, depth = 9.456668 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21856, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7129, edits = 497486, files = 170, pages = 19188, users = 20673, depth = 74.18507 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 150973, files = 0, pages = 30991, users = 14423, depth = 64.10636 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38504, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11995, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14242, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6292, edits = 229099, files = 319, pages = 15600, users = 24676, depth = 32.13912 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26380, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118067, files = 9, pages = 20311, users = 17659, depth = 33.32151 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5672, edits = 183445, files = 38, pages = 43353, users = 6198, depth = 186.7494 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5601, edits = 214367, files = 0, pages = 15410, users = 14666, depth = 42.66518 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199433, files = 6, pages = 11744, users = 13679, depth = 21.82696 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15394, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15745, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5211, edits = 26852, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925796 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13768, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5034, edits = 118119, files = 1, pages = 9549, users = 12020, depth = 9.950639 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15295, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120503, files = 0, pages = 11173, users = 16377, depth = 18.37132 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20131, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77010, files = 1, pages = 22366, users = 12771, depth = 51.5005 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65596, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39474 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86537, files = 10, pages = 12987, users = 9764, depth = 27.08223 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37945, files = 0, pages = 6665, users = 9125, depth = 2.02507 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94811, files = 0, pages = 12330, users = 15368, depth = 31.9516 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5988, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18485, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19607, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117587, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7162, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7869, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115761, files = 0, pages = 7532, users = 16002, depth = 23.54302 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17187, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23289, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13286, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2601, edits = 89101, files = 0, pages = 5931, users = 13331, depth = 24.62421 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6617, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1884, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2088, edits = 92167, files = 0, pages = 4998, users = 13903, depth = 35.81824 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84867, files = 0, pages = 11795, users = 9245, depth = 163.3615 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30256, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1913, edits = 40985, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.62524 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3661, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8491, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18720, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3813, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7174, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89514, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.8928 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104417, files = 0, pages = 5366, users = 13880, depth = 98.52445 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1631, edits = 100063, files = 1, pages = 8593, users = 4880, depth = 212.1724 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1185, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7937, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8888, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7130, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12314, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111633, files = 0, pages = 5712, users = 14941, depth = 222.8792 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8323, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9808, files = 0, pages = 2554, users = 2831, depth = 3.974879 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50183, files = 0, pages = 14620, users = 7773, depth = 383.2374 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9939, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33528, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.38434 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61332, files = 9, pages = 7709, users = 9277, depth = 250.0164 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22955, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1163, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42562, files = 0, pages = 3289, users = 9585, depth = 56.58937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1593, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46126, files = 0, pages = 3903, users = 21696, depth = 92.92493 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26924, files = 0, pages = 1309, users = 451, depth = 2.782668 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46115, files = 0, pages = 3802, users = 17644, depth = 138.9979 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31997, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74499 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26732, files = 0, pages = 3344, users = 9183, depth = 87.2519 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16346, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10552, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7157, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8935, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16929, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12357, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7587, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9414, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 471, edits = 24294, files = 0, pages = 2410, users = 7828, depth = 170.8424 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5941, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 386, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13193, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12238, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8427, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9159, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16666, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281690, admins = 3757, articles = 59191960, edits = 3199614445, files = 2762432, pages = 244482310, users = 103280791, depth = 128.242, date = '@1658620841' }, } return info 71vt3bvcqh9hvl3oe0czcf49rv5d5m0 Аляксандр Рыгоравіч Арлоў (віцэ-адмірал) 0 635739 4163717 3577038 2022-07-23T14:29:27Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = |арыгінал імя = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |Перыяд жыцця = |выява = |подпіс = |герб = |подпіс герба = |мянушка = |псеўданім = |прыналежнасць = |гады службы = |званне = {{ВМФ СССР, Віцэ-адмірал}} |род войскаў = |камандаваў = |частка = |бітвы = |узнагароды = |Commons = |Rodovid = |сувязі = |у адстаўцы = |роспіс = }} {{цёзкі2|Арлоў}} '''Аляксандр Рыгоравіч Арлоў''' ({{ДН|11|10|1900|29|09}}, {{МН|Орша||}} — {{ДС|28|4|1945}}) — савецкі [[военачальнік]], інжынер-[[віцэ-адмірал]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў Оршы ў 1900 годзе ў яўрэйскай сям’і. Службу А. Арлоў пачынаў матросам Волжскай ваеннай флатыліі. Скончыў вучылішча і Ваенна-марскую акадэмію, служыў на караблях і ў штабах флатоў. У 1937—1945 гадах быў начальнікам Галоўнага тэхнічнага ўпраўлення ВМФ. У верасні 1940 года быў старшынёй камісіі па прыёмцы заводаў у горадзе [[Ліепая]]. У тым жа годзе ён атрымаў званне [[Контр-адмірал|контр-адмірала]]. У 1944 годзе яму нададзена званне [[Віцэ-адмірал|віцэ-адмірала]]. Загінуў у авіяцыйнай катастрофе ў красавіку 1945 года, не дажыў да перамогі ў [[Вялікай Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайне]] некалькі тыдняў<ref>[https://orsha.eu/bel/горад/асобы/гістарычныя-асобы/арлоў-аляксандар-рыгоравіч.html Арлоў Аляксандар Рыгоравіч]</ref>. == Узнагароды == * [[Ордэн Леніна]] * [[Ордэн Чырвонай Зоркі]] * [[Ордэн Нахімава]] 1 ступені * [[Ордэн Чырвонага Сцяга]] {{зноскі}} == Літаратура == * Шитиков Е. А., Краснов В. Н., Балабин В. В. Кораблестроение в СССР в годы Великой Отечественной войны. М., 1995. С. 96; * Русский архив: Великая Отечественная. Т. 21 (10). М., 1996. См. им. указ.; Т. 12 (1-2). М, 1997. С. 451—456. {{DEFAULTSORT:Арлоў Аляксандр Рыгоравіч}} [[Катэгорыя:Загінулі ў авіякатастрофах]] cb22pdn6h7k9ntb7tfc3vp8yejjlp1q Модуль:NumberOf/data 828 637010 4163637 4163525 2022-07-23T12:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547542, edits = 1101997585, files = 897794, pages = 56518413, users = 44118834, depth = 1135.711 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125912, edits = 34877331, files = 0, pages = 11232134, users = 92577, depth = 2.157441 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2708849, edits = 223229707, files = 128435, pages = 7481436, users = 3963991, depth = 92.62008 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2551457, edits = 50807442, files = 0, pages = 6115365, users = 829058, depth = 16.20994 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2439895, edits = 195067879, files = 68953, pages = 12117297, users = 4427903, depth = 253.2534 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095764, edits = 62329704, files = 20, pages = 4460684, users = 1220463, depth = 17.7927 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10593, admins = 76, articles = 1838945, edits = 123950868, files = 237369, pages = 7416263, users = 3219494, depth = 153.7368 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790666, edits = 144464983, files = 0, pages = 7696003, users = 6598017, depth = 204.1538 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763855, edits = 128189174, files = 139883, pages = 7475138, users = 2275220, depth = 179.7934 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592284, edits = 7091051, files = 1472, pages = 1997687, users = 186881, depth = 0.2300997 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4128, admins = 102, articles = 1529636, edits = 67447682, files = 262, pages = 3549484, users = 1182505, depth = 33.13317 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334851, edits = 90417828, files = 32854, pages = 3945681, users = 1958552, depth = 87.66449 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8961, admins = 66, articles = 1292140, edits = 72543594, files = 60441, pages = 7097634, users = 3244381, depth = 206.3216 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2086, admins = 20, articles = 1274535, edits = 68835430, files = 24430, pages = 19371337, users = 873653, depth = 716.3951 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 81, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285043, files = 42, pages = 2881748, users = 52706, depth = 3.553385 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3191, admins = 49, articles = 1176941, edits = 36547422, files = 110464, pages = 4096310, users = 635312, depth = 54.89497 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1175757, edits = 58706698, files = 49578, pages = 7780251, users = 2280613, depth = 238.0883 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8534, admins = 56, articles = 1093878, edits = 63875989, files = 58317, pages = 5390170, users = 2782575, depth = 182.8037 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920571, edits = 35134873, files = 81508, pages = 5325382, users = 1136502, depth = 151.0524 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704887, edits = 30412756, files = 15442, pages = 1759252, users = 424325, depth = 38.6786 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 702, admins = 18, articles = 660831, edits = 25086533, files = 36034, pages = 3980536, users = 309363, depth = 159.044 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625319, edits = 21383249, files = 47244, pages = 3260748, users = 1340690, depth = 116.4812 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596695, edits = 32962584, files = 12659, pages = 2719958, users = 745541, depth = 153.4482 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1019, admins = 40, articles = 594347, edits = 22703976, files = 5, pages = 1694260, users = 557256, depth = 45.89426 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534575, edits = 20572675, files = 69480, pages = 1405491, users = 518707, depth = 38.85062 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508519, edits = 25060515, files = 8381, pages = 1445710, users = 508587, depth = 58.87768 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507061, edits = 21473680, files = 1, pages = 1396912, users = 583905, depth = 47.34255 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2932, admins = 24, articles = 502606, edits = 28107120, files = 37459, pages = 2367433, users = 1413628, depth = 163.4408 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478470, edits = 8661636, files = 315, pages = 905049, users = 30502, depth = 7.607069 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 173, admins = 12, articles = 456770, edits = 41239501, files = 10239, pages = 4644060, users = 175616, depth = 746.2537 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 853, admins = 18, articles = 432110, edits = 14976095, files = 116388, pages = 2616659, users = 590040, depth = 146.2805 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431345, edits = 3127298, files = 362, pages = 1062470, users = 53672, depth = 6.301353 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 86, admins = 5, articles = 417458, edits = 3521819, files = 6068, pages = 564344, users = 42875, depth = 0.7726064 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396324, edits = 8980739, files = 0, pages = 822846, users = 138067, depth = 12.64083 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359284, edits = 5608775, files = 19612, pages = 1040253, users = 297329, depth = 19.36904 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322179, edits = 7644179, files = 10817, pages = 710387, users = 198714, depth = 15.62321 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319256, edits = 34281948, files = 73559, pages = 1334803, users = 990569, depth = 259.8784 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292818, edits = 8464330, files = 11309, pages = 987321, users = 123335, depth = 48.22663 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283149, edits = 11444041, files = 549, pages = 630992, users = 310448, depth = 27.37109 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282814, edits = 11180855, files = 0, pages = 906341, users = 434022, depth = 59.9642 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241919, edits = 1520221, files = 244, pages = 570490, users = 37587, depth = 4.915607 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 522, admins = 10, articles = 241347, edits = 7390668, files = 0, pages = 548143, users = 220766, depth = 21.7874 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231869, edits = 3050354, files = 10537, pages = 587190, users = 120430, depth = 12.19911 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229079, edits = 6157691, files = 755, pages = 541032, users = 167527, depth = 21.10584 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225494, edits = 2443320, files = 177, pages = 385059, users = 16043, depth = 3.177301 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220348, edits = 4154966, files = 3237, pages = 644912, users = 120130, depth = 23.91856 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1016, admins = 17, articles = 214496, edits = 8333535, files = 36, pages = 697252, users = 1218533, depth = 60.54196 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212636, edits = 6416286, files = 20931, pages = 444599, users = 276811, depth = 17.1743 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211835, edits = 9564283, files = 18488, pages = 628986, users = 367360, depth = 58.96612 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203565, edits = 6630784, files = 23842, pages = 499138, users = 165870, depth = 28.00706 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186892, edits = 6130475, files = 930, pages = 470524, users = 127797, depth = 30.0083 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185519, edits = 6530948, files = 23714, pages = 508902, users = 250518, depth = 38.99417 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177079, edits = 5710736, files = 8334, pages = 438790, users = 213125, depth = 28.42793 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 309, admins = 11, articles = 173542, edits = 4978775, files = 12464, pages = 988816, users = 148469, depth = 111.1233 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386113, files = 16, pages = 372219, users = 121372, depth = 15.12858 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161869, edits = 4385522, files = 14832, pages = 459387, users = 142609, depth = 32.25089 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 643, admins = 18, articles = 153555, edits = 2709853, files = 2097, pages = 667047, users = 75857, depth = 45.42854 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152050, edits = 5582850, files = 3578, pages = 1185713, users = 705657, depth = 217.6013 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 956, admins = 15, articles = 149156, edits = 10192804, files = 27276, pages = 969804, users = 428192, depth = 318.1574 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 297, admins = 31, articles = 147496, edits = 3468253, files = 7884, pages = 464431, users = 206771, depth = 34.48018 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137085, edits = 3685001, files = 0, pages = 275632, users = 157487, depth = 13.65596 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134947, edits = 11091808, files = 11265, pages = 274170, users = 73376, depth = 43.06039 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129833, edits = 3693638, files = 0, pages = 228294, users = 106219, depth = 9.305038 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129520, edits = 4783557, files = 8676, pages = 523588, users = 102909, depth = 84.57265 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125469, edits = 5992348, files = 15218, pages = 984836, users = 381900, depth = 285.4418 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 320, admins = 12, articles = 125298, edits = 1849858, files = 2626, pages = 283205, users = 242724, depth = 10.37414 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 33, admins = 2, articles = 119115, edits = 3273499, files = 0, pages = 250882, users = 32252, depth = 15.96699 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114669, edits = 3651534, files = 25467, pages = 465871, users = 107565, depth = 73.52441 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 91, admins = 6, articles = 107582, edits = 1306552, files = 485, pages = 262404, users = 35959, depth = 10.31199 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104003, edits = 2509489, files = 9610, pages = 372188, users = 151348, depth = 44.83325 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103568, edits = 751677, files = 2978, pages = 215914, users = 102453, depth = 4.096514 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94860, edits = 1045394, files = 3, pages = 245069, users = 28708, depth = 10.6959 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412941, files = 5456, pages = 367558, users = 144040, depth = 87.59951 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87514, edits = 2306751, files = 924, pages = 156264, users = 48192, depth = 9.110288 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 218, admins = 11, articles = 85942, edits = 2460380, files = 4725, pages = 262845, users = 143306, depth = 39.66085 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85352, edits = 2135106, files = 19140, pages = 283729, users = 145176, depth = 40.65097 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83842, edits = 989638, files = 0, pages = 162069, users = 48828, depth = 5.315774 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81481, edits = 422281, files = 2688, pages = 111145, users = 32991, depth = 0.5035683 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78835, edits = 3699333, files = 6953, pages = 487225, users = 162574, depth = 203.7539 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78603, edits = 2322181, files = 1884, pages = 225993, users = 75934, depth = 36.12925 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 197, admins = 13, articles = 77489, edits = 3589214, files = 13270, pages = 305276, users = 113976, depth = 101.5978 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 138, admins = 14, articles = 74043, edits = 1231304, files = 2269, pages = 146715, users = 54688, depth = 8.084571 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848703, files = 0, pages = 196935, users = 24961, depth = 12.7776 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72180, edits = 1999735, files = 5401, pages = 141292, users = 69858, depth = 12.97562 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69629, edits = 1591865, files = 5430, pages = 177402, users = 53693, depth = 21.49747 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 45, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099629, files = 724, pages = 140315, users = 31972, depth = 8.388272 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802845, files = 0, pages = 81995, users = 28399, depth = 0.4270788 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 32, admins = 4, articles = 66350, edits = 855222, files = 2069, pages = 101468, users = 25239, depth = 2.361171 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 67, admins = 2, articles = 65703, edits = 605789, files = 225, pages = 113643, users = 32286, depth = 2.837947 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61273, edits = 628055, files = 545, pages = 97369, users = 28291, depth = 2.238499 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390002, files = 2366, pages = 131359, users = 54946, depth = 24.26804 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60198, edits = 1146175, files = 1454, pages = 169546, users = 35281, depth = 22.30596 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2168, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56993, edits = 1061633, files = 1116, pages = 95595, users = 52316, depth = 5.094667 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 44, admins = 3, articles = 55827, edits = 347411, files = 0, pages = 69095, users = 21664, depth = 0.2840006 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54621, edits = 1756887, files = 3218, pages = 141213, users = 86391, depth = 31.26838 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091253, files = 565, pages = 109055, users = 51584, depth = 10.54417 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52841, edits = 1109093, files = 4437, pages = 121651, users = 37552, depth = 15.46014 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748971, files = 537, pages = 97624, users = 31098, depth = 7.231805 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49051, edits = 1081952, files = 7560, pages = 149734, users = 43294, depth = 30.44417 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 133, admins = 11, articles = 42951, edits = 1951737, files = 1897, pages = 233459, users = 123089, depth = 164.4715 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294199, files = 136, pages = 55367, users = 78473, depth = 0.4819339 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42108, edits = 958347, files = 1601, pages = 184030, users = 51048, depth = 59.15675 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42032, edits = 1833672, files = 1499, pages = 128170, users = 68071, depth = 60.08482 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 95, admins = 4, articles = 40554, edits = 861548, files = 690, pages = 146714, users = 94786, depth = 40.24041 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487082, files = 209, pages = 60548, users = 24849, depth = 2.073309 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 140, admins = 9, articles = 38250, edits = 607011, files = 1570, pages = 133910, users = 42111, depth = 28.35185 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 63, admins = 3, articles = 34261, edits = 551923, files = 168, pages = 59147, users = 24763, depth = 4.923295 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33261, edits = 990745, files = 0, pages = 48801, users = 33554, depth = 4.431641 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32227, edits = 1065686, files = 1258, pages = 103328, users = 58420, depth = 50.20222 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830005, files = 1320, pages = 116390, users = 63270, depth = 51.21371 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824056, files = 0, pages = 117224, users = 68710, depth = 59.76168 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28953, edits = 1013682, files = 571, pages = 69614, users = 92174, depth = 28.71931 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103519, files = 2592, pages = 129729, users = 75763, depth = 109.0119 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 31, admins = 5, articles = 26206, edits = 732662, files = 1407, pages = 55689, users = 41242, depth = 16.65237 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23455, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641611, files = 4, pages = 37686, users = 44580, depth = 5.887343 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23563, edits = 111031, files = 0, pages = 28611, users = 3002, depth = 0.1781102 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 44, admins = 2, articles = 23067, edits = 650018, files = 0, pages = 55975, users = 27111, depth = 23.63481 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704680, files = 1475, pages = 97650, users = 77660, depth = 92.74337 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 14, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15065, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 31, admins = 3, articles = 19577, edits = 184923, files = 0, pages = 36463, users = 17029, depth = 3.773113 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176849, files = 0, pages = 39323, users = 17764, depth = 4.631518 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 69, admins = 3, articles = 17990, edits = 508296, files = 3121, pages = 79581, users = 58119, depth = 74.86511 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355435, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033151 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17033, edits = 160665, files = 0, pages = 30327, users = 18223, depth = 3.227162 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16041, edits = 230729, files = 1323, pages = 41099, users = 17933, depth = 13.69938 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 36, admins = 3, articles = 16004, edits = 522353, files = 165, pages = 59564, users = 22523, depth = 64.96792 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566794, files = 347, pages = 32198, users = 25546, depth = 18.4911 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 43, admins = 5, articles = 15763, edits = 460586, files = 125, pages = 71442, users = 30987, depth = 80.43818 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89316, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936498 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12231, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 51, admins = 3, articles = 15381, edits = 578132, files = 1062, pages = 44148, users = 45296, depth = 45.80744 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 39, admins = 4, articles = 15233, edits = 239919, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.88879 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 56, admins = 1, articles = 15069, edits = 282666, files = 1718, pages = 53819, users = 27702, depth = 34.73062 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371409, files = 1765, pages = 45899, users = 39056, depth = 34.09266 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27652, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14595, edits = 119495, files = 112, pages = 29630, users = 5281, depth = 4.279734 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14223, edits = 380969, files = 1765, pages = 47595, users = 22131, depth = 44.06668 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377251, files = 133, pages = 35364, users = 23016, depth = 25.9119 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13767, edits = 368586, files = 0, pages = 40249, users = 26831, depth = 33.88494 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213121, files = 462, pages = 30200, users = 14896, depth = 10.09787 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229381, files = 115, pages = 39220, users = 11717, depth = 20.20329 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454009, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0563 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13436, edits = 165655, files = 263, pages = 30401, users = 30032, depth = 8.687291 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13122, edits = 50351, files = 0, pages = 20484, users = 3995, depth = 0.773722 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152073, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44562 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137205, files = 0, pages = 26465, users = 24060, depth = 6.383152 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232690, files = 865, pages = 32744, users = 19615, depth = 19.87928 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 46, admins = 4, articles = 11770, edits = 469140, files = 445, pages = 70016, users = 35284, depth = 164.0909 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22183, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11526, edits = 54656, files = 60, pages = 27033, users = 3251, depth = 3.65967 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 51, admins = 6, articles = 11391, edits = 379290, files = 0, pages = 96621, users = 94329, depth = 219.7663 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11008, edits = 230942, files = 6, pages = 26604, users = 14429, depth = 17.42471 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 43, admins = 1, articles = 10564, edits = 96429, files = 0, pages = 23948, users = 17425, depth = 6.463287 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10541, edits = 328365, files = 1706, pages = 72708, users = 34343, depth = 157.0836 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100449, files = 0, pages = 18607, users = 9928, depth = 3.323889 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184728, files = 0, pages = 27152, users = 13067, depth = 17.60819 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271984, files = 192, pages = 42058, users = 29460, depth = 61.98749 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10220, edits = 194752, files = 0, pages = 21532, users = 7245, depth = 11.08089 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10132, edits = 149670, files = 0, pages = 13887, users = 16821, depth = 1.480321 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48473, files = 0, pages = 16186, users = 2132, depth = 1.09197 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9458, edits = 281300, files = 1101, pages = 33319, users = 36146, depth = 53.73491 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30309, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10788, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 29, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84454, files = 0, pages = 14834, users = 13727, depth = 3.050027 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 16, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 62, admins = 1, articles = 8382, edits = 238234, files = 0, pages = 25609, users = 32034, depth = 39.29481 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8373, edits = 130712, files = 87, pages = 17602, users = 25256, depth = 9.021954 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 31, admins = 1, articles = 8311, edits = 96693, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.75111 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8006, edits = 722971, files = 54, pages = 68866, users = 29531, depth = 606.6647 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 18, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139416, files = 0, pages = 26041, users = 11752, depth = 30.37523 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7627, edits = 308775, files = 480, pages = 21204, users = 24597, depth = 46.14498 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320622, files = 571, pages = 20398, users = 25795, depth = 44.62819 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153228, files = 0, pages = 13441, users = 16561, depth = 7.501958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 37, admins = 3, articles = 7375, edits = 96111, files = 0, pages = 16881, users = 5394, depth = 9.459027 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 28, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21854, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7128, edits = 497288, files = 170, pages = 19186, users = 20672, depth = 74.17178 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 24, admins = 1, articles = 6697, edits = 150966, files = 0, pages = 30988, users = 14420, depth = 64.09377 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38500, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11994, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61954, files = 807, pages = 13790, users = 14238, depth = 5.93794 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6292, edits = 229093, files = 319, pages = 15601, users = 24675, depth = 32.14312 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176510, files = 201, pages = 12055, users = 13171, depth = 13.00594 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26377, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118067, files = 9, pages = 20311, users = 17658, depth = 33.32151 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5668, edits = 182851, files = 38, pages = 43334, users = 6195, depth = 186.3408 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5601, edits = 214349, files = 0, pages = 15399, users = 14664, depth = 42.59638 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5503, edits = 199429, files = 6, pages = 11743, users = 13679, depth = 21.83632 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138419, files = 0, pages = 16624, users = 13202, depth = 34.39604 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15393, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 23, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15741, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 35, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 12, admins = 1, articles = 5211, edits = 26851, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925613 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5171, edits = 120710, files = 9, pages = 17086, users = 13766, depth = 37.50955 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5033, edits = 118045, files = 1, pages = 9548, users = 12020, depth = 9.949399 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95539, files = 0, pages = 8626, users = 15295, depth = 5.676978 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120491, files = 0, pages = 11164, users = 16375, depth = 18.33203 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 20, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277603, files = 1146, pages = 18920, users = 20129, depth = 132.7243 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77010, files = 1, pages = 22366, users = 12770, depth = 51.5005 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65581, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.38985 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86537, files = 10, pages = 12987, users = 9763, depth = 27.08223 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37944, files = 0, pages = 6665, users = 9123, depth = 2.025017 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 28, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94810, files = 0, pages = 12330, users = 15364, depth = 31.95127 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98665, files = 0, pages = 10208, users = 12187, depth = 25.7094 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32045, files = 0, pages = 10581, users = 5985, depth = 9.144416 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 20, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18484, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208839, files = 23, pages = 12944, users = 19605, depth = 108.2763 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117580, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7161, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59684, files = 0, pages = 10949, users = 7867, depth = 25.92953 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3365, edits = 115752, files = 0, pages = 7530, users = 16001, depth = 23.55013 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43355, files = 0, pages = 11154, users = 8058, depth = 20.91466 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17184, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 36, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11760, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13489, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23287, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3005, edits = 82346, files = 0, pages = 14388, users = 13286, depth = 82.12334 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21322, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67723, files = 0, pages = 6574, users = 12621, depth = 18.87896 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10715, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 22, admins = 5, articles = 2595, edits = 89045, files = 0, pages = 5925, users = 13331, depth = 24.74771 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7552, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 10, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6616, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24097, files = 0, pages = 5346, users = 1882, depth = 6.432287 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54074, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.528753 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 45, admins = 2, articles = 2087, edits = 92005, files = 0, pages = 4997, users = 13897, depth = 35.79671 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54151, files = 35, pages = 11570, users = 3258, depth = 98.00017 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84863, files = 0, pages = 11793, users = 9243, depth = 163.3145 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 26, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30249, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1912, edits = 40980, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.65233 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3660, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9194, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64091, files = 0, pages = 11528, users = 8491, depth = 148.2977 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18720, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16048, files = 0, pages = 3373, users = 3812, depth = 4.629764 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7174, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89514, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.8928 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 18, admins = 3, articles = 1651, edits = 104409, files = 0, pages = 5366, users = 13878, depth = 98.51691 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1630, edits = 100055, files = 1, pages = 8590, users = 4880, depth = 212.3679 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1594, edits = 43680, files = 0, pages = 6738, users = 9106, depth = 67.51137 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 14, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1184, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7935, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8888, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26718, files = 0, pages = 4806, users = 7130, depth = 31.73617 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12109, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12314, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111633, files = 0, pages = 5712, users = 14940, depth = 222.8792 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205200, files = 0, pages = 4254, users = 12950, depth = 252.9645 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8322, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1266, edits = 9807, files = 0, pages = 2553, users = 2830, depth = 3.969859 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50181, files = 0, pages = 14618, users = 7772, depth = 383.1598 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9937, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33518, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.36842 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61330, files = 9, pages = 7709, users = 9275, depth = 250.0082 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22953, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1150, edits = 33284, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19659 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85123, files = 0, pages = 2055, users = 1162, depth = 30.02291 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 25, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1064, edits = 42502, files = 0, pages = 3262, users = 9585, depth = 55.60291 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1593, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46126, files = 0, pages = 3903, users = 21694, depth = 92.92493 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6657, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26914, files = 0, pages = 1308, users = 449, depth = 2.767967 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 18, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 16, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46112, files = 0, pages = 3803, users = 17640, depth = 139.047 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 831, edits = 31990, files = 0, pages = 1649, users = 872, depth = 18.79741 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26730, files = 0, pages = 3342, users = 9182, depth = 87.1616 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9815, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 20, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16344, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 12, admins = 2, articles = 711, edits = 36589, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1852 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10550, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7157, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 33, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8935, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16926, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12355, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 15, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7585, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14357, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9413, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 466, edits = 24228, files = 0, pages = 2410, users = 7826, depth = 174.9529 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12021, files = 0, pages = 3070, users = 5939, depth = 132.0444 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 385, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13191, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 10, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 797, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12236, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 14, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8424, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9154, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16664, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281838, admins = 3757, articles = 59188246, edits = 3199352918, files = 2762503, pages = 244466333, users = 103273426, depth = 128.239, date = '@1658577640' }, } return info 2fvyrtttaqrlhhwfgm19mwi0bdtxkrn 4163708 4163637 2022-07-23T14:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547584, edits = 1102012965, files = 897776, pages = 56518630, users = 44119260, depth = 1135.716 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125912, edits = 34877335, files = 0, pages = 11232134, users = 92582, depth = 2.157441 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2708901, edits = 223232558, files = 128439, pages = 7481528, users = 3964043, depth = 92.61811 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2551465, edits = 50808378, files = 0, pages = 6115378, users = 829071, depth = 16.21015 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2439913, edits = 195070240, files = 68957, pages = 12117421, users = 4427971, depth = 253.2557 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095776, edits = 62330192, files = 20, pages = 4460709, users = 1220476, depth = 17.79273 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1838974, edits = 123953235, files = 237373, pages = 7416367, users = 3219533, depth = 153.7368 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790689, edits = 144466069, files = 0, pages = 7696061, users = 6598069, depth = 204.151 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763868, edits = 128192332, files = 139884, pages = 7475296, users = 2275260, depth = 179.8005 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592284, edits = 7091051, files = 1472, pages = 1997687, users = 186887, depth = 0.2300997 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529651, edits = 67449265, files = 262, pages = 3549527, users = 1182521, depth = 33.13382 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334861, edits = 90419787, files = 32854, pages = 3945768, users = 1958600, depth = 87.6683 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8961, admins = 66, articles = 1292158, edits = 72545327, files = 60445, pages = 7097728, users = 3244419, depth = 206.3234 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2086, admins = 20, articles = 1274510, edits = 68835727, files = 24430, pages = 19371314, users = 873668, depth = 716.4273 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 81, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285048, files = 42, pages = 2881748, users = 52706, depth = 3.553387 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3191, admins = 49, articles = 1176960, edits = 36548026, files = 110465, pages = 4096373, users = 635327, depth = 54.89491 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1175774, edits = 58707375, files = 49578, pages = 7780370, users = 2280664, depth = 238.0879 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093898, edits = 63876286, files = 58318, pages = 5390226, users = 2782600, depth = 182.799 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920581, edits = 35135752, files = 81508, pages = 5325432, users = 1136525, depth = 151.0542 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704887, edits = 30412888, files = 15438, pages = 1759254, users = 424334, depth = 38.67886 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 702, admins = 18, articles = 660834, edits = 25086642, files = 36035, pages = 3980551, users = 309367, depth = 159.0438 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625325, edits = 21383676, files = 47245, pages = 3260771, users = 1340712, depth = 116.482 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596701, edits = 32962926, files = 12660, pages = 2719989, users = 745556, depth = 153.4486 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594349, edits = 22704207, files = 5, pages = 1694265, users = 557260, depth = 45.89454 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534580, edits = 20573209, files = 69420, pages = 1405446, users = 518714, depth = 38.84768 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508529, edits = 25060758, files = 8380, pages = 1445723, users = 508596, depth = 58.87578 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507066, edits = 21473876, files = 1, pages = 1396923, users = 583918, depth = 47.34231 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2932, admins = 24, articles = 502622, edits = 28107499, files = 37462, pages = 2367467, users = 1413658, depth = 163.4334 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478470, edits = 8661636, files = 315, pages = 905049, users = 30503, depth = 7.607069 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 173, admins = 12, articles = 456770, edits = 41239509, files = 10239, pages = 4644060, users = 175618, depth = 746.2538 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432116, edits = 14976190, files = 116388, pages = 2616682, users = 590054, depth = 146.2783 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431346, edits = 3127320, files = 362, pages = 1062471, users = 53674, depth = 6.301362 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 86, admins = 5, articles = 417458, edits = 3521833, files = 6068, pages = 564346, users = 42876, depth = 0.7726278 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396324, edits = 8980752, files = 0, pages = 822846, users = 138067, depth = 12.64085 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359284, edits = 5608865, files = 19612, pages = 1040254, users = 297334, depth = 19.36938 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322183, edits = 7644260, files = 10817, pages = 710398, users = 198717, depth = 15.62331 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319260, edits = 34282608, files = 73561, pages = 1334838, users = 990594, depth = 259.886 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292819, edits = 8464370, files = 11309, pages = 987322, users = 123340, depth = 48.22648 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283153, edits = 11444205, files = 549, pages = 630998, users = 310457, depth = 27.37076 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282815, edits = 11180920, files = 0, pages = 906341, users = 434032, depth = 59.96394 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241919, edits = 1520222, files = 244, pages = 570490, users = 37591, depth = 4.915611 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 522, admins = 10, articles = 241347, edits = 7390686, files = 0, pages = 548144, users = 220770, depth = 21.78756 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231870, edits = 3050366, files = 10537, pages = 587195, users = 120434, depth = 12.19922 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229079, edits = 6157758, files = 755, pages = 541033, users = 167533, depth = 21.10617 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225494, edits = 2443327, files = 177, pages = 385062, users = 16044, depth = 3.177405 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220351, edits = 4155037, files = 3237, pages = 644915, users = 120135, depth = 23.91821 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1016, admins = 17, articles = 214508, edits = 8333607, files = 36, pages = 697265, users = 1218559, depth = 60.53483 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212641, edits = 6416403, files = 20931, pages = 444603, users = 276817, depth = 17.1735 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211836, edits = 9564503, files = 18488, pages = 628990, users = 367368, depth = 58.9674 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203565, edits = 6631027, files = 23843, pages = 499167, users = 165872, depth = 28.01196 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186893, edits = 6130617, files = 912, pages = 470510, users = 127802, depth = 30.00639 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185526, edits = 6531068, files = 23714, pages = 508924, users = 250529, depth = 38.99387 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177082, edits = 5710756, files = 8334, pages = 438795, users = 213127, depth = 28.42717 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 309, admins = 11, articles = 173555, edits = 4978974, files = 12465, pages = 988847, users = 148476, depth = 111.1125 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386118, files = 16, pages = 372219, users = 121375, depth = 15.1286 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161869, edits = 4385563, files = 14832, pages = 459387, users = 142612, depth = 32.25119 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 643, admins = 18, articles = 153582, edits = 2709997, files = 2097, pages = 667087, users = 75866, depth = 45.41455 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152055, edits = 5582951, files = 3578, pages = 1185737, users = 705672, depth = 217.5945 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 956, admins = 15, articles = 149158, edits = 10193064, files = 27276, pages = 969849, users = 428205, depth = 318.1756 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 297, admins = 31, articles = 147499, edits = 3468302, files = 7884, pages = 464439, users = 206776, depth = 34.47976 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137088, edits = 3685023, files = 0, pages = 275638, users = 157489, depth = 13.65574 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134947, edits = 11091811, files = 11265, pages = 274171, users = 73378, depth = 43.06086 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129833, edits = 3693638, files = 0, pages = 228294, users = 106221, depth = 9.305038 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129521, edits = 4783601, files = 8676, pages = 523591, users = 102910, depth = 84.57249 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125481, edits = 5992474, files = 15221, pages = 984868, users = 381918, depth = 285.3972 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 320, admins = 12, articles = 125300, edits = 1849884, files = 2626, pages = 283208, users = 242730, depth = 10.37397 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 33, admins = 2, articles = 119119, edits = 3273504, files = 0, pages = 250886, users = 32253, depth = 15.96569 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114672, edits = 3651573, files = 25467, pages = 465877, users = 107565, depth = 73.52167 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 91, admins = 6, articles = 107583, edits = 1306560, files = 485, pages = 262405, users = 35959, depth = 10.31182 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104006, edits = 2509506, files = 9610, pages = 372194, users = 151354, depth = 44.83124 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103570, edits = 751705, files = 2978, pages = 215921, users = 102457, depth = 4.096741 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94860, edits = 1045394, files = 3, pages = 245069, users = 28708, depth = 10.6959 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412946, files = 5456, pages = 367558, users = 144045, depth = 87.59964 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87522, edits = 2306765, files = 924, pages = 156273, users = 48192, depth = 9.108418 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 218, admins = 11, articles = 85945, edits = 2460408, files = 4725, pages = 262855, users = 143308, depth = 39.66016 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85353, edits = 2135144, files = 19140, pages = 283733, users = 145178, depth = 40.6514 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83842, edits = 989638, files = 0, pages = 162069, users = 48828, depth = 5.315774 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81481, edits = 422281, files = 2688, pages = 111145, users = 32991, depth = 0.5035683 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78835, edits = 3699345, files = 6953, pages = 487226, users = 162575, depth = 203.7551 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78603, edits = 2322194, files = 1884, pages = 225993, users = 75934, depth = 36.12945 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 197, admins = 13, articles = 77494, edits = 3589279, files = 13270, pages = 305283, users = 113978, depth = 101.586 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 138, admins = 14, articles = 74044, edits = 1231319, files = 2269, pages = 146719, users = 54690, depth = 8.084898 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848703, files = 0, pages = 196935, users = 24961, depth = 12.7776 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72180, edits = 1999739, files = 5401, pages = 141293, users = 69859, depth = 12.97593 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69629, edits = 1591865, files = 5430, pages = 177402, users = 53695, depth = 21.49747 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 45, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099629, files = 724, pages = 140315, users = 31973, depth = 8.388272 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802845, files = 0, pages = 81995, users = 28399, depth = 0.4270788 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855222, files = 2069, pages = 101468, users = 25240, depth = 2.361171 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605791, files = 225, pages = 113644, users = 32287, depth = 2.837846 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61273, edits = 628055, files = 545, pages = 97369, users = 28291, depth = 2.238499 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390002, files = 2366, pages = 131359, users = 54946, depth = 24.26804 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60198, edits = 1146179, files = 1454, pages = 169547, users = 35281, depth = 22.30631 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2168, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56995, edits = 1061665, files = 1116, pages = 95599, users = 52316, depth = 5.094778 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 44, admins = 3, articles = 55827, edits = 347411, files = 0, pages = 69095, users = 21664, depth = 0.2840006 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54621, edits = 1756897, files = 3218, pages = 141213, users = 86395, depth = 31.26856 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091272, files = 565, pages = 109055, users = 51585, depth = 10.54435 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52841, edits = 1109095, files = 4437, pages = 121651, users = 37554, depth = 15.46017 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748971, files = 537, pages = 97624, users = 31098, depth = 7.231805 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49051, edits = 1081953, files = 7560, pages = 149735, users = 43295, depth = 30.4446 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 133, admins = 11, articles = 42950, edits = 1951740, files = 1897, pages = 233459, users = 123089, depth = 164.4811 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294199, files = 136, pages = 55367, users = 78473, depth = 0.4819339 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42112, edits = 958402, files = 1601, pages = 184040, users = 51050, depth = 59.1507 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42033, edits = 1833674, files = 1499, pages = 128171, users = 68072, depth = 60.08155 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 95, admins = 4, articles = 40554, edits = 861549, files = 690, pages = 146714, users = 94788, depth = 40.24045 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487082, files = 209, pages = 60548, users = 24851, depth = 2.073309 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38250, edits = 607021, files = 1570, pages = 133914, users = 42115, depth = 28.35385 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 63, admins = 3, articles = 34262, edits = 551935, files = 168, pages = 59150, users = 24763, depth = 4.923656 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33262, edits = 990826, files = 0, pages = 48812, users = 33554, depth = 4.436443 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32227, edits = 1065690, files = 1258, pages = 103328, users = 58421, depth = 50.20241 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63271, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824061, files = 0, pages = 117228, users = 68713, depth = 59.76548 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28953, edits = 1013682, files = 571, pages = 69614, users = 92176, depth = 28.71931 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28326, edits = 1103538, files = 2592, pages = 129729, users = 75764, depth = 109.0138 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 31, admins = 5, articles = 26206, edits = 732663, files = 1407, pages = 55689, users = 41242, depth = 16.6524 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23455, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641612, files = 4, pages = 37686, users = 44580, depth = 5.887353 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23563, edits = 111031, files = 0, pages = 28611, users = 3003, depth = 0.1781102 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650019, files = 0, pages = 55975, users = 27111, depth = 23.63484 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704682, files = 1475, pages = 97650, users = 77664, depth = 92.74364 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 31, admins = 3, articles = 19577, edits = 184924, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.773477 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176860, files = 0, pages = 39325, users = 17764, depth = 4.632507 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 69, admins = 3, articles = 17990, edits = 508301, files = 3121, pages = 79581, users = 58119, depth = 74.86585 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355435, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033151 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17034, edits = 160680, files = 0, pages = 30328, users = 18225, depth = 3.226979 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16041, edits = 230732, files = 1323, pages = 41099, users = 17933, depth = 13.69956 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16004, edits = 522366, files = 165, pages = 59569, users = 22523, depth = 64.97899 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566794, files = 347, pages = 32198, users = 25546, depth = 18.4911 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15763, edits = 460588, files = 125, pages = 71442, users = 30988, depth = 80.43853 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89316, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936498 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12231, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 51, admins = 3, articles = 15381, edits = 578132, files = 1062, pages = 44148, users = 45297, depth = 45.80744 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 39, admins = 4, articles = 15233, edits = 239919, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.88879 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15070, edits = 282668, files = 1718, pages = 53820, users = 27702, depth = 34.72561 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371409, files = 1765, pages = 45899, users = 39057, depth = 34.09266 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27654, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14603, edits = 119512, files = 112, pages = 29640, users = 5281, depth = 4.275349 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14223, edits = 380969, files = 1765, pages = 47595, users = 22131, depth = 44.06668 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377251, files = 133, pages = 35364, users = 23016, depth = 25.9119 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13767, edits = 368586, files = 0, pages = 40249, users = 26832, depth = 33.88494 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213121, files = 462, pages = 30200, users = 14898, depth = 10.09787 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229381, files = 115, pages = 39220, users = 11717, depth = 20.20329 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454009, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0563 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13436, edits = 165655, files = 263, pages = 30401, users = 30034, depth = 8.687291 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13122, edits = 50351, files = 0, pages = 20484, users = 3995, depth = 0.773722 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152073, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44562 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137205, files = 0, pages = 26465, users = 24062, depth = 6.383152 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232691, files = 865, pages = 32744, users = 19615, depth = 19.87937 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 46, admins = 4, articles = 11770, edits = 469141, files = 445, pages = 70016, users = 35284, depth = 164.0912 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22183, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11526, edits = 54656, files = 60, pages = 27033, users = 3251, depth = 3.65967 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 51, admins = 6, articles = 11391, edits = 379295, files = 0, pages = 96622, users = 94330, depth = 219.7721 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11009, edits = 230944, files = 6, pages = 26605, users = 14429, depth = 17.42104 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 43, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10541, edits = 328370, files = 1706, pages = 72712, users = 34347, depth = 157.0976 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100451, files = 0, pages = 18609, users = 9928, depth = 3.325224 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184730, files = 0, pages = 27154, users = 13067, depth = 17.61129 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271985, files = 192, pages = 42059, users = 29461, depth = 61.99015 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10220, edits = 194753, files = 0, pages = 21532, users = 7246, depth = 11.08095 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10132, edits = 149670, files = 0, pages = 13887, users = 16821, depth = 1.480321 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2132, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9458, edits = 281300, files = 1101, pages = 33319, users = 36146, depth = 53.73491 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30309, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84483, files = 0, pages = 14834, users = 13727, depth = 3.051075 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 62, admins = 1, articles = 8382, edits = 238243, files = 0, pages = 25609, users = 32034, depth = 39.29629 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8373, edits = 130712, files = 87, pages = 17602, users = 25256, depth = 9.021954 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 31, admins = 1, articles = 8311, edits = 96693, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.75111 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8006, edits = 722971, files = 54, pages = 68866, users = 29531, depth = 606.6647 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 18, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139417, files = 0, pages = 26042, users = 11752, depth = 30.37759 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7627, edits = 308775, files = 480, pages = 21204, users = 24597, depth = 46.14498 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320622, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62819 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153228, files = 0, pages = 13441, users = 16562, depth = 7.501958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 37, admins = 3, articles = 7375, edits = 96113, files = 0, pages = 16882, users = 5394, depth = 9.460655 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 28, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21854, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7128, edits = 497288, files = 170, pages = 19186, users = 20672, depth = 74.17178 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 24, admins = 1, articles = 6697, edits = 150968, files = 0, pages = 30989, users = 14421, depth = 64.09782 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38501, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11994, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14240, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6292, edits = 229093, files = 319, pages = 15601, users = 24675, depth = 32.14312 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176510, files = 201, pages = 12055, users = 13172, depth = 13.00594 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26379, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118067, files = 9, pages = 20311, users = 17658, depth = 33.32151 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5669, edits = 182857, files = 38, pages = 43336, users = 6195, depth = 186.2824 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5601, edits = 214349, files = 0, pages = 15399, users = 14665, depth = 42.59638 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199431, files = 6, pages = 11744, users = 13679, depth = 21.82674 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138421, files = 0, pages = 16626, users = 13203, depth = 34.40475 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15393, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15742, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 35, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 12, admins = 1, articles = 5211, edits = 26852, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925796 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5171, edits = 120711, files = 9, pages = 17087, users = 13766, depth = 37.51397 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5033, edits = 118063, files = 1, pages = 9548, users = 12020, depth = 9.950916 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95539, files = 0, pages = 8626, users = 15295, depth = 5.676978 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120492, files = 0, pages = 11164, users = 16377, depth = 18.33218 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277605, files = 1146, pages = 18920, users = 20129, depth = 132.7253 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77010, files = 1, pages = 22366, users = 12771, depth = 51.5005 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65588, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39213 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86537, files = 10, pages = 12987, users = 9763, depth = 27.08223 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37945, files = 0, pages = 6665, users = 9124, depth = 2.02507 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 28, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94811, files = 0, pages = 12330, users = 15365, depth = 31.9516 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98665, files = 0, pages = 10208, users = 12187, depth = 25.7094 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32049, files = 0, pages = 10583, users = 5986, depth = 9.149275 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18484, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208839, files = 23, pages = 12944, users = 19605, depth = 108.2763 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117581, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7161, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59686, files = 0, pages = 10951, users = 7867, depth = 25.93947 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3365, edits = 115752, files = 0, pages = 7530, users = 16001, depth = 23.55013 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43357, files = 0, pages = 11156, users = 8058, depth = 20.92261 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17184, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 36, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23288, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3005, edits = 82347, files = 0, pages = 14388, users = 13286, depth = 82.12433 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67723, files = 0, pages = 6574, users = 12622, depth = 18.87896 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2595, edits = 89045, files = 0, pages = 5925, users = 13331, depth = 24.74771 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7552, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6616, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24097, files = 0, pages = 5346, users = 1882, depth = 6.432287 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54074, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.528753 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 45, admins = 2, articles = 2087, edits = 92009, files = 0, pages = 4997, users = 13901, depth = 35.79827 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54153, files = 35, pages = 11572, users = 3258, depth = 98.02815 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84864, files = 0, pages = 11794, users = 9243, depth = 163.3361 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30251, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1912, edits = 40980, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.65233 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3660, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9194, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64093, files = 0, pages = 11530, users = 8491, depth = 148.338 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18720, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16048, files = 0, pages = 3373, users = 3812, depth = 4.629764 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7174, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89514, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.8928 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 18, admins = 3, articles = 1651, edits = 104409, files = 0, pages = 5366, users = 13878, depth = 98.51691 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1630, edits = 100055, files = 1, pages = 8590, users = 4880, depth = 212.3679 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1594, edits = 43680, files = 0, pages = 6738, users = 9106, depth = 67.51137 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1184, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7935, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8888, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26718, files = 0, pages = 4806, users = 7130, depth = 31.73617 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12110, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12314, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111633, files = 0, pages = 5712, users = 14940, depth = 222.8792 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205200, files = 0, pages = 4254, users = 12951, depth = 252.9645 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8322, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9807, files = 0, pages = 2553, users = 2831, depth = 3.969859 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50181, files = 0, pages = 14618, users = 7772, depth = 383.1598 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9937, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33519, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.37001 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61330, files = 9, pages = 7709, users = 9275, depth = 250.0082 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22953, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85123, files = 0, pages = 2055, users = 1162, depth = 30.02291 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1064, edits = 42502, files = 0, pages = 3262, users = 9585, depth = 55.60291 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1593, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46126, files = 0, pages = 3903, users = 21694, depth = 92.92493 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26914, files = 0, pages = 1308, users = 449, depth = 2.767967 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46112, files = 0, pages = 3803, users = 17640, depth = 139.047 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 831, edits = 31990, files = 0, pages = 1649, users = 872, depth = 18.79741 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26730, files = 0, pages = 3342, users = 9182, depth = 87.1616 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9815, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16344, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 12, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10550, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7157, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8935, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16926, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12356, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 15, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7585, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14357, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9413, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 466, edits = 24229, files = 0, pages = 2410, users = 7827, depth = 174.9601 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12022, files = 0, pages = 3071, users = 5939, depth = 132.1133 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 385, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13191, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 797, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12236, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 14, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8424, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9155, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16665, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281722, admins = 3757, articles = 59188755, edits = 3199396319, files = 2762434, pages = 244468204, users = 103274861, depth = 128.2395, date = '@1658584840' }, } return info cwavh6reldg12ikee2t1iqh4ws68sj4 4163758 4163708 2022-07-23T16:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547641, edits = 1102030461, files = 897787, pages = 56519097, users = 44119640, depth = 1135.724 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125912, edits = 34877346, files = 0, pages = 11232134, users = 92586, depth = 2.157441 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2708963, edits = 223235303, files = 128439, pages = 7481654, users = 3964095, depth = 92.61593 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2551475, edits = 50809307, files = 0, pages = 6115404, users = 829087, depth = 16.21039 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2439938, edits = 195073179, files = 68958, pages = 12117524, users = 4428041, depth = 253.2563 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095782, edits = 62330684, files = 20, pages = 4460730, users = 1220495, depth = 17.79291 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1838996, edits = 123955453, files = 237377, pages = 7416449, users = 3219584, depth = 153.7375 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790718, edits = 144467449, files = 0, pages = 7696115, users = 6598126, depth = 204.1467 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763888, edits = 128195811, files = 139880, pages = 7475417, users = 2275309, depth = 179.8047 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592284, edits = 7091051, files = 1472, pages = 1997687, users = 186894, depth = 0.2300997 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529663, edits = 67449846, files = 262, pages = 3549558, users = 1182539, depth = 33.13392 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334872, edits = 90421202, files = 32854, pages = 3945811, users = 1958630, depth = 87.66943 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8961, admins = 66, articles = 1292176, edits = 72547011, files = 60450, pages = 7097831, users = 3244454, depth = 206.3255 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2086, admins = 20, articles = 1274512, edits = 68836047, files = 24430, pages = 19371321, users = 873676, depth = 716.4285 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 81, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285051, files = 42, pages = 2881748, users = 52708, depth = 3.553389 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3191, admins = 49, articles = 1176980, edits = 36548801, files = 110466, pages = 4096462, users = 635346, depth = 54.89561 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1175823, edits = 58708046, files = 49577, pages = 7780508, users = 2280703, depth = 238.0729 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093896, edits = 63876853, files = 58319, pages = 5390296, users = 2782644, depth = 182.8051 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920594, edits = 35136959, files = 81508, pages = 5325470, users = 1136542, depth = 151.0558 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704895, edits = 30413153, files = 15438, pages = 1759269, users = 424344, depth = 38.6785 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 702, admins = 18, articles = 660839, edits = 25086791, files = 36036, pages = 3980570, users = 309374, depth = 159.0429 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625330, edits = 21384266, files = 47246, pages = 3260829, users = 1340741, depth = 116.4859 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596709, edits = 32963336, files = 12660, pages = 2720021, users = 745570, depth = 153.448 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594351, edits = 22704346, files = 5, pages = 1694272, users = 557270, depth = 45.89473 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534594, edits = 20573693, files = 69422, pages = 1405469, users = 518722, depth = 38.84673 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508532, edits = 25061042, files = 8363, pages = 1445715, users = 508604, depth = 58.87469 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507068, edits = 21474030, files = 1, pages = 1396926, users = 583927, depth = 47.34228 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2932, admins = 24, articles = 502610, edits = 28108741, files = 37462, pages = 2368412, users = 1413684, depth = 163.5509 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478470, edits = 8661638, files = 315, pages = 905049, users = 30503, depth = 7.60707 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 173, admins = 12, articles = 456770, edits = 41239513, files = 10239, pages = 4644060, users = 175621, depth = 746.2538 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432122, edits = 14976330, files = 116389, pages = 2616708, users = 590061, depth = 146.2769 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431347, edits = 3127372, files = 362, pages = 1062475, users = 53674, depth = 6.301474 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 86, admins = 5, articles = 417458, edits = 3521837, files = 6068, pages = 564346, users = 42876, depth = 0.7726287 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396331, edits = 8980812, files = 0, pages = 822857, users = 138070, depth = 12.64056 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359287, edits = 5609008, files = 19612, pages = 1040259, users = 297337, depth = 19.36957 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322186, edits = 7644343, files = 10817, pages = 710402, users = 198722, depth = 15.62318 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319268, edits = 34283221, files = 73566, pages = 1334863, users = 990616, depth = 259.8814 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292819, edits = 8464438, files = 11309, pages = 987324, users = 123344, depth = 48.22705 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283153, edits = 11444273, files = 549, pages = 630998, users = 310459, depth = 27.37092 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282816, edits = 11180988, files = 0, pages = 906344, users = 434037, depth = 59.96407 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241920, edits = 1520227, files = 244, pages = 570491, users = 37591, depth = 4.915578 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 522, admins = 10, articles = 241347, edits = 7390704, files = 0, pages = 548144, users = 220773, depth = 21.78761 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231874, edits = 3050406, files = 10537, pages = 587204, users = 120437, depth = 12.19911 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229081, edits = 6157842, files = 755, pages = 541042, users = 167533, depth = 21.10668 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225495, edits = 2443339, files = 177, pages = 385072, users = 16046, depth = 3.177668 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220353, edits = 4155087, files = 3237, pages = 644922, users = 120139, depth = 23.91837 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 1016, admins = 17, articles = 214510, edits = 8333666, files = 36, pages = 697271, users = 1218583, depth = 60.53461 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212644, edits = 6416456, files = 20932, pages = 444610, users = 276822, depth = 17.17348 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211843, edits = 9564780, files = 18489, pages = 629028, users = 367374, depth = 58.97041 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203565, edits = 6631229, files = 23843, pages = 499169, users = 165873, depth = 28.01308 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186893, edits = 6130675, files = 907, pages = 470510, users = 127805, depth = 30.00668 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185541, edits = 6531354, files = 23714, pages = 508976, users = 250539, depth = 38.99421 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 348, admins = 22, articles = 177084, edits = 5710797, files = 8334, pages = 438797, users = 213129, depth = 28.42661 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 309, admins = 11, articles = 173556, edits = 4979337, files = 12465, pages = 988849, users = 148481, depth = 111.1194 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386130, files = 16, pages = 372219, users = 121377, depth = 15.12866 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161869, edits = 4385600, files = 14832, pages = 459392, users = 142614, depth = 32.2522 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 643, admins = 18, articles = 153600, edits = 2710122, files = 2097, pages = 667133, users = 75872, depth = 45.40782 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152055, edits = 5583041, files = 3578, pages = 1185765, users = 705697, depth = 217.6046 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 956, admins = 15, articles = 149162, edits = 10193413, files = 27276, pages = 969894, users = 428209, depth = 318.1864 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 297, admins = 31, articles = 147501, edits = 3468450, files = 7884, pages = 464448, users = 206778, depth = 34.48115 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137090, edits = 3685054, files = 0, pages = 275642, users = 157495, depth = 13.65566 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134947, edits = 11091832, files = 11265, pages = 274178, users = 73380, depth = 43.06417 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129833, edits = 3693652, files = 0, pages = 228292, users = 106222, depth = 9.304775 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129522, edits = 4783627, files = 8676, pages = 523593, users = 102911, depth = 84.57175 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125481, edits = 5992646, files = 15221, pages = 984874, users = 381940, depth = 285.4077 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 320, admins = 12, articles = 125306, edits = 1849997, files = 2626, pages = 283224, users = 242735, depth = 10.37434 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 33, admins = 2, articles = 119119, edits = 3273530, files = 0, pages = 250889, users = 32254, depth = 15.96635 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114673, edits = 3651631, files = 25468, pages = 465886, users = 107567, depth = 73.52348 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 91, admins = 6, articles = 107584, edits = 1306566, files = 485, pages = 262406, users = 35959, depth = 10.31164 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104007, edits = 2509533, files = 9610, pages = 372198, users = 151358, depth = 44.83139 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103570, edits = 751714, files = 2978, pages = 215926, users = 102462, depth = 4.09706 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94860, edits = 1045395, files = 3, pages = 245069, users = 28709, depth = 10.69591 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412948, files = 5456, pages = 367558, users = 144049, depth = 87.59969 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87522, edits = 2306772, files = 924, pages = 156273, users = 48192, depth = 9.108445 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 218, admins = 11, articles = 85947, edits = 2460435, files = 4725, pages = 262862, users = 143309, depth = 39.65993 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85356, edits = 2135171, files = 19140, pages = 283737, users = 145179, depth = 40.6489 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83842, edits = 989641, files = 0, pages = 162070, users = 48829, depth = 5.315894 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81482, edits = 422285, files = 2688, pages = 111146, users = 32992, depth = 0.5035561 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78833, edits = 3699380, files = 6953, pages = 487227, users = 162576, depth = 203.77 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78603, edits = 2322213, files = 1884, pages = 225994, users = 75935, depth = 36.13007 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 197, admins = 13, articles = 77493, edits = 3589310, files = 13270, pages = 305284, users = 113984, depth = 101.591 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 138, admins = 14, articles = 74045, edits = 1231322, files = 2269, pages = 146721, users = 54690, depth = 8.084811 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24961, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72182, edits = 1999853, files = 5401, pages = 141298, users = 69860, depth = 12.97661 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69629, edits = 1591866, files = 5430, pages = 177402, users = 53697, depth = 21.49748 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 45, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099629, files = 724, pages = 140315, users = 31973, depth = 8.388272 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802845, files = 0, pages = 81995, users = 28400, depth = 0.4270788 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25240, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605791, files = 225, pages = 113644, users = 32287, depth = 2.837846 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 51, admins = 7, articles = 61273, edits = 628056, files = 545, pages = 97369, users = 28291, depth = 2.238502 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390004, files = 2366, pages = 131359, users = 54947, depth = 24.26806 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60198, edits = 1146186, files = 1454, pages = 169549, users = 35282, depth = 22.307 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2168, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56995, edits = 1061682, files = 1116, pages = 95601, users = 52316, depth = 5.095281 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 44, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21664, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54622, edits = 1756916, files = 3218, pages = 141215, users = 86398, depth = 31.26803 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091287, files = 565, pages = 109055, users = 51587, depth = 10.5445 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52841, edits = 1109096, files = 4437, pages = 121651, users = 37554, depth = 15.46018 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748974, files = 537, pages = 97624, users = 31099, depth = 7.231834 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49052, edits = 1081961, files = 7560, pages = 149737, users = 43295, depth = 30.44378 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 133, admins = 11, articles = 42950, edits = 1951740, files = 1897, pages = 233459, users = 123089, depth = 164.4811 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294199, files = 136, pages = 55367, users = 78474, depth = 0.4819339 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42114, edits = 958441, files = 1601, pages = 184045, users = 51050, depth = 59.14839 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42033, edits = 1833674, files = 1499, pages = 128171, users = 68073, depth = 60.08155 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 95, admins = 4, articles = 40554, edits = 861550, files = 690, pages = 146714, users = 94790, depth = 40.2405 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487087, files = 209, pages = 60548, users = 24851, depth = 2.073331 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38253, edits = 607035, files = 1570, pages = 133919, users = 42117, depth = 28.35018 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 63, admins = 3, articles = 34263, edits = 551941, files = 168, pages = 59150, users = 24764, depth = 4.923028 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33265, edits = 990838, files = 0, pages = 48815, users = 33554, depth = 4.435423 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32227, edits = 1065695, files = 1258, pages = 103329, users = 58425, depth = 50.20357 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63271, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824065, files = 0, pages = 117231, users = 68716, depth = 59.76834 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28953, edits = 1013682, files = 571, pages = 69614, users = 92182, depth = 28.71931 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28327, edits = 1103551, files = 2592, pages = 129731, users = 75764, depth = 109.0078 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 31, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41243, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23455, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641615, files = 4, pages = 37686, users = 44583, depth = 5.88738 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23564, edits = 111051, files = 0, pages = 28613, users = 3004, depth = 0.1781853 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650019, files = 0, pages = 55975, users = 27111, depth = 23.63484 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704682, files = 1475, pages = 97650, users = 77665, depth = 92.74364 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 31, admins = 3, articles = 19578, edits = 184941, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.772991 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176860, files = 0, pages = 39325, users = 17764, depth = 4.632507 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 69, admins = 3, articles = 17991, edits = 508320, files = 3121, pages = 79585, users = 58121, depth = 74.86385 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355435, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033151 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17034, edits = 160714, files = 0, pages = 30328, users = 18226, depth = 3.227662 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230763, files = 1323, pages = 41111, users = 17933, depth = 13.67972 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16010, edits = 522397, files = 165, pages = 59585, users = 22523, depth = 64.94652 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566797, files = 347, pages = 32198, users = 25546, depth = 18.4912 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15764, edits = 460592, files = 125, pages = 71444, users = 30988, depth = 80.42966 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89316, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936498 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12231, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 51, admins = 3, articles = 15381, edits = 578132, files = 1062, pages = 44148, users = 45298, depth = 45.80744 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 39, admins = 4, articles = 15233, edits = 239919, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.88879 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15070, edits = 282668, files = 1718, pages = 53820, users = 27702, depth = 34.72561 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371409, files = 1765, pages = 45899, users = 39057, depth = 34.09266 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27654, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14604, edits = 119524, files = 112, pages = 29644, users = 5281, depth = 4.276322 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14223, edits = 380973, files = 1765, pages = 47595, users = 22131, depth = 44.06715 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377251, files = 133, pages = 35364, users = 23018, depth = 25.9119 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13767, edits = 368588, files = 0, pages = 40249, users = 26832, depth = 33.88512 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213121, files = 462, pages = 30200, users = 14898, depth = 10.09787 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229381, files = 115, pages = 39220, users = 11717, depth = 20.20329 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454009, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0563 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13436, edits = 165657, files = 263, pages = 30401, users = 30035, depth = 8.687396 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13138, edits = 50368, files = 0, pages = 20501, users = 3996, depth = 0.7716684 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152073, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44562 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137205, files = 0, pages = 26465, users = 24063, depth = 6.383152 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232705, files = 865, pages = 32749, users = 19615, depth = 19.88723 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469143, files = 445, pages = 70017, users = 35285, depth = 164.0952 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22184, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11526, edits = 54656, files = 60, pages = 27033, users = 3251, depth = 3.65967 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 51, admins = 6, articles = 11391, edits = 379296, files = 0, pages = 96622, users = 94330, depth = 219.7727 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11010, edits = 230946, files = 6, pages = 26606, users = 14430, depth = 17.41737 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 43, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10541, edits = 328372, files = 1706, pages = 72713, users = 34347, depth = 157.1014 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100451, files = 0, pages = 18609, users = 9928, depth = 3.325224 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184730, files = 0, pages = 27154, users = 13067, depth = 17.61129 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271987, files = 192, pages = 42061, users = 29463, depth = 61.99546 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10220, edits = 194755, files = 0, pages = 21532, users = 7247, depth = 11.08106 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10132, edits = 149671, files = 0, pages = 13887, users = 16821, depth = 1.480331 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2132, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9459, edits = 281318, files = 1101, pages = 33324, users = 36147, depth = 53.73693 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30310, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84501, files = 0, pages = 14834, users = 13727, depth = 3.051725 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 62, admins = 1, articles = 8382, edits = 238246, files = 0, pages = 25609, users = 32036, depth = 39.29679 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8373, edits = 130713, files = 87, pages = 17602, users = 25257, depth = 9.022022 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 31, admins = 1, articles = 8311, edits = 96693, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.75111 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8006, edits = 722971, files = 54, pages = 68866, users = 29531, depth = 606.6647 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 18, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139417, files = 0, pages = 26042, users = 11752, depth = 30.37759 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7627, edits = 308776, files = 480, pages = 21205, users = 24597, depth = 46.14975 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153228, files = 0, pages = 13441, users = 16562, depth = 7.501958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7376, edits = 96126, files = 0, pages = 16884, users = 5395, depth = 9.460238 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 28, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21854, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7128, edits = 497293, files = 170, pages = 19187, users = 20672, depth = 74.18097 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 24, admins = 1, articles = 6697, edits = 150968, files = 0, pages = 30989, users = 14422, depth = 64.09782 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38503, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11994, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14240, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6292, edits = 229095, files = 319, pages = 15601, users = 24675, depth = 32.1434 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176510, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00594 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26379, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118067, files = 9, pages = 20311, users = 17658, depth = 33.32151 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5669, edits = 182857, files = 38, pages = 43336, users = 6195, depth = 186.2824 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5601, edits = 214349, files = 0, pages = 15399, users = 14666, depth = 42.59638 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199431, files = 6, pages = 11744, users = 13679, depth = 21.82674 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138421, files = 0, pages = 16626, users = 13203, depth = 34.40475 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15393, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15742, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 35, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 12, admins = 1, articles = 5211, edits = 26852, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925796 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5171, edits = 120711, files = 9, pages = 17087, users = 13766, depth = 37.51397 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5033, edits = 118073, files = 1, pages = 9548, users = 12020, depth = 9.951758 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95539, files = 0, pages = 8626, users = 15295, depth = 5.676978 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120493, files = 0, pages = 11164, users = 16377, depth = 18.33233 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20131, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77010, files = 1, pages = 22366, users = 12771, depth = 51.5005 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65588, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39213 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86537, files = 10, pages = 12987, users = 9763, depth = 27.08223 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37945, files = 0, pages = 6665, users = 9124, depth = 2.02507 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 28, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94811, files = 0, pages = 12330, users = 15366, depth = 31.9516 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12187, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32049, files = 0, pages = 10583, users = 5986, depth = 9.149275 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18484, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19606, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117582, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7161, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59686, files = 0, pages = 10951, users = 7867, depth = 25.93947 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3365, edits = 115752, files = 0, pages = 7530, users = 16001, depth = 23.55013 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43357, files = 0, pages = 11156, users = 8058, depth = 20.92261 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17185, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23288, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13286, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12622, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2595, edits = 89045, files = 0, pages = 5925, users = 13331, depth = 24.74771 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7552, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6616, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24097, files = 0, pages = 5346, users = 1883, depth = 6.432287 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 8, admins = 0, articles = 2420, edits = 54074, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.528753 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 45, admins = 2, articles = 2087, edits = 92084, files = 0, pages = 4997, users = 13901, depth = 35.82745 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54153, files = 35, pages = 11572, users = 3258, depth = 98.02815 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84865, files = 0, pages = 11794, users = 9244, depth = 163.338 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30252, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1912, edits = 40980, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.65233 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3661, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9194, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64093, files = 0, pages = 11530, users = 8491, depth = 148.338 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18720, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16048, files = 0, pages = 3373, users = 3812, depth = 4.629764 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7174, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89514, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.8928 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 18, admins = 3, articles = 1651, edits = 104409, files = 0, pages = 5366, users = 13878, depth = 98.51691 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1631, edits = 100058, files = 1, pages = 8591, users = 4880, depth = 212.0893 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1594, edits = 43680, files = 0, pages = 6738, users = 9106, depth = 67.51137 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1185, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7936, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8888, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26718, files = 0, pages = 4806, users = 7130, depth = 31.73617 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12314, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111633, files = 0, pages = 5712, users = 14940, depth = 222.8792 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205200, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9645 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8322, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9807, files = 0, pages = 2553, users = 2831, depth = 3.969859 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50181, files = 0, pages = 14618, users = 7772, depth = 383.1598 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9937, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33523, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.37638 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61330, files = 9, pages = 7709, users = 9275, depth = 250.0082 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22954, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1162, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1064, edits = 42502, files = 0, pages = 3262, users = 9585, depth = 55.60291 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1593, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46126, files = 0, pages = 3903, users = 21694, depth = 92.92493 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26921, files = 0, pages = 1309, users = 450, depth = 2.782358 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46112, files = 0, pages = 3803, users = 17642, depth = 139.047 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 20, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31996, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74441 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26730, files = 0, pages = 3342, users = 9182, depth = 87.1616 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16345, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 12, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10550, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7157, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8935, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16927, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12357, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 15, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7585, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9413, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 467, edits = 24246, files = 0, pages = 2410, users = 7827, depth = 174.1546 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12022, files = 0, pages = 3071, users = 5939, depth = 132.1133 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 386, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13192, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 12, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12237, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 14, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8425, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9156, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16666, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281722, admins = 3757, articles = 59189316, edits = 3199443962, files = 2762443, pages = 244471366, users = 103276223, depth = 128.2409, date = '@1658592040' }, } return info t98ggyofhn0rmruyrrq1f5fhmu6y791 4163790 4163758 2022-07-23T18:01:04Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547687, edits = 1102050371, files = 897801, pages = 56519541, users = 44120022, depth = 1135.738 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125912, edits = 34877347, files = 0, pages = 11232134, users = 92589, depth = 2.157442 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2708991, edits = 223238451, files = 128440, pages = 7481738, users = 3964145, depth = 92.61646 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551482, edits = 50810226, files = 0, pages = 6115423, users = 829096, depth = 16.21066 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2439963, edits = 195075515, files = 68958, pages = 12117654, users = 4428135, depth = 253.2569 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095788, edits = 62331227, files = 20, pages = 4460749, users = 1220510, depth = 17.79308 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839032, edits = 123957947, files = 237379, pages = 7416567, users = 3219641, depth = 153.7367 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790750, edits = 144469070, files = 0, pages = 7696183, users = 6598212, depth = 204.1423 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763910, edits = 128198538, files = 139855, pages = 7475485, users = 2275357, depth = 179.8053 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592284, edits = 7091053, files = 1472, pages = 1997687, users = 186903, depth = 0.2300997 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529669, edits = 67450658, files = 262, pages = 3549628, users = 1182560, depth = 33.1355 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334880, edits = 90422077, files = 32854, pages = 3945846, users = 1958660, depth = 87.67027 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8961, admins = 66, articles = 1292204, edits = 72548322, files = 60451, pages = 7097935, users = 3244482, depth = 206.3227 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2086, admins = 20, articles = 1274515, edits = 68836365, files = 24431, pages = 19371289, users = 873687, depth = 716.4269 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 81, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285054, files = 42, pages = 2881748, users = 52709, depth = 3.553391 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3191, admins = 49, articles = 1177173, edits = 36549765, files = 110466, pages = 4096794, users = 635363, depth = 54.87983 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1175848, edits = 58709353, files = 49580, pages = 7780621, users = 2280732, depth = 238.071 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093903, edits = 63877736, files = 58320, pages = 5390431, users = 2782690, depth = 182.8116 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920606, edits = 35137856, files = 81508, pages = 5325567, users = 1136576, depth = 151.0588 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704903, edits = 30413433, files = 15438, pages = 1759282, users = 424349, depth = 38.67806 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660836, edits = 25086879, files = 36042, pages = 3980572, users = 309383, depth = 159.0453 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625339, edits = 21384460, files = 47246, pages = 3260858, users = 1340764, depth = 116.4844 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596714, edits = 32963492, files = 12660, pages = 2720043, users = 745576, depth = 153.4474 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594355, edits = 22704505, files = 5, pages = 1694281, users = 557276, depth = 45.89461 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534606, edits = 20574161, files = 69422, pages = 1405487, users = 518731, depth = 38.84591 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508547, edits = 25061264, files = 8363, pages = 1445736, users = 508610, depth = 58.87164 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507070, edits = 21474345, files = 1, pages = 1396934, users = 583934, depth = 47.34297 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2932, admins = 24, articles = 502618, edits = 28110725, files = 37464, pages = 2369923, users = 1413715, depth = 163.7164 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478470, edits = 8661641, files = 315, pages = 905049, users = 30504, depth = 7.607073 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456770, edits = 41239522, files = 10239, pages = 4644060, users = 175622, depth = 746.254 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432126, edits = 14976485, files = 116389, pages = 2616742, users = 590072, depth = 146.2778 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431347, edits = 3127391, files = 362, pages = 1062478, users = 53674, depth = 6.301555 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 86, admins = 5, articles = 417458, edits = 3521846, files = 6068, pages = 564348, users = 42876, depth = 0.772649 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396332, edits = 8980858, files = 0, pages = 822858, users = 138076, depth = 12.64054 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359289, edits = 5609081, files = 19612, pages = 1040261, users = 297340, depth = 19.36958 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322188, edits = 7644377, files = 10817, pages = 710406, users = 198724, depth = 15.62313 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319273, edits = 34283611, files = 73571, pages = 1334894, users = 990641, depth = 259.8835 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292819, edits = 8464487, files = 11309, pages = 987326, users = 123347, depth = 48.2275 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283155, edits = 11444380, files = 549, pages = 631001, users = 310467, depth = 27.37082 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282816, edits = 11181049, files = 0, pages = 906352, users = 434045, depth = 59.96541 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241920, edits = 1520228, files = 244, pages = 570491, users = 37593, depth = 4.915581 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241348, edits = 7390722, files = 0, pages = 548145, users = 220776, depth = 21.78744 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231876, edits = 3050420, files = 10537, pages = 587207, users = 120438, depth = 12.19897 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229083, edits = 6157898, files = 755, pages = 541050, users = 167535, depth = 21.10701 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225496, edits = 2443343, files = 177, pages = 385073, users = 16046, depth = 3.177637 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220354, edits = 4155119, files = 3237, pages = 644926, users = 120142, depth = 23.91853 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214512, edits = 8333846, files = 36, pages = 697277, users = 1218616, depth = 60.53526 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212648, edits = 6416510, files = 20932, pages = 444620, users = 276828, depth = 17.17348 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211845, edits = 9564980, files = 18489, pages = 629038, users = 367377, depth = 58.97185 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203570, edits = 6631367, files = 23843, pages = 499174, users = 165875, depth = 28.012 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186894, edits = 6130797, files = 857, pages = 470460, users = 127806, depth = 29.99935 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185549, edits = 6531613, files = 23715, pages = 509006, users = 250542, depth = 38.9954 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177086, edits = 5710817, files = 8334, pages = 438799, users = 213131, depth = 28.42593 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 309, admins = 11, articles = 173559, edits = 4979414, files = 12465, pages = 988856, users = 148488, depth = 111.1175 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386140, files = 16, pages = 372220, users = 121379, depth = 15.12881 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161872, edits = 4385623, files = 14832, pages = 459398, users = 142617, depth = 32.2514 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 643, admins = 18, articles = 153622, edits = 2710254, files = 2099, pages = 667178, users = 75882, depth = 45.39803 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152058, edits = 5583098, files = 3578, pages = 1185786, users = 705716, depth = 217.602 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 956, admins = 15, articles = 149163, edits = 10193604, files = 27276, pages = 969902, users = 428214, depth = 318.1909 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147505, edits = 3468579, files = 7884, pages = 464476, users = 206790, depth = 34.4837 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137090, edits = 3685072, files = 0, pages = 275643, users = 157497, depth = 13.65587 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134947, edits = 11091870, files = 11265, pages = 274184, users = 73381, depth = 43.06709 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129833, edits = 3693652, files = 0, pages = 228292, users = 106222, depth = 9.304775 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129523, edits = 4783689, files = 8676, pages = 523595, users = 102913, depth = 84.57166 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125485, edits = 5992835, files = 15221, pages = 984897, users = 381966, depth = 285.4044 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 320, admins = 12, articles = 125307, edits = 1850014, files = 2626, pages = 283227, users = 242736, depth = 10.37442 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 33, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273612, files = 0, pages = 250891, users = 32254, depth = 15.9947 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114675, edits = 3651673, files = 25468, pages = 465888, users = 107567, depth = 73.52144 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 91, admins = 6, articles = 107584, edits = 1306566, files = 485, pages = 262406, users = 35960, depth = 10.31164 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104011, edits = 2509564, files = 9610, pages = 372205, users = 151362, depth = 44.82865 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103570, edits = 751725, files = 2978, pages = 215928, users = 102463, depth = 4.097227 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94860, edits = 1045400, files = 3, pages = 245069, users = 28709, depth = 10.69596 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412959, files = 5456, pages = 367560, users = 144054, depth = 87.60075 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87522, edits = 2306781, files = 924, pages = 156273, users = 48192, depth = 9.108481 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85948, edits = 2460457, files = 4725, pages = 262866, users = 143310, depth = 39.66011 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85353, edits = 2135221, files = 19140, pages = 283727, users = 145183, depth = 40.65127 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83842, edits = 989644, files = 0, pages = 162071, users = 48830, depth = 5.316012 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81483, edits = 422288, files = 2688, pages = 111147, users = 32994, depth = 0.5035428 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78833, edits = 3699420, files = 6953, pages = 487229, users = 162578, depth = 203.7734 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78603, edits = 2322229, files = 1884, pages = 225995, users = 75936, depth = 36.13065 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77493, edits = 3589336, files = 13274, pages = 305292, users = 113985, depth = 101.5962 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74045, edits = 1231330, files = 2269, pages = 146721, users = 54694, depth = 8.084864 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24962, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72183, edits = 1999866, files = 5401, pages = 141301, users = 69860, depth = 12.97682 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69631, edits = 1591878, files = 5430, pages = 177404, users = 53697, depth = 21.49617 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 45, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099629, files = 724, pages = 140315, users = 31975, depth = 8.388272 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802845, files = 0, pages = 81995, users = 28400, depth = 0.4270788 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25240, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605800, files = 225, pages = 113644, users = 32289, depth = 2.837888 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628058, files = 545, pages = 97370, users = 28291, depth = 2.238413 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390005, files = 2366, pages = 131359, users = 54947, depth = 24.26807 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60199, edits = 1146207, files = 1454, pages = 169552, users = 35282, depth = 22.30709 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2169, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56995, edits = 1061715, files = 1116, pages = 95612, users = 52317, depth = 5.097757 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21665, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54622, edits = 1756923, files = 3218, pages = 141215, users = 86400, depth = 31.26815 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091316, files = 565, pages = 109055, users = 51590, depth = 10.54478 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52841, edits = 1109099, files = 4437, pages = 121651, users = 37556, depth = 15.46022 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748974, files = 537, pages = 97624, users = 31099, depth = 7.231834 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49053, edits = 1081966, files = 7560, pages = 149738, users = 43297, depth = 30.44248 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 133, admins = 11, articles = 42950, edits = 1951740, files = 1897, pages = 233459, users = 123092, depth = 164.4811 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294199, files = 136, pages = 55367, users = 78475, depth = 0.4819339 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42114, edits = 958460, files = 1601, pages = 184047, users = 51053, depth = 59.15059 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42033, edits = 1833679, files = 1499, pages = 128171, users = 68077, depth = 60.08172 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40554, edits = 861550, files = 690, pages = 146714, users = 94796, depth = 40.2405 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487088, files = 209, pages = 60549, users = 24851, depth = 2.073504 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38254, edits = 607042, files = 1570, pages = 133920, users = 42117, depth = 28.34881 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 63, admins = 3, articles = 34263, edits = 551961, files = 168, pages = 59150, users = 24764, depth = 4.923205 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33265, edits = 990838, files = 0, pages = 48815, users = 33555, depth = 4.435423 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32227, edits = 1065700, files = 1258, pages = 103329, users = 58426, depth = 50.20381 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63272, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824074, files = 0, pages = 117235, users = 68719, depth = 59.77243 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28953, edits = 1013682, files = 571, pages = 69614, users = 92183, depth = 28.71931 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28331, edits = 1103575, files = 2592, pages = 129736, users = 75767, depth = 108.9773 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41243, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23455, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641615, files = 4, pages = 37686, users = 44583, depth = 5.88738 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23564, edits = 111051, files = 0, pages = 28613, users = 3005, depth = 0.1781853 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650019, files = 0, pages = 55975, users = 27111, depth = 23.63484 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704685, files = 1475, pages = 97650, users = 77667, depth = 92.74403 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 31, admins = 3, articles = 19578, edits = 184941, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.772991 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176882, files = 0, pages = 39331, users = 17765, depth = 4.635183 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17991, edits = 508327, files = 3121, pages = 79585, users = 58123, depth = 74.86489 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355435, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033151 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17036, edits = 160753, files = 0, pages = 30330, users = 18230, depth = 3.227474 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230764, files = 1323, pages = 41111, users = 17933, depth = 13.67978 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16010, edits = 522397, files = 165, pages = 59585, users = 22523, depth = 64.94652 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566798, files = 347, pages = 32198, users = 25548, depth = 18.49123 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15764, edits = 460595, files = 125, pages = 71444, users = 30989, depth = 80.43019 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89316, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936498 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12232, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 51, admins = 3, articles = 15381, edits = 578132, files = 1062, pages = 44148, users = 45298, depth = 45.80744 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239919, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.88879 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15070, edits = 282672, files = 1718, pages = 53822, users = 27704, depth = 34.72839 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371409, files = 1765, pages = 45899, users = 39057, depth = 34.09266 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27654, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14604, edits = 119524, files = 112, pages = 29644, users = 5281, depth = 4.276322 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14223, edits = 380974, files = 1765, pages = 47595, users = 22131, depth = 44.06726 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377251, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.9119 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13767, edits = 368588, files = 0, pages = 40249, users = 26833, depth = 33.88512 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213122, files = 462, pages = 30200, users = 14898, depth = 10.09792 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229382, files = 115, pages = 39221, users = 11718, depth = 20.20444 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454009, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0563 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13436, edits = 165657, files = 263, pages = 30401, users = 30037, depth = 8.687396 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13138, edits = 50368, files = 0, pages = 20501, users = 3996, depth = 0.7716684 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152073, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44562 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137205, files = 0, pages = 26465, users = 24063, depth = 6.383152 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232706, files = 865, pages = 32749, users = 19615, depth = 19.88732 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469145, files = 445, pages = 70019, users = 35287, depth = 164.1025 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22184, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11526, edits = 54656, files = 60, pages = 27033, users = 3251, depth = 3.65967 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 51, admins = 6, articles = 11391, edits = 379298, files = 0, pages = 96622, users = 94330, depth = 219.7738 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230947, files = 6, pages = 26607, users = 14430, depth = 17.41363 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 43, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10542, edits = 328374, files = 1706, pages = 72715, users = 34348, depth = 157.0733 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9928, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184732, files = 0, pages = 27156, users = 13068, depth = 17.61439 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271987, files = 192, pages = 42061, users = 29463, depth = 61.99546 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10220, edits = 194755, files = 0, pages = 21532, users = 7247, depth = 11.08106 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10132, edits = 149671, files = 0, pages = 13887, users = 16825, depth = 1.480331 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2132, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9459, edits = 281320, files = 1101, pages = 33324, users = 36147, depth = 53.73731 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30312, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84502, files = 0, pages = 14834, users = 13728, depth = 3.051761 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238246, files = 0, pages = 25609, users = 32038, depth = 39.29679 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8373, edits = 130717, files = 87, pages = 17602, users = 25258, depth = 9.022299 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96693, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.75111 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8006, edits = 722973, files = 54, pages = 68867, users = 29532, depth = 606.6776 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139418, files = 0, pages = 26043, users = 11752, depth = 30.37996 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7627, edits = 308776, files = 480, pages = 21205, users = 24597, depth = 46.14975 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153228, files = 0, pages = 13441, users = 16562, depth = 7.501958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96135, files = 0, pages = 16884, users = 5395, depth = 9.456569 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21854, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7128, edits = 497300, files = 170, pages = 19187, users = 20673, depth = 74.18201 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 24, admins = 1, articles = 6697, edits = 150968, files = 0, pages = 30989, users = 14423, depth = 64.09782 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38503, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11995, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14241, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 50, admins = 2, articles = 6292, edits = 229096, files = 319, pages = 15601, users = 24675, depth = 32.14354 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26379, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118067, files = 9, pages = 20311, users = 17658, depth = 33.32151 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5669, edits = 182859, files = 38, pages = 43336, users = 6196, depth = 186.2845 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5601, edits = 214349, files = 0, pages = 15399, users = 14666, depth = 42.59638 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199432, files = 6, pages = 11744, users = 13679, depth = 21.82685 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15393, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15743, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 35, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5211, edits = 26852, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925796 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13767, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5034, edits = 118102, files = 1, pages = 9549, users = 12020, depth = 9.949206 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95539, files = 0, pages = 8626, users = 15295, depth = 5.676978 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120493, files = 0, pages = 11164, users = 16377, depth = 18.33233 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20131, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77010, files = 1, pages = 22366, users = 12771, depth = 51.5005 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65588, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39213 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86537, files = 10, pages = 12987, users = 9763, depth = 27.08223 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37945, files = 0, pages = 6665, users = 9124, depth = 2.02507 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94811, files = 0, pages = 12330, users = 15366, depth = 31.9516 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5986, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18484, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19606, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117584, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7162, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7868, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3365, edits = 115752, files = 0, pages = 7530, users = 16002, depth = 23.55013 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17186, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23288, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13286, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2596, edits = 89047, files = 0, pages = 5926, users = 13331, depth = 24.72503 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6617, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1884, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54076, files = 0, pages = 2823, users = 1081, depth = 0.5312183 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 45, admins = 2, articles = 2087, edits = 92147, files = 0, pages = 4997, users = 13903, depth = 35.85196 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84867, files = 0, pages = 11795, users = 9245, depth = 163.3615 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30253, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1913, edits = 40981, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.62372 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3661, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8491, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18720, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3812, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7174, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89514, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.8928 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 18, admins = 3, articles = 1651, edits = 104409, files = 0, pages = 5366, users = 13878, depth = 98.51691 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1631, edits = 100063, files = 1, pages = 8593, users = 4880, depth = 212.1724 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1185, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7936, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8888, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26718, files = 0, pages = 4806, users = 7130, depth = 31.73617 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 14, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12314, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111633, files = 0, pages = 5712, users = 14940, depth = 222.8792 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8322, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9807, files = 0, pages = 2553, users = 2831, depth = 3.969859 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50181, files = 0, pages = 14618, users = 7772, depth = 383.1598 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9938, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33523, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.37638 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61332, files = 9, pages = 7709, users = 9276, depth = 250.0164 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22954, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1162, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42502, files = 0, pages = 3262, users = 9585, depth = 55.60291 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1593, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46126, files = 0, pages = 3903, users = 21695, depth = 92.92493 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26921, files = 0, pages = 1309, users = 450, depth = 2.782358 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46113, files = 0, pages = 3803, users = 17642, depth = 139.05 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31997, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74499 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26730, files = 0, pages = 3342, users = 9182, depth = 87.1616 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16346, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 12, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10550, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7157, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8935, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16929, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12357, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7586, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9414, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 470, edits = 24287, files = 0, pages = 2410, users = 7827, depth = 171.6978 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5940, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 386, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13193, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12237, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 14, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8425, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9156, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16666, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281669, admins = 3757, articles = 59189924, edits = 3199492781, files = 2762411, pages = 244475175, users = 103277656, depth = 128.2427, date = '@1658599257' }, } return info 4wx825scc51880pnkpsnljm2o8w5dh7 4163832 4163790 2022-07-23T20:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547756, edits = 1102067973, files = 897810, pages = 56520129, users = 44120412, depth = 1135.743 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125912, edits = 34877355, files = 0, pages = 11232136, users = 92594, depth = 2.157444 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709019, edits = 223240363, files = 128443, pages = 7481812, users = 3964197, depth = 92.61622 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551484, edits = 50811449, files = 0, pages = 6115426, users = 829106, depth = 16.21102 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2439981, edits = 195077547, files = 68957, pages = 12117768, users = 4428224, depth = 253.2584 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095800, edits = 62331677, files = 20, pages = 4460783, users = 1220518, depth = 17.7932 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839059, edits = 123960237, files = 237380, pages = 7416697, users = 3219699, depth = 153.738 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790776, edits = 144470601, files = 0, pages = 7696233, users = 6598275, depth = 204.1389 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763922, edits = 128200562, files = 139857, pages = 7475552, users = 2275382, depth = 179.8076 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592284, edits = 7091054, files = 1472, pages = 1997687, users = 186911, depth = 0.2300998 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529679, edits = 67451194, files = 262, pages = 3549643, users = 1182575, depth = 33.13535 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334879, edits = 90422633, files = 32854, pages = 3945846, users = 1958679, depth = 87.67101 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8961, admins = 66, articles = 1292216, edits = 72549156, files = 60451, pages = 7097982, users = 3244508, depth = 206.3223 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2086, admins = 20, articles = 1274515, edits = 68836537, files = 24431, pages = 19371296, users = 873690, depth = 716.4288 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 81, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285060, files = 42, pages = 2881748, users = 52715, depth = 3.553394 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3191, admins = 49, articles = 1177348, edits = 36550599, files = 110467, pages = 4097117, users = 635379, depth = 54.86602 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1175886, edits = 58710263, files = 49581, pages = 7780742, users = 2280770, depth = 238.0616 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093915, edits = 63878556, files = 58322, pages = 5390694, users = 2782718, depth = 182.8223 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920617, edits = 35138452, files = 81508, pages = 5325608, users = 1136601, depth = 151.0586 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704907, edits = 30413658, files = 15438, pages = 1759302, users = 424357, depth = 38.67865 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660835, edits = 25086990, files = 36047, pages = 3980580, users = 309392, depth = 159.047 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625341, edits = 21385097, files = 47246, pages = 3260863, users = 1340776, depth = 116.4872 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596714, edits = 32963596, files = 12660, pages = 2720048, users = 745586, depth = 153.4483 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594368, edits = 22704654, files = 5, pages = 1694302, users = 557287, depth = 45.89301 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534620, edits = 20574566, files = 69422, pages = 1405503, users = 518737, depth = 38.84438 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508556, edits = 25061393, files = 8363, pages = 1445743, users = 508616, depth = 58.86932 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507071, edits = 21474701, files = 1, pages = 1396939, users = 583943, depth = 47.34382 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502629, edits = 28111287, files = 37464, pages = 2369960, users = 1413742, depth = 163.7146 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478471, edits = 8661659, files = 315, pages = 905060, users = 30508, depth = 7.607321 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456771, edits = 41239531, files = 10239, pages = 4644061, users = 175623, depth = 746.2508 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432128, edits = 14976685, files = 116389, pages = 2616762, users = 590079, depth = 146.2797 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431347, edits = 3127398, files = 362, pages = 1062478, users = 53676, depth = 6.301568 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 86, admins = 5, articles = 417460, edits = 3521889, files = 6068, pages = 564356, users = 42877, depth = 0.7727033 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396335, edits = 8980903, files = 0, pages = 822861, users = 138079, depth = 12.64037 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359290, edits = 5609130, files = 19612, pages = 1040261, users = 297344, depth = 19.36958 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322188, edits = 7644440, files = 10817, pages = 710411, users = 198726, depth = 15.62355 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319284, edits = 34284178, files = 73573, pages = 1334945, users = 990672, depth = 259.8804 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292821, edits = 8464565, files = 11309, pages = 987329, users = 123349, depth = 48.22729 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283155, edits = 11444446, files = 549, pages = 631003, users = 310474, depth = 27.3712 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282819, edits = 11181153, files = 0, pages = 906358, users = 434051, depth = 59.96487 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241921, edits = 1520234, files = 244, pages = 570492, users = 37593, depth = 4.915551 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241348, edits = 7390735, files = 0, pages = 548145, users = 220777, depth = 21.78748 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231877, edits = 3050447, files = 10537, pages = 587212, users = 120442, depth = 12.19914 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229084, edits = 6157984, files = 755, pages = 541053, users = 167537, depth = 21.10728 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225496, edits = 2443348, files = 177, pages = 385074, users = 16046, depth = 3.177675 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220356, edits = 4155161, files = 3237, pages = 644933, users = 120143, depth = 23.91864 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214521, edits = 8333977, files = 36, pages = 697290, users = 1218635, depth = 60.53102 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212653, edits = 6416541, files = 20932, pages = 444628, users = 276831, depth = 17.1729 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211845, edits = 9565198, files = 18492, pages = 629056, users = 367387, depth = 58.97659 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203585, edits = 6631489, files = 23843, pages = 499193, users = 165879, depth = 28.00808 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186895, edits = 6130869, files = 857, pages = 470471, users = 127807, depth = 30.0008 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185551, edits = 6531866, files = 23714, pages = 509010, users = 250545, depth = 38.99625 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177088, edits = 5710848, files = 8333, pages = 438800, users = 213132, depth = 28.42517 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 309, admins = 11, articles = 173559, edits = 4979458, files = 12466, pages = 988862, users = 148493, depth = 111.1195 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386140, files = 16, pages = 372220, users = 121381, depth = 15.12881 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161872, edits = 4385631, files = 14832, pages = 459398, users = 142618, depth = 32.25146 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 643, admins = 18, articles = 153651, edits = 2710475, files = 2100, pages = 667251, users = 75888, depth = 45.38741 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152058, edits = 5583130, files = 3578, pages = 1185799, users = 705728, depth = 217.6064 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149172, edits = 10193715, files = 27276, pages = 969936, users = 428223, depth = 318.1643 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147509, edits = 3468626, files = 7884, pages = 464478, users = 206792, depth = 34.48172 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137090, edits = 3685080, files = 0, pages = 275643, users = 157498, depth = 13.6559 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134948, edits = 11091896, files = 11267, pages = 274201, users = 73383, depth = 43.07378 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129833, edits = 3693653, files = 0, pages = 228292, users = 106223, depth = 9.304779 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129523, edits = 4783718, files = 8676, pages = 523595, users = 102914, depth = 84.57217 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125495, edits = 5992980, files = 15221, pages = 984919, users = 381980, depth = 285.3674 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 320, admins = 12, articles = 125310, edits = 1850024, files = 2626, pages = 283230, users = 242740, depth = 10.37387 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 33, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273639, files = 0, pages = 250891, users = 32254, depth = 15.99483 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114677, edits = 3651733, files = 25468, pages = 465894, users = 107568, depth = 73.52081 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107584, edits = 1306567, files = 485, pages = 262406, users = 35960, depth = 10.31164 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104012, edits = 2509601, files = 9610, pages = 372209, users = 151364, depth = 44.82897 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103570, edits = 751730, files = 2978, pages = 215932, users = 102467, depth = 4.09747 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94862, edits = 1045407, files = 3, pages = 245071, users = 28710, depth = 10.69549 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412967, files = 5456, pages = 367560, users = 144056, depth = 87.60096 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87522, edits = 2306796, files = 924, pages = 156274, users = 48192, depth = 9.108747 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85952, edits = 2460477, files = 4725, pages = 262873, users = 143312, depth = 39.65703 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85336, edits = 2135282, files = 19140, pages = 283678, users = 145183, depth = 40.66253 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83843, edits = 989649, files = 0, pages = 162075, users = 48832, depth = 5.316189 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81485, edits = 422299, files = 2688, pages = 111150, users = 32994, depth = 0.5035516 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78833, edits = 3699432, files = 6953, pages = 487234, users = 162582, depth = 203.7769 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78608, edits = 2322242, files = 1884, pages = 226001, users = 75937, depth = 36.12579 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77499, edits = 3589394, files = 13275, pages = 305300, users = 113989, depth = 101.5812 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74045, edits = 1231333, files = 2269, pages = 146721, users = 54694, depth = 8.084885 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24962, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72184, edits = 1999876, files = 5401, pages = 141303, users = 69862, depth = 12.97671 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69631, edits = 1591878, files = 5430, pages = 177404, users = 53698, depth = 21.49617 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 45, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099631, files = 724, pages = 140315, users = 31975, depth = 8.388288 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802848, files = 0, pages = 81995, users = 28400, depth = 0.4270804 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25240, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605800, files = 225, pages = 113644, users = 32289, depth = 2.837888 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628058, files = 545, pages = 97370, users = 28292, depth = 2.238413 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390006, files = 2366, pages = 131359, users = 54948, depth = 24.26808 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60198, edits = 1146245, files = 1454, pages = 169555, users = 35282, depth = 22.30981 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2170, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56998, edits = 1061735, files = 1116, pages = 95617, users = 52320, depth = 5.097578 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21665, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54622, edits = 1756939, files = 3218, pages = 141215, users = 86400, depth = 31.26844 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091318, files = 565, pages = 109055, users = 51590, depth = 10.5448 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52843, edits = 1109108, files = 4437, pages = 121653, users = 37556, depth = 15.45892 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748975, files = 537, pages = 97624, users = 31099, depth = 7.231844 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49053, edits = 1081974, files = 7560, pages = 149738, users = 43297, depth = 30.4427 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42950, edits = 1951740, files = 1897, pages = 233459, users = 123093, depth = 164.4811 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 52, admins = 4, articles = 42552, edits = 294199, files = 136, pages = 55367, users = 78475, depth = 0.4819339 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42114, edits = 958483, files = 1601, pages = 184048, users = 51054, depth = 59.1525 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42034, edits = 1833691, files = 1499, pages = 128173, users = 68077, depth = 60.07971 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40554, edits = 861550, files = 690, pages = 146714, users = 94801, depth = 40.2405 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487090, files = 209, pages = 60548, users = 24852, depth = 2.073344 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38254, edits = 607043, files = 1570, pages = 133921, users = 42118, depth = 28.34924 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 63, admins = 3, articles = 34263, edits = 551964, files = 168, pages = 59150, users = 24764, depth = 4.923232 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33266, edits = 990845, files = 0, pages = 48816, users = 33556, depth = 4.435098 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32227, edits = 1065700, files = 1258, pages = 103329, users = 58426, depth = 50.20381 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63272, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824076, files = 0, pages = 117236, users = 68720, depth = 59.77344 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28953, edits = 1013683, files = 571, pages = 69614, users = 92183, depth = 28.71935 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28331, edits = 1103575, files = 2592, pages = 129736, users = 75768, depth = 108.9773 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41243, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23455, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641615, files = 4, pages = 37686, users = 44585, depth = 5.88738 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23564, edits = 111051, files = 0, pages = 28613, users = 3005, depth = 0.1781853 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650019, files = 0, pages = 55975, users = 27112, depth = 23.63484 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704688, files = 1475, pages = 97650, users = 77668, depth = 92.74442 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 31, admins = 3, articles = 19578, edits = 184941, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.772991 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176882, files = 0, pages = 39331, users = 17766, depth = 4.635183 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17991, edits = 508335, files = 3121, pages = 79585, users = 58123, depth = 74.86607 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355435, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033151 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17036, edits = 160766, files = 0, pages = 30330, users = 18230, depth = 3.227735 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230764, files = 1323, pages = 41111, users = 17933, depth = 13.67978 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16010, edits = 522397, files = 165, pages = 59585, users = 22523, depth = 64.94652 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15900, edits = 566806, files = 347, pages = 32195, users = 25548, depth = 18.491 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15765, edits = 460618, files = 125, pages = 71447, users = 30991, depth = 80.42639 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89316, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936498 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12232, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 51, admins = 3, articles = 15381, edits = 578136, files = 1062, pages = 44148, users = 45298, depth = 45.80775 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239919, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.88879 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15070, edits = 282672, files = 1718, pages = 53822, users = 27704, depth = 34.72839 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371410, files = 1765, pages = 45899, users = 39058, depth = 34.09275 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27654, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14604, edits = 119524, files = 112, pages = 29644, users = 5281, depth = 4.276322 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14223, edits = 380976, files = 1765, pages = 47595, users = 22131, depth = 44.06749 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377251, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.9119 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13768, edits = 368590, files = 0, pages = 40250, users = 26833, depth = 33.87954 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213123, files = 462, pages = 30200, users = 14898, depth = 10.09797 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229383, files = 115, pages = 39222, users = 11719, depth = 20.2056 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454009, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0563 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13435, edits = 165662, files = 263, pages = 30401, users = 30037, depth = 8.689977 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50415, files = 0, pages = 20537, users = 3996, depth = 0.7674761 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152073, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44562 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137205, files = 0, pages = 26465, users = 24063, depth = 6.383152 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232706, files = 865, pages = 32749, users = 19615, depth = 19.88732 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469146, files = 445, pages = 70020, users = 35288, depth = 164.1061 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 27, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22184, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11526, edits = 54656, files = 60, pages = 27033, users = 3251, depth = 3.65967 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 51, admins = 6, articles = 11391, edits = 379299, files = 0, pages = 96623, users = 94331, depth = 219.7773 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230950, files = 6, pages = 26607, users = 14430, depth = 17.41386 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 43, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10542, edits = 328378, files = 1706, pages = 72715, users = 34348, depth = 157.0752 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9928, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184732, files = 0, pages = 27156, users = 13068, depth = 17.61439 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271989, files = 192, pages = 42063, users = 29465, depth = 62.00077 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10220, edits = 194763, files = 0, pages = 21532, users = 7247, depth = 11.08151 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10132, edits = 149671, files = 0, pages = 13887, users = 16827, depth = 1.480331 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2133, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9459, edits = 281320, files = 1101, pages = 33324, users = 36147, depth = 53.73731 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30312, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84503, files = 0, pages = 14834, users = 13730, depth = 3.051797 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238246, files = 0, pages = 25609, users = 32038, depth = 39.29679 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8374, edits = 130720, files = 87, pages = 17603, users = 25258, depth = 9.019838 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96694, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.751169 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8007, edits = 722977, files = 54, pages = 68869, users = 29533, depth = 606.5317 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139418, files = 0, pages = 26043, users = 11752, depth = 30.37996 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 26, admins = 5, articles = 7627, edits = 308777, files = 480, pages = 21204, users = 24597, depth = 46.14528 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153228, files = 0, pages = 13441, users = 16562, depth = 7.501958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96135, files = 0, pages = 16884, users = 5396, depth = 9.456569 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21854, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7129, edits = 497360, files = 170, pages = 19187, users = 20673, depth = 74.15785 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 24, admins = 1, articles = 6697, edits = 150973, files = 0, pages = 30991, users = 14423, depth = 64.10636 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38503, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11995, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14241, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6292, edits = 229096, files = 319, pages = 15601, users = 24675, depth = 32.14354 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26379, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118067, files = 9, pages = 20311, users = 17658, depth = 33.32151 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5670, edits = 183167, files = 38, pages = 43348, users = 6196, depth = 186.5897 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5601, edits = 214349, files = 0, pages = 15399, users = 14666, depth = 42.59638 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199432, files = 6, pages = 11744, users = 13679, depth = 21.82685 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15393, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15743, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 35, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5211, edits = 26852, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925796 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 22, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13767, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 16, admins = 3, articles = 5034, edits = 118110, files = 1, pages = 9549, users = 12020, depth = 9.949881 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95539, files = 0, pages = 8626, users = 15295, depth = 5.676978 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120497, files = 0, pages = 11167, users = 16377, depth = 18.34543 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20131, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77010, files = 1, pages = 22366, users = 12771, depth = 51.5005 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65596, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39474 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86537, files = 10, pages = 12987, users = 9763, depth = 27.08223 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37945, files = 0, pages = 6665, users = 9125, depth = 2.02507 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94811, files = 0, pages = 12330, users = 15366, depth = 31.9516 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5987, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18485, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19606, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117584, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7162, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7869, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3365, edits = 115752, files = 0, pages = 7530, users = 16002, depth = 23.55013 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17187, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23288, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13286, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2600, edits = 89070, files = 0, pages = 5931, users = 13331, depth = 24.64938 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6617, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1884, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 45, admins = 2, articles = 2087, edits = 92160, files = 0, pages = 4997, users = 13903, depth = 35.85702 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2046, edits = 84867, files = 0, pages = 11795, users = 9245, depth = 163.3615 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 19, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30255, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1913, edits = 40984, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.62486 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3661, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8491, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18720, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3812, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7174, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89514, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.8928 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 18, admins = 3, articles = 1651, edits = 104409, files = 0, pages = 5366, users = 13879, depth = 98.51691 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1631, edits = 100063, files = 1, pages = 8593, users = 4880, depth = 212.1724 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1185, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7936, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8888, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7130, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12314, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111633, files = 0, pages = 5712, users = 14940, depth = 222.8792 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8322, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9807, files = 0, pages = 2553, users = 2831, depth = 3.969859 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50181, files = 0, pages = 14618, users = 7772, depth = 383.1598 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9938, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33528, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.38434 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61332, files = 9, pages = 7709, users = 9276, depth = 250.0164 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22954, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1162, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42537, files = 0, pages = 3277, users = 9585, depth = 56.15261 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1593, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46126, files = 0, pages = 3903, users = 21695, depth = 92.92493 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26924, files = 0, pages = 1309, users = 451, depth = 2.782668 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46115, files = 0, pages = 3802, users = 17643, depth = 138.9979 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31997, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74499 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26730, files = 0, pages = 3342, users = 9183, depth = 87.1616 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16346, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 12, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10550, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 9, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7157, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8935, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16929, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12357, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7586, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9414, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 471, edits = 24294, files = 0, pages = 2410, users = 7827, depth = 170.8424 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5940, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 386, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13193, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12238, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8425, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9158, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16666, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281685, admins = 3757, articles = 59190605, edits = 3199533901, files = 2762442, pages = 244477645, users = 103278895, depth = 128.2425, date = '@1658606441' }, } return info kqfifwupjm0rq52voym1pkhkeeawupr 4163875 4163832 2022-07-23T22:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547823, edits = 1102085265, files = 897820, pages = 56520552, users = 44120721, depth = 1135.746 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125913, edits = 34877365, files = 0, pages = 11232138, users = 92594, depth = 2.157444 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709038, edits = 223242688, files = 128443, pages = 7481874, users = 3964238, depth = 92.61678 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551490, edits = 50812277, files = 0, pages = 6115446, users = 829113, depth = 16.21129 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2439983, edits = 195080241, files = 68963, pages = 12117930, users = 4428280, depth = 253.2665 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095810, edits = 62332112, files = 20, pages = 4460805, users = 1220533, depth = 17.79325 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839075, edits = 123962480, files = 237382, pages = 7416799, users = 3219730, depth = 153.7407 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790797, edits = 144472257, files = 0, pages = 7696286, users = 6598346, depth = 204.1372 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763929, edits = 128203037, files = 139857, pages = 7475623, users = 2275417, depth = 179.812 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592401, edits = 7091339, files = 1472, pages = 1997969, users = 186923, depth = 0.23023 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529694, edits = 67452221, files = 262, pages = 3549696, users = 1182594, depth = 33.13596 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334884, edits = 90423381, files = 32854, pages = 3945867, users = 1958695, depth = 87.67168 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292219, edits = 72549564, files = 60451, pages = 7098011, users = 3244517, depth = 206.3236 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274517, edits = 68836642, files = 24431, pages = 19371305, users = 873695, depth = 716.428 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285061, files = 42, pages = 2881748, users = 52715, depth = 3.553395 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1177364, edits = 36551229, files = 110454, pages = 4097188, users = 635405, depth = 54.86658 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1175985, edits = 58711146, files = 49581, pages = 7780998, users = 2280799, depth = 238.0285 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093935, edits = 63879240, files = 58323, pages = 5390779, users = 2782750, depth = 182.8203 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920627, edits = 35138877, files = 81509, pages = 5325651, users = 1136626, depth = 151.0582 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704910, edits = 30413770, files = 15438, pages = 1759307, users = 424360, depth = 38.6785 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660834, edits = 25087392, files = 36047, pages = 3980920, users = 309400, depth = 159.0692 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625343, edits = 21385242, files = 47246, pages = 3260870, users = 1340787, depth = 116.4874 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596714, edits = 32963710, files = 12660, pages = 2720051, users = 745594, depth = 153.4491 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594376, edits = 22704783, files = 5, pages = 1694317, users = 557292, depth = 45.89221 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534626, edits = 20574936, files = 69391, pages = 1405495, users = 518746, depth = 38.84318 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508557, edits = 25061512, files = 8363, pages = 1445749, users = 508627, depth = 58.86976 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507075, edits = 21474978, files = 1, pages = 1396948, users = 583958, depth = 47.34391 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502709, edits = 28111791, files = 37464, pages = 2370115, users = 1413759, depth = 163.6678 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478471, edits = 8661660, files = 315, pages = 905060, users = 30509, depth = 7.607323 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456771, edits = 41239537, files = 10239, pages = 4644062, users = 175624, depth = 746.2512 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432129, edits = 14976824, files = 116389, pages = 2616773, users = 590084, depth = 146.2811 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431347, edits = 3127398, files = 362, pages = 1062478, users = 53676, depth = 6.301568 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417460, edits = 3521898, files = 6068, pages = 564356, users = 42878, depth = 0.7727052 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396335, edits = 8980960, files = 0, pages = 822861, users = 138082, depth = 12.64045 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359291, edits = 5609144, files = 19612, pages = 1040261, users = 297347, depth = 19.36946 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322189, edits = 7644504, files = 10817, pages = 710421, users = 198729, depth = 15.62409 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319290, edits = 34284647, files = 73575, pages = 1334967, users = 990689, depth = 259.8781 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292824, edits = 8464586, files = 11309, pages = 987334, users = 123350, depth = 48.22646 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283156, edits = 11444519, files = 549, pages = 631006, users = 310477, depth = 27.37137 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282819, edits = 11181197, files = 0, pages = 906358, users = 434056, depth = 59.9651 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241921, edits = 1520235, files = 244, pages = 570492, users = 37593, depth = 4.915554 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241349, edits = 7390755, files = 0, pages = 548146, users = 220778, depth = 21.78732 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231877, edits = 3050450, files = 10537, pages = 587214, users = 120444, depth = 12.19925 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229089, edits = 6158085, files = 755, pages = 541063, users = 167541, depth = 21.10698 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225496, edits = 2443348, files = 177, pages = 385074, users = 16046, depth = 3.177675 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220358, edits = 4155205, files = 3237, pages = 644938, users = 120145, depth = 23.91861 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214525, edits = 8334086, files = 36, pages = 697301, users = 1218655, depth = 60.53036 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212654, edits = 6416618, files = 20932, pages = 444632, users = 276836, depth = 17.17323 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211858, edits = 9565417, files = 18492, pages = 629104, users = 367390, depth = 58.97611 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203586, edits = 6631542, files = 23843, pages = 499195, users = 165881, depth = 28.00811 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186895, edits = 6130887, files = 857, pages = 470471, users = 127809, depth = 30.00089 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185565, edits = 6532039, files = 23714, pages = 509031, users = 250549, depth = 38.99148 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177090, edits = 5710859, files = 8333, pages = 438802, users = 213133, depth = 28.42445 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173563, edits = 4979535, files = 12466, pages = 988867, users = 148496, depth = 111.1158 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386142, files = 16, pages = 372220, users = 121382, depth = 15.12881 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161873, edits = 4385639, files = 14832, pages = 459399, users = 142619, depth = 32.25105 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 153673, edits = 2710581, files = 2100, pages = 667285, users = 75892, depth = 45.376 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152058, edits = 5583146, files = 3578, pages = 1185805, users = 705734, depth = 217.6084 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149172, edits = 10193766, files = 27276, pages = 969945, users = 428231, depth = 318.1699 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147510, edits = 3468640, files = 7884, pages = 464479, users = 206792, depth = 34.48132 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137090, edits = 3685101, files = 0, pages = 275648, users = 157499, depth = 13.65671 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134948, edits = 11091931, files = 11267, pages = 274200, users = 73384, depth = 43.07345 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129833, edits = 3693654, files = 0, pages = 228292, users = 106224, depth = 9.304781 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129523, edits = 4783778, files = 8676, pages = 523595, users = 102915, depth = 84.57323 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125500, edits = 5993143, files = 15221, pages = 984942, users = 381984, depth = 285.3578 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125310, edits = 1850031, files = 2626, pages = 283230, users = 242740, depth = 10.37391 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273826, files = 0, pages = 250707, users = 32256, depth = 15.96283 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114677, edits = 3651769, files = 25468, pages = 465896, users = 107569, depth = 73.52206 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107584, edits = 1306569, files = 485, pages = 262406, users = 35960, depth = 10.31166 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104012, edits = 2509638, files = 9610, pages = 372210, users = 151366, depth = 44.82984 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103570, edits = 751731, files = 2978, pages = 215933, users = 102467, depth = 4.097529 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94862, edits = 1045407, files = 3, pages = 245071, users = 28710, depth = 10.69549 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412968, files = 5456, pages = 367560, users = 144056, depth = 87.60099 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87522, edits = 2306797, files = 924, pages = 156274, users = 48192, depth = 9.108751 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85953, edits = 2460505, files = 4725, pages = 262875, users = 143315, depth = 39.6567 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85336, edits = 2135282, files = 19140, pages = 283678, users = 145184, depth = 40.66253 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83844, edits = 989650, files = 0, pages = 162076, users = 48832, depth = 5.316035 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81486, edits = 422307, files = 2688, pages = 111151, users = 32994, depth = 0.5035442 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78833, edits = 3699432, files = 6953, pages = 487234, users = 162582, depth = 203.7769 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78610, edits = 2322256, files = 1884, pages = 226003, users = 75939, depth = 36.12385 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77499, edits = 3589394, files = 13275, pages = 305300, users = 113991, depth = 101.5812 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74045, edits = 1231334, files = 2269, pages = 146721, users = 54697, depth = 8.084891 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24962, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72185, edits = 1999898, files = 5401, pages = 141304, users = 69862, depth = 12.9764 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69631, edits = 1591879, files = 5430, pages = 177404, users = 53698, depth = 21.49618 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099631, files = 724, pages = 140315, users = 31976, depth = 8.388288 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802848, files = 0, pages = 81995, users = 28401, depth = 0.4270804 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25240, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605800, files = 225, pages = 113644, users = 32289, depth = 2.837888 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628058, files = 545, pages = 97370, users = 28294, depth = 2.238413 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390006, files = 2366, pages = 131359, users = 54948, depth = 24.26808 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60198, edits = 1146246, files = 1454, pages = 169555, users = 35282, depth = 22.30983 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2171, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 56999, edits = 1061751, files = 1116, pages = 95621, users = 52322, depth = 5.098054 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21666, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54623, edits = 1756948, files = 3218, pages = 141216, users = 86401, depth = 31.26723 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091318, files = 565, pages = 109055, users = 51590, depth = 10.5448 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52843, edits = 1109111, files = 4437, pages = 121653, users = 37557, depth = 15.45896 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748977, files = 537, pages = 97626, users = 31100, depth = 7.232317 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49057, edits = 1082019, files = 7564, pages = 149750, users = 43298, depth = 30.4414 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42950, edits = 1951740, files = 1897, pages = 233459, users = 123094, depth = 164.4811 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294201, files = 136, pages = 55367, users = 78477, depth = 0.4819372 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42116, edits = 958504, files = 1601, pages = 184053, users = 51055, depth = 59.14909 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42034, edits = 1833703, files = 1499, pages = 128173, users = 68077, depth = 60.08011 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40554, edits = 861550, files = 690, pages = 146714, users = 94805, depth = 40.2405 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487090, files = 209, pages = 60548, users = 24852, depth = 2.073344 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38254, edits = 607044, files = 1570, pages = 133922, users = 42119, depth = 28.34966 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34263, edits = 551966, files = 168, pages = 59151, users = 24764, depth = 4.923563 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33274, edits = 990869, files = 0, pages = 48824, users = 33556, depth = 4.432346 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32228, edits = 1065702, files = 1258, pages = 103330, users = 58426, depth = 50.2003 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63275, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824076, files = 0, pages = 117236, users = 68720, depth = 59.77344 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28953, edits = 1013683, files = 571, pages = 69614, users = 92184, depth = 28.71935 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28331, edits = 1103575, files = 2592, pages = 129736, users = 75769, depth = 108.9773 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41243, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23456, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641615, files = 4, pages = 37686, users = 44585, depth = 5.88738 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23564, edits = 111051, files = 0, pages = 28613, users = 3005, depth = 0.1781853 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650020, files = 0, pages = 55975, users = 27112, depth = 23.63488 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704689, files = 1475, pages = 97650, users = 77670, depth = 92.74456 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19578, edits = 184941, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.772991 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176884, files = 0, pages = 39333, users = 17767, depth = 4.635935 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17991, edits = 508346, files = 3121, pages = 79585, users = 58123, depth = 74.86768 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355436, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033168 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17036, edits = 160793, files = 0, pages = 30343, users = 18231, depth = 3.233208 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230768, files = 1323, pages = 41113, users = 17933, depth = 13.68154 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16016, edits = 522479, files = 165, pages = 59635, users = 22523, depth = 64.98466 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15900, edits = 566806, files = 347, pages = 32195, users = 25548, depth = 18.491 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15765, edits = 460620, files = 125, pages = 71448, users = 30992, depth = 80.42851 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89316, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936498 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12232, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15381, edits = 578136, files = 1062, pages = 44148, users = 45298, depth = 45.80775 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239923, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.8893 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15070, edits = 282675, files = 1718, pages = 53823, users = 27705, depth = 34.72991 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371410, files = 1765, pages = 45899, users = 39058, depth = 34.09275 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27656, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14604, edits = 119526, files = 112, pages = 29645, users = 5283, depth = 4.276818 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14223, edits = 380978, files = 1765, pages = 47597, users = 22132, depth = 44.07116 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377251, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.9119 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13768, edits = 368590, files = 0, pages = 40250, users = 26833, depth = 33.87954 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213123, files = 462, pages = 30200, users = 14898, depth = 10.09797 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229383, files = 115, pages = 39222, users = 11719, depth = 20.2056 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454009, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0563 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165680, files = 263, pages = 30411, users = 30037, depth = 8.682087 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50415, files = 0, pages = 20537, users = 3996, depth = 0.7674761 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152077, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44595 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137205, files = 0, pages = 26465, users = 24063, depth = 6.383152 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232706, files = 865, pages = 32749, users = 19615, depth = 19.88732 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469146, files = 445, pages = 70020, users = 35288, depth = 164.1061 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22184, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11526, edits = 54656, files = 60, pages = 27033, users = 3251, depth = 3.65967 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11391, edits = 379303, files = 0, pages = 96623, users = 94331, depth = 219.7796 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230951, files = 6, pages = 26607, users = 14430, depth = 17.41393 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10542, edits = 328381, files = 1706, pages = 72715, users = 34348, depth = 157.0766 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9929, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184733, files = 0, pages = 27156, users = 13070, depth = 17.61449 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271989, files = 192, pages = 42063, users = 29465, depth = 62.00077 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10221, edits = 194765, files = 0, pages = 21533, users = 7247, depth = 11.07895 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10133, edits = 149672, files = 0, pages = 13888, users = 16828, depth = 1.479942 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2133, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9459, edits = 281321, files = 1101, pages = 33324, users = 36147, depth = 53.7375 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30312, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8565, edits = 84514, files = 0, pages = 14834, users = 13732, depth = 3.052194 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238250, files = 0, pages = 25609, users = 32038, depth = 39.29744 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8374, edits = 130720, files = 87, pages = 17603, users = 25258, depth = 9.019838 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96694, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.751169 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8007, edits = 722979, files = 54, pages = 68871, users = 29535, depth = 606.5556 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139420, files = 0, pages = 26045, users = 11753, depth = 30.38468 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308777, files = 480, pages = 21204, users = 24597, depth = 46.14528 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153228, files = 0, pages = 13441, users = 16562, depth = 7.501958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96135, files = 0, pages = 16884, users = 5397, depth = 9.456569 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21855, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7129, edits = 497447, files = 170, pages = 19187, users = 20673, depth = 74.17082 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 150973, files = 0, pages = 30991, users = 14423, depth = 64.10636 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38503, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11995, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14241, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6292, edits = 229098, files = 319, pages = 15600, users = 24676, depth = 32.13898 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26380, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118067, files = 9, pages = 20311, users = 17659, depth = 33.32151 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5670, edits = 183397, files = 38, pages = 43351, users = 6197, depth = 186.8408 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5601, edits = 214359, files = 0, pages = 15408, users = 14666, depth = 42.65173 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199433, files = 6, pages = 11744, users = 13679, depth = 21.82696 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15394, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15744, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5211, edits = 26852, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925796 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13768, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5034, edits = 118119, files = 1, pages = 9549, users = 12020, depth = 9.950639 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15295, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120503, files = 0, pages = 11173, users = 16377, depth = 18.37132 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20131, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77010, files = 1, pages = 22366, users = 12771, depth = 51.5005 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65596, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39474 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86537, files = 10, pages = 12987, users = 9764, depth = 27.08223 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37945, files = 0, pages = 6665, users = 9125, depth = 2.02507 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94811, files = 0, pages = 12330, users = 15367, depth = 31.9516 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5987, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18485, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19606, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117584, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7162, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7869, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3365, edits = 115752, files = 0, pages = 7530, users = 16002, depth = 23.55013 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17187, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23289, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13286, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2601, edits = 89091, files = 0, pages = 5931, users = 13331, depth = 24.62145 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6617, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1884, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2087, edits = 92161, files = 0, pages = 4997, users = 13903, depth = 35.85741 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84867, files = 0, pages = 11795, users = 9245, depth = 163.3615 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30256, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1913, edits = 40985, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.62524 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3661, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8491, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18720, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3812, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7174, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89514, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.8928 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104417, files = 0, pages = 5366, users = 13880, depth = 98.52445 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1631, edits = 100063, files = 1, pages = 8593, users = 4880, depth = 212.1724 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1185, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7937, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8888, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7130, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12314, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111633, files = 0, pages = 5712, users = 14940, depth = 222.8792 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8323, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9807, files = 0, pages = 2553, users = 2831, depth = 3.969859 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50183, files = 0, pages = 14620, users = 7773, depth = 383.2374 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9938, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33528, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.38434 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61332, files = 9, pages = 7709, users = 9276, depth = 250.0164 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22955, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1163, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42562, files = 0, pages = 3289, users = 9585, depth = 56.58937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1593, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46126, files = 0, pages = 3903, users = 21696, depth = 92.92493 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26924, files = 0, pages = 1309, users = 451, depth = 2.782668 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46115, files = 0, pages = 3802, users = 17644, depth = 138.9979 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31997, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74499 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26732, files = 0, pages = 3344, users = 9183, depth = 87.2519 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16346, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10552, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7157, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8935, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16929, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12357, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7586, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9414, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 471, edits = 24294, files = 0, pages = 2410, users = 7827, depth = 170.8424 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5941, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 386, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13193, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12238, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8425, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9159, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16666, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281690, admins = 3757, articles = 59191272, edits = 3199574606, files = 2762424, pages = 244480167, users = 103279928, depth = 128.2425, date = '@1658613641' }, } return info bqc1pk1a4mb5shxteugbrxj9eb576q6 4163901 4163875 2022-07-24T00:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547826, edits = 1102102860, files = 897832, pages = 56520641, users = 44120963, depth = 1135.765 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125913, edits = 34877371, files = 0, pages = 11232138, users = 92594, depth = 2.157444 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709050, edits = 223244111, files = 128443, pages = 7481924, users = 3964270, depth = 92.6174 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551502, edits = 50813463, files = 0, pages = 6115469, users = 829118, depth = 16.21155 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2439996, edits = 195082616, files = 68963, pages = 12118004, users = 4428334, depth = 253.2685 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095817, edits = 62332265, files = 20, pages = 4460814, users = 1220545, depth = 17.79317 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839095, edits = 123964079, files = 237383, pages = 7416857, users = 3219760, depth = 153.7402 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790820, edits = 144473943, files = 0, pages = 7696346, users = 6598394, depth = 204.1353 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763927, edits = 128204796, files = 139857, pages = 7475699, users = 2275462, depth = 179.8179 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592769, edits = 7092214, files = 1472, pages = 1998842, users = 186928, depth = 0.2306248 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529723, edits = 67452822, files = 262, pages = 3549768, users = 1182610, depth = 33.13574 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334892, edits = 90424621, files = 32854, pages = 3945925, users = 1958730, depth = 87.6739 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292229, edits = 72550163, files = 60451, pages = 7098060, users = 3244532, depth = 206.3234 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274518, edits = 68836746, files = 24431, pages = 19371309, users = 873696, depth = 716.4281 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285061, files = 42, pages = 2881748, users = 52716, depth = 3.553395 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1177374, edits = 36551539, files = 110454, pages = 4097206, users = 635412, depth = 54.86618 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1176060, edits = 58714815, files = 49581, pages = 7781215, users = 2280836, depth = 238.0167 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093936, edits = 63879647, files = 58323, pages = 5390827, users = 2782783, depth = 182.8235 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920635, edits = 35139305, files = 81509, pages = 5325698, users = 1136635, depth = 151.0588 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704917, edits = 30414191, files = 15439, pages = 1759328, users = 424366, depth = 38.67883 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660833, edits = 25087486, files = 36047, pages = 3980942, users = 309405, depth = 159.0715 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625353, edits = 21385543, files = 47247, pages = 3260897, users = 1340797, depth = 116.4859 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596710, edits = 32964050, files = 12660, pages = 2720071, users = 745599, depth = 153.4551 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594379, edits = 22704928, files = 5, pages = 1694329, users = 557300, depth = 45.89246 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534628, edits = 20575349, files = 69384, pages = 1405498, users = 518748, depth = 38.84367 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508558, edits = 25061559, files = 8363, pages = 1445752, users = 508632, depth = 58.86977 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507079, edits = 21475082, files = 1, pages = 1396957, users = 583963, depth = 47.34362 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502719, edits = 28111932, files = 37464, pages = 2370132, users = 1413782, depth = 163.6622 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478471, edits = 8661660, files = 315, pages = 905060, users = 30510, depth = 7.607323 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456771, edits = 41239539, files = 10239, pages = 4644062, users = 175628, depth = 746.2513 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432129, edits = 14976917, files = 116389, pages = 2616779, users = 590089, depth = 146.2825 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431347, edits = 3127398, files = 362, pages = 1062478, users = 53677, depth = 6.301568 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417460, edits = 3521906, files = 6068, pages = 564356, users = 42878, depth = 0.772707 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396337, edits = 8981031, files = 0, pages = 822901, users = 138087, depth = 12.64206 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359290, edits = 5609168, files = 19612, pages = 1040260, users = 297349, depth = 19.36967 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322191, edits = 7644519, files = 10817, pages = 710423, users = 198731, depth = 15.62388 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319297, edits = 34284945, files = 73574, pages = 1334984, users = 990704, depth = 259.8708 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292824, edits = 8464589, files = 11309, pages = 987334, users = 123351, depth = 48.22647 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283157, edits = 11444554, files = 549, pages = 631007, users = 310479, depth = 27.37122 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282821, edits = 11181228, files = 0, pages = 906366, users = 434060, depth = 59.96505 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241921, edits = 1520235, files = 244, pages = 570492, users = 37594, depth = 4.915554 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241349, edits = 7390772, files = 0, pages = 548146, users = 220779, depth = 21.78737 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231877, edits = 3050453, files = 10537, pages = 587215, users = 120445, depth = 12.19931 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229089, edits = 6158100, files = 755, pages = 541066, users = 167542, depth = 21.10732 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225496, edits = 2443348, files = 177, pages = 385074, users = 16046, depth = 3.177675 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220358, edits = 4155230, files = 3237, pages = 644939, users = 120146, depth = 23.91883 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214531, edits = 8334331, files = 36, pages = 697311, users = 1218665, depth = 60.52889 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212654, edits = 6416631, files = 20932, pages = 444632, users = 276839, depth = 17.17326 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211861, edits = 9565546, files = 18492, pages = 629111, users = 367395, depth = 58.9757 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203587, edits = 6631563, files = 23844, pages = 499198, users = 165881, depth = 28.00813 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186898, edits = 6130925, files = 857, pages = 470482, users = 127810, depth = 30.00109 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185565, edits = 6532087, files = 23714, pages = 509032, users = 250557, depth = 38.99193 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177091, edits = 5710866, files = 8333, pages = 438803, users = 213133, depth = 28.4241 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173564, edits = 4979564, files = 12466, pages = 988868, users = 148497, depth = 111.1151 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386142, files = 16, pages = 372220, users = 121383, depth = 15.12881 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161873, edits = 4385648, files = 14832, pages = 459399, users = 142620, depth = 32.25111 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 153686, edits = 2710638, files = 2100, pages = 667303, users = 75892, depth = 45.36894 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152058, edits = 5583150, files = 3578, pages = 1185808, users = 705737, depth = 217.6093 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149174, edits = 10193792, files = 27276, pages = 969951, users = 428232, depth = 318.1633 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147503, edits = 3468672, files = 7884, pages = 464463, users = 206793, depth = 34.48413 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137090, edits = 3685101, files = 0, pages = 275648, users = 157500, depth = 13.65671 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134949, edits = 11091937, files = 11267, pages = 274203, users = 73384, depth = 43.0736 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129833, edits = 3693654, files = 0, pages = 228292, users = 106225, depth = 9.304781 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129524, edits = 4783823, files = 8676, pages = 523602, users = 102916, depth = 84.57416 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125502, edits = 5993210, files = 15221, pages = 984947, users = 381987, depth = 285.3524 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125310, edits = 1850035, files = 2626, pages = 283230, users = 242741, depth = 10.37393 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273840, files = 0, pages = 250709, users = 32257, depth = 15.96325 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114677, edits = 3651777, files = 25468, pages = 465897, users = 107570, depth = 73.52248 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107584, edits = 1306577, files = 485, pages = 262406, users = 35960, depth = 10.31172 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104012, edits = 2509644, files = 9610, pages = 372210, users = 151368, depth = 44.82995 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103570, edits = 751731, files = 2978, pages = 215933, users = 102467, depth = 4.097529 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94862, edits = 1045407, files = 3, pages = 245071, users = 28711, depth = 10.69549 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412971, files = 5456, pages = 367560, users = 144057, depth = 87.60106 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87522, edits = 2306798, files = 924, pages = 156274, users = 48193, depth = 9.108755 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85959, edits = 2460519, files = 4725, pages = 262881, users = 143315, depth = 39.65048 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85336, edits = 2135282, files = 19140, pages = 283678, users = 145185, depth = 40.66253 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83844, edits = 989652, files = 0, pages = 162078, users = 48834, depth = 5.316252 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81486, edits = 422307, files = 2688, pages = 111151, users = 32995, depth = 0.5035442 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78833, edits = 3699435, files = 6953, pages = 487237, users = 162585, depth = 203.7788 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78610, edits = 2322257, files = 1884, pages = 226003, users = 75940, depth = 36.12386 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77499, edits = 3589396, files = 13275, pages = 305300, users = 113991, depth = 101.5813 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74045, edits = 1231347, files = 2269, pages = 146721, users = 54700, depth = 8.084976 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24962, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72185, edits = 1999898, files = 5401, pages = 141304, users = 69864, depth = 12.9764 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69631, edits = 1591886, files = 5430, pages = 177404, users = 53699, depth = 21.49627 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099631, files = 724, pages = 140315, users = 31977, depth = 8.388288 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802848, files = 0, pages = 81995, users = 28401, depth = 0.4270804 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25241, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605800, files = 225, pages = 113644, users = 32289, depth = 2.837888 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628058, files = 545, pages = 97370, users = 28295, depth = 2.238413 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390006, files = 2366, pages = 131359, users = 54948, depth = 24.26808 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60198, edits = 1146246, files = 1454, pages = 169555, users = 35282, depth = 22.30983 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2171, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57000, edits = 1061768, files = 1116, pages = 95624, users = 52323, depth = 5.098325 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21667, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54625, edits = 1756970, files = 3218, pages = 141220, users = 86405, depth = 31.26589 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091324, files = 565, pages = 109055, users = 51591, depth = 10.54486 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52843, edits = 1109112, files = 4437, pages = 121653, users = 37557, depth = 15.45898 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748977, files = 537, pages = 97626, users = 31100, depth = 7.232317 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49057, edits = 1082038, files = 7564, pages = 149759, users = 43299, depth = 30.44555 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42950, edits = 1951740, files = 1897, pages = 233459, users = 123095, depth = 164.4811 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294201, files = 136, pages = 55367, users = 78478, depth = 0.4819372 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42116, edits = 958535, files = 1601, pages = 184054, users = 51058, depth = 59.15152 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42034, edits = 1833703, files = 1499, pages = 128173, users = 68079, depth = 60.08011 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40554, edits = 861552, files = 690, pages = 146714, users = 94808, depth = 40.24059 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487090, files = 209, pages = 60548, users = 24852, depth = 2.073344 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38254, edits = 607044, files = 1570, pages = 133922, users = 42119, depth = 28.34966 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34264, edits = 551971, files = 168, pages = 59152, users = 24764, depth = 4.923237 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33274, edits = 990872, files = 0, pages = 48824, users = 33557, depth = 4.43236 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32228, edits = 1065702, files = 1258, pages = 103330, users = 58426, depth = 50.2003 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63275, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824077, files = 0, pages = 117237, users = 68721, depth = 59.77438 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28953, edits = 1013687, files = 571, pages = 69614, users = 92184, depth = 28.71946 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28331, edits = 1103575, files = 2592, pages = 129736, users = 75769, depth = 108.9773 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41244, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23456, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641615, files = 4, pages = 37686, users = 44587, depth = 5.88738 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23564, edits = 111051, files = 0, pages = 28613, users = 3006, depth = 0.1781853 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650020, files = 0, pages = 55975, users = 27112, depth = 23.63488 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704700, files = 1475, pages = 97650, users = 77670, depth = 92.74601 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19578, edits = 184941, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.772991 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176884, files = 0, pages = 39333, users = 17767, depth = 4.635935 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17991, edits = 508347, files = 3121, pages = 79585, users = 58123, depth = 74.86784 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355436, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033168 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17037, edits = 160819, files = 0, pages = 30344, users = 18231, depth = 3.233245 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230768, files = 1323, pages = 41113, users = 17933, depth = 13.68154 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16016, edits = 522479, files = 165, pages = 59635, users = 22523, depth = 64.98466 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15900, edits = 566806, files = 347, pages = 32195, users = 25548, depth = 18.491 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15765, edits = 460620, files = 125, pages = 71448, users = 30992, depth = 80.42851 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89316, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936498 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12232, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15381, edits = 578141, files = 1062, pages = 44148, users = 45299, depth = 45.80815 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239930, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.89021 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15070, edits = 282675, files = 1718, pages = 53823, users = 27705, depth = 34.72991 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371410, files = 1765, pages = 45899, users = 39060, depth = 34.09275 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27656, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14605, edits = 119541, files = 112, pages = 29646, users = 5284, depth = 4.276624 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14223, edits = 380978, files = 1765, pages = 47597, users = 22133, depth = 44.07116 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377252, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.91197 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13768, edits = 368590, files = 0, pages = 40250, users = 26833, depth = 33.87954 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213123, files = 462, pages = 30200, users = 14898, depth = 10.09797 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229383, files = 115, pages = 39222, users = 11719, depth = 20.2056 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454010, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0565 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165681, files = 263, pages = 30411, users = 30037, depth = 8.682138 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50415, files = 0, pages = 20537, users = 3996, depth = 0.7674761 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152077, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44595 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137205, files = 0, pages = 26465, users = 24063, depth = 6.383152 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232706, files = 865, pages = 32749, users = 19616, depth = 19.88732 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469146, files = 445, pages = 70020, users = 35288, depth = 164.1061 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22185, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11526, edits = 54656, files = 60, pages = 27033, users = 3251, depth = 3.65967 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11392, edits = 379311, files = 0, pages = 96624, users = 94331, depth = 219.7434 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230951, files = 6, pages = 26607, users = 14430, depth = 17.41393 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10542, edits = 328382, files = 1706, pages = 72715, users = 34348, depth = 157.0771 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9929, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184733, files = 0, pages = 27156, users = 13070, depth = 17.61449 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271989, files = 192, pages = 42063, users = 29465, depth = 62.00077 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10221, edits = 194765, files = 0, pages = 21533, users = 7247, depth = 11.07895 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10133, edits = 149672, files = 0, pages = 13888, users = 16828, depth = 1.479942 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2133, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9459, edits = 281321, files = 1101, pages = 33324, users = 36147, depth = 53.7375 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30312, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8566, edits = 84519, files = 0, pages = 14835, users = 13732, depth = 3.051456 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238250, files = 0, pages = 25609, users = 32041, depth = 39.29744 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8374, edits = 130720, files = 87, pages = 17603, users = 25258, depth = 9.019838 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96694, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.751169 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8007, edits = 722979, files = 54, pages = 68871, users = 29535, depth = 606.5556 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139420, files = 0, pages = 26045, users = 11753, depth = 30.38468 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308777, files = 480, pages = 21204, users = 24598, depth = 46.14528 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153228, files = 0, pages = 13441, users = 16562, depth = 7.501958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96136, files = 0, pages = 16884, users = 5397, depth = 9.456668 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21856, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7129, edits = 497486, files = 170, pages = 19188, users = 20673, depth = 74.18507 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 150973, files = 0, pages = 30991, users = 14423, depth = 64.10636 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38504, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11995, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14242, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6292, edits = 229099, files = 319, pages = 15600, users = 24676, depth = 32.13912 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26380, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118067, files = 9, pages = 20311, users = 17659, depth = 33.32151 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5672, edits = 183445, files = 38, pages = 43353, users = 6198, depth = 186.7494 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5601, edits = 214367, files = 0, pages = 15410, users = 14666, depth = 42.66518 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199433, files = 6, pages = 11744, users = 13679, depth = 21.82696 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15394, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15745, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5211, edits = 26852, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925796 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13768, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5034, edits = 118119, files = 1, pages = 9549, users = 12020, depth = 9.950639 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15295, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120503, files = 0, pages = 11173, users = 16377, depth = 18.37132 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20131, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77010, files = 1, pages = 22366, users = 12771, depth = 51.5005 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65596, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39474 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86537, files = 10, pages = 12987, users = 9764, depth = 27.08223 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37945, files = 0, pages = 6665, users = 9125, depth = 2.02507 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94811, files = 0, pages = 12330, users = 15368, depth = 31.9516 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5988, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18485, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19607, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117587, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7162, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7869, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115761, files = 0, pages = 7532, users = 16002, depth = 23.54302 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17187, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23289, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13286, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2601, edits = 89101, files = 0, pages = 5931, users = 13331, depth = 24.62421 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6617, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1884, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2088, edits = 92167, files = 0, pages = 4998, users = 13903, depth = 35.81824 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84867, files = 0, pages = 11795, users = 9245, depth = 163.3615 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30256, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1913, edits = 40985, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.62524 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3661, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8491, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18720, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3813, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7174, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89514, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.8928 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104417, files = 0, pages = 5366, users = 13880, depth = 98.52445 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1631, edits = 100063, files = 1, pages = 8593, users = 4880, depth = 212.1724 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1185, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7937, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8888, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7130, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12314, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111633, files = 0, pages = 5712, users = 14941, depth = 222.8792 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8323, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9808, files = 0, pages = 2554, users = 2831, depth = 3.974879 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50183, files = 0, pages = 14620, users = 7773, depth = 383.2374 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9939, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33528, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.38434 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61332, files = 9, pages = 7709, users = 9277, depth = 250.0164 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22955, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1163, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42562, files = 0, pages = 3289, users = 9585, depth = 56.58937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1593, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46126, files = 0, pages = 3903, users = 21696, depth = 92.92493 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26924, files = 0, pages = 1309, users = 451, depth = 2.782668 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46115, files = 0, pages = 3802, users = 17644, depth = 138.9979 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31997, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74499 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26732, files = 0, pages = 3344, users = 9183, depth = 87.2519 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16346, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10552, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7157, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8935, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16929, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12357, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7587, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9414, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 471, edits = 24294, files = 0, pages = 2410, users = 7828, depth = 170.8424 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5941, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 386, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13193, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12238, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8427, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9159, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16666, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281690, admins = 3757, articles = 59191960, edits = 3199614445, files = 2762432, pages = 244482310, users = 103280791, depth = 128.242, date = '@1658620841' }, } return info 71vt3bvcqh9hvl3oe0czcf49rv5d5m0 4163924 4163901 2022-07-24T02:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547843, edits = 1102120531, files = 897770, pages = 56520921, users = 44121220, depth = 1135.784 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125913, edits = 34877371, files = 0, pages = 11232138, users = 92599, depth = 2.157444 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709055, edits = 223244717, files = 128444, pages = 7481943, users = 3964307, depth = 92.61764 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551502, edits = 50813951, files = 0, pages = 6115489, users = 829124, depth = 16.21184 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440004, edits = 195083790, files = 68963, pages = 12118057, users = 4428367, depth = 253.2697 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095817, edits = 62332371, files = 20, pages = 4460819, users = 1220553, depth = 17.79325 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839129, edits = 123964964, files = 237383, pages = 7416915, users = 3219776, depth = 153.7358 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790824, edits = 144475666, files = 0, pages = 7696373, users = 6598453, depth = 204.1377 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763930, edits = 128205159, files = 139857, pages = 7475721, users = 2275475, depth = 179.8185 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592828, edits = 7092437, files = 1472, pages = 1999063, users = 186932, depth = 0.2307735 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529724, edits = 67453058, files = 262, pages = 3549773, users = 1182618, depth = 33.13589 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334896, edits = 90426025, files = 32854, pages = 3945963, users = 1958752, depth = 87.67617 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292235, edits = 72551619, files = 60453, pages = 7098110, users = 3244553, depth = 206.3273 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274523, edits = 68837012, files = 24432, pages = 19371327, users = 873702, depth = 716.4255 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265910, edits = 6285062, files = 42, pages = 2881748, users = 52716, depth = 3.553395 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1177380, edits = 36551802, files = 110454, pages = 4097221, users = 635415, depth = 54.86615 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1176070, edits = 58715598, files = 49581, pages = 7781253, users = 2280857, depth = 238.0166 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093947, edits = 63880169, files = 58324, pages = 5390884, users = 2782813, depth = 182.8233 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920647, edits = 35139906, files = 81509, pages = 5325784, users = 1136647, depth = 151.06 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704918, edits = 30414260, files = 15439, pages = 1759334, users = 424367, depth = 38.67904 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660833, edits = 25087533, files = 36047, pages = 3980946, users = 309407, depth = 159.0721 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625355, edits = 21385676, files = 47247, pages = 3260904, users = 1340808, depth = 116.4861 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596732, edits = 32964568, files = 12660, pages = 2720105, users = 745612, depth = 153.446 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594381, edits = 22705042, files = 5, pages = 1694334, users = 557306, depth = 45.89249 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534629, edits = 20575648, files = 69390, pages = 1405506, users = 518750, depth = 38.84449 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508558, edits = 25061911, files = 8364, pages = 1445898, users = 508635, depth = 58.883 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507080, edits = 21475122, files = 1, pages = 1396959, users = 583965, depth = 47.34356 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502718, edits = 28112215, files = 37464, pages = 2370138, users = 1413792, depth = 163.6653 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478471, edits = 8661662, files = 315, pages = 905060, users = 30511, depth = 7.607325 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456771, edits = 41239541, files = 10239, pages = 4644062, users = 175628, depth = 746.2513 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432132, edits = 14976998, files = 116389, pages = 2616791, users = 590094, depth = 146.2818 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431347, edits = 3127400, files = 362, pages = 1062478, users = 53678, depth = 6.301572 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417460, edits = 3521916, files = 6068, pages = 564356, users = 42878, depth = 0.7727093 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396337, edits = 8981063, files = 0, pages = 822902, users = 138087, depth = 12.64215 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359293, edits = 5609231, files = 19612, pages = 1040273, users = 297349, depth = 19.36989 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322192, edits = 7644536, files = 10817, pages = 710426, users = 198732, depth = 15.62392 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319301, edits = 34285111, files = 73576, pages = 1334997, users = 990719, depth = 259.8676 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292825, edits = 8464615, files = 11309, pages = 987335, users = 123351, depth = 48.22624 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283158, edits = 11444579, files = 549, pages = 631009, users = 310482, depth = 27.37115 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282823, edits = 11181249, files = 0, pages = 906369, users = 434063, depth = 59.96431 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241921, edits = 1520236, files = 244, pages = 570492, users = 37595, depth = 4.915558 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241349, edits = 7390784, files = 0, pages = 548146, users = 220781, depth = 21.7874 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231877, edits = 3050459, files = 10537, pages = 587216, users = 120445, depth = 12.19938 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229089, edits = 6158104, files = 755, pages = 541067, users = 167544, depth = 21.10744 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225496, edits = 2443350, files = 177, pages = 385075, users = 16046, depth = 3.177709 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220359, edits = 4155254, files = 3237, pages = 644941, users = 120146, depth = 23.91879 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214535, edits = 8334475, files = 36, pages = 697326, users = 1218682, depth = 60.52913 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212654, edits = 6416635, files = 20932, pages = 444634, users = 276842, depth = 17.17349 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211863, edits = 9565629, files = 18492, pages = 629119, users = 367401, depth = 58.97605 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203587, edits = 6631582, files = 23844, pages = 499200, users = 165882, depth = 28.00848 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186898, edits = 6130931, files = 857, pages = 470482, users = 127811, depth = 30.00112 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185565, edits = 6532109, files = 23714, pages = 509035, users = 250560, depth = 38.99255 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177091, edits = 5710871, files = 8333, pages = 438804, users = 213135, depth = 28.42427 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173564, edits = 4979609, files = 12466, pages = 988869, users = 148502, depth = 111.1162 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386142, files = 16, pages = 372220, users = 121383, depth = 15.12881 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161873, edits = 4385648, files = 14832, pages = 459399, users = 142621, depth = 32.25111 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 153693, edits = 2710694, files = 2100, pages = 667313, users = 75896, depth = 45.36559 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152058, edits = 5583172, files = 3578, pages = 1185817, users = 705742, depth = 217.6123 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149173, edits = 10193871, files = 27276, pages = 969956, users = 428234, depth = 318.173 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147505, edits = 3468705, files = 7884, pages = 464470, users = 206797, depth = 34.48409 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137090, edits = 3685111, files = 0, pages = 275649, users = 157502, depth = 13.6569 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134949, edits = 11091944, files = 11267, pages = 274203, users = 73384, depth = 43.07362 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129834, edits = 3693657, files = 0, pages = 228293, users = 106225, depth = 9.304605 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129525, edits = 4783828, files = 8676, pages = 523603, users = 102917, depth = 84.57278 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125502, edits = 5993246, files = 15221, pages = 984952, users = 381993, depth = 285.356 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125318, edits = 1850067, files = 2626, pages = 283229, users = 242743, depth = 10.37164 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273840, files = 0, pages = 250709, users = 32258, depth = 15.96325 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114677, edits = 3651780, files = 25468, pages = 465898, users = 107570, depth = 73.5228 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107584, edits = 1306584, files = 485, pages = 262407, users = 35960, depth = 10.31187 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104014, edits = 2509650, files = 9610, pages = 372213, users = 151371, depth = 44.82831 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103570, edits = 751742, files = 2978, pages = 215933, users = 102468, depth = 4.09759 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94862, edits = 1045407, files = 3, pages = 245071, users = 28711, depth = 10.69549 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412978, files = 5456, pages = 367560, users = 144058, depth = 87.60124 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87524, edits = 2306800, files = 924, pages = 156276, users = 48193, depth = 9.108231 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85961, edits = 2460522, files = 4725, pages = 262884, users = 143316, depth = 39.64868 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85336, edits = 2135282, files = 19140, pages = 283678, users = 145185, depth = 40.66253 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83844, edits = 989655, files = 0, pages = 162080, users = 48835, depth = 5.316474 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81486, edits = 422307, files = 2688, pages = 111151, users = 32995, depth = 0.5035442 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78833, edits = 3699440, files = 6953, pages = 487238, users = 162585, depth = 203.7797 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78610, edits = 2322259, files = 1884, pages = 226003, users = 75940, depth = 36.1239 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77499, edits = 3589426, files = 13277, pages = 305316, users = 113993, depth = 101.5911 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74045, edits = 1231370, files = 2269, pages = 146721, users = 54702, depth = 8.085127 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24962, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72185, edits = 1999898, files = 5401, pages = 141304, users = 69865, depth = 12.9764 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69634, edits = 1591895, files = 5430, pages = 177408, users = 53699, depth = 21.49446 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099631, files = 724, pages = 140315, users = 31978, depth = 8.388288 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802848, files = 0, pages = 81995, users = 28401, depth = 0.4270804 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25241, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605800, files = 225, pages = 113644, users = 32290, depth = 2.837888 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628058, files = 545, pages = 97370, users = 28297, depth = 2.238413 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390006, files = 2366, pages = 131359, users = 54948, depth = 24.26808 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60198, edits = 1146246, files = 1454, pages = 169555, users = 35284, depth = 22.30983 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2171, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57000, edits = 1061808, files = 1116, pages = 95624, users = 52324, depth = 5.098517 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21667, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54625, edits = 1756971, files = 3218, pages = 141220, users = 86407, depth = 31.26591 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091328, files = 565, pages = 109055, users = 51591, depth = 10.5449 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52843, edits = 1109112, files = 4437, pages = 121653, users = 37558, depth = 15.45898 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748977, files = 537, pages = 97626, users = 31100, depth = 7.232317 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49057, edits = 1082039, files = 7564, pages = 149759, users = 43300, depth = 30.44557 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42950, edits = 1951792, files = 1897, pages = 233459, users = 123097, depth = 164.4855 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294201, files = 136, pages = 55367, users = 78478, depth = 0.4819372 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42117, edits = 958551, files = 1601, pages = 184056, users = 51061, depth = 59.14988 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42034, edits = 1833703, files = 1499, pages = 128173, users = 68081, depth = 60.08011 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40554, edits = 861555, files = 690, pages = 146714, users = 94812, depth = 40.24073 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487090, files = 209, pages = 60548, users = 24852, depth = 2.073344 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38254, edits = 607044, files = 1570, pages = 133922, users = 42119, depth = 28.34966 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34264, edits = 551972, files = 168, pages = 59152, users = 24764, depth = 4.923245 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33274, edits = 990872, files = 0, pages = 48824, users = 33557, depth = 4.43236 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32228, edits = 1065703, files = 1258, pages = 103331, users = 58428, depth = 50.20127 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63275, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824078, files = 0, pages = 117238, users = 68722, depth = 59.77531 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28954, edits = 1013692, files = 571, pages = 69616, users = 92185, depth = 28.7182 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28331, edits = 1103579, files = 2592, pages = 129738, users = 75770, depth = 108.9804 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41244, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23456, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641616, files = 4, pages = 37686, users = 44589, depth = 5.88739 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23564, edits = 111051, files = 0, pages = 28613, users = 3006, depth = 0.1781853 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650020, files = 0, pages = 55975, users = 27113, depth = 23.63488 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704703, files = 1475, pages = 97650, users = 77670, depth = 92.7464 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19578, edits = 184941, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.772991 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176884, files = 0, pages = 39333, users = 17767, depth = 4.635935 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17991, edits = 508347, files = 3121, pages = 79585, users = 58124, depth = 74.86784 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355436, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033168 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17037, edits = 160819, files = 0, pages = 30344, users = 18232, depth = 3.233245 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230768, files = 1323, pages = 41113, users = 17933, depth = 13.68154 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16020, edits = 522499, files = 165, pages = 59642, users = 22523, depth = 64.95602 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15900, edits = 566806, files = 347, pages = 32195, users = 25548, depth = 18.491 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15765, edits = 460624, files = 125, pages = 71448, users = 30992, depth = 80.42921 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89316, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936498 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12232, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15381, edits = 578154, files = 1062, pages = 44148, users = 45301, depth = 45.80918 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239930, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.89021 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15070, edits = 282675, files = 1718, pages = 53823, users = 27705, depth = 34.72991 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371410, files = 1765, pages = 45899, users = 39061, depth = 34.09275 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27656, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14609, edits = 119562, files = 112, pages = 29651, users = 5284, depth = 4.27488 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14223, edits = 380978, files = 1765, pages = 47597, users = 22133, depth = 44.07116 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377252, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.91197 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13768, edits = 368590, files = 0, pages = 40250, users = 26834, depth = 33.87954 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213123, files = 462, pages = 30200, users = 14899, depth = 10.09797 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229383, files = 115, pages = 39222, users = 11719, depth = 20.2056 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454010, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0565 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165681, files = 263, pages = 30411, users = 30037, depth = 8.682138 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50417, files = 0, pages = 20538, users = 3996, depth = 0.7676775 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152077, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44595 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137205, files = 0, pages = 26465, users = 24063, depth = 6.383152 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232706, files = 865, pages = 32749, users = 19616, depth = 19.88732 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469148, files = 445, pages = 70021, users = 35288, depth = 164.1102 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22185, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11526, edits = 54656, files = 60, pages = 27033, users = 3251, depth = 3.65967 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11392, edits = 379313, files = 0, pages = 96626, users = 94333, depth = 219.7503 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230951, files = 6, pages = 26607, users = 14430, depth = 17.41393 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10542, edits = 328386, files = 1706, pages = 72718, users = 34350, depth = 157.0877 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9929, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184733, files = 0, pages = 27156, users = 13070, depth = 17.61449 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271991, files = 192, pages = 42064, users = 29465, depth = 62.00365 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10221, edits = 194765, files = 0, pages = 21533, users = 7247, depth = 11.07895 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10133, edits = 149672, files = 0, pages = 13888, users = 16830, depth = 1.479942 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2133, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9459, edits = 281330, files = 1101, pages = 33324, users = 36147, depth = 53.73922 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30312, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8566, edits = 84526, files = 0, pages = 14835, users = 13732, depth = 3.051709 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238251, files = 0, pages = 25609, users = 32041, depth = 39.29761 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8374, edits = 130720, files = 87, pages = 17603, users = 25258, depth = 9.019838 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96698, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.751407 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8007, edits = 722981, files = 54, pages = 68872, users = 29535, depth = 606.5685 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139420, files = 0, pages = 26045, users = 11753, depth = 30.38468 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308777, files = 480, pages = 21204, users = 24598, depth = 46.14528 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153228, files = 0, pages = 13441, users = 16562, depth = 7.501958 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96136, files = 0, pages = 16884, users = 5397, depth = 9.456668 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21856, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7129, edits = 497491, files = 170, pages = 19188, users = 20674, depth = 74.18581 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 150973, files = 0, pages = 30991, users = 14423, depth = 64.10636 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38504, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11995, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14242, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6292, edits = 229102, files = 319, pages = 15600, users = 24676, depth = 32.13954 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26380, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118070, files = 9, pages = 20311, users = 17659, depth = 33.32235 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5672, edits = 183465, files = 38, pages = 43353, users = 6198, depth = 186.7697 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214379, files = 0, pages = 15414, users = 14666, depth = 42.64344 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199433, files = 6, pages = 11744, users = 13679, depth = 21.82696 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15394, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15745, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5211, edits = 26852, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925796 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13768, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5034, edits = 118119, files = 1, pages = 9549, users = 12020, depth = 9.950639 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15295, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120503, files = 0, pages = 11173, users = 16378, depth = 18.37132 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20131, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77012, files = 1, pages = 22367, users = 12771, depth = 51.50534 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65596, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39474 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86537, files = 10, pages = 12987, users = 9764, depth = 27.08223 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37945, files = 0, pages = 6665, users = 9125, depth = 2.02507 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94813, files = 0, pages = 12330, users = 15369, depth = 31.95228 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5988, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18485, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19607, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117587, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7162, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7869, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115761, files = 0, pages = 7532, users = 16003, depth = 23.54302 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17187, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23291, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13286, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2601, edits = 89101, files = 0, pages = 5931, users = 13331, depth = 24.62421 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6617, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1884, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2088, edits = 92172, files = 0, pages = 4998, users = 13903, depth = 35.82018 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84867, files = 0, pages = 11795, users = 9245, depth = 163.3615 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30257, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1913, edits = 40985, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.62524 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3661, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8491, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18720, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3813, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7175, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89514, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.8928 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104417, files = 0, pages = 5366, users = 13881, depth = 98.52445 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1631, edits = 100063, files = 1, pages = 8593, users = 4880, depth = 212.1724 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1186, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7937, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8889, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7130, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12314, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111634, files = 0, pages = 5712, users = 14941, depth = 222.8812 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8323, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9808, files = 0, pages = 2554, users = 2831, depth = 3.974879 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50183, files = 0, pages = 14620, users = 7773, depth = 383.2374 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9940, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33528, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.38434 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61332, files = 9, pages = 7709, users = 9277, depth = 250.0164 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22955, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1163, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42562, files = 0, pages = 3289, users = 9585, depth = 56.58937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1594, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46126, files = 0, pages = 3903, users = 21696, depth = 92.92493 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26924, files = 0, pages = 1309, users = 451, depth = 2.782668 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46115, files = 0, pages = 3802, users = 17644, depth = 138.9979 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31998, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74558 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26732, files = 0, pages = 3344, users = 9183, depth = 87.2519 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16347, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10552, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7158, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8936, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16929, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12357, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7587, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9415, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 471, edits = 24294, files = 0, pages = 2410, users = 7828, depth = 170.8424 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5941, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 387, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13193, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12238, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8427, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9159, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16666, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281690, admins = 3757, articles = 59192234, edits = 3199646569, files = 2762386, pages = 244483730, users = 103281575, depth = 128.243, date = '@1658628041' }, } return info jsllndx01grfsf8yel01io7j1v04bxo 4163945 4163924 2022-07-24T04:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547878, edits = 1102135752, files = 897756, pages = 56521245, users = 44121475, depth = 1135.794 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125913, edits = 34877371, files = 0, pages = 11232138, users = 92601, depth = 2.157444 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709057, edits = 223245297, files = 128448, pages = 7481953, users = 3964334, depth = 92.61791 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551501, edits = 50814080, files = 0, pages = 6115490, users = 829126, depth = 16.2119 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440009, edits = 195084404, files = 68963, pages = 12118115, users = 4428404, depth = 253.2709 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095817, edits = 62332411, files = 20, pages = 4460818, users = 1220558, depth = 17.79325 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839156, edits = 123965582, files = 237384, pages = 7416955, users = 3219795, depth = 153.7319 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790839, edits = 144477039, files = 0, pages = 7696425, users = 6598489, depth = 204.1375 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763933, edits = 128205487, files = 139859, pages = 7475762, users = 2275485, depth = 179.8197 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592828, edits = 7092437, files = 1472, pages = 1999063, users = 186934, depth = 0.2307735 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529726, edits = 67453280, files = 262, pages = 3549769, users = 1182624, depth = 33.13576 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334907, edits = 90427543, files = 32854, pages = 3946011, users = 1958784, depth = 87.67762 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292262, edits = 72553486, files = 60453, pages = 7098212, users = 3244570, depth = 206.3264 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274527, edits = 68837378, files = 24433, pages = 19371339, users = 873725, depth = 716.425 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265911, edits = 6285065, files = 42, pages = 2881749, users = 52716, depth = 3.553391 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1177382, edits = 36551958, files = 110454, pages = 4097234, users = 635422, depth = 54.86645 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1176075, edits = 58715894, files = 49581, pages = 7781287, users = 2280871, depth = 238.0169 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093953, edits = 63880568, files = 58324, pages = 5390938, users = 2782846, depth = 182.8247 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920656, edits = 35140433, files = 81509, pages = 5325838, users = 1136656, depth = 151.0609 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704918, edits = 30414280, files = 15439, pages = 1759334, users = 424371, depth = 38.67907 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660833, edits = 25087571, files = 36048, pages = 3980957, users = 309409, depth = 159.0729 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625361, edits = 21386002, files = 47252, pages = 3260915, users = 1340827, depth = 116.4856 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596749, edits = 32965014, files = 12660, pages = 2720146, users = 745623, depth = 153.4405 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594383, edits = 22705125, files = 5, pages = 1694344, users = 557309, depth = 45.89275 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534629, edits = 20575800, files = 69390, pages = 1405507, users = 518751, depth = 38.84484 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508560, edits = 25061979, files = 8364, pages = 1445901, users = 508639, depth = 58.88269 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507080, edits = 21475146, files = 1, pages = 1396960, users = 583967, depth = 47.34369 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502718, edits = 28112298, files = 37464, pages = 2370141, users = 1413800, depth = 163.6661 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478471, edits = 8661663, files = 315, pages = 905060, users = 30511, depth = 7.607326 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456771, edits = 41239545, files = 10239, pages = 4644062, users = 175629, depth = 746.2513 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432133, edits = 14977097, files = 116389, pages = 2616802, users = 590099, depth = 146.2828 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431347, edits = 3127409, files = 362, pages = 1062478, users = 53678, depth = 6.301591 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417460, edits = 3521918, files = 6068, pages = 564356, users = 42878, depth = 0.7727097 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396342, edits = 8981107, files = 0, pages = 822914, users = 138089, depth = 12.64212 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359297, edits = 5609299, files = 19612, pages = 1040279, users = 297352, depth = 19.3697 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322194, edits = 7644557, files = 10817, pages = 710428, users = 198734, depth = 15.62372 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319302, edits = 34285275, files = 73576, pages = 1335012, users = 990728, depth = 259.8715 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292825, edits = 8464640, files = 11309, pages = 987335, users = 123352, depth = 48.22638 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283157, edits = 11444602, files = 549, pages = 631009, users = 310482, depth = 27.37156 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282823, edits = 11181253, files = 0, pages = 906369, users = 434064, depth = 59.96433 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241921, edits = 1520236, files = 244, pages = 570492, users = 37596, depth = 4.915558 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241349, edits = 7390784, files = 0, pages = 548146, users = 220782, depth = 21.7874 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231877, edits = 3050460, files = 10537, pages = 587217, users = 120446, depth = 12.19943 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229089, edits = 6158106, files = 755, pages = 541067, users = 167545, depth = 21.10744 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225496, edits = 2443350, files = 177, pages = 385075, users = 16046, depth = 3.177709 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220359, edits = 4155275, files = 3237, pages = 644941, users = 120146, depth = 23.91891 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214570, edits = 8334592, files = 36, pages = 697365, users = 1218697, depth = 60.50784 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212654, edits = 6416639, files = 20932, pages = 444634, users = 276846, depth = 17.17351 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211866, edits = 9565718, files = 18492, pages = 629123, users = 367403, depth = 58.97483 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203589, edits = 6631589, files = 23844, pages = 499202, users = 165882, depth = 28.00785 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186898, edits = 6130931, files = 857, pages = 470482, users = 127812, depth = 30.00112 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185565, edits = 6532168, files = 23714, pages = 509045, users = 250561, depth = 38.99455 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177091, edits = 5710872, files = 8333, pages = 438804, users = 213136, depth = 28.42428 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173564, edits = 4979635, files = 12466, pages = 988870, users = 148506, depth = 111.1169 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386143, files = 16, pages = 372220, users = 121386, depth = 15.12882 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161873, edits = 4385650, files = 14832, pages = 459399, users = 142623, depth = 32.25113 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 153702, edits = 2710743, files = 2100, pages = 667326, users = 75898, depth = 45.36092 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152060, edits = 5583244, files = 3579, pages = 1185837, users = 705757, depth = 217.6133 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149176, edits = 10194028, files = 27276, pages = 969978, users = 428236, depth = 318.1726 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147509, edits = 3468768, files = 7884, pages = 464478, users = 206798, depth = 34.48313 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137091, edits = 3685124, files = 0, pages = 275649, users = 157503, depth = 13.65655 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134949, edits = 11091945, files = 11267, pages = 274203, users = 73385, depth = 43.07363 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129834, edits = 3693660, files = 0, pages = 228293, users = 106225, depth = 9.304612 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129528, edits = 4783831, files = 8676, pages = 523606, users = 102917, depth = 84.56844 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125504, edits = 5993301, files = 15221, pages = 984957, users = 382007, depth = 285.35 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125329, edits = 1850125, files = 2626, pages = 283246, users = 242750, depth = 10.37031 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273844, files = 0, pages = 250709, users = 32258, depth = 15.96327 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114677, edits = 3651784, files = 25468, pages = 465898, users = 107570, depth = 73.52289 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107585, edits = 1306586, files = 485, pages = 262408, users = 35960, depth = 10.31166 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104016, edits = 2509655, files = 9610, pages = 372215, users = 151373, depth = 44.82644 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103570, edits = 751747, files = 2978, pages = 215936, users = 102469, depth = 4.097779 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94862, edits = 1045407, files = 3, pages = 245071, users = 28711, depth = 10.69549 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412978, files = 5456, pages = 367560, users = 144058, depth = 87.60124 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87532, edits = 2306810, files = 924, pages = 156285, users = 48193, depth = 9.106345 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85961, edits = 2460522, files = 4725, pages = 262884, users = 143317, depth = 39.64868 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85340, edits = 2135302, files = 19140, pages = 283683, users = 145187, depth = 40.65879 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83844, edits = 989655, files = 0, pages = 162080, users = 48835, depth = 5.316474 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81486, edits = 422310, files = 2688, pages = 111151, users = 32995, depth = 0.5035478 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78833, edits = 3699446, files = 6953, pages = 487239, users = 162586, depth = 203.7806 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78610, edits = 2322262, files = 1884, pages = 226004, users = 75940, depth = 36.12427 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77500, edits = 3589441, files = 13277, pages = 305317, users = 113993, depth = 101.5885 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74047, edits = 1231378, files = 2269, pages = 146721, users = 54703, depth = 8.084297 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24962, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72185, edits = 1999898, files = 5401, pages = 141304, users = 69866, depth = 12.9764 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69634, edits = 1591898, files = 5430, pages = 177408, users = 53700, depth = 21.4945 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099631, files = 724, pages = 140315, users = 31980, depth = 8.388288 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802848, files = 0, pages = 81995, users = 28401, depth = 0.4270804 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25241, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605800, files = 225, pages = 113644, users = 32290, depth = 2.837888 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628060, files = 545, pages = 97370, users = 28297, depth = 2.23842 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390007, files = 2366, pages = 131360, users = 54949, depth = 24.26859 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60199, edits = 1146249, files = 1454, pages = 169556, users = 35284, depth = 22.30902 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2171, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57001, edits = 1061915, files = 1116, pages = 95625, users = 52324, depth = 5.098799 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21667, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54626, edits = 1756977, files = 3218, pages = 141222, users = 86407, depth = 31.26515 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091328, files = 565, pages = 109055, users = 51591, depth = 10.5449 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52843, edits = 1109112, files = 4437, pages = 121653, users = 37559, depth = 15.45898 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748977, files = 537, pages = 97626, users = 31101, depth = 7.232317 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49057, edits = 1082044, files = 7564, pages = 149761, users = 43300, depth = 30.44652 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42952, edits = 1951835, files = 1897, pages = 233463, users = 123099, depth = 164.4744 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294201, files = 136, pages = 55367, users = 78479, depth = 0.4819372 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42117, edits = 958551, files = 1601, pages = 184056, users = 51061, depth = 59.14988 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42034, edits = 1833703, files = 1499, pages = 128173, users = 68083, depth = 60.08011 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40554, edits = 861557, files = 690, pages = 146715, users = 94813, depth = 40.24131 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487090, files = 209, pages = 60548, users = 24852, depth = 2.073344 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38256, edits = 607056, files = 1570, pages = 133924, users = 42119, depth = 28.34684 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34264, edits = 551972, files = 168, pages = 59152, users = 24764, depth = 4.923245 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33274, edits = 990872, files = 0, pages = 48824, users = 33558, depth = 4.43236 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32228, edits = 1065710, files = 1258, pages = 103331, users = 58429, depth = 50.2016 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63275, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29937, edits = 824081, files = 0, pages = 117239, users = 68723, depth = 59.77638 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28954, edits = 1013696, files = 571, pages = 69617, users = 92185, depth = 28.71932 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28331, edits = 1103586, files = 2592, pages = 129739, users = 75772, depth = 108.9824 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41244, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23456, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641616, files = 4, pages = 37686, users = 44589, depth = 5.88739 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23564, edits = 111051, files = 0, pages = 28613, users = 3006, depth = 0.1781853 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650020, files = 0, pages = 55975, users = 27114, depth = 23.63488 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704704, files = 1475, pages = 97650, users = 77670, depth = 92.74654 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19578, edits = 184941, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.772991 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176884, files = 0, pages = 39333, users = 17767, depth = 4.635935 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17991, edits = 508360, files = 3121, pages = 79587, users = 58126, depth = 74.87273 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355436, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033168 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17037, edits = 160819, files = 0, pages = 30344, users = 18233, depth = 3.233245 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230768, files = 1323, pages = 41113, users = 17933, depth = 13.68154 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16020, edits = 522500, files = 165, pages = 59642, users = 22523, depth = 64.95614 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15900, edits = 566806, files = 347, pages = 32195, users = 25549, depth = 18.491 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15766, edits = 460644, files = 125, pages = 71450, users = 30992, depth = 80.42313 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89317, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936531 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12233, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15381, edits = 578162, files = 1062, pages = 44148, users = 45301, depth = 45.80981 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391744, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.02184 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239930, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.89021 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15072, edits = 282680, files = 1718, pages = 53825, users = 27705, depth = 34.72002 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371413, files = 1765, pages = 45899, users = 39061, depth = 34.09302 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27656, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14623, edits = 119577, files = 112, pages = 29665, users = 5284, depth = 4.265221 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14234, edits = 380999, files = 1765, pages = 47608, users = 22134, depth = 43.99532 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377252, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.91197 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13768, edits = 368590, files = 0, pages = 40250, users = 26834, depth = 33.87954 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213123, files = 462, pages = 30200, users = 14899, depth = 10.09797 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229384, files = 115, pages = 39223, users = 11720, depth = 20.20676 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454010, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0565 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165682, files = 263, pages = 30411, users = 30038, depth = 8.682191 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50423, files = 0, pages = 20542, users = 3996, depth = 0.7684533 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152077, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44595 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137207, files = 0, pages = 26465, users = 24063, depth = 6.383245 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12252, edits = 232706, files = 865, pages = 32749, users = 19616, depth = 19.88732 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469148, files = 445, pages = 70021, users = 35288, depth = 164.1102 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22185, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54671, files = 60, pages = 27034, users = 3251, depth = 3.659904 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11392, edits = 379314, files = 0, pages = 96627, users = 94334, depth = 219.7538 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230951, files = 6, pages = 26607, users = 14430, depth = 17.41393 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10542, edits = 328388, files = 1706, pages = 72720, users = 34352, depth = 157.0945 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9929, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184733, files = 0, pages = 27156, users = 13070, depth = 17.61449 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271993, files = 192, pages = 42065, users = 29466, depth = 62.00653 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10221, edits = 194765, files = 0, pages = 21533, users = 7247, depth = 11.07895 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10133, edits = 149672, files = 0, pages = 13888, users = 16830, depth = 1.479942 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2133, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9459, edits = 281330, files = 1101, pages = 33324, users = 36148, depth = 53.73922 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30312, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8566, edits = 84545, files = 0, pages = 14835, users = 13732, depth = 3.052395 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238251, files = 0, pages = 25609, users = 32042, depth = 39.29761 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8374, edits = 130720, files = 87, pages = 17603, users = 25258, depth = 9.019838 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96700, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.751526 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8007, edits = 722981, files = 54, pages = 68872, users = 29535, depth = 606.5685 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26223, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139420, files = 0, pages = 26045, users = 11753, depth = 30.38468 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308777, files = 480, pages = 21204, users = 24598, depth = 46.14528 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13442, users = 16564, depth = 7.503942 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96136, files = 0, pages = 16884, users = 5397, depth = 9.456668 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21856, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7129, edits = 497504, files = 170, pages = 19188, users = 20674, depth = 74.18775 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 150973, files = 0, pages = 30991, users = 14423, depth = 64.10636 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38504, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11996, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14242, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6292, edits = 229104, files = 319, pages = 15600, users = 24676, depth = 32.13982 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26380, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118070, files = 9, pages = 20311, users = 17659, depth = 33.32235 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5672, edits = 183465, files = 38, pages = 43353, users = 6199, depth = 186.7697 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214379, files = 0, pages = 15414, users = 14666, depth = 42.64344 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308365, files = 186, pages = 20486, users = 18006, depth = 108.5325 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199433, files = 6, pages = 11744, users = 13679, depth = 21.82696 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15394, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15745, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19727, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5211, edits = 26852, files = 0, pages = 5746, users = 1273, depth = 0.04925796 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13768, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5034, edits = 118119, files = 1, pages = 9549, users = 12020, depth = 9.950639 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15296, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120505, files = 0, pages = 11174, users = 16379, depth = 18.37579 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20131, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77012, files = 1, pages = 22367, users = 12771, depth = 51.50534 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65596, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39474 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86539, files = 10, pages = 12987, users = 9764, depth = 27.08286 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37946, files = 0, pages = 6665, users = 9127, depth = 2.025124 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94815, files = 0, pages = 12330, users = 15370, depth = 31.95295 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5988, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18485, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19607, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117587, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7162, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7869, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115761, files = 0, pages = 7532, users = 16003, depth = 23.54302 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17187, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11100, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237348, files = 3, pages = 19160, users = 5475, depth = 284.6719 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23291, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13286, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69837, files = 9, pages = 11036, users = 13775, depth = 56.29716 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2601, edits = 89101, files = 0, pages = 5931, users = 13331, depth = 24.62421 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6617, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14985, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1884, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2088, edits = 92193, files = 0, pages = 4998, users = 13903, depth = 35.82834 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84867, files = 0, pages = 11795, users = 9245, depth = 163.3615 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9703, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30257, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1914, edits = 41021, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.61 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3661, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8491, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18721, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3813, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7175, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104417, files = 0, pages = 5366, users = 13881, depth = 98.52445 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1631, edits = 100063, files = 1, pages = 8593, users = 4880, depth = 212.1724 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1186, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7937, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8889, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7130, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12315, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111634, files = 0, pages = 5712, users = 14942, depth = 222.8812 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8323, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9808, files = 0, pages = 2554, users = 2831, depth = 3.974879 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50183, files = 0, pages = 14620, users = 7773, depth = 383.2374 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9940, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11632, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1222, edits = 33528, files = 0, pages = 4489, users = 2619, depth = 53.38434 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61332, files = 9, pages = 7709, users = 9278, depth = 250.0164 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22955, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1432, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1163, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42562, files = 0, pages = 3289, users = 9585, depth = 56.58937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1594, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46127, files = 0, pages = 3903, users = 21696, depth = 92.92696 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26924, files = 0, pages = 1309, users = 451, depth = 2.782668 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46115, files = 0, pages = 3802, users = 17644, depth = 138.9979 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31998, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74558 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26732, files = 0, pages = 3344, users = 9183, depth = 87.2519 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16347, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10552, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7158, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8936, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16929, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12357, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7587, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9415, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 471, edits = 24294, files = 0, pages = 2410, users = 7828, depth = 170.8424 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5942, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 387, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13193, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12238, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8427, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9159, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16666, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281690, admins = 3757, articles = 59192556, edits = 3199673845, files = 2762387, pages = 244484924, users = 103282324, depth = 128.2432, date = '@1658635242' }, } return info 2lmqg4pqhaclwzclqwcgo8m7s8r1oqn 4163966 4163945 2022-07-24T06:00:49Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547915, edits = 1102151059, files = 897745, pages = 56521569, users = 44121751, depth = 1135.803 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125913, edits = 34877371, files = 0, pages = 11232138, users = 92602, depth = 2.157444 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709067, edits = 223246450, files = 128456, pages = 7481985, users = 3964361, depth = 92.61816 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551501, edits = 50814430, files = 0, pages = 6115498, users = 829130, depth = 16.21207 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440018, edits = 195085150, files = 68963, pages = 12118156, users = 4428435, depth = 253.2708 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095819, edits = 62332545, files = 20, pages = 4460824, users = 1220568, depth = 17.79329 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839177, edits = 123967276, files = 237387, pages = 7417032, users = 3219820, depth = 153.732 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790848, edits = 144478168, files = 0, pages = 7696458, users = 6598534, depth = 204.1378 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763934, edits = 128205907, files = 139859, pages = 7475794, users = 2275503, depth = 179.8213 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592828, edits = 7092437, files = 1472, pages = 1999063, users = 186939, depth = 0.2307735 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529734, edits = 67453736, files = 262, pages = 3549784, users = 1182635, depth = 33.13573 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334918, edits = 90429222, files = 32855, pages = 3946065, users = 1958817, depth = 87.6795 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292292, edits = 72555242, files = 60455, pages = 7098293, users = 3244598, depth = 206.3231 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274530, edits = 68837686, files = 24434, pages = 19371371, users = 873734, depth = 716.426 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265911, edits = 6285066, files = 42, pages = 2881749, users = 52717, depth = 3.553391 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1177387, edits = 36552453, files = 110455, pages = 4097268, users = 635429, depth = 54.86735 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1176075, edits = 58716436, files = 49581, pages = 7781340, users = 2280890, depth = 238.0212 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093960, edits = 63880737, files = 58325, pages = 5390960, users = 2782865, depth = 182.8233 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920661, edits = 35141063, files = 81509, pages = 5325865, users = 1136676, depth = 151.0627 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704918, edits = 30414304, files = 15439, pages = 1759334, users = 424374, depth = 38.6791 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660833, edits = 25087581, files = 36048, pages = 3980957, users = 309413, depth = 159.073 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625369, edits = 21386400, files = 47252, pages = 3260934, users = 1340843, depth = 116.4851 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596775, edits = 32965516, files = 12660, pages = 2720195, users = 745636, depth = 153.43 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594384, edits = 22705183, files = 5, pages = 1694347, users = 557312, depth = 45.8928 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534632, edits = 20576067, files = 69390, pages = 1405513, users = 518756, depth = 38.84501 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508562, edits = 25062057, files = 8364, pages = 1445904, users = 508641, depth = 58.88241 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507080, edits = 21475228, files = 1, pages = 1396961, users = 583969, depth = 47.34395 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502718, edits = 28112525, files = 37464, pages = 2370141, users = 1413808, depth = 163.6674 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478471, edits = 8661663, files = 315, pages = 905060, users = 30511, depth = 7.607326 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456771, edits = 41239545, files = 10239, pages = 4644062, users = 175629, depth = 746.2513 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432135, edits = 14977182, files = 116389, pages = 2616811, users = 590103, depth = 146.2827 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431348, edits = 3127464, files = 362, pages = 1062482, users = 53679, depth = 6.301708 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417460, edits = 3521918, files = 6068, pages = 564356, users = 42880, depth = 0.7727097 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396342, edits = 8981114, files = 0, pages = 822916, users = 138091, depth = 12.64222 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359298, edits = 5609387, files = 19612, pages = 1040316, users = 297359, depth = 19.37125 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322196, edits = 7644609, files = 10817, pages = 710445, users = 198735, depth = 15.62447 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319305, edits = 34285689, files = 73578, pages = 1335021, users = 990740, depth = 259.8711 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292825, edits = 8464675, files = 11309, pages = 987337, users = 123353, depth = 48.22676 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283157, edits = 11444618, files = 549, pages = 631009, users = 310487, depth = 27.3716 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282822, edits = 11181261, files = 0, pages = 906368, users = 434068, depth = 59.96487 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241921, edits = 1520236, files = 244, pages = 570492, users = 37597, depth = 4.915558 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241349, edits = 7390807, files = 0, pages = 548149, users = 220784, depth = 21.78778 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231878, edits = 3050532, files = 10537, pages = 587218, users = 120446, depth = 12.19959 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229089, edits = 6158125, files = 755, pages = 541066, users = 167548, depth = 21.10741 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225496, edits = 2443359, files = 177, pages = 385075, users = 16046, depth = 3.177721 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220362, edits = 4155296, files = 3237, pages = 644947, users = 120148, depth = 23.91849 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214584, edits = 8334661, files = 36, pages = 697382, users = 1218713, depth = 60.49973 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212654, edits = 6416641, files = 20932, pages = 444634, users = 276846, depth = 17.17351 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211868, edits = 9565755, files = 18492, pages = 629126, users = 367405, depth = 58.97395 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203605, edits = 6631653, files = 23844, pages = 499225, users = 165882, depth = 28.00375 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186897, edits = 6130940, files = 856, pages = 470480, users = 127812, depth = 30.00141 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185564, edits = 6532250, files = 23714, pages = 509046, users = 250565, depth = 38.99586 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177092, edits = 5710880, files = 8333, pages = 438806, users = 213136, depth = 28.42408 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173571, edits = 4979751, files = 12466, pages = 988885, users = 148512, depth = 111.1111 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386145, files = 16, pages = 372220, users = 121389, depth = 15.12883 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161873, edits = 4385655, files = 14832, pages = 459401, users = 142624, depth = 32.25146 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 153711, edits = 2710826, files = 2100, pages = 667355, users = 75902, depth = 45.35857 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152066, edits = 5583312, files = 3579, pages = 1185861, users = 705773, depth = 217.6019 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149178, edits = 10194336, files = 27276, pages = 970017, users = 428238, depth = 318.1896 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147508, edits = 3468834, files = 7884, pages = 464484, users = 206801, depth = 34.48533 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137091, edits = 3685124, files = 0, pages = 275649, users = 157504, depth = 13.65655 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134949, edits = 11091945, files = 11267, pages = 274203, users = 73385, depth = 43.07363 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129834, edits = 3693663, files = 0, pages = 228293, users = 106229, depth = 9.304619 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129530, edits = 4783836, files = 8676, pages = 523608, users = 102917, depth = 84.56558 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125507, edits = 5993423, files = 15221, pages = 984972, users = 382014, depth = 285.3459 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125335, edits = 1850175, files = 2626, pages = 283252, users = 242754, depth = 10.36938 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273864, files = 0, pages = 250709, users = 32258, depth = 15.96337 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114677, edits = 3651798, files = 25468, pages = 465900, users = 107572, depth = 73.52369 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107586, edits = 1306596, files = 485, pages = 262412, users = 35961, depth = 10.31179 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104016, edits = 2509662, files = 9610, pages = 372215, users = 151375, depth = 44.82656 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103571, edits = 751764, files = 2978, pages = 215941, users = 102473, depth = 4.097989 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94862, edits = 1045407, files = 3, pages = 245071, users = 28711, depth = 10.69549 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412978, files = 5456, pages = 367560, users = 144058, depth = 87.60124 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87544, edits = 2306825, files = 924, pages = 156298, users = 48194, depth = 9.103415 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85961, edits = 2460522, files = 4725, pages = 262884, users = 143319, depth = 39.64868 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85344, edits = 2135320, files = 19140, pages = 283687, users = 145190, depth = 40.65475 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83844, edits = 989655, files = 0, pages = 162080, users = 48835, depth = 5.316474 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81486, edits = 422313, files = 2688, pages = 111151, users = 32995, depth = 0.5035514 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78834, edits = 3699474, files = 6953, pages = 487247, users = 162589, depth = 203.7806 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78610, edits = 2322263, files = 1884, pages = 226004, users = 75940, depth = 36.12429 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77501, edits = 3589506, files = 13279, pages = 305321, users = 113996, depth = 101.5891 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74051, edits = 1231392, files = 2269, pages = 146721, users = 54705, depth = 8.082626 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24962, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72186, edits = 1999907, files = 5401, pages = 141305, users = 69869, depth = 12.97601 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69635, edits = 1591909, files = 5430, pages = 177415, users = 53700, depth = 21.49558 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099631, files = 724, pages = 140315, users = 31980, depth = 8.388288 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802848, files = 0, pages = 81995, users = 28401, depth = 0.4270804 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25241, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605802, files = 225, pages = 113645, users = 32291, depth = 2.83799 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628060, files = 545, pages = 97370, users = 28297, depth = 2.23842 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390007, files = 2366, pages = 131360, users = 54951, depth = 24.26859 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60199, edits = 1146249, files = 1454, pages = 169556, users = 35286, depth = 22.30902 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2171, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57002, edits = 1061969, files = 1116, pages = 95628, users = 52324, depth = 5.099247 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21667, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54626, edits = 1756977, files = 3218, pages = 141222, users = 86407, depth = 31.26515 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091330, files = 565, pages = 109055, users = 51591, depth = 10.54491 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52843, edits = 1109112, files = 4437, pages = 121653, users = 37559, depth = 15.45898 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49533, edits = 748977, files = 537, pages = 97626, users = 31101, depth = 7.232317 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49058, edits = 1082049, files = 7564, pages = 149763, users = 43300, depth = 30.44561 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42955, edits = 1951858, files = 1897, pages = 233473, users = 123101, depth = 164.4584 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294201, files = 136, pages = 55367, users = 78483, depth = 0.4819372 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42117, edits = 958568, files = 1601, pages = 184060, users = 51062, depth = 59.15298 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42034, edits = 1833704, files = 1499, pages = 128173, users = 68084, depth = 60.08014 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40555, edits = 861566, files = 690, pages = 146716, users = 94814, depth = 40.23947 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487090, files = 209, pages = 60548, users = 24852, depth = 2.073344 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38256, edits = 607064, files = 1570, pages = 133926, users = 42120, depth = 28.34797 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34264, edits = 551973, files = 168, pages = 59152, users = 24764, depth = 4.923254 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33274, edits = 990872, files = 0, pages = 48824, users = 33558, depth = 4.43236 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32228, edits = 1065719, files = 1258, pages = 103335, users = 58431, depth = 50.20573 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830006, files = 1320, pages = 116390, users = 63276, depth = 51.21378 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824098, files = 0, pages = 117244, users = 68725, depth = 59.77655 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28954, edits = 1013696, files = 571, pages = 69617, users = 92186, depth = 28.71932 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28333, edits = 1103702, files = 2592, pages = 129745, users = 75774, depth = 108.982 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41245, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23456, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641616, files = 4, pages = 37686, users = 44589, depth = 5.88739 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23565, edits = 111060, files = 0, pages = 28614, users = 3006, depth = 0.1781784 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650020, files = 0, pages = 55975, users = 27114, depth = 23.63488 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704704, files = 1475, pages = 97650, users = 77671, depth = 92.74654 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19578, edits = 184941, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.772991 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176884, files = 0, pages = 39333, users = 17767, depth = 4.635935 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17991, edits = 508366, files = 3121, pages = 79587, users = 58126, depth = 74.87361 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355436, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033168 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17038, edits = 160843, files = 0, pages = 30345, users = 18233, depth = 3.233241 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230768, files = 1323, pages = 41113, users = 17933, depth = 13.68154 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16020, edits = 522500, files = 165, pages = 59642, users = 22523, depth = 64.95614 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15900, edits = 566806, files = 347, pages = 32195, users = 25549, depth = 18.491 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15768, edits = 460664, files = 125, pages = 71453, users = 30993, depth = 80.40574 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89317, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936531 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12233, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15382, edits = 578163, files = 1062, pages = 44148, users = 45302, depth = 45.80075 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391746, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.0222 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239930, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.89021 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15075, edits = 282692, files = 1718, pages = 53829, users = 27705, depth = 34.70688 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371414, files = 1765, pages = 45900, users = 39061, depth = 34.09458 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27656, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14625, edits = 119595, files = 112, pages = 29669, users = 5285, depth = 4.265255 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381019, files = 1765, pages = 47618, users = 22134, depth = 43.93545 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377252, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.91197 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13768, edits = 368590, files = 0, pages = 40250, users = 26834, depth = 33.87954 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213123, files = 462, pages = 30200, users = 14899, depth = 10.09797 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229387, files = 115, pages = 39225, users = 11721, depth = 20.20916 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454010, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0565 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165683, files = 263, pages = 30411, users = 30039, depth = 8.682243 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50423, files = 0, pages = 20542, users = 3996, depth = 0.7684533 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152077, files = 2739, pages = 35042, users = 23313, depth = 12.44595 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137207, files = 0, pages = 26465, users = 24063, depth = 6.383245 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12253, edits = 232710, files = 865, pages = 32750, users = 19617, depth = 19.88381 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469150, files = 445, pages = 70022, users = 35288, depth = 164.1141 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22185, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54671, files = 60, pages = 27034, users = 3251, depth = 3.659904 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11392, edits = 379317, files = 0, pages = 96629, users = 94335, depth = 219.7613 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230951, files = 6, pages = 26607, users = 14430, depth = 17.41393 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17427, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10542, edits = 328389, files = 1706, pages = 72721, users = 34353, depth = 157.0978 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9929, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184733, files = 0, pages = 27156, users = 13070, depth = 17.61449 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271996, files = 192, pages = 42067, users = 29467, depth = 62.01207 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10221, edits = 194766, files = 0, pages = 21533, users = 7247, depth = 11.079 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10133, edits = 149672, files = 0, pages = 13888, users = 16830, depth = 1.479942 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2135, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9459, edits = 281331, files = 1101, pages = 33324, users = 36149, depth = 53.73941 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30314, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8567, edits = 84547, files = 0, pages = 14836, users = 13732, depth = 3.051549 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238251, files = 0, pages = 25609, users = 32043, depth = 39.29761 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8374, edits = 130720, files = 87, pages = 17603, users = 25258, depth = 9.019838 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96700, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.751526 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8007, edits = 722985, files = 54, pages = 68875, users = 29536, depth = 606.6052 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26224, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139420, files = 0, pages = 26045, users = 11754, depth = 30.38468 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308777, files = 480, pages = 21204, users = 24598, depth = 46.14528 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25796, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13442, users = 16565, depth = 7.503942 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96136, files = 0, pages = 16884, users = 5397, depth = 9.456668 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21858, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7129, edits = 497504, files = 170, pages = 19188, users = 20674, depth = 74.18775 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 150979, files = 0, pages = 30992, users = 14423, depth = 64.11212 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38508, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11996, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14243, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6292, edits = 229107, files = 319, pages = 15600, users = 24676, depth = 32.14024 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19819, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26381, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118070, files = 9, pages = 20311, users = 17659, depth = 33.32235 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5672, edits = 183465, files = 38, pages = 43353, users = 6199, depth = 186.7697 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214379, files = 0, pages = 15414, users = 14666, depth = 42.64344 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308366, files = 186, pages = 20487, users = 18007, depth = 108.542 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199433, files = 6, pages = 11744, users = 13680, depth = 21.82696 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15395, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15745, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19728, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5212, edits = 26853, files = 0, pages = 5747, users = 1273, depth = 0.04923233 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13768, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5034, edits = 118119, files = 1, pages = 9549, users = 12020, depth = 9.950639 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15296, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120505, files = 0, pages = 11174, users = 16380, depth = 18.37579 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20131, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77012, files = 1, pages = 22367, users = 12771, depth = 51.50534 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65596, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39474 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86539, files = 10, pages = 12987, users = 9765, depth = 27.08286 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37946, files = 0, pages = 6665, users = 9127, depth = 2.025124 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94815, files = 0, pages = 12330, users = 15370, depth = 31.95295 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5988, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18485, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19607, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117588, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7163, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7869, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115761, files = 0, pages = 7532, users = 16003, depth = 23.54302 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142748, files = 0, pages = 11196, users = 17187, depth = 71.44695 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11101, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237350, files = 3, pages = 19161, users = 5475, depth = 284.6953 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23291, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13286, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21323, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69838, files = 9, pages = 11036, users = 13776, depth = 56.29797 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2601, edits = 89101, files = 0, pages = 5931, users = 13332, depth = 24.62421 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6617, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14986, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1885, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2089, edits = 92195, files = 0, pages = 4998, users = 13903, depth = 35.77023 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84868, files = 0, pages = 11795, users = 9246, depth = 163.3635 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9704, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1931, edits = 45521, files = 3, pages = 5067, users = 10185, depth = 23.69455 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30258, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1914, edits = 41021, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.61 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3661, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8491, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18722, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3813, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7175, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104417, files = 0, pages = 5366, users = 13881, depth = 98.52445 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1631, edits = 100064, files = 1, pages = 8593, users = 4880, depth = 212.1745 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1513, edits = 17412, files = 0, pages = 3582, users = 1186, depth = 9.090049 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7937, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8889, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7130, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12315, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111634, files = 0, pages = 5712, users = 14943, depth = 222.8812 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8323, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9808, files = 0, pages = 2554, users = 2831, depth = 3.974879 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50183, files = 0, pages = 14620, users = 7773, depth = 383.2374 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9940, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11634, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33537, files = 0, pages = 4490, users = 2619, depth = 53.29951 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61332, files = 9, pages = 7709, users = 9278, depth = 250.0164 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22955, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1433, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1163, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42562, files = 0, pages = 3289, users = 9585, depth = 56.58937 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1594, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46129, files = 0, pages = 3903, users = 21696, depth = 92.93098 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26924, files = 0, pages = 1309, users = 451, depth = 2.782668 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46115, files = 0, pages = 3802, users = 17644, depth = 138.9979 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31998, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74558 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26732, files = 0, pages = 3344, users = 9183, depth = 87.2519 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40178, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8512 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16347, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10552, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7158, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8936, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16930, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12358, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7587, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9415, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 471, edits = 24320, files = 0, pages = 2410, users = 7829, depth = 171.0253 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5942, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 387, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13193, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12238, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8427, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9160, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36870, files = 0, pages = 2155, users = 16666, depth = 2733.177 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281690, admins = 3757, articles = 59192890, edits = 3199705152, files = 2762396, pages = 244486274, users = 103283192, depth = 128.2437, date = '@1658642442' }, } return info 8va1edcnqimjkupl45ntcn2a8nrybg5 4164013 4163966 2022-07-24T08:00:48Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547949, edits = 1102169113, files = 897742, pages = 56521930, users = 44122012, depth = 1135.818 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125913, edits = 34877374, files = 0, pages = 11232138, users = 92604, depth = 2.157444 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709089, edits = 223248317, files = 128464, pages = 7482033, users = 3964394, depth = 92.61785 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551502, edits = 50814873, files = 0, pages = 6115503, users = 829134, depth = 16.21222 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440026, edits = 195086502, files = 68964, pages = 12118158, users = 4428469, depth = 253.2706 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095827, edits = 62332856, files = 20, pages = 4460844, users = 1220576, depth = 17.79335 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839184, edits = 123969374, files = 237391, pages = 7417104, users = 3219850, depth = 153.7355 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790845, edits = 144479051, files = 0, pages = 7696460, users = 6598565, depth = 204.14 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763939, edits = 128206789, files = 139860, pages = 7475837, users = 2275519, depth = 179.8229 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592828, edits = 7092438, files = 1472, pages = 1999063, users = 186942, depth = 0.2307735 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529744, edits = 67454288, files = 262, pages = 3549817, users = 1182643, depth = 33.13601 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334934, edits = 90430993, files = 32855, pages = 3946113, users = 1958838, depth = 87.68018 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292318, edits = 72556893, files = 60461, pages = 7098406, users = 3244623, depth = 206.3223 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274532, edits = 68837940, files = 24436, pages = 19371384, users = 873742, depth = 716.4267 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265911, edits = 6285066, files = 42, pages = 2881749, users = 52718, depth = 3.553391 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1177419, edits = 36553098, files = 110455, pages = 4097437, users = 635439, depth = 54.86822 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1176078, edits = 58716828, files = 49581, pages = 7781403, users = 2280917, depth = 238.024 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093962, edits = 63880821, files = 58325, pages = 5390978, users = 2782876, depth = 182.8237 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920669, edits = 35141802, files = 81510, pages = 5325909, users = 1136694, depth = 151.0645 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704921, edits = 30414505, files = 15439, pages = 1759342, users = 424376, depth = 38.67922 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660833, edits = 25088003, files = 36049, pages = 3980963, users = 309414, depth = 159.076 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625375, edits = 21386880, files = 47254, pages = 3260957, users = 1340866, depth = 116.4862 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596799, edits = 32966090, files = 12661, pages = 2720289, users = 745642, depth = 153.4252 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594385, edits = 22705320, files = 5, pages = 1694364, users = 557314, depth = 45.8938 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534638, edits = 20576446, files = 69390, pages = 1405521, users = 518760, depth = 38.84481 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508567, edits = 25062257, files = 8364, pages = 1445916, users = 508647, depth = 58.88211 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507086, edits = 21475388, files = 1, pages = 1396971, users = 583971, depth = 47.34326 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502720, edits = 28112733, files = 37464, pages = 2370152, users = 1413820, depth = 163.6682 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478473, edits = 8661676, files = 315, pages = 905068, users = 30513, depth = 7.607419 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456771, edits = 41239549, files = 10239, pages = 4644062, users = 175631, depth = 746.2514 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432138, edits = 14977247, files = 116389, pages = 2616820, users = 590106, depth = 146.2816 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431348, edits = 3127542, files = 362, pages = 1062499, users = 53679, depth = 6.302105 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417460, edits = 3521919, files = 6068, pages = 564356, users = 42880, depth = 0.7727098 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396344, edits = 8981135, files = 0, pages = 822919, users = 138092, depth = 12.64213 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359299, edits = 5609452, files = 19612, pages = 1040330, users = 297363, depth = 19.37185 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322199, edits = 7644697, files = 10817, pages = 710455, users = 198735, depth = 15.6247 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319313, edits = 34286256, files = 73578, pages = 1335047, users = 990755, depth = 259.8665 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292827, edits = 8464699, files = 11309, pages = 987340, users = 123353, depth = 48.22624 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283157, edits = 11444688, files = 549, pages = 631010, users = 310490, depth = 27.37188 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282823, edits = 11181294, files = 0, pages = 906370, users = 434068, depth = 59.96468 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241923, edits = 1520263, files = 244, pages = 570498, users = 37598, depth = 4.915631 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241349, edits = 7390830, files = 0, pages = 548150, users = 220786, depth = 21.78795 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231879, edits = 3050537, files = 10537, pages = 587220, users = 120447, depth = 12.19953 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229091, edits = 6158208, files = 755, pages = 541071, users = 167550, depth = 21.10754 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225497, edits = 2443371, files = 177, pages = 385083, users = 16046, depth = 3.177921 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220363, edits = 4155343, files = 3237, pages = 644953, users = 120149, depth = 23.91889 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214591, edits = 8334782, files = 36, pages = 697396, users = 1218728, depth = 60.4972 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212654, edits = 6416648, files = 20932, pages = 444634, users = 276847, depth = 17.17353 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211872, edits = 9565814, files = 18492, pages = 629130, users = 367408, depth = 58.97171 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203603, edits = 6631682, files = 23844, pages = 499225, users = 165882, depth = 28.0048 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186898, edits = 6131007, files = 828, pages = 470453, users = 127812, depth = 29.99721 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185565, edits = 6532333, files = 23714, pages = 509053, users = 250568, depth = 38.99685 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177093, edits = 5710894, files = 8333, pages = 438805, users = 213136, depth = 28.42347 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173586, edits = 4979943, files = 12466, pages = 988906, users = 148516, depth = 111.0954 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386147, files = 16, pages = 372220, users = 121389, depth = 15.12884 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161874, edits = 4385731, files = 14832, pages = 459390, users = 142624, depth = 32.24979 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 153722, edits = 2710985, files = 2100, pages = 667383, users = 75904, depth = 45.35583 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152066, edits = 5583375, files = 3579, pages = 1185883, users = 705795, depth = 217.6096 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149184, edits = 10194620, files = 27276, pages = 970054, users = 428245, depth = 318.1848 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147517, edits = 3468929, files = 7884, pages = 464472, users = 206801, depth = 34.47839 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137091, edits = 3685126, files = 0, pages = 275650, users = 157507, depth = 13.65671 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134949, edits = 11091948, files = 11267, pages = 274203, users = 73385, depth = 43.07364 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129834, edits = 3693663, files = 0, pages = 228293, users = 106229, depth = 9.304619 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129535, edits = 4783848, files = 8676, pages = 523613, users = 102918, depth = 84.55846 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125507, edits = 5993493, files = 15221, pages = 984976, users = 382020, depth = 285.3507 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125335, edits = 1850214, files = 2626, pages = 283254, users = 242757, depth = 10.36979 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273864, files = 0, pages = 250709, users = 32258, depth = 15.96337 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114677, edits = 3651835, files = 25468, pages = 465904, users = 107572, depth = 73.52547 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107589, edits = 1306619, files = 485, pages = 262421, users = 35961, depth = 10.31184 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104016, edits = 2509665, files = 9610, pages = 372215, users = 151376, depth = 44.82662 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103571, edits = 751783, files = 2978, pages = 215952, users = 102478, depth = 4.098687 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94862, edits = 1045407, files = 3, pages = 245071, users = 28712, depth = 10.69549 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412980, files = 5456, pages = 367560, users = 144061, depth = 87.6013 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87551, edits = 2306833, files = 924, pages = 156305, users = 48195, depth = 9.101584 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85962, edits = 2460535, files = 4725, pages = 262887, users = 143319, depth = 39.64841 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85369, edits = 2135356, files = 19140, pages = 283715, users = 145192, depth = 40.62884 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83844, edits = 989656, files = 0, pages = 162081, users = 48836, depth = 5.316582 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81486, edits = 422329, files = 2688, pages = 111151, users = 32997, depth = 0.5035704 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78835, edits = 3699511, files = 6953, pages = 487253, users = 162590, depth = 203.7799 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78610, edits = 2322278, files = 1884, pages = 226007, users = 75941, depth = 36.12551 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77502, edits = 3589573, files = 13279, pages = 305328, users = 113999, depth = 101.5914 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74051, edits = 1231416, files = 2269, pages = 146721, users = 54706, depth = 8.082785 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24962, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72186, edits = 1999909, files = 5401, pages = 141305, users = 69871, depth = 12.97602 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69635, edits = 1591909, files = 5430, pages = 177415, users = 53700, depth = 21.49558 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099631, files = 724, pages = 140315, users = 31980, depth = 8.388288 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802849, files = 0, pages = 81995, users = 28401, depth = 0.4270809 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25241, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605803, files = 225, pages = 113645, users = 32291, depth = 2.837995 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628061, files = 545, pages = 97370, users = 28298, depth = 2.238424 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390007, files = 2366, pages = 131360, users = 54952, depth = 24.26859 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60199, edits = 1146252, files = 1454, pages = 169556, users = 35286, depth = 22.30907 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2171, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57002, edits = 1062013, files = 1116, pages = 95629, users = 52325, depth = 5.099669 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21667, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54626, edits = 1756978, files = 3218, pages = 141222, users = 86407, depth = 31.26517 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53814, edits = 1091331, files = 565, pages = 109055, users = 51591, depth = 10.54492 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52843, edits = 1109112, files = 4437, pages = 121653, users = 37560, depth = 15.45898 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49534, edits = 748981, files = 537, pages = 97627, users = 31101, depth = 7.231989 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49058, edits = 1082059, files = 7564, pages = 149763, users = 43301, depth = 30.4459 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42959, edits = 1951909, files = 1897, pages = 233480, users = 123104, depth = 164.4323 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294201, files = 136, pages = 55367, users = 78483, depth = 0.4819372 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42117, edits = 958574, files = 1601, pages = 184060, users = 51063, depth = 59.15335 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42034, edits = 1833704, files = 1499, pages = 128173, users = 68086, depth = 60.08014 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40555, edits = 861566, files = 690, pages = 146716, users = 94817, depth = 40.23947 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487093, files = 209, pages = 60548, users = 24852, depth = 2.073356 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38257, edits = 607077, files = 1570, pages = 133927, users = 42120, depth = 28.34689 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34264, edits = 551973, files = 168, pages = 59152, users = 24765, depth = 4.923254 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33274, edits = 990889, files = 0, pages = 48825, users = 33558, depth = 4.432915 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32228, edits = 1065721, files = 1258, pages = 103335, users = 58431, depth = 50.20583 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830007, files = 1320, pages = 116390, users = 63277, depth = 51.21384 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824099, files = 0, pages = 117245, users = 68726, depth = 59.77748 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28954, edits = 1013696, files = 571, pages = 69617, users = 92186, depth = 28.71932 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28334, edits = 1103776, files = 2592, pages = 129748, users = 75775, depth = 108.9834 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732664, files = 1407, pages = 55689, users = 41245, depth = 16.65242 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23456, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641616, files = 4, pages = 37686, users = 44589, depth = 5.88739 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23565, edits = 111061, files = 0, pages = 28614, users = 3006, depth = 0.17818 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650020, files = 0, pages = 55975, users = 27114, depth = 23.63488 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704704, files = 1475, pages = 97650, users = 77674, depth = 92.74654 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19578, edits = 184969, files = 0, pages = 36464, users = 17031, depth = 3.773563 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19517, edits = 176884, files = 0, pages = 39333, users = 17767, depth = 4.635935 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17992, edits = 508377, files = 3121, pages = 79592, users = 58127, depth = 74.87193 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355436, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033168 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17040, edits = 160879, files = 0, pages = 30345, users = 18234, depth = 3.232234 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230768, files = 1323, pages = 41113, users = 17934, depth = 13.68154 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16020, edits = 522501, files = 165, pages = 59642, users = 22525, depth = 64.95626 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15900, edits = 566806, files = 347, pages = 32195, users = 25549, depth = 18.491 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15769, edits = 460678, files = 125, pages = 71455, users = 30994, depth = 80.39861 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89317, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936531 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12233, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15385, edits = 578186, files = 1062, pages = 44149, users = 45302, depth = 45.77731 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391746, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.0222 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239931, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.89033 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15075, edits = 282693, files = 1718, pages = 53829, users = 27705, depth = 34.70701 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371414, files = 1765, pages = 45900, users = 39061, depth = 34.09458 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27656, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14625, edits = 119598, files = 112, pages = 29669, users = 5285, depth = 4.265362 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381021, files = 1765, pages = 47618, users = 22136, depth = 43.93568 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377252, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.91197 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13768, edits = 368590, files = 0, pages = 40250, users = 26835, depth = 33.87954 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213123, files = 462, pages = 30200, users = 14899, depth = 10.09797 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229387, files = 115, pages = 39225, users = 11721, depth = 20.20916 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454010, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0565 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165684, files = 263, pages = 30411, users = 30039, depth = 8.682296 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50423, files = 0, pages = 20542, users = 3996, depth = 0.7684533 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152077, files = 2739, pages = 35042, users = 23314, depth = 12.44595 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24064, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12253, edits = 232710, files = 865, pages = 32750, users = 19617, depth = 19.88381 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469150, files = 445, pages = 70022, users = 35288, depth = 164.1141 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22185, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54682, files = 60, pages = 27034, users = 3252, depth = 3.660641 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11392, edits = 379317, files = 0, pages = 96629, users = 94335, depth = 219.7613 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230955, files = 6, pages = 26607, users = 14430, depth = 17.41423 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17428, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10543, edits = 328410, files = 1706, pages = 72725, users = 34354, depth = 157.0846 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9929, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184733, files = 0, pages = 27156, users = 13070, depth = 17.61449 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271996, files = 192, pages = 42067, users = 29467, depth = 62.01207 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10221, edits = 194770, files = 0, pages = 21533, users = 7249, depth = 11.07923 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10133, edits = 149672, files = 0, pages = 13888, users = 16830, depth = 1.479942 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2135, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9460, edits = 281332, files = 1101, pages = 33325, users = 36149, depth = 53.72663 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30314, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19357, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8567, edits = 84547, files = 0, pages = 14836, users = 13732, depth = 3.051549 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238255, files = 0, pages = 25609, users = 32044, depth = 39.29827 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8374, edits = 130720, files = 87, pages = 17603, users = 25259, depth = 9.019838 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96701, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.751585 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8007, edits = 722987, files = 54, pages = 68876, users = 29537, depth = 606.6179 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26224, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139420, files = 0, pages = 26045, users = 11754, depth = 30.38468 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308777, files = 480, pages = 21204, users = 24598, depth = 46.14528 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25797, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13442, users = 16565, depth = 7.503942 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96137, files = 0, pages = 16884, users = 5397, depth = 9.456766 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21858, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7129, edits = 497504, files = 170, pages = 19188, users = 20674, depth = 74.18775 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 150979, files = 0, pages = 30992, users = 14423, depth = 64.11212 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38510, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11996, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14243, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6292, edits = 229108, files = 319, pages = 15600, users = 24677, depth = 32.14038 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19820, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26381, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118070, files = 9, pages = 20311, users = 17659, depth = 33.32235 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5675, edits = 183630, files = 38, pages = 43363, users = 6199, depth = 186.7664 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214384, files = 0, pages = 15414, users = 14666, depth = 42.64443 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308366, files = 186, pages = 20487, users = 18007, depth = 108.542 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199433, files = 6, pages = 11744, users = 13680, depth = 21.82696 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15395, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15745, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19729, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5213, edits = 26854, files = 0, pages = 5748, users = 1273, depth = 0.04920671 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13768, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118127, files = 1, pages = 9550, users = 12020, depth = 9.946318 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15297, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120506, files = 0, pages = 11173, users = 16381, depth = 18.37178 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20132, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77012, files = 1, pages = 22367, users = 12771, depth = 51.50534 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4479, edits = 65596, files = 0, pages = 14076, users = 2266, depth = 21.39474 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86539, files = 10, pages = 12987, users = 9765, depth = 27.08286 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37946, files = 0, pages = 6665, users = 9127, depth = 2.025124 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94815, files = 0, pages = 12330, users = 15370, depth = 31.95295 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5988, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13167, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18485, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19607, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117588, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8598, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28927, files = 0, pages = 5432, users = 7164, depth = 1.533555 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7869, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115761, files = 0, pages = 7532, users = 16003, depth = 23.54302 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142749, files = 0, pages = 11196, users = 17187, depth = 71.44744 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85756, files = 0, pages = 9332, users = 11101, depth = 30.44542 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237350, files = 3, pages = 19161, users = 5475, depth = 284.6953 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23291, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13287, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21324, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69838, files = 9, pages = 11036, users = 13776, depth = 56.29797 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2601, edits = 89101, files = 0, pages = 5931, users = 13332, depth = 24.62421 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2546, edits = 101614, files = 0, pages = 4634, users = 6618, depth = 14.74829 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14986, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1885, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2089, edits = 92202, files = 0, pages = 4998, users = 13903, depth = 35.77294 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84868, files = 0, pages = 11795, users = 9246, depth = 163.3635 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9704, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45530, files = 3, pages = 5070, users = 10185, depth = 23.6513 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1931, edits = 105112, files = 0, pages = 5830, users = 30258, depth = 73.50648 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1914, edits = 41021, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.61 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3662, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8491, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18722, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3813, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7176, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104417, files = 0, pages = 5366, users = 13881, depth = 98.52445 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1632, edits = 100071, files = 1, pages = 8596, users = 4882, depth = 211.9772 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17413, files = 0, pages = 3583, users = 1186, depth = 9.076032 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7937, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8889, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7130, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12315, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111634, files = 0, pages = 5712, users = 14943, depth = 222.8812 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8323, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9808, files = 0, pages = 2554, users = 2832, depth = 3.974879 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50183, files = 0, pages = 14620, users = 7773, depth = 383.2374 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9940, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11635, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33537, files = 0, pages = 4490, users = 2620, depth = 53.29951 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61333, files = 9, pages = 7709, users = 9278, depth = 250.0204 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22955, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1433, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1163, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42563, files = 0, pages = 3289, users = 9585, depth = 56.5907 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1594, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21697, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26929, files = 0, pages = 1309, users = 451, depth = 2.783185 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46115, files = 0, pages = 3802, users = 17645, depth = 138.9979 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31998, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74558 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26735, files = 0, pages = 3344, users = 9183, depth = 87.2617 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8545 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16347, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10552, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19100, files = 0, pages = 2121, users = 7158, depth = 48.87443 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 616, edits = 23078, files = 0, pages = 2441, users = 8936, depth = 82.98405 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16931, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12359, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7587, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9415, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 471, edits = 24320, files = 0, pages = 2410, users = 7829, depth = 171.0253 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5942, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 443, edits = 15318, files = 0, pages = 1644, users = 387, depth = 68.48238 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13193, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12238, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8428, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9161, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16666, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281690, admins = 3757, articles = 59193275, edits = 3199743428, files = 2762392, pages = 244487859, users = 103283998, depth = 128.2445, date = '@1658649641' }, } return info 8bn44ehsw5kvu139a62hxx7p2vqgzzj 4164036 4164013 2022-07-24T10:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 113963, admins = 1032, articles = 6547983, edits = 1102186859, files = 897752, pages = 56521566, users = 44122353, depth = 1135.813 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 187, admins = 6, articles = 6125913, edits = 34877375, files = 0, pages = 11232139, users = 92608, depth = 2.157445 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 17315, admins = 193, articles = 2709137, edits = 223251434, files = 128463, pages = 7482143, users = 3964445, depth = 92.61691 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1907, admins = 66, articles = 2551506, edits = 50815599, files = 0, pages = 6115519, users = 829146, depth = 16.21247 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16898, admins = 159, articles = 2440046, edits = 195088955, files = 68964, pages = 12118283, users = 4428529, depth = 253.2726 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3531, admins = 36, articles = 2095839, edits = 62333431, files = 20, pages = 4460881, users = 1220592, depth = 17.79354 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10588, admins = 76, articles = 1839202, edits = 123971518, files = 237399, pages = 7417195, users = 3219901, depth = 153.7373 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13334, admins = 63, articles = 1790854, edits = 144479935, files = 0, pages = 7696489, users = 6598603, depth = 204.1398 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7692, admins = 122, articles = 1763954, edits = 128209674, files = 139782, pages = 7475839, users = 2275557, depth = 179.823 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 215, admins = 7, articles = 1592828, edits = 7092442, files = 1472, pages = 1999063, users = 186945, depth = 0.2307736 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4067, admins = 102, articles = 1529760, edits = 67454869, files = 262, pages = 3549862, users = 1182658, depth = 33.13614 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 14810, admins = 40, articles = 1334950, edits = 90432659, files = 32855, pages = 3946158, users = 1958861, depth = 87.68065 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8930, admins = 66, articles = 1292339, edits = 72558885, files = 60466, pages = 7098501, users = 3244649, depth = 206.3238 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2044, admins = 20, articles = 1274536, edits = 68838332, files = 24437, pages = 19371415, users = 873758, depth = 716.4274 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 93, admins = 3, articles = 1265911, edits = 6285066, files = 42, pages = 2881749, users = 52718, depth = 3.553391 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3203, admins = 49, articles = 1177551, edits = 36554062, files = 110456, pages = 4097653, users = 635454, depth = 54.85763 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4589, admins = 26, articles = 1176080, edits = 58717322, files = 49581, pages = 7781438, users = 2280945, depth = 238.0265 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8548, admins = 56, articles = 1093964, edits = 63880924, files = 58327, pages = 5390988, users = 2782890, depth = 182.8236 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5169, admins = 34, articles = 920688, edits = 35142666, files = 81512, pages = 5325989, users = 1136718, depth = 151.0639 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 1024, admins = 30, articles = 704921, edits = 30414796, files = 15439, pages = 1759349, users = 424380, depth = 38.67995 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 697, admins = 18, articles = 660832, edits = 25088048, files = 36049, pages = 3980964, users = 309417, depth = 159.0769 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3124, admins = 41, articles = 625388, edits = 21387321, files = 47259, pages = 3260993, users = 1340884, depth = 116.4845 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1546, admins = 27, articles = 596810, edits = 32966637, files = 12661, pages = 2720362, users = 745651, depth = 153.4269 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 995, admins = 40, articles = 594388, edits = 22705507, files = 5, pages = 1694372, users = 557321, depth = 45.89392 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1529, admins = 30, articles = 534656, edits = 20576898, files = 69391, pages = 1405549, users = 518768, depth = 38.84317 }, ['hu'] = { pos = 26, activeusers = 1554, admins = 24, articles = 508570, edits = 25062439, files = 8364, pages = 1445921, users = 508653, depth = 58.8819 }, ['cs'] = { pos = 27, activeusers = 2057, admins = 32, articles = 507091, edits = 21475659, files = 1, pages = 1396986, users = 583980, depth = 47.34348 }, ['tr'] = { pos = 28, activeusers = 2944, admins = 24, articles = 502703, edits = 28113137, files = 37465, pages = 2370143, users = 1413851, depth = 163.6836 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 48, admins = 3, articles = 478473, edits = 8661689, files = 315, pages = 905068, users = 30513, depth = 7.607431 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 161, admins = 12, articles = 456771, edits = 41239551, files = 10239, pages = 4644062, users = 175632, depth = 746.2514 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 851, admins = 18, articles = 432140, edits = 14977326, files = 116389, pages = 2616833, users = 590111, depth = 146.2818 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 86, admins = 6, articles = 431373, edits = 3127660, files = 362, pages = 1062531, users = 53681, depth = 6.301563 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 87, admins = 5, articles = 417461, edits = 3521931, files = 6068, pages = 564357, users = 42881, depth = 0.7727073 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 292, admins = 12, articles = 396347, edits = 8981200, files = 0, pages = 822925, users = 138094, depth = 12.64212 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 587, admins = 15, articles = 359301, edits = 5609560, files = 19612, pages = 1040334, users = 297363, depth = 19.37205 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 331, admins = 16, articles = 322205, edits = 7644896, files = 10820, pages = 710467, users = 198739, depth = 15.62474 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3144, admins = 32, articles = 319316, edits = 34286879, files = 73581, pages = 1335071, users = 990775, depth = 259.8724 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 447, admins = 11, articles = 292828, edits = 8464767, files = 11306, pages = 987344, users = 123358, depth = 48.22651 }, ['bg'] = { pos = 39, activeusers = 750, admins = 25, articles = 283162, edits = 11444764, files = 549, pages = 631019, users = 310492, depth = 27.37133 }, ['da'] = { pos = 40, activeusers = 695, admins = 25, articles = 282827, edits = 11181395, files = 0, pages = 906385, users = 434072, depth = 59.96464 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 132, admins = 5, articles = 241924, edits = 1520266, files = 244, pages = 570499, users = 37602, depth = 4.915592 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 519, admins = 10, articles = 241349, edits = 7390839, files = 0, pages = 548150, users = 220793, depth = 21.78797 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 191, admins = 16, articles = 231878, edits = 3050596, files = 10537, pages = 587227, users = 120449, depth = 12.20028 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 437, admins = 33, articles = 229092, edits = 6158285, files = 755, pages = 541072, users = 167552, depth = 21.10757 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225497, edits = 2443377, files = 177, pages = 385083, users = 16047, depth = 3.177929 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 220362, edits = 4155368, files = 3237, pages = 644953, users = 120153, depth = 23.91936 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 993, admins = 17, articles = 214606, edits = 8334908, files = 36, pages = 697447, users = 1218749, depth = 60.49426 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 479, admins = 11, articles = 212656, edits = 6416687, files = 20932, pages = 444636, users = 276851, depth = 17.17323 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1034, admins = 22, articles = 211876, edits = 9565941, files = 18492, pages = 629141, users = 367412, depth = 58.97122 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 333, admins = 10, articles = 203605, edits = 6631727, files = 23845, pages = 499231, users = 165882, depth = 28.00486 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 240, admins = 8, articles = 186898, edits = 6131185, files = 828, pages = 470454, users = 127815, depth = 29.99823 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 705, admins = 17, articles = 185572, edits = 6532432, files = 23716, pages = 509070, users = 250574, depth = 38.99561 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 330, admins = 22, articles = 177097, edits = 5710935, files = 8334, pages = 438813, users = 213137, depth = 28.42274 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 173603, edits = 4980084, files = 12467, pages = 988926, users = 148519, depth = 111.0754 }, ['nn'] = { pos = 55, activeusers = 120, admins = 14, articles = 162571, edits = 3386149, files = 16, pages = 372222, users = 121389, depth = 15.12905 }, ['ka'] = { pos = 56, activeusers = 226, admins = 6, articles = 161887, edits = 4386167, files = 14832, pages = 459324, users = 142626, depth = 32.23533 }, ['uz'] = { pos = 57, activeusers = 697, admins = 18, articles = 153751, edits = 2711178, files = 2101, pages = 667438, users = 75911, depth = 45.3428 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1193, admins = 6, articles = 152067, edits = 5583483, files = 3579, pages = 1185904, users = 705814, depth = 217.6155 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 969, admins = 15, articles = 149184, edits = 10194824, files = 27276, pages = 970075, users = 428249, depth = 318.2006 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 302, admins = 31, articles = 147520, edits = 3468982, files = 7884, pages = 464482, users = 206808, depth = 34.4783 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 154, admins = 21, articles = 137091, edits = 3685128, files = 0, pages = 275650, users = 157509, depth = 13.65671 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 131, admins = 16, articles = 134949, edits = 11091960, files = 11267, pages = 274204, users = 73388, depth = 43.07416 }, ['ast'] = { pos = 63, activeusers = 120, admins = 11, articles = 129834, edits = 3693663, files = 0, pages = 228293, users = 106230, depth = 9.304619 }, ['mk'] = { pos = 64, activeusers = 252, admins = 12, articles = 129535, edits = 4783859, files = 8676, pages = 523613, users = 102918, depth = 84.55865 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1117, admins = 14, articles = 125511, edits = 5993667, files = 15221, pages = 984994, users = 382032, depth = 285.3448 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 318, admins = 12, articles = 125335, edits = 1850244, files = 2626, pages = 283255, users = 242762, depth = 10.37005 }, ['vo'] = { pos = 67, activeusers = 34, admins = 2, articles = 119065, edits = 3273865, files = 0, pages = 250710, users = 32258, depth = 15.96356 }, ['lv'] = { pos = 68, activeusers = 281, admins = 13, articles = 114678, edits = 3651943, files = 25468, pages = 465907, users = 107573, depth = 73.52673 }, ['tg'] = { pos = 69, activeusers = 86, admins = 6, articles = 107589, edits = 1306620, files = 485, pages = 262421, users = 35961, depth = 10.31185 }, ['af'] = { pos = 70, activeusers = 179, admins = 16, articles = 104017, edits = 2509678, files = 9610, pages = 372218, users = 151376, depth = 44.82629 }, ['my'] = { pos = 71, activeusers = 151, admins = 4, articles = 103571, edits = 751790, files = 2978, pages = 215956, users = 102484, depth = 4.09894 }, ['mg'] = { pos = 72, activeusers = 61, admins = 3, articles = 94862, edits = 1045407, files = 3, pages = 245071, users = 28712, depth = 10.69549 }, ['bs'] = { pos = 73, activeusers = 172, admins = 9, articles = 90276, edits = 3412992, files = 5456, pages = 367560, users = 144061, depth = 87.6016 }, ['oc'] = { pos = 74, activeusers = 90, admins = 4, articles = 87571, edits = 2306856, files = 924, pages = 156325, users = 48195, depth = 9.096354 }, ['sq'] = { pos = 75, activeusers = 223, admins = 11, articles = 85962, edits = 2460544, files = 4725, pages = 262887, users = 143319, depth = 39.64856 }, ['mr'] = { pos = 76, activeusers = 192, admins = 11, articles = 85371, edits = 2135378, files = 19140, pages = 283719, users = 145194, depth = 40.62761 }, ['nds'] = { pos = 77, activeusers = 45, admins = 4, articles = 83844, edits = 989660, files = 0, pages = 162083, users = 48836, depth = 5.31681 }, ['ky'] = { pos = 78, activeusers = 73, admins = 2, articles = 81486, edits = 422330, files = 2688, pages = 111151, users = 32998, depth = 0.5035716 }, ['ml'] = { pos = 79, activeusers = 267, admins = 15, articles = 78837, edits = 3699539, files = 6954, pages = 487263, users = 162593, depth = 203.7749 }, ['be-tarask'] = { pos = 80, activeusers = 137, admins = 4, articles = 78611, edits = 2322306, files = 1884, pages = 226008, users = 75941, depth = 36.12487 }, ['te'] = { pos = 81, activeusers = 200, admins = 13, articles = 77503, edits = 3589612, files = 13283, pages = 305334, users = 114001, depth = 101.5923 }, ['sw'] = { pos = 82, activeusers = 170, admins = 14, articles = 74051, edits = 1231430, files = 2269, pages = 146721, users = 54706, depth = 8.082876 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 21, admins = 2, articles = 72352, edits = 848704, files = 0, pages = 196935, users = 24963, depth = 12.77762 }, ['br'] = { pos = 84, activeusers = 79, admins = 6, articles = 72186, edits = 1999912, files = 5401, pages = 141305, users = 69871, depth = 12.97604 }, ['jv'] = { pos = 85, activeusers = 108, admins = 4, articles = 69642, edits = 1591920, files = 5430, pages = 177424, users = 53701, depth = 21.49111 }, ['vec'] = { pos = 86, activeusers = 46, admins = 5, articles = 68965, edits = 1099632, files = 724, pages = 140315, users = 31980, depth = 8.388295 }, ['ht'] = { pos = 87, activeusers = 54, admins = 3, articles = 67829, edits = 802849, files = 0, pages = 81995, users = 28401, depth = 0.4270809 }, ['pms'] = { pos = 88, activeusers = 33, admins = 4, articles = 66350, edits = 855223, files = 2069, pages = 101468, users = 25242, depth = 2.361174 }, ['pnb'] = { pos = 89, activeusers = 63, admins = 2, articles = 65704, edits = 605803, files = 225, pages = 113645, users = 32291, depth = 2.837995 }, ['su'] = { pos = 90, activeusers = 48, admins = 7, articles = 61274, edits = 628065, files = 545, pages = 97370, users = 28298, depth = 2.238438 }, ['lb'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 5, articles = 60958, edits = 2390010, files = 2366, pages = 131360, users = 54953, depth = 24.26862 }, ['ba'] = { pos = 92, activeusers = 88, admins = 7, articles = 60199, edits = 1146255, files = 1454, pages = 169557, users = 35286, depth = 22.30941 }, ['lld'] = { pos = 93, activeusers = 20, admins = 2, articles = 59749, edits = 93880, files = 0, pages = 63095, users = 2171, depth = 0.004666258 }, ['ga'] = { pos = 94, activeusers = 90, admins = 7, articles = 57002, edits = 1062062, files = 1116, pages = 95629, users = 52325, depth = 5.099904 }, ['szl'] = { pos = 95, activeusers = 46, admins = 3, articles = 55829, edits = 347414, files = 0, pages = 69097, users = 21667, depth = 0.2839745 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 126, admins = 19, articles = 54626, edits = 1756979, files = 3218, pages = 141222, users = 86408, depth = 31.26519 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 100, admins = 3, articles = 53816, edits = 1091369, files = 565, pages = 109058, users = 51593, depth = 10.5446 }, ['lmo'] = { pos = 98, activeusers = 39, admins = 5, articles = 52843, edits = 1109112, files = 4437, pages = 121653, users = 37562, depth = 15.45898 }, ['cv'] = { pos = 99, activeusers = 63, admins = 2, articles = 49535, edits = 748985, files = 537, pages = 97628, users = 31102, depth = 7.231662 }, ['fy'] = { pos = 100, activeusers = 75, admins = 8, articles = 49059, edits = 1082068, files = 7564, pages = 149765, users = 43301, depth = 30.44511 }, ['tl'] = { pos = 101, activeusers = 135, admins = 11, articles = 42960, edits = 1951926, files = 1897, pages = 233482, users = 123106, depth = 164.4264 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 53, admins = 4, articles = 42552, edits = 294202, files = 136, pages = 55367, users = 78483, depth = 0.4819388 }, ['ckb'] = { pos = 103, activeusers = 153, admins = 7, articles = 42122, edits = 958594, files = 1601, pages = 184066, users = 51066, depth = 59.13945 }, ['an'] = { pos = 104, activeusers = 75, admins = 6, articles = 42034, edits = 1833705, files = 1499, pages = 128173, users = 68088, depth = 60.08017 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 102, admins = 4, articles = 40555, edits = 861575, files = 690, pages = 146720, users = 94819, depth = 40.24183 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 30, admins = 3, articles = 40160, edits = 487093, files = 209, pages = 60548, users = 24852, depth = 2.073356 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 135, admins = 9, articles = 38258, edits = 607082, files = 1570, pages = 133929, users = 42120, depth = 28.34581 }, ['yo'] = { pos = 108, activeusers = 64, admins = 3, articles = 34264, edits = 551973, files = 168, pages = 59152, users = 24765, depth = 4.923254 }, ['io'] = { pos = 109, activeusers = 60, admins = 5, articles = 33274, edits = 990889, files = 0, pages = 48825, users = 33558, depth = 4.432915 }, ['ne'] = { pos = 110, activeusers = 98, admins = 5, articles = 32228, edits = 1065723, files = 1258, pages = 103336, users = 58432, depth = 50.20684 }, ['bar'] = { pos = 111, activeusers = 54, admins = 3, articles = 31629, edits = 830007, files = 1320, pages = 116390, users = 63277, depth = 51.21384 }, ['gu'] = { pos = 112, activeusers = 68, admins = 3, articles = 29938, edits = 824103, files = 0, pages = 117248, users = 68729, depth = 59.78035 }, ['als'] = { pos = 113, activeusers = 79, admins = 9, articles = 28954, edits = 1013696, files = 571, pages = 69617, users = 92186, depth = 28.71932 }, ['kn'] = { pos = 114, activeusers = 181, admins = 3, articles = 28334, edits = 1103800, files = 2592, pages = 129751, users = 75776, depth = 108.9897 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 34, admins = 5, articles = 26206, edits = 732665, files = 1407, pages = 55689, users = 41245, depth = 16.65244 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 22, admins = 3, articles = 25085, edits = 886431, files = 47, pages = 62806, users = 23456, depth = 31.91405 }, ['ia'] = { pos = 117, activeusers = 43, admins = 6, articles = 23731, edits = 641616, files = 4, pages = 37686, users = 44590, depth = 5.88739 }, ['avk'] = { pos = 118, activeusers = 29, admins = 6, articles = 23566, edits = 111260, files = 0, pages = 28615, users = 3006, depth = 0.1784778 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 43, admins = 2, articles = 23067, edits = 650020, files = 0, pages = 55975, users = 27114, depth = 23.63488 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 104, admins = 3, articles = 21298, edits = 704704, files = 1475, pages = 97650, users = 77676, depth = 92.74654 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 13, admins = 2, articles = 20507, edits = 295873, files = 709, pages = 34656, users = 15067, depth = 4.064191 }, ['xmf'] = { pos = 122, activeusers = 32, admins = 3, articles = 19579, edits = 184989, files = 0, pages = 36465, users = 17032, depth = 3.773481 }, ['crh'] = { pos = 123, activeusers = 34, admins = 2, articles = 19519, edits = 176888, files = 0, pages = 39335, users = 17767, depth = 4.634855 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 72, admins = 3, articles = 17992, edits = 508412, files = 3121, pages = 79605, users = 58128, depth = 74.89646 }, ['bat-smg'] = { pos = 125, activeusers = 28, admins = 5, articles = 17081, edits = 355437, files = 109, pages = 29082, users = 24112, depth = 6.033185 }, ['ha'] = { pos = 126, activeusers = 104, admins = 4, articles = 17041, edits = 160902, files = 0, pages = 30346, users = 18235, depth = 3.23221 }, ['frr'] = { pos = 127, activeusers = 22, admins = 5, articles = 16052, edits = 230768, files = 1323, pages = 41113, users = 17934, depth = 13.68154 }, ['os'] = { pos = 128, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16025, edits = 522526, files = 165, pages = 59652, users = 22526, depth = 64.92284 }, ['gd'] = { pos = 129, activeusers = 33, admins = 6, articles = 15901, edits = 566821, files = 347, pages = 32196, users = 25549, depth = 18.4886 }, ['or'] = { pos = 130, activeusers = 40, admins = 5, articles = 15770, edits = 460680, files = 125, pages = 71456, users = 30996, depth = 80.38765 }, ['cdo'] = { pos = 131, activeusers = 20, admins = 4, articles = 15552, edits = 89317, files = 0, pages = 31338, users = 18910, depth = 2.936531 }, ['bug'] = { pos = 132, activeusers = 20, admins = 1, articles = 15401, edits = 200525, files = 0, pages = 19593, users = 12233, depth = 0.7582499 }, ['yi'] = { pos = 133, activeusers = 52, admins = 3, articles = 15388, edits = 578218, files = 1062, pages = 44149, users = 45302, depth = 45.75245 }, ['ilo'] = { pos = 134, activeusers = 26, admins = 2, articles = 15360, edits = 391746, files = 0, pages = 70129, users = 16153, depth = 71.0222 }, ['sd'] = { pos = 135, activeusers = 38, admins = 4, articles = 15233, edits = 239933, files = 145, pages = 56213, users = 15712, depth = 30.89059 }, ['ps'] = { pos = 136, activeusers = 53, admins = 1, articles = 15075, edits = 282693, files = 1718, pages = 53829, users = 27705, depth = 34.70701 }, ['am'] = { pos = 137, activeusers = 41, admins = 2, articles = 15036, edits = 371415, files = 1765, pages = 45900, users = 39062, depth = 34.09467 }, ['nap'] = { pos = 138, activeusers = 29, admins = 3, articles = 14730, edits = 664616, files = 281, pages = 23705, users = 27656, depth = 10.40865 }, ['ban'] = { pos = 139, activeusers = 31, admins = 3, articles = 14626, edits = 119599, files = 112, pages = 29670, users = 5285, depth = 4.26467 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 39, admins = 3, articles = 14243, edits = 381021, files = 1765, pages = 47618, users = 22137, depth = 43.93568 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 43, admins = 4, articles = 13822, edits = 377252, files = 133, pages = 35364, users = 23019, depth = 25.91197 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 44, admins = 3, articles = 13768, edits = 368590, files = 0, pages = 40250, users = 26835, depth = 33.87954 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 30, admins = 1, articles = 13751, edits = 213123, files = 462, pages = 30200, users = 14899, depth = 10.09797 }, ['mai'] = { pos = 144, activeusers = 34, admins = 5, articles = 13720, edits = 229387, files = 115, pages = 39225, users = 11721, depth = 20.20916 }, ['li'] = { pos = 145, activeusers = 32, admins = 7, articles = 13644, edits = 454011, files = 623, pages = 65471, users = 26466, depth = 100.0567 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 47, admins = 3, articles = 13442, edits = 165686, files = 263, pages = 30411, users = 30041, depth = 8.682401 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 25, admins = 2, articles = 13172, edits = 50423, files = 0, pages = 20542, users = 3996, depth = 0.7684533 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 37, admins = 3, articles = 13010, edits = 152077, files = 2739, pages = 35042, users = 23314, depth = 12.44595 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12545, edits = 137208, files = 0, pages = 26465, users = 24064, depth = 6.383292 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 47, admins = 3, articles = 12253, edits = 232710, files = 865, pages = 32750, users = 19618, depth = 19.88381 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 48, admins = 4, articles = 11770, edits = 469151, files = 445, pages = 70023, users = 35289, depth = 164.1178 }, ['wa'] = { pos = 152, activeusers = 25, admins = 4, articles = 11532, edits = 388050, files = 618, pages = 27205, users = 22185, depth = 26.34717 }, ['shn'] = { pos = 153, activeusers = 15, admins = 2, articles = 11527, edits = 54698, files = 60, pages = 27034, users = 3253, depth = 3.661712 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 48, admins = 6, articles = 11392, edits = 379323, files = 0, pages = 96633, users = 94337, depth = 219.7763 }, ['lij'] = { pos = 155, activeusers = 26, admins = 8, articles = 11011, edits = 230957, files = 6, pages = 26608, users = 14432, depth = 17.41596 }, ['zu'] = { pos = 156, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10564, edits = 96430, files = 0, pages = 23948, users = 17428, depth = 6.463354 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 103, admins = 4, articles = 10544, edits = 328419, files = 1706, pages = 72726, users = 34354, depth = 157.0569 }, ['mrj'] = { pos = 158, activeusers = 16, admins = 1, articles = 10426, edits = 100453, files = 0, pages = 18611, users = 9929, depth = 3.326558 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 22, admins = 1, articles = 10408, edits = 184733, files = 0, pages = 27156, users = 13070, depth = 17.61449 }, ['hif'] = { pos = 160, activeusers = 37, admins = 2, articles = 10268, edits = 271998, files = 192, pages = 42069, users = 29469, depth = 62.01738 }, ['hyw'] = { pos = 161, activeusers = 35, admins = 5, articles = 10221, edits = 194770, files = 0, pages = 21533, users = 7251, depth = 11.07923 }, ['ie'] = { pos = 162, activeusers = 30, admins = 3, articles = 10133, edits = 149672, files = 0, pages = 13888, users = 16831, depth = 1.479942 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10092, edits = 48475, files = 0, pages = 16187, users = 2135, depth = 1.092306 }, ['km'] = { pos = 164, activeusers = 71, admins = 6, articles = 9461, edits = 281334, files = 1101, pages = 33326, users = 36150, depth = 53.71405 }, ['hak'] = { pos = 165, activeusers = 30, admins = 1, articles = 9443, edits = 122344, files = 0, pages = 18259, users = 30315, depth = 5.840216 }, ['roa-tara'] = { pos = 166, activeusers = 12, admins = 2, articles = 9306, edits = 140115, files = 288, pages = 17642, users = 10789, depth = 6.372739 }, ['pam'] = { pos = 167, activeusers = 28, admins = 2, articles = 8845, edits = 295699, files = 403, pages = 21414, users = 19358, depth = 27.88418 }, ['ig'] = { pos = 168, activeusers = 100, admins = 5, articles = 8567, edits = 84547, files = 0, pages = 14836, users = 13732, depth = 3.051549 }, ['nso'] = { pos = 169, activeusers = 18, admins = 1, articles = 8515, edits = 49581, files = 0, pages = 10751, users = 5803, depth = 0.3180099 }, ['so'] = { pos = 170, activeusers = 60, admins = 1, articles = 8382, edits = 238270, files = 0, pages = 25609, users = 32045, depth = 39.30075 }, ['rue'] = { pos = 171, activeusers = 29, admins = 1, articles = 8374, edits = 130721, files = 87, pages = 17603, users = 25259, depth = 9.019908 }, ['sn'] = { pos = 172, activeusers = 30, admins = 1, articles = 8311, edits = 96703, files = 0, pages = 16559, users = 15404, depth = 5.751704 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 41, admins = 2, articles = 8007, edits = 722989, files = 54, pages = 68878, users = 29539, depth = 606.6418 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 16, admins = 6, articles = 7802, edits = 300635, files = 0, pages = 20856, users = 26224, depth = 40.35374 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7700, edits = 139420, files = 0, pages = 26045, users = 11754, depth = 30.38468 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 25, admins = 5, articles = 7627, edits = 308777, files = 480, pages = 21204, users = 24598, depth = 46.14528 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 21, admins = 6, articles = 7597, edits = 320624, files = 571, pages = 20398, users = 25798, depth = 44.62847 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 24, admins = 2, articles = 7421, edits = 153229, files = 0, pages = 13442, users = 16565, depth = 7.503942 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 36, admins = 3, articles = 7377, edits = 96139, files = 0, pages = 16885, users = 5398, depth = 9.458392 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 27, admins = 4, articles = 7326, edits = 177233, files = 150, pages = 16363, users = 21858, depth = 16.48149 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 35, admins = 3, articles = 7129, edits = 497504, files = 170, pages = 19188, users = 20674, depth = 74.18775 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 150979, files = 0, pages = 30992, users = 14423, depth = 64.11212 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 26, admins = 1, articles = 6490, edits = 394750, files = 146, pages = 33573, users = 38510, depth = 204.7558 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 25, admins = 2, articles = 6428, edits = 105855, files = 0, pages = 15891, users = 11996, depth = 14.43664 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 21, admins = 3, articles = 6415, edits = 61955, files = 807, pages = 13790, users = 14243, depth = 5.938036 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 49, admins = 2, articles = 6292, edits = 229108, files = 319, pages = 15600, users = 24677, depth = 32.14038 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 27, admins = 4, articles = 6206, edits = 176511, files = 201, pages = 12055, users = 13173, depth = 13.00601 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 35, admins = 2, articles = 6201, edits = 379487, files = 0, pages = 14790, users = 19820, depth = 49.22554 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 27, admins = 1, articles = 6012, edits = 139808, files = 0, pages = 17552, users = 26381, depth = 29.34804 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 28, admins = 2, articles = 5984, edits = 118070, files = 9, pages = 20311, users = 17659, depth = 33.32235 }, ['ary'] = { pos = 191, activeusers = 40, admins = 3, articles = 5675, edits = 183808, files = 38, pages = 43365, users = 6199, depth = 186.9587 }, ['frp'] = { pos = 192, activeusers = 34, admins = 2, articles = 5603, edits = 214387, files = 0, pages = 15415, users = 14666, depth = 42.65096 }, ['gv'] = { pos = 193, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5559, edits = 308366, files = 186, pages = 20487, users = 18007, depth = 108.542 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 22, admins = 2, articles = 5504, edits = 199433, files = 6, pages = 11744, users = 13680, depth = 21.82696 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 18, admins = 1, articles = 5482, edits = 138423, files = 0, pages = 16628, users = 13204, depth = 34.41346 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 32, admins = 3, articles = 5432, edits = 185893, files = 0, pages = 8721, users = 15395, depth = 7.814569 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 19, admins = 3, articles = 5408, edits = 68760, files = 49, pages = 10535, users = 15745, depth = 5.866169 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 34, admins = 1, articles = 5297, edits = 153633, files = 282, pages = 14872, users = 19729, depth = 33.75459 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 13, admins = 1, articles = 5213, edits = 26854, files = 0, pages = 5748, users = 1273, depth = 0.04920671 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 21, admins = 4, articles = 5172, edits = 120714, files = 9, pages = 17089, users = 13769, depth = 37.5023 }, ['zea'] = { pos = 201, activeusers = 15, admins = 3, articles = 5035, edits = 118145, files = 1, pages = 9550, users = 12020, depth = 9.947833 }, ['ay'] = { pos = 202, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5027, edits = 95550, files = 0, pages = 8626, users = 15297, depth = 5.677631 }, ['gn'] = { pos = 203, activeusers = 34, admins = 2, articles = 4847, edits = 120506, files = 0, pages = 11173, users = 16381, depth = 18.37178 }, ['nrm'] = { pos = 204, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4832, edits = 219207, files = 0, pages = 10368, users = 12309, depth = 27.75222 }, ['mt'] = { pos = 205, activeusers = 40, admins = 5, articles = 4721, edits = 277610, files = 1146, pages = 18920, users = 20132, depth = 132.7277 }, ['bjn'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 2, articles = 4595, edits = 77012, files = 1, pages = 22367, users = 12771, depth = 51.50534 }, ['smn'] = { pos = 207, activeusers = 16, admins = 6, articles = 4480, edits = 65613, files = 0, pages = 14078, users = 2266, depth = 21.39215 }, ['lez'] = { pos = 208, activeusers = 14, admins = 3, articles = 4306, edits = 86539, files = 10, pages = 12987, users = 9765, depth = 27.08286 }, ['lfn'] = { pos = 209, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4175, edits = 37946, files = 0, pages = 6665, users = 9128, depth = 2.025124 }, ['stq'] = { pos = 210, activeusers = 27, admins = 5, articles = 4066, edits = 120592, files = 438, pages = 10679, users = 12502, depth = 29.87103 }, ['lo'] = { pos = 211, activeusers = 33, admins = 1, articles = 4058, edits = 94815, files = 0, pages = 12330, users = 15371, depth = 31.95295 }, ['mwl'] = { pos = 212, activeusers = 20, admins = 1, articles = 3880, edits = 98666, files = 0, pages = 10208, users = 12188, depth = 25.70966 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 12, admins = 2, articles = 3865, edits = 32051, files = 0, pages = 10585, users = 5988, depth = 9.153565 }, ['fur'] = { pos = 214, activeusers = 14, admins = 2, articles = 3758, edits = 170309, files = 318, pages = 8578, users = 13168, depth = 32.6612 }, ['rm'] = { pos = 215, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3754, edits = 162936, files = 51, pages = 9593, users = 18485, depth = 41.0914 }, ['lad'] = { pos = 216, activeusers = 26, admins = 5, articles = 3605, edits = 208840, files = 23, pages = 12944, users = 19607, depth = 108.2768 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 46, admins = 2, articles = 3584, edits = 205476, files = 300, pages = 16445, users = 117588, depth = 160.8943 }, ['gom'] = { pos = 218, activeusers = 16, admins = 4, articles = 3548, edits = 206344, files = 0, pages = 9030, users = 8599, depth = 54.55253 }, ['tum'] = { pos = 219, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3535, edits = 28928, files = 0, pages = 5432, users = 7165, depth = 1.533608 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3442, edits = 59688, files = 0, pages = 10953, users = 7869, depth = 25.94942 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 18, admins = 1, articles = 3366, edits = 115761, files = 0, pages = 7532, users = 16004, depth = 23.54302 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3360, edits = 43359, files = 0, pages = 11158, users = 8058, depth = 20.93056 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 27, admins = 1, articles = 3325, edits = 142749, files = 0, pages = 11196, users = 17187, depth = 71.44744 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 35, admins = 1, articles = 3309, edits = 85757, files = 0, pages = 9331, users = 11101, depth = 30.43893 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 17, admins = 3, articles = 3307, edits = 237351, files = 3, pages = 19162, users = 5476, depth = 284.7176 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 26, admins = 4, articles = 3270, edits = 121688, files = 32, pages = 8557, users = 11761, depth = 37.17486 }, ['cbk-zam'] = { pos = 227, activeusers = 20, admins = 2, articles = 3127, edits = 110060, files = 0, pages = 8229, users = 13490, depth = 35.60472 }, ['dv'] = { pos = 228, activeusers = 25, admins = 3, articles = 3017, edits = 129908, files = 932, pages = 11192, users = 23291, depth = 85.22227 }, ['av'] = { pos = 229, activeusers = 26, admins = 2, articles = 3008, edits = 82364, files = 0, pages = 14393, users = 13287, depth = 81.97784 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 16, admins = 3, articles = 2914, edits = 1606795, files = 0, pages = 10536, users = 21324, depth = 1043.382 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 28, admins = 1, articles = 2793, edits = 67724, files = 0, pages = 6574, users = 12623, depth = 18.87924 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 23, admins = 2, articles = 2771, edits = 69838, files = 9, pages = 11036, users = 13776, depth = 56.29797 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 17, admins = 4, articles = 2740, edits = 89806, files = 0, pages = 6904, users = 10716, depth = 30.04173 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 20, admins = 5, articles = 2601, edits = 89104, files = 0, pages = 5931, users = 13332, depth = 24.62505 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2578, edits = 73047, files = 0, pages = 8814, users = 7553, depth = 48.49263 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 9, admins = 2, articles = 2547, edits = 101615, files = 0, pages = 4634, users = 6618, depth = 14.72275 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2454, edits = 96420, files = 0, pages = 5521, users = 14986, depth = 27.27896 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2436, edits = 24101, files = 0, pages = 5346, users = 1885, depth = 6.433355 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 7, admins = 0, articles = 2420, edits = 54077, files = 0, pages = 2822, users = 1081, depth = 0.5287824 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 51, admins = 2, articles = 2089, edits = 92217, files = 0, pages = 4998, users = 13903, depth = 35.77877 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 19, admins = 2, articles = 2075, edits = 54157, files = 35, pages = 11575, users = 3258, depth = 98.07191 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 17, admins = 2, articles = 2057, edits = 106183, files = 0, pages = 14324, users = 9647, depth = 263.6324 }, ['xal'] = { pos = 243, activeusers = 16, admins = 1, articles = 2046, edits = 84868, files = 0, pages = 11795, users = 9246, depth = 163.3635 }, ['szy'] = { pos = 244, activeusers = 12, admins = 1, articles = 2030, edits = 128379, files = 0, pages = 5358, users = 2291, depth = 64.39703 }, ['za'] = { pos = 245, activeusers = 18, admins = 1, articles = 2010, edits = 39338, files = 0, pages = 4140, users = 9704, depth = 10.67036 }, ['kaa'] = { pos = 246, activeusers = 22, admins = 1, articles = 1933, edits = 45545, files = 3, pages = 5070, users = 10186, depth = 23.65909 }, ['pdc'] = { pos = 247, activeusers = 27, admins = 1, articles = 1932, edits = 105113, files = 0, pages = 5831, users = 30260, depth = 73.41853 }, ['dag'] = { pos = 248, activeusers = 38, admins = 4, articles = 1914, edits = 41021, files = 0, pages = 4387, users = 1752, depth = 15.61 }, ['atj'] = { pos = 249, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1909, edits = 14659, files = 0, pages = 3013, users = 3662, depth = 1.627164 }, ['to'] = { pos = 250, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1905, edits = 41553, files = 12, pages = 5322, users = 9195, depth = 25.12045 }, ['mdf'] = { pos = 251, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1870, edits = 64095, files = 0, pages = 11532, users = 8492, depth = 148.3783 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 19, admins = 2, articles = 1850, edits = 95296, files = 0, pages = 6418, users = 18722, depth = 90.52816 }, ['kbp'] = { pos = 253, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1698, edits = 16049, files = 0, pages = 3373, users = 3813, depth = 4.630053 }, ['jam'] = { pos = 254, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1685, edits = 20755, files = 0, pages = 3022, users = 7176, depth = 4.324056 }, ['na'] = { pos = 255, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1661, edits = 89515, files = 4, pages = 4880, users = 11453, depth = 68.89356 }, ['wo'] = { pos = 256, activeusers = 17, admins = 3, articles = 1651, edits = 104417, files = 0, pages = 5366, users = 13881, depth = 98.52445 }, ['tcy'] = { pos = 257, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1632, edits = 100071, files = 1, pages = 8596, users = 4882, depth = 211.9772 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1595, edits = 43681, files = 0, pages = 6739, users = 9107, depth = 67.41828 }, ['nov'] = { pos = 259, activeusers = 13, admins = 3, articles = 1516, edits = 177691, files = 0, pages = 4402, users = 10801, depth = 146.2883 }, ['nia'] = { pos = 260, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1514, edits = 17413, files = 0, pages = 3583, users = 1186, depth = 9.076032 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 16, admins = 1, articles = 1504, edits = 20577, files = 0, pages = 3072, users = 7937, depth = 7.280434 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1502, edits = 66395, files = 0, pages = 3906, users = 8889, depth = 43.54439 }, ['lg'] = { pos = 263, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1418, edits = 26719, files = 0, pages = 4805, users = 7130, depth = 31.72523 }, ['bi'] = { pos = 264, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1393, edits = 41712, files = 0, pages = 3289, users = 12111, depth = 23.49479 }, ['tpi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1351, edits = 86596, files = 0, pages = 5675, users = 12315, depth = 156.3121 }, ['jbo'] = { pos = 266, activeusers = 17, admins = 2, articles = 1305, edits = 111634, files = 0, pages = 5712, users = 14943, depth = 222.8812 }, ['roa-rup'] = { pos = 267, activeusers = 20, admins = 1, articles = 1293, edits = 205203, files = 0, pages = 4254, users = 12952, depth = 252.9682 }, ['fj'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1275, edits = 35384, files = 0, pages = 3628, users = 8323, depth = 33.21721 }, ['nqo'] = { pos = 269, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1266, edits = 9808, files = 0, pages = 2554, users = 2832, depth = 3.974879 }, ['lbe'] = { pos = 270, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1264, edits = 50183, files = 0, pages = 14620, users = 7773, depth = 383.2374 }, ['kg'] = { pos = 271, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1254, edits = 43781, files = 0, pages = 2900, users = 9940, depth = 26.01071 }, ['xh'] = { pos = 272, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1224, edits = 33792, files = 0, pages = 3789, users = 11635, depth = 39.16528 }, ['mnw'] = { pos = 273, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1223, edits = 33537, files = 0, pages = 4490, users = 2620, depth = 53.29951 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1218, edits = 53060, files = 0, pages = 3009, users = 6830, depth = 38.1278 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 21, admins = 2, articles = 1167, edits = 61337, files = 9, pages = 7709, users = 9278, depth = 250.0368 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1164, edits = 82551, files = 0, pages = 5559, users = 22955, depth = 211.7081 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 15, admins = 2, articles = 1150, edits = 33285, files = 0, pages = 3830, users = 1433, depth = 47.19801 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1112, edits = 39120, files = 0, pages = 2725, users = 7005, depth = 30.20588 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 16, admins = 0, articles = 1110, edits = 85131, files = 0, pages = 2055, users = 1163, depth = 30.02573 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 21, admins = 1, articles = 1087, edits = 37883, files = 0, pages = 3727, users = 9397, depth = 59.95615 }, ['sm'] = { pos = 281, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1064, edits = 42563, files = 0, pages = 3289, users = 9585, depth = 56.5907 }, ['gcr'] = { pos = 282, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1049, edits = 16200, files = 0, pages = 2554, users = 2153, depth = 13.05618 }, ['alt'] = { pos = 283, activeusers = 9, admins = 2, articles = 1044, edits = 35759, files = 0, pages = 3639, users = 1594, depth = 60.71235 }, ['chr'] = { pos = 284, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1026, edits = 46131, files = 0, pages = 3903, users = 21697, depth = 92.935 }, ['ltg'] = { pos = 285, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1014, edits = 35306, files = 0, pages = 3220, users = 6658, depth = 51.89527 }, ['guw'] = { pos = 286, activeusers = 24, admins = 2, articles = 957, edits = 26930, files = 0, pages = 1309, users = 451, depth = 2.783288 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 17, admins = 2, articles = 912, edits = 37767, files = 0, pages = 4000, users = 9312, depth = 108.2474 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 15, admins = 1, articles = 891, edits = 44093, files = 0, pages = 3321, users = 10420, depth = 98.75473 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 19, admins = 1, articles = 867, edits = 46116, files = 0, pages = 3802, users = 17646, depth = 139.0009 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 22, admins = 0, articles = 859, edits = 8674, files = 0, pages = 1625, users = 1529, depth = 4.244605 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 836, edits = 28347, files = 0, pages = 4236, users = 9380, depth = 110.687 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 12, admins = 0, articles = 832, edits = 31998, files = 0, pages = 1650, users = 872, depth = 18.74558 }, ['tn'] = { pos = 293, activeusers = 20, admins = 2, articles = 777, edits = 26735, files = 0, pages = 3344, users = 9183, depth = 87.2617 }, ['bm'] = { pos = 294, activeusers = 15, admins = 2, articles = 748, edits = 40179, files = 0, pages = 3140, users = 9816, depth = 130.8545 }, ['rmy'] = { pos = 295, activeusers = 19, admins = 2, articles = 730, edits = 50204, files = 0, pages = 2699, users = 16347, depth = 135.326 }, ['ts'] = { pos = 296, activeusers = 10, admins = 2, articles = 711, edits = 36591, files = 0, pages = 3749, users = 8782, depth = 178.1949 }, ['chy'] = { pos = 297, activeusers = 10, admins = 1, articles = 662, edits = 24100, files = 0, pages = 2255, users = 10552, depth = 61.8851 }, ['ve'] = { pos = 298, activeusers = 10, admins = 1, articles = 637, edits = 19101, files = 0, pages = 2121, users = 7159, depth = 48.87699 }, ['rn'] = { pos = 299, activeusers = 28, admins = 1, articles = 620, edits = 23085, files = 0, pages = 2446, users = 8936, depth = 81.86374 }, ['iu'] = { pos = 300, activeusers = 24, admins = 2, articles = 593, edits = 44482, files = 0, pages = 3180, users = 16931, depth = 266.22 }, ['ak'] = { pos = 301, activeusers = 22, admins = 1, articles = 590, edits = 28849, files = 0, pages = 2434, users = 12359, depth = 115.7785 }, ['ss'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 3, articles = 553, edits = 38029, files = 0, pages = 2384, users = 7587, depth = 174.8779 }, ['ch'] = { pos = 303, activeusers = 12, admins = 1, articles = 541, edits = 22826, files = 0, pages = 2494, users = 14358, depth = 119.2733 }, ['pnt'] = { pos = 304, activeusers = 11, admins = 1, articles = 480, edits = 35118, files = 0, pages = 2035, users = 9416, depth = 181.1105 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 42, admins = 0, articles = 471, edits = 24343, files = 0, pages = 2411, users = 7829, depth = 171.2926 }, ['ady'] = { pos = 306, activeusers = 12, admins = 1, articles = 451, edits = 12023, files = 0, pages = 3072, users = 5942, depth = 132.1821 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 16, admins = 1, articles = 444, edits = 15327, files = 0, pages = 1645, users = 388, depth = 68.17283 }, ['ik'] = { pos = 308, activeusers = 18, admins = 1, articles = 414, edits = 37523, files = 0, pages = 2542, users = 7904, depth = 390 }, ['ee'] = { pos = 309, activeusers = 16, admins = 2, articles = 405, edits = 49422, files = 0, pages = 3044, users = 13194, depth = 689.3573 }, ['din'] = { pos = 310, activeusers = 15, admins = 1, articles = 305, edits = 7888, files = 0, pages = 1083, users = 5656, depth = 47.39123 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 11, admins = 2, articles = 283, edits = 20478, files = 0, pages = 1979, users = 5953, depth = 371.6384 }, ['pwn'] = { pos = 312, activeusers = 13, admins = 0, articles = 277, edits = 9574, files = 0, pages = 428, users = 799, depth = 6.647282 }, ['kl'] = { pos = 313, activeusers = 16, admins = 2, articles = 241, edits = 74440, files = 0, pages = 2255, users = 12238, depth = 2305.392 }, ['ti'] = { pos = 314, activeusers = 11, admins = 2, articles = 233, edits = 23695, files = 0, pages = 2722, users = 8428, depth = 993.3597 }, ['dz'] = { pos = 315, activeusers = 17, admins = 1, articles = 227, edits = 29269, files = 0, pages = 2277, users = 9161, depth = 1048.337 }, ['cr'] = { pos = 316, activeusers = 16, admins = 2, articles = 158, edits = 36872, files = 0, pages = 2156, users = 16666, depth = 2734.795 }, ['ng'] = { pos = 317, activeusers = 1, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 318, activeusers = 1, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1376, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 323, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5036, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 324, activeusers = 1, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4062, depth = 0 }, ['blk'] = { pos = 326, activeusers = 12, admins = 0, articles = 0, edits = 0, files = 0, pages = 0, users = 0, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 327, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 281690, admins = 3757, articles = 59193907, edits = 3199788746, files = 2762363, pages = 244489083, users = 103285127, depth = 128.2437, date = '@1658656840' }, } return info ozjgzqw5oriklu1n01dqekvmhl8xd21 Катэгорыя:Арганізацыі Баку 14 645410 4163759 3643585 2022-07-23T16:02:22Z 31.200.12.242 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Арганізацыі паводле гарадоў Азербайджана|Баку]] [[Катэгорыя:Баку]] [[Катэгорыя:Арганізацыі паводле гарадоў|Баку]] pznjjvtvrdkhufvmcqhtgu0lib5usis Катэгорыя:Фільмы па сцэнарыях Рамана Паланскага 14 651072 4163809 3709254 2022-07-23T19:40:20Z StachLysy 62453 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Catmain|Раман Паланскі}} [[Катэгорыя:Фільмы паводле сцэнарыстаў|Паланскі Раман]] [[Катэгорыя:Раман Паланскі]] mh4oxdbdrc5zocl79z4665boblc9tpy Шаблон:Фільмы Рамана Паланскага 10 652373 4163813 4114295 2022-07-23T19:45:32Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Фільмы Рамана Паланскага |navbar = |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |загаловак = Фільмы {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі|Рамана Паланскага]] |стыль_цотных = background:#f0f0f0 |загаловак1 = |спіс1 = <div style="margin-top:-1ex;margin-bottom:-1ex;padding:0"> {{nobr|[[Нож у вадзе]] <small>(1962)</small> •}} {{nobr|[[Агіда (фільм)|Агіда]] <small>(1965)</small> •}} {{nobr|[[Тупік (фільм, 1966)|Тупік]] <small>(1966)</small> •}} {{nobr|[[Танец вампіраў (фільм)|Танец вампіраў]] <small>(1967)</small> •}} {{nobr|[[Дзіцё Размары]] <small>(1968)</small> •}} {{nobr|[[Макбет (фільм, 1971)|Макбет]] <small>(1971)</small> •}} {{nobr|[[Што? (фільм)|Што?]] <small>(1972)</small> •}} {{nobr|[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]] <small>(1974)</small> •}} {{nobr|[[Жылец (фільм, 1976)|Жылец]] <small>(1976)</small> •}} {{nobr|[[Тэс (фільм, 1979)|Тэс]] <small>(1979)</small> •}} {{nobr|[[Піраты (фільм, 1986)|Піраты]] <small>(1986)</small> •}} {{nobr|[[Нястрымны (фільм, 1988)|Нястрымны]] <small>(1988)</small> •}} {{nobr|[[Горкі месяц]] <small>(1992)</small> •}} {{nobr|[[Смерць і дзяўчына (фільм)|Смерць і дзяўчына]] <small>(1994)</small> •}} {{nobr|[[Дзявятая брама]] <small>(1999)</small> •}} {{nobr|[[Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст]] <small>(2002)</small> •}} {{nobr|[[Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст]] <small>(2005)</small> •}} {{nobr|{{Гэта выдатны артыкул}}{{Гэта артыкул года}} [[Прывід пяра]] <small>(2010)</small> •}} {{nobr|[[Разня (фільм, 2011)|Разня]] <small>(2011)</small> •}} {{nobr|[[Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры]] <small>(2013)</small> •}} {{nobr|[[Заснавана на рэальных падзеях (фільм, 2017)|Заснавана на рэальных падзеях]] <small>(2017)</small> •}} {{nobr|[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]] <small>(2019)</small>}} </div> }}<includeonly>{{#if:{{{nocat|}}}||[[Катэгорыя:Фільмы Рамана Паланскага]]}}</includeonly> <noinclude> {{collapsible option}} [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Фільмы паводле рэжысёраў|Паланскі Раман]] </noinclude> pf03fdnudpfepr0qfb00dh46wrym5j9 Святая Параскева (абраз з Пескаў) 0 658357 4163640 3718511 2022-07-23T12:11:34Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Святая Параскева |арыгінал = |аўтар = |год = 1646 |матэрыял = [[дошка]], [[ляўкас]], [[тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 117 |шырыня = 81 |даўжыня = 2,5 |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Музей старажытнабеларускай культуры }} '''Святая Вялікапакутніца Параскева''' — абраз з [[Свята-Мікалаеўская царква (Пескі)|царквы Святога Мікалая]] в. [[Пескі (Мастоўскі раён)|Пескі]] [[Мастоўскі раён|Мастоўскага раёна]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]], напісаны ў [[1646]] годзе. У [[1983]] годзе твор вывезены экспедыцыяй [[ІМЭФ НАН Беларусі]]<ref name="artmuseum"/> і паступіў у калекцыю [[Музей старажытнабеларускай культуры|Музея старажытнабеларускай культуры]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|КП-5086, Ж-369}})<ref name="Флікоп"/>. Памер абраза — {{num|117 × 81 × 2,5|см}}<ref name="МСБ">{{крыніцы/Музей старажытнабеларускай культуры. Альбом|}}</ref>. == Апісанне == Твор напісаны на дошцы [[тэмпера|тэмпернымі фарбамі]], фон аздоблены раслінным арнаментам, выразаным па [[ляўкас]]у, і пакрыты [[пазалота]]й. Даволі рэдкім для мясцовай традыцыі з’яўляецца тое, што абраз гэты — жыццяпісны: вакол постаці Св. Параскевы па краях у дванаццаці невялікіх круглых клеймах прадстаўлены эпізоды з яе жыцця. Да нашага часу дайшлі адзінкавыя жыцційныя беларускія іконы, таму дадзены абраз уяўляе асобную цікавасць<ref>Ярошевич, А. Белорусские иконы «Параскевы Пятницы» с житием // Волинська ікона: даслідження та реставрація: Науковий збірник. Випуск 12. Матеріали ХІІ міжнародної наукової конференції, м. Луцьк — Володимир-Волинський, 2-3 листопада 2006 року, Луцьк, 2006, с. 29-31</ref>. Адзін з іх знаходзіцца ў [[Траецкая царква (Бездзеж)|Траецкай царкве]] ў [[Бездзеж]]ы [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] і па даце стварэння — 1659 г. — даволі блізкі да абраза з Пескаў<ref name="artmuseum">[https://www.artmuseum.by/by/aboutmuseum/research/razdel/datavanyiya-abrazyi-grodzenshchyinyi.html ДАТАВАНЫЯ АБРАЗЫ ГРОДЗЕНШЧЫНЫ]</ref>. [[Файл:Святая Параскева. Пескі.jpg|міні|злева|Раскрыццё абраза]] Першапачаткова абраз меў значна большыя памеры. Па невядомым прычынам ён быў абрэзаны па перыметру, устаўлены ў новую раму, перагрунтаваны і запісаны. Пры гэтым ніжнія бакавыя клеймы са сцэнамі жыція святой былі страчаны фактычна поўнасцю, а астатнія абпілены напалову<ref name="artmuseum"/>. Па ніжнім краі змешчаны кірылічны [[надпіс]] у тры радкі, нанесены чорнай фарбай па белым фоне. Некаторыя словы, якія можна разабраць з надпісу, гэта ''«РоКϫ АХМS МЦА…»'', ''«Мученицы Прасковьи»''. Такім чынам, з укладнога тэксту становіцца вядомай дата напісання дадзенага твору — 1646 г. У некаторых альбомах пра абраз Св. Параскевы прыведзены не дакладныя звесткі — памылкова фігуруе 1642 год<ref>{{крыніцы/Музей старажытнабеларускай культуры. Альбом|с=27}}</ref><ref name="Флікоп"/>. Фрагмент тэксту, дзе фігуруе імя [[данатар]]а, страчаны<ref name="Флікоп">[[Галіна Флікоп-Світа]]. [https://www.academia.edu/41777743/%D0%97%D0%B0%D0%B1%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D0%BD%D1%8F_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D1%8F_%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%B7_%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%B5%D0%BA_%D0%B4%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D1%88%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%BE_%D1%81%D0%B0_%D1%81%D0%BF%D1%96%D1%81%D0%B0%D1%9E_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D0%B9_%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%91%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_ Датаваныя абразы XVII—XVIIІ стст. У зборах Музея старажытнабеларускай культуры Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]. // Волинська ікона: дослідження та реставрація. Науковий збірник. Випуск 24. 2018</ref>. Абраз прайшоў рэстаўрацыю, у выніку чаго набыў свой першапачатковы выгляд (рэстаўратар [[А. Тарасік]])<ref name="artmuseum"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Галіна Флікоп-Світа]]. [https://www.academia.edu/41777743/%D0%97%D0%B0%D0%B1%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D0%BD%D1%8F_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D1%8F_%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%B7_%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%B5%D0%BA_%D0%B4%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D1%88%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%BE_%D1%81%D0%B0_%D1%81%D0%BF%D1%96%D1%81%D0%B0%D1%9E_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D0%B9_%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%91%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_ Датаваныя абразы XVII—XVIIІ стст. У зборах Музея старажытнабеларускай культуры Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]. // Волинська ікона: дослідження та реставрація. Науковий збірник. Випуск 24. 2018 [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Катэгорыя:Карціны 1646 года]] [[Катэгорыя:Пескі (Мастоўскі раён)]] ahfcoxc95bf5108z0qa1z8nlblqu78i 4163706 4163640 2022-07-23T13:47:22Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Апісанне */ wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Святая Параскева |арыгінал = |аўтар = |год = 1646 |матэрыял = [[дошка]], [[ляўкас]], [[тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 117 |шырыня = 81 |даўжыня = 2,5 |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Музей старажытнабеларускай культуры }} '''Святая Вялікапакутніца Параскева''' — абраз з [[Свята-Мікалаеўская царква (Пескі)|царквы Святога Мікалая]] в. [[Пескі (Мастоўскі раён)|Пескі]] [[Мастоўскі раён|Мастоўскага раёна]] [[Гродзенская вобласць|Гродзенскай вобласці]], напісаны ў [[1646]] годзе. У [[1983]] годзе твор вывезены экспедыцыяй [[ІМЭФ НАН Беларусі]]<ref name="artmuseum"/> і паступіў у калекцыю [[Музей старажытнабеларускай культуры|Музея старажытнабеларускай культуры]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|КП-5086, Ж-369}})<ref name="Флікоп"/>. Памер абраза — {{num|117 × 81 × 2,5|см}}<ref name="МСБ">{{крыніцы/Музей старажытнабеларускай культуры. Альбом|}}</ref>. == Апісанне == Твор напісаны на дошцы [[тэмпера|тэмпернымі фарбамі]], фон аздоблены раслінным арнаментам, выразаным па [[ляўкас]]у, і пакрыты [[пазалота]]й. Даволі рэдкім для мясцовай традыцыі з’яўляецца тое, што абраз гэты — жыццяпісны: вакол постаці Св. Параскевы па краях у дванаццаці невялікіх круглых клеймах прадстаўлены эпізоды з яе жыцця. Да нашага часу дайшлі адзінкавыя жыцційныя беларускія іконы, таму дадзены абраз уяўляе асобную цікавасць<ref>Ярошевич, А. Белорусские иконы «Параскевы Пятницы» с житием // Волинська ікона: даслідження та реставрація: Науковий збірник. Випуск 12. Матеріали ХІІ міжнародної наукової конференції, м. Луцьк — Володимир-Волинський, 2-3 листопада 2006 року, Луцьк, 2006, с. 29-31</ref>. Адзін з іх знаходзіцца ў [[Траецкая царква (Бездзеж)|Траецкай царкве]] ў [[Бездзеж]]ы [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] і па даце стварэння — 1659 г. — даволі блізкі да абраза з Пескаў<ref name="artmuseum">[https://www.artmuseum.by/by/aboutmuseum/research/razdel/datavanyiya-abrazyi-grodzenshchyinyi.html ДАТАВАНЫЯ АБРАЗЫ ГРОДЗЕНШЧЫНЫ]</ref>. [[Файл:Святая Параскева. Пескі.jpg|міні|злева|Раскрыццё абраза]] [[Файл:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. Святая Вялікапакутніца Параскева, з жыціем. 1642 (02).jpg|thumb|Фрагмент абраза]] Першапачаткова абраз меў значна большыя памеры. Па невядомым прычынам ён быў абрэзаны па перыметру, устаўлены ў новую раму, перагрунтаваны і запісаны. Пры гэтым ніжнія бакавыя клеймы са сцэнамі жыція святой былі страчаны фактычна поўнасцю, а астатнія абпілены напалову<ref name="artmuseum"/>. Па ніжнім краі змешчаны кірылічны [[надпіс]] у тры радкі, нанесены чорнай фарбай па белым фоне. Некаторыя словы, якія можна разабраць з надпісу, гэта ''«РоКϫ АХМS МЦА…»'', ''«Мученицы Прасковьи»''. Такім чынам, з укладнога тэксту становіцца вядомай дата напісання дадзенага твору — 1646 г. У некаторых альбомах пра абраз Св. Параскевы прыведзены не дакладныя звесткі — памылкова фігуруе 1642 год<ref>{{крыніцы/Музей старажытнабеларускай культуры. Альбом|с=27}}</ref><ref name="Флікоп"/>. Фрагмент тэксту, дзе фігуруе імя [[данатар]]а, страчаны<ref name="Флікоп">[[Галіна Флікоп-Світа]]. [https://www.academia.edu/41777743/%D0%97%D0%B0%D0%B1%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D0%BD%D1%8F_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D1%8F_%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%B7_%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%B5%D0%BA_%D0%B4%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D1%88%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%BE_%D1%81%D0%B0_%D1%81%D0%BF%D1%96%D1%81%D0%B0%D1%9E_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D0%B9_%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%91%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_ Датаваныя абразы XVII—XVIIІ стст. У зборах Музея старажытнабеларускай культуры Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]. // Волинська ікона: дослідження та реставрація. Науковий збірник. Випуск 24. 2018</ref>. Абраз прайшоў рэстаўрацыю, у выніку чаго набыў свой першапачатковы выгляд (рэстаўратар [[А. Тарасік]])<ref name="artmuseum"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Галіна Флікоп-Світа]]. [https://www.academia.edu/41777743/%D0%97%D0%B0%D0%B1%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D0%BD%D1%8F_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D1%8F_%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%B7_%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%B5%D0%BA_%D0%B4%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D1%88%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%BE_%D1%81%D0%B0_%D1%81%D0%BF%D1%96%D1%81%D0%B0%D1%9E_%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B0%D0%B9_%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%96_%D0%91%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_ Датаваныя абразы XVII—XVIIІ стст. У зборах Музея старажытнабеларускай культуры Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]. // Волинська ікона: дослідження та реставрація. Науковий збірник. Випуск 24. 2018 [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Катэгорыя:Карціны 1646 года]] [[Катэгорыя:Пескі (Мастоўскі раён)]] sqsiyo41xir0zjrffqcjy0xzt7okbfu Геня Жытамірскі 0 659721 4163833 4107357 2022-07-23T20:01:06Z StachLysy 62453 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Асоба |імя = Геня Жытамірскі |арыгінал імя = {{lang-pl|Henio Żytomirski}} |партрэт = Henio.jpg |шырыня = |подпіс = Геня Жытамірскі 5 ліпеня 1939 года |апісанне = |імя пры нараджэнні = |род дзейнасці = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = |падданства = |дата смерці = |месца смерці = |бацька = |маці = |муж = |жонка = |дзеці = |узнагароды і прэміі = |сайт = |Commons = |Rodovid = }} '''Геня Жытамірскі''' ({{lang-pl|Henio Żytomirski}}, {{lang-he|הניו ז'יטומירסקי}}; [[25 сакавіка]] [[1933]], [[Люблін]] — [[9 лістапада]] [[1942]], канцэнтрацыйны лагер {{нп5|Майданак|Майданак|pl|Lublin (KL)}}) — яўрэйскі хлопчык з Любліна, ахвяра [[Халакост]]у. Паходзіў з [[Асіміляцыя (сацыялогія)|асіміляванай]] яўрэйскай сям’і. Калі пачалася [[Другая сусветная вайна]] яму было 6 гадоў. У 1941 г. яму і ўсёй яго сям’і давялося пераехаць у Люблінскае гета. У 1942 г. гета было ліквідавана, а некалькі тысяч люблінскіх яўрэяў, уключаючы Геню, былі забітыя. Дзякуючы мерапрыемствам, прысвечаным памяці люблінскіх яўрэяў, яго постаць стала адным з сімвалаў {{нп5|Халакост ў Польшчы|Халакосту ў Польшчы|pl|Zagłada Żydów na ziemiach polskich podczas okupacji niemieckiej}}<ref>{{cite web |url = http://old.holocaust.uj.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=222:qlisty-do-heniaq-fotoreporta&catid=20:badania-postaw&Itemid=212&lang=en |2 = |title = „Letters to Henio” Photo Report |first = |last = |author = |authorlink = |coauthors = |date = 10.12.2010 |month = |year = |work = |publisher = Centre for Holocaust Studies at The Jagiellonian University |location = |page = |pages = |at = |language = en |trans_title = |format = |doi = |archiveurl = https://www.webcitation.org/6VtXPBzni?url=http://old.holocaust.uj.edu.pl/index.php?option=com_content |archivedate = 27 студзеня 2015 |accessdate = 2015-01-24 |quote = |ref = |separator = |postscript = |deadurl = yes }}</ref><ref>{{cite web| url = http://www.ushmm.org/m/pdfs/Publication_OP_2012-12.pdf| title = The Holocaust and Coming to Terms with the Past in Post-Communist Poland| accessdate = 2015-04-08| first = | last = | author = Jolanta Ambrosewicz-Jacobs| authorlink = | coauthors = | date = 21.04.2012| month = | year = | work = Center for Advanced Holocaust Studies| publisher = United States Holocaust Memorial Museum| page = | pages = | language = en| archiveurl = https://www.webcitation.org/6XdAPz6Dy?url=http://www.ushmm.org/m/pdfs/Publication_OP_2012-12.pdf| archivedate = 8 красавіка 2015| quote = | ref = | separator = | postscript = | deadurl = no}}</ref>. == Сям’я == Гісторыя сям’і Жытамірскіх адноўлена не цалкам. Вядома, што дзед Гені Жытамірскага, Фраім (Эфраім) Жытамірскі, нарадзіўся ў 1880 г. у [[Мэджыбіж|Меджыбіжы]] на [[Падолле|Падоллі]] (Украіна). У канцы XIX стагоддзя ў [[Варшава|Варшаве]] ён сустрэў сваю будучую жонку Хаю (у дзявоцтве Меламед) з [[Рыга|Рыгі]] (Латвія). У іх было пяцёра дзяцей. Ёсць звесткі, што Фраім удзельнічаў у рэлігійным жыцці варшаўскага {{нп5|кагал|кагалу|en|Qahal}}, але невядома, чым ён займаўся прафесійна. Пасля [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] сям’я Жытамірскіх пераехала ў Люблін і пасялілася на вуліцы Любартоўскай, 22. Сям’я Хаі засталася ў Варшаве, а стрыечная сястра Фраіма Лена Хехтман эмігравала ў [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]. У Любліне Фраім Жытамірскі быў уладальнікам канцылярскай крамы<ref name="Rodzina">{{cite web | url = http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/rodzina-zytomirskich/ | title = Rodzina Żytomirskich | accessdate = 2020-10-30 | author = | first = Dominika | last = Majuk | name = Dominika | date = | year = | month = | work = | publisher = Teatr NN | 13 = | pages = | language = pl | archiveurl = https://web.archive.org/web/20201030104302/http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/rodzina-zytomirskich/ | archivedate = 30 кастрычніка 2020 | deadurl = yes }}</ref>. Яго сын, Самуэль (Шмуэль), ажаніўся з Сарай (дзявочае прозвішча Оксман) і атрымаў педагагічную адукацыю. Спачатку працаваў настаўнікам у яўрэйскай школе ў Варшаве, а потым у пачатковай школе ў [[Быхава|Быхаве]]. Быў яе заснавальнікам і, верагодна, дырэктарам. Выкладаў гісторыю і літаратуру. Шмуэль быў прыхільнікам новых адукацыйных тэндэнцый у яўрэйскай адукацыі (яўрэйскія свецкія школы {{нп5|Тарбут|Тарбут|uk|Тарбут}} мелі навучальную праграму ў польскіх школах, але з акцэнтам на [[іўрыт]]). Верагодна, што акрамя працы ў Быхаве ён выкладаў і ў Любліне. Сара кіравала крамай. У 1933 годзе ў іх нарадзіўся сын Геня<ref name="Rodzina"/>. Дачка Фраіма Соня выйшла замуж за Юзафа Корнберга, а потым яны пасяліліся ў [[Казімеж Дольны|Казімежы Дольным]]. У 1936 годзе ў іх нарадзіўся сын Абрагам. Эстэр і Рахель — дзве іншыя дачкі Фраіма замуж не выйшлі <ref name="Rodzina"/>. Другі сын, Лявон (Іегуда), іміграваў у [[Брытанскі мандат у Палесціне|Палесціну]] ў 1937 годзе. Падобна як і яго бацька Фраім і брат Самуэль, Лявон быў прыхільнікам [[Сіянізм|сіянісцкіх ідэй]]. Падчас эміграцыі ажаніўся з Ханай (дзявочае прозвішча Хохберг). Уся сям’я Жытамірскіх спрабавала выехаць у Палесціну, але безвынікова. 1 верасня 1939 г. пачалася [[Польская абарончая вайна (1939)|вайна]]. З усёй сям’і выжыў толькі Лявон Жытамірскі<ref name="Rodzina"/>. Падрабязнасці жыцця Гені Жытамірскага і яго сям’і сталі вядомыя, дзякуючы дачцы Лявона Нэтце Жытамірскай-Авідар, мастачцы з Ізраіля. У 2001 годзе яна прыехала ў Люблін і прывезла з сабой некалькі лістоў і фотаздымкаў з сямейнага альбома. У Любліне яна пазнаёмілася з супрацоўнікамі {{нп5|Цэнтр «Брама Гродска — Тэатр NN»|Цэнтра «Брама Гродска — Тэатр NN»|uk|Брама Ґродська — Театр NN}}, якія імкнуцца захаваць памяць аб яўрэйскім мінулым горада. Пасля размовы з імі яна вырашыла накіраваць у Люблін і іншыя дакументы з сямейнага архіву<ref>{{cite web | author = Aviva Lori| title = Letters to a dead Jewish child| url = https://www.haaretz.com/1.5014029| journal = Haaretz| oznaczenie = | wydanie = | strony = | date = 03.04.2008| rok = | miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = | miejsce = | issn = | id = | cytat = | language = en| accessdate = 2020-10-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20180718055041/https://www.haaretz.com/1.5014029 | archivedate = 18-07-2018}}</ref>. {{familytree/start}} {{familytree | | | | | | | | | | | | | |Fro|~|y|~|Haj| |Haj= Хая (Меламед)|Fro=Фраім Жытамірскі}} {{familytree | |,|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|+|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|.|}} {{familytree |Shm|y|Sar| |Son|y|Yos| |Est| |Leon|y|Han| |Rac| |Shm=Шмуэль|Sar=Сара (Оксман)|Son=Соня|Yos= Юзаф Корнберг|Est=Эстэр|Leon=Лявон|Han=Хана (Хохберг)|Rac=Рахель}} {{familytree | | | |!| | | | | | | |!| | | | | |,|-|-|-|-|-|^|-|.|}} {{familytree | | |Hen | | | | | |Avr| | | |Net|y|Nach| |Jac|y|Ere|Hen='''Генрых'''|Avr=Абрагам|Net=Нэтта|Nach=Нахум Авідар|Jac=Якаў|Ere=Эрэль}} {{familytree | | | | | | | | | | | | | | | |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | |!|}} {{familytree | | | | | | | | | | | | | | |Yuv| |Szm| |Jac| |Dga||Yuv=Юваль|Szm=Шмуэль|Jac=Якаў|Dga=Дганіт}} {{familytree/end}} == Біяграфія == [[Файл:Szewska Street 3 in Lubin.jpg|міні|Дом па адрасе вул. Шэўская, 3, дзе сям’я Жытамірскіх жыла да 1941 года]] Геня Жытамірскі нарадзіўся 25 сакавіка 1933 г. у Любліне. Быў адзіным дзіцём сваіх бацькоў. У верасні 1937 г. пачаў наведваць дзіцячы садок. У ліпені 1938 года адпачываў у вёсцы Руды каля [[Пулавы (гміна)|Пулаваў]]. Стрыечны брат пісаў пра яго як пра жывое і рухлівае дзіця<ref name="życiorys">{{Cite web | url = http://tnn.pl/pm,2893.html| title = Henio Żytomirski – życiorys| accessdate = 2015-01-24 | author = | last name = Żytomirska-Avidar| name = Netta | author link = | date = 21.01.2002| year = | miesiąc = | praca = | publisher = Teatr NN| oznaczenie = | pages = | language = pl en | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160330132919/http://tnn.pl/pm,2893.html| archivedate = 30.03.2016| id = | cytat = | odn =}}</ref>. Ёсць здымкі практычна з кожнага года жыцця Гені (да шасці гадоў). Апошні яго здымак быў зроблены 5 ліпеня 1939 г. на прыступках аднаго з банкаў у Любліне. На фотакартцы сарамліва ўсміхаецца маленькі Геня, апрануты ў белую кашульку, клятчастыя шорты і паласатыя шкарпэткі<ref name="Henio, Chaim">{{Cite web| last name = Dras| name = Teresa| author = | title = Henio, Chaim| url = http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/docmetadate?id=19488&from=&dirids=1&ver_id=&lp=4&QI=| journal = Kurier Lubelski| oznaczenie = | edition = | pages = | date = 19.04.2008| year = | miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = | place = | issn = | id = | cytat = | language = | accessdate = 2015-02-08}}{{Недаступная спасылка}}</ref>. Улетку 1939 г. хлопчык вучыўся ездзіць на новым веласіпедзе, а таксама рыхтаваўся пайсці ў школу<ref>{{Cite web | last name = Fijałkowska| name =Magdalena | author = | last name2 = Sulisz| name2 =Waldemar |title = Tak tęsknię za Heniem| url = http://www.dziennikwschodni.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070615/MAGAZYN/70614030| journal = Dziennik Wschodni| adres czasopisma = | oznaczenie = | edition = | pages = | date = 15 czerwca 2007| year = | miesiąc = | place = | issn = | language = | accessdate = 2015-02-08 | odn =}}</ref>. Яго бацька хацеў, каб Геня вывучыў [[іўрыт]], а потым паехаў у Палесціну<ref name="życiorys">{{Cite web | url = http://tnn.pl/pm,2893.html| title = Henio Żytomirski – życiorys| accessdate = 2015-01-24 | author = | last name = Żytomirska-Avidar| name = Netta | author link = | date = 21.01.2002| year = | miesiąc = | praca = | publisher = Teatr NN| oznaczenie = | pages = | language = pl en | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160330132919/http://tnn.pl/pm,2893.html| archivedate = 30.03.2016| id = | cytat = | odn =}}</ref>. Гэтым планам не было суджана спраўдзіцца з пачаткам [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. У пачатку вайны бацька Гені — Шмуэль ненадоўга паехаў у [[Львоў]], спрабуючы атрымаць дазвол на выезд яго сям’і за мяжу. Справа была няўдалай, і ён вярнуўся ў Люблін. 24 сакавіка 1941 г. Жытамірскі атрымаў загад пакінуць кватэру па адрасе вул. Шэўская д. 3 і пераехаць у [[гета]] па адрасе вул. Кавальская д. 11. Шмуэль стаў супрацоўнікам {{нп5|юдэнрат|юдэнрата|ru|Юденрат}} і паштовым работнікам у гета. Яго цёткі, Рахель і Эстэр таксама працавалі ў гета, а маці — дома. Дзед Фраім памёр 10 лістапада 1941 г. ад тыфу<ref name="Rodzina"/>. Перад смерцю дзед папрасіў пахаваць яго каля брамы на могілках, каб «першым убачыць вызваленне Любліна». Аднак у 1943 г. падчас ліквідацыі могілак магіла і надмагілле Фраіма Жытамірскага былі знішчаны<ref>{{Cite web | url = http://uczycsiezhistorii.pl/projekt/listy-do-henia-doswiadczenie-pustki-po-zagladzie-lublin/| title = «Listy do Henia» – doświadczenie pustki po Zagładzie (Lublin)| accessdate = 2020-10-30 | author = | last name = | name = | date = | year = 2006| miesiąc = | praca = | publisher = Uczyć się z historii| oznaczenie = | pages = | language = | archiveurl = https://web.archive.org/web/20201030103307/http://uczycsiezhistorii.pl/projekt/listy-do-henia-doswiadczenie-pustki-po-zagladzie-lublin/| archivedate = 30.10.2020| id = | cytat = | odn =}}</ref>. У ноч з 16 на 17 сакавіка 1942 г. немцы пачалі ліквідацыю Люблінскага гета. Хутчэй за ўсё да 20 красавіка 1942 г. усе жанчыны сям’і Жытамірскіх былі дэпартаваны ў {{нп5|Лагер смерці ў Бэлжцы|лагер смерці ў Бэлжцы|pl|Obóz zagłady w Bełżcu}} ў рамках {{нп5|Аперацыя «Рэйнхард»|аперацыі «Рэйнхард»|pl|Einsatz Reinhardt}}. Геня і яго бацька былі пераведзены ў гета ў Майдан Татарскі (адзін з раёнаў Любліна) <ref name="Rodzina"/>. Апошні ліст Шмуэля Жытамірскага, дзе ўзгадваецца пра Геня, быў дастаўлены ў штаб-кватэру [[Чырвоны Крыж|Чырвонага Крыжа]] 8 студзеня 1943 г. (дата напісання ліста невядомая, напэўна, ён быў напісаны значна раней)<ref name="kalendarium">{{Cite web| url = http://tnn.pl/Henio_%C5%BBytomirski_-__kalendarium_%C5%BCycia,1443.html| title = Henio Żytomirski – kalendarium życia| accessdate = 2015-01-24| author = | last name = | name = | date = | year = 2006| miesiąc = | praca = | publisher = Teatr NN| oznaczenie = | pages = | language = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6WMNilrPB?url=http://www.teatrnn.pl/leksykon/node/154/rodzina_%C5%BCytomirskich_z_lublina| archivedate = 15 лютага 2015| id = | cytat = | odn = | deadurl = no}}</ref>: {{цытата|аўтар=[Самуэль]|Дарагі Лявон! Я атрымаў прывітанне. Незвычайна крануты. Бацька памёр 10 лістапада 1941 г. Мы з Генюсям разам. Перадайце прывітанне Хане і ўсёй маёй сям’і<ref>{{Cite web| url = http://www.biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/docmetadate?id=19654&from=&dirids=1&ver_id=53377&lp=41&QI=94EE21E70F4432816820EFE81F8F4337-13| title = Korespondencja Leona Żytomirskiego| accessdate = 2015-01-24| author = | last name = | name = | date = | year = 1942/1943| miesiąc = | praca = | publisher = Biblioteka Multimedialna Teatrnn.pl| oznaczenie = | pages = | language = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6VtYELvvn?url=http://www.biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/docmetadata?id=19654| archivedate = 27 студзеня 2015| id = | cytat = | odn = | deadurl = no}}</ref>.}} Пасля ліквідацыі гета ў Майдане Татарскім, 9 лістапада 1942 г., зняволеныя былі перавезены ў канцлагер у Майданку. Хутчэй за ўсё, у той жа дзень Геня быў закатаваны ў газавай камеры разам з іншымі дзецьмі і састарэлымі, няздольнымі працаваць. Яго бацька быў накіраваны ў працоўны лагер у {{нп5|Вянява (Люблін)|Вяняве|pl|Wieniawa (Lublin)}}, дзе на месцы разбураных яўрэйскіх могілак будаваўся спартыўны стадыён<ref name="Rodzina"/>. У сваім апошнім лісце да сваякоў, адпраўленым 19 сакавіка 1943 г., Шмуэль Жытамірскі пісаў толькі пра сябе, а гэта значыць, што ў той час іншых членаў сям’і ўжо не было ў жывых <ref name="życiorys"/>. Падрабязнасці смерці Шмуэля невядомыя. Хутчэй за ўсё ён быў застрэлены падчас {{нп5|Эрнтэфест|акцыі Эрнтэфест|pl|Aktion Erntefest}}<ref name="Rodzina"/>. == Ушанаванне памяці == На аснове рэканструкцыі гісторыі жыцця Гені Люблінскі цэнтр «Брама Гродска — Тэатр NN» рэалізаваў шэраг праектаў, прысвечаных захаванню памяці аб яўрэйскай абшчыне Любліна. У рамках праекта «Лісты ў гета» з 2001 года моладзь з Любліна рассылала лісты на выпадкова выбраныя адрасы дамоў, якія існавалі ў Люблінскім гета (большасць з іх былі знішчаны ў 1942 годзе нацыстамі)<ref>{{Cite web | url = https://radio.lublin.pl/2019/01/27-01-2019-reportaz-mariusza-kaminskiego-listy-do-getta/| title = Listy do getta | accessdate = 2020-10-30 | author = | last name = Kamińsky | name = Mariusz | date = 13.03.2004| year = | miesiąc = | praca = | publisher = Radio Lublin| oznaczenie = | pages = | language = | archiveurl = https://web.archive.org/web/20201030105619/https://radio.lublin.pl/2019/01/27-01-2019-reportaz-mariusza-kaminskiego-listy-do-getta/| archivedate = 30.10.2020| id = | cytat = | odn =}}</ref>. Потым лісты былі накіраваны адпраўшчыкам з анатацыямі «такога адраса няма» альбо «невядомы адрасат»<ref>{{Cite book | title = Kręgi pamięci| wydawca = Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”| author = Tomasz Pietrasiewicz|author link=Tomasz Pietrasiewicz |publisher = Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”| place = Lublin| year = 2008| pages = 120| isbn = 978-83-61064-18-3}}</ref>. У 2002 годзе сярод атрымальнікаў гэтых лістоў упершыню з’явіўся Геня Жытамірскі<ref>{{Cite book | title = Kręgi pamięci| wydawca = Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”| author = Tomasz Pietrasiewicz|author link=Tomasz Pietrasiewicz |publisher = Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”| place = Lublin| year = 2008| pages = 120| isbn = 978-83-61064-18-3}}</ref>. З 2005 года дадзены праект ужо пад назвай «Лісты да Гені» сканцэнтраваўся на гісторыі жыцця хлопчыка і праводзіцца ў рамках святкавання Дня Памяці ахвяр Халакосту<ref>{{Cite web| url = http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/189425.html| title = «Listy do Henia» – Dzień Pamięci o Holokauście i przeciwdziałaniu zbrodniom przeciw ludzkości| accessdate = 2015-01-24| author = | last name = Krzykała| name = Monika| date = 13.04.2006| year = | miesiąc = | praca = | publisher = Portal organizacji pozarządowych| oznaczenie = | pages = | language = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6VtYdQciB?url=http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/189425.html| archivedate = 27 студзеня 2015| id = | cytat = | odn = | deadurl = yes}}</ref>. {{цытата|Немагчыма ўзгадаць 40 000 твараў люблінскіх ахвяр Халакосту. Памятайце хаця б адзін<ref name="Henio, Chaim"/>}} Пачынаючы з 2005 года, 19 красавіка, на прыступках банка Pekao па адрасе Krakowskie Przedmieście, 64 (да вайны тут знаходзілася сядзіба банка Народнай Гаспадаркі) была ўстаноўлена рэпрадукцыя апошняй фатаграфіі Гені — гэта тое самае месца, дзе хлопчык быў сфатаграфаваны ў 1939 годзе за два месяцы да пачатку вайны. Таксама была ўсталявана спецыяльная [[паштовая скрыня]], у якую ўсе госці — навучэнцы люблінскіх школ і іншыя выпадковыя жадаючыя маглі ўкінуць ліст адрасаваны хлопчыку<ref>{{Cite web| last name = Wilkowski| name = Marcin| author = | title = Powrót Henia Żytomirskiego| url = http://wilkowski.org/wp-content/uploads/downloads/2012/03/powrot_henia_zytomirskiego_wilkowski.pdf| journal = Kultura Współczesna| adres czasopisma = | oznaczenie = | edition = №1| pages = 202-211| date = | year = 2010| miesiąc = place =| issn = | language = | accessdate = 2015-02-08| odn = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6VtYTBq3X?url=http://wilkowski.org/wp-content/uploads/downloads/2012/03/powrot_henia_zytomirskiego_wilkowski.pdf| archivedate = 27 студзеня 2015| deadurl = yes}}</ref>. У межах мерапыемства праводзяцца семінары для студэнтаў, накіраваныя на азнаямленне ўдзельнікаў з тэмай Халакосту праз прызму лёсу аднаго дзіцяці<ref>{{Cite web | last name = Miłkowska| name =Małgorzata | author = |title = Listy do Henia| url = http://cpe.poznan.pl/wp-content/themes/cpe/files/CPE_poradnik_metodyczny.pdf| journal = Poradnik metodyczny. Edukacja kulturowa| adres czasopisma = | oznaczenie = | edition =| pages = 34-51| date = | year = 2014| miesiąc = | place = Poznań| issn = | language = | accessdate = 2020-10-30 | odn =}}</ref>. У 2003 г. у рамках праграмы ЕС «Нацысцкія канцэнтрацыйныя лагеры ў гістарычнай памяці» Цэнтр «Брама Гродска — Тэатр NN» у супрацоўніцтве з {{нп5|Дзяржаўным музей на Майданку|Дзяржаўным музеем на Майданку|pl|Państwowe Muzeum na Majdanku}} падрыхтаваў выставу «Азбука — дзеці ў лагеры Майданак». Выстава знаходзіцца ў лагернай [[Казарма|казарме]] № 53 і прысвечана чацвярым дзецям, якія былі зняволенымі лагера: яўрэям Гені Жытамірскаму і Галіне Грынштэйн, польцы Яніне Бучэк і беларусу Пятру Кірышчэнка<ref>{{Cite web | last name = Ziębińska-Witek| name =Anna | author = |title = Reprezentacje «Wiedzy trudnej». Elementarz Tomasza Pietrasiewicza| url = https://docplayer.pl/7025523-Z-warsztatu-pracy-historyka-reprezentacje-wiedzy-trudnej-elementarz-tomasza-pietrasiewicza.html| journal = Historyka| adres czasopisma = | oznaczenie = | edition =T. XL| pages = 59-71| date = | year = 2010| miesiąc = | place = Poznań| issn = | language = | accessdate = 2020-10-30 | odn =}}</ref>. Прастора казармы сімвалічна падзелена на дзве часткі — «свет школы і азбукі» і «свет лагера». На выставе паказаны лёс дзяцей у канцлагеры, якіх гвалтоўна выкінулі з простага і наіўнага свету буквара і кінулі ў свет лагера<ref>{{Cite web | url = http://tnn.lublin.pl/elementarz/prasa/18.html| title =«Żyła sobie raz Elżunia»| accessdate = 2015-01-24 | author = | last name = Grudzińska| name = Marta| date = | year = 2003| miesiąc = | praca = | publisher = Niecodziennik Biblioteczny| oznaczenie = | pages = | language = | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160304043145/http://tnn.lublin.pl/elementarz/prasa/18.html| archivedate = 04.03.2016| id = | cytat = | odn =}}</ref>. Выстава на дадзены момант зачынена для наведвальнікаў<ref>{{Cite web| url = http://www.majdanek.eu/articles.php?acid=148| title = Elementarz – Dzieci w obozie na Majdanku| accessdate = 2015-02-21| author = | last name = | name = | date = | year = | miesiąc = | praca = | publisher = Państwowe Muzeum na Majdanku| oznaczenie = | pages = | language = | archiveurl = https://www.webcitation.org/6WVCutlmk?url=http://www.majdanek.eu/articles.php?acid=148| archivedate = 21 лютага 2015| id = | cytat = | odn = | deadurl = yes}}</ref>. Створаны два вэб-фотаальбомы: адзін прысвечаны выключна хлопчыку, другі — яго сям’і. Нягледзячы на параўнальна невялікую колькасць матэрыялаў, альбомы маюць значную гістарычную каштоўнасць і адкрываюць вобразы жыцця яўрэяў у Любліне да вайны. Фотаздымкі прадстаўляюць цёплыя і сардэчныя адносіны ў сям’і Жытамірскіх і паказваюць сувязь паміж пакаленнямі (прагулка дзеда Фраіма з унукамі, развітанне з Лявонам у Палестыне, сямейныя сустрэчы і г.д.)<ref name="The Absent Jewish Child">{{Cite web | last name = Stańczyk| name =Ewa| author = |title = The Absent Jewish Child: Photography and Holocaust Representation in Poland| url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14725886.2014.951536#.VLFvIHvpzTA| journal = Journal of Modern Jewish Studies| adres czasopisma = | oznaczenie = | edition =Volume 13, Issue 3| pages = 360-380| date = | year = 2014| miesiąc = | place = Poznań| issn = | language = en| accessdate = 2015-02-08 | odn =}}</ref>. Гэтыя інтэрнэт-альбомы суправаджаюцца папяровай брашурай «Геня. Гісторыя аднаго жыцця»<ref>{{Cite web| author = Tomasz Pietrasiewicz| author link = Tomasz Pietrasiewicz| title = Henio. Historia jednego życia| url = http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/docmetadate?id=19463&from=publication| wydawca = Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”| place = Lublin| year = 2005| pages = 24| isbn = }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. Па словах Эвы Станчык, кніга нагадвае яўрэйскія {{нп5|Кніга памяці|Кнігі памяці|fr|Memorbuch}}», дзе запісваліся імёны памерлых, але ў адрозненне ад іх яна створаная не яўрэямі <ref name="The Absent Jewish Child"/>. 18 жніўня 2009 г. створаны профіль Гені ў сетцы [[Facebook]]. Мадэратарам выступіў Пётр Брожэк, супрацоўнік «Брама Гродска», які апублікаваў фатаграфіі і паведамленні на польскай мове ад імя хлопчыка. Калі замежнікі пачалі далучацца да інтэрнэт-сяброў Гені, яны самі пераклалі паведамленні хлопчыка на іншыя мовы. У Цэнтры сабрана шмат інфармацыі пра Геню (у тым ліку фотаздымкі і лісты, дасланыя сваякамі з сям’і Жытамірскіх). На падставе гэтых матэрыялаў былі прапанаваныя тэксты, якія маглі б з’явіцца ў якасці аўтарскіх запісаў дзіцяці. Геня «апублікаваў» досыць простыя тэксты пра паўсядзённае жыццё, напрыклад: {{цытата|Мне сем гадоў. У мяне ёсць мама і тата. У мяне ёсць маё любімае месца. Не ва ўсіх ёсць мама і тата, але ў кожнага ёсць сваё любімае месца. Сёння я вырашыў, што ніколі не з'еду з Любліна. Я застануся тут назаўсёды. У маім улюбёным месцы. З мамай і татам. У Любліне.}} Гэты праект выклікаў гучную дыскусію аб этычным аспекце стварэння вэб-сайта ад імя забітага дзіцяці. Адам Капцоўскі, гісторык з Любліна, быў асабліва супраць гэтай формы ўшанавання памяці ахвяр Халакосту. Аднак стрыечная сястра Гені Нэтта Авідар напісала ў пасце ў сваім профілі: {{цытата|Мы спрабуем узнавіць яго жыццё ў гета са сведчанняў тых, хто выжыў, з дакументаў, з гісторыі Любліна падчас нацысцкай акупацыі. На падставе ўсіх крыніц мы спрабуем здагадацца, якім магло б быць яго сведчанне. Геня — гэта прадстаўнік, сімвал, вобраз. Яго фігура ўяўляе знішчэнне гістарычнай яўрэйскай супольнасці Любліна.}} Як лічыць выданне [[Deutsche Welle]], профіль Гені — прыклад таго, як сайты сацыяльных сетак могуць быць паспяхова выкарыстаны ў адукацыйных мэтах <ref>{{Cite web| url = http://www.dw.de/young-holocaust-victim-has-over-1700-friends-on-facebook/a-4908523| title = Young Holocaust victim has over 1,700 friends on Facebook| accessdate = 2020-10-30| author = | last name = Vierecke| name = Linda| date = 19 listopada 2009| year = | miesiąc = | praca = | publisher = [[Deutsche Welle]]| oznaczenie = | pages = | language = en| archiveurl = https://www.webcitation.org/6VtZHQ2MK?url=http://www.dw.de/young-holocaust-victim-has-over-1700-friends-on-facebook/a-4908523| archivedate = 27 студзеня 2015| id = | cytat = | odn = | deadurl = no}}</ref><ref>{{Cite web| url = http://mashable.com/2010/02/04/facebook-profile-holocaust-victim/| title = Facebook Profile For Holocaust Victim Brings History to Life| accessdate = 2020-10-30| author = | last name = Ehrlich| name = Brenna| date = 24 lutego 2010| year = | miesiąc = | praca = | publisher = Mashable| oznaczenie = | pages = | language = en| archiveurl = https://www.webcitation.org/6VtZKYGRO?url=http://mashable.com/2010/02/04/facebook-profile-holocaust-victim/| archivedate = 27 студзеня 2015| id = | cytat = | odn = | deadurl = no}}</ref>. Геня сабраў максімальную колькасць сяброў для індывідуальнага профілю. У ліпені 2010 года профіль быў закрыты з-за правіла, якое забараняе ствараць запісы Facebook ад імя трэціх асоб<ref>{{Cite book | title = Animacja sieci w programie Ośrodka «Brama Grodzka – Teatr NN»| author = Tomasz Pietrasiewicz|author link=Tomasz Pietrasiewicz | publisher = Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”| place = Lublin| year = 2010| pages = 35| isbn =978-83-61064-18-3}}</ref>. У 2012 годзе, праз 70 гадоў пасля ліквідацыі Люблінскага гета, гісторыя Гені Жытамірскага была прадстаўлена ў выглядзе чорна-белага [[Комікс|комікса]] «Прагулка». Гэты асаблівы фармат быў абраны дзеля таго, каб дасягнуць мэтавай аўдыторыі — дзяцей і моладзі. У коміксе Геня шпацыруе з бацькам па Любліне. Шмуэль хоча пайсці да краўца, каб забраць школьную форму хлопчыка, але Геня аддае перавагу марожанаму. Па дарозе яны сустракаюцца з сябрамі, з якімі размаўляюць пра будучы выезд у Палесціну. У гэтай гісторыі няма гаворкі пра надыходзячую трагедыю. Толькі ў канцы кнігі з’яўляецца апошні фотаздымак хлопчыка з наступным каментарыем<ref>{{Cite web | last name = Szlachetka | name =Małgorzata | author = |title = Przypominać o Zagładzie. Spacer z Heniem po Lublinie| url = http://lublin.wyborcza.pl/lublin/1,48724,11338237.html| journal = Gazeta Wyborcza| adres czasopisma = | oznaczenie = | edition =| pages = | date = 14 marca 2012| year = | miesiąc = | place = | issn = | language = | accessdate = 2015-01-24 | odn =}}</ref>: {{цытата|Месца, паказанае на фотаздымку на папярэдняй старонцы, знаходзіцца ў самым цэнтры Любліна. Яно нічым асаблівым не вылучаецца і не прыцягвае да сябе ніякай увагі. У ліпені 1939 года тут некалькі хвілін стаяў маленькі яўрэйскі хлопчык, Геня Жытамірскі. Бацька сфатаграфаваў яго. Здымак захаваўся. Геня быў забіты падчас акупацыі <ref>{{Cite book| title = Spacer|last name = Pałka| name = Maciej | last name2 = Konwerski| name2 = Karol | publisher = Dom Słów| place = Lublin| year = 2012| pages = 13| isbn =978-83-61064-32-9}}</ref>.}} == Зноскі == {{Reflist|2}} == Спасылкі == {{commons}} * [https://www.youtube.com/watch?v=-JRUwm1fTF4 Listy do Henia // Homo Faber. — 22.04.2008. {{ref-pl}}] {{вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Памерлі ў канцэнтрацыйных лагерах]] [[Катэгорыя:Вязні польскіх гета]] 47a1tktasklbh7jtkkv0chu316wcqdv А. М. Арлоў 0 661557 4163719 3729121 2022-07-23T14:32:26Z Maksim L. 13 Мэта перасылкі зменена з [[Аляксандр Мікалаевіч Арлоў]] на [[Арлоў]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Арлоў]] 6z80xfqo1int2m1uoooccgouy42m3r9 А. Арлоў 0 662289 4163713 3729867 2022-07-23T14:24:06Z Maksim L. 13 Мэта перасылкі зменена з [[Аляксандр Мікалаевіч Арлоў]] на [[Арлоў]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Арлоў]] 6z80xfqo1int2m1uoooccgouy42m3r9 2022 0 665796 4163781 4162417 2022-07-23T17:12:45Z JerzyKundrat 174 /* Май */ wikitext text/x-wiki {{бягучыя падзеі}} {{Навігацыя для года}} {{Год паводле тэм}} '''2022''' — [[невысакосны год]], пачынаецца ў [[субота|суботу]]. Па рашэнні [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|ААН]] 2022 год быў абвешчаны Міжнародным годам саматужнага рыбалоўства і аквакультуры.<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/ru/sections/observances/international-years/|title=Международные годы|date=2015-01-06|publisher=www.un.org|lang=ru|accessdate=2020-01-13}}</ref> == Падзеі == === Студзень === [[Файл:2022_Kazakhstan_protests_—_Aqtobe,_January_4_(01).jpg|thumb|Пратэсты ў [[Актабэ]], 4 студзеня.]] [[Файл:Начны зімовы Мінск. Дэмантаж пуцеправода на Нямізе. 2022 (07-1).jpg|thumb|Дэмантаж [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] ў [[Мінск]]у, 11 студзеня.]] [[Файл:Roberta Metsola elected new President of the European Parliament (51828380418) (cropped).jpg|150px|thumb|Раберта Мецола ў Еўрапарламенце, 18 студзеня.]] * [[1 студзеня]] — у [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] стартавала [[ралі «Дакар-2022»]]. * [[2 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ўспыхнулі [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|пратэсты]]. * [[3 студзеня]] — пяць [[Ядзерны клуб|ядзерных дзяржаў]] падпісалі [[Сумесная заява лідараў пяці дзяржаў аб прадухіленні ядзернай вайны і недапушчэнні гонкі ўзбраенняў|сумесную заяву]] аб прадухіленні [[Ядзерная вайна|ядзернай вайны]] і недапушчэнні [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]]. * [[4 студзеня]] — на паўночным захадзе [[Нігерыя|Нігерыі]] пачалася [[Масавыя забойствы ў Замфары (2022)|хваля масавых забойстваў]]. * [[5 студзеня]] — [[Прэзідэнт Казахстана]] [[Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў|Касым-Жамарт Такаеў]] змяніў [[Нурсултан Абішавіч Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]] на пасадзе старшыні Савета бяспекі краіны. * [[6 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ў сувязі з [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|масавымі пратэстамі]] былі разгорнутыя [[Аперацыя АДКБ у Казахстане|міратворчыя сілы АДКБ]]. * [[8 студзеня]] — абрынулася частка [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] па [[праспект Пераможцаў (Мінск)|праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 студзеня]]: ** Ралі-рэйд [[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]] фінішавала ў [[Джыда|Джыдзе]] ([[Саудаўская Аравія]]). ** Здзейснена [[Кібератака на ўкраінскія дзяржаўныя сайты (2022)|кібератака]] на сайты дзяржаўных устаноў [[Украіна|Украіны]]. * [[17 студзеня]] — польскі нападнік [[Роберт Левандоўскі]] прызнаны найлепшым футбалістам свету паводле версіі [[ФІФА]]. * [[18 студзеня]] — мальтыйскі палітык [[Раберта Мецола]] была абрана [[Старшыня Еўрапейскага парламента|старшынёй Еўрапарламента]]. * [[20 студзеня]] — бельгійка [[Зара Рутэрфорд]] стала самай маладой жанчынай-пілотам, якая здзейсніла адзіночны кругасветны пералёт. * [[22 студзеня]] — у [[Канада|Канадзе]] ўспыхнулі [[Пратэсты ў Канадзе (2022)|пратэсты кіроўцаў грузавікоў]]. * [[24 студзеня]] — падчас [[Ваенны пераварот у Буркіна-Фасо (2022)|ваеннага перавароту]] ў [[Буркіна-Фасо]] быў скінуты прэзідэнт [[Рок Кабарэ]]. * [[29 студзеня]] — [[Серджа Матарэла]] пераабраны на пасаду [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнта Італіі]]. * [[30 студзеня]] — іспанец [[Рафаэль Надаль]] выйграў [[Адкрыты чэмпіянат Аўстраліі па тэнісе]], атрымаўшы дваццаць першы тытул на турнірах [[турніры Вялікага шлема|Вялікага шлема]]. * [[31 студзеня]] — галоўным трэнерам [[зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы па футболе]] прызначаны [[Чэслаў Міхневіч]]. === Люты === [[Файл:Putin_attended_the_opening_ceremony_of_2022_Beijing_Winter_Olympics_(2).jpg|міні|Цырымонія адкрыцця XXIV зімовых Алімпійскіх гульняў, [[Пекін]], 4 лютага.]] [[Файл:Putin_-_DNR,_LNR_(2022-02-21)_02.jpg|міні|[[Уладзімір Пуцін]] падпісвае ўказы аб прызнанні [[ДНР]] і [[ЛНР]] і дагаворы з імі, 21 лютага.]] [[File:Житловий будинок на вул. Лобановського, 6-А після обстрілу.jpg|thumb|Дом у [[Кіеў|Кіеве]] пасля абстрэлу, 26 лютага.]] * [[3 лютага]] — падчас аперацыі [[Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі|амерыканскіх вайскоўцаў]] на паўночным захадзе [[Сірыя|Сірыі]] забіты лідар [[Ісламская дзяржава|ІД]] [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[4 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста адкрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[4 лютага]] — створаны [[Рэспубліканскі савет па гістарычнай палітыцы]] пры [[Адміністрацыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]]. * [[6 лютага]] — зборная [[Зборная Сенегала па футболе|Сенегала]] ў фінале {{нп3|Кубак афрыканскіх нацый|Кубка афрыканскіх нацый|en|2021 Africa Cup of Nations}} па [[футбол]]е ў [[Яундэ]] ([[Камерун]]) перамагла зборную [[зборная Егіпта па футболе|Егіпта]] і ўпершыню выйграла трафей. * [[10 лютага]] — адкрыты для руху [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправод па праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 лютага]] — лаўрэатам [[Прэмія імя Міхася Стральцова|літаратурнай прэміі імя Міхася Стральцова]] названа беларуская паэтэса [[Антаніна Яўгенаўна Хатэнка|Антаніна Хатэнка]]. * [[20 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста закрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[20 лютага]] — Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі арцыбіскуп [[Юзаф Станеўскі]] благаславіў мемарыяльную дошку ў памяць пра айца [[Казімір Жыліс|Казіміра Жыліса]], усталяваную на сцяне [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Індура)|касцёла Найсвяцейшай Тройцы]] ў [[Індура|Індуры]]. * [[21 лютага]] — [[Прэзідэнт Расіі]] [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] падпісаў указы аб прызнанні самаабвешчаных на ўсходзе [[Украіна|Украіны]] [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|ЛНР]] і дагаворы з імі. * [[24 лютага]] — [[Расія]] пачала [[Расійска-ўкраінскі канфлікт (2022)|ваеннае ўварванне]] ва [[Украіна|Украіну]]. * [[25 лютага]] — адбылася [[Сезар (прэмія, 2022)|47-я цырымонія]] прысуджэння кінапрэміі «[[Сезар]]». * [[27 лютага]] — асноўны дзень галасавання на [[Рэферэндум у Беларусі (2022)|рэферэндуме]] ў [[Беларусь|Беларусі]], антываенныя пратэсты. === Сакавік === [[Файл:1915 Çanakkale Bridge 20220327.jpg|міні|right|[[Мост Чанакале 1915 года|Мост Дарданэлы]].]] * [[1 сакавіка]] — [[Еўрапарламент]] падтрымаў рэзалюцыю аб прадастаўленні [[Украіна|Украіне]] статуса [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краіны-кандыдата]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]]. * [[4 сакавіка]] — двое баевікоў «[[ІДІЛ|Ісламскай дзяржавы]]» здзейснілі [[Тэракт у Пешавары (2022)|тэракт]] у [[Шыіты|шыіцк]]ай [[Мячэць|мячэці]] [[Пешавар|Пешавара]] ([[Хайбер-Пахтунхва]], [[Пакістан]]). * [[5 сакавіка]] — адбыўся матч за [[Суперкубак Беларусі па футболе 2022]], перамогу атрымаў [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] з [[Барысаў|Барысава]]. * [[10 сакавіка]] — [[Абу аль-Хасан аль-Хашымі аль-Курашы]] стаў трэцім халіфам «[[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]]», заняўшы месца загінулага [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы|Абу Ібрагіма аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[11 сакавіка]] — [[Габрыэль Борыч]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Чылі]] і стаў самым маладым кіраўніком у гісторыі краіны. * [[12 сакавіка]] — [[Прэзідэнцкія выбары ў Туркменістане (2022)|прэзідэнцкія выбары]] ў [[Туркменістан]]е. * [[13 сакавіка]] — [[Корпус Вартавых Ісламскай рэвалюцыі|КВІР]] [[Іран]]а здзейсніў [[Ракетны абстрэл Эрбіля (13 сакавіка 2022)|ракетны абстрэл]] горада [[Эрбіль]] у [[Іракскі Курдыстан|Іракскім Курдыстане]]. * [[16 сакавіка]] — камітэт міністраў [[Савет Еўропы|Савета Еўропы]] прыняў рашэнне аб спыненні паўнамоцтваў [[Расія|Расіі]] ў арганізацыі. * [[18 сакавіка]]: ** Стартаваў сезон [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшай лігі]] чэмпіянату Беларусі па [[футбол]]е. ** Адкрыты [[Мост Чанакале 1915 года|мост Дарданэлы]] ў [[Турцыя|Турцыі]], які стаў самым доўгім вісячым мостам у свеце. * [[19 сакавіка]] — [[Сердар Бердымухамедаў]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Туркменістан]]а, змяніўшы [[Гурбангулы Бердымухамедаў|свайго бацьку]]. * [[20 сакавіка]] — шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 20 см. * [[22 сакавіка]] — на з’ездзе [[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|Саюза пісьменнікаў Беларусі]] старшынёй арганізацыі абраны [[Аляксандр Карлюкевіч]]. * [[27 сакавіка]] — адбылася [[Оскар (кінапрэмія, 2022)|94-я цырымонія]] ўручэння ўзнагарод прэміі «[[Оскар]]». === Красавік === * [[3 красавіка]] — дзеючы кіраўнік дзяржавы [[Аляксандр Вучыч]] атрымаў перамогу на прэзідэнцкіх выбарах у [[Сербія|Сербіі]]. * [[7 красавіка]] — [[Генеральная Асамблея ААН]] прыняла рэзалюцыю аб прыпыненні членства [[Расія|Расіі]] ў [[Савет па правах чалавека ААН|Савеце па правах чалавека]]. * [[8 красавіка]] — ракетны ўдар нанесены па чыгуначным вакзале ў [[Краматорск]]у, загінулі дзясяткі людзей. * [[10 красавіка]] — прэм’ер-міністр [[Пакістан]]а [[Імран Хан]] адхілены ад пасады. * [[14 красавіка]] — флагманскі карабель [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту Расіі]] ракетны крэйсер [[Масква (ракетны крэйсер)|«Масква»]] затануў. * [[15 красавіка]] — [[Штурм мячэці Аль-Акса|штурм мячэці Аль-Акса]] праведзены сіламі ізраільскай паліцыі. * [[17 красавіка]] — пачалася [[Ваенная аперацыя Турцыі ў Іраку|ваенная аперацыя]] [[Турцыя|Турцыі]] ў [[Ірак]]у. * [[23 красавіка]] — футбольны клуб «[[Баварыя Мюнхен]]» стаў чэмпіёнам нямецкай [[Бундэсліга|Бундэслігі]] ў дзясяты раз запар. * [[24 красавіка]] — на [[Прэзідэнцкія выбары ў Францыі (2022)|прэзідэнцкіх выбарах]] у [[Францыя|Францыі]] перамогу атрымаў дзеючы кіраўнік краіны [[Эмануэль Макрон]]. * [[25 красавіка]] — найбагацейшы чалавек свету [[Ілан Маск]] заключыў пагадненне аб пакупцы сацыяльнай сеткі і платформы мікраблогінгу [[Twitter]]. * [[30 красавіка]] — [[Сонечнае зацьменне 30 красавіка 2022 года|сонечнае зацьменне]] ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], на частцы акваторыі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў і ўзбярэжжы [[Антарктыда|Антарктыды]]. === Май === [[Файл:President Joe Biden Ukraine Democracy Defense Lend-Lease Act of 2022.jpg|міні|Прэзідэнт ЗША [[Джо Байдэн]] падпісвае закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]].]] [[Файл:Anti-government_protest_in_Sri_Lanka_2022.jpg|міні|Пратэсты на Шры-Ланцы перад Прэзідэнцкім палацам, 13 красавіка.]] * [[2 мая]] — [[Роні О’Саліван]] атрымаў перамогу ў [[Спіс фіналаў чэмпіянатаў свету па снукеры|фінале]] [[Чэмпіянат свету па снукеры|Чэмпіянату свету па снукеры]] і выйграў сёмы найвышэйшы тытул у кар’еры. * [[9 мая]] — [[Прэзідэнт ЗША]] [[Джо Байдэн]] падпісаў закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]]. * [[10 мая]] — [[Каталін Новак]] прыступіла да абавязкаў [[Спіс прэзідэнтаў Венгрыі|Прэзідэнта Венгрыі]], стаўшы першай [[жанчына]]й на гэтай пасадзе. * [[14 мая]]: ** Фінал [[Конкурс песні Еўрабачанне 2022|конкурса песні Еўрабачанне]], перамогу атрымаў прадстаўнік [[Украіна на конкурсе песні Еўрабачанне|Украіны]] гурт [[Kalush Orchestra]] з песняй {{нп3|Стэфанія (песня)|«Стэфанія»|uk|Стефанія (пісня)}}. ** [[Масавае забойства ў Буфала (2022)|Масавае забойства ў Буфала]]. * [[18 мая]] — [[Фінляндыя]] і [[Швецыя]] падалі афіцыйныя заяўкі на далучэнне да [[НАТА]]. * [[21 мая]] — футбольны клуб [[ФК Гомель|«Гомель»]] атрымаў перамогу ў фінале [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Кубка Беларусі]]. * [[24 мая]] — [[масавае забойства ў пачатковай школе «Роб»]]. * [[27 мая]] — [[Украінская Праваслаўная Царква Маскоўскага патрыярхата|Украінская Праваслаўная Царква]] прыняла рашэнне аб сваёй поўнай самастойнасці і незалежнасці. * [[28 мая]]: ** Футбольны клуб [[ФК Рэал Мадрыд|«Рэал Мадрыд»]] у чатырнаццаты раз перамог у фінале [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лігі чэмпіёнаў УЕФА]]; ** Завяршыўся [[Канскі кінафестываль 2022|75-ы Канскі міжнародны кінафестываль]]. * [[29 мая]]: ** Улады [[Нарвегія|Нарвегіі]] афіцыйную назву [[Беларусь|Беларусі]] змянілі з ''Hviterussland'' на ''Belarus''; ** Зборная [[зборная Фінляндыі па хакеі з шайбай|Фінляндыі]] выйграла [[Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай 2022|Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай]]. ** [[Катастрофа DHC-6 у Мустангу]]. === Чэрвень === [[Файл:Pesniary_at_Grodno.jpg|міні|Ансамбль «[[Беларускі дзяржаўны ансамбль «Песняры»|Песняры]]» на галоўнай сцэне [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур|фестываля нацыянальных культур]] у [[Гродна|Гродне]], 4 чэрвеня.]] [[Файл:Shopping_center_in_Kremenchuk_after_Russian_shelling,_2022-06-27_(1)_frame_0126.jpg|міні|Пажар у гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у, 27 чэрвеня.]] * [[3 чэрвеня]] — у [[Гродна|Гродне]] распачаўся [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур]]. * [[4 чэрвеня]] — польская [[тэніс]]істка [[Іга Свёнтак]] выйграла фінал [[Адкрыты чэмпіянат Францыі па тэнісе|Адкрытага чэмпіянату Францыі]], атрымаўшы перамогу ў 35-й гульні запар. * [[5 чэрвеня]] — здзейснены [[Тэракт у касцёле Ова (2022)|тэракт у касцёле Ова]] ў [[Нігерыя|Нігерыі]]. * [[11 чэрвеня]] — [[Жанін Аньес]], якая раней выконвала абавязкі прэзідэнта [[Балівія|Балівіі]], прысуджана да 10 гадоў зняволення па абвінавачанні ў дзяржаўным перавароце. * [[14 чэрвеня]] — [[Данія]] і [[Канада]] падпісалі пагадненне аб падзеле спрэчнага [[Востраў Ганса|вострава Ганса]], паклаўшы канец [[Вайна віскі|38-гадоваму тэрытарыяльнаму канфлікту]]. * [[18 чэрвеня]] — [[Літва]] [[Абмежаванне транзітных зносін з Калінінградскай вобласцю|абмежавала транзітныя грузаперавозкі]] паміж расійскай [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласцю]] і астатняй тэрыторыяй Расіі. * [[21 чэрвеня]] — стартавала [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023]]. * [[22 чэрвеня]] — каля паўтары тысячы чалавек загінулі ў выніку [[Землетрасенне ў Афганістане (2022)|землятрасення]] на мяжы [[Афганістан]]а і [[Пакістан]]а. * [[23 чэрвеня]] — [[Еўрапейскі савет]] ухваліў статус [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краін-кандыдатаў]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]] для [[Украіна|Украіны]] і [[Малдова|Малдовы]]. * [[27 чэрвеня]]: ** У выніку расійскага ракетнага ўдара ў гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у загінула не менш за 19 чалавек, раненні атрымалі больш за 50 чалавек. ** У [[Акаба (горад)|Акабе]] ([[Іарданія]]) здарылася [[Масавае атручэнне хлорам у Акабе|масавае атручэнне]] [[хлор]]ам пасля аварыі ў порце. === Ліпень === [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|thumb|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]].]] * [[2 ліпеня]] — успыхнулі [[Пратэсты ў Паўночнай Македоніі (2022)|пратэсты]] ў [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]]. * [[4 ліпеня]] — падчас парада ў гонар [[Дзень незалежнасці ЗША|Дня незалежнасці ЗША]] ў [[Хайленд-Парк (Ілінойс)|Хайленд-Парку]], прыгарадзе [[Чыкага]], адбылася [[Стральба ў Хайленд-Парку|стральба]], у выніку якой загінулі сем чалавек. * [[8 ліпеня]] — былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля [[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]. * [[9 ліпеня]] — падчас [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў на Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. * [[11 ліпеня]] — апублікавана першая выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. * [[16 ліпеня]] — украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], [[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]] ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. * [[17 ліпеня]] — у [[Бірмінгем (Алабама)|Бірмінгеме]] (ЗША) завяршыліся {{нп5|Сусветныя гульні 2022|Сусветныя гульні 2022|en|2022 World Games}}. * [[19 ліпеня]] — [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі «[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]». == Чаканыя падзеі == * [[Прэзідэнцкія выбары ў Лівіі (2022)|прэзідэнцкія]] і [[Парламенцкія выбары ў Лівіі (2022)|парламенцкія]] выбары ў [[Лівія|Лівіі]]. == Памерлi == {{Main|Спіс памерлых у 2022 годзе}} * [[3 студзеня]]: [[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Адам Мальдзіс]], беларускі літаратуразнавец, пісьменнік і публіцыст, доктар філалагічных навук. * [[8 лютага]]: [[Люк Мантанье]], французскі вірусолаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі ў галіне медыцыны і фізіялогіі. * [[16 лютага]]: [[Крысціна Кальдэрон]], апошні прадстаўнік [[індзейцы|індзейскага]] народа [[яганы|яганаў]]. * [[23 сакавіка]]: [[Мадлен Олбрайт]], першая жанчына на пасадзе дзяржаўнага сакратара ЗША. * [[21 красавіка]]: [[Анатоль Вярцінскі]], беларускі паэт, драматург, публіцыст, дзяржаўны дзеяч. * [[3 мая]]: [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]], беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, першы кіраўнік незалежнай [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. * [[10 мая]]: [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леанід Краўчук]], украінскі дзяржаўны дзеяч, першы [[Прэзідэнт Украіны]]. * [[8 ліпеня]]: [[Сіндза Абэ]], японскі дзяржаўны дзеяч, [[прэм'ер-міністр Японіі]]. {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:2022| ]] ceblrq2vzkpdtd016u874jenjzpg3pi 4163782 4163781 2022-07-23T17:15:26Z JerzyKundrat 174 /* Сакавік */ wikitext text/x-wiki {{бягучыя падзеі}} {{Навігацыя для года}} {{Год паводле тэм}} '''2022''' — [[невысакосны год]], пачынаецца ў [[субота|суботу]]. Па рашэнні [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|ААН]] 2022 год быў абвешчаны Міжнародным годам саматужнага рыбалоўства і аквакультуры.<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/ru/sections/observances/international-years/|title=Международные годы|date=2015-01-06|publisher=www.un.org|lang=ru|accessdate=2020-01-13}}</ref> == Падзеі == === Студзень === [[Файл:2022_Kazakhstan_protests_—_Aqtobe,_January_4_(01).jpg|thumb|Пратэсты ў [[Актабэ]], 4 студзеня.]] [[Файл:Начны зімовы Мінск. Дэмантаж пуцеправода на Нямізе. 2022 (07-1).jpg|thumb|Дэмантаж [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] ў [[Мінск]]у, 11 студзеня.]] [[Файл:Roberta Metsola elected new President of the European Parliament (51828380418) (cropped).jpg|150px|thumb|Раберта Мецола ў Еўрапарламенце, 18 студзеня.]] * [[1 студзеня]] — у [[Саудаўская Аравія|Саудаўскай Аравіі]] стартавала [[ралі «Дакар-2022»]]. * [[2 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ўспыхнулі [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|пратэсты]]. * [[3 студзеня]] — пяць [[Ядзерны клуб|ядзерных дзяржаў]] падпісалі [[Сумесная заява лідараў пяці дзяржаў аб прадухіленні ядзернай вайны і недапушчэнні гонкі ўзбраенняў|сумесную заяву]] аб прадухіленні [[Ядзерная вайна|ядзернай вайны]] і недапушчэнні [[Гонка ўзбраенняў|гонкі ўзбраенняў]]. * [[4 студзеня]] — на паўночным захадзе [[Нігерыя|Нігерыі]] пачалася [[Масавыя забойствы ў Замфары (2022)|хваля масавых забойстваў]]. * [[5 студзеня]] — [[Прэзідэнт Казахстана]] [[Касым-Жамарт Кемелевіч Такаеў|Касым-Жамарт Такаеў]] змяніў [[Нурсултан Абішавіч Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]] на пасадзе старшыні Савета бяспекі краіны. * [[6 студзеня]] — у [[Казахстан]]е ў сувязі з [[Пратэсты ў Казахстане (2022)|масавымі пратэстамі]] былі разгорнутыя [[Аперацыя АДКБ у Казахстане|міратворчыя сілы АДКБ]]. * [[8 студзеня]] — абрынулася частка [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправода]] па [[праспект Пераможцаў (Мінск)|праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 студзеня]]: ** Ралі-рэйд [[ралі «Дакар-2022»|«Дакар-2022»]] фінішавала ў [[Джыда|Джыдзе]] ([[Саудаўская Аравія]]). ** Здзейснена [[Кібератака на ўкраінскія дзяржаўныя сайты (2022)|кібератака]] на сайты дзяржаўных устаноў [[Украіна|Украіны]]. * [[17 студзеня]] — польскі нападнік [[Роберт Левандоўскі]] прызнаны найлепшым футбалістам свету паводле версіі [[ФІФА]]. * [[18 студзеня]] — мальтыйскі палітык [[Раберта Мецола]] была абрана [[Старшыня Еўрапейскага парламента|старшынёй Еўрапарламента]]. * [[20 студзеня]] — бельгійка [[Зара Рутэрфорд]] стала самай маладой жанчынай-пілотам, якая здзейсніла адзіночны кругасветны пералёт. * [[22 студзеня]] — у [[Канада|Канадзе]] ўспыхнулі [[Пратэсты ў Канадзе (2022)|пратэсты кіроўцаў грузавікоў]]. * [[24 студзеня]] — падчас [[Ваенны пераварот у Буркіна-Фасо (2022)|ваеннага перавароту]] ў [[Буркіна-Фасо]] быў скінуты прэзідэнт [[Рок Кабарэ]]. * [[29 студзеня]] — [[Серджа Матарэла]] пераабраны на пасаду [[Прэзідэнт Італіі|Прэзідэнта Італіі]]. * [[30 студзеня]] — іспанец [[Рафаэль Надаль]] выйграў [[Адкрыты чэмпіянат Аўстраліі па тэнісе]], атрымаўшы дваццаць першы тытул на турнірах [[турніры Вялікага шлема|Вялікага шлема]]. * [[31 студзеня]] — галоўным трэнерам [[зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы па футболе]] прызначаны [[Чэслаў Міхневіч]]. === Люты === [[Файл:Putin_attended_the_opening_ceremony_of_2022_Beijing_Winter_Olympics_(2).jpg|міні|Цырымонія адкрыцця XXIV зімовых Алімпійскіх гульняў, [[Пекін]], 4 лютага.]] [[Файл:Putin_-_DNR,_LNR_(2022-02-21)_02.jpg|міні|[[Уладзімір Пуцін]] падпісвае ўказы аб прызнанні [[ДНР]] і [[ЛНР]] і дагаворы з імі, 21 лютага.]] [[File:Житловий будинок на вул. Лобановського, 6-А після обстрілу.jpg|thumb|Дом у [[Кіеў|Кіеве]] пасля абстрэлу, 26 лютага.]] * [[3 лютага]] — падчас аперацыі [[Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі|амерыканскіх вайскоўцаў]] на паўночным захадзе [[Сірыя|Сірыі]] забіты лідар [[Ісламская дзяржава|ІД]] [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[4 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста адкрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[4 лютага]] — створаны [[Рэспубліканскі савет па гістарычнай палітыцы]] пры [[Адміністрацыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь]]. * [[6 лютага]] — зборная [[Зборная Сенегала па футболе|Сенегала]] ў фінале {{нп3|Кубак афрыканскіх нацый|Кубка афрыканскіх нацый|en|2021 Africa Cup of Nations}} па [[футбол]]е ў [[Яундэ]] ([[Камерун]]) перамагла зборную [[зборная Егіпта па футболе|Егіпта]] і ўпершыню выйграла трафей. * [[10 лютага]] — адкрыты для руху [[пуцеправод па праспекце Пераможцаў (Мінск)|пуцеправод па праспекце Пераможцаў]] у [[Мінск]]у. * [[14 лютага]] — лаўрэатам [[Прэмія імя Міхася Стральцова|літаратурнай прэміі імя Міхася Стральцова]] названа беларуская паэтэса [[Антаніна Яўгенаўна Хатэнка|Антаніна Хатэнка]]. * [[20 лютага]] — у [[Пекін]]е ўрачыста закрыліся [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022|XXIV зімовыя Алімпійскія гульні]]. * [[20 лютага]] — Мітрапаліт Мінска-Магілёўскі арцыбіскуп [[Юзаф Станеўскі]] благаславіў мемарыяльную дошку ў памяць пра айца [[Казімір Жыліс|Казіміра Жыліса]], усталяваную на сцяне [[Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Індура)|касцёла Найсвяцейшай Тройцы]] ў [[Індура|Індуры]]. * [[21 лютага]] — [[Прэзідэнт Расіі]] [[Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін|Уладзімір Пуцін]] падпісаў указы аб прызнанні самаабвешчаных на ўсходзе [[Украіна|Украіны]] [[Данецкая Народная Рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|ЛНР]] і дагаворы з імі. * [[24 лютага]] — [[Расія]] пачала [[Расійска-ўкраінскі канфлікт (2022)|ваеннае ўварванне]] ва [[Украіна|Украіну]]. * [[25 лютага]] — адбылася [[Сезар (прэмія, 2022)|47-я цырымонія]] прысуджэння кінапрэміі «[[Сезар]]». * [[27 лютага]] — асноўны дзень галасавання на [[Рэферэндум у Беларусі (2022)|рэферэндуме]] ў [[Беларусь|Беларусі]], антываенныя пратэсты. === Сакавік === [[Файл:1915 Çanakkale Bridge 20220327.jpg|міні|right|[[Мост Чанакале 1915 года|Мост Дарданэлы]].]] * [[1 сакавіка]] — [[Еўрапарламент]] падтрымаў рэзалюцыю аб прадастаўленні [[Украіна|Украіне]] статуса [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краіны-кандыдата]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]]. * [[4 сакавіка]] — двое баевікоў «[[ІДІЛ|Ісламскай дзяржавы]]» здзейснілі [[Тэракт у Пешавары (2022)|тэракт]] у [[Шыіты|шыіцк]]ай [[Мячэць|мячэці]] [[Пешавар|Пешавара]] ([[Хайбер-Пахтунхва]], [[Пакістан]]). * [[5 сакавіка]] — адбыўся матч за [[Суперкубак Беларусі па футболе 2022]], перамогу атрымаў [[ФК БАТЭ|БАТЭ]] з [[Барысаў|Барысава]]. * [[10 сакавіка]] — [[Абу аль-Хасан аль-Хашымі аль-Курашы]] стаў трэцім халіфам «[[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]]», заняўшы месца загінулага [[Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы|Абу Ібрагіма аль-Хашымі аль-Курашы]]. * [[11 сакавіка]] — [[Габрыэль Борыч]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Чылі]] і стаў самым маладым кіраўніком у гісторыі краіны. * [[12 сакавіка]] — [[Прэзідэнцкія выбары ў Туркменістане (2022)|прэзідэнцкія выбары]] ў [[Туркменістан]]е. * [[13 сакавіка]] — [[Корпус Вартавых Ісламскай рэвалюцыі|КВІР]] [[Іран]]а здзейсніў [[Ракетны абстрэл Эрбіля (13 сакавіка 2022)|ракетны абстрэл]] горада [[Эрбіль]] у [[Іракскі Курдыстан|Іракскім Курдыстане]]. * [[15 сакавіка]] — пачаліся [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэсты]] на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]], выкліканыя эканамічным крызісам у краіне. * [[16 сакавіка]] — камітэт міністраў [[Савет Еўропы|Савета Еўропы]] прыняў рашэнне аб спыненні паўнамоцтваў [[Расія|Расіі]] ў арганізацыі. * [[18 сакавіка]]: ** Стартаваў сезон [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Вышэйшай лігі]] чэмпіянату Беларусі па [[футбол]]е. ** Адкрыты [[Мост Чанакале 1915 года|мост Дарданэлы]] ў [[Турцыя|Турцыі]], які стаў самым доўгім вісячым мостам у свеце. * [[19 сакавіка]] — [[Сердар Бердымухамедаў]] заступіў на пасаду Прэзідэнта [[Туркменістан]]а, змяніўшы [[Гурбангулы Бердымухамедаў|свайго бацьку]]. * [[20 сакавіка]] — шведскі лёгкаатлет [[Арман Дзюпланціс]] усталяваў рэкорд свету ў скачках з шастом, узяўшы вышыню 6 м 20 см. * [[22 сакавіка]] — на з’ездзе [[Саюз пісьменнікаў Беларусі (2005)|Саюза пісьменнікаў Беларусі]] старшынёй арганізацыі абраны [[Аляксандр Карлюкевіч]]. * [[27 сакавіка]] — адбылася [[Оскар (кінапрэмія, 2022)|94-я цырымонія]] ўручэння ўзнагарод прэміі «[[Оскар]]». === Красавік === * [[3 красавіка]] — дзеючы кіраўнік дзяржавы [[Аляксандр Вучыч]] атрымаў перамогу на прэзідэнцкіх выбарах у [[Сербія|Сербіі]]. * [[7 красавіка]] — [[Генеральная Асамблея ААН]] прыняла рэзалюцыю аб прыпыненні членства [[Расія|Расіі]] ў [[Савет па правах чалавека ААН|Савеце па правах чалавека]]. * [[8 красавіка]] — ракетны ўдар нанесены па чыгуначным вакзале ў [[Краматорск]]у, загінулі дзясяткі людзей. * [[10 красавіка]] — прэм’ер-міністр [[Пакістан]]а [[Імран Хан]] адхілены ад пасады. * [[14 красавіка]] — флагманскі карабель [[Чарнаморскі флот ВМФ Расіі|Чарнаморскага флоту Расіі]] ракетны крэйсер [[Масква (ракетны крэйсер)|«Масква»]] затануў. * [[15 красавіка]] — [[Штурм мячэці Аль-Акса|штурм мячэці Аль-Акса]] праведзены сіламі ізраільскай паліцыі. * [[17 красавіка]] — пачалася [[Ваенная аперацыя Турцыі ў Іраку|ваенная аперацыя]] [[Турцыя|Турцыі]] ў [[Ірак]]у. * [[23 красавіка]] — футбольны клуб «[[Баварыя Мюнхен]]» стаў чэмпіёнам нямецкай [[Бундэсліга|Бундэслігі]] ў дзясяты раз запар. * [[24 красавіка]] — на [[Прэзідэнцкія выбары ў Францыі (2022)|прэзідэнцкіх выбарах]] у [[Францыя|Францыі]] перамогу атрымаў дзеючы кіраўнік краіны [[Эмануэль Макрон]]. * [[25 красавіка]] — найбагацейшы чалавек свету [[Ілан Маск]] заключыў пагадненне аб пакупцы сацыяльнай сеткі і платформы мікраблогінгу [[Twitter]]. * [[30 красавіка]] — [[Сонечнае зацьменне 30 красавіка 2022 года|сонечнае зацьменне]] ў [[Паўднёвая Амерыка|Паўднёвай Амерыцы]], на частцы акваторыі [[Ціхі акіян|Ціхага]] і [[Атлантычны акіян|Атлантычнага]] акіянаў і ўзбярэжжы [[Антарктыда|Антарктыды]]. === Май === [[Файл:President Joe Biden Ukraine Democracy Defense Lend-Lease Act of 2022.jpg|міні|Прэзідэнт ЗША [[Джо Байдэн]] падпісвае закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]].]] [[Файл:Anti-government_protest_in_Sri_Lanka_2022.jpg|міні|Пратэсты на Шры-Ланцы перад Прэзідэнцкім палацам, 13 красавіка.]] * [[2 мая]] — [[Роні О’Саліван]] атрымаў перамогу ў [[Спіс фіналаў чэмпіянатаў свету па снукеры|фінале]] [[Чэмпіянат свету па снукеры|Чэмпіянату свету па снукеры]] і выйграў сёмы найвышэйшы тытул у кар’еры. * [[9 мая]] — [[Прэзідэнт ЗША]] [[Джо Байдэн]] падпісаў закон аб [[ленд-ліз]]е для [[Украіна|Украіны]]. * [[10 мая]] — [[Каталін Новак]] прыступіла да абавязкаў [[Спіс прэзідэнтаў Венгрыі|Прэзідэнта Венгрыі]], стаўшы першай [[жанчына]]й на гэтай пасадзе. * [[14 мая]]: ** Фінал [[Конкурс песні Еўрабачанне 2022|конкурса песні Еўрабачанне]], перамогу атрымаў прадстаўнік [[Украіна на конкурсе песні Еўрабачанне|Украіны]] гурт [[Kalush Orchestra]] з песняй {{нп3|Стэфанія (песня)|«Стэфанія»|uk|Стефанія (пісня)}}. ** [[Масавае забойства ў Буфала (2022)|Масавае забойства ў Буфала]]. * [[18 мая]] — [[Фінляндыя]] і [[Швецыя]] падалі афіцыйныя заяўкі на далучэнне да [[НАТА]]. * [[21 мая]] — футбольны клуб [[ФК Гомель|«Гомель»]] атрымаў перамогу ў фінале [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|Кубка Беларусі]]. * [[24 мая]] — [[масавае забойства ў пачатковай школе «Роб»]]. * [[27 мая]] — [[Украінская Праваслаўная Царква Маскоўскага патрыярхата|Украінская Праваслаўная Царква]] прыняла рашэнне аб сваёй поўнай самастойнасці і незалежнасці. * [[28 мая]]: ** Футбольны клуб [[ФК Рэал Мадрыд|«Рэал Мадрыд»]] у чатырнаццаты раз перамог у фінале [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Лігі чэмпіёнаў УЕФА]]; ** Завяршыўся [[Канскі кінафестываль 2022|75-ы Канскі міжнародны кінафестываль]]. * [[29 мая]]: ** Улады [[Нарвегія|Нарвегіі]] афіцыйную назву [[Беларусь|Беларусі]] змянілі з ''Hviterussland'' на ''Belarus''; ** Зборная [[зборная Фінляндыі па хакеі з шайбай|Фінляндыі]] выйграла [[Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай 2022|Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай]]. ** [[Катастрофа DHC-6 у Мустангу]]. === Чэрвень === [[Файл:Pesniary_at_Grodno.jpg|міні|Ансамбль «[[Беларускі дзяржаўны ансамбль «Песняры»|Песняры]]» на галоўнай сцэне [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур|фестываля нацыянальных культур]] у [[Гродна|Гродне]], 4 чэрвеня.]] [[Файл:Shopping_center_in_Kremenchuk_after_Russian_shelling,_2022-06-27_(1)_frame_0126.jpg|міні|Пажар у гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у, 27 чэрвеня.]] * [[3 чэрвеня]] — у [[Гродна|Гродне]] распачаўся [[XIII Рэспубліканскі фестываль нацыянальных культур]]. * [[4 чэрвеня]] — польская [[тэніс]]істка [[Іга Свёнтак]] выйграла фінал [[Адкрыты чэмпіянат Францыі па тэнісе|Адкрытага чэмпіянату Францыі]], атрымаўшы перамогу ў 35-й гульні запар. * [[5 чэрвеня]] — здзейснены [[Тэракт у касцёле Ова (2022)|тэракт у касцёле Ова]] ў [[Нігерыя|Нігерыі]]. * [[11 чэрвеня]] — [[Жанін Аньес]], якая раней выконвала абавязкі прэзідэнта [[Балівія|Балівіі]], прысуджана да 10 гадоў зняволення па абвінавачанні ў дзяржаўным перавароце. * [[14 чэрвеня]] — [[Данія]] і [[Канада]] падпісалі пагадненне аб падзеле спрэчнага [[Востраў Ганса|вострава Ганса]], паклаўшы канец [[Вайна віскі|38-гадоваму тэрытарыяльнаму канфлікту]]. * [[18 чэрвеня]] — [[Літва]] [[Абмежаванне транзітных зносін з Калінінградскай вобласцю|абмежавала транзітныя грузаперавозкі]] паміж расійскай [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобласцю]] і астатняй тэрыторыяй Расіі. * [[21 чэрвеня]] — стартавала [[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2022/2023]]. * [[22 чэрвеня]] — каля паўтары тысячы чалавек загінулі ў выніку [[Землетрасенне ў Афганістане (2022)|землятрасення]] на мяжы [[Афганістан]]а і [[Пакістан]]а. * [[23 чэрвеня]] — [[Еўрапейскі савет]] ухваліў статус [[Краіны-кандыдаты ў Еўрапейскі Саюз|краін-кандыдатаў]] на ўступленне ў [[Еўрапейскі Саюз]] для [[Украіна|Украіны]] і [[Малдова|Малдовы]]. * [[27 чэрвеня]]: ** У выніку расійскага ракетнага ўдара ў гандлёвым цэнтры ў [[Крамянчуг]]у загінула не менш за 19 чалавек, раненні атрымалі больш за 50 чалавек. ** У [[Акаба (горад)|Акабе]] ([[Іарданія]]) здарылася [[Масавае атручэнне хлорам у Акабе|масавае атручэнне]] [[хлор]]ам пасля аварыі ў порце. === Ліпень === [[Файл:Main image deep field smacs0723.png|thumb|Скопішча галактык SMACS J0723.3-7327, выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]].]] * [[2 ліпеня]] — успыхнулі [[Пратэсты ў Паўночнай Македоніі (2022)|пратэсты]] ў [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]]. * [[4 ліпеня]] — падчас парада ў гонар [[Дзень незалежнасці ЗША|Дня незалежнасці ЗША]] ў [[Хайленд-Парк (Ілінойс)|Хайленд-Парку]], прыгарадзе [[Чыкага]], адбылася [[Стральба ў Хайленд-Парку|стральба]], у выніку якой загінулі сем чалавек. * [[8 ліпеня]] — былы прэм’ер-міністр [[Японія|Японіі]] [[Сіндза Абэ]] памёр пасля [[Забойства Сіндза Абэ|ўзброенага нападзення]]. * [[9 ліпеня]] — падчас [[Пратэсты на Шры-Ланцы (2022)|пратэстаў на Шры-Ланцы]] дэманстранты захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта [[Гатабая Раджапаксэ]]. * [[11 ліпеня]] — апублікавана першая выява, атрыманая касмічным тэлескопам [[Джэймс Уэб (тэлескоп)|«Джэймс Уэб»]]. * [[16 ліпеня]] — украінскі самалёт [[Ан-12]], які выконваў грузавы рэйс з [[Сербія|Сербіі]] ў [[Бангладэш]], [[Катастрофа Ан-12 пад Кавалай|пацярпеў крушэнне]] ў [[Грэцыя|Грэцыі]]. * [[17 ліпеня]] — у [[Бірмінгем (Алабама)|Бірмінгеме]] (ЗША) завяршыліся {{нп5|Сусветныя гульні 2022|Сусветныя гульні 2022|en|2022 World Games}}. * [[19 ліпеня]] — [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь]] спыніў дзейнасць асацыяцыі «[[Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў]]». == Чаканыя падзеі == * [[Прэзідэнцкія выбары ў Лівіі (2022)|прэзідэнцкія]] і [[Парламенцкія выбары ў Лівіі (2022)|парламенцкія]] выбары ў [[Лівія|Лівіі]]. == Памерлi == {{Main|Спіс памерлых у 2022 годзе}} * [[3 студзеня]]: [[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Адам Мальдзіс]], беларускі літаратуразнавец, пісьменнік і публіцыст, доктар філалагічных навук. * [[8 лютага]]: [[Люк Мантанье]], французскі вірусолаг, лаўрэат Нобелеўскай прэміі ў галіне медыцыны і фізіялогіі. * [[16 лютага]]: [[Крысціна Кальдэрон]], апошні прадстаўнік [[індзейцы|індзейскага]] народа [[яганы|яганаў]]. * [[23 сакавіка]]: [[Мадлен Олбрайт]], першая жанчына на пасадзе дзяржаўнага сакратара ЗША. * [[21 красавіка]]: [[Анатоль Вярцінскі]], беларускі паэт, драматург, публіцыст, дзяржаўны дзеяч. * [[3 мая]]: [[Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]], беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, першы кіраўнік незалежнай [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. * [[10 мая]]: [[Леанід Макаравіч Краўчук|Леанід Краўчук]], украінскі дзяржаўны дзеяч, першы [[Прэзідэнт Украіны]]. * [[8 ліпеня]]: [[Сіндза Абэ]], японскі дзяржаўны дзеяч, [[прэм'ер-міністр Японіі]]. {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Храналагічны пералік}} [[Катэгорыя:2022| ]] obnoaqxprrnhhpyruj2y5s9pbmc4axz Шаблон:Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру 10 670153 4163814 3789740 2022-07-23T19:46:21Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру | загаловак = [[Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру]] | state = <includeonly>{{{state|autocollapse}}}</includeonly> | стыль = | клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap | выява = | загаловак1 = 1956—1975 | спіс1 = * [[Роберт Олдрыч]] (1956) * [[Марыа Манічэлі]] (1957) * [[Тадасі Імаі]] (1958) * [[Акіра Курасава]] (1959) * [[Жан-Люк Гадар]] (1960) * [[Бернхард Вікі]] (1961) * [[Франчэска Розі]] (1962) * [[Нікас Кундурас]] (1963) * [[Сацьяджыт Рай]] (1964) * [[Сацьяджыт Рай]] (1965) * [[Карлас Саура]] (1966) * [[Жываін Паўлавіч]] (1967) * [[Карлас Саура]] (1968) * Не прысуджалася (1969—1971) * [[Жан-П’ер Блан]] (1972) * Не прысуджалася (1973—1974) * [[Сяргей Аляксандравіч Салаўёў (кінарэжысёр)|Сяргей Салаўёў]] (1975) | загаловак2 = 1976—2000 | спіс2 = * [[Марыа Манічэлі]] (1976) * [[Мануэль Гуцьерэс Арагон]] (1977) * [[Георгі Дзюлгераў]] (1978) * [[Астрыд Хенінг-Енсен]] (1979) * [[Іштван Сабо]] (1980) * [[Марыа Манічэлі]] (1982) * [[Эрык Рамэр]] (1983) * [[Эторэ Скола]] / [[Костас Ферыс]] (1984) * [[Роберт Бентан]] (1985) * [[Георгій Мікалаевіч Шэнгелая|Георгій Шэнгелая]] (1986) * [[Олівер Стоўн]] (1987) * [[Норман Джуісан]] (1988) * [[Душан Ганак]] (1989) * [[Міхаэль Ферхёвен]] (1990) * [[Джонатан Дэмі]] / [[Рыкі Таньяці]] (1991) * [[Ян Труэль]] (1992) * [[Эндру Біркін]] (1993) * [[Кшыштаф Кеслёўскі]] (1994) * [[Рычард Лінклейтэр]] (1995) * [[Ім Хо]] / [[Рычард Лонкрэйн]] (1996) * [[Эрык Хойман]] (1997) * [[Ніл Джордан]] (1998) * [[Стывен Фрырз]] (1999) * [[Мілаш Форман]] (2000) | загаловак3 = 2001—2025 | спіс3 = * [[Лінь Чэншэн]] (2001) * [[Атар Давідавіч Іаселіяні|Атар Іаселіяні]] (2002) * [[Патрыс Шэро]] (2003) * [[Кім Кі Дук]] (2004) * [[Марк Ротэмунд]] (2005) * [[Майкл Уінтэрботам]] / [[Мат Уайткрос]] (2006) * [[Ёсеф Сідар]] (2007) * [[Пол Томас Андэрсан]] (2008) * [[Асгар Фархадзі]] (2009) * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] (2010) * [[Ульрых Кёлер]] (2011) * [[Крысціян Петцольд]] (2012) * [[Дэвід Гордан Грын]] (2013) * [[Рычард Лінклейтэр]] (2014) * [[Раду Жудэ]] / [[Малгажата Шумоўска]] (2015) * [[Міа Хансен-Лёве]] (2016) * [[Акі Каўрысмякі]] (2017) * [[Уэс Андэрсан]] (2018) * [[Ангела Шанэлек]] (2019) * [[Хон Сан Су]] (2020) | унізе = [[Берлінскі кінафестываль]] | стыль_унізе = }} <noinclude> {{collapsible option}} [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты Берлінскага кінафестывалю|Рэжысёр]] </noinclude> hy74nzd0mi8ukhg5fkltacr30bk6a42 Кузьмініцкі сельсавет 0 670270 4163702 4162879 2022-07-23T13:42:37Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Кузьмініцкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Добрушскі раён]] |Уключае = 5 населеных пунктаў |Сталіца = [[Кузьмінічы (Добрушскі раён)|Кузьмінічы]] |Датаўтварэння = [[8 снежня]] [[1926]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 808 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 3 |Сайт = http://dobrush.gov.by/ru/kuz-sisp/ |Заўвагі = }} {{значэнні|Спасылка=Кузьмініцкі сельсавет (значэнні)}} '''Кузьмі́ніцкі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Добрушскі раён|Добрушскага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Цэнтр — [[аграгарадок]] (да 2010 года вёска) [[Кузьмінічы (Добрушскі раён)|Кузьмінічы]]. Пасля [[Узбуйненне БССР#Другое ўзбуйненне БССР|другога ўзбуйнення БССР]] з 8 снежня 1926 года сельсавет у складзе [[Чырванабудскі раён|Чырванабудскага раёна]] [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]] [[БССР]]. З 4 жніўня 1927 года ў складзе [[Церахоўскі раён|Церахоўскага раёна]]. 30 снежня 1927 года сельсавет узбуйнены, у яго склад увайшла тэрыторыя скасаванага [[Быкоўскі сельсавет|Быкоўскага сельсавета]], і рэарганізаваны ў '''Кузьмініцкі нацыянальны рускі сельсавет'''. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Церахоўскім раёне БССР. У 1935 годзе рэарганізаваны ў беларускі сельсавет. З 20 лютага 1938 года ў складзе Гомельскай вобласці. З 25 снежня 1962 года ў складзе [[Добрушскі раён|Добрушскага раёна]]. На 1 студзеня 1974 года ў складзе сельсавета было 6 населеных пунктаў<ref name="атд74">{{Крыніцы/БССР-АТД (1974)|82}}</ref>. 1 снежня 2009 года ў склад сельсавета з [[Кармянскі сельсавет (Добрушскі раён)|Кармянскага сельсавета]] перададзены вёска [[Харошаўка (Добрушскі раён)|Харошаўка]] і пасёлак [[Уборак (Добрушскі раён)|Уборак]], у склад [[Ленінскі сельсавет (Добрушскі раён)|Ленінскага сельсавета]] перададзена вёска [[Чырвоны Партызан (Добрушскі раён)|Чырвоны Партызан]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2009-309/2009-309(003-022).pdf&oldDocPage=2 Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 279 Об изменении административно-территориального устройства Добрушского района Гомельской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210205080252/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2009-309%2F2009-309%28003-022%29.pdf&oldDocPage=2 |date=5 лютага 2021 }}</ref>. 30 чэрвеня 2015 года вёска Харошаўка і пасёлак Уборак вернуты ў склад Кармянскага сельсавета<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=12551&p0=D915g0071846&p1=1&p5=0 Решение Гомельского областного Совета депутатов от 30 июня 2015 г. № 72 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Добрушского района Гомельской области]</ref>. 29 чэрвеня 2022 года скасаваны пасёлак [[Сцяпанаў (Добрушскі раён)|Сцяпанаў]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922g0117061&p1=1 Решение Добрушского районного Совета депутатов от 29 июня 2022 г. № 322 Об упразднении поселка Степанов Добрушского района]</ref>. Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года (7 населеных пунктаў) — 808 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/homielskaja.htm Насельніцтва населеных пунктаў Гомельскай вобласці паводле перапісу 2009 года] {{ref-ru}}</ref>, з іх 90,5 % — [[беларусы]], 5,4 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 1,9 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]], 1,5 % — [[малдаване ў Беларусі|малдаване]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Кузьмініцкі сельсавет}} {{Добрушскі раён}} [[Катэгорыя:Кузьмініцкі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Чырванабудскага раёна]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Церахоўскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1926 годзе]] [[Катэгорыя:Нацыянальныя рускія сельсаветы БССР]] 91ts2kateeka2xo205ytpn8byer0xqt Шаблон:Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру 10 671563 4163817 3804029 2022-07-23T19:47:41Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру |загаловак = [[Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру]] |state = {{{state|autocollapse}}} |клас_спісаў = hlist |выява = |загаловак1 = 1970-я |спіс1 = * [[Бертран Тавернье]] <small>([[1976 год у гісторыі кіно|1976]])</small> * [[Джозеф Лоўзі]] <small>([[1977 год у гісторыі кіно|1977]])</small> * [[Ален Рэнэ]] <small>([[1978 год у гісторыі кіно|1978]])</small> * [[Крысціян дэ Шалонж]] <small>([[1979 год у гісторыі кіно|1979]])</small> |загаловак2 = 1980-я |спіс2 = * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] <small>([[1980 год у гісторыі кіно|1980]])</small> * [[Франсуа Труфо]] <small>([[1981 год у гісторыі кіно|1981]])</small> * [[Жан-Жак Ано]] <small>([[1982 год у гісторыі кіно|1982]])</small> * [[Анджэй Вайда]] <small>([[1983 год у гісторыі кіно|1983]])</small> * [[Этарэ Скола]] <small>([[1984 год у гісторыі кіно|1984]])</small> * [[Клод Зідзі]] <small>([[1985 год у гісторыі кіно|1985]])</small> * [[Мішэль Дэвіль]] <small>([[1986 год у гісторыі кіно|1986]])</small> * [[Ален Кавалье]] <small>([[1987 год у гісторыі кіно|1987]])</small> * [[Луі Маль]] <small>([[1988 год у гісторыі кіно|1988]])</small> * [[Жан-Жак Ано]] <small>([[1989 год у гісторыі кіно|1989]])</small> |загаловак3 = 1990-я |спіс3 = * [[Бертран Бліе]] <small>([[1990 год у гісторыі кіно|1990]])</small> * [[Жан-Поль Рапно]] <small>([[1991 год у гісторыі кіно|1991]])</small> * [[Ален Карно]] <small>([[1992 год у гісторыі кіно|1992]])</small> * [[Клод Сатэ]] <small>([[1993 год у гісторыі кіно|1993]])</small> * [[Ален Рэнэ]] <small>([[1994 год у гісторыі кіно|1994]])</small> * [[Андрэ Тэшыне]] <small>([[1995 год у гісторыі кіно|1995]])</small> * [[Клод Сатэ]] <small>([[1996 год у гісторыі кіно|1996]])</small> * [[Бертран Тавернье]] / [[Патрыс Леконт]] <small>([[1997 год у гісторыі кіно|1997]])</small> * [[Люк Бесон]] <small>([[1998 год у гісторыі кіно|1998]])</small> * [[Патрыс Шэро]] <small>([[1999 год у гісторыі кіно|1999]])</small> |загаловак4 = 2000-я |спіс4 = * [[Тані Маршаль]] <small>([[2000 год у гісторыі кіно|2000]])</small> * [[Дамінік Моль]] <small>([[2001 год у гісторыі кіно|2001]])</small> * [[Жан-П’ер Жэнэ]] <small>([[2002 год у гісторыі кіно|2002]])</small> * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] <small>([[2003 год у гісторыі кіно|2003]])</small> * [[Дэні Аркан]] <small>([[2004 год у гісторыі кіно|2004]])</small> * [[Абдэлатыф Кешыш]] <small>([[2005 год у гісторыі кіно|2005]])</small> * [[Жак Адзіяр]] <small>([[2006 год у гісторыі кіно|2006]])</small> * [[Гіём Кане]] <small>([[2007 год у гісторыі кіно|2007]])</small> * [[Абдэлатыф Кешыш]] <small>([[2008 год у гісторыі кіно|2008]])</small> * [[Жан-Франсуа Рышэ]] <small>([[2009 год у гісторыі кіно|2009]])</small> |загаловак5 = 2010-я |спіс5 = * [[Жак Адзіяр]] <small>([[2010 год у гісторыі кіно|2010]])</small> * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] <small>([[2011 год у гісторыі кіно|2011]])</small> * [[Мішэль Хазанавічус]] <small>([[2012 год у гісторыі кіно|2012]])</small> * [[Міхаэль Ханэке]] <small>([[2013 год у гісторыі кіно|2013]])</small> * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] <small>([[2014 год у гісторыі кіно|2014]])</small> * [[Абдэрахман Сісака]] <small>([[2015 год у гісторыі кіно|2015]])</small> * [[Арно Дэплешэн]] <small>([[2016 год у гісторыі кіно|2016]])</small> * [[Ксаўе Далан]] <small>([[2017 год у гісторыі кіно|2017]])</small> * [[Альбер Дзюпантэль]] <small>([[2018 год у гісторыі кіно|2018]])</small> * [[Жак Адзіяр]] <small>([[2019 год у гісторыі кіно|2019]])</small> |загаловак6 = 2020-я |спіс6 = * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] <small>([[2020 год у гісторыі кіно|2020]])</small> }} <includeonly>{{#if:{{{nocat|}}}||[[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі «Сезар» за найлепшую рэжысуру]]}}</includeonly><noinclude> {{collapsible option}} [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты прэміі «Сезар»|Рэжысура]] </noinclude> fysp4qvqnclurgisyg77r212z83pkca Спіс цыкадавых Беларусі 0 677157 4163849 3840430 2022-07-23T20:20:24Z JerzyKundrat 174 /* Сямейства {{bt-bellat||Membracidae}} */ wikitext text/x-wiki == Сямейства {{bt-bellat|Пенніцы|Aphrophoridae}} == === Род {{bt-bellat||Aphrophora}} === * {{bt-latbel|Aphrophora alni|Пенніца альховая}} * {{bt-latbel|Aphrophora corticea|}} * {{bt-latbel|Aphrophora major|}} * {{bt-latbel|Aphrophora pectoralis|}} * {{bt-latbel|Aphrophora salicina|}} === Род {{bt-bellat||Lepyronia}} === * {{bt-latbel|Lepyronia coleoptrata|}} === Род {{bt-bellat||Neophilaenus}} === * {{bt-latbel|Neophilaenus campestris|}} * {{bt-latbel|Neophilaenus exclamationis|}} * {{bt-latbel|Neophilaenus lineatus|}} * {{bt-latbel|Neophilaenus minor|}} === Род {{bt-bellat||Peuceptyelus}} === * {{bt-latbel|Peuceptyelus coriaceus|}} === Род {{bt-bellat||Philaenus}} === * {{bt-latbel|Philaenus spumarius|Пенніца звычайная}} == Сямейства {{bt-bellat||Cercopidae}} == [[Файл:Cercopidae - Cercopis sanguinolenta-1.JPG|250px|міні|{{bt-bellat||Cercopis sanguinolenta}}]] === Род {{bt-bellat||Cercopis}} === * {{bt-latbel|Cercopis sanguinolenta|}} == Сямейства {{bt-bellat|Цыкадкі|Cicadellidae}} == === Род {{bt-bellat||Acericerus}} === * {{bt-latbel|Acericerus vittifrons|}} === Род {{bt-bellat||Adarrus}} === * {{bt-latbel|Adarrus multinotatus|}} === Род {{bt-bellat||Agallia}} === * {{bt-latbel|Agallia brachyptera|}} === Род {{bt-bellat||Aguriahana}} === * {{bt-latbel|Aguriahana pictilis|}} * {{bt-latbel|Aguriahana stellulata|}} === Род {{bt-bellat||Alebra}} === * {{bt-latbel|Alebra albostriella|}} * {{bt-latbel|Alebra neglecta|}} * {{bt-latbel|Alebra wahlbergi|}} === Род {{bt-bellat||Allygidius}} === * {{bt-latbel|Allygidius atomarius|}} * {{bt-latbel|Allygidius commutatus|}} === Род {{bt-bellat||Allygus}} === * {{bt-latbel|Allygus communis|}} * {{bt-latbel|Allygus mixtus|}} * {{bt-latbel|Allygus modestus|}} === Род {{bt-bellat||Alnetoidia}} === * {{bt-latbel|Alnetoidia alneti|}} === Род {{bt-bellat||Anaceratagallia}} === * {{bt-latbel|Anaceratagallia lithuanica|}} * {{bt-latbel|Anaceratagallia ribauti|}} * {{bt-latbel|Anaceratagallia venosa|}} === Род {{bt-bellat||Anoscopus}} === [[Файл:Cicadellidae Anoscopus serratulae (3747213978).jpg|250px|міні|{{bt-bellat||Anoscopus serratulae}}]] * {{bt-latbel|Anoscopus albifrons|}} * {{bt-latbel|Anoscopus albiger|}} * {{bt-latbel|Anoscopus flavostriatus|}} * {{bt-latbel|Anoscopus histrionicus|}} * {{bt-latbel|Anoscopus serratulae|}} === Род {{bt-bellat||Aphrodes}} === * {{bt-latbel|Aphrodes bicinctus|}} * {{bt-latbel|Aphrodes makarovi|}} === Род {{bt-bellat||Arboridia}} === * {{bt-latbel|Arboridia erecta|}} * {{bt-latbel|Arboridia parvula|}} * {{bt-latbel|Arboridia potentillae|}} * {{bt-latbel|Arboridia pusilla|}} * {{bt-latbel|Arboridia ribauti|}} * {{bt-latbel|Arboridia simillima|}} * {{bt-latbel|Arboridia velata|}} === Род {{bt-bellat||Arocephalus}} === [[Файл:2019 10 11 Arocephalus longiceps.jpg|250px|міні|{{bt-bellat||Arocephalus longiceps}}]] * {{bt-latbel|Arocephalus languidus|}} * {{bt-latbel|Arocephalus longiceps|}} * {{bt-latbel|Arocephalus punctum|}} === Род {{bt-bellat||Arthaldeus}} === * {{bt-latbel|Arthaldeus arenarius|}} * {{bt-latbel|Arthaldeus pascuellus|}} * {{bt-latbel|Arthaldeus striifrons|}} === Род {{bt-bellat||Artianus}} === * {{bt-latbel|Artianus interstitialis|}} === Род {{bt-bellat||Athysanus}} === * {{bt-latbel|Athysanus argentatus|}} * {{bt-latbel|Athysanus quadrum|}} === Род {{bt-bellat||Aguriahana}} === * {{bt-latbel|Aguriahana pictilis|}} === Род {{bt-bellat||Austroasca}} === * {{bt-latbel|Austroasca vittata|}} === Род {{bt-bellat||Balclutha}} === * {{bt-latbel|Balclutha calamagrostis|}} * {{bt-latbel|Balclutha punctata|}} * {{bt-latbel|Balclutha rhenana|}} === Род {{bt-bellat||Batracomorphus}} === [[Файл:2019 07 14 Batracomorphus allionii.jpg|250px|міні|{{bt-bellat||Batracomorphus allionii}}]] * {{bt-latbel|Batracomorphus allionii|}} * {{bt-latbel|Batracomorphus irroratus|}} === Род {{bt-bellat||Chlorita}} === [[Файл:Chlorita paoli 03.JPG|250px|міні|{{bt-bellat||Chlorita paolii}}]] * {{bt-latbel|Chlorita dumosa|}} * {{bt-latbel|Chlorita paolii|}} * {{bt-latbel|Chlorita viridula|}} === Род {{bt-bellat||Cicadella}} === [[Файл:Sumpfschmuckzikade (Cicadella lasiocarpae).jpg|250px|міні|{{bt-bellat|Цыкадка зялёная|Cicadella lasiocarpae}}]] [[Файл:Cicadella viridis en Oroso. Galiza.jpg|250px|міні|{{bt-bellat||Cicadella viridis}}]] * {{bt-latbel|Cicadella lasiocarpae|}} * {{bt-latbel|Cicadella viridis|Цыкадка зялёная}} === Род {{bt-bellat||Cicadula}} === * {{bt-latbel|Cicadula albingensis|}} * {{bt-latbel|Cicadula flori|}} * {{bt-latbel|Cicadula intermedia|}} * {{bt-latbel|Cicadula longiventris|}} * {{bt-latbel|Cicadula nigricornis|}} * {{bt-latbel|Cicadula ornata|}} * {{bt-latbel|Cicadula persimilis|}} * {{bt-latbel|Cicadula quadrinotata|}} * {{bt-latbel|Cicadula quinquenotata|}} * {{bt-latbel|Cicadula saturata|}} === Род {{bt-bellat||Circulifer}} === * {{bt-latbel|Circulifer haematoceps|}} === Род {{bt-bellat||Colladonus}} === * {{bt-latbel|Colladonus torneellus|}} === Род {{bt-bellat||Colobotettix}} === * {{bt-latbel|Colobotettix morbillosus|}} === Род {{bt-bellat||Conosanus}} === * {{bt-latbel|Conosanus obsoletus|}} === Род {{bt-bellat||Coryphaelus}} === * {{bt-latbel|Coryphaelus gyllenhalii|}} === Род {{bt-bellat||Cosmotettix}} === * {{bt-latbel|Cosmotettix aurantiacus|}} * {{bt-latbel|Cosmotettix caudatus|}} * {{bt-latbel|Cosmotettix costalis|}} * {{bt-latbel|Cosmotettix panzeri|}} === Род {{bt-bellat||Deltocephalus}} === * {{bt-latbel|Deltocephalus pulicaris|}} === Род {{bt-bellat||Dikraneura}} === * {{bt-latbel|Dikraneura variata|}} === Род {{bt-bellat||Diplocolenus}} === * {{bt-latbel|Diplocolenus abdominalis|}} * {{bt-latbel|Diplocolenus bohemani|}} === Род {{bt-bellat||Doliotettix}} === * {{bt-latbel|Doliotettix lunulatus|}} === Род {{bt-bellat||Doratura}} === * {{bt-latbel|Doratura exilis|}} * {{bt-latbel|Doratura homophyla|}} * {{bt-latbel|Doratura impudica|}} * {{bt-latbel|Doratura stylata|}} === Род {{bt-bellat||Edwardsiana}} === * {{bt-latbel|Edwardsiana alnicola|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana ampliata|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana avellanae|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana bergmanni|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana candidula|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana crataegi|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana flavescens|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana frustrator|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana geometrica|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana gratiosa|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana ishidai|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana lethierryi|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana menzbieri|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana nigriloba|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana plebeja|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana plurispinosa|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana prunicola|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana rosae|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana salicicola|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana sociabilis|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana soror|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana spinigera|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana staminata|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana stehliki|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana tersa|}} * {{bt-latbel|Edwardsiana ulmiphagus|}} === Род {{bt-bellat||Elymana}} === * {{bt-latbel|Elymana kozhevnikovi|}} * {{bt-latbel|Elymana sulphurella|}} === Род {{bt-bellat||Emelyanoviana}} === * {{bt-latbel|Emelyanoviana mollicula|}} === Род {{bt-bellat||Emeljanovianus}} === * {{bt-latbel|Emeljanovianus medius|}} === Род {{bt-bellat||Empoasca}} === * {{bt-latbel|Empoasca affinis|}} * {{bt-latbel|Empoasca apicalis|}} * {{bt-latbel|Empoasca decipiens|}} * {{bt-latbel|Empoasca kontkaneni|}} * {{bt-latbel|Empoasca ossiannilssoni|}} * {{bt-latbel|Empoasca pteridis|}} * {{bt-latbel|Empoasca solani|}} * {{bt-latbel|Empoasca vitis|}} === Род {{bt-bellat||Endria}} === * {{bt-latbel|Endria nebulosa|}} === Род {{bt-bellat||Erotettix}} === * {{bt-latbel|Erotettix cyane|}} === Род {{bt-bellat||Errastunus}} === * {{bt-latbel|Errastunus ocellaris|}} === Род {{bt-bellat||Erythria}} === * {{bt-latbel|Erythria aureola|}} === Род {{bt-bellat||Eupelix}} === * {{bt-latbel|Eupelix cuspidata|}} === Род {{bt-bellat||Eupterycyba}} === * {{bt-latbel|Eupterycyba jucunda|}} === Род {{bt-bellat||Eupteryx}} === * {{bt-latbel|Eupteryx adspersa|}} * {{bt-latbel|Eupteryx artemisiae|}} * {{bt-latbel|Eupteryx atropunctata|}} * {{bt-latbel|Eupteryx aurata|}} * {{bt-latbel|Eupteryx calcarata|}} * {{bt-latbel|Eupteryx collina|}} * {{bt-latbel|Eupteryx cyclops|}} * {{bt-latbel|Eupteryx notata|}} * {{bt-latbel|Eupteryx origani|}} * {{bt-latbel|Eupteryx signatipennis|}} * {{bt-latbel|Eupteryx stachydearum|}} * {{bt-latbel|Eupteryx tenella|}} * {{bt-latbel|Eupteryx urticae|}} * {{bt-latbel|Eupteryx vittata|}} === Род {{bt-bellat||Eurhadina}} === * {{bt-latbel|Eurhadina concinna|}} * {{bt-latbel|Eurhadina kirschbaumi|}} * {{bt-latbel|Eurhadina pulchella|}} * {{bt-latbel|Eurhadina saageri|}} === Род {{bt-bellat||Euscelidius}} === * {{bt-latbel|Euscelidius schenckii|}} === Род {{bt-bellat||Euscelis}} === * {{bt-latbel|Euscelis distinguendus|}} * {{bt-latbel|Euscelis incisus|}} * {{bt-latbel|Euscelis venosus|}} === Род {{bt-bellat||Evacanthus}} === * {{bt-latbel|Evacanthus acuminatus|}} * {{bt-latbel|Evacanthus interruptus|}} === Род {{bt-bellat||Fagocyba}} === * {{bt-latbel|Fagocyba carri|}} * {{bt-latbel|Fagocyba cruenta|}} * {{bt-latbel|Fagocyba douglasi|}} === Род {{bt-bellat||Fieberiella}} === * {{bt-latbel|Fieberiella florii|}} * {{bt-latbel|Fieberiella septentrionalis|}} === Род {{bt-bellat||Forcipata}} === * {{bt-latbel|Forcipata citrinella|}} * {{bt-latbel|Forcipata forcipata|}} === Род {{bt-bellat||Graphocraerus}} === * {{bt-latbel|Graphocraerus ventralis|}} === Род {{bt-bellat||Grypotes}} === * {{bt-latbel|Grypotes puncticollis|}} === Род {{bt-bellat||Handianus}} === * {{bt-latbel|Handianus flavovarius|}} * {{bt-latbel|Handianus ignoscus|}} === Род {{bt-bellat||Hardya}} === * {{bt-latbel|Hardya tenuis|}} === Род {{bt-bellat||Hephathus}} === * {{bt-latbel|Hephathus achilleae|}} * {{bt-latbel|Hephathus nanus|}} === Род {{bt-bellat||Hesium}} === * {{bt-latbel|Hesium domino|}} === Род {{bt-bellat||Iassus}} === * {{bt-latbel|Iassus lanio|}} === Род {{bt-bellat||Idiocerus}} === * {{bt-latbel|Idiocerus herrichii|}} * {{bt-latbel|Idiocerus lituratus|}} * {{bt-latbel|Idiocerus similis|}} === Род {{bt-bellat||Idiodonus}} === * {{bt-latbel|Idiodonus cruentatus|}} === Род {{bt-bellat||Igutettix}} === * {{bt-latbel|Igutettix oculatus|}} === Род {{bt-bellat||Jassargus}} === * {{bt-latbel|Jassargus allobrogicus|}} * {{bt-latbel|Jassargus alpinus neglectus|}} * {{bt-latbel|Jassargus distinguendus|}} * {{bt-latbel|Jassargus flori|}} * {{bt-latbel|Jassargus pseudocellaris|}} * {{bt-latbel|Jassargus repletus|}} * {{bt-latbel|Jassargus sursumflexus|}} === Род {{bt-bellat||Kyboasca}} === * {{bt-latbel|Kyboasca bipunctata|}} === Род {{bt-bellat||Kybos}} === * {{bt-latbel|Kybos abstrusus|}} * {{bt-latbel|Kybos butleri|}} * {{bt-latbel|Kybos lindbergi|}} * {{bt-latbel|Kybos populi|}} * {{bt-latbel|Kybos rufescens|}} * {{bt-latbel|Kybos smaragdulus|}} * {{bt-latbel|Kybos sordidulus|}} * {{bt-latbel|Kybos strigilifer|}} * {{bt-latbel|Kybos virgator|}} === Род {{bt-bellat||Laburrus}} === * {{bt-latbel|Laburrus abrotani|}} * {{bt-latbel|Laburrus impictifrons|}} * {{bt-latbel|Laburrus pellax|}} === Род {{bt-bellat||Lamprotettix}} === * {{bt-latbel|Lamprotettix nitidulus|}} === Род {{bt-bellat||Ledra}} === * {{bt-latbel|Ledra aurita|}} === Род {{bt-bellat||Limotettix}} === * {{bt-latbel|Limotettix atricapillus|}} * {{bt-latbel|Limotettix ochrifrons|}} * {{bt-latbel|Limotettix sphagneticus|}} * {{bt-latbel|Limotettix striola|}} === Род {{bt-bellat||Linnavuoriana}} === * {{bt-latbel|Linnavuoriana decempunctata|}} * {{bt-latbel|Linnavuoriana sexmaculata|}} === Род {{bt-bellat||Macropsidius}} === * {{bt-latbel|Macropsidius abrotani|}} * {{bt-latbel|Macropsidius sahlbergi|}} === Род {{bt-bellat||Macropsis}} === * {{bt-latbel|Macropsis cerea|}} * {{bt-latbel|Macropsis fuscinervis|}} * {{bt-latbel|Macropsis fuscula|}} * {{bt-latbel|Macropsis graminea|}} * {{bt-latbel|Macropsis haupti|}} * {{bt-latbel|Macropsis impura|}} * {{bt-latbel|Macropsis infuscata|}} * {{bt-latbel|Macropsis marginata|}} * {{bt-latbel|Macropsis prasina|}} * {{bt-latbel|Macropsis scutellata|}} * {{bt-latbel|Macropsis vicina|}} === Род {{bt-bellat||Macrosteles}} === * {{bt-latbel|Macrosteles alpinus|}} * {{bt-latbel|Macrosteles cristatus|}} * {{bt-latbel|Macrosteles frontalis|}} * {{bt-latbel|Macrosteles horvathi|}} * {{bt-latbel|Macrosteles laevis|}} * {{bt-latbel|Macrosteles lividus|}} * {{bt-latbel|Macrosteles oshanini|}} * {{bt-latbel|Macrosteles ossiannilssoni|}} * {{bt-latbel|Macrosteles pygmaeus|}} * {{bt-latbel|Macrosteles quadripunctulatus|}} * {{bt-latbel|Macrosteles septemnotatus|}} * {{bt-latbel|Macrosteles sexnotatus|}} * {{bt-latbel|Macrosteles sordidipennis|}} * {{bt-latbel|Macrosteles variatus|}} * {{bt-latbel|Macrosteles viridigriseus|}} === Род {{bt-bellat||Macustus}} === * {{bt-latbel|Macustus grisescens|}} === Род {{bt-bellat||Megophthalmus}} === * {{bt-latbel|Megophthalmus scanicus|}} === Род {{bt-bellat||Mendrausus}} === * {{bt-latbel|Mendrausus pauxillus|}} === Род {{bt-bellat||Metalimnus}} === * {{bt-latbel|Metalimnus formosus|}} * {{bt-latbel|Metalimnus marmoratus|}} * {{bt-latbel|Metalimnus obtusus|}} * {{bt-latbel|Metalimnus steini|}} === Род {{bt-bellat||Metidiocerus}} === * {{bt-latbel|Metidiocerus crassipes|}} * {{bt-latbel|Metidiocerus elegans|}} * {{bt-latbel|Metidiocerus impressifrons|}} === Род {{bt-bellat||Micantulina}} === * {{bt-latbel|Micantulina micantula|}} === Род {{bt-bellat||Mimallygus}} === * {{bt-latbel|Mimallygus lacteinervis|}} === Род {{bt-bellat||Mocuellus}} === * {{bt-latbel|Mocuellus collinus|}} * {{bt-latbel|Mocuellus metrius|}} === Род {{bt-bellat||Mocydia}} === * {{bt-latbel|Mocydia crocea|}} === Род {{bt-bellat||Mocydiopsis}} === * {{bt-latbel|Mocydiopsis attenuata|}} * {{bt-latbel|Mocydiopsis longicauda|}} === Род {{bt-bellat||Neoaliturus}} === * {{bt-latbel|Neoaliturus fenestratus|}} === Род {{bt-bellat||Notus}} === * {{bt-latbel|Notus flavipennis|}} === Род {{bt-bellat||Oncopsis}} === * {{bt-latbel|Oncopsis alni|}} * {{bt-latbel|Oncopsis appendiculata|}} * {{bt-latbel|Oncopsis carpini|}} * {{bt-latbel|Oncopsis flavicollis|}} * {{bt-latbel|Oncopsis subangulata|}} * {{bt-latbel|Oncopsis tristis|}} === Род {{bt-bellat||Ophiola}} === * {{bt-latbel|Ophiola cornicula|}} * {{bt-latbel|Ophiola decumanus|}} * {{bt-latbel|Ophiola russeola|}} * {{bt-latbel|Ophiola transversa|}} === Род {{bt-bellat||Ossiannilssonola}} === * {{bt-latbel|Ossiannilssonola callosa|}} === Род {{bt-bellat||Paluda}} === * {{bt-latbel|Paluda flaveola|}} === Род {{bt-bellat||Paralimnus}} === * {{bt-latbel|Paralimnus phragmitis|}} === Род {{bt-bellat||Pediopsis}} === * {{bt-latbel|Pediopsis tiliae|}} === Род {{bt-bellat||Penthimia}} === * {{bt-latbel|Penthimia nigra|}} === Род {{bt-bellat||Pinumius}} === * {{bt-latbel|Pinumius areatus|}} === Род {{bt-bellat||Pithyotettix}} === * {{bt-latbel|Pithyotettix abietinus|}} === Род {{bt-bellat||Planaphrodes}} === * {{bt-latbel|Planaphrodes bifasciatus|}} * {{bt-latbel|Planaphrodes nigritus|}} * {{bt-latbel|Planaphrodes trifasciatus|}} === Род {{bt-bellat||Platymetopius}} === * {{bt-latbel|Platymetopius guttatus|}} * {{bt-latbel|Platymetopius major|}} * {{bt-latbel|Platymetopius undatus|}} === Род {{bt-bellat||Populicerus}} === * {{bt-latbel|Populicerus albicans|}} * {{bt-latbel|Populicerus confusus|}} * {{bt-latbel|Populicerus laminatus|}} * {{bt-latbel|Populicerus nitidissimus|}} * {{bt-latbel|Populicerus populi|}} === Род {{bt-bellat||​Psammotettix}} === ​* {{bt-latbel|Psammotettix albomarginatus|}} * {{bt-latbel|Psammotettix alienus|}} * {{bt-latbel|Psammotettix atropidicola|}} * {{bt-latbel|Psammotettix cephalotes|}} * {{bt-latbel|Psammotettix confinis|}} * {{bt-latbel|Psammotettix dubius|}} * {{bt-latbel|Psammotettix excisus|}} * {{bt-latbel|Psammotettix helvolus|}} * {{bt-latbel|Psammotettix koeleriae|}} * {{bt-latbel|Psammotettix nodosus|}} * {{bt-latbel|Psammotettix pallidinervis|}} * {{bt-latbel|Psammotettix poecilus|}} * {{bt-latbel|Psаmmotettix striatus|}} === Род {{bt-bellat||Recilia}} === * {{bt-latbel|Recilia coronifera|}} * {{bt-latbel|Recilia horvathi|}} === Род {{bt-bellat||Rhopalopyx}} === * {{bt-latbel|Rhopalopyx adumbrata|}} * {{bt-latbel|Rhopalopyx preyssleri|}} * {{bt-latbel|Rhopalopyx vitripennis|}} === Род {{bt-bellat||Rhytidodus}} === * {{bt-latbel|Rhytidodus decimusquartus|}} === Род {{bt-bellat||Ribautiana}} === * {{bt-latbel|Ribautiana tenerrima|}} * {{bt-latbel|Ribautiana ulmi|}} === Род {{bt-bellat||Sahlbergotettix}} === * {{bt-latbel|Sahlbergotettix salicicola|}} === Род {{bt-bellat||Sagatus}} === * {{bt-latbel|Sagatus punctifrons|}} === Род {{bt-bellat||Sonronius}} === * {{bt-latbel|Sonronius binotatus|}} === Род {{bt-bellat||Sorhoanus}} === * {{bt-latbel|Sorhoanus assimilis|}} * {{bt-latbel|Sorhoanus xanthoneurus|}} === Род {{bt-bellat||Speudotettix}} === * {{bt-latbel|Speudotettix subfusculus|}} === Род {{bt-bellat||Stenidiocerus}} === * {{bt-latbel|Stenidiocerus poecilus|}} === Род {{bt-bellat||Stictocoris}} === * {{bt-latbel|Stictocoris picturatus|}} === Род {{bt-bellat||Streptanus}} === * {{bt-latbel|Streptanus aemulans|}} * {{bt-latbel|Streptanus confinis|}} * {{bt-latbel|Streptanus marginatus|}} * {{bt-latbel|Streptanus okaensis|}} * {{bt-latbel|Streptanus sordidus|}} === Род {{bt-bellat||Stroggylocephalus}} === * {{bt-latbel|Stroggylocephalus agrestis|}} * {{bt-latbel|Stroggylocephalus livens|}} === Род {{bt-bellat||Thamnotettix}} === * {{bt-latbel|Thamnotettix confinis|}} * {{bt-latbel|Thamnotettix dilutior|}} === Род {{bt-bellat||Tremulicerus}} === * {{bt-latbel|Tremulicerus distinguendus|}} * {{bt-latbel|Tremulicerus tremulae|}} === Род {{bt-bellat||Turrutus}} === * {{bt-latbel|Turrutus socialis|}} === Род {{bt-bellat||Typhlocyba}} === * {{bt-latbel|Typhlocyba quercus|}} === Род {{bt-bellat||Ulopa}} === * {{bt-latbel|Ulopa reticulata|}} === Род {{bt-bellat||Utecha}} === * {{bt-latbel|Utecha trivia|}} === Род {{bt-bellat||Verdanus}} === * {{bt-latbel|Verdanus abdominalis|}} === Род {{bt-bellat||Wagneripteryx}} === * {{bt-latbel|Wagneripteryx germari|}} === Род {{bt-bellat||Zonocyba}} === * {{bt-latbel|Zonocyba bifasciata|}} === Род {{bt-bellat||Zygina}} === * {{bt-latbel|Zygina angusta|}} * {{bt-latbel|Zygina flammigera|}} * {{bt-latbel|Zygina hyperici|}} * {{bt-latbel|Zygina ordinaria|}} * {{bt-latbel|Zygina rosea|}} * {{bt-latbel|Zygina rubrovittata|}} * {{bt-latbel|Zygina suavis|}} * {{bt-latbel|Zygina tiliae|}} == Сямейства {{bt-bellat|Цыкады|Cicadidae}} == [[Файл:Cicadetta montana Croatia.jpg|250px|міні|{{bt-bellat||Cicadetta montana}}]] === Род {{bt-bellat||Cicadetta}} === * {{bt-latbel|Cicadetta montana|}} == Сямейства {{bt-bellat|Гарбаткі|Membracidae}} == [[Файл:Centrotus cornutus 01.JPG|250px|міні|{{bt-bellat||Centrotus cornutus}}]] === Род {{bt-bellat||Centrotus}} === * {{bt-latbel|Centrotus cornutus|}} === Род {{bt-bellat||Gargara}} === * {{bt-latbel|Gargara genistae|}} === Род {{bt-bellat||Stictocephala}} === [[Файл:Bueffelzikade.jpg|250px|міні|{{bt-bellat||Stictocephala bisonia}}]] * {{bt-latbel|Stictocephala bisonia|}} == Спасылкі == * [https://insecta-g2n.weebly.com/cicadomorpha.html CICADOMORPHA] {{Геаграфія Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Спісы насякомых Беларусі|Цыкадавыя]] [[Катэгорыя:Цыкадавыя|*]] 2vzk9u98i17ujshvtr1gkylagyjatfo Эфраім Кацір 0 682257 4164120 3876394 2022-07-24T11:55:16Z AMY 81-412 8810 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Эфраім Кацір''' ({{lang-he|אפרים קציר}}; народж. ''Качальскі''; {{Датанараджэння|16|5|1916|3}}, {{МН|Кіеў||}} — [[30 траўня]] [[2009]], {{МС|Рэхавот||}}, [[Ізраіль]]) — ізраільскі дзяржаўны дзеяч, чацвёрты прэзідэнт Ізраіля (1973—1978). Біяфізік, лаўрэат Прэміі Ізраіля па біялогіі 1959 года. {{зноскі}} {{Прэзідэнты Ізраіля}} {{Бібліяінфармацыя}} 96lij3i386kiqfpqhwp5oirn8yo47mq Шаблон:Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса найлепшаму рэжысёру 10 685315 4163822 4139490 2022-07-23T19:51:04Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса найлепшаму рэжысёру |загаловак = [[Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса найлепшаму рэжысёру]] |state = {{{state|autocollapse}}} | стыль_асноўнага_загалоўка = background: #EEDD82; | стыль_загалоўкаў = background: #EEDD82; | стыль_унізе = background: #EEDD82; |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |выява = |загаловак1 = 1975—2000 |спіс1 = * {{нп5|Сідні Люмет||en|Sidney Lumet}} <small>(1975)</small> * {{нп5|Сідні Люмет||en|Sidney Lumet}} <small>(1976)</small> * {{нп5|Герберт Рос||en|Herbert Ross}} <small>(1977)</small> * {{нп5|Майкл Чыміна||en|Michael Cimino}} <small>(1978)</small> * {{нп5|Роберт Бентан||en|Robert Benton}} <small>(1979)</small> * {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] <small>(1980)</small> * {{нп5|Уорэн Біці||en|Warren Beatty}} <small>(1981)</small> * [[Стывен Спілберг]] <small>(1982)</small> * [[Джэймс Брукс]] <small>(1983)</small> * [[Мілаш Форман]] <small>(1984)</small> * {{нп5|Тэры Гіліям||en|Terry Gilliam}} <small>(1985)</small> * [[Дэвід Лінч]] <small>(1986)</small> * {{нп5|Джон Бурмен||en|John Boorman}} <small>(1987)</small> * [[Дэвід Кроненберг]] <small>(1988)</small> * {{нп5|Спайк Лі||en|Spike Lee}} <small>(1989)</small> * [[Марцін Скарсэзэ]] <small>(1990)</small> * {{нп5|Бары Левінсан||en|Barry Levinson}} <small>(1991)</small> * [[Клінт Іствуд]] <small>(1992)</small> * {{нп5|Джэйн Кэмпіян||en|Jane Campion}} <small>(1993)</small> * [[Квенцін Таранціна]] <small>(1994)</small> * {{нп5|Майк Фігіс||en|Mike Figgis}} <small>(1995)</small> * [[Майк Лі]] <small>(1996)</small> * {{нп5|Кёрціс Хэнсан||en|Curtis Hanson}} <small>(1997)</small> * [[Стывен Спілберг]] <small>(1998)</small> * [[Сэм Мендэс]] <small>(1999)</small> * [[Стывен Содэрберг]] <small>(2000)</small> |загаловак2 = 2001—2025 |спіс2 = * [[Дэвід Лінч]] <small>(2001)</small> * [[Педра Альмадовар]] <small>(2002)</small> * [[Пітэр Джэксан]] <small>(2003)</small> * {{нп5|Аляксандр Пэйн||en|Alexander Payne}} <small>(2004)</small> * [[Энг Лі]] <small>(2005)</small> * {{нп5|Пол Грынграс||en|Paul Greengrass}} <small>(2006)</small> * [[Пол Томас Андэрсан]] <small>(2007)</small> * [[Дэні Бойл]] <small>(2008)</small> * [[Кэтрын Бігелоу]] <small>(2009)</small> * {{нп5|Аліўе Асаяс||en|Olivier Assayas}} / [[Дэвід Фінчэр]] <small>(2010)</small> * [[Тэрэнс Малік]] <small>(2011)</small> * [[Пол Томас Андэрсан]] <small>(2012)</small> * [[Альфонса Куарон]] <small>(2013)</small> * [[Рычард Лінклейтэр]] <small>(2014)</small> * {{нп5|Джордж Мілер (рэжысёр)|Джордж Мілер|en|George Miller (filmmaker)}} <small>(2015)</small> * {{нп5|Бары Джэнкінс||en|Barry Jenkins}} <small>(2016)</small> * [[Гільерма дэль Тора]] / {{нп5|Лука Гуаданьіна||en|Luca Guadagnino}} <small>(2017)</small> * {{нп5|Дэбра Гранік||en|Debra Granik}} <small>(2018)</small> * [[Пон Джун Хо]] <small>(2019)</small> * [[Хлоя Чжаа]] <small>(2020)</small> | унізе = [[Асацыяцыя кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса]] }}<noinclude> {{collapsible option}} [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты прэміі Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса|Рэжысёр]] </noinclude> melzps1u0pwwkq4uj22jspbz2qgk4oq Шаблон:Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту 10 690741 4163820 4141645 2022-07-23T19:50:30Z StachLysy 62453 шаблон wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту |загаловак = {{Гэта выдатны спіс}} [[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту]] |state = <includeonly>{{{state|autocollapse}}}</includeonly> |клас_спісаў = hlist hlist-items-nowrap |загаловак1 = 1980-я |спіс1 = * [[Луі Маль]] <small>(1988)</small> * {{нп5|Марыя Аляксандраўна Хмелік|Марыя Хмелік|ru|Хмелик, Мария Александровна}} <small>(1989)</small> | загаловак2 = 1990-я | спіс2 = * {{нп5|Віталь Яўгенавіч Канеўскі|Віталь Канеўскі|ru|Каневский, Виталий Евгеньевич}} <small>(1990)</small> * {{нп5|Жако Ван Дармаль||en|Jaco Van Dormael}} <small>(1991)</small> * {{нп5|Іштван Саба||en|István Szabó}} <small>(1992)</small> * Не прысуджалася <small>(1993—1995)</small> * [[Сяргей Уладзіміравіч Бадроў|Сяргей Бадроў-старэйшы]], {{нп5|Арыф Тагіевіч Аліеў|Арыф Аліеў|ru|Алиев, Ариф Тагиевич}}, {{нп5|Барыс Абрамавіч Гілер|Барыс Гілер|d|Q78159708}} <small>(1996)</small> * {{нп5|Крыс Вандэр Стапен||fr|Chris Vander Stappen}}, {{нп5|Ален Берлінер||en|Alain Berliner}} <small>(1997)</small> * {{нп5|Пітэр Хаўіт||en|Peter Howitt}} <small>(1998)</small> * {{нп5|Іштван Саба||en|István Szabó}}, {{нп5|Ізраэль Хоравіц||en|Israel Horovitz}} <small>(1999)</small> | загаловак3 = 2000-я | спіс3 = * {{нп5|Аньес Жаўі||en|Agnès Jaoui}}, {{нп5|Жан-П’ер Бакры||en|Jean-Pierre Bacri}} <small>(2000)</small> * {{нп5|Даніс Танавіч||en|Danis Tanović}} <small>(2001)</small> * [[Педра Альмадовар]] <small>(2002)</small> * {{нп5|Бернд Ліхтэнберг||de|Bernd Lichtenberg}} <small>(2003)</small> * {{нп5|Аньес Жаўі||en|Agnès Jaoui}}, {{нп5|Жан-П’ер Бакры||en|Jean-Pierre Bacri}} <small>(2004)</small> * {{нп5|Хані Абу-Асад||en|Hany Abu-Assad}}, {{нп5|Бера Беер||en|Bero Beyer}} <small>(2005)</small> * {{нп5|Флорыян Хенкель фон Донэрсмарк||en|Florian Henckel von Donnersmarck}} <small>(2006)</small> * [[Фаціх Акін]] <small>(2007)</small> * {{нп5|Маўрыцыа Браучы||it|Maurizio Braucci}}, {{нп5|Уга Кіці||it|Ugo Chiti}}, {{нп5|Джавані Дзі Грэгорыа||en|Gianni Di Gregorio}}, [[Матэа Гаронэ]], {{нп5|Масіма Гаўдыоза||it|Massimo Gaudioso}}, {{нп5|Раберта Савіана||en|Roberto Saviano}} <small>(2008)</small> * [[Міхаэль Ханэке]] <small>(2009)</small> | загаловак4 = 2010-я | спіс4 = * [[Роберт Харыс]], {{Гэта КВА}} [[Раман Паланскі]] <small>(2010)</small> * {{нп5|Браты Дардэн|Жан-П’ер Дардэн|en|Dardenne brothers}}, {{нп5|Браты Дардэн|Люк Дардэн|en|Dardenne brothers}} <small>(2011)</small> * {{нп5|Тобіас Ліндхольм||en|Tobias Lindholm}}, [[Томас Вінтэрберг]] <small>(2012)</small> * [[Франсуа Азон]] <small>(2013)</small> * [[Павел Паўлікоўскі]], {{нп5|Рэбека Ленкіевіч||en|Rebecca Lenkiewicz}} <small>(2014)</small> * [[Ёргас Ланцімас]], {{нп5|Эфціміс Філіпу||en|Efthymis Filippou}} <small>(2015)</small> * {{нп5|Марэн Адэ||en|Maren Ade}} <small>(2016)</small> * [[Рубен Эстлунд]] <small>(2017)</small> * [[Павел Паўлікоўскі]] <small>(2018)</small> * {{нп5|Селін Ш’яма||en|Céline Sciamma}} <small>(2019)</small> | загаловак5 = 2020-я | спіс5 = * [[Томас Вінтэрберг]], {{нп5|Тобіяс Ліндхольм||en|Tobias Lindholm}} <small>(2020)</small> * [[Фларыян Зелер]], [[Крыстафер Хэмптан]] <small>(2021)</small> | унізе = [[Еўрапейская кінаакадэмія]] }} <noinclude> {{collapsible option}} [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Лаўрэаты «Еўрапейскай кінапрэміі»|Сцэнарыст]] </noinclude> 34gwikjxwd0y05zhpwrwnfiqby6r3mz Роалд Хофман 0 691281 4163836 3952699 2022-07-23T20:04:08Z StachLysy 62453 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Хофман}} {{Вучоны}} '''Роалд Хофман''' ({{Lang-en|Roald Hoffmann}}; {{Дата|18|07|1937|1}}, [[Золачыў (Львоўская вобласць)|Золачыў]], Тарнопальскае ваяводства, [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]) — [[Злучаныя Штаты Амерыкі|амерыканскі]] хімік, лаўрэат [[Нобелеўская прэмія па хіміі|Нобелеўскай прэміі па хіміі]] «за распрацоўку тэорыі праходжання хімічных рэакцый» сумесна з [[Кэн’іці Фукуі]]. Прафесар [[Карнельскі ўніверсітэт|Карнельскага ўніверсітэта]]. == Біяграфія == Роалд Хофман нарадзіўся ў польскім горадзе Злочуў (з 1939 года [[Золачыў (Львоўская вобласць)|Золачыў]], [[Львоўская вобласць]] [[Украіна]]) у яўрэйскай сям’і інжынера, выпускніка [[Нацыянальны ўніверсітэт «Львоўская палітэхніка»|Львоўскага політэхнічнага інстытута]] Гілеля Сафрана і Настаўніцы Клары Разен<ref name="auto">[http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1981/hoffmann-autobio.html Автобиография с сайта Нобелевского комитета]{{ref-en}}</ref>. Сваё імя атрымаў у гонар [[Руаль Амундсен|Руаля Амундсена]]. Падчас Другой сусветнай вайны сям’я Хофмана трапіла ў нацысцкае гета, затым у працоўны лагер. Бацька таемна вывез Роалда разам з маці з лагера ў пачатку [[1943]]. Да канца нямецкай акупацыі Роалд і Клара Сафран жылі ў суседнім ўкраінскім сяле [[Уніў]], дзе іх хаваў на гарышчы школы ўкраінскі настаўнік Мікалай Дзюк. Гілель Сафран заставаўся ў лагеры і арганізаваў спробу бунту, якая была выяўленая. Ён быў забіты нацыстамі і іх памагатымі ў чэрвені 1943 года. Большасць астатніх членаў сям’і Хофмана спасцігла тая ж доля. Пасля вызвалення Чырвонай Арміяй у чэрвені [[1944]] Хофман з маці пераехаў у Перемышль ([[Пшэмысль]]), а затым у [[Кракаў]], дзе, нарэшце, пайшоў у школу. Яго маці зноў выйшла замуж, і Павел Хофман стаў прыёмным бацькам для Роалда. Павел Хофман памёр за два дні да атрымання Нобелеўскай прэміі Роалдам і заставаўся ў цёплых адносінах з ім да самай смерці. У 1946 годзе яны пераехалі з Польшчы ў Чэхаславакію. Адтуль яны пераехалі ў лагер для перамешчаных асоб Біндэрміхль, які знаходзіўся каля [[Лінц]]а, ў [[Верхняя Аўстрыя|Аўстрыі]]. У 1947 годзе яны адправіліся ў іншы лагер — Васеральфінген блізу горада Ален у Германіі, затым пераехалі ў [[Мюнхен]]. У 1949 годзе яны пераехалі ў Злучаныя Штаты Амерыкі, дзе пасяліліся ў [[Бруклін]]е. На той момант Хоффману было 11 гадоў. Англійская стала шостай мовай, якую ён вывучыў за сваё жыццё. Пасля школ P.S. 93 і P.S. 16 ён паступіў у школу Стайвесант, адну з выдатных навуковых школ Нью-Ёрка. Сярод яго аднакласнікаў былі не толькі будучыя навукоўцы, але і юрысты, гісторыкі, пісьменнікі. Улетку ён ездзіў у дзіцячы лагер у Катскільскіх гарах. У 1958 годзе нарадзілася Элінор, яго малодшая сястра. У 1955 годзе пачаў вучобу ў [[Калумбійскі ўніверсітэт|Калумбійскім універсітэце]] у якасці студэнта-медыка. Падчас вучобы ва ўніверсітэце Хофман надаваў вялікую ўвагу гуманітарным курсам. У сваёй аўтабіяграфіі ён пісаў<ref name="auto">[http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1981/hoffmann-autobio.html Автобиография с сайта Нобелевского комитета]{{ref-en}}</ref>: «Свет, які адкрылі перада мной курсы, якія не належаць да натуральных навук, — гэта тое, што я памятаю лепш за ўсё з дзён, праведзеных у Калумбійскім каледжы. Я ледзь было не перайшоў на гісторыю мастацтва». Улетку 1955 і 1956 гадоў Хофман працаваў у Нацыянальным Бюро Стандартаў у Вашынгтоне з Ньюманам і Фергюсанам. Улетку пазней ён працаваў у [[Брукхейвенская нацыянальная лабараторыя|Брукхейвенскай нацыянальнай лабараторыі]] з Камінгам. Яго настаўнікамі хіміі былі Фрэнкель і Халфолд, якіх пазней ён успамінаў з дабрынёй і падзякай. У 1958 годзе скончыў Калумбійскі ўніверсітэт і паступіў у аспірантуру [[Гарвардскі ўніверсітэт|Гарвардскага ўніверсітэта]]. Ён меў намер працаваць з Мофітам, выдатным маладым тэарэтыкам, але той памёр на першым годзе яго аспірантуры. Малады выкладчык, Гутэрман, быў адным з няшмалікіх членаў факультэта ў Гарвардзе, хто ў той час быў зацікаўлены ў тэарэтычных даследаваннях, і Хофман пачаў з ім працаваць. Улетку 1959 года ён атрымаў стыпендыю ад групы квантавай хіміі Лоўдзіна ва [[Упсальскі ўніверсітэт|Упсале]] для наведвання гадовай школы. Школа была праведзена на востраве Лідынга за межамі Стакгольма. Там ён сустрэў Еву Бер’есан, летам яна працавала ў прыёмнай школе, і яны ажаніліся ў наступным годзе. Па вяртанні ў Гарвард Хофман правёў некалькі няўдалых эксперыментаў, і яны з Евай паляцелі на год у Савецкі Саюз. Гэта быў другі год абмену аспірантамі ЗША і СССР. Ён працаваў на працягу 9 месяцаў у [[Маскоўскі дзяржаўны ўніверсітэт імя М. В. Ламаносава|Маскоўскім дзяржаўным універсітэце]] з Аляксандрам Давыдавым па тэорыі абурэнняў. З таго часу пачыналася яго авалоданне рускай мовай і цікавасць да рускай культуры. Па вяртанні ў ЗША Хофман змяніў навуковых кіраўнікоў і пачаў працаваць з [[Уільям Нан Ліпскамб|Ліпскамбам]], які толькі што прыйшоў у Гарвард. Ён праграмаваў тое, што пазней было названа пашыраным метадам Хюкеля. Хофман ўжываў яго ў асноўным для гідрыдаў бору і поліэдрычных малекул. Гэтым жа метадам Хофман набліжана разлічыў бар’ер ва ўнутраным кручэнні этана. Гэта было пачаткам яго працы над [[Арганічныя рэчывы|арганічнымі малекуламі]]. У 1962 годзе ён абараніў доктарскую дысертацыю. Тры наступныя гады (1962—1965) Роалд Хофман прапрацаваў у Гарвардскім універсітэце асістэнтам лаўрэата [[Нобелеўская прэмія|Нобелеўскай прэміі па хіміі]] [[Роберт Бёрнс Вудвард|Роберта Вудварда]]. Па ўспамінах самога Хофмана, Вудвард валодаў яснасцю думкі, здольнасцю да канцэнтрацыі, энцыклапедычнымі ведамі хіміі і эстэтычным пачуццём, якія не маюць аналагаў у сучаснай хіміі. У гэты час Хофман пачаў даследаваць ўсе віды арганічных ператварэнняў. У перыяд з 1962 па 1965 гады ў Хоффмана нарадзіліся двое дзяцей, Гілель Ян і Інгрыд Алена. У 1965 годзе ён пераехаў у [[Ітака (Нью-Ёрк)|Ітаку]], атрымаўшы пасаду прафесара фізічных навук [[Карнельскі ўніверсітэт|Карнельскага ўніверсітэта]]. У [[1965]] разам з Вудвардам ён сфармуляваў прынцып захавання арбітальнай сіметрыі пры хімічных рэакцыях («правіла Вудварда-Хофмана»). Праводзячы ў Корнельскім універсітэце свае даследаванні, Хофман пабудаваў абагульненую квантавую тэорыю атамных і малекулярных сутыкненняў у ходзе хімічных рэакцый, за што ў [[1981]] быў ганараваны Нобелеўскай прэміі па хіміі. У 1986—1988 гадах удзельнічаў у стварэнні тэлевізійнага курса ўступнай хіміі. «Свет хіміі» ўяўляе сабой серыю з 26 паўгадзінных эпізодаў, распрацаваную ва Універсітэце штата Мэрыленд і створаную Рычардам Томасам. Праект фінансаваўся Аненберг Фондам — карпарацыяй грамадскага вяшчання. Быў тэлевядучым ў серыях, якія пачалі выходзіць у эфір на ПБС ў 1990 годзе. «Свет хіміі» па-ранейшаму выкарыстоўваецца ў сотнях школ ЗША і за мяжой. У 1992 годзе падпісаў «Папярэджанне чалавецтву»<ref>{{Cite web|url=http://www-formal.stanford.edu/jmc/progress/ucs-statement.txt|title=World Scientists' Warning To Humanity|author=|website=|date=1992-11-18|publisher=stanford.edu|lang=en|accessdate=2019-06-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/19981206115114/http://www-formal.stanford.edu/jmc/progress/ucs-statement.txt|archivedate=1998-12-06}}</ref>. == Навуковая дзейнасць == Навуковыя інтарэсы Хофманна — гэта даследаванні электроннай структуры стабільных і нестабільных малекул і пераходных станаў у рэакцыях. Ён прымяняе як розныя квантава-хімічныя метады разліку, так і якасныя аргументы да праблем будынка і рэакцыйнай здольнасці і арганічных, і неарганічных малекул сярэдняга памеру і працяглых сістэм у адно-, двух — і трох вымярэннях<ref>[http://ecommons.cornell.edu/bitstream/1813/3524/4/3_Hoffmann_Biography.pdf Биография Хоффмана с сайта Корнеллского Университета]</ref>. Яго першым буйным навуковым укладам была распрацоўка пашыранага метаду Хюкеля (у супрацоўніцтве з групай Ліпскамба), схемы малекулярных арбіталей, якая дазволіла разлічыць прыблізную электронную структуру малекул і якая дала разумныя прадказанні малекулярных канфармацый і простых патэнцыйных паверхняў. Гэтыя разлікі адыгралі важную ролю ў адраджэнні цікавасці да электронаў і іх уласцівасцяў. Другім важным укладам Роалда Хофмана было двухбаковае даследаванне электроннай структуры пераходных станаў і інтэрмедыятараў у арганічных рэакцыях. У плённым супрацоўніцтве з Вудвардам з Гарвардскага ўніверсітэта, ён ужыў простыя, але магутныя аргументы сіметрыі і сувязі да аналізу ўзгодненых рэакцый. Гэтыя меркаванні мелі значнае прагнастычнае значэнне і стымулявалі шмат прадуктыўнай эксперыментальнай працы. У другім падыходзе Хофман прааналізаваў з дапамогай розных паўэмпірычных метадаў малекулярныя арбіталі большасці тыпаў рэактыўных інтэрмедыятаў ў арганічнай хіміі-карбоніевых іёнаў, бірадыкалаў, метыленаў, бензілаў і г. д. Важныя паняцці, такія як узаемадзеянне праз сувязь і гіперканьюгатыўнае арбітальнае ўзаемадзеянне, а таксама агульны прынцып пагранічнага кантролю арбіталей, з’явіліся дзякуючы гэтай працы. Доктар Хофман і яго супрацоўнікі даследавалі структуру і рэакцыйную здольнасць неарганічных і металаарганічных малекул. Прыблізныя разлікі малекулярных арбіталей і аргументы, заснаваныя на сіметрыі, былі ўжытыя яго групай для вывучэння асноўных структурных асаблівасцяў кожнага віду неарганічных малекул, ад комплексаў малых двуатамных малекул да кластэраў, якія змяшчаюць шмат атамаў пераходных металаў. Асабліва карыснае тэарэтычная прылада, канцэптуальнае стварэнне складаных малекул з (ML)<sub>n</sub> фрагментаў, было выкарыстана групай Хофмана для аналізу сувязяў кластараў, раўнаважкай геаметрыі і канфармацыйных пераваг [[Алкены|алефінаў]] і поліенавых металакарбанільных комплексаў. Зараз даступна здавальняючы разуменне спосабу звязвання практычна кожнага арганічнага ліганда ў метал-лігандны комплекс, а пачатак быў пакладзены даследаваннямі паверхняў патэнцыйнай энергіі для рэакцый далучэння этылену, аднаўленчага элімініравання і рэакцый міграцыйнага далучэння алкіла. Некалькі новых структурных тыпаў, такія як патройны двухпавярховы і парфірынавы сэндвічы, былі прадказаны, а пазней сінтэзаваны. У галіне неарганічнай хіміі доктар Хофман і яго калегі сістэматычна вывучалі геаметрыю, шматгранныя перагрупоўкі і перавагі ў замяшчэнні пяці -, шасці -, сямі — і васьмікардынацыйных комплексаў, фактары, якія ўплываюць на тое, ці будуць некаторыя ліганды ўтвараць масток ці не, абмежаванні звязвання метал-метал, і геаметрыю комплексаў ураніла і іншых актынідаў. Важным канцэптуальным дасягненнем групы Хофмана была ізалявальная аналогія, адлюстраванне адзін на аднаго найбольш важных фрагментаў арганічнай і неарганічнай хіміі. Аналогія асабліва карысная для высвятлення структурных падабенстваў паміж арганічнымі і неарганічнымі малекуламі, часта нечаканых. Але гэта таксама служыць у якасці кіраўніцтва да рэакцыйнай здольнасці і сінтэзу. Ізалявальная аналогія была прадметам Нобелеўскай лекцыі Хофмана. Хофман таксама даследаваў электронную структуру працяглых сістэм у адным, двух і трох вымярэннях. Падыход межавых арбіталей знайшоў аналаг у гэтай працы, у шчыльнасцях станаў і іх расшчапленні. Ён прапанаваў вельмі карысны інструмент, крывую COOP. Аналагічна заселенасці перакрыцця ў цвёрдым стане, яна паказвае, што трываласць злучэння залежыць ад колькасці электронаў. Былі вывучаны разнастайныя малекулы, такія як платынацыаніды, фазы Шэўрэля, карбіды пераходных металаў, зрушаныя пераходы ў NiAs, MnP і NiP, новыя металічныя формы вугляроду, Стварэнне і разрыў сувязяў у цвёрдым стане, і шмат іншых сістэм. Адным з асноўных напрамкаў вывучэння цвёрдай фазы былі паверхні, асабліва ўзаемадзеяння СН{{Sub|4}}, ацэтылену і CO з паверхнямі канкрэтных металаў. Група Хофмана змагла давесці да канца унікальнае параўнанне неарганічных і паверхневых рэакцый. «Прыкладная тэарэтычная хімія» — гэта спосаб, якім Роальд Хофман любіць характарызаваць прыватнасці спалучэння вылічэнняў, стымулюемых эксперыментам і пабудовай абагульненых мадэляў, рамак для разумення, гэта значыць яго ўклад у хімію. == Літаратурная дзейнасць == Роалд Хофман — аўтар не толькі навуковых, але і навукова-папулярных і філасофскіх работ, п’ес, вершаў. У ЗША выходзілі яго паэтычныя зборнікі: * «The Metamict State» (1987) * «Gaps and Verges» (1990) * «Memory Effects» (1999) * «Soliton» (2002) * «Catalista» (2002) У 1993 годзе апублікаваная кніга ''«Chemistry Imagined»'', якую Хофман напісаў у суаўтарстве з мастачкай Вівіан Торренс. У ''«Chemistry Imagined»'' Хофман абмяркоўвае сацыяльны, культурны, літаратурны і псіхалагічны кантэксты хіміі, яна была перакладзеная на кітайскую і іспанскую мовы. У 1995 годзе апублікавана праца ''«The Same and Not the Same»''. Гэтая кніга паказвае на дваістасць, якая ляжыць пад паверхняй хіміі. Яна была перакладзеная на карэйскую, іспанскую, рускую, італьянскую, нямецкую і кітайскую мовы. Яна была абраная Міністэрствам па справах культуры і спорту Рэспублікі Карэя як адна з лепшых акадэмічных кніг года. У 1997 годзе W. H. Freeman and Company апублікавала ''«Old Wine, New Flasks; Reflections on Science and Jewish Tradition»'' Роальда Хофмана і Шыра Лейбовіц Шміт. Гэтая кніга паказвае ў неканфрантацыйным (і дасціпным) выглядзе, як навука і рэлігія, маючы справу з светам, абедзве прывялі да вечных і важных пытаннях улады, чысціні, самабытнасці, натуральнага і штучнага. ''«Old Wine, New Flasks; Reflections on Science and Jewish Tradition»'' была перакладзеная на іспанскую мову. Спектакль «Кісларод» Карла Джэрасі і Роальда Хофмана быў прадстаўлены ў ЗША ў Сан-Дыега ў рэпертуарным тэатры ў 2001 годзе і быў пушчаны ў вытворчасць на студыі Рывэрсайд у Лондане і (на нямецкай) у Вюрцбургу і Мюнхене увосень 2001 года. Спектакль быў таксама ў эфіры BBC World Service і Заходняга Нямецкага Радыё, і быў выдадзены на англійскай, нямецкай, французскай, кітайскай, карэйскай, бразільскай партугальскай, партугальскай і іспанскай мовах. Другая п’еса Роальда Хофмана, «Трэба было», была сыграна некалькі разоў з 2006 года, была выдадзена на італьянскай мове і перакладзена на нямецкую і расійскую. Новы спектакль «Мы ёсць тое, што належыць вам» быў прачытаны публічна ўпершыню на семінары ва Універсітэце Рычманда ў 2009 годзе. == Узнагароды == * 1969 — Прэмія Амерыканскага хімічнага таварыства па экалагічна чыстай хіміі * 1969 — Прэмія Фрэсеніуса ад Фі Лямбда Эпсілан * 1969 — Прэмія Харысана Хоу ад Амерыканскага хімічнага таварытсва * 1970 — Прэмія Міжнароднай Акадэміі малекулярных квантавых навук * 1970 — Прэмія імя Артура Коупа ад Амерыканскага хімічнага таварыства (сумесна з Робертам Вудвардам) * 1974 — Прэмія Лайнуса Полінга * 1974 — Прэмія стагоддзя * 1978 — Стыпендыя Гугенхайма * 1980 — Сіліманаўская лекцыя * 1981 — Медаль Нікалса ад Нью-Ёркскага падраздзялення Амерыканскага хімічнага таварыства * 1981 — [[Нобелеўская прэмія па хіміі]] (сумесна з Кэн’іці Фукуі) * 1982 — Прэмія Амерыканскага хімічнага таварыства па неарганічнай хіміі * 1983 — [[Нацыянальны навуковы медаль ЗША]] * 1986 — Прэмія Каледжа Дзікінсана * 1986 — Прэмія НАН ЗША па хімічных навуках * 1990 — Медаль Прыстлі ад Амерыканскага хімічнага таварыства * 1991 — Залаты медаль імя Н. Н. Сямёнава ад Акадэміі Навук СССР * 1994 — Медаль стагоддзя Вышэйшай школы мастацтваў і навук Гарвардскага ўніверсітэта * 1996 — Прэмія Піментэл у галіне хімічнай адукацыі ад Амерыканскага хімічнага таварыства * 1997 — Прэмія Элізабэт А. Вуд (''{{Не перакладзена 5|Elizabeth A. Wood}}'') ад Амерыканскай крышталяграфічны асацыяцыі (першы ганараваны) * 1998 — Прэмія стагоддзя з дня нараджэння Джавахарлала Нэру ад Індыі * 2006 — Залаты медаль Амерыканскага інстытута хімікаў * 2009 — Прэмія Джэймса Грэйдзі−Джэймса Стака за інтэрпрэтацыю хіміі для таварыства * 2009 — Прэмія За службу грамадству ад Нацыянальнага навуковага савета<ref>[https://www.nsf.gov/nsb/awards/public_recipients.jsp National Science Board — Honorary Awards — Public Service Award Recipients]</ref> * 2011 — Вялікі залаты медаль імя М. В. Ламаносава ад Расійскай акадэміі навук * 2019 — {{Не перакладзена 5|Marie Curie Medal}} {{Зноскі}} == Літаратура == * {{ЭЯЭ|14556|Роалд Хофман}} {{Нобелеўская прэмія па хіміі 1976—2000}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Хофман Роалд}} [[Катэгорыя:Члены Амерыканскага хімічнага таварыства]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём Прыстлі]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя Нацыянальным медалём навукі ЗША]] [[Катэгорыя:Выжылі ў Халакосце]] [[Катэгорыя:Вязні польскіх гета]] [[Катэгорыя:Замежныя члены РАН]] [[Катэгорыя:Члены Шведскай каралеўскай акадэміі навук]] [[Катэгорыя:Замежныя члены Лонданскага каралеўскага таварыства]] [[Катэгорыя:Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі з ЗША]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па хіміі]] [[Катэгорыя:Паэты ЗША]] [[Катэгорыя:Фізікахімікі ЗША]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя Вялікім залатым медалём імя М. В. Ламаносава]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Карнельскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] lfdjyr6108dvclqxe4mtvxxr6dtjpeg Сумеснае наступленне САТ і ВАА 0 693327 4164096 4100805 2022-07-24T11:13:41Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Сумеснае наступленне САТ і ВАА |частка = [[Грамадзянскі канфлікт у Эфіопіі]] ([[Тыграйскі канфлікт]] і [[канфлікт у Ароміі]]) |выява =Addis Ababa Offensive (October - November 2021).svg |памер = 200px |загаловак = {{legend|#fcb5b5|пад кантролем федэральнага ўрада Эфіопіі}} {{legend|#b8edad|пад кантролем паўстанцаў}} {{legend|#969bf7|пад кантролем эрытрэйскай арміі}} |дата = з [[31 кастрычніка]] па [[1 снежня]] [[2021]] |месца = штат Амхара |прычына = |статус = |вынік = прыпыненне наступлення і пераход ініцыятывы да федэральнай арміі |змены = |праціўнік1 = {{Сцяг|Эфіопія}} [[Эфіопія]]<br>[[File:Flag of the Amhara Region.svg|22px]] [[Фано (апалчэнне)|Фано]] |праціўнік2 = [[File:Flag of the Tigray Region.svg|22px]] [[Сілы абароны Тыграя|САТ]]<br>[[File:Flag of the Oromo Liberation Front.svg|22px]] [[Вызваленчая армія Арома|ВАА]] |праціўнік3 = |праціўнік4 = |камандзір1 = {{Сцяг|Эфіопія}} [[Абій Ахмед Алі]] |камандзір2 = [[File:Flag of the Tigray Region.svg|22px]] [[Дэбрэцыан Гебрэмікаэль]]<br>[[File:Flag of the Oromo Liberation Front.svg|22px]] [[Кумса Дырыба]] |камандзір3 = |камандзір4 = |сілы1 = |сілы2 = |сілы3 = |сілы4 = |страты1 = |страты2 = |страты3 = |страты4 = |агульныя страты = |заўвага = |Commons = }} {{Грамадзянскі канфлікт у Эфіопіі}} '''Сумеснае наступленне САТ і ВАА''' — ваенная кампанія груповак «[[Сілы абароны Тыграя]]» (САТ) і «[[Вызваленчая армія Арома]]» (ВАА) супраць [[Узброеныя сілы Эфіопіі|Узброеных сіл Эфіопіі]]. == Перадгісторыя == У лістападзе [[2020]] года ў рэгіёне [[Тыграй]] на поўначы [[Эфіопія|Эфіопіі]] ўспыхнуў узброены канфлікт паміж мясцовай партыяй [[Народны фронт вызвалення Тыграя]] на чале з [[Дэбрэцыан Гебрэмікаэль|Дэбрэцыанам Гебрэмікаэлем]] і федэральным урадам прэм’ер-міністра [[Абій Ахмед Алі|Абія Ахмеда Алі]]. Да Дэбрэцыана далучыліся і іншыя тыграйскія апазіцыянеры, якія ўвайшлі ў так званыя «Сілы абароны Тыграя». Па стане на восень [[2021]] года баевікі авалодалі значнай часткай Тыграя, а таксама ўварваліся ў суседні рэгіён [[Амхара (рэгіён)|Амхара]]<ref name="Independent_fears_humanitarian_engulfing">{{cite news | last1= Aboudouh | first1= Ahmed | title= Fears for humanitarian crisis engulfing Tigray as Abiy Ahmed launches make or break war | date= 2021-10-15 |newspaper= The Independent | url= https://www.independent.co.uk/news/world/africa/ethiopia-tigray-war-humanitarian-population-b1938975.html |access-date= 2021-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211102182118/https://www.independent.co.uk/news/world/africa/ethiopia-tigray-war-humanitarian-population-b1938975.html |archive-date= 2021-11-02 |url-status=live }}</ref>. У гэты час САТ выходзіць на кантакт з групоўкай «Вызваленчая армія Арома», якая вяла [[Канфлікт у Ароміі|баявыя дзеянні ў штаце Аромія]]. Яна да лістапада валодала некалькімі гарадамі ў заходняй, цэнтральнай і паўднёвай частках рэгіёну<ref name="BBC_OLA_on_the_ground">{{cite news | title= Oromo Liberation Army: On the ground with Ethiopian fighters | date= 2021-11-01 |newspaper= [[BBC News]] | url= https://www.bbc.com/news/av/world-africa-59095778 |access-date= 2021-11-02 |archive-url= https://web.archive.org/web/20211101223244/https://www.bbc.com/news/av/world-africa-59095778 |archive-date= 2021-11-01 |url-status=live }}</ref>. == Ход падзей == [[31 кастрычніка]] «Вызваленчая армія Арома» бярэ Камісі. Адначасова тыграйцы захопліваюць Камбольчы. У раёне гэтых гарадоў сілы баевікоў злучаюцца<ref name="TimesLive_Tigrayan_Oromo_forces">{{cite news | title= Tigrayan and Oromo forces say they have seized towns on Ethiopian highway | date= 2021-11-01 |newspaper= TimesLIVE| url= https://www.timeslive.co.za/news/africa/2021-11-01-tigrayan-and-oromo-forces-say-they-have-seized-towns-on-ethiopian-highway |access-date= 2021-11-01 |archive-url= https://web.archive.org/web/20211101224010/https://www.timeslive.co.za/news/africa/2021-11-01-tigrayan-and-oromo-forces-say-they-have-seized-towns-on-ethiopian-highway |archive-date= 2021-11-01 |url-status=live }}</ref>. [[5 лістапада]] было абвешчана аб стварэнні альянсу «[[Аб’яднаны фронт эфіопскіх федэралісцкіх і канфедэралісцкіх сіл]]», які аб’ядноўваў антыўрадавыя сілы. Туды ўвайшла партыя НФВТ і групоўка ВАА. [[Фронт нацыянальнага вызвалення Сідама]], [[Фронт рэвалюцыйна-дэмакратычнага адзінства Афара]], [[Народна-вызваленчы рух Бенішангула]], [[Дэмакратычны рух Агаў]], [[Народна-вызваленчая армія Гамбелы]], [[Дэмакратычная партыя Кімант]] і [[Самалійскі дзяржаўны супраціў]] таксама далучыліся<ref name="AJE_9_antigovt_groups">{{cite news | title= Nine anti-gov't groups team up as Ethiopia recalls ex-soldiers | date= 2021-11-05 |newspaper= Al Jazeera English | url= https://www.aljazeera.com/news/2021/11/5/nine-anti-abiy-groups-team-up-as-ethiopia-recalls-ex-soldiers |access-date= 2021-11-06 |archive-url= https://web.archive.org/web/20211106210342/https://www.aljazeera.com/news/2021/11/5/nine-anti-abiy-groups-team-up-as-ethiopia-recalls-ex-soldiers |archive-date= 2021-11-06 |url-status=live }}</ref>. [[16 лістапада]] САТ заявілі, што ўзялі пад свой кантроль гарады Атае і Сенбет у зоне Аромія ў рэгіёне Амхара<ref name="AgNova_Tigrayan_forces_take_Ataye_Senbete">{{cite news | language = it | title= Etiopia: forze tigrine annunciano la presa delle città di Ataye e Senbete, nella regione degli Amara |trans-title = Ethiopia: Tigrayan forces announce to the press the taking of Ataye and Senbete in the Amhara Region | date= 2021-11-16 |newspaper= Agenzia Nova | url= https://www.nova.news/etiopia-forze-tigrine-annunciano-la-presa-delle-citta-di-ataye-e-senbete-nella-regione-degli-amara |access-date= 2021-11-16 |archive-url= https://archive.today/wRkWk |archive-date= 2021-11-16 |url-status=live }}</ref>. Паводле СМІ, паўстанцы вялі актыўнае прасоўванне ў бок [[Адыс-Абеба|Адыс-Абебы]]<ref>Moneycentral, 10 November 2021: [https://moneycentral.com.ng/exclusive/article/dangote-cements-500m-ethiopia-plant-at-risk-as-war-escalates/ Dangote Cement’s $500m Ethiopia Plant at Risk as War Escalates]</ref>. У гэты час фіксавалася, што структура кіравання ўрадавых войскаў павалілася, і на фронце пачаўся хаос<ref name="NYT_ET_state_emergency">{{cite news | last1= Walsh | first1= Declan | last2= Marks | first2= Simon | title= Ethiopia Declares State of Emergency as Rebels Advance Toward Capital | date= 2021-11-02 |newspaper= [[The New York Times]] | url= https://www.nytimes.com/2021/11/02/world/africa/ethiopia-state-of-emergency.html |access-date= 2021-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211116030231/https://www.nytimes.com/2021/11/02/world/africa/ethiopia-state-of-emergency.html |archive-date= 2021-11-16 |url-status=live }}</ref>. [[20 лістапада]] баевікі САТ—ВАА бяруць Дэгала і Мехал Меда<ref name="FarodiRoma_Abiy_resists">{{cite news | language = it | title= Etiopia. Abiy resiste grazie alle milizie Afarine fedeli al regime e un uso intelligente di raid aerei da parte dell'aviazione militare federale |trans-title = Ethiopia. Abiy resists thanks to Afar militias loyal to the regime and intelligent usage of federal military aviation air raids | date= 2021-11-20 |newspaper= Farodi Roma| url= https://www.farodiroma.it/etiopia-abiy-resiste-grazie-alle-milizie-afarine-fedeli-al-regime-e-un-uso-intelligente-di-raid-aerei-da-parte-dellaviazione-militare-federale |access-date= 2021-11-21 |archive-url= https://web.archive.org/web/20211120135543/https://www.farodiroma.it/etiopia-abiy-resiste-grazie-alle-milizie-afarine-fedeli-al-regime-e-un-uso-intelligente-di-raid-aerei-da-parte-dellaviazione-militare-federale |archive-date= 2021-11-20 |url-status=live }}</ref>, [[21 лістапада|21-га]] — Шэва Рабіт<ref>{{Cite web|last=says|first=Aba Solan|title=Shewa Robit: Tigray forces and OLA capture Shewa Robit town of Amhara region – Kichuu|url=https://kichuu.com/shewa-robit-tigray-forces-and-ola-capture-shewa-robit-town-of-amhara-region/|access-date=2021-11-22|language=en-US}}</ref>. [[25 лістапада]] апазіцыйныя войскі падышлі да Дэбрэ Сіне. == Наступствы == [[1 снежня]] федэральныя войскі апублiкавалі справаздачу аб вызваленні Шэва-Рабіт у 220 км ад Адыс-Абебы<ref>{{Cite web|title=Ethiopian gov’t says it retook string of towns from Tigray forces|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/12/1/ethiopian-govt-says-it-retook-string-of-towns-from-tigray-forces|access-date=2021-12-04|website=www.aljazeera.com|language=en}}</ref>. Яны таксама ўзялі шэраг бліжэйшых гарадоў, такія як Дэбрэ-Сіна, Веген-Тэна, Мезэзо, Малале і Лалібела<ref>{{Cite web|title=Ethiopia liberates many towns from ‘terrorists’ – New Business Ethiopia|url=https://newbusinessethiopia.com/politics/ethiopia-liberates-many-towns-from-terrorists/|access-date=2021-12-04|language=en-US}}</ref>. [[5 снежня]] ўлады заявілі аб узяцці Дэсэ і Камболчы<ref>{{Cite web|last=Presse|first=AFP-Agence France|title=Ethiopia Govt Claims Recapture Of Key Towns Dessie, Kombolcha|url=https://www.barrons.com/articles/ethiopia-govt-claims-recapture-of-key-towns-dessie-kombolcha-01638807308|access-date=2021-12-06|website=www.barrons.com|language=en-US}}</ref>. [[12 снежня]] лаяльныя НФВТ атрады адбілі горад Лалібела<ref>{{Cite news|last=Reuters|date=2021-12-12|title=Witnesses say Tigrayan forces in Ethiopia retook Lalibela, UN Heritage site|language=en|work=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/africa/witnesses-say-tigrayan-forces-ethiopia-have-recaptured-lalibela-un-world-2021-12-12/|access-date=2021-12-12}}</ref>. ==Зноскі == {{reflist|2}} {{Вайна ў Тыграі}} [[Катэгорыя:Грамадзянскі канфлікт у Эфіопіі]] [[Катэгорыя:Бітвы Эфіопіі]] [[Катэгорыя:2021 год у Эфіопіі]] [[Катэгорыя:Лістапад 2021 года]] li30v7ux0e304ywz54f9alxe6vn7vx0 Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён) 0 696713 4163680 4114218 2022-07-23T13:12:22Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Беліцкі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Беліцкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Сенненскі раён]] |Уключае = 31 населены пункт |Сталіца = [[Полымя (Сенненскі раён)|Полымя]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Глава = |Назва главы = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1529 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = https://senno.vitebsk-region.gov.by/ru/belickij/ |Заўвагі = }} '''Бе́ліцкі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Сенненскі раён|Сенненскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Цэнтр — аграгарадок [[Полымя (Сенненскі раён)|Полымя]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Сенненскага раёна [[Віцебская акруга|Віцебскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Старая Беліца (Сенненскі раён)|Беліца]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Сенненскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. У 1939 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў саўгас «[[Полымя (Сенненскі раён)|Полымя]]», 16 ліпеня 1954 года — у вёску [[Старая Беліца (Сенненскі раён)|Старая Беліца]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. 20 мая 1960 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Латыгальскі сельсавет (Сенненскі раён)|Латыгальскага сельсавета]] (7 населеных пунктаў: [[Апечкі (Сенненскі раён)|Апечкі]], [[Воўсішча]], [[Каралі (Сенненскі раён)|Каралі]], [[Рулёўшчына]], [[Рэчкі (Беліцкі сельсавет)|Рэчкі]], [[Станюкі]] і [[Чараўкі (Сенненскі раён)|Чараўкі]])<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 20 мая 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. 8 красавіка 2004 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Ульянавіцкі сельсавет|Ульянавіцкага сельсавета]] (8 населеных пунктаў у межах былога калгасу «Ленінскі шлях»: вёскі [[Асінаўка 2|Асінаўка]], [[Гарнакі]], [[Горы (Сенненскі раён)|Горы]], [[Дубнякі (Сенненскі раён)|Дубнякі]], [[Латыгаль (Сенненскі раён)|Латыгаль]], [[Леснікі (Сенненскі раён)|Леснікі]], [[Сіманаўка (Сенненскі раён)|Сіманаўка]] і [[Шалухі (Сенненскі раён)|Шалухі]])<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. 31 кастрычніка 2012 года цэнтр сельсавета перанесены ў аграгарадок Полымя<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D912v0054035&p1=1 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 31 октября 2012 г. № 155 О переносе административного центра Белицкого сельсовета в агрогородок Пламя] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211219100330/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D912v0054035&p1=1|date=19 снежня 2021}}</ref>. 14 мая 2022 года скасаваны вёскі [[Бурбін]], [[Дубнякі (Сенненскі раён)|Дубнякі]] і [[Рэчкі (Беліцкі сельсавет)|Рэчкі]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0115682&p1=1 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 14 мая 2022 г. № 224 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 14 мая 2022 г. № 224]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1529 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 95,7 % — [[беларусы]], 3,2 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,6 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён)}} {{Сенненскі раён}} [[Катэгорыя:Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] 5h3qn9xhvxqs00fdey49ph1l9dejuos 4163681 4163680 2022-07-23T13:12:48Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Беліцкі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Беліцкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Сенненскі раён]] |Уключае = 31 населены пункт |Сталіца = [[Полымя (Сенненскі раён)|Полымя]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Глава = |Назва главы = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1529 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = https://senno.vitebsk-region.gov.by/ru/belickij/ |Заўвагі = }} '''Бе́ліцкі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Сенненскі раён|Сенненскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Цэнтр — аграгарадок [[Полымя (Сенненскі раён)|Полымя]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Сенненскага раёна [[Віцебская акруга|Віцебскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Старая Беліца (Сенненскі раён)|Беліца]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Сенненскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. У 1939 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў саўгас «[[Полымя (Сенненскі раён)|Полымя]]», 16 ліпеня 1954 года — у вёску [[Старая Беліца (Сенненскі раён)|Старая Беліца]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. 20 мая 1960 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Латыгальскі сельсавет (Сенненскі раён)|Латыгальскага сельсавета]] (7 населеных пунктаў: [[Апечкі (Сенненскі раён)|Апечкі]], [[Воўсішча]], [[Каралі (Сенненскі раён)|Каралі]], [[Рулёўшчына]], [[Рэчкі (Беліцкі сельсавет)|Рэчкі]], [[Станюкі]] і [[Чараўкі (Сенненскі раён)|Чараўкі]])<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 20 мая 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. 8 красавіка 2004 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Ульянавіцкі сельсавет|Ульянавіцкага сельсавета]] (8 населеных пунктаў у межах былога калгасу «Ленінскі шлях»: вёскі [[Асінаўка 2|Асінаўка]], [[Гарнакі]], [[Горы (Сенненскі раён)|Горы]], [[Дубнякі (Сенненскі раён)|Дубнякі]], [[Латыгаль (Сенненскі раён)|Латыгаль]], [[Леснікі (Сенненскі раён)|Леснікі]], [[Сіманаўка (Сенненскі раён)|Сіманаўка]] і [[Шалухі (Сенненскі раён)|Шалухі]])<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. 31 кастрычніка 2012 года цэнтр сельсавета перанесены ў аграгарадок Полымя<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D912v0054035&p1=1 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 31 октября 2012 г. № 155 О переносе административного центра Белицкого сельсовета в агрогородок Пламя] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211219100330/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D912v0054035&p1=1|date=19 снежня 2021}}</ref>. 14 мая 2022 года скасаваны вёскі [[Бурбін]], [[Дубнякі (Сенненскі раён)|Дубнякі]] і [[Рэчкі (Беліцкі сельсавет)|Рэчкі]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0115682&p1=1 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 14 мая 2022 г. № 224 Об упразднении сельских населенных пунктов Сенненского района]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1529 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 95,7 % — [[беларусы]], 3,2 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,6 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён)}} {{Сенненскі раён}} [[Катэгорыя:Беліцкі сельсавет (Сенненскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] a31fb6ju8hg8n68a7432odgkdjzgt24 Студзёнкаўскі сельсавет (Сенненскі раён) 0 696824 4163689 4126197 2022-07-23T13:22:01Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Студзёнкаўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Сенненскі раён]] |Уключае = 46 населеных пунктаў |Сталіца = [[Студзёнка (Сенненскі раён)|Студзёнка]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Глава = |Назва главы = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1690 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавы пояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = https://senno.vitebsk-region.gov.by/ru/studenkovskij/ |Заўвагі = }} {{значэнні|Спасылка=Студзёнкаўскі сельсавет}} '''Студзё́нкаўскі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Сенненскі раён|Сенненскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Цэнтр — аграгарадок [[Студзёнка (Сенненскі раён)|Студзёнка]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Пустынкаўскі сельсавет''' у складзе Сенненскага раёна [[Віцебская акруга|Віцебскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Пустынкі (Сенненскі раён)|Пустынкі]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Сенненскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. 20 мая 1960 года да сельсавета далучана тэрыторыя скасаванага [[Навасельскі сельсавет (Сенненскі раён)|Навасельскага сельсавета]]<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 20 мая 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 16.</ref>. 6 верасня 1963 года цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Студзёнка<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 6 верасня 1963 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1963, № 34 (1034).</ref>. 2 жніўня 1966 года сельсавет перайменаваны ў Студзёнкаўскі<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 2 жніўня 1966 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1966, № 26 (1146).</ref>. 8 красавіка 2004 года да сельсавета далучана частка скасаванага [[Алексініцкі сельсавет|Алексініцкага сельсавета]] (17 населеных пунктаў: вёскі [[Адамава (Сенненскі раён)|Адамава]], [[Алексінічы]], [[Алёхнава]], [[Барок (Сенненскі раён)|Барок]], [[Заслонаўка (Сенненскі раён)|Заслонаўка]], [[Застадолле (Студзёнкаўскі сельсавет)|Застадолле]], [[Зямковічы]], [[Каменка (Сенненскі раён)|Каменка]], [[Кімейка]], [[Курэйшына]], [[Леснікова (Сенненскі раён)|Леснікова]], [[Луг (Студзёнкаўскі сельсавет)|Луг]], [[Папінка]], [[Тур’ева]], [[Утрылава]], [[Шынкава]] і [[Шыпы (Сенненскі раён)|Шыпы]])<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. 14 мая 2022 года скасавана вёска [[Буйнічкава]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0115682&p1=1 Решение Сенненского районного Совета депутатов от 14 мая 2022 г. № 224 Об упразднении сельских населенных пунктов Сенненского района]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1690 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 94,4 % — [[беларусы]], 4,1 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,8 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Студзёнкаўскі сельсавет (Сенненскі раён)}} {{Сенненскі раён}} [[Катэгорыя:Студзёнкаўскі сельсавет (Сенненскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] 6n9pqsu06xiwpgocj5wv7lomnow7prf БПЛА «Бусел» 0 697328 4164101 4162486 2022-07-24T11:27:10Z DBatura 73587 /* Прызначэнне */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Бусел | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = [[558-ы авіяцыйны рамонтны завод]]<ref>[https://tech.onliner.by/2019/08/26/drone-36 С невесомым деревом и обманками для ПВО: как в Беларуси делают беспилотники] {{Wayback|url=https://tech.onliner.by/2019/08/26/drone-36 |date=20211229214053 }} // Onliner, 26 августа 2019</ref> | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = Фізіка-тэхнічны інстытут [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] | канструктар = | першы палёт = [[2010]]/[[2011]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = «Бусел-М», «Бусел МБ2», «Бусел М40», «Бусел М50» | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Бусел''' — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны фізіка-тэхнічным інстытутам [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]]. == Гісторыя == Распрацоўка і праектаванне пачаліся ў канцы 2000-х гадоў. У снежні 2011 года беларускія спецыялісты правялі першы палёт для шматмэтавага беспілотнага лятальнага апарата «Бусел»<ref name="авиа"/>. Паводле іншай інфармацыі, тэсціроўка пачалася ў 2010 годзе на расійскім палігоне<ref name="сб">''Инна Горбатенко.'' [https://www.sb.by/articles/podnyalis-na-novuyu-vysotu342.html Как нашей стране удалось с нуля создать собственное производство беспилотников] // СБ. Беларусь Сегодня : газета. — 30 июня 2020.</ref>. Выпрабаванні прайшлі паспяхова, таму неўзабаве праект атрымаў адабрэнне і паступіў у серыйную вытворчасць<ref name="авиа"/>. У 2013-м «Бусел» паступае ў продажы<ref name="сб"/>. == Характарыстыкі == Апарат мае даўжыню 2,4 м, размах крылаў — 3 м, вышыню — 0,4 м. Крэйсерская хуткасць палёту ў «Бусла» дасягае 80 км/г. Максімальна дрон можа развіць хуткасць да 100 км/г, далёкасць палёту — 40 км, пры гэтым падняцца ў вышыню на 3000 м<ref name="авиа"/>. == Прызначэнне == Дрон можа прымяняцца для розных задач, у тым ліку<ref>{{cite web |lang=ru |author= |url=http://otvaga2004.ru/kaleydoskop/kaleydoskop-air/bla-busel-m/ |title=Беспилотный летательный аппарат «Бусел-М» |website=wwww.otvaga2004.ru |publisher=Сайт «Отвага» |date=2015-04-09 |access-date=2021-12-29 |archive-date=2021-12-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211228214119/http://otvaga2004.ru/kaleydoskop/kaleydoskop-air/bla-busel-m/ |deadlink=no }}</ref>: * кантролю і вызначэння месцаў цеплавых страт на цеплатрасах, прамысловых обьектах і ў гарадской інфраструктуры; * маніторынгу тэрыторый вакол асабліва важных аб'ектаў, кантролю правапарадку ў месцах масавых мерапрыемстваў і на дарогах, вышук аўтамабіляў; * выяўлення узгаранняў, радыяцыйнага кантролю, кантролю магістральных трубаправодаў, ацэнкі развіцця надзвычайных сітуацый, пошуку заблудных людзей у цяжкадаступных месцах; * маніторынгу тэрыторый нацыянальных паркаў, запаведнікаў, водных акваторый, барацьбы з браканьерствам; * кантролю мяжы і прылеглых тэрыторый; * вырабу праектнай і пошукавай прадукцыі землеўпарадкавання, зямельнага кадастру і маніторынгу зямель. == Эксплуатанты == * {{Сцягафікацыя|Беларусь}} ** [[File:Emblem of the Ministry of Emergency Situations of Belarus.svg|22px]] [[Міністэрства па надзвычайных сітуацыях Рэспублікі Беларусь|Міністэрства па надзвычайных сітуацыях]]<ref name="blog"/><ref name="авиа">[https://avia.pro/blog/busel-tehnicheskie-harakteristiki-foto Бусел. Технические характеристики. Фото.]</ref> ** [[File:Emblem of the Armed Forces of Belarus.svg|22px]] [[Узброеныя Сілы Рэспублікі Беларусь|Узброеныя сілы]]<ref>[https://sputnik.by/20201212/Belorusskaya-bespilotnaya-aviatsiya-slabakam-zdes-ne-mesto-1046373601.html Белорусская беспилотная авиация: слабакам здесь не место]</ref> ** [[Файл:Emblem of the Ministry of Internal Affairs of Belarus.svg|22px]] [[Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь|Міністэрства ўнутраных спраў]]<ref name="blog">[https://bsblog.info/belaruskie-bespilotniki-v-vozduxe-i-na-vode/ Беларуские беспилотники: в воздухе и на воде.]</ref> ** [[File:SBCRB.gif|22px]] [[Дзяржаўны памежны камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўны памежны камітэт]]<ref>[https://www.belta.by/society/view/reportazh-belorusskie-pogranichniki-pokazali-novejshie-bespilotniki-i-nauchili-razlichat-poddelnye-paspo-58094-2014 РЕПОРТАЖ: Белорусские пограничники показали новейшие беспилотники и научили различать поддельные паспорта]</ref> * Шэраг неназваных краін свету<ref name="сб"/> {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{youtube|sePNXGsxstI|Беспилотник «Бусел», работа и тестовые нагрузки|logo=1}} * [http://otvaga2004.ru/kaleydoskop/kaleydoskop-air/bla-busel-m/ БЕСПИЛОТНЫЙ ЛЕТАТЕЛЬНЫЙ АППАРАТ «БУСЕЛ-М»] {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Паветраныя судны, якія здзейснілі першы палёт у 2011 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] ehk482mggsd9jdjzodzqi6cok0nn7jh Буравеснік МБ 0 697377 4164115 4162249 2022-07-24T11:50:39Z DBatura 73587 /* Стварэнне */ два розных wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Буравеснік МБ | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = НВЦ «Беспілотныя авіяцыйныя комплексы і тэхналогіі» | канструктар = | першы палёт = [[2016]] | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Буравеснік МБ''' — беларускі ваенны [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны навукова-вытворчым цэнтрам «Беспілотныя авіяцыйныя комплексы і тэхналогіі» пры Фізіка-тэхнічным інстытуце [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН РБ]]<ref name="robot">[https://robotrends.ru/robopedia/burevestnik-mb Буревестник МБ на RoboTrends]</ref>. == Стварэнне == Праца пачалася ў [[2011]] годзе<ref name="сб"/>. Распрацоўка ваеннага дрона беларускімі навукоўцамі і інжынерамі-канструктарамі вялася на базе грамадзянскага беспілотнага лятальнага апарата мадэлі «Буравеснік». За кошт гэтага ўдалося істотна скараціць кошт праекта, а таксама тэрміны яго стварэння. Першым лётным выпрабаванням дрон падвергнуўся ў [[2016]] годзе. Апарат паспяхова справіўся з пастаўленымі задачамі, а праект стаў падрыхтоўвацца да пачатку сваёй вытворчасці<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/burevestnik-mb-tehnicheskie-harakteristiki-foto Буревестник МБ. Технические характеристики. Фото.]</ref>. == Апісанне == === Асноўныя характарыстыкі === БПЛА выкананы па двухбальнай схеме з толкай паветраным вінтом. Яго маса — да 300 кілаграмаў, максімальная хуткасць — да 200 кіламетраў у гадзіну, крэйсерская — 80—120, дыяпазон рабочых вышынь — ад 200 да 3500 метраў. Узлятае з узлётна-пасадачнай паласы або добра утрамбаванай грунтавых пляцовак. Важнай характарыстыкай з’яўляецца гарантаваная далёкасць перадачы інфармацыі і сувязі на адлегласці да 290 кіламетраў. Пры гэтым затрымка сігналу практычна не адчуваецца. У аўтаномным рэжыме палёту па загадзя складзенай праграме яго далёкасць можа дасягаць больш 1000 кіламетраў пры працягласці палёту да 10 гадзін<ref name="сб">[https://www.sb.by/articles/podnyalis-na-novuyu-vysotu342.html Как нашей стране удалось с нуля создать собственное производство беспилотников]</ref>. Дрон можа несці гірастабілізуючую платформу з фота-, відэа- і інфрачырвонымі камерамі. Яны могуць здымаць якаснае відэа і фота з адлегласці да 3000 метраў. Зум дазваляе павялічваць аб’ект здымкі ў дваццаць разоў. На апарат можна ўсталёўваць модуль радыяцыйнага маніторынгу. Ён вымярае радыяцыйны фон на вышыні да 300 метраў. Уся сабраная інфармацыя ў рэжыме рэальнага часу перадаецца аператару на экран наземнага пункта кіравання. Таксама БПЛА можа ўзяць на борт да 60 кілаграмаў іншай карыснай нагрузкі, характар якой вызначае заказчык<ref name="сб"/>. === Узбраенне === «Буравеснік МБ» уяўляе сабой самастойную баявую адзінку, здольную наносіць дакладныя ўдары па пазіцыях праціўнікі, для чаго на ўзбраенні дрона знаходзяцца некалькі ракет, здольных наносіць сур’ёзны ўрон як жыва сіле праціўніка, так і браняванай тэхніцы<ref name="avia"/>. Галоўная зброя — некіравальныя авіяцыйныя ракеты (НАР) С-5 калібра 57 мм. Для ператварэння НАР С-5 у карэктыруемую ракету боепрыпас можа абсталёўвацца, адлучнай ў палёце галаўной часткай з лазернай сістэмай саманавядзення і апярэннем<ref name="news">[https://inosmi.ru/military/20180226/241556852.html Белоруссия выходит на рынок вооружений с беспилотниками-камикадзе]</ref>. На борце БПЛА могуць быць размешчаныя два баражыруючых боепрыпасы выкананых у выглядзе малых дронаў аднаразовага дзеяння («дроны-[[камікадзэ]]») масай 26 кг кожны, здольных падчас аўтаномнага палёту весці разведку і назіранне для выяўлення мэты. Кожны такі мініятурны апарат мае баявую частку масай 10 кг выбуховага рэчыва. Для навядзення на мэту БПЛА выкарыстоўвае оптыка-электронны і вылічальны комплексы, якія дазваляюць яму паражаць зададзены аб’ект з дакладнасцю да 1-2 м. пры старце з носьбіта на вышыні 3,5 км далёкасць удару складзе не менш за 36 км. Прычым пасля запуску баражуючага боепрыпасу ў мэту каманду на паражэнне можна адмяніць і апарат вернецца на зададзеную вышыню для працягу разведкі і перанацэльвання<ref name="news"/>. === Кіраванне === Аптымальны склад каманды для запуску «Буравесніка» — 3-5 чалавек. У гэтую групу ўваходзяць аператар, спецыяліст па бартавым абсталяванні, тэхнік самалёта, кіроўца і начальнік разліку. Распрацавана некалькі варыянтаў пункта кіравання: пераносны, перасоўны на базе МАЗа і стацыянарны. У кожным па тры працоўныя месцы: аператара дрона, аператара мэтавай нагрузкі і начальніка разліку<ref name="сб"/>. {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2016 годзе]] [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] [[Катэгорыя:Баявыя робаты]] qik4zvu3ht0ukeofmtfx6h1onbueunq Коханаўскі сельсавет 0 701896 4163797 4119489 2022-07-23T19:06:16Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Коханаўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Талачынскі раён]] |Уключае = 52 населеныя пункты |Сталіца = [[Коханава]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]],</br>[[27 верасня]] [[1938]],</br>[[20 чэрвеня]] [[2013]] |Скасаванне = [[24 верасня]] [[1926]],</br>[[15 кастрычніка]] [[1960]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 2322 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = https://tolochin.vitebsk-region.gov.by/ru/kohan/i/ |Заўвагі = }} '''Ко́ханаўскі сельсавет''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Талачынскі раён|Талачынскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — гарадскі пасёлак [[Коханава]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе [[Коханаўскі раён|Коханаўскага раёна]] [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — мястэчка Коханава. 24 верасня 1926 года скасаваны ў сувязі з утварэннем Коханаўскага местачковага савета. 27 верасня 1938 года Коханаўскі сельсавет утвораны зноў у складзе Талачынскага раёна Віцебскай вобласці БССР у сувязі з паніжэннем статуса Коханава да вёскі і са скасаваннем Коханаўскага местачковага савета. З 9 верасня 1946 года сельсавет у складзе адноўленага Коханаўскага раёна, з 17 снежня 1956 года — у складзе Талачынскага раёна. 15 кастрычніка 1960 года скасаваны, усе населеныя пункты перададзены ў адміністрацыйнае падпарадкаванне Коханаўскага пассавета<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 15 кастрычніка 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 31.</ref>. 15 кастрычніка 1960 года да Коханаўскага пассавета далучана частка скасаванага [[Пярэвалачненскі сельсавет|Пярэвалачненскага сельсавета]] (10 населеных пунктаў: [[Астрашапкі]], [[Байкал (Талачынскі раён)|Байкал]], [[Балашова]], [[Пярэвалачня (вёска)|Вялікая Пярэвалачня]], [[Забайкал]], [[Кучына (Талачынскі раён)|Кучына]], [[Пярэвалачня (сяло)|Малая Пярэвалачня]], [[Малое Гальцэва]], [[Марцюхова]], [[Чырвоны (Талачынскі раён)|Чырвоны]] і 4 чыгуначныя будкі), 12 лютага 1965 года — частка [[Сальніцкі сельсавет|Сальніцкага сельсавета]] (9 населеных пунктаў: [[Белаброддзе]], [[Замошша (Коханаўскі сельсавет)|Замошша]], [[Кісялі (Талачынскі раён)|Кісялі]], [[Круханавічы]], [[Нагаўкі (Талачынскі раён)|Нагаўкі]], [[Рамашкава (Талачынскі раён)|Рамашкава]], [[Сальнікі (Талачынскі раён)|Сальнікі]], [[Старынкі (Талачынскі раён)|Старынкі]] і [[Уладыкі (Талачынскі раён)|Уладыкі]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 12 лютага 1965 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1965, № 10 (1090).</ref>, 8 красавіка 2004 года — частка скасаванага [[Жукнеўскі сельсавет|Жукнеўскага сельсавета]] (10 населеных пунктаў: [[Барашы]], [[Дуброўскія]], [[Замосце (Талачынскі раён)|Замосце]], [[Любатынь]], [[Новае Рцішчава]], [[Рэчкі (Талачынскі раён)|Рэчкі]], [[Сіманава (Талачынскі раён)|Сіманава]], [[Старое Рцішчава]], [[Хаценічы]] і [[Чотава]])<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1 |date=5 кастрычніка 2021 }}</ref>. 29 сакавіка 2013 года скасавана сяло [[Пярэвалачня (сяло)|Пярэвалачня]]<ref>[http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D913v0057684&p1=1 Решение Толочинского районного Совета депутатов от 29 марта 2013 г. № 160 Об упразднении села Переволочня Кохановского поссовета, изменении границы деревни Переволочня Кохановского поссовета Толочинского района]{{Недаступная спасылка}}</ref>. 20 чэрвеня 2013 года Коханаўскі пассавет рэарганізаваны ў сельсавет<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913v0059409&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 20 июня 2013 г. № 278 О некоторых вопросах административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211204112304/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913v0059409&p1=1|date=4 снежня 2021}}</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва пассавета паводле перапісу 2009 года (без Коханава) — 2322 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 91,3 % — [[беларусы]], 6,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 1,4 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с. {{Коханаўскі сельсавет}} {{Талачынскі раён}} [[Катэгорыя:Коханаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Коханаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 1926 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1938 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 1960 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 2013 годзе]] c6j7nu7p001v6pp62xhyhvak0hnl8w3 Лідзія Лазараўна Заменгоф 0 702912 4163837 4123867 2022-07-23T20:06:28Z StachLysy 62453 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Заменгоф}} {{Асоба}} '''Лідзія Лазараўна Заменгоф''' ({{lang-eo|Lidja Zamenhof}}, {{lang-pl|Lidia Zamenhof}}, 1904 — восень 1942, ці жнівень 1944) — польская [[эсперантыст]]ка, перакладчык, адвакат, грамадскі дзеяч, дачка [[Людвіг Лазар Заменгоф|Л. Л. Заменгофа]]. == Біяграфія == Лідзія Заменгоф нарадзілася ў Варшаве ў 1904 годзе, была малодшай дачкой заснавальніка [[эсперанта]] [[Людвіг Лазар Заменгоф|Л. Л. Заменгофа]]. Вывучыла эсперанта ва ўзросце 9 гадоў, і з 14 гадоў пачала перакладаць на эсперанта з польскай мовы, яе першыя публікацыі з’явіліся праз некалькі гадоў. Атрымаўшы юрыдычную адукацыю ў [[Варшаўскі ўніверсітэт|Варшаўскім ўніверсітэце]] ў 1925 годзе, яна цалкам прысвяціла сябе дзейнасці ў сферы эсперантызма і [[гамаранізм]]а<ref>{{cite web |url=http://bahai-library.com/essays/zamenhof.html/ |title=Архіваваная копія |accessdate=2011-12-08 |deadlink=да |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100809143135/http://bahai-library.com/essays/zamenhof.html |archivedate=2010-08-09 }} Notes on the life of Lidia Zamenhof</ref>. Пачынаючы з Венскага [[Сусветны кангрэс эсперантыстаў|Сусветнага кангрэса эсперантыстаў]] 1924 яна прымала ўдзел ва ўсіх Сусветных кангрэсах да 1939 года (за выключэннем кангрэса ў 1938 годзе ў Англіі, бо ў гэты час яна знаходзілася ў ЗША). У 1925 годзе падчас 17-га Сусветнага кангрэса эсперантыстаў у Жэневе яна пазнаёмілася з верай [[Бахаі]] і з гэтага часу стала актыўным прыхільнікам гэтай рэлігіі<ref name="smith">{{cite encyclopedia |last= Smith |first= Peter |encyclopedia= A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith |title= Zamenhof, Lidia |year= 2000 |publisher=Oneworld Publications |location= Oxford |id= ISBN 1-85168-184-1 |pages= 368}}</ref>. Лідзія Заменгооф была сакратаром варшаўскага таварыства эсперантыстаў «Канкорда», працавала ў якасці інструктара выкладання эсперанта па [[метад Чэха|метаду Чэха]], аб’ехала шмат краін для прапаганды гэтага метада і самой мовы эсперанта. Сваю дзейнасць Лідзія Заменгоф вяла ў супрацоўніцтве з рознымі арганізацыямі эсперантыстаў — Міжнароднай студэнцкай лігай, [[Сусветная асацыяцыя эсперанта|Сусветнай асацыяцыяй эсперанта]], а таксама з арганізацыямі прыхільнікаў веры Бахаі. Супрацоўнічала са шмат якімі эсперанта-выданнямі. Вядомы яе пераклад на эсперанта рамана Quo vadis? [[Генрык Сянкевіч|Г. Сянкевіча]], апублікавны ў 1933 годзе. У 1937 годзе Лідзія Заменгоф пераехала ў ЗША, дзе доўгі час выкладала эсперанта, але ў снежні 1938 года іміграцыйная служба ЗША адмовілася працягнуць яе візу з-за незаконна «аплочваемай працы» па выкладанню эсперанта, і яна была вымушана вярнуцца ў Польшчу. Пасля акупацыі Польшчы ў 1939 годзе яе дом у Варшаве апынуўся на тэрыторыі [[Варшаўскае гета|Варшаўскага гета]]. Лідзія бала арыштаваная па абвінавачванню ў тым, што яна вяла ў ЗША антынацыстскую прапаганду<ref>Heller, Wendy ''Lidia, The Life of Lidia Zamenhof Daughter of Esperanto'', 1985, pp. 234—235</ref>, але праз некалькі месяцаў была вызвалена. Яна здабывала ежу і лекі для арыштаваных а на прапапновы бегчы з краіны — адмаўлялася. У 1942 годзе яе зноў арыштавалі і адправілі ў лагер смерці ў [[Трэблінка|Трэблінке]], дзе яна загінула ў газавай камеры восенню 1942 года. Іншыя крыніцы паведамляюць, што яе растралялі ў жніўні 1944 года<ref>[http://www.bahai.no/327.0.html Bahá'í Norge: Zamenhof] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060809193040/http://www.bahai.no/327.0.html |date=2006-08-09 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.viavento.republika.pl/info/zeoj.htm |title=zeoj |accessdate=2012-05-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090527070424/http://www.viavento.republika.pl/info/zeoj.htm |archivedate=2009-05-27 |deadlink=yes }}</ref>. == Ушанаванне памяці == [[Файл:Grob Klary Zamenhof-Grave of Klara Zamenhof.JPG|thumb|200px|Сімвалічная магіла Лідзіі Заменгоф]] * Сімвалічная магіла ([[кенатаф]]) Лідзіі Заменгоф знаходзіцца на [[Яўрэйскія могілкі ў Варшаве|Яўрэйскіх могілкх Варшавы]] — мемарыльная таблічка на магіле яе маці, Клары Заменгоф, побач з такой жа таблічкай ў гонар яе сястры Соф’і, якая таксама загінула ў Трэблінке. * У 1933 годзе ў гонар Лідзіі Заменгоф назвалі адно з аддзяленняў дзіцячай клінікі доктара Заменгофа ў [[Беласток]]у, Польшча. * У 1995 годзе ў [[Мемарыяльны музей Халакоста (Вашынгтон)|Мемарыяльным музеі Халакоста]] ў [[Вашынгтон]]е прайшоў вечар памяці Л. Заменгоф, дзе былі адзначаны намаганні эсперантыстаў па спасенню яўрэяў, якіх пераследвалі падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. * У 2004 годзе, да 100-годдзя з дня нараджэння Лідзіі Заменгоф была выдана кніга «Por ke la tagoj de la homaro estu pli lumaj», у якую увайшлі яе шматлікія публіцыстычныя артыкулы, рэцнзіі эсэ. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Заменгоф}} [[Катэгорыя:Эсперантысты]] [[Катэгорыя:Бахаісты]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Варшаўскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Ахвяры Халакоста]] [[Катэгорыя:Вязні польскіх гета]] qvz2qs8wbjtuci7074aw087kblyudaa Луі-Леапольд Буальі 0 703434 4163934 4084324 2022-07-24T03:17:32Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, афармленне, катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Луі-Леапольд Буальі''' ({{lang-fr|Louis-Léopold Boilly}}, {{ДН|5|7|1761}}, [[Ла-Басэ]], дэпартамент [[Нор (дэпартамент)|Нор]] — {{ДС|4|1|1845}}, {{МС|Парыж||}}) — французскі [[жывапісец]] і [[гравёр]]. == Біяграфія == Луі-Леапольд Буальі нарадзіўся ў Ла-Басэ ў 1761 годзе, сын мясцовага [[скульптар]]а па дрэве. Быў самавукам, пісаў карціны з 12 гадоў. Буальі шанавалі за яго здольнасці ў [[партрэт]]ным жанры. Навучаўся тэхнічнаму прыёму трамплёй у Дамініка Данкрэ, перш чым пераехаць у [[Парыж]] каля 1787 года. Ён стварыў некалькі твораў у [[Жанравы жывапіс|бытавым жанры]], якія дэманструюць лад жыцця сярэдняга класа ў Францыі ў канцы XVIII — пачатку XIX стагоддзя. Быў узнагароджаны медалём [[Парыжскі салон|парыжскага Салона]] ў 1804 годзе. У 1833 годзе стаў кавалерам [[Ордэн Ганаровага легіёна|Ордэна Ганаровага легіёна]]. Сын Буальі Жульен Леапольд (1796—1874) таксама стаў жывапісцам, сын Альфонс (1801—1867) займаўся вырабам гравюр. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Буальі Луі-Леапольд}} [[Катэгорыя:Мастакі XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Графікі XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Гравёры Францыі]] [[Катэгорыя:Мастакі-партрэтысты Францыі]] [[Катэгорыя:Мастакі гістарычнага жанру]] 8ooidwb61c3h9gaxdokatakh8hf1wjp Аляксандр Арлоў 0 703490 4163712 4084606 2022-07-23T14:23:20Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{цёзкі2|Арлоў}} '''Аляксандр Арлоў''':</noinclude> * [[Аляксандр Іванавіч Арлоў]] — рускі і ўкраінскі дырыжор. * [[Аляксандр Мікалаевіч Арлоў]] — беларускі скульптар. * [[Аляксандр Міхайлавіч Арлоў]] (1895—1973) — савецкі разведчык * [[Аляксандр Рыгоравіч Арлоў (віцэ-адмірал)|Аляксандр Рыгоравіч Арлоў]] — савецкі военачальнік, віцэ-адмірал. <noinclude>{{Спіс цёзак-цёзак}}</noinclude> hh0qo4wi6b39woy72ct7a0pxvyq173z 4163718 4163712 2022-07-23T14:30:05Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{цёзкі2|Арлоў}} '''Аляксандр Арлоў''':</noinclude> * [[Аляксандр Іванавіч Арлоў]] — рускі і ўкраінскі дырыжор. * [[Аляксандр Мікалаевіч Арлоў]] (1908—1942) — беларускі скульптар. * [[Аляксандр Міхайлавіч Арлоў]] (1895—1973) — савецкі разведчык * [[Аляксандр Рыгоравіч Арлоў (віцэ-адмірал)|Аляксандр Рыгоравіч Арлоў]] — савецкі военачальнік, віцэ-адмірал. <noinclude>{{Спіс цёзак-цёзак}}</noinclude> d5rceoi8rkdgfdnnr25iqsp02q8j8o7 Ксенія Сырамалот 0 703607 4163861 4087723 2022-07-23T21:13:26Z wikitext text/x-wiki {{Асоба | дата нараджэння = [[19 снежня 1999]] | грамадзянства = [[Беларусь]] | Альма-матар = [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]] }} '''Ксенія Сырамалот''' (нар. {{ДН|19|12|1999}}) — прэс-сакратарка [[Задзіночанне беларускіх студэнтаў|«Задзіночання беларускіх студэнтаў»]], паэтка і аўтарка апавяданняў, студэнтка факультэта філасофіі і сацыяльных навук БДУ, валанцёрка [[Праваабарончы цэнтр «Вясна»|Праваабарончага цэнтру «Вясна»]] і Цэнтра эфектыўнай камунікацыі «Жывая Бібліятэка». [[Палітычныя зняволеныя|Палітычная зняволеная]], абвінавачаная падчас [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў у Беларусі ў 2020 годзе]]. == Біяграфія == Выдатніца, скончыла ліцэй БДУ, набрала па 100 балаў на ЦТ (па гісторыі Беларусі і грамадазнаўстве)<ref>https://euroradio.fm/mastachki-valancyory-gulec-shto-dze-kali-kago-sudzyac-pa-sprave-studentau</ref>. Удзельнічала ў творчым саюзе факультэта, арганізоўвала «Тыдзень Студэнцтва». Піша апавяданні і вершы, друкавалася ў часопісе «[[Маладосць (часопіс)|Маладосць]]» <ref>https://novychas.online/asoba/ksjusza-syramalot-hatovaja-isci-da-svajoj-mety-pr</ref><ref>https://zviazda.by/be/news/20180419/1524157020-aglyad-litaraturnyh-chasopisau</ref>. == Палітычны пераслед == {{main|Справа студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ}} Ксенія Сырамалот была арыштавана па месцы жыхарства 12 лістапада 2020 года ў рамках [[Справа студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ|справы студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ]] паводле ч. 1 арт. 342 [[Крымінальны кодэкс Рэспублікі Беларусь|КК]] (арганізацыя альбо ўдзел у групавых дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак), пасля чаго была змяшчана пад варту ў [[Следчы ізалятар КДБ Беларусі|СІЗА КДБ]], затым 23 лістапада была пераведзена ў [[Пішчалаўскі замак|СІЗА на Валадарскага]]<ref>https://zbsunion.by/studpolitzek/syramalot</ref>. 18 лістапада 2020 года сумеснай заявай пятнаццаці арганізацый, сярод якіх [[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]], [[Беларуская асацыяцыя журналістаў]], [[Беларускі Хельсінкскі камітэт|Беларускі Хельсінскі камітэт]], [[Беларускі ПЭН-цэнтр]], была прызнана [[Палітычныя зняволеныя|палітычнай зняволенай]]<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru|url=https://belhelcom.org/ru/news/zayavlenie-protesta-protiv-nastupleniya-na-zadzinochanne-belaruskih-studentau|title=Заявление протеста против наступления на ЗБС|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210119162133/https://belhelcom.org/ru/news/zayavlenie-protesta-protiv-nastupleniya-na-zadzinochanne-belaruskih-studentau|archivedate=2021-01-19|author=Белорусский хельсинский комитет|publisher=[[Беларускі Хельсінкскі камітэт]]|date=2020-11-18}}</ref>. 7 снежня 2020 года шэфства над палітвязнем узяў Томас Маўц, прэзідэнт Еўрапейскай партыі зялёных, дэпутат [[Бундэстаг|Бундэстагу]]<ref>https://www.lphr.org/en/katarina-barley-und-thomas-waitz-uebernehmen-gefangenen-patenschaften-fuer-die-studentinnen-alana-gebremariam-und-ksenia-syramalot/</ref>. 20 студзеня 2021 года сумеснай заявай чатырнаццаці ўкраінскіх праваабарончых арганізацый, сярод якіх {{нп3|Асацыяцыя ўкраінскіх манітораў захавання правоў чалавека ў дзейнасці праваахоўных органаў|Асацыяцыя ўкраінскіх манітораў захавання правоў чалавека ў дзейнасці праваахоўных органаў|uk|Асоціація українських моніторів дотримання прав людини в діяльності правоохоронних органів}}, {{нп3|Украінскі Хельсінскі саюз па правах чалавека|Украінскі Хельсінскі саюз па правах чалавека|uk|Українська Гельсінська спілка з прав людини}}, {{нп3|Харкаўская праваабарончая група|Харкаўская праваабарончая група|uk|Харківська правозахисна група}}, {{нп3|Восток-SOS|Восток-SOS|uk|Восток-SOS}}, арышт Ксеніі Сырамалот быў прызнаны незаконным і кваліфікаваны як {{нп3|Гвалтоўнае знікненне|гвалтоўнае знікненне|pl|Wymuszone zaginięcie}}<ref>{{Cite web|title=Заява правозахисних організацій щодо незаконно утримуваних білоруських студентів|url=http://umdpl.info/news/zayava-pravozahysnyh-organizatsij-shhodo-nezakonno-utrymuvanyh-biloruskyh-studentiv/|accessdate=2021-10-30|language=uk|date=2021-01-20|publisher={{нп3|Асацыяцыя ўкраінскіх манітораў захавання правоў чалавека ў дзейнасці праваахоўных органаў|Асацыяцыя ўкраінскіх манітораў захавання правоў чалавека ў дзейнасці праваахоўных органаў|uk|Асоціація українських моніторів дотримання прав людини в діяльності правоохоронних органів}}|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211030182758/http://umdpl.info/news/zayava-pravozahysnyh-organizatsij-shhodo-nezakonno-utrymuvanyh-biloruskyh-studentiv/|archivedate=2021-10-30}}</ref><ref>{{Cite web|title=Правозахисники України закликають міжнародну спільноту захистити незаконно утримуване в Білорусі студентство|url=https://novynarnia.com/2021/01/20/ukrayinski-pravozakhysnyky/|website=|date=2021-01-20|accessdate=2021-10-30|language=uk|publisher={{нп3|Новинарня|Новинарня|uk|Новинарня}}|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210307123851/https://novynarnia.com/2021/01/20/ukrayinski-pravozakhysnyky/|archivedate=2021-03-07}}</ref>. 16 ліпеня 2021 года {{нп3|Суд Савецкага раёна (Мінск)|суд Савецкага раёна Мінска|be-x-old|Суд Савецкага раёну (Менск)}} (суддзя — [[Марына Аркадзьеўна Фёдарава|Марына Фёдарава]], ужо ўнесеная ў [[Чорны спіс Еўрасаюза]] 17 снежня 2020 года за шматлікія палітычна матываваныя прысуды, пракуроры: [[Анастасія Маліка]], [[Раман Чабатароў]]) прысудзіў Ксеніі Сырамалот, якая не прызнала віну, два з паловай гады пазбаўлення волі<ref>{{Cite web|title=Родные обвиняемых по "делу студентов": Приговор не удивляет|url=https://www.dw.com/ru/rodnye-obvinjaemyh-po-delu-studentov-prigovor-ne-udivljaet/a-58292626|website=|accessdate=2021-10-30|language=ru|first=Татьяна|last=Неведомская|date=2021-07-16|publisher=[[Deutsche Welle]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211021055408/https://www.dw.com/ru/rodnye-obvinjaemyh-po-delu-studentov-prigovor-ne-udivljaet/a-58292626|archivedate=2021-10-21}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|title=Вынесены прысуд па “справе студэнтаў”: 11 фігурантам — па два з паловай гады калоніі, аднаму — два гады|url=http://spring96.org/be/news/104326|website=|accessdate=2021-10-30|language=be|date=2021-07-16|publisher=[[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211027010547/https://spring96.org/be/news/104326|archivedate=2021-10-27}}</ref>. Паводле «[[Белсат]]а», толькі блізкіх сваякоў пусцілі на абвяшчэнне прысуду праз ''«недахоп месцаў»'', а да будынка суда сцягнулі тры мікрааўтобусы з [[АМАП (Беларусь)|АМАПам]] і патрулі міліцыі''<ref name=":2" />''. У калідоры суда была чарга больш за 50 чалавек; таксама на абвяшчэнне прысуду прыехалі паслы Чэхіі, Швецыі, ЗША і Вялікабрытаніі, але і іх не пусцілі<ref name=":2" />. == Узнагароды == У лістападзе 2021 узнагароджана чэшскай прэміей «Гісторыя несправядлівасці» (разам з Мікітай Емельянавым і [[Паліна Сяргееўна Шарэнда-Панасюк|Палінай Шарэнда-Панасюк]])<ref>https://www.jsns.cz/o-jsns/aktuality/1083136-uvezneni-belorusti-aktiviste-obdrzi-cenu-pribehu-bezpravi</ref><ref>https://belsat.eu/news/18-11-2021-troe-belaruskih-palitvyaznyau-atrymayuts-prestyzhnuyu-cheshskuyu-premiyu-gistoryi-nespravyadlivastsi/</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://prisoners.spring96.org/be/person/ksenia-syromolot Старонка Ксеніі Сырамалот на сайце Праваабарончага цэнтра «Вясна»] * [https://penbelarus.org/2021/11/07/kseniya-syramalot.html Старонка Ксеніі Сырамалот на сайце беларускага ПЭН-Цэнтру] * [https://zbsunion.by/studpolitzek/syramalot Старонка Ксеніі Сырамалот на сайце Задзіночання беларускіх студэнтаў] {{вонкавыя спасылкі}} {{DEFAULTSORT:Сырамалот Ксенія}} [[Катэгорыя:Палітвязні Беларусі]] [[Катэгорыя:Асобы, прызнаныя вязнямі сумлення праваабарончым цэнтрам «Вясна»]] [[Катэгорыя:Справа студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ]] 2x4y31selqwlt6bedndb0njcwwwqc4t 4163862 4163861 2022-07-23T21:13:42Z wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Ксенія Сырамалот''' (нар. {{ДН|19|12|1999}}) — прэс-сакратарка [[Задзіночанне беларускіх студэнтаў|«Задзіночання беларускіх студэнтаў»]], паэтка і аўтарка апавяданняў, студэнтка факультэта філасофіі і сацыяльных навук БДУ, валанцёрка [[Праваабарончы цэнтр «Вясна»|Праваабарончага цэнтру «Вясна»]] і Цэнтра эфектыўнай камунікацыі «Жывая Бібліятэка». [[Палітычныя зняволеныя|Палітычная зняволеная]], абвінавачаная падчас [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў у Беларусі ў 2020 годзе]]. == Біяграфія == Выдатніца, скончыла ліцэй БДУ, набрала па 100 балаў на ЦТ (па гісторыі Беларусі і грамадазнаўстве)<ref>https://euroradio.fm/mastachki-valancyory-gulec-shto-dze-kali-kago-sudzyac-pa-sprave-studentau</ref>. Удзельнічала ў творчым саюзе факультэта, арганізоўвала «Тыдзень Студэнцтва». Піша апавяданні і вершы, друкавалася ў часопісе «[[Маладосць (часопіс)|Маладосць]]» <ref>https://novychas.online/asoba/ksjusza-syramalot-hatovaja-isci-da-svajoj-mety-pr</ref><ref>https://zviazda.by/be/news/20180419/1524157020-aglyad-litaraturnyh-chasopisau</ref>. == Палітычны пераслед == {{main|Справа студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ}} Ксенія Сырамалот была арыштавана па месцы жыхарства 12 лістапада 2020 года ў рамках [[Справа студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ|справы студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ]] паводле ч. 1 арт. 342 [[Крымінальны кодэкс Рэспублікі Беларусь|КК]] (арганізацыя альбо ўдзел у групавых дзеяннях, якія груба парушаюць грамадскі парадак), пасля чаго была змяшчана пад варту ў [[Следчы ізалятар КДБ Беларусі|СІЗА КДБ]], затым 23 лістапада была пераведзена ў [[Пішчалаўскі замак|СІЗА на Валадарскага]]<ref>https://zbsunion.by/studpolitzek/syramalot</ref>. 18 лістапада 2020 года сумеснай заявай пятнаццаці арганізацый, сярод якіх [[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]], [[Беларуская асацыяцыя журналістаў]], [[Беларускі Хельсінкскі камітэт|Беларускі Хельсінскі камітэт]], [[Беларускі ПЭН-цэнтр]], была прызнана [[Палітычныя зняволеныя|палітычнай зняволенай]]<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru|url=https://belhelcom.org/ru/news/zayavlenie-protesta-protiv-nastupleniya-na-zadzinochanne-belaruskih-studentau|title=Заявление протеста против наступления на ЗБС|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210119162133/https://belhelcom.org/ru/news/zayavlenie-protesta-protiv-nastupleniya-na-zadzinochanne-belaruskih-studentau|archivedate=2021-01-19|author=Белорусский хельсинский комитет|publisher=[[Беларускі Хельсінкскі камітэт]]|date=2020-11-18}}</ref>. 7 снежня 2020 года шэфства над палітвязнем узяў Томас Маўц, прэзідэнт Еўрапейскай партыі зялёных, дэпутат [[Бундэстаг|Бундэстагу]]<ref>https://www.lphr.org/en/katarina-barley-und-thomas-waitz-uebernehmen-gefangenen-patenschaften-fuer-die-studentinnen-alana-gebremariam-und-ksenia-syramalot/</ref>. 20 студзеня 2021 года сумеснай заявай чатырнаццаці ўкраінскіх праваабарончых арганізацый, сярод якіх {{нп3|Асацыяцыя ўкраінскіх манітораў захавання правоў чалавека ў дзейнасці праваахоўных органаў|Асацыяцыя ўкраінскіх манітораў захавання правоў чалавека ў дзейнасці праваахоўных органаў|uk|Асоціація українських моніторів дотримання прав людини в діяльності правоохоронних органів}}, {{нп3|Украінскі Хельсінскі саюз па правах чалавека|Украінскі Хельсінскі саюз па правах чалавека|uk|Українська Гельсінська спілка з прав людини}}, {{нп3|Харкаўская праваабарончая група|Харкаўская праваабарончая група|uk|Харківська правозахисна група}}, {{нп3|Восток-SOS|Восток-SOS|uk|Восток-SOS}}, арышт Ксеніі Сырамалот быў прызнаны незаконным і кваліфікаваны як {{нп3|Гвалтоўнае знікненне|гвалтоўнае знікненне|pl|Wymuszone zaginięcie}}<ref>{{Cite web|title=Заява правозахисних організацій щодо незаконно утримуваних білоруських студентів|url=http://umdpl.info/news/zayava-pravozahysnyh-organizatsij-shhodo-nezakonno-utrymuvanyh-biloruskyh-studentiv/|accessdate=2021-10-30|language=uk|date=2021-01-20|publisher={{нп3|Асацыяцыя ўкраінскіх манітораў захавання правоў чалавека ў дзейнасці праваахоўных органаў|Асацыяцыя ўкраінскіх манітораў захавання правоў чалавека ў дзейнасці праваахоўных органаў|uk|Асоціація українських моніторів дотримання прав людини в діяльності правоохоронних органів}}|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211030182758/http://umdpl.info/news/zayava-pravozahysnyh-organizatsij-shhodo-nezakonno-utrymuvanyh-biloruskyh-studentiv/|archivedate=2021-10-30}}</ref><ref>{{Cite web|title=Правозахисники України закликають міжнародну спільноту захистити незаконно утримуване в Білорусі студентство|url=https://novynarnia.com/2021/01/20/ukrayinski-pravozakhysnyky/|website=|date=2021-01-20|accessdate=2021-10-30|language=uk|publisher={{нп3|Новинарня|Новинарня|uk|Новинарня}}|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210307123851/https://novynarnia.com/2021/01/20/ukrayinski-pravozakhysnyky/|archivedate=2021-03-07}}</ref>. 16 ліпеня 2021 года {{нп3|Суд Савецкага раёна (Мінск)|суд Савецкага раёна Мінска|be-x-old|Суд Савецкага раёну (Менск)}} (суддзя — [[Марына Аркадзьеўна Фёдарава|Марына Фёдарава]], ужо ўнесеная ў [[Чорны спіс Еўрасаюза]] 17 снежня 2020 года за шматлікія палітычна матываваныя прысуды, пракуроры: [[Анастасія Маліка]], [[Раман Чабатароў]]) прысудзіў Ксеніі Сырамалот, якая не прызнала віну, два з паловай гады пазбаўлення волі<ref>{{Cite web|title=Родные обвиняемых по "делу студентов": Приговор не удивляет|url=https://www.dw.com/ru/rodnye-obvinjaemyh-po-delu-studentov-prigovor-ne-udivljaet/a-58292626|website=|accessdate=2021-10-30|language=ru|first=Татьяна|last=Неведомская|date=2021-07-16|publisher=[[Deutsche Welle]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211021055408/https://www.dw.com/ru/rodnye-obvinjaemyh-po-delu-studentov-prigovor-ne-udivljaet/a-58292626|archivedate=2021-10-21}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|title=Вынесены прысуд па “справе студэнтаў”: 11 фігурантам — па два з паловай гады калоніі, аднаму — два гады|url=http://spring96.org/be/news/104326|website=|accessdate=2021-10-30|language=be|date=2021-07-16|publisher=[[Праваабарончы цэнтр «Вясна»]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211027010547/https://spring96.org/be/news/104326|archivedate=2021-10-27}}</ref>. Паводле «[[Белсат]]а», толькі блізкіх сваякоў пусцілі на абвяшчэнне прысуду праз ''«недахоп месцаў»'', а да будынка суда сцягнулі тры мікрааўтобусы з [[АМАП (Беларусь)|АМАПам]] і патрулі міліцыі''<ref name=":2" />''. У калідоры суда была чарга больш за 50 чалавек; таксама на абвяшчэнне прысуду прыехалі паслы Чэхіі, Швецыі, ЗША і Вялікабрытаніі, але і іх не пусцілі<ref name=":2" />. == Узнагароды == У лістападзе 2021 узнагароджана чэшскай прэміей «Гісторыя несправядлівасці» (разам з Мікітай Емельянавым і [[Паліна Сяргееўна Шарэнда-Панасюк|Палінай Шарэнда-Панасюк]])<ref>https://www.jsns.cz/o-jsns/aktuality/1083136-uvezneni-belorusti-aktiviste-obdrzi-cenu-pribehu-bezpravi</ref><ref>https://belsat.eu/news/18-11-2021-troe-belaruskih-palitvyaznyau-atrymayuts-prestyzhnuyu-cheshskuyu-premiyu-gistoryi-nespravyadlivastsi/</ref>. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [https://prisoners.spring96.org/be/person/ksenia-syromolot Старонка Ксеніі Сырамалот на сайце Праваабарончага цэнтра «Вясна»] * [https://penbelarus.org/2021/11/07/kseniya-syramalot.html Старонка Ксеніі Сырамалот на сайце беларускага ПЭН-Цэнтру] * [https://zbsunion.by/studpolitzek/syramalot Старонка Ксеніі Сырамалот на сайце Задзіночання беларускіх студэнтаў] {{вонкавыя спасылкі}} {{DEFAULTSORT:Сырамалот Ксенія}} [[Катэгорыя:Палітвязні Беларусі]] [[Катэгорыя:Асобы, прызнаныя вязнямі сумлення праваабарончым цэнтрам «Вясна»]] [[Катэгорыя:Справа студэнтаў і выкладчыкаў ВНУ]] nafi90hihgpoc08lmn8z0mmwcz369xu Жалезны чалавек (фільм) 0 706184 4164009 4108387 2022-07-24T07:43:58Z CommonsDelinker 151 Replacing 'Iron_Man'.svg with [[File:Iron_Man_-_2008_movie_logo.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · Iron Man 2008 Movie is now owned by Disney). wikitext text/x-wiki {{Фільм |Беларуская назва = Жалезны чалавек |Арыгінальная назва = Iron Man |Выява = Iron Man - 2008 movie logo.svg |Бюджэт = 140 млн [[Долар ЗША|дол.]] |Зборы = 585 796 247 [[Долар ЗША|дол.]] |Год = [[2008 год у гісторыі кіно|2008]] | Папярэдні фільм = | Наступны фільм = [[Жалезны чалавек 2]]<br><small>(у трылогіі пра Жалезнага чалавека)</small> / <br />[[Неверагодны Халк (фільм)|Неверагодны Халк]]<br><small>(у храналогіі [[Кінематаграфічны сусвет Marvel|КСМ]])</small> |imdb_id = 0371746 }} '''«Жалезны чалавек»''' ({{lang-en|Iron Man}}) — [[Злучаныя Штаты Амерыкі|амерыканскі]] [[Фільмы пра супергерояў|супергеройскі]] [[Баявік, кінажанр|баявік]] [[2008]] года. Першы фільм пра прыгоды персанажа [[Marvel Comics|коміксаў Marvel]] [[Жалезны чалавек|Жалезнага чалавека]], які з’яўляецца 1-й па ліку карцінай [[Кінематаграфічны сусвет Marvel|кінематаграфічнага сусвету Marvel]]. Рэжысёрам фільма выступіў [[Джон Фаўра]], а [[Роберт Даўні (малодшы)]] быў абраны на галоўную ролю. == Сюжэт == Мільярдэр-вынаходнік Тоні Старк трапляе ў палон да Афганскіх тэрарыстаў, якія спрабуюць прымусіць яго стварыць зброю масавага паражэння. У таямніцы ад сваіх захопнікаў Старк канструюе высокатэхналагічную кібербраню, якая дапамагае яму ўцячы. Аднак па вяртанні ў ЗША ён даведаецца, што ў савеце дырэктараў яго фірмы пляцецца змова, багаты страшнымі наступствамі. Выкарыстоўваючы сваё апошняе вынаходства, Старк спрабуе вырашыць праблемы сваёй кампаніі радыкальна. == У ролях == * [[Роберт Даўні (малодшы)]] — ''Тоні Старк / Жалезны чалавек'' * [[Тэрэнс Ховард]] — ''падпалкоўнік Джэймс «Роўдзі» Роўдс'' * [[Джэф Брыджэс]] — ''Абадайя Стэйн / Жалезны Гандляр'' * [[Шон Тоўб]] — ''Хо Інсен'' * [[Гвінет Пэлтрау]] — ''Вірджынія «Пепер» Потс'' * [[Фаран Таір]] — ''Раза'' * [[Пол Бетані]] — ''Д.Ж.А.Р.В.І.С. (голас)'' * [[Леслі Біб]] — ''Крысцін Эверхарт'' * [[Кларк Грэг]] — ''агент Філ Колсан'' * [[Джон Фаўра]] — ''Хэпі Хоган'' == Вытворчасць == [[Universal Studios]] набыла правы на вытворчасць «Жалезнага чалавека» для кінаэкранаў у 1990 годзе. У 1996 годзе правы перайшлі да [[20th Century Fox]]. Сцэнарый быў падрыхтаваны ў 1998 годзе, аднак праз год Fox прадала правы [[New Line Cinema]], аргументуючы гэта тым, што мае ў працы і так багата супергерояў Marvel. У 2000 годзе быў напісаны новы сцэнарый, праца над фільмам пачалася ў 2004 годзе, аднак праз два гады New Line Cinema вярнуў правы на экранізацыю Marvel. [[Marvel Studios]] пачала работу над фільмам ад пачатку. У 2006 годзе рэжысёрам быў наняты Джон Фаўра, які змяніў сюжэт з В’етнамскай вайны на афганскую. Сцэнарыі пісалі асобна Арт Маркум і Мэт Холаўэй з аднаго боку, і Марк Фергус і Хоук Остбі з іншага, пасля чаго былі сабраныя ў адзін сцэнарый. Увосень 2006 года пачаўся падбор акцёраў. Здымкі пачаліся ў сакавіку 2007 года ў былых гукапавільёнах кампаніі Hughes у [[Лос-Анджэлес]]е. Афганскія сцэны здымаліся таксама ў Лоўн-Пайне і ў пясчаных дзюнах Аланчы. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{Imdb title|0371746}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Шаблон:Кінематаграфічны сусвет Marvel}} {{Фільмы Marvel Comics}} [[Катэгорыя:Фільмы кінематаграфічнага сусвету Marvel]] [[Катэгорыя:Фільмы ЗША 2008 года]] [[Катэгорыя:Фільмы, музыку да якіх напісаў Рамін Джавадзі]] ip85an4fwz5qbfdm47ae3ygbq4juv7z Жалезны чалавек 2 0 706186 4164011 4107883 2022-07-24T07:48:51Z CommonsDelinker 151 Replacing 'Iron_Man_2'.svg with [[File:Iron_Man_2_2010_Movie_Logo.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: clarify). wikitext text/x-wiki {{Фільм |Беларуская назва = Жалезны чалавек 2 |Арыгінальная назва = Iron Man 2 |Выява = Iron Man 2 2010 Movie Logo.svg |Бюджэт = 200 млн [[Долар ЗША|дол.]] |Зборы = 623 933 331 [[Долар ЗША|дол.]] |Год = [[2010 год у гісторыі кіно|2010]] | Папярэдні фільм =[[Жалезны чалавек (фільм)|Жалезны чалавек]]<br><small>(у трылогіі пра Жалезнага чалавека)</small> / <br />[[Неверагодны Халк (фільм)|Неверагодны Халк]]<br><small>(у храналогіі [[Кінематаграфічны сусвет Marvel|КСМ]])</small> | Наступны фільм = [[Жалезны чалавек 3]]<br><small>(у трылогіі пра Жалезнага чалавека)</small> / <br />[[Тор (фільм)|Тор]]<br><small>(у храналогіі [[Кінематаграфічны сусвет Marvel|КСМ]])</small> |imdb_id = 1228705 }} '''«Жалезны чалавек 2»''' ({{lang-en|Iron Man 2}}) — [[Злучаныя Штаты Амерыкі|амерыканскі]] [[Фільмы пра супергерояў|супергеройскі]] [[Баявік, кінажанр|баявік]] [[2010]] года, заснаваны на коміксах выдавецтва «[[Marvel Comics]]». Стварэннем карціны займалася кампанія «[[Marvel Studios]]», а распаўсюджваннем «[[Paramount Pictures]]». Сіквел фільма «[[Жалезны чалавек (фільм)|Жалезны чалавек]]», які з’яўляецца 3-й па ліку карцінай [[Кінематаграфічны сусвет Marvel|кінематаграфічнага сусвету Marvel]]. Рэжысёрам фільма выступіў [[Джон Фаўра]], а [[Джасцін Теру]] быў прызначаны ў якасці сцэнарыста. Прэм’ера стужкі ў Беларусі адбылася 29 красавіка 2010 года. == Сюжэт == Прайшло паўгады з таго часу, як свет даведаўся, што мільярдэр-вынаходнік Тоні Старк з’яўляецца ўладальнікам унікальнай кібер-броні Жалезнага чалавека. Грамадскасць патрабуе, каб Старк перадаў тэхналогію броні ўраду ЗША, але Тоні не хоча выдаваць яе сакрэты, таму што баіцца, што яна трапіць не ў тыя рукі. Між тым Іван Ванка — сын рускага вучонага, які калісьці працаваў на фірму Старка, але потым быў звольнены і пазбаўлены ўсяго, мае намер адпомсціць Тоні за беды сваёй сям’і. Для чаго будуе сваю высокатэхналагічную зброю. == Цікавыя факты == * [[Аль Пачына]] разглядаўся на ролю Джасціна Хамера. * [[Эмілі Блант]] павінна была сыграць Чорную ўдаву, але ёй прыйшлося адмовіцца ад гэтай ролі з-за занятасці ў фільме «Падарожжы Гулівера» (2010). * [[Гендзі Тартакоўскі]] рабіў раскадроўкі для экшн-сцэн фільма. * [[Роберт Даўні-малодшы]] рэкамендаваў Джасцін Теру Джону Фаўра ў якасці сцэнарыста фільма. * Гэта першы сіквел, спрадзюсаваны студыяй [[Marvel Studios]]. * Гэта першы сіквел Джона Фаўра і як рэжысёра, і як акцёра. * [[Дон Чыдл]] змяніў Тэрэнса Говарда ў ролі Роўдзі пасля пагаршэння адносін паміж Тэрэнсам і студыяй Marvel. * Прут ([[Мікі Рурк]]), як ён паказаны ў фільме, уяўляе сабой камбінацыю двух зладзеяў Жалезнага чалавека - Прута і Крымсан Дынама, апранутага ў браню, якая кантралюе электрычнасць. * [[Сэмюэл Л. Джэксан]], які з’явіўся ў першым фільме ў ролі Ніка Ф’юры, перад здымкамі другой часткі заключыў унікальную здзелку са студыяй Marvel, згодна з якой ён з’явіцца ў дзевяці фільмах у вобразе Ніка. * [[Скарлет Ёхансан]] так моцна хацела выканаць ролю Чорнай ўдавы, што пафарбавала валасы ў руды колер яшчэ да таго, як яе зацвердзілі на гэтую ролю. * Па словах [[Дона Чыдла]], ён спрабаваў сыграць Роўдзі па-свойму, але ў рэшце рэшт скапіяваў большую частку персанажа з [[Тэрэнс Говард|Тэрэнса Говарда]]. * Для ролі Чорнай ўдавы [[Скарлет Ёхансан]] старанна трэніравалася шэсць тыдняў да здымак і працягвала трэніравацца на працягу шасці месяцаў здымак. * [[Сэм Рокуэл]], які выканаў ролю Джасціна Хамера, разглядаўся на ролю Тоні Старка ў першай частцы. * У коміксах Джасцін Хамер - пажылы чалавек, але для фільма яго спецыяльна «амаладзілі», каб лепш адпавядаць ролі суперніка Тоні Старка.<ref>[http://www.kinofilms.com.ua/movie/31989_Iron_Man_2/facts/ Интересные факты «Железный человек 2» (2010)]</ref> {{зноскі}} == Спасылкі == * {{Imdb title|1228705}} {{Вонкавыя спасылкі}} {{Шаблон:Кінематаграфічны сусвет Marvel}} {{Фільмы Marvel Comics}} [[Катэгорыя:Фільмы кінематаграфічнага сусвету Marvel]] [[Катэгорыя:Фільмы ЗША 2010 года]] [[Катэгорыя:Фільмы, музыку да якіх напісаў Джон Дэбні]] aprbvvoulgh27r1n58hox0vranrm2ak Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках) 0 709107 4163763 4133893 2022-07-23T16:11:16Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Царква на могілках (Пінск)]] у [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)]] wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1823 |Заканчэнне будаўніцтва = 1823 |Рэліквіі = |Сучасны стан = |Сайт = |Commons = }} '''Царква на могілках''' — колішні праваслаўны храм у [[Пінск]]у, які размяшчаўся на праваслаўнай частцы [[Могілкі на вуліцы Спакойнай (Пінск)|могілак па вуліцы Спакойнай]]. == Гісторыя == Пабудавана ў [[1823]] годзе з дрэва, перабудавана ў [[20 ст.]] [[Файл:Пінск. Старыя могілкі (праваслаўныя) (06).jpg|міні|злева|Калоны ганка]] Царква была ўнесена ў [[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]] (1984). Царква не збераглася, засталіся дзве калоны ганка. == Архітэктура == [[Файл:Пінск. Царква на могілках. План.jpg|міні|злева|План царквы]] Царква — помнік архітэктуры з рысамі [[класіцызм]]у. Асноўны [[зруб]], аднолькавы па шырыні з [[бабінец|бабінцам]], пераходзіць у пяцігранную [[апсіда|апсіду]]. Зрубы накрыты агульным дахам. Над бабінцам ўзвышаецца чацверыковая [[званіца]] з галоўкай. Фасады ўпрыгожаны [[пілястра]]мі. Пры ўваходзе — [[ганак]] з 2 [[калона]]мі. == Літаратура == * {{крыніцы/ЗП|Брэсцкая|1241|Царква на могілках||с=296}} [[Катэгорыя:1823 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў XX стагоддзі]] [[Катэгорыя:Драўляныя цэрквы Беларусі]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Пінска]] [[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Пінска]] [[Катэгорыя:Старыя могілкі (Пінск)]] 1jfesfgbs6hs2ok6q29m95q800q3ax8 4163766 4163763 2022-07-23T16:11:48Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1823 |Заканчэнне будаўніцтва = 1823 |Рэліквіі = |Сучасны стан = |Сайт = |Commons = }} {{не блытаць|Мікольская царква (Пінск)}} '''Мікалаеўская царква''' — колішні праваслаўны храм у [[Пінск]]у, які размяшчаўся на праваслаўнай частцы [[Могілкі на вуліцы Спакойнай (Пінск)|могілак па вуліцы Спакойнай]]. == Гісторыя == Пабудавана ў [[1823]] годзе з дрэва, перабудавана ў [[20 ст.]] [[Файл:Пінск. Старыя могілкі (праваслаўныя) (06).jpg|міні|злева|Калоны ганка]] Царква была ўнесена ў [[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]] (1984). Царква не збераглася, засталіся дзве калоны ганка. == Архітэктура == [[Файл:Пінск. Царква на могілках. План.jpg|міні|злева|План царквы]] Царква — помнік архітэктуры з рысамі [[класіцызм]]у. Асноўны [[зруб]], аднолькавы па шырыні з [[бабінец|бабінцам]], пераходзіць у пяцігранную [[апсіда|апсіду]]. Зрубы накрыты агульным дахам. Над бабінцам ўзвышаецца чацверыковая [[званіца]] з галоўкай. Фасады ўпрыгожаны [[пілястра]]мі. Пры ўваходзе — [[ганак]] з 2 [[калона]]мі. == Літаратура == * {{крыніцы/ЗП|Брэсцкая|1241|Царква на могілках||с=296}} [[Катэгорыя:1823 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў XX стагоддзі]] [[Катэгорыя:Драўляныя цэрквы Беларусі]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Пінска]] [[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Пінска]] [[Катэгорыя:Старыя могілкі (Пінск)]] ai0mfp1e9v9bk69s6jvp74918n6hvv7 4163770 4163766 2022-07-23T16:23:00Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1823 |Заканчэнне будаўніцтва = 1823 |Рэліквіі = |Сучасны стан = |Сайт = |Commons = }} {{не блытаць|Мікольская царква (Пінск)}} '''Мікалаеўская царква''' — колішні праваслаўны храм у [[Пінск]]у, які размяшчаўся на праваслаўнай частцы [[Могілкі на вуліцы Спакойнай (Пінск)|могілак па вуліцы Спакойнай]]. == Гісторыя == Пабудавана ў [[1823]] годзе з дрэва, перабудавана ў [[20 ст.]] на сродкі вернікаў. Была прыпісана да [[Свята-Фёдараўская царква (Пінск)|Свята-Фёдараўскай царкв]]ы<ref>{{крыніцы/Драўляныя сакральныя помнікі Берасцейшчыны|с=402}}</ref>. [[Файл:Пінск. Старыя могілкі (праваслаўныя) (06).jpg|міні|злева|Калоны ганка]] Царква была ўнесена ў [[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]] (1984). Царква не збераглася, засталіся дзве калоны ганка. == Архітэктура == [[Файл:Пінск. Царква на могілках. План.jpg|міні|злева|План царквы]] Царква — помнік архітэктуры з рысамі [[класіцызм]]у. Асноўны [[зруб]], аднолькавы па шырыні з [[бабінец|бабінцам]], пераходзіць у пяцігранную [[апсіда|апсіду]]. Зрубы накрыты агульным дахам. Над бабінцам ўзвышаецца чацверыковая [[званіца]] з галоўкай. Фасады ўпрыгожаны [[пілястра]]мі. Пры ўваходзе — [[ганак]] з 2 [[калона]]мі. == Літаратура == * {{крыніцы/ЗП|Брэсцкая|1241|Царква на могілках||с=296}} [[Катэгорыя:1823 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў XX стагоддзі]] [[Катэгорыя:Драўляныя цэрквы Беларусі]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Пінска]] [[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Пінска]] [[Катэгорыя:Старыя могілкі (Пінск)]] rx6rxonve7fi0ajvlyjgzw3m11v4vyj 4163771 4163770 2022-07-23T16:28:44Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 дададзена [[Катэгорыя:Храмы Святога Мікалая]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1823 |Заканчэнне будаўніцтва = 1823 |Рэліквіі = |Сучасны стан = |Сайт = |Commons = }} {{не блытаць|Мікольская царква (Пінск)}} '''Мікалаеўская царква''' — колішні праваслаўны храм у [[Пінск]]у, які размяшчаўся на праваслаўнай частцы [[Могілкі на вуліцы Спакойнай (Пінск)|могілак па вуліцы Спакойнай]]. == Гісторыя == Пабудавана ў [[1823]] годзе з дрэва, перабудавана ў [[20 ст.]] на сродкі вернікаў. Была прыпісана да [[Свята-Фёдараўская царква (Пінск)|Свята-Фёдараўскай царкв]]ы<ref>{{крыніцы/Драўляныя сакральныя помнікі Берасцейшчыны|с=402}}</ref>. [[Файл:Пінск. Старыя могілкі (праваслаўныя) (06).jpg|міні|злева|Калоны ганка]] Царква была ўнесена ў [[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]] (1984). Царква не збераглася, засталіся дзве калоны ганка. == Архітэктура == [[Файл:Пінск. Царква на могілках. План.jpg|міні|злева|План царквы]] Царква — помнік архітэктуры з рысамі [[класіцызм]]у. Асноўны [[зруб]], аднолькавы па шырыні з [[бабінец|бабінцам]], пераходзіць у пяцігранную [[апсіда|апсіду]]. Зрубы накрыты агульным дахам. Над бабінцам ўзвышаецца чацверыковая [[званіца]] з галоўкай. Фасады ўпрыгожаны [[пілястра]]мі. Пры ўваходзе — [[ганак]] з 2 [[калона]]мі. == Літаратура == * {{крыніцы/ЗП|Брэсцкая|1241|Царква на могілках||с=296}} [[Катэгорыя:1823 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў XX стагоддзі]] [[Катэгорыя:Драўляныя цэрквы Беларусі]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Пінска]] [[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Пінска]] [[Катэгорыя:Старыя могілкі (Пінск)]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Мікалая]] nljs9r0dfjq4244zyvlpsz3mo2lui3w 4163774 4163771 2022-07-23T16:37:30Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1823 |Заканчэнне будаўніцтва = 1823 |Рэліквіі = |Сучасны стан = |Сайт = |Commons = }} {{не блытаць|Мікольская царква (Пінск)}} '''Мікалаеўская царква''' — колішні праваслаўны храм у [[Пінск]]у, які размяшчаўся на праваслаўнай частцы [[Могілкі на вуліцы Спакойнай (Пінск)|могілак па вуліцы Спакойнай]]. == Гісторыя == Пабудавана ў [[1823]] годзе з дрэва, перабудавана ў [[20 ст.]] на сродкі вернікаў. Была прыпісана да [[Свята-Фёдараўская царква (Пінск)|Свята-Фёдараўскай царкв]]ы<ref>{{крыніцы/Драўляныя сакральныя помнікі Берасцейшчыны|с=402}}</ref>. [[Файл:Пінск. Старыя могілкі (праваслаўныя) (06).jpg|міні|злева|Калоны ганка]] Царква была ўнесена ў [[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]] (1984). Царква не збераглася, засталіся дзве калоны ганка. == Архітэктура == [[Файл:Пінск. Царква на могілках. План.jpg|міні|злева|План царквы]] Царква — помнік архітэктуры з рысамі [[класіцызм]]у. Асноўны [[зруб]], аднолькавы па шырыні з [[бабінец|бабінцам]], пераходзіць у пяцігранную [[апсіда|апсіду]]. Зрубы накрыты агульным дахам. Над бабінцам ўзвышаецца чацверыковая [[званіца]] з галоўкай. Фасады ўпрыгожаны [[пілястра]]мі. Пры ўваходзе — [[ганак]] з 2 [[калона]]мі. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЗП|Брэсцкая|1241|Царква на могілках||с=296}} [[Катэгорыя:1823 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў XX стагоддзі]] [[Катэгорыя:Драўляныя цэрквы Беларусі]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Пінска]] [[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Пінска]] [[Катэгорыя:Старыя могілкі (Пінск)]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Мікалая]] 9jbdtdumb7ax8847x0hnosshbn2ws19 4163775 4163774 2022-07-23T16:39:56Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Храм |Тып храма = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = 1823 |Заканчэнне будаўніцтва = 1823 |Рэліквіі = |Сучасны стан = |Сайт = |Commons = }} {{не блытаць|Мікольская царква (Пінск)}} '''Мікалаеўская царква''' — колішні праваслаўны храм у [[Пінск]]у, які размяшчаўся на праваслаўнай частцы [[Могілкі на вуліцы Спакойнай (Пінск)|могілак па вуліцы Спакойнай]]. == Гісторыя == Пабудавана ў [[1823]] годзе з дрэва, перабудавана ў [[20 ст.]] на сродкі вернікаў. Была прыпісана да [[Свята-Фёдараўская царква (Пінск)|Свята-Фёдараўскай царквы]]<ref>{{крыніцы/Драўляныя сакральныя помнікі Берасцейшчыны|с=402}}</ref>. [[Файл:Пінск. Старыя могілкі (праваслаўныя) (06).jpg|міні|злева|Калоны ганка]] Царква была ўнесена ў [[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]] (1984). Царква не збераглася, засталіся дзве калоны ганка. З царквы паходзіць абраз Маці Божай Адзігітрыі (першая палова XVII ст.), які захоўваецца ў [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі]]. == Архітэктура == [[Файл:Пінск. Царква на могілках. План.jpg|міні|злева|План царквы]] Царква — помнік архітэктуры з рысамі [[класіцызм]]у. Асноўны [[зруб]], аднолькавы па шырыні з [[бабінец|бабінцам]], пераходзіць у пяцігранную [[апсіда|апсіду]]. Зрубы накрыты агульным дахам. Над бабінцам ўзвышаецца чацверыковая [[званіца]] з галоўкай. Фасады ўпрыгожаны [[пілястра]]мі. Пры ўваходзе — [[ганак]] з 2 [[калона]]мі. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЗП|Брэсцкая|1241|Царква на могілках||с=296}} [[Катэгорыя:1823 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў XX стагоддзі]] [[Катэгорыя:Драўляныя цэрквы Беларусі]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Пінска]] [[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Пінска]] [[Катэгорыя:Старыя могілкі (Пінск)]] [[Катэгорыя:Храмы Святога Мікалая]] trspsaz099soq5ed9law0nif0as3sih Палацава-паркавы ансамбль Ягмінаў (Вістычы) 0 709299 4163673 4161999 2022-07-23T13:00:32Z Kazimier Lachnovič 1195 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Палацава-паркавы ансамбль Ягмінаў''' — колішні палацава-паркавы ансамбль у в. [[Вістычы]] [[Брэсцкі раён|Брэсцкага раёна]]. Палац размяшчаўся каля р. [[Лясная (рака)|Лясная]]. == Гісторыя == У XV ст. Вістычамі валодалі нашчадкі роду [[Насуты|Насутаў]]. У 1510 г. вёска належала [[Іллінічы|Іллінічам]]. потым [[Масальскія|Масальскім]], пазней [[Ян Юзафовіч|Яну Юзафовічу]], затым яго другой жонцы Ганне Катовіч. Пасля смерці мужа Ганна выйшла замуж за [[Юрый Тышкевіч (ваявода)|Юрыя Васільевіча Тышкевіча]], [[Ваявода берасцейскі|ваяводу берасцейскага]]<ref name="Замкі"/>. У 1678 г. [[Тышкевічы]] перанеслі кляштар ордэна [[цыстэрцыянцы|цыстэрцыянцаў]] з [[Бучамля|Бучэмлі]] ў [[Вістычы]] і пабудавалі тут [[Вістыцкі касцёл|касцёл]], які пасля [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863 года]] быў перабудаваны пад Крыжаўзвіжанскую праваслаўную царкву (захавалася)<ref name="Замкі"/>. Пасля Тышкевічаў маёнтак у якасці пасагу перайшоў да [[Статкевічы|Статкевічаў]], затым [[Ягміны|Ягмінаў]]. Вядома, што заможны гаспадар [[Павел Ягмін (1747—1808)]] выкупіў у генерала [[Румянцаў|Румянцава]] акрамя Вістычаў яшчэ і [[Пружаны]]. Ён займаў шэраг высокіх пасад, быў брэст-літоўскім вайсковым камісарам, кобрынскім маршалкам, віцэ-адміністратарам каралеўскіх сядзіб Брэсцкай эканоміі, актыўна ўдзельнічаў у паўстанні 1794 г. пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі, атрымаў з рук караля ордэн Святога Станіслава, быў выкліканы ў Санкт-Пецярбург, перайшоў на царскую службу, за што яму было дазволена выкупіць Ліпаўскі і Чахецкі ключы, мястэчка [[Дзівін]]<ref name="Замкі"/>. У першай палове XIX ст. Павел Ягмін пабудаваў у Вістычах палац<ref name="Замкі"/>. Будучы бяздзетным Павел Ягмін запісаў Вістычы на сына роднага брата [[Каэтан Павел Ягмін|Каятана Паўла]] (1794—1865). За добрую службу на пасадзе брэсцкага маршалка імператар Аляксандр II уручыў Паўлу ордэн Святой Ганны. Жонка Канстанцыя Шастакова нарадзіла яму 18 дзяцей. Пасля смерці Паўла маёнтак перайшоў па спадчыне аднаму з яго сыноў [[Станіслаў Ягмін|Станіславу]], які прадаў зруйнаваны ў [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] палацава-паркавы ансамбль [[Феліцыя Тышкевіч|Феліцыі Тышкевіч]]<ref name="Замкі"/>. У 1920-я гады палац быў поўнасцю разбураны пад час ваенных дзеянняў, пасля чаго не аднаўляўся<ref name="Замкі"/>. Паводле [[праект зон аховы|праекта зон аховы]] нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей аграгарадка Вістычы Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці ад 14.06.2022 № 31 тэрыторыя былой сядзібы ўвайшла ў другі ўчастак [[зона аховы ландшафту|зоны аховы ландшафту]]. На тэрыторыі гэтага ўчастка забараняецца: узвядзенне будынкаў і збудаванняў; змяненне гістарычнага характару ландшафту і рэльефу; правядзенне работ па добраўпарадкаванні і азеляненні тэрыторыі з ужываннем неўласцівых і дысануючых гістарычнаму асяроддзю матэрыялаў; пракладка падземных інжынерных сетак без аднаўлення добраўпарадкавання; высечка старых дрэў (узрост болей 80 гадоў), акрамя аб’ектаў расліннага свету, якія знаходзяцца ў неналежным (аварыйным) стане на падставе адпаведнага заключэння: і санітарных рубак<ref>[https://tnpa.by/#!/FileText/664465/529957 Праект зон аховы нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей аграгарадка Вістычы Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці]</ref>. {{-}} <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (6).jpg|Разрэз палаца. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (4).jpg|План палаца. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (5).jpg|Бакавы фасад палаца. 1928 </gallery> <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (14.02.1916).jpg|Палац у 1916 годзе Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928).jpg|Галоўны фасад. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (6).jpg|Кафляная печ. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (7).jpg|Кафляная печ. 1928 </gallery> == Архітэктура == [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (14.02.1916).jpg|міні|злева|Капліца ў парку]] [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Muravanka. Вістычы, Ягмін, Мураванка (1928).jpg|thumb|Мураванка ]] Палац з’яўляўся ўзорам архітэктуры ў стылі класіцызму [[ампір]]нага напрамку. Аўтарам праекта палаца і парку быў [[Францішак Яшчалд]]. Палац уяўляў сабой кампактнае прамавугольнае ў плане аднапавярховае збудаванне, узнятае на высокі [[падмурак]], накрытае [[Вальмавы дах|вальмавым дахам]]. У цэнтры галоўнага фасада меўся [[мансарда]]вы паверх і прыстаўлены чатырохчленны порцік са ступеньчатым [[атык]]ам і [[балкон]]ам. Фасады вылучаліся строгай [[сіметрыя (архітэктура)|сіметрыяй]], выразным [[рытм (архітэктура)|рытмам]] прамавугольных акон<ref name="Замкі"/>. Палац меў багаты [[інтэр’ер]] з дэкарыраванымі столямі, [[кафля]]нымі [[грубка]]мі, якія былі размаляваны геаметрычнымі фігурамі і кветкамі. У інтэр’еры вылучаліся вялікі салон і дзве залы<ref name="Замкі"/>. [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (1928).jpg|thumb|[[капліца-пахавальня Ягмінаў|Капліца-пахавальня роду Ягмінаў]]]] У глыбіні парку існаваў павільён для гасцей, які называўся «Мураванка». Ён меў гладкія фасады з квадратнымі вокнамі, быў накрыты гонтавым дахам. Акрамя таго, на мясцовых могілках існавала фамільная [[капліца-пахавальня Ягмінаў|капліца-пахавальня роду Ягмінаў]]<ref name="Замкі"/>. == Парк == Захаваліся рэшткі [[пейзажны парк|пейзажнага парку]] плошчай З [[га]], паркавы [[павільён]], каналы<ref name="Замкі">{{крыніцы/Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў|Вістычы|с=47-48}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў|Вістычы|с=47-48}} == Славутасці == {{Commons|Category:}} * {{ГБ|https://globustut.by/vistychi/index.htm#manor_main}} [[Катэгорыя:Вістычы]] [[Катэгорыя:Сядзібна-паркавыя ансамблі Брэсцкага раёна]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў]] [[Катэгорыя:Збудаванні Беларусі ў стылі ампір]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1920-я гады]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Францішка Яшчалда]] o6r675td2xzc4lhdsr0xwbrldouc4ox 4163675 4163673 2022-07-23T13:01:23Z Kazimier Lachnovič 1195 дзеля пераносу файлу wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Палацава-паркавы ансамбль Ягмінаў''' — колішні палацава-паркавы ансамбль у в. [[Вістычы]] [[Брэсцкі раён|Брэсцкага раёна]]. Палац размяшчаўся каля р. [[Лясная (рака)|Лясная]]. == Гісторыя == У XV ст. Вістычамі валодалі нашчадкі роду [[Насуты|Насутаў]]. У 1510 г. вёска належала [[Іллінічы|Іллінічам]]. потым [[Масальскія|Масальскім]], пазней [[Ян Юзафовіч|Яну Юзафовічу]], затым яго другой жонцы Ганне Катовіч. Пасля смерці мужа Ганна выйшла замуж за [[Юрый Тышкевіч (ваявода)|Юрыя Васільевіча Тышкевіча]], [[Ваявода берасцейскі|ваяводу берасцейскага]]<ref name="Замкі"/>. У 1678 г. [[Тышкевічы]] перанеслі кляштар ордэна [[цыстэрцыянцы|цыстэрцыянцаў]] з [[Бучамля|Бучэмлі]] ў [[Вістычы]] і пабудавалі тут [[Вістыцкі касцёл|касцёл]], які пасля [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863 года]] быў перабудаваны пад Крыжаўзвіжанскую праваслаўную царкву (захавалася)<ref name="Замкі"/>. Пасля Тышкевічаў маёнтак у якасці пасагу перайшоў да [[Статкевічы|Статкевічаў]], затым [[Ягміны|Ягмінаў]]. Вядома, што заможны гаспадар [[Павел Ягмін (1747—1808)]] выкупіў у генерала [[Румянцаў|Румянцава]] акрамя Вістычаў яшчэ і [[Пружаны]]. Ён займаў шэраг высокіх пасад, быў брэст-літоўскім вайсковым камісарам, кобрынскім маршалкам, віцэ-адміністратарам каралеўскіх сядзіб Брэсцкай эканоміі, актыўна ўдзельнічаў у паўстанні 1794 г. пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі, атрымаў з рук караля ордэн Святога Станіслава, быў выкліканы ў Санкт-Пецярбург, перайшоў на царскую службу, за што яму было дазволена выкупіць Ліпаўскі і Чахецкі ключы, мястэчка [[Дзівін]]<ref name="Замкі"/>. У першай палове XIX ст. Павел Ягмін пабудаваў у Вістычах палац<ref name="Замкі"/>. Будучы бяздзетным Павел Ягмін запісаў Вістычы на сына роднага брата [[Каэтан Павел Ягмін|Каятана Паўла]] (1794—1865). За добрую службу на пасадзе брэсцкага маршалка імператар Аляксандр II уручыў Паўлу ордэн Святой Ганны. Жонка Канстанцыя Шастакова нарадзіла яму 18 дзяцей. Пасля смерці Паўла маёнтак перайшоў па спадчыне аднаму з яго сыноў [[Станіслаў Ягмін|Станіславу]], які прадаў зруйнаваны ў [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] палацава-паркавы ансамбль [[Феліцыя Тышкевіч|Феліцыі Тышкевіч]]<ref name="Замкі"/>. У 1920-я гады палац быў поўнасцю разбураны пад час ваенных дзеянняў, пасля чаго не аднаўляўся<ref name="Замкі"/>. Паводле [[праект зон аховы|праекта зон аховы]] нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей аграгарадка Вістычы Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці ад 14.06.2022 № 31 тэрыторыя былой сядзібы ўвайшла ў другі ўчастак [[зона аховы ландшафту|зоны аховы ландшафту]]. На тэрыторыі гэтага ўчастка забараняецца: узвядзенне будынкаў і збудаванняў; змяненне гістарычнага характару ландшафту і рэльефу; правядзенне работ па добраўпарадкаванні і азеляненні тэрыторыі з ужываннем неўласцівых і дысануючых гістарычнаму асяроддзю матэрыялаў; пракладка падземных інжынерных сетак без аднаўлення добраўпарадкавання; высечка старых дрэў (узрост болей 80 гадоў), акрамя аб’ектаў расліннага свету, якія знаходзяцца ў неналежным (аварыйным) стане на падставе адпаведнага заключэння: і санітарных рубак<ref>[https://tnpa.by/#!/FileText/664465/529957 Праект зон аховы нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей аграгарадка Вістычы Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці]</ref>. {{-}} <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (-).jpg|Разрэз палаца. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (4).jpg|План палаца. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (5).jpg|Бакавы фасад палаца. 1928 </gallery> <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (14.02.1916).jpg|Палац у 1916 годзе Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928).jpg|Галоўны фасад. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (7).jpg|Кафляная печ. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (8).jpg|Кафляная печ. 1928 </gallery> == Архітэктура == [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (14.02.1916).jpg|міні|злева|Капліца ў парку]] [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Muravanka. Вістычы, Ягмін, Мураванка (1928).jpg|thumb|Мураванка ]] Палац з’яўляўся ўзорам архітэктуры ў стылі класіцызму [[ампір]]нага напрамку. Аўтарам праекта палаца і парку быў [[Францішак Яшчалд]]. Палац уяўляў сабой кампактнае прамавугольнае ў плане аднапавярховае збудаванне, узнятае на высокі [[падмурак]], накрытае [[Вальмавы дах|вальмавым дахам]]. У цэнтры галоўнага фасада меўся [[мансарда]]вы паверх і прыстаўлены чатырохчленны порцік са ступеньчатым [[атык]]ам і [[балкон]]ам. Фасады вылучаліся строгай [[сіметрыя (архітэктура)|сіметрыяй]], выразным [[рытм (архітэктура)|рытмам]] прамавугольных акон<ref name="Замкі"/>. Палац меў багаты [[інтэр’ер]] з дэкарыраванымі столямі, [[кафля]]нымі [[грубка]]мі, якія былі размаляваны геаметрычнымі фігурамі і кветкамі. У інтэр’еры вылучаліся вялікі салон і дзве залы<ref name="Замкі"/>. [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (1928).jpg|thumb|[[капліца-пахавальня Ягмінаў|Капліца-пахавальня роду Ягмінаў]]]] У глыбіні парку існаваў павільён для гасцей, які называўся «Мураванка». Ён меў гладкія фасады з квадратнымі вокнамі, быў накрыты гонтавым дахам. Акрамя таго, на мясцовых могілках існавала фамільная [[капліца-пахавальня Ягмінаў|капліца-пахавальня роду Ягмінаў]]<ref name="Замкі"/>. == Парк == Захаваліся рэшткі [[пейзажны парк|пейзажнага парку]] плошчай З [[га]], паркавы [[павільён]], каналы<ref name="Замкі">{{крыніцы/Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў|Вістычы|с=47-48}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў|Вістычы|с=47-48}} == Славутасці == {{Commons|Category:}} * {{ГБ|https://globustut.by/vistychi/index.htm#manor_main}} [[Катэгорыя:Вістычы]] [[Катэгорыя:Сядзібна-паркавыя ансамблі Брэсцкага раёна]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў]] [[Катэгорыя:Збудаванні Беларусі ў стылі ампір]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1920-я гады]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Францішка Яшчалда]] jwa04x165v0gloy9vc4gneuf072siv7 4163676 4163675 2022-07-23T13:01:56Z Kazimier Lachnovič 1195 пунктуацыя wikitext text/x-wiki {{Славутасць |Тып = |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Канфесія = |Епархія = |Добрапрыстойнасць = |Ордэнская прыналежнасць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадванне = |Заснаванне = |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}} |Вядомыя жыхары = |Рэліквіі = |Настаяцель = |Стан = |Сайт = |Commons = }} '''Палацава-паркавы ансамбль Ягмінаў''' — колішні палацава-паркавы ансамбль у в. [[Вістычы]] [[Брэсцкі раён|Брэсцкага раёна]]. Палац размяшчаўся каля р. [[Лясная (рака)|Лясная]]. == Гісторыя == У XV ст. Вістычамі валодалі нашчадкі роду [[Насуты|Насутаў]]. У 1510 г. вёска належала [[Іллінічы|Іллінічам]]. потым [[Масальскія|Масальскім]], пазней [[Ян Юзафовіч|Яну Юзафовічу]], затым яго другой жонцы Ганне Катовіч. Пасля смерці мужа Ганна выйшла замуж за [[Юрый Тышкевіч (ваявода)|Юрыя Васільевіча Тышкевіча]], [[Ваявода берасцейскі|ваяводу берасцейскага]]<ref name="Замкі"/>. У 1678 г. [[Тышкевічы]] перанеслі кляштар ордэна [[цыстэрцыянцы|цыстэрцыянцаў]] з [[Бучамля|Бучэмлі]] ў [[Вістычы]] і пабудавалі тут [[Вістыцкі касцёл|касцёл]], які пасля [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863 года]] быў перабудаваны пад Крыжаўзвіжанскую праваслаўную царкву (захавалася)<ref name="Замкі"/>. Пасля Тышкевічаў маёнтак у якасці пасагу перайшоў да [[Статкевічы|Статкевічаў]], затым [[Ягміны|Ягмінаў]]. Вядома, што заможны гаспадар [[Павел Ягмін (1747—1808)]] выкупіў у генерала [[Румянцаў|Румянцава]] акрамя Вістычаў яшчэ і [[Пружаны]]. Ён займаў шэраг высокіх пасад, быў брэст-літоўскім вайсковым камісарам, кобрынскім маршалкам, віцэ-адміністратарам каралеўскіх сядзіб Брэсцкай эканоміі, актыўна ўдзельнічаў у паўстанні 1794 г. пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі, атрымаў з рук караля ордэн Святога Станіслава, быў выкліканы ў Санкт-Пецярбург, перайшоў на царскую службу, за што яму было дазволена выкупіць Ліпаўскі і Чахецкі ключы, мястэчка [[Дзівін]]<ref name="Замкі"/>. У першай палове XIX ст. Павел Ягмін пабудаваў у Вістычах палац<ref name="Замкі"/>. Будучы бяздзетным Павел Ягмін запісаў Вістычы на сына роднага брата [[Каэтан Павел Ягмін|Каятана Паўла]] (1794—1865). За добрую службу на пасадзе брэсцкага маршалка імператар Аляксандр II уручыў Паўлу ордэн Святой Ганны. Жонка Канстанцыя Шастакова нарадзіла яму 18 дзяцей. Пасля смерці Паўла маёнтак перайшоў па спадчыне аднаму з яго сыноў [[Станіслаў Ягмін|Станіславу]], які прадаў зруйнаваны ў [[Першая сусветная вайна|Першую сусветную вайну]] палацава-паркавы ансамбль [[Феліцыя Тышкевіч|Феліцыі Тышкевіч]]<ref name="Замкі"/>. У 1920-я гады палац быў поўнасцю разбураны пад час ваенных дзеянняў, пасля чаго не аднаўляўся<ref name="Замкі"/>. Паводле [[праект зон аховы|праекта зон аховы]] нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей аграгарадка Вістычы Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці ад 14.06.2022 № 31 тэрыторыя былой сядзібы ўвайшла ў другі ўчастак [[зона аховы ландшафту|зоны аховы ландшафту]]. На тэрыторыі гэтага ўчастка забараняецца: узвядзенне будынкаў і збудаванняў; змяненне гістарычнага характару ландшафту і рэльефу; правядзенне работ па добраўпарадкаванні і азеляненні тэрыторыі з ужываннем неўласцівых і дысануючых гістарычнаму асяроддзю матэрыялаў; пракладка падземных інжынерных сетак без аднаўлення добраўпарадкавання; высечка старых дрэў (узрост болей 80 гадоў), акрамя аб’ектаў расліннага свету, якія знаходзяцца ў неналежным (аварыйным) стане на падставе адпаведнага заключэння: і санітарных рубак<ref>[https://tnpa.by/#!/FileText/664465/529957 Праект зон аховы нерухомых матэрыяльных гісторыка-культурных каштоўнасцей аграгарадка Вістычы Брэсцкага раёна Брэсцкай вобласці]</ref>. {{-}} <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (6).jpg|Разрэз палаца. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (4).jpg|План палаца. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (5).jpg|Бакавы фасад палаца. 1928 </gallery> <gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px"> Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (14.02.1916).jpg|Палац у 1916 годзе Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928).jpg|Галоўны фасад. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (7).jpg|Кафляная печ. 1928 Vistyčy, Jahmin. Вістычы, Ягмін (1928) (8).jpg|Кафляная печ. 1928 </gallery> == Архітэктура == [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (14.02.1916).jpg|міні|злева|Капліца ў парку]] [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Muravanka. Вістычы, Ягмін, Мураванка (1928).jpg|thumb|Мураванка ]] Палац з’яўляўся ўзорам архітэктуры ў стылі класіцызму [[ампір]]нага напрамку. Аўтарам праекта палаца і парку быў [[Францішак Яшчалд]]. Палац уяўляў сабой кампактнае прамавугольнае ў плане аднапавярховае збудаванне, узнятае на высокі [[падмурак]], накрытае [[Вальмавы дах|вальмавым дахам]]. У цэнтры галоўнага фасада меўся [[мансарда]]вы паверх і прыстаўлены чатырохчленны порцік са ступеньчатым [[атык]]ам і [[балкон]]ам. Фасады вылучаліся строгай [[сіметрыя (архітэктура)|сіметрыяй]], выразным [[рытм (архітэктура)|рытмам]] прамавугольных акон<ref name="Замкі"/>. Палац меў багаты [[інтэр’ер]] з дэкарыраванымі столямі, [[кафля]]нымі [[грубка]]мі, якія былі размаляваны геаметрычнымі фігурамі і кветкамі. У інтэр’еры вылучаліся вялікі салон і дзве залы<ref name="Замкі"/>. [[Файл:Vistyčy, Jahmin, Kaplica. Вістычы, Ягмін, Капліца (1928).jpg|thumb|[[капліца-пахавальня Ягмінаў|Капліца-пахавальня роду Ягмінаў]]]] У глыбіні парку існаваў павільён для гасцей, які называўся «Мураванка». Ён меў гладкія фасады з квадратнымі вокнамі, быў накрыты гонтавым дахам. Акрамя таго, на мясцовых могілках існавала фамільная [[капліца-пахавальня Ягмінаў|капліца-пахавальня роду Ягмінаў]]<ref name="Замкі"/>. == Парк == Захаваліся рэшткі [[пейзажны парк|пейзажнага парку]] плошчай З [[га]], паркавы [[павільён]], каналы<ref name="Замкі">{{крыніцы/Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў|Вістычы|с=47-48}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X—XX стагоддзяў|Вістычы|с=47-48}} == Славутасці == {{Commons|Category:}} * {{ГБ|https://globustut.by/vistychi/index.htm#manor_main}} [[Катэгорыя:Вістычы]] [[Катэгорыя:Сядзібна-паркавыя ансамблі Брэсцкага раёна]] [[Катэгорыя:Род Ягмінаў]] [[Катэгорыя:Збудаванні Беларусі ў стылі ампір]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1920-я гады]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Францішка Яшчалда]] oacpgl6t7ecy759s56anp4o0rssnr5d Ян Тысевіч 0 710562 4164037 4140842 2022-07-24T10:03:14Z Gleb Leo 83942 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Ян Тысевіч'''<ref>https://www.limis.lt/en/virtualios-parodos/-/virtualExhibitions/view/81051</ref> ({{lang-pl|Jan Tysiewicz}}; з 1840 года ўжываў толькі псеўданім), сапраўднае імя '''Уладзіслаў Невяровіч''' ({{lang-pl|Władysław Niewiarowicz}}; [[28 мая|16 (28) мая]] [[1814]]<ref name=":1">{{Артыкул|год=2 ліпеня 2022|аўтар=[[Зміцер Юркевіч|Юркевіч, Зм.]]|мова=be|выданне=[[Культура (газета)|Культура]]|нумар=27|загаловак=Ян Тысевіч — беларускі мастак, якога нібы й не было}}</ref>, фальварак [[Марцыбелішкі]] [[Вілейскі павет (Расійская імперыя)|Вілейскага павета]]<ref name=":0">Pawłowicz, Edward Bonifacy. Z życia Litwina: (sylwetka). Lwów : nakł. autora, 1904.[https://polona.pl/item/z-zycia-litwina-sylwetka,OTgwODk0ODY/4/#info:metadata]</ref> — [[16 студзеня]] [[1891]], [[Парыж]]) — беларускі<ref name=":1" /> [[Жывапіс|жывапісец]] і [[Ілюстрацыя|ілюстратар]]. == Сям’я == * Бацька — Яўхім (Ёахім) Невяровіч<ref name=":1" />. * Маці — Тэкля з Немаршанскіх. Нарадзілася ў 1785 годзе ў сям’і Юзафа Немаршанскага і Кацярыны Шышкі. Ейныя бацькі ажаніліся ў 1769 годзе. Па нараджэнні мела імя Марыя Тэкля Клара<ref name=":1" />. * Сястра — Вінцэнта Сідалія Феліцыяна (нар. 20 сакавіка (1 красавіка) 1814 года, [[Марцыбелішкі]])<ref name=":1" />. Бацькі ажаніліся ў [[Лошыца|Лошыцы]] 1 (13) траўня 1810 года<ref name=":1" />. У 1731 годзе гэтая вёска была набытая ад Прушынскіх продкам маці мастака<ref name=":1" />. Меў сына Мікалая<ref name=":1" />. == Біяграфія == Ахрышчаны адной вадой 16 (28) траўня 1814 года у [[Марцыбелішкі|Марцыбелішках]] ([[Смілавіцкая парафія|Смілавіцкая парахвія]]). Хрост быў закончаны толькі 18 (30) жніўня 1818 года ў Смілавіцкім касцёле як Уладзіслаў Рох Мечыслаў<ref name=":1" />. У 1830 годзе навучаўся ў [[Вільнюскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце]] жывапісу ў [[Ян Рустэм|Яна Рустэма]]. Браў удзел у [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстанні 1830—1831 гадоў]], у 1832 годзе асуджаны вайсковым судом на смерць, потым прысуд змянілі вайсковай службай<ref name=":1" />. Але, адпраўлены ў віленскую лякарню, Уладзіслаў Невяровіч абмінуў долю салдата і ўцёк на [[Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі|Галічыну]]. Там яму даў прытулак стары шляхціч, які нядаўна страціў сына і, праз падабенства Невяровіча да яго, падумаў што гэта ягоны сын. Так Уладзіслаў Невяровіч стаў выкарыстоўваць псеўданім Ян Тысевіч<ref name=":1" />. Некалькі гадоў жыў у [[Львоў|Львове]], зарабляў агародніцтвам і настаўніцтвам<ref name=":1" />. Знайшоўшы людзей, якія б аплацілі яму навучанне, у лістападзе 1838 года<ref name=":1" /> Тысевіч паступіў у [[Венская акадэмія выяўленчых мастацтваў|Венскую мастацкую акадэмію]]. Там вучыўся малюнку, потым атрымаўся дазвол вучыцца жывапісу, тамсама вучыў [[Анатомія|анатомію]], [[Французская мова|французскую]] і [[Нямецкая мова|нямецкую мову]]. Дадаткова год наведваў майстэрню [[Фрыдрых фон Амерлінг|Фрыдрыха фон Амерлінга]] і, з яго дазволу, капіяваў некаторыя ягоныя творы<ref name=":1" />. Вядома, што Ян Тысевіч таксама жадаў наведаць майстэрню акварэлі [[Морыц Дафінгер|Морыца Дафінгера]], але ці наведаў ён звестак няма<ref name=":1" />. Паводле даследчыцы Ларысы Купчынскай, мастак вучыўся па 12 гадзінаў пяць дзён на тыдзень<ref name=":1" />. Шмат ён маляваў дадаткова, вялікую ўвагу надаваў капіяванню італьянскіх майстроў [[Рафаэль Санці|Рафаэля Санці]] і [[Гвіда Рэні]]<ref name=":1" />. Паводле ўмоваўсваіх мецэнатаў, Ян Тысевіч абавязваўся апісваць працэс навучаньня, а таксама дасылаць свае творы ў фонды львоўскай [[Асалінеум|Нацыянальнай бібліятэкі імя Асалінскіх]]. Такім парадкам многія студэнцкія працы Тысевіча сёння захоўваюцца ў [[Нацыянальная навуковая бібліятэка імя В. Стэфаніка|Нацыянальнай навуковай бібліятэцы В. Стэфаніка]] (Львоў)<ref name=":1" />. Па атрыманні адукацыі Тысевіч таксама ладзіў выставы сваіх твораў у кніжні Асалінскіх. У 1843 годзе кіраўніцтва ўстановы замовіла ў мастака копію партэрта [[Франц I Стэфан|Франца I]], што мастак выканаў паспяхова<ref name=":1" />.[[Файл:Niewiarowicz - The Penitent Magdalene 1842.jpg|міні|Марыя Магдаліна ў раскаянні|злева]] У 1842 годзе мастак, натхнёны карцінай фон Амерлінга «Маладя жанчыназ Усходу», стварыў сваю карціну «[[Марыя Магдаліна ў раскаянні]]». Яе ён выставіў у тым жа годзе ў Львове, дзе яе паказвалі з уваходным коштам 10 крон, грошы ішлі на дабрачыннасць, пра яе адразу пачала пісаць у панегірычным тоне львоўская прэса. Карціна амаль адразу знайшла пакупніка, яе набыў багаты памешчык Чарнецкі, і мастак зрабіў яшчэ адну копію, якую адразу набыў Фелікс Базнаньскі; трэцюю заказаў Сераф Тлухоўскі. У 1843 годзе Базнаньскі вырашыў выставіць свой асобнік ў [[Дрэздэн|Дрэздэне]], [[Берлін|Берліне]], [[Лейпцыг|Лейпцыгу]], [[Познань|Познані]] і [[Варшава|Варшаве]]<ref>Agnieszka Świętosławska. Pomiędzy romantyzmem a biedermeierem. Lwowskie malarstwo 1. połowy XiX wieku. «Sztuka Europy Wschodniej» 2020, t. VIII, s. 123—136.</ref>. Паводле [[Эдвард Паўловіч|Эдварда Паўловіча]], «''гэта была першая карціна польскага мастака, якую вазілі па свеце''»<ref name=":0" />. Паводле ўспамінаў удавы мастака, Базнаньскі зарабіў на гэтым 400.000 франкаў<ref name=":1" />. Дзякуючы дапамозе графіні Замойскай, Ян Тысевіч змог пераехаць з Вены ў [[Парыж]], дзе яго цёпла прыняў [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адам Чартарыйскі]]<ref name=":1" />. Надалей мастак адправіўся ў турнэ [[Алжыр]] — Паўднёвая [[Францыя]] — [[Германія|Нямеччына]] — [[Турцыя|Турэччына]] — [[Італія]], дзе пакідае ў касцёлах нямала намаляваных ім жа абразоў. У часе турнэ ён наведаў [[Канстанцінопаль]], доўга жыў у [[Рым|Рыме]]<ref name=":1" />. Пасля была выстава ў кніжні Асалінскіх, праца на [[Спіс кіраўнікоў Аўстрыі|аўстрыйскіх манархаў]] [[Карл Людвіг Аўстрыйскі|Карла Людвіга]], [[Франц Іосіф I|Франца Іосіфа]]<ref name=":1" /> У 1843 годзе{{Крыніца?}} канчаткова пасяліўся ў [[Парыж]]ы, у Манмарансі пад Парыжам набыў вілу «Тэкла», якая нагадвала яму пра родныя мясціны<ref name=":1" />. У 1843 годзе звярнуўся да князя Трубяцкога, які сімпатызаваў творцу і схіляў вярнуцца ў [[Расійская імперыя|Расійскую імперыю]], наконт наведвання Бацькаўшчыны. Трубяцкі прапанаваў звярнуцца да двара, каб атрымаць амністыю і вярнуць сабе спадчыну бацькі. Але мастак адмовіўся прасіць амністыю ды сварыцца з сястрой накнот спадчыны атрымана Юзафатам Свідам<ref name=":1" />. Паехаў на Радзіму з французскім пашпартам на два месяцы. Тады яго сястра трымала ў Вільні салон, які наведвалі многія беларускія інтэлектуалы таго часу: [[Адам Ганоры Кіркор|Адам Кіркор]], [[Уладзіслаў Сыракомля|Уладізслаў Сыракомля]], [[Юзаф Крашэўскі|Язэп Крашэўскі]] і іншыя<ref name=":1" />. У 1849 годзе браў удзел у Парыжскім салоне з карцінай «Святы Пётр», яе набыў французскі ўрад і падарыў Царкве Святога Пятра ў Кадзіяке{{Крыніца?}}. Памёр 16 студзеня 1891 года, пахаваны на могілках Манмарсі (Францыя). Тастаментам перадаў усе творы і маёмасць (у тым ліку тры вілы ў Манмарансі) львоўскай [[Бібліятэка Асалінскіх|Бібліятэцы Асалінскіх]] з просьбай стварыць дзве стыпендыі для маладых мастакоў<ref name=":0" />. == Ілюстраванне паэм Міцкевіча == Праілюстраваў выданне ў Парыжы ў 1851 годзе паэмаў [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] «[[Гражына (паэма)|Гражына]]» і «[[Конрад Валенрод (паэма)|Конрад Валенрод]]» у арыгінале і перакладах на французскую і англійскую мовы. Гэта было адно з самых раскошных і пышных выданняў таго часу. Прыгажосць ілюстрацый і якасць паліграфіі былі такімі ж, як і ў лепшых выданняў замежных выдавецтваў. Крысцін Астроўскі пераклаў абодва творы на французскую мову, а Леан Яблонскі — на англійскую. Кніга вялікага памеру (25,5 х 16,5 см) надрукавана ў друкарні Бернара Парыжы і змяшчала 100 ксілаграфій, у тым ліку 20 — на асобных дошках. Малюнкі рабіў сам Тысевіч, а для стварэння гравюр ён прыцягнуў французскіх і польскіх майстроў. На першым тытульным лісце ў архітэктурнай кампазіцыі прадстаўлены постаці літоўскага і тэўтонскага ваяроў, на другім — від [[Мальбарк]]а. Цікавыя ініцыялы, некаторыя з іх расфарбаваны ўручную, таксама прыцягваюць увагу. У выданне таксама ўключаны чатыры карткі музычнага дадатку, у які ўваходзіць Песня Віліі з «двума музыкамі» [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]] і [[Фердынанд Гілер|Фердынанда Гілера]]. Выданне было дарагое, асобнік каштаваў 26 франкаў (прыкладна траціна месячнага заробку чыноўніка) і, магчыма, адсюль праблемы з яго продажам. За шэсць гадоў было прададзена толькі 300 асобнікаў, пры агульным накладзе з 1000. <gallery> Файл:Grazyna Mickiewicz 1.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 05.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 09.jpg Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1851).jpg|alt= </gallery> == Сям’я == Бацька Іаахім — суддзя Вілейскага павета. Сястра Сідалія Невяровіч, узяла шлюб з Юзафатам Свідам (1802-?), саўладальнікам маёнтка Краснае ў Мінскай губерні, потым уладальнікам Багданава. Сідалія жыла яшчэ ў 1890 годзе як удава ў Багданаве. Яго пляменніца, таксама Сідалія, перадала ў Віленскі музей акварэль-аўтапартрэт мастака і ілюстрацыі да выданняў Міцкевіча. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Тысевіч Ян}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 28 мая]] [[Катэгорыя:Мастакі Польшчы]] esyj94e22cktkkjm6xg3u67v9kuc3h1 4164042 4164037 2022-07-24T10:19:44Z Gleb Leo 83942 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Ян Тысевіч'''<ref>https://www.limis.lt/en/virtualios-parodos/-/virtualExhibitions/view/81051</ref> ({{lang-pl|Jan Tysiewicz}}; з 1840 года ўжываў толькі псеўданім), сапраўднае імя '''Уладзіслаў Невяровіч''' ({{lang-pl|Władysław Niewiarowicz}}; [[28 мая|16 (28) мая]] [[1814]]<ref name=":1">{{Артыкул|год=2 ліпеня 2022|аўтар=[[Зміцер Юркевіч|Юркевіч, Зм.]]|мова=be|выданне=[[Культура (газета)|Культура]]|нумар=27|загаловак=Ян Тысевіч — беларускі мастак, якога нібы й не было}}</ref>, [[фальварак]] [[Марцыбелішкі]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павета]]<ref name=":0">Pawłowicz, Edward Bonifacy. Z życia Litwina: (sylwetka). Lwów : nakł. autora, 1904.[https://polona.pl/item/z-zycia-litwina-sylwetka,OTgwODk0ODY/4/#info:metadata]</ref> — [[16 студзеня]] [[1891]], [[Парыж]]) — беларускі<ref name=":1" /> [[Жывапіс|жывапісец]] і [[Ілюстрацыя|ілюстратар]]. == Сям’я == * Бацька — Яўхім (Ёахім) Невяровіч<ref name=":1" />. * Маці — Тэкля з Немаршанскіх. Нарадзілася ў 1785 годзе ў сям’і Юзафа Немаршанскага і Кацярыны Шышкі. Ейныя бацькі ажаніліся ў 1769 годзе. Па нараджэнні мела імя Марыя Тэкля Клара<ref name=":1" />. * Сястра — Вінцэнта Сідалія Феліцыяна (нар. 20 сакавіка (1 красавіка) 1814 года, [[Марцыбелішкі]])<ref name=":1" />. Бацькі ажаніліся ў [[Лошыца|Лошыцы]] 1 (13) траўня 1810 года<ref name=":1" />. У 1731 годзе гэтая вёска была набытая ад Прушынскіх продкам маці мастака<ref name=":1" />. Меў сына Мікалая<ref name=":1" />. == Біяграфія == Ахрышчаны адной вадой 16 (28) траўня 1814 года у [[Марцыбелішкі|Марцыбелішках]] ([[Смілавіцкая парафія|Смілавіцкая парахвія]]). Хрост быў закончаны толькі 18 (30) жніўня 1818 года ў Смілавіцкім касцёле як Уладзіслаў Рох Мечыслаў<ref name=":1" />. У 1830 годзе навучаўся ў [[Вільнюскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце]] жывапісу ў [[Ян Рустэм|Яна Рустэма]]. Браў удзел у [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстанні 1830—1831 гадоў]], у 1832 годзе асуджаны вайсковым судом на смерць, потым прысуд змянілі вайсковай службай<ref name=":1" />. Але, адпраўлены ў віленскую лякарню, Уладзіслаў Невяровіч абмінуў долю салдата і ўцёк на [[Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі|Галічыну]]. Там яму даў прытулак стары шляхціч, які нядаўна страціў сына і, праз падабенства Невяровіча да яго, падумаў што гэта ягоны сын. Так Уладзіслаў Невяровіч стаў выкарыстоўваць псеўданім Ян Тысевіч<ref name=":1" />. Некалькі гадоў жыў у [[Львоў|Львове]], зарабляў агародніцтвам і настаўніцтвам<ref name=":1" />. Знайшоўшы людзей, якія б аплацілі яму навучанне, у лістападзе 1838 года<ref name=":1" /> Тысевіч паступіў у [[Венская акадэмія выяўленчых мастацтваў|Венскую мастацкую акадэмію]]. Там вучыўся малюнку, потым атрымаўся дазвол вучыцца жывапісу, тамсама вучыў [[Анатомія|анатомію]], [[Французская мова|французскую]] і [[Нямецкая мова|нямецкую мову]]. Дадаткова год наведваў майстэрню [[Фрыдрых фон Амерлінг|Фрыдрыха фон Амерлінга]] і, з яго дазволу, капіяваў некаторыя ягоныя творы<ref name=":1" />. Вядома, што Ян Тысевіч таксама жадаў наведаць майстэрню акварэлі [[Морыц Дафінгер|Морыца Дафінгера]], але ці наведаў ён звестак няма<ref name=":1" />. Паводле даследчыцы Ларысы Купчынскай, мастак вучыўся па 12 гадзінаў пяць дзён на тыдзень<ref name=":1" />. Шмат ён маляваў дадаткова, вялікую ўвагу надаваў капіяванню італьянскіх майстроў [[Рафаэль Санці|Рафаэля Санці]] і [[Гвіда Рэні]]<ref name=":1" />. Паводле ўмоваўсваіх мецэнатаў, Ян Тысевіч абавязваўся апісваць працэс навучаньня, а таксама дасылаць свае творы ў фонды львоўскай [[Асалінеум|Нацыянальнай бібліятэкі імя Асалінскіх]]. Такім парадкам многія студэнцкія працы Тысевіча сёння захоўваюцца ў [[Нацыянальная навуковая бібліятэка імя В. Стэфаніка|Нацыянальнай навуковай бібліятэцы В. Стэфаніка]] (Львоў)<ref name=":1" />. Па атрыманні адукацыі Тысевіч таксама ладзіў выставы сваіх твораў у кніжні Асалінскіх. У 1843 годзе кіраўніцтва ўстановы замовіла ў мастака копію партэрта [[Франц I Стэфан|Франца I]], што мастак выканаў паспяхова<ref name=":1" />.[[Файл:Niewiarowicz - The Penitent Magdalene 1842.jpg|міні|Марыя Магдаліна ў раскаянні|злева]] У 1842 годзе мастак, натхнёны карцінай фон Амерлінга «Маладя жанчыназ Усходу», стварыў сваю карціну «[[Марыя Магдаліна ў раскаянні]]». Яе ён выставіў у тым жа годзе ў Львове, дзе яе паказвалі з уваходным коштам 10 крон, грошы ішлі на дабрачыннасць, пра яе адразу пачала пісаць у панегірычным тоне львоўская прэса. Карціна амаль адразу знайшла пакупніка, яе набыў багаты памешчык Чарнецкі, і мастак зрабіў яшчэ адну копію, якую адразу набыў Фелікс Базнаньскі; трэцюю заказаў Сераф Тлухоўскі. У 1843 годзе Базнаньскі вырашыў выставіць свой асобнік ў [[Дрэздэн|Дрэздэне]], [[Берлін|Берліне]], [[Лейпцыг|Лейпцыгу]], [[Познань|Познані]] і [[Варшава|Варшаве]]<ref>Agnieszka Świętosławska. Pomiędzy romantyzmem a biedermeierem. Lwowskie malarstwo 1. połowy XiX wieku. «Sztuka Europy Wschodniej» 2020, t. VIII, s. 123—136.</ref>. Паводле [[Эдвард Паўловіч|Эдварда Паўловіча]], «''гэта была першая карціна польскага мастака, якую вазілі па свеце''»<ref name=":0" />. Паводле ўспамінаў удавы мастака, Базнаньскі зарабіў на гэтым 400.000 франкаў<ref name=":1" />. Дзякуючы дапамозе графіні Замойскай, Ян Тысевіч змог пераехаць з Вены ў [[Парыж]], дзе яго цёпла прыняў [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адам Чартарыйскі]]<ref name=":1" />. Надалей мастак адправіўся ў турнэ [[Алжыр]] — Паўднёвая [[Францыя]] — [[Германія|Нямеччына]] — [[Турцыя|Турэччына]] — [[Італія]], дзе пакідае ў касцёлах нямала намаляваных ім жа абразоў. У часе турнэ ён наведаў [[Канстанцінопаль]], доўга жыў у [[Рым|Рыме]]<ref name=":1" />. Пасля была выстава ў кніжні Асалінскіх, праца на [[Спіс кіраўнікоў Аўстрыі|аўстрыйскіх манархаў]] [[Карл Людвіг Аўстрыйскі|Карла Людвіга]], [[Франц Іосіф I|Франца Іосіфа]]<ref name=":1" /> У 1843 годзе{{Крыніца?}} канчаткова пасяліўся ў [[Парыж]]ы, у Манмарансі пад Парыжам набыў вілу «Тэкла», якая нагадвала яму пра родныя мясціны<ref name=":1" />. У 1843 годзе звярнуўся да князя Трубяцкога, які сімпатызаваў творцу і схіляў вярнуцца ў [[Расійская імперыя|Расійскую імперыю]], наконт наведвання Бацькаўшчыны. Трубяцкі прапанаваў звярнуцца да двара, каб атрымаць амністыю і вярнуць сабе спадчыну бацькі. Але мастак адмовіўся прасіць амністыю ды сварыцца з сястрой накнот спадчыны атрымана Юзафатам Свідам<ref name=":1" />. Паехаў на Радзіму з французскім пашпартам на два месяцы. Тады яго сястра трымала ў Вільні салон, які наведвалі многія беларускія інтэлектуалы таго часу: [[Адам Ганоры Кіркор|Адам Кіркор]], [[Уладзіслаў Сыракомля|Уладізслаў Сыракомля]], [[Юзаф Крашэўскі|Язэп Крашэўскі]] і іншыя<ref name=":1" />. У 1849 годзе браў удзел у Парыжскім салоне з карцінай «Святы Пётр», яе набыў французскі ўрад і падарыў Царкве Святога Пятра ў Кадзіяке{{Крыніца?}}. Памёр 16 студзеня 1891 года, пахаваны на могілках Манмарсі (Францыя). Тастаментам перадаў усе творы і маёмасць, у тым ліку чатыры вілы<ref name=":1" /> (Эдвард Паўловіч памылкова піша пра тры<ref name=":0" />), львоўскай [[Бібліятэка Асалінскіх|Бібліятэцы Асалінскіх]] з умовай стварыць дзве стыпендыі для маладых мастакоў. Ці быў выкананы тэстамент невядома<ref name=":1" />. == Ілюстраванне паэм Міцкевіча == Праілюстраваў выданне ў Парыжы ў 1851 годзе паэмаў [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] «[[Гражына (паэма)|Гражына]]» і «[[Конрад Валенрод (паэма)|Конрад Валенрод]]» у арыгінале і перакладах на французскую і англійскую мовы. Гэта было адно з самых раскошных і пышных выданняў таго часу. Прыгажосць ілюстрацый і якасць паліграфіі былі такімі ж, як і ў лепшых выданняў замежных выдавецтваў. Крысцін Астроўскі пераклаў абодва творы на французскую мову, а Леан Яблонскі — на англійскую. Кніга вялікага памеру (25,5 х 16,5 см) надрукавана ў друкарні Бернара Парыжы і змяшчала 100 ксілаграфій, у тым ліку 20 — на асобных дошках. Малюнкі рабіў сам Тысевіч, а для стварэння гравюр ён прыцягнуў французскіх і польскіх майстроў. На першым тытульным лісце ў архітэктурнай кампазіцыі прадстаўлены постаці літоўскага і тэўтонскага ваяроў, на другім — від [[Мальбарк]]а. Цікавыя ініцыялы, некаторыя з іх расфарбаваны ўручную, таксама прыцягваюць увагу. У выданне таксама ўключаны чатыры карткі музычнага дадатку, у які ўваходзіць Песня Віліі з «двума музыкамі» [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]] і [[Фердынанд Гілер|Фердынанда Гілера]]. Выданне было дарагое, асобнік каштаваў 26 франкаў (прыкладна траціна месячнага заробку чыноўніка) і, магчыма, адсюль праблемы з яго продажам. За шэсць гадоў было прададзена толькі 300 асобнікаў, пры агульным накладзе з 1000. <gallery> Файл:Grazyna Mickiewicz 1.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 05.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 09.jpg Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1851).jpg|alt= </gallery> == Сям’я == Бацька Іаахім — суддзя Вілейскага павета. Сястра Сідалія Невяровіч, узяла шлюб з Юзафатам Свідам (1802-?), саўладальнікам маёнтка Краснае ў Мінскай губерні, потым уладальнікам Багданава. Сідалія жыла яшчэ ў 1890 годзе як удава ў Багданаве. Яго пляменніца, таксама Сідалія, перадала ў Віленскі музей акварэль-аўтапартрэт мастака і ілюстрацыі да выданняў Міцкевіча. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Тысевіч Ян}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 28 мая]] [[Катэгорыя:Мастакі Польшчы]] jn12jpdm6xh1og8sdtffjv4h07xdc92 4164048 4164042 2022-07-24T10:23:53Z Gleb Leo 83942 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Ян Тысевіч'''<ref>https://www.limis.lt/en/virtualios-parodos/-/virtualExhibitions/view/81051</ref> ({{lang-pl|Jan Tysiewicz}}; з 1840 года ўжываў толькі псеўданім), сапраўднае імя '''Уладзіслаў Невяровіч''' ({{lang-pl|Władysław Niewiarowicz}}; [[28 мая|16 (28) мая]] [[1814]]<ref name=":1">{{Артыкул|год=2 ліпеня 2022|аўтар=[[Зміцер Юркевіч|Юркевіч, Зм.]]|мова=be|выданне=[[Культура (газета)|Культура]]|нумар=27|загаловак=Ян Тысевіч — беларускі мастак, якога нібы й не было}}</ref>, [[фальварак]] [[Марцыбелішкі]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павета]]<ref name=":0">Pawłowicz, Edward Bonifacy. Z życia Litwina: (sylwetka). Lwów : nakł. autora, 1904.[https://polona.pl/item/z-zycia-litwina-sylwetka,OTgwODk0ODY/4/#info:metadata]</ref> — [[16 студзеня]] [[1891]], [[Парыж]]) — беларускі<ref name=":1" /> [[Жывапіс|жывапісец]] і [[Ілюстрацыя|ілюстратар]]. == Сям’я == * Бацька — Яўхім (Ёахім) Невяровіч<ref name=":1" />, суддзя [[Вілейскі павет (Расійская імперыя)|Вілейскага павета]]{{Крыніца?}}. * Маці — Тэкля з Немаршанскіх. Нарадзілася ў 1785 годзе ў сям’і Юзафа Немаршанскага і Кацярыны Шышкі. Ейныя бацькі ажаніліся ў 1769 годзе. Па нараджэнні мела імя Марыя Тэкля Клара<ref name=":1" />. * Сястра — Вінцэнта Сідалія Феліцыяна (нар. 20 сакавіка (1 красавіка) 1814 года, [[Марцыбелішкі]])<ref name=":1" />. Ажанілася з Юзафатам Свідам (1802—?) суўладальнікам маёнтка Краснага ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], потым уладальнікам Багданава. Сідалія жыла яшчэ ў 1890 годзе як удава ў Багданаве. Мела дачку, таксама Сідалію, якая перадала ў Віленскі музей акварэль-аўтапартрэт мастака і ілюстрацыі да выданняў [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]{{Крыніца?}}. Бацькі ажаніліся ў [[Лошыца|Лошыцы]] 1 (13) траўня 1810 года<ref name=":1" />. У 1731 годзе гэтая вёска была набытая ад Прушынскіх продкам маці мастака<ref name=":1" />. Меў сына Мікалая<ref name=":1" />. == Біяграфія == Ахрышчаны адной вадой 16 (28) траўня 1814 года у [[Марцыбелішкі|Марцыбелішках]] ([[Смілавіцкая парафія|Смілавіцкая парахвія]]). Хрост быў закончаны толькі 18 (30) жніўня 1818 года ў Смілавіцкім касцёле як Уладзіслаў Рох Мечыслаў<ref name=":1" />. У 1830 годзе навучаўся ў [[Вільнюскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце]] жывапісу ў [[Ян Рустэм|Яна Рустэма]]. Браў удзел у [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстанні 1830—1831 гадоў]], у 1832 годзе асуджаны вайсковым судом на смерць, потым прысуд змянілі вайсковай службай<ref name=":1" />. Але, адпраўлены ў віленскую лякарню, Уладзіслаў Невяровіч абмінуў долю салдата і ўцёк на [[Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі|Галічыну]]. Там яму даў прытулак стары шляхціч, які нядаўна страціў сына і, праз падабенства Невяровіча да яго, падумаў што гэта ягоны сын. Так Уладзіслаў Невяровіч стаў выкарыстоўваць псеўданім Ян Тысевіч<ref name=":1" />. Некалькі гадоў жыў у [[Львоў|Львове]], зарабляў агародніцтвам і настаўніцтвам<ref name=":1" />. Знайшоўшы людзей, якія б аплацілі яму навучанне, у лістападзе 1838 года<ref name=":1" /> Тысевіч паступіў у [[Венская акадэмія выяўленчых мастацтваў|Венскую мастацкую акадэмію]]. Там вучыўся малюнку, потым атрымаўся дазвол вучыцца жывапісу, тамсама вучыў [[Анатомія|анатомію]], [[Французская мова|французскую]] і [[Нямецкая мова|нямецкую мову]]. Дадаткова год наведваў майстэрню [[Фрыдрых фон Амерлінг|Фрыдрыха фон Амерлінга]] і, з яго дазволу, капіяваў некаторыя ягоныя творы<ref name=":1" />. Вядома, што Ян Тысевіч таксама жадаў наведаць майстэрню акварэлі [[Морыц Дафінгер|Морыца Дафінгера]], але ці наведаў ён звестак няма<ref name=":1" />. Паводле даследчыцы Ларысы Купчынскай, мастак вучыўся па 12 гадзінаў пяць дзён на тыдзень<ref name=":1" />. Шмат ён маляваў дадаткова, вялікую ўвагу надаваў капіяванню італьянскіх майстроў [[Рафаэль Санці|Рафаэля Санці]] і [[Гвіда Рэні]]<ref name=":1" />. Паводле ўмоваўсваіх мецэнатаў, Ян Тысевіч абавязваўся апісваць працэс навучаньня, а таксама дасылаць свае творы ў фонды львоўскай [[Асалінеум|Нацыянальнай бібліятэкі імя Асалінскіх]]. Такім парадкам многія студэнцкія працы Тысевіча сёння захоўваюцца ў [[Нацыянальная навуковая бібліятэка імя В. Стэфаніка|Нацыянальнай навуковай бібліятэцы В. Стэфаніка]] (Львоў)<ref name=":1" />. Па атрыманні адукацыі Тысевіч таксама ладзіў выставы сваіх твораў у кніжні Асалінскіх. У 1843 годзе кіраўніцтва ўстановы замовіла ў мастака копію партэрта [[Франц I Стэфан|Франца I]], што мастак выканаў паспяхова<ref name=":1" />.[[Файл:Niewiarowicz - The Penitent Magdalene 1842.jpg|міні|Марыя Магдаліна ў раскаянні|злева]] У 1842 годзе мастак, натхнёны карцінай фон Амерлінга «Маладя жанчыназ Усходу», стварыў сваю карціну «[[Марыя Магдаліна ў раскаянні]]». Яе ён выставіў у тым жа годзе ў Львове, дзе яе паказвалі з уваходным коштам 10 крон, грошы ішлі на дабрачыннасць, пра яе адразу пачала пісаць у панегірычным тоне львоўская прэса. Карціна амаль адразу знайшла пакупніка, яе набыў багаты памешчык Чарнецкі, і мастак зрабіў яшчэ адну копію, якую адразу набыў Фелікс Базнаньскі; трэцюю заказаў Сераф Тлухоўскі. У 1843 годзе Базнаньскі вырашыў выставіць свой асобнік ў [[Дрэздэн|Дрэздэне]], [[Берлін|Берліне]], [[Лейпцыг|Лейпцыгу]], [[Познань|Познані]] і [[Варшава|Варшаве]]<ref>Agnieszka Świętosławska. Pomiędzy romantyzmem a biedermeierem. Lwowskie malarstwo 1. połowy XiX wieku. «Sztuka Europy Wschodniej» 2020, t. VIII, s. 123—136.</ref>. Паводле [[Эдвард Паўловіч|Эдварда Паўловіча]], «''гэта была першая карціна польскага мастака, якую вазілі па свеце''»<ref name=":0" />. Паводле ўспамінаў удавы мастака, Базнаньскі зарабіў на гэтым 400.000 франкаў<ref name=":1" />. Дзякуючы дапамозе графіні Замойскай, Ян Тысевіч змог пераехаць з Вены ў [[Парыж]], дзе яго цёпла прыняў [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адам Чартарыйскі]]<ref name=":1" />. Надалей мастак адправіўся ў турнэ [[Алжыр]] — Паўднёвая [[Францыя]] — [[Германія|Нямеччына]] — [[Турцыя|Турэччына]] — [[Італія]], дзе пакідае ў касцёлах нямала намаляваных ім жа абразоў. У часе турнэ ён наведаў [[Канстанцінопаль]], доўга жыў у [[Рым|Рыме]]<ref name=":1" />. Пасля была выстава ў кніжні Асалінскіх, праца на [[Спіс кіраўнікоў Аўстрыі|аўстрыйскіх манархаў]] [[Карл Людвіг Аўстрыйскі|Карла Людвіга]], [[Франц Іосіф I|Франца Іосіфа]]<ref name=":1" /> У 1843 годзе{{Крыніца?}} канчаткова пасяліўся ў [[Парыж]]ы, у Манмарансі пад Парыжам набыў вілу «Тэкла», якая нагадвала яму пра родныя мясціны<ref name=":1" />. У 1843 годзе звярнуўся да князя Трубяцкога, які сімпатызаваў творцу і схіляў вярнуцца ў [[Расійская імперыя|Расійскую імперыю]], наконт наведвання Бацькаўшчыны. Трубяцкі прапанаваў звярнуцца да двара, каб атрымаць амністыю і вярнуць сабе спадчыну бацькі. Але мастак адмовіўся прасіць амністыю ды сварыцца з сястрой накнот спадчыны атрымана Юзафатам Свідам<ref name=":1" />. Паехаў на Радзіму з французскім пашпартам на два месяцы. Тады яго сястра трымала ў Вільні салон, які наведвалі многія беларускія інтэлектуалы таго часу: [[Адам Ганоры Кіркор|Адам Кіркор]], [[Уладзіслаў Сыракомля|Уладізслаў Сыракомля]], [[Юзаф Крашэўскі|Язэп Крашэўскі]] і іншыя<ref name=":1" />. У 1849 годзе браў удзел у Парыжскім салоне з карцінай «Святы Пётр», яе набыў французскі ўрад і падарыў Царкве Святога Пятра ў Кадзіяке{{Крыніца?}}. Памёр 16 студзеня 1891 года, пахаваны на могілках Манмарсі (Францыя). Тастаментам перадаў усе творы і маёмасць, у тым ліку чатыры вілы<ref name=":1" /> (Эдвард Паўловіч памылкова піша пра тры<ref name=":0" />), львоўскай [[Бібліятэка Асалінскіх|Бібліятэцы Асалінскіх]] з умовай стварыць дзве стыпендыі для маладых мастакоў. Ці быў выкананы тэстамент невядома<ref name=":1" />. == Ілюстраванне паэм Міцкевіча == Праілюстраваў выданне ў Парыжы ў 1851 годзе паэмаў [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] «[[Гражына (паэма)|Гражына]]» і «[[Конрад Валенрод (паэма)|Конрад Валенрод]]» у арыгінале і перакладах на французскую і англійскую мовы. Гэта было адно з самых раскошных і пышных выданняў таго часу. Прыгажосць ілюстрацый і якасць паліграфіі былі такімі ж, як і ў лепшых выданняў замежных выдавецтваў. Крысцін Астроўскі пераклаў абодва творы на французскую мову, а Леан Яблонскі — на англійскую. Кніга вялікага памеру (25,5 х 16,5 см) надрукавана ў друкарні Бернара Парыжы і змяшчала 100 ксілаграфій, у тым ліку 20 — на асобных дошках. Малюнкі рабіў сам Тысевіч, а для стварэння гравюр ён прыцягнуў французскіх і польскіх майстроў. На першым тытульным лісце ў архітэктурнай кампазіцыі прадстаўлены постаці літоўскага і тэўтонскага ваяроў, на другім — від [[Мальбарк]]а. Цікавыя ініцыялы, некаторыя з іх расфарбаваны ўручную, таксама прыцягваюць увагу. У выданне таксама ўключаны чатыры карткі музычнага дадатку, у які ўваходзіць Песня Віліі з «двума музыкамі» [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]] і [[Фердынанд Гілер|Фердынанда Гілера]]. Выданне было дарагое, асобнік каштаваў 26 франкаў (прыкладна траціна месячнага заробку чыноўніка) і, магчыма, адсюль праблемы з яго продажам. За шэсць гадоў было прададзена толькі 300 асобнікаў, пры агульным накладзе з 1000. <gallery> Файл:Grazyna Mickiewicz 1.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 05.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 09.jpg Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1851).jpg|alt= </gallery>{{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Тысевіч Ян}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 28 мая]] [[Катэгорыя:Мастакі Польшчы]] mr4sp9zfxy26r7s1fs9ojl8svd35c1n 4164057 4164048 2022-07-24T10:28:18Z Gleb Leo 83942 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Ян Тысевіч'''<ref>https://www.limis.lt/en/virtualios-parodos/-/virtualExhibitions/view/81051</ref> ({{lang-pl|Jan Tysiewicz}}; з 1840 года ўжываў толькі псеўданім), сапраўднае імя '''Уладзіслаў Невяровіч''' ({{lang-pl|Władysław Niewiarowicz}}; [[28 мая|16 (28) мая]] [[1814]]<ref name=":1">{{Артыкул|год=2 ліпеня 2022|аўтар=[[Зміцер Юркевіч|Юркевіч, Зм.]]|мова=be|выданне=[[Культура (газета)|Культура]]|нумар=27|загаловак=Ян Тысевіч — беларускі мастак, якога нібы й не было}}</ref>, [[фальварак]] [[Марцыбелішкі]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павета]]<ref name=":0">Pawłowicz, Edward Bonifacy. Z życia Litwina: (sylwetka). Lwów : nakł. autora, 1904.[https://polona.pl/item/z-zycia-litwina-sylwetka,OTgwODk0ODY/4/#info:metadata]</ref> — [[16 студзеня]] [[1891]], [[Парыж]]) — беларускі<ref name=":1" /> [[Жывапіс|жывапісец]] і [[Ілюстрацыя|ілюстратар]]. == Сям’я == * Бацька — Яўхім (Ёахім) Невяровіч<ref name=":1" />, суддзя [[Вілейскі павет (Расійская імперыя)|Вілейскага павета]]{{Крыніца?}}. * Маці — Тэкля з Немаршанскіх. Нарадзілася ў 1785 годзе ў сям’і Юзафа Немаршанскага і Кацярыны Шышкі. Ейныя бацькі ажаніліся ў 1769 годзе. Па нараджэнні мела імя Марыя Тэкля Клара<ref name=":1" />. * Сястра — Вінцэнта Сідалія Феліцыяна (нар. 20 сакавіка (1 красавіка) 1814 года, [[Марцыбелішкі]])<ref name=":1" />. Ажанілася з Юзафатам Свідам (1802—?) суўладальнікам маёнтка Краснага ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], потым уладальнікам Багданава. Сідалія жыла яшчэ ў 1890 годзе як удава ў Багданаве. Мела дачку, таксама Сідалію, якая перадала ў Віленскі музей акварэль-аўтапартрэт мастака і ілюстрацыі да выданняў [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]{{Крыніца?}}. Бацькі ажаніліся ў [[Лошыца|Лошыцы]] 1 (13) траўня 1810 года<ref name=":1" />. У 1731 годзе гэтая вёска была набытая ад Прушынскіх продкам маці мастака<ref name=":1" />. Меў сына Мікалая<ref name=":1" />. == Біяграфія == Ахрышчаны адной вадой 16 (28) траўня 1814 года у [[Марцыбелішкі|Марцыбелішках]] ([[Смілавіцкая парафія|Смілавіцкая парахвія]]). Хрост быў закончаны толькі 18 (30) жніўня 1818 года ў Смілавіцкім касцёле як Уладзіслаў Рох Мечыслаў<ref name=":1" />. У 1830 годзе навучаўся ў [[Вільнюскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце]] жывапісу ў [[Ян Рустэм|Яна Рустэма]]. Браў удзел у [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстанні 1830—1831 гадоў]], у 1832 годзе асуджаны вайсковым судом на смерць, потым прысуд змянілі вайсковай службай<ref name=":1" />. Але, адпраўлены ў віленскую лякарню, Уладзіслаў Невяровіч абмінуў долю салдата і ўцёк на [[Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі|Галічыну]]. Там яму даў прытулак стары шляхціч, які нядаўна страціў сына і, праз падабенства Невяровіча да яго, падумаў што гэта ягоны сын. Так Уладзіслаў Невяровіч стаў выкарыстоўваць псеўданім Ян Тысевіч<ref name=":1" />. Некалькі гадоў жыў у [[Львоў|Львове]], зарабляў агародніцтвам і настаўніцтвам<ref name=":1" />. Знайшоўшы людзей, якія б аплацілі яму навучанне, у лістападзе 1838 года<ref name=":1" /> Тысевіч паступіў у [[Венская акадэмія выяўленчых мастацтваў|Венскую мастацкую акадэмію]]. Там вучыўся малюнку, потым атрымаўся дазвол вучыцца жывапісу, тамсама вучыў [[Анатомія|анатомію]], [[Французская мова|французскую]] і [[Нямецкая мова|нямецкую мову]]. Дадаткова год наведваў майстэрню [[Фрыдрых фон Амерлінг|Фрыдрыха фон Амерлінга]] і, з яго дазволу, капіяваў некаторыя ягоныя творы<ref name=":1" />. Вядома, што Ян Тысевіч таксама жадаў наведаць майстэрню акварэлі [[Морыц Дафінгер|Морыца Дафінгера]], але ці наведаў ён звестак няма<ref name=":1" />. Паводле даследчыцы Ларысы Купчынскай, мастак вучыўся па 12 гадзінаў пяць дзён на тыдзень<ref name=":1" />. Шмат ён маляваў дадаткова, вялікую ўвагу надаваў капіяванню італьянскіх майстроў [[Рафаэль Санці|Рафаэля Санці]] і [[Гвіда Рэні]]<ref name=":1" />. Паводле ўмоваўсваіх мецэнатаў, Ян Тысевіч абавязваўся апісваць працэс навучаньня, а таксама дасылаць свае творы ў фонды львоўскай [[Асалінеум|Нацыянальнай бібліятэкі імя Асалінскіх]]. Такім парадкам многія студэнцкія працы Тысевіча сёння захоўваюцца ў [[Нацыянальная навуковая бібліятэка імя В. Стэфаніка|Нацыянальнай навуковай бібліятэцы В. Стэфаніка]] (Львоў)<ref name=":1" />. Па атрыманні адукацыі Тысевіч таксама ладзіў выставы сваіх твораў у кніжні Асалінскіх. У 1843 годзе кіраўніцтва ўстановы замовіла ў мастака копію партэрта [[Франц I Стэфан|Франца I]], што мастак выканаў паспяхова<ref name=":1" />.[[Файл:Niewiarowicz - The Penitent Magdalene 1842.jpg|міні|Марыя Магдаліна ў раскаянні|злева]] У 1842 годзе мастак, натхнёны карцінай фон Амерлінга «Маладя жанчыназ Усходу», стварыў сваю карціну «[[Марыя Магдаліна ў раскаянні]]». Яе ён выставіў у тым жа годзе ў Львове, дзе яе паказвалі з уваходным коштам 10 крон, грошы ішлі на дабрачыннасць, пра яе адразу пачала пісаць у панегірычным тоне львоўская прэса. Карціна амаль адразу знайшла пакупніка, яе набыў багаты памешчык Чарнецкі, і мастак зрабіў яшчэ адну копію, якую адразу набыў Фелікс Базнаньскі; трэцюю заказаў Сераф Тлухоўскі. У 1843 годзе Базнаньскі вырашыў выставіць свой асобнік ў [[Дрэздэн|Дрэздэне]], [[Берлін|Берліне]], [[Лейпцыг|Лейпцыгу]], [[Познань|Познані]] і [[Варшава|Варшаве]]<ref>Agnieszka Świętosławska. Pomiędzy romantyzmem a biedermeierem. Lwowskie malarstwo 1. połowy XiX wieku. «Sztuka Europy Wschodniej» 2020, t. VIII, s. 123—136.</ref>. Паводле [[Эдвард Паўловіч|Эдварда Паўловіча]], «''гэта была першая карціна польскага мастака, якую вазілі па свеце''»<ref name=":0" />. Паводле ўспамінаў удавы мастака, Базнаньскі зарабіў на гэтым 400.000 франкаў<ref name=":1" />. Дзякуючы дапамозе графіні Замойскай, Ян Тысевіч змог пераехаць з Вены ў [[Парыж]], дзе яго цёпла прыняў [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адам Чартарыйскі]]<ref name=":1" />. Надалей мастак адправіўся ў турнэ [[Алжыр]] — Паўднёвая [[Францыя]] — [[Германія|Нямеччына]] — [[Турцыя|Турэччына]] — [[Італія]], дзе пакідае ў касцёлах нямала намаляваных ім жа абразоў. У часе турнэ ён наведаў [[Канстанцінопаль]], доўга жыў у [[Рым|Рыме]]<ref name=":1" />. Пасля была выстава ў кніжні Асалінскіх, праца на [[Спіс кіраўнікоў Аўстрыі|аўстрыйскіх манархаў]] [[Карл Людвіг Аўстрыйскі|Карла Людвіга]], [[Франц Іосіф I|Франца Іосіфа]] і, паводле ўспамінаў жонкі, «пражскага караля»<ref name=":1" /> У 1843 годзе{{Крыніца?}} канчаткова пасяліўся ў [[Парыж]]ы, у Манмарансі пад Парыжам набыў вілу «Тэкла», якая нагадвала яму пра родныя мясціны<ref name=":1" />. У 1843 годзе звярнуўся да князя Трубяцкога, які сімпатызаваў творцу і схіляў вярнуцца ў [[Расійская імперыя|Расійскую імперыю]], наконт наведвання Бацькаўшчыны. Трубяцкі прапанаваў звярнуцца да двара, каб атрымаць амністыю і вярнуць сабе спадчыну бацькі. Але мастак адмовіўся прасіць амністыю ды сварыцца з сястрой накнот спадчыны атрымана Юзафатам Свідам<ref name=":1" />. Паехаў на Радзіму з французскім пашпартам на два месяцы. Тады яго сястра трымала ў Вільні салон, які наведвалі многія беларускія інтэлектуалы таго часу: [[Адам Ганоры Кіркор|Адам Кіркор]], [[Уладзіслаў Сыракомля|Уладізслаў Сыракомля]], [[Юзаф Крашэўскі|Язэп Крашэўскі]] і іншыя<ref name=":1" />. У 1849 годзе браў удзел у Парыжскім салоне з карцінай «Святы Пётр», яе набыў французскі ўрад і падарыў Царкве Святога Пятра ў Кадзіяке{{Крыніца?}}. Памёр 16 студзеня 1891 года, пахаваны на могілках Манмарсі (Францыя). Тастаментам перадаў усе творы і маёмасць, у тым ліку чатыры вілы<ref name=":1" /> (Эдвард Паўловіч памылкова піша пра тры<ref name=":0" />), львоўскай [[Бібліятэка Асалінскіх|Бібліятэцы Асалінскіх]] з умовай стварыць дзве стыпендыі для маладых мастакоў. Ці быў выкананы тэстамент невядома<ref name=":1" />. == Ілюстраванне паэм Міцкевіча == Праілюстраваў выданне ў Парыжы ў 1851 годзе паэмаў [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] «[[Гражына (паэма)|Гражына]]» і «[[Конрад Валенрод (паэма)|Конрад Валенрод]]» у арыгінале і перакладах на французскую і англійскую мовы. Гэта было адно з самых раскошных і пышных выданняў таго часу. Прыгажосць ілюстрацый і якасць паліграфіі былі такімі ж, як і ў лепшых выданняў замежных выдавецтваў. Крысцін Астроўскі пераклаў абодва творы на французскую мову, а Леан Яблонскі — на англійскую. Кніга вялікага памеру (25,5 х 16,5 см) надрукавана ў друкарні Бернара Парыжы і змяшчала 100 ксілаграфій, у тым ліку 20 — на асобных дошках. Малюнкі рабіў сам Тысевіч, а для стварэння гравюр ён прыцягнуў французскіх і польскіх майстроў. На першым тытульным лісце ў архітэктурнай кампазіцыі прадстаўлены постаці літоўскага і тэўтонскага ваяроў, на другім — від [[Мальбарк]]а. Цікавыя ініцыялы, некаторыя з іх расфарбаваны ўручную, таксама прыцягваюць увагу. У выданне таксама ўключаны чатыры карткі музычнага дадатку, у які ўваходзіць Песня Віліі з «двума музыкамі» [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]] і [[Фердынанд Гілер|Фердынанда Гілера]]. Выданне было дарагое, асобнік каштаваў 26 франкаў (прыкладна траціна месячнага заробку чыноўніка) і, магчыма, адсюль праблемы з яго продажам. За шэсць гадоў было прададзена толькі 300 асобнікаў, пры агульным накладзе з 1000. <gallery> Файл:Grazyna Mickiewicz 1.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 05.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 09.jpg Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1851).jpg|alt= </gallery>{{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Тысевіч Ян}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 28 мая]] [[Катэгорыя:Мастакі Польшчы]] lw0fjckhyprwf9wpb0gups417gwzquo 4164069 4164057 2022-07-24T10:34:30Z Gleb Leo 83942 wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Ян Тысевіч'''<ref>https://www.limis.lt/en/virtualios-parodos/-/virtualExhibitions/view/81051</ref> ({{lang-pl|Jan Tysiewicz}}; з 1840 года ўжываў толькі псеўданім), сапраўднае імя '''Уладзіслаў Невяровіч''' ({{lang-pl|Władysław Niewiarowicz}}; [[28 мая|16 (28) мая]] [[1814]]<ref name=":1">{{Артыкул|год=2 ліпеня 2022|аўтар=[[Зміцер Юркевіч|Юркевіч, Зм.]]|мова=be|выданне=[[Культура (газета)|Культура]]|нумар=27|загаловак=Ян Тысевіч — беларускі мастак, якога нібы й не было}}</ref>, [[фальварак]] [[Марцыбелішкі]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павета]]<ref name=":0">Pawłowicz, Edward Bonifacy. Z życia Litwina: (sylwetka). Lwów : nakł. autora, 1904.[https://polona.pl/item/z-zycia-litwina-sylwetka,OTgwODk0ODY/4/#info:metadata]</ref> — [[16 студзеня]] [[1891]], [[Парыж]]) — беларускі<ref name=":1" /> [[Жывапіс|жывапісец]] і [[Ілюстрацыя|ілюстратар]]. == Сям’я == * Бацька — Яўхім (Ёахім) Невяровіч<ref name=":1" />, суддзя [[Вілейскі павет (Расійская імперыя)|Вілейскага павета]]{{Крыніца?}}. * Маці — Тэкля з Немаршанскіх. Нарадзілася ў 1785 годзе ў сям’і Юзафа Немаршанскага і Кацярыны Шышкі. Ейныя бацькі ажаніліся ў 1769 годзе. Па нараджэнні мела імя Марыя Тэкля Клара<ref name=":1" />. * Сястра — Вінцэнта Сідалія Феліцыяна (нар. 20 сакавіка (1 красавіка) 1814 года, [[Марцыбелішкі]])<ref name=":1" />. Ажанілася з Юзафатам Свідам (1802—?) суўладальнікам маёнтка Краснага ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], потым уладальнікам Багданава. Сідалія жыла яшчэ ў 1890 годзе як удава ў Багданаве. Мела дачку, таксама Сідалію, якая перадала ў Віленскі музей акварэль-аўтапартрэт мастака і ілюстрацыі да выданняў [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]{{Крыніца?}}. Бацькі ажаніліся ў [[Лошыца 2-я|Лошыцы]] 1 (13) траўня 1810 года<ref name=":1" />. У 1731 годзе гэтая вёска была набытая ад Прушынскіх продкам маці мастака<ref name=":1" />. Меў сына Мікалая<ref name=":1" />. == Біяграфія == Ахрышчаны адной вадой 16 (28) траўня 1814 года у [[Марцыбелішкі|Марцыбелішках]] ([[Смілавіцкая парафія|Смілавіцкая парахвія]]). Хрост быў закончаны толькі 18 (30) жніўня 1818 года ў Смілавіцкім касцёле як Уладзіслаў Рох Мечыслаў<ref name=":1" />. У 1830 годзе навучаўся ў [[Вільнюскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце]] жывапісу ў [[Ян Рустэм|Яна Рустэма]]. Браў удзел у [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстанні 1830—1831 гадоў]], у 1832 годзе асуджаны вайсковым судом на смерць, потым прысуд змянілі вайсковай службай<ref name=":1" />. Але, адпраўлены ў віленскую лякарню, Уладзіслаў Невяровіч абмінуў долю салдата і ўцёк на [[Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі|Галічыну]]. Там яму даў прытулак стары шляхціч, які нядаўна страціў сына і, праз падабенства Невяровіча да яго, падумаў што гэта ягоны сын. Так Уладзіслаў Невяровіч стаў выкарыстоўваць псеўданім Ян Тысевіч<ref name=":1" />. Некалькі гадоў жыў у [[Львоў|Львове]], зарабляў агародніцтвам і настаўніцтвам<ref name=":1" />. Знайшоўшы людзей, якія б аплацілі яму навучанне, у лістападзе 1838 года<ref name=":1" /> Тысевіч паступіў у [[Венская акадэмія выяўленчых мастацтваў|Венскую мастацкую акадэмію]]. Там вучыўся малюнку, потым атрымаўся дазвол вучыцца жывапісу, тамсама вучыў [[Анатомія|анатомію]], [[Французская мова|французскую]] і [[Нямецкая мова|нямецкую мову]]. Дадаткова год наведваў майстэрню [[Фрыдрых фон Амерлінг|Фрыдрыха фон Амерлінга]] і, з яго дазволу, капіяваў некаторыя ягоныя творы<ref name=":1" />. Вядома, што Ян Тысевіч таксама жадаў наведаць майстэрню акварэлі [[Морыц Дафінгер|Морыца Дафінгера]], але ці наведаў ён звестак няма<ref name=":1" />. Паводле даследчыцы Ларысы Купчынскай, мастак вучыўся па 12 гадзінаў пяць дзён на тыдзень<ref name=":1" />. Шмат ён маляваў дадаткова, вялікую ўвагу надаваў капіяванню італьянскіх майстроў [[Рафаэль Санці|Рафаэля Санці]] і [[Гвіда Рэні]]<ref name=":1" />. Паводле ўмоваўсваіх мецэнатаў, Ян Тысевіч абавязваўся апісваць працэс навучаньня, а таксама дасылаць свае творы ў фонды львоўскай [[Асалінеум|Нацыянальнай бібліятэкі імя Асалінскіх]]. Такім парадкам многія студэнцкія працы Тысевіча сёння захоўваюцца ў [[Нацыянальная навуковая бібліятэка імя В. Стэфаніка|Нацыянальнай навуковай бібліятэцы В. Стэфаніка]] (Львоў)<ref name=":1" />. Па атрыманні адукацыі Тысевіч таксама ладзіў выставы сваіх твораў у кніжні Асалінскіх. У 1843 годзе кіраўніцтва ўстановы замовіла ў мастака копію партэрта [[Франц I Стэфан|Франца I]], што мастак выканаў паспяхова<ref name=":1" />.[[Файл:Niewiarowicz - The Penitent Magdalene 1842.jpg|міні|Марыя Магдаліна ў раскаянні|злева]] У 1842 годзе мастак, натхнёны карцінай фон Амерлінга «Маладя жанчыназ Усходу», стварыў сваю карціну «[[Марыя Магдаліна ў раскаянні]]». Яе ён выставіў у тым жа годзе ў Львове, дзе яе паказвалі з уваходным коштам 10 крон, грошы ішлі на дабрачыннасць, пра яе адразу пачала пісаць у панегірычным тоне львоўская прэса. Карціна амаль адразу знайшла пакупніка, яе набыў багаты памешчык Чарнецкі, і мастак зрабіў яшчэ адну копію, якую адразу набыў Фелікс Базнаньскі; трэцюю заказаў Сераф Тлухоўскі. У 1843 годзе Базнаньскі вырашыў выставіць свой асобнік ў [[Дрэздэн|Дрэздэне]], [[Берлін|Берліне]], [[Лейпцыг|Лейпцыгу]], [[Познань|Познані]] і [[Варшава|Варшаве]]<ref>Agnieszka Świętosławska. Pomiędzy romantyzmem a biedermeierem. Lwowskie malarstwo 1. połowy XiX wieku. «Sztuka Europy Wschodniej» 2020, t. VIII, s. 123—136.</ref>. Паводле [[Эдвард Паўловіч|Эдварда Паўловіча]], «''гэта была першая карціна польскага мастака, якую вазілі па свеце''»<ref name=":0" />. Паводле ўспамінаў удавы мастака, Базнаньскі зарабіў на гэтым 400.000 франкаў<ref name=":1" />. Дзякуючы дапамозе графіні Замойскай, Ян Тысевіч змог пераехаць з Вены ў [[Парыж]], дзе яго цёпла прыняў [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адам Чартарыйскі]]<ref name=":1" />. Надалей мастак адправіўся ў турнэ [[Алжыр]] — Паўднёвая [[Францыя]] — [[Германія|Нямеччына]] — [[Турцыя|Турэччына]] — [[Італія]], дзе пакідае ў касцёлах нямала намаляваных ім жа абразоў. У часе турнэ ён наведаў [[Канстанцінопаль]], доўга жыў у [[Рым|Рыме]]<ref name=":1" />. Пасля была выстава ў кніжні Асалінскіх, праца на [[Спіс кіраўнікоў Аўстрыі|аўстрыйскіх манархаў]] [[Карл Людвіг Аўстрыйскі|Карла Людвіга]], [[Франц Іосіф I|Франца Іосіфа]] і, паводле ўспамінаў жонкі, «пражскага караля»<ref name=":1" /> У 1843 годзе{{Крыніца?}} канчаткова пасяліўся ў [[Парыж]]ы, у Манмарансі пад Парыжам набыў вілу «Тэкла», якая нагадвала яму пра родныя мясціны<ref name=":1" />. У 1843 годзе звярнуўся да князя Трубяцкога, які сімпатызаваў творцу і схіляў вярнуцца ў [[Расійская імперыя|Расійскую імперыю]], наконт наведвання Бацькаўшчыны. Трубяцкі прапанаваў звярнуцца да двара, каб атрымаць амністыю і вярнуць сабе спадчыну бацькі. Але мастак адмовіўся прасіць амністыю ды сварыцца з сястрой накнот спадчыны атрымана Юзафатам Свідам<ref name=":1" />. Паехаў на Радзіму з французскім пашпартам на два месяцы. Тады яго сястра трымала ў Вільні салон, які наведвалі многія беларускія інтэлектуалы таго часу: [[Адам Ганоры Кіркор|Адам Кіркор]], [[Уладзіслаў Сыракомля|Уладізслаў Сыракомля]], [[Юзаф Крашэўскі|Язэп Крашэўскі]] і іншыя<ref name=":1" />. У 1849 годзе браў удзел у Парыжскім салоне з карцінай «Святы Пётр», яе набыў французскі ўрад і падарыў Царкве Святога Пятра ў Кадзіяке{{Крыніца?}}. Памёр 16 студзеня 1891 года, пахаваны на могілках Манмарсі (Францыя). Тастаментам перадаў усе творы і маёмасць, у тым ліку чатыры вілы<ref name=":1" /> (Эдвард Паўловіч памылкова піша пра тры<ref name=":0" />), львоўскай [[Бібліятэка Асалінскіх|Бібліятэцы Асалінскіх]] з умовай стварыць дзве стыпендыі для маладых мастакоў. Ці быў выкананы тэстамент невядома<ref name=":1" />. == Ілюстраванне паэм Міцкевіча == Праілюстраваў выданне ў Парыжы ў 1851 годзе паэмаў [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] «[[Гражына (паэма)|Гражына]]» і «[[Конрад Валенрод (паэма)|Конрад Валенрод]]» у арыгінале і перакладах на французскую і англійскую мовы. Гэта было адно з самых раскошных і пышных выданняў таго часу. Прыгажосць ілюстрацый і якасць паліграфіі былі такімі ж, як і ў лепшых выданняў замежных выдавецтваў. Крысцін Астроўскі пераклаў абодва творы на французскую мову, а Леан Яблонскі — на англійскую. Кніга вялікага памеру (25,5 х 16,5 см) надрукавана ў друкарні Бернара Парыжы і змяшчала 100 ксілаграфій, у тым ліку 20 — на асобных дошках. Малюнкі рабіў сам Тысевіч, а для стварэння гравюр ён прыцягнуў французскіх і польскіх майстроў. На першым тытульным лісце ў архітэктурнай кампазіцыі прадстаўлены постаці літоўскага і тэўтонскага ваяроў, на другім — від [[Мальбарк]]а. Цікавыя ініцыялы, некаторыя з іх расфарбаваны ўручную, таксама прыцягваюць увагу. У выданне таксама ўключаны чатыры карткі музычнага дадатку, у які ўваходзіць Песня Віліі з «двума музыкамі» [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]] і [[Фердынанд Гілер|Фердынанда Гілера]]. Выданне было дарагое, асобнік каштаваў 26 франкаў (прыкладна траціна месячнага заробку чыноўніка) і, магчыма, адсюль праблемы з яго продажам. За шэсць гадоў было прададзена толькі 300 асобнікаў, пры агульным накладзе з 1000. <gallery> Файл:Grazyna Mickiewicz 1.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 05.jpg Файл:Jan Tysiewicz Ilustr Konrad Wallenrod 09.jpg Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1851).jpg|alt= </gallery>{{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Тысевіч Ян}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 28 мая]] [[Катэгорыя:Мастакі Польшчы]] a6zxl0k6eby82ukyh0x7jx4zqadyc26 Джэсі 0 710985 4163737 4146220 2022-07-23T15:02:10Z Raylene N. 104514 wikitext text/x-wiki {{Музыкант | Гурты = {{hlist|Uptown|Lucky J|Unnies|Refund Sisters}} | Лэйблы = {{hlist|Doremi|YMC|P Nation}} | Альма-матар = Korean Kent Foreign School }} '''Джэсіка Хо''' ({{lang-en|Jessica Ho}}, {{lang-ko|호현주}}), больш вядомая як '''Джэсі''' (нар. {{ДН|17|12|1988}}, [[Куінс]], [[Нью-Ёрк]], [[ЗША]]) — [[ЗША|амерыканская]] рэперка, [[спявак|спявачка]], аўтар-кампазітар і эстрадная артыстка [[Паўднёвая Карэя|карэйскага]] паходжання. Яна таксама з’яўляецца былой удзельніцай хіп-хоп гуртаў Uptown і Lucky J. Зараз Джэсі знаходзіцца пад лэйблам вядомага паўднёвакарэйскага выканаўцы [[PSY]] P Nation. Джэсі дэбютавала ў 2005 годзе ў Паўднёвай Карэі і ў 2006 часова была часткай хіп-хоп гурту Uptown. Пасля некалькі гадоў перапынку Джэсі вярнулася ў індустрыю ў 2014 годзе як удзельніца гурту Lucky J і працягнула сольную кар’еру. На працягу некалькіх год Джэсі была сола-выканаўцай пад лэйблам YMC Entertainment, але ў 2019 перайшла ў кампанію P Nation і, стаўшы іх першай артысткай, працягвае выступаць у якасці сола-спявачкі. Некаторыя з яе сінглаў сталі паспяховымі і занялі месцы ў Top 10 у чарце Gaon Digital Chart. Асабістую папулярнасць набылі яе трэк «Nunu Nana» і сінгл «Don’t Touch Me», які Джэсі запісала ў якасці ўдзельніцы гурту Refund Sisters. Джэсі таксама часта з’яўляецца на розных тэлевезійных шоу. Удзел у шоу ''Unpretty Rapstar'' у 2015 годзе дапамог спявачке набыць папулярнасць сярод карэйскіх гледачоў. Джэсі спадаблася аудыторыі сваёй таленавітасцю і незвычайным вобразам. Яна таксама выступала ў якасці суддзі ў конкурсных шоу ''High School Rapper'' і ''Cap-teen'', і была вядучай у сваім уласным ток-шоу на [[YouTube]] з SBS, ''Jessi’s Showterview''. Джэсі адметная сваімі выступленнямі ў праграмах з комікам Ю Чжэ Сокам, такімі як ''Running Man'' і ''Hangout with Yoo'', а таксама нязменным удзелам ў шоу ''Sixth Sense'' ({{lang-be|"Шостае пачуццё"}}). == Біяграфія == === Дзяцінства і юнацтва === Джэсіка Хо (карэйскае імя: Хо Хён Джу) нарадзілася 17 снежня 1988 года ў [[Нью-Ёрк]]у, [[ЗША]] ў сям’і паўднёвакарэйскіх імігрантаў. На той момант у яе бацькоў ужо было два сына, і дачка стала трэцім і апошнім дзіцём. Джэсі гадавалася ў [[Нью-Джэрсі]] і хадзіла ў мясцовую школу да падлеткавага ўзросту. З дзяўчынкі часта здзекваліся ў школе праз яе расу, але старэйшыя браты заўжды былі побач, каб абараніць сястру, і ўжо пазней Джэсі навучылася самастойна адказваць хуліганам. У 15 гадоў Джэсі, ідучы за сваёй марай пачаць музычную кар’еру, пераехала ў Паўднёвую Карэю і стала жаць з бабуляй. Там яна пачала сваю адукацыю ў карэйскай школе для замежных студэнтаў — Korean Kent Foreign School. У той жа час Джэсі падала заяўку на праслухоўванне ў SM Entertainment, адну з найбольш вядомых карэйскіх кампаній, дзе ўжо стажыраваліся яе школьныя сяброўкі — будучыя ўдзельніцы [[K-pop]] гурта Girls’ Generation Тыфані Ён і Джэсіка Чон. На працягу нейкага часу пасля паспяхова пройдзенага праслухоўвання Джэсі была трэйні ў SM Entertainment, але потым дзяўчына вырашыла пакінуць кампанію, бо лічыла, што іх музычны стыль ёй не падыходзіць. Джэсіка гадавалася ў Штатах на музыке такіх артыстаў, як Jay-Z, TLC, Biggie, [[Мэрая Кэры]], [[Уітні Х’юстан]] і знаходзідася пад моцным уплывам амерыканскай культуры хіп-хопа, што дазволіла ёй сфармаваць свой унікальны стыль, які не падыходзіў пад стандарты тагачаснай K-pop музыкі. <ref>{{cite web|title=5 Things About South Korea’s It-Girl, Jessi, That You Need to Know|url=https://elle.com.sg/2020/10/23/everything-you-need-to-know-korean-singer-jessi-facts/|date=2020-10-23}}</ref> У 2003 годзе Джэсі паспяхова прайшла праслухоўванне ў Doremi Media і падпісала з лэйблам кантракт. === 2005—2009: пачатак кар’еры, Uptown і перапынак === У 2005 годзе Джэсі нарэшце дэбютавала ў якасці сола-выканаўцы. Дэбют адбыўся 1 снежня 2005 года з першым сінгл-альбомам ''Get Up'', артыстка ўзяла сабе мянушку Jessica H.O. Джэсі выступіла са сваёй першай песняй «Get Up» на карэйскім тэлебачанні, прыняўшы ўдзел у музычнай праграме ''Music Bank''. На жаль, дэбют быў няўдалым і не набыў папулярнасці сярод карэйскіх гледачоў.<ref>{{cite web|title=The 10 Year Journey from Jessica H.O to Lucky J’s Jessi |url=https://www.koreaboo.com/article/the-10-year-journey-from-jessica-h-o-to-lucky-js-jessi/ |date=2015-02-07}}</ref> У 2006 годзе Джэсі была запрошана ў хіп-хоп гурт Uptown, каб замяніць іх былую вакалістку Юн Мірэ. Удзельнікам гурта спадабаўся дэбют Джэсі і яе голас, таму яны вырашылі паспрабаваць супрацоўнічаць з ёй. Гурт, ужо з новым складам, дэбютаваў 25 траўня з пятым студыйным альбомам ''Testimony''.<ref>{{cite web|title=Jessica H.o. is the new Uptown girl|url=http://world.kbs.co.kr/english/program/program_musicnews_frame.htm?No=4091&current_page=258|date=2006-05-19}}</ref> Другі сінгл-альбом спявачкі ''The Rebirth'' быў выпушчаны 15 студзеня 2009 года.<ref>{{cite web|title= [물건너온★④, 제시, '쎈' 언니의 좌충우돌 한국 적응기|url=http://www.heraldpop.com/view.php?ud=201509272213593126877_1|date=2015-09-28}}</ref> Пасля рэлізу альбома Джэсі ўзяла перапынак і вярнулася ў ЗША.<ref>{{cite web|title=Interview: ′Unpretty Rapstar′ Jessi Spills on Why She Left Korea, Struggling with Korean Culture and More|url=https://web.archive.org/web/20160627185520/http://mwave.interest.me/enewsworld/en/article/88708/unprettyrapstar-jessi-interview|date=2015-03-07}}</ref> Перад тым, як Джэсі часова пакінула музычную індустрыю, яна сапраўды старалася прывыкнуць да карэйскай культуры, а яе адаптацыя была вельмі складанай, так як амерыканская культура зусім далёкая ад карэйскай. Праз тое, што спявачка не атрымала поспеху пасля дэбюту, яна часам была змушаная спаць у саунах, калі ў яе не было грошаў.<ref>{{cite web|title=Jessi on Her ‘Tough Unni’ Image, Difficulties After Debuting, and Not Paying Attention to Haters|url=https://www.soompi.com/article/733561wpp/jessi-on-her-tough-unni-image-difficulties-after-debuting-and-not-paying-attention-to-haters|date=2015-05-21}}</ref> === 2014—2018: вяртанне на сцэну, Lucky J, удзел у ''Unpretty Rapstar'' і рост папулярнасці === У 2014 годзе, пасля пяцігадовага перапынку, Джэсі вярнулася ў індустрыю ў якасці ўдзельніцы хіп-хоп трыа Lucky J, разам з рэперам J’Kyun і вакалістам J-Yo.<ref>{{cite web|title=Jessica H.o. to start anew under YMC Entertainment's upcoming group Lucky J|url=https://www.allkpop.com/article/2014/07/jessica-ho-to-start-anew-under-ymc-entertainments-upcoming-group-lucky-j|date=2014-07-09}}</ref> Lucky J дэбютавалі 17 ліпеня з сінглам «Can You Hear Me» пад лэйблам YMC Entertainment.<ref>{{cite web|title=Co-ed hip hop trio Lucky J kick off their activities with 'Can You Hear Me' MV|url=https://www.allkpop.com/article/2014/07/co-ed-hip-hop-trio-lucky-j-kick-off-their-activities-with-can-you-hear-me-mv|date=2014-07-16}}</ref> Праз месяц пасля дэбюта гурт з’явіўся на музычнай праграме Mnet, ''Immortal Songs 2''. 31 снежня Джэсі спела рэп-куплет у супрацоўніцтве са сваёй калегай па лэйблу Ailee і Хёрын з айдал-гурту SISTAR. Яны выступілі з хітом «Bang Bang» на штогадовым музычным шоу MBC ''Gayo Daejejeon''.<ref>{{cite web|title=Co-ed hip hop trio Lucky J kick off their activities with 'Can You Hear Me' MV|url=https://www.allkpop.com/article/2014/07/co-ed-hip-hop-trio-lucky-j-kick-off-their-activities-with-can-you-hear-me-mv|date=2014-07-16}}</ref> Са студзеня па сакавік 2015 года Джэсі была часткай першага сезону ''Unpretty Rapstar'', спін-офу праграмы ''Show Me The Money''.<ref>{{cite web|title=‘언프리티 랩스타’에 제대로 한 방 맞았다|url=https://www.nocutnews.co.kr/news/4389269|date=2015-03-27}}</ref> ''Unpretty Rapstar'' — гэта праграма на выжыванне для рэперак, у якой дзяўчыны спаборнічаюць за магчымасць удзельнічаць у трэках іншых артыстаў. Джэсі была абраная ў якасці пераможца другога месца шоу па выніках галасавання гледачоў.<ref>{{cite web|title=제시 “언프리티 랩스타 2위, 우승보다 행복…기회 가진 것 자체에 감사”|url=https://www.news1.kr/articles/?2174746|date=2015-04-07}}</ref> Пасля свайго з’яўлення ў ''Unpretty Rapstar'' Джэсі прыняла ўдзел у песне JYP «Who’s Your Mama?», таксама з’явіўшыся ў яго музычным відэа, якое, як і песня, выйшла ў красавіку 2015.<ref>{{cite web|title=J.Y. Park Gives PSY a Run for His Money With Ode to Big Butts, ‘Who’s Your Mama?’|url=https://www.billboard.com/music/music-news/jy-park-whos-your-mama-jessi-mv-6531820/|date=2015-04-15}}</ref> Адразу ж пасля рэлізу трэк заняў першыя месцы ва ўсіх дзевяці асноўных музычных чартах Карэі.<ref>{{cite web|title=박진영 '어머님이 누구니', 3일째 7개음원차트 1위 '수성'|url=https://entertain.naver.com/topic/999390/999390/read?oid=311&aid=0000460137|date=2015-04-15}}</ref> [[Файл:Jessi at the Seoul Fashion Week 2016 03.jpg|thumb|150px|right|Джэсі на Seoul Fashion Week, чэрвень 2016 года]] На працягу 2015 года Джэсі ўдзельнічала ў шматлікіх папулярных шоу, у тым ліку ''Running Man'' і ''Happy Together''.<ref>{{cite web|title=SBS Programs Running Man|url=https://programs.sbs.co.kr/enter/runningman/main}}</ref><ref>{{cite web|title=KBS World Programs|url=http://world.kbs.co.kr/service/index.htm?lang=e}}</ref> У верасню артыстка стала ўдзельніцай шоу MBC ''Real Man''. 1 верасня было абвешчана яе вяртанне на сцэну ў якасці рэперкі ды хіп-хоп выканаўцы. 15 верасня Джэсі выпусціла першы сольны рэп-сінгл «Ssenunni».<ref>{{cite web|title=Jessi to Make a Hip Hop Comeback|url=https://www.soompi.com/article/766175wpp/jessi-to-make-a-hip-hop-comeback|date=2015-09-01}}</ref> Першае жывое выступленне Джэсі ў ЗША адбылося 16 кастрычніка. Яна выступала ў тэатры Беласка ў Лос-Анджэлесе з хіп-хоп дуэтам Mighty Mouth.<ref>{{cite web|title=제시·마이티 마우스 LA行…美서 '라이브 퍼포먼스' 오늘(16일) 공연|url=https://sports.chosun.com/news/ntype.htm?id=201510170100181030012467&servicedate=20151016|date=2015-10-16}}</ref> Калі выйшла ''Unpretty Rapstar 2'', Джэсі з’явілася ў некалькіх эпізодах у якасці настаўніцы. Яна і Cheetan, пераможца папярэдняга сезона, былі прадстаўлены ў Unpretty Rapstar выканаўцамі двух трэкаў, выпушчаных Verbal Jint.<ref>{{cite web|title=Sparks Fly Between Jessi and KittiB on “Unpretty Rapstar 2”|url=https://www.soompi.com/article/771509wpp/sparks-fly-between-jessi-and-kittib-on-unpretty-rapstar-2|date=2015-09-19}}</ref> У снежні Джэсі спела сваю песню «Ssenunni» на ''Mnet Asian Music Awards''.<ref>{{cite web|title=Jessi Kills It At 2015 MAMAs With Her Performance Of ‘Ssenunni’ [VIDEO]|url=https://officiallykmusic.com/jessi-kills-it-at-2015-mamas-with-her-performance-of-ssenunni-video/|date=2015-12-06}}</ref> У 2016 годзе Джэсі знялася ў першым сезоне папулярнага карэйскага шоу ''Sister’s Slam Dunk''.<ref>{{cite web|title=라미란·김숙·제시 등, KBS '언니들의 슬램덩크' 출연|url=https://www.yna.co.kr/view/AKR20160314023400033?input=1195m|date=2016-03-14}}</ref> У выніку спявачка стала ўдзельніцай праектнага жаночага гурту Unnies. Гурт дэбютаваў 1 ліпеня з сінглам «Sister’s Slam Dunk». У чэрвені спявачка з’явілася на Seoul Fashion Week. У жніўні праз свой Instagram Джэсі паведаміла, што хіп-хоп гурт Lucky J быў расфарміраваны. Люты 2017 года пачаўся з удзелу Джэсі ў першым сезоне шоу Mnet ''High School Rapper'', куды спявачка была запрошана ў якасці суддзі. У ліпню рэперка вярнулася з другім рэп-сінглам «Gucci», які стаў часткай яе першага міні-альбому ''Un2verse'', выпушчанага 13 ліпеня.<ref>{{cite web|title=제시, 오늘(13일) 12년만 첫 솔로 미니앨범 발표…'Un2verse'|url=http://osen.mt.co.kr/article/G1110686723|date=2017-07-13}}</ref><ref>{{cite web|title=Jessi (Refund Sisters)|url=https://www.kpopscene.com/profile/jessi-refund-sisters-facts/|date=2022-03-28}}</ref> Альбом выў выпушчаны лэйблам YMC Entertainment, распаўсюджваннем займалася кампанія LOEN Entertainment. ''Un2verse'' складаецца з пяці песен, тры з якіх напісаныя і дзве спрадзюсаваныя Джэсі. Спявачка пачала прасоўванне альбому са свайго вяртання на M Countdown, дзе яна спела песню «Gucci», але назва трэку была зменена на «Чаму?» (хангыль: 굳이), каб пазбегнуць парушэння аўтарскіх правоў на тэлебачанні. Джэсі таксама працягнула выступаць з сінглам на KBS ''Music Bank'' 14 ліпеня, ''MBC!Music Core'' 15 ліпеня і SBS ''Inkigayo'' 16 ліпеня. [[Файл:Jessi performing at Boryeong National Marine Sports Festival in August 2017 01.png|thumb|200px|left|Джэсі выступае на фестывале Boryeong National Marine Sports Festival, жнівень 2017]] У студзені 2018 года Джэсі падзялілася у сваём Instagram, што яна разам з Джэем Пакам, Грэем і Чанмо будзе ўдзельнічаць у кампаніі Nike «Just do it» для зімовых Алімпійскіх гульняў, якія праходзілі ў Паўднёвай Карэі. У сакавіку Джэсі прыняла ўдзел у вытворчасці альбому Money makerz ''Maniac'' (пры ўдзеле Джэсі і Джэя Пака), у тым жа месяцы рэпер Los выпусціў трэк «Gyopo Rap» (пры ўдзеле Джэсі, Джэя Пака і G2). 31 сакавіка FlowSik і Джэсі выпусцілі песню «All I Need», пра якую яны ўжо раней згадвалі, кажучы, што яны будуць супрацоўнічаць над двума песнямі. Другая песня выйшла 4 красавіка пад назвай «Wet’s». 20 красавіка Джэсі з'явілася ў якасці госця на канцэрце рэпера Dumbfoundead. 29 красавіка Джэсі з'ехала ў Малайзію, каб запісаць праграму MTV ''Yo!MTVRaps'', у якой яна выступала ў якасці вядучай. Шоу выйшла ў эфір на MTV Asia 6 ліпеня. У гэты ж дзень спявачка выпусціла свой шосты і апошні сінгл пад YMC Entertainment, «Down».<ref>{{cite web|title=Jessi Aims to Break South Korean Societal Norms & Gets ‘Down’ In New Music Video: Watch|url=https://www.billboard.com/music/music-news/jessi-down-music-video-8464307/|date=2018-07-06}}</ref> AOMG Грэй прыняў удзел у вытворчасці трэку і спрадзюсаваў яго.<ref>{{cite web|title=July Comebacks And Releases Coming Your Way|url=https://www.soompi.com/article/1193039wpp/july-comebacks-releases-coming-way|date=2018-07-01}}</ref> У маі 2018 года Джэсі ў супрацоўніцтве з K-рэперамі DoubleK і Microdot выпусціла песню «Thorn» (хангыль: 가시), якая была часткай праекта па збору сродкаў для тых, хто мае ў іх патрэбу. === 2019-наш час: P Nation, ''NUNA'' і ''Sixth Sense'' === У кастрычніку 2018 года кантракт спявачкі з YMC Entertainment афіцыйна скончыўся.<ref>{{cite web|title=Jessi's contract with YMC Entertainment comes to an end|url=https://www.allkpop.com/article/2018/10/jessis-contract-with-ymc-entertainment-comes-to-an-end|date=2018-10-31}}</ref> 24 студзеня 2019 года Джэсі падпісала новы кантракт з лэйблам знакамітага паўднёвакарэйскага выканаўцы [[PSY]] P Nation.<ref>{{cite web|title=PSY officially announces the establishment of his company P-NATION|url=https://www.allkpop.com/article/2019/01/psy-officially-announces-the-establishment-of-his-company-p-nation|date=2019-01-24}}</ref> Яе першы сінгл пад лэйблам «Who Dat B» выйшаў 23 верасня.<ref>{{cite web|title=제시의 솔직한 소울 감성 ‘Who Dat B’ [MK★컴백]|url=http://mksports.co.kr/view/2019/757875/|date=2019-09-23}}</ref><ref>{{cite web|title=Watch: Jessi Takes On Haters + Vows To Keep It Real In “Who Dat B” MV|url=https://www.soompi.com/article/1352627wpp/jessi-confirmed-to-make-first-comeback-since-signing-with-p-nation|date=2019-09-16}}</ref> «Who Dat B» заняў восьмае месца ў чарце World Digital Songs Sales і 68 месца ў Billboard Korea K-Pop Hot 100.<ref name="Jessi Chart History World Songs">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/wdt/|title=Jessi Chart History (World Songs)|magazine=Billboard|access-date=October 15, 2019|archive-date=2019-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20191016004748/https://www.billboard.com/music/jessi/chart-history/WDT|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|title=Jessi Chart History (Korea K-pop Hot 100)|url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/kpo/|date=2019-09-28}}</ref> Джэсі таксама запісала яшчэ адзін рэп-сінгл «Drip» разам з Джэем Пакам.<ref>{{cite web|title=제시, 11월 1일 신곡 'Drip' 발매..박재범 피처링|url=https://star.mt.co.kr/stview.php?no=2019102810262291752|date=2019-10-28}}</ref> Трэк выйшаў 2 лістапада і заняў 16 месца ў чарце World Songs.<ref name="Jessi Chart History World Songs"/> 4 чэрвеня 2020 года на YouTube-канале Mobidic SBS адбылася прэм’ера новага шоу ''Jessi’s Showterview'', вядучай якого стала Джэсі.<ref>{{cite web|title=제시, SBS 모비딕 토크쇼 '제시의 쇼!터뷰' 호스트 확정|url=https://www.news1.kr/articles/?3955560|date=2020-06-04}}</ref> 30 ліпеня спявачка выпусціла другой міні-альбом ''NUNA'' з сінглам «Nunu Nana» у якасці галоўнага трэку.<ref>{{cite web|title="파격+섹시 끝판왕='NUNA'"…제시, 이효리X싸이 지원사격 아래 '역대급 컴백' [종합]|url=https://sports.chosun.com/news/ntype.htm?id=202007310100287850019517&servicedate=20200730|date=2020-07-30}}</ref> «Nunu Nana» заняла другое месца ў хіт-парадзе Gaon Digital Chart, стаўшы яе першым сінглам у дзясятцы лепшых у якасці сольнага выканаўцы і сольным сінглам з самым высокім рэйтынгам.<ref>{{cite web|title=Gaon Digital Chart 2020 Week 34|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=34&hitYear=2020&termGbn=week|date=2020-08-27}}</ref> 14 жніўня было выпушчана музычнае відэа для песні «Numb».<ref>{{cite web|title='눈누난나' 제시, 오늘(14일) 수록곡 'Numb' MV 스페셜 공개|url=https://www.hankyung.com/entertainment/article/202008147261I|date=2020-09-26}}</ref> [[File:Jessi 2019 2.jpg|thumb|Джэсі ў 2019]] Джэсі далучылася да акцёрскага складу тэлевізійнага рэаліці-шоу MBC ''Hangout with Yoo'' ў жніўні 2020 года ў якасці ўдзельніцы праектнага супергурту Refund Sisters ({{lang-ko|환불 원정대}}).<ref>{{cite web|title=센언니들 모인다…이효리·엄정화·제시·화사, '환불원정대' 31일 첫 회동|url=https://www.news1.kr/articles/?4011274|date=2020-07-30}}</ref> Гурт складаецца з Джэсі і яшчэ трох карэйскіх спявачак: Лі Хё Ры, Ом Чон Хвы і ўдзельніцы K-pop гурту Mamamoo Хвасы; яны дэбютавалі 10 кастрычніка, выпусціўшы дэбютны сінгл «Don't Touch Me».<ref>{{cite web|title=환불원정대, '돈 터치 미'…10월10일 음반 내고 출격|url=https://www.newsis.com/view/?id=NISX20200927_0001180836|date=2020-09-27}}</ref> Сцэнічным імем Джэсі для ўдзелу ў праекце стала Ынбі ({{lang-en|Eun Bi}}; {{lang-ko|은비}}). «Don’t Touch Me» займала першае месца у чарце Gaon Digital Chart на працягу двух тыдняў.<ref>{{cite web|title=Gaon Digital Chart 2020 Week 42|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=42&hitYear=2020&termGbn=week|date=2020-10-24}}</ref> У верасні 2020 адбылася прэм’ера тэлевезійнага шоу tvN ''Sixth Sense'', у якім Джэсі ўзяла ўдзел як частка асноўнага складу вядучых. Менавіта на гэтым шоу яна зноў сустрэлася з комікам Юн Чжэ Сокам, з якім здымалася раней у ''Hangout with Yoo''.<ref>{{cite web|title=유재석 새 예능 '식스센스' 오늘 첫방…'가짜를 찾아내라'|url=https://entertain.naver.com/read?oid=003&aid=0010057167|date=2020-09-03}}</ref> У чэрвені 2021 і сакавіку 2022 года Джэсі вярталася ў якасці ўдзельніцы другога ды трэцяга сезонаў шоу. 17 сакавіка 2021 Джэсі выпусціла новы сінгл пад назвай «What Type of X (어떤X)».<ref>{{cite web|title=제시, 17일 신곡 ‘어떤 X’로 컴백 [공식]|url=https://entertain.naver.com/read?oid=144&aid=0000722729|date=2021-03-10}}</ref> Песня хутка набыла папулярнасць сярод карыстальнікаў TikTok. 12 кастрычніка спявачка вярнулася з сінглам «Cold Blooded», які быў створаны ў супрацоўніцтве з конкурсным шоу Mnet для танцавальных груп ''Street Woman Fighter''; калектывам было даручана паставіць харэаграфію для песні, і ў выніку група YGX стала пераможцам.<ref>{{cite web|title=Jessi unveils powerful music video for ‘Cold Blooded’|url=https://www.nme.com/news/music/jessi-single-cold-blooded-release-date-street-woman-fighter-3064761|date=2021-10-13}}</ref> У лістападзе 2021 Джэсі і паўднёвакарэйская спявачка Sunmi прынялі ўдзел у рэміксе песні [[Эд Шыран|Эда Шырана]] «Shivers».<ref>{{cite web|title=Ed Sheeran Prepping ‘Shivers’ Remix With K-Pop Singers Sunmi and Jessi|url=https://www.billboard.com/music/pop/ed-sheeran-shivers-remix-sunmi-jessi-1235000157/|date=2021-11-19}}</ref> 1 красавіка 2022 года P Nation афіцыйна абвясціла, што Джэсі вернецца з новым сінглам «Zoom» ужо 13 красавіка.<ref>{{cite web|title=제시, 4월 13일 컴백 확정[공식]|url=https://entertain.naver.com/now/read?oid=009&aid=0004943806|date=2022-04-01}}</ref> Джэсі таксама працягнула ўдзельнічаць у творчасці іншых артыстаў. 29 красавіка выйшыў дзявяты студыйны альбом PSY з трэкам «GANJI», які той запісаў разам з Джэсі.<ref>{{cite web|title=Psy drops high-energy performance video for ‘Ganji’, featuring Jessi|url=https://www.nme.com/news/music/psy-jessi-ganji-performance-video-3223728|date=2022-05-12}}</ref> 6 ліпеня P Nation пацвердзіла, што іх кантракт з Джэсі скончыўся, і спявачка пакінула лэйбл.<ref>{{cite web|title=Korean-American Rapper Jessi Leaves P NATION After 3 Years; Personally Clears Up Rumours|url=https://pragativadi.com/korean-american-rapper-jessi-leaves-p-nation-after-3-years-personally-clears-up-rumours/#:~:text=Seoul%3A%20P%20NATION%20announced%20that,the%20news%20of%20her%20departure.|date=2022-07-07}}</ref> == Асабістае жыццё == Джэсі вельмі любіць сабак і нават мае хатняга гадаванца па мянушцы Чуі (што магчыма з’яўляецца адсылкай да сусвету [[Зорныя войны|Зорных войнаў]]). Тыфані Ён з’яўляецца блізкай сяброўкай Джэсі з таго часу, калі яны вучыліся ў сярэдняй школе. Яны разам удзельнічалі ў некалькіх тэлевізійных шоу, у тым ліку ў ''Sister’s Slam Dunk'' і двух эпізодах ''Tiffany’s Style Show: Heart a Tag''.<ref>{{cite web|title=Jessi and Girls’ Generation’s Tiffany Talk About Their Friendship at “Unni’s Slam Dunk” Press Conference|url=https://www.soompi.com/article/840981wpp/jessi-and-girls-generations-tiffany-talk-about-their-friendship-at-unnis-slam-dunk-press-conference|date=2016-04-06}}</ref><ref>{{cite web|title=Jessi Confirmed as First Guest for Close Friend Tiffany’s Style Show “Heart a Tag”|url=https://www.soompi.com/article/720113wpp/jessi-confirmed-as-first-guest-for-close-friend-tiffanys-style-show-heart-attack|date=2015-04-13}}</ref> Спявачка таксама сябруе з былой удзельніцай 4minute [[Хёна|Хёной]], былой удзельніцай SISTAR Хёрын, Хонкі з F.T.Island і Джэксанам Ванам з GOT7. У 2013 годзе, падчас перапынку спявачкі, узнікла спрэчка аб датычнасці Джэсі да меркаванага нападу.<ref>{{cite web|title=(단독) 제시카 H.o "집단폭행? 난 말리기만 했을 뿐" (인터뷰)|url=https://news.nate.com/view/20130612n05296|date=2013-06-12}}</ref><ref>{{cite web|title=(단독) '영어강사' 최 씨 "3대1 폭행, 저항불가였다" (인터뷰)|url=https://news.nate.com/view/20130612n05297|date=2013-06-12}}</ref> Неўзабаве пацярпелая зняла абвінавачанні супраць спявачкі, а следства было закрыта.<ref>{{cite web|title=경찰 "업타운 멤버 A양 고소인, 폭행혐의 소취하"|url=https://entertain.naver.com/read?oid=108&aid=0002226146|date=2013-06-13}}</ref> == Дыскаграфія == === Міні-альбомы === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |- ! scope="col" rowspan="2" style="width:10em;"| Назва ! scope="col" rowspan="2" style="width:25em;"| Дэталі ! colspan="1" colspan=2" | Месцы ў чартах ! scope="col" rowspan="2" style="width:10em;"| Продаж |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:85%;" | KOR<br><ref>Peak chart positions for the following albums in South Korea: * ''Un2verse'': {{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?termGbn=week&hitYear=2017&targetTime=29&nationGbn=T|title=ko:2017년 29주차 Album Chart|description=en:''<small>Week 29 of 2017 Album Chart</small>''|website=Gaon Chart|publisher=Korea Music Content Industry Association|language=ko|accessdate=July 26, 2017|archive-date=2017-11-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20171124040456/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?termGbn=week&hitYear=2017&targetTime=29&nationGbn=T|deadlink=no}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:85%;" | US<br>World<br><ref>Peak chart positions for the following albums on the Billboard World Album Charts: * ''Un2verse'': {{cite web|url=http://www.billboard.com/charts/world-albums/2017-08-05|title=World Music: Top World Albums Chart {{!}} August 5, 2017|publisher=Billboard|access-date=July 25, 2017|archive-date=2019-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190430080826/https://www.billboard.com/charts/world-albums/2017-08-05|deadlink=no}}</ref> |- ! scope="row" |''Un2verse'' | * Рэліз: 13 ліпеня 2017 года * Лэйбл: YMC Entertainment, LOEN Entertainment * Фармат: CD, digital download | 31 || 4 | 1,091+<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&termGbn=month|title=2019년 03월 Album Chart|website=Gaon Chart|publisher=Korea Music Content Industry Association|lang=ko|accessdate=2019-04-28|archive-date=2015-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20150203005818/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&termGbn=month|deadlink=no}}</ref> |- ! scope="row" |''Nuna''<ref>{{cite web|title=Jessi shares an audio preview of track #3 'Put It On Ya' feat. KARD's BM & Nafla|url=https://www.allkpop.com/article/2020/07/jessi-shares-an-audio-preview-of-track-3-put-it-on-ya-feat-kards-bm-nafla|website=allkpop|accessdate=July 24, 2020|archive-date=2020-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724054133/https://www.allkpop.com/article/2020/07/jessi-shares-an-audio-preview-of-track-3-put-it-on-ya-feat-kards-bm-nafla|deadlink=no}}</ref> | *Рэліз: 30 ліпеня 2020 года *Лэйбл: P Nation *Фармат: CD, digital download | — || — | {{N/A}} |- | colspan="5" style="font-size:8pt;"| «—» пазначае рэлізы, якія не трапілі ў чарты або не былі выпушчаныя ў тым рэгіёне. |} === Сінгл-альбомы === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |- ! scope="col" rowspan="2" style="width:10em;"| Назва ! scope="col" rowspan="2" style="width:25em;"| Дэталі ! colspan="1" |Месцы ў чартах ! scope="col" rowspan="2" style="width:10em;"| Продаж |- ! scope="col" style="width:2.5em;font-size:90%;"|KOR<br> |- ! scope="row" |''Get Up'' | * Рэліз: 1 снежня 2005 года * Лэйбл: Doremi Records * Фармат: CD, digital download |— | * KOR: 1,926+<ref>{{cite web|url=http://www.miak.or.kr/stat/kpop_200512.htm |title=2005.12월 - 가요 음반 판매량|description=en:''<small>Album sales for December 2005</small>'' |publisher=Recording Industry Association of Korea|accessdate=2015-09-21|lang=ko|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060225225844/http://www.miak.or.kr/stat/kpop_200512.htm |archivedate=February 25, 2006}}</ref> |- |} === Жывыя альбомы === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |- ! scope="col" style="width:12em;"| Назва ! scope="col" | Дэталі |- ! scope="row" |''Kill Bill 2nd Live: Jessi'' | *Рэліз: 22 лютага 2019 года *Лэйбл: Soribada *Фармат: CD, digital download |} === Сінглы === ==== У якасці вядучага артыста ==== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col" rowspan="3" | Назва ! scope="col" rowspan="3" | Год ! colspan="10" scope="col" | Месцы ў чартах ! scope="col" rowspan="3" style="width:10em;" | Продаж ! scope="col" rowspan="3" | Альбом |- ! scope="col" colspan="2" style="font-size:90%" | KOR ! scope="col" rowspan="2" style="width:3em;font-size:90%" | MYS<br />Songs<br><ref>{{cite web|title=Jessi Chart History: Malaysia Songs|url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/wdt/|access-date=April 27, 2022|website=Billboard}}</ref> ! scope="col" rowspan="2" style="width:3em;font-size:90%" | NZ<br>Hot<br><ref>{{cite web|url=https://nztop40.co.nz/chart/hotsingles?chart=5043|title=NZ Hot Singles Chart|publisher=Recorded Music NZ|date=March 29, 2021|access-date=March 27, 2021|archive-date=March 29, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210329161050/https://nztop40.co.nz/chart/hotsingles?chart=5043|url-status=live}} * {{cite web|url=https://nztop40.co.nz/chart/hotsingles?chart=5322|title=Zoom|publisher=Recorded Music NZ|date=April 25, 2022|access-date=April 23, 2022}}</ref> ! scope="col" rowspan="2" style="width:3em;font-size:90%" |PHL<br>Songs<br><ref>{{cite magazine|title=Jessi Chart History (Philippines Songs)|url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/I42/|access-date=May 3, 2022|magazine=Billboard|url-status=live}}</ref> ! scope="col" colspan="2" style="font-size:90%" | SGP ! scope="col" rowspan="2" style="width:3em;font-size:90%" | US<br />World<br><ref name="world">{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/wdt/|title=Jessi Chart History: World Digital Song Sales|magazine=Billboard|access-date=April 26, 2022|archive-date=March 31, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331222646/https://www.billboard.com/music/jessi/chart-history/WDT|url-status=live}}</ref> ! scope="col" rowspan="2" style="width:3em;font-size:90%" | VIE<br><ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/vtm/|title=Jessi Chart History (Billboard Vietnam Hot 100)|magazine=Billboard|access-date=May 17, 2022}}</ref> ! scope="col" rowspan="2" style="width:3em;font-size:90%" | WW<br /><ref>{{cite web|title=Jessi Chart History: Billboard Global 200|url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/glo/|access-date=May 10, 2022|website=Billboard}}</ref> |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%" | Gaon<br><ref>{{cite web|title=Gaon Digital Chart|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL|access-date=August 11, 2020|website=Gaon Music Chart|language=ko|archive-date=February 4, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150204071600/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL|url-status=live}} * {{cite web|date=March 22–28, 2015|title=Unpretty Dreams|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=14&hitYear=2015&termGbn=week|access-date=August 11, 2020|archive-date=April 1, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160401180818/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=ALL&termGbn=week&hitYear=2015&targetTime=14&nationGbn=T|url-status=live}} * {{cite web|date=April 26 – May 2, 2015|title=I Want to Be Me|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=19&hitYear=2015&termGbn=week|access-date=August 11, 2020|archive-date=January 12, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190112101911/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=19&hitYear=2015&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|date=September 13–19, 2015|title=Ssenunni|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=39&hitYear=2015&termGbn=week|access-date=August 11, 2020|archive-date=September 24, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924020610/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=39&hitYear=2015&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|date=November 29 – December 5, 2015|title=Raise Your Heels|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=50&hitYear=2015&termGbn=week|access-date=August 11, 2020|archive-date=September 27, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180927143726/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=50&hitYear=2015&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|date=March 13–19, 2016|title=Excessive Love|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=12&hitYear=2016&termGbn=week|access-date=August 11, 2020|archive-date=July 28, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170728033438/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=12&hitYear=2016&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|date=January 22–28, 2017|title=Don't Make Me Cry|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=04&hitYear=2017&termGbn=week|access-date=August 11, 2020|archive-date=August 15, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815025410/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=04&hitYear=2017&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|date=July 9–15, 2017|title=Gucci|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=28&hitYear=2017&termGbn=week|access-date=August 11, 2020|archive-date=September 8, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170908211112/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=28&hitYear=2017&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|date=August 16–22, 2020|title=Nunu Nana|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=34&hitYear=2020&termGbn=week|access-date=August 27, 2020|archive-date=August 27, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200827021022/http://mobile.gaonchart.co.kr/musicDigital.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL|url-status=live}} * {{cite web|date=March 21–27, 2021|title=What Type of X|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=13&hitYear=2021&termGbn=week|language=ko|access-date=April 1, 2021|archive-date=April 1, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210401023842/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=13&hitYear=2021&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|date=October 17–23, 2021|title=Cold Blooded|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=43&hitYear=2021&termGbn=week|language=ko|access-date=October 28, 2021|archive-date=October 28, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211028020434/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=43&hitYear=2021&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|date=May 8–14, 2022|title=Zoom|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=20&hitYear=2022&termGbn=week|language=ko|access-date=May 19, 2022|archive-date=May 19, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220519024312/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=20&hitYear=2022&termGbn=week|url-status=live}}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%" | Songs<br><ref>The ''Billboard'' Korea K-Pop Hot 100 was established in August 2011 and suspended in June 2014 before being relaunched in 2017. The chart was again suspended in 2022 and is defunct as of the issue dated April 30, 2022, being replaced with the 25-place South Korea Songs chart. This section includes chart peaks for both charts. <br><br> Compiled K-Pop Hot 100 sources: * {{cite web |title=Jessi Chart History: Billboard Korea K-Pop Hot 100 |url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/kpo/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210331222534/https://www.billboard.com/music/jessi/chart-history/KPO |archive-date=March 31, 2021 |access-date=April 28, 2022 |website=Billboard.com}} * {{cite web |date=October 26, 2021 |title=Cold Blooded |url=http://billboard.co.kr/chart/week/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20211026100121/http://billboard.co.kr/chart/week/ |archive-date=October 26, 2021 |access-date=October 26, 2021 |work=Billboard Korea |language=ko}} <br> South Korea Songs sources: * {{cite magazine |date=May 17, 2022 |title=Jessi Chart History (South Korea Songs) |url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/I48 |magazine=Billboard}} </ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%" | RIAS<br><ref>{{cite web |title=RIAS Top Streaming Chart |url=https://www.rias.org.sg/rias-top-charts/#1562208279186-bc1c8f89-4b1c |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201201164833/https://www.rias.org.sg/rias-top-charts/#1562208279186-bc1c8f89-4b1c |archive-date=December 1, 2020 |access-date=March 27, 2021 |website=Recording Industry Association Singapore}} * {{cite web |title=Nunu Nana |url=https://www.rias.org.sg/rias-top-charts/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20200818074857/https://www.rias.org.sg/rias-top-charts/ |archive-date=2020-08-22 |publisher=Recording Industry Association (Singapore)}} * {{cite web |date=May 10, 2022 |title=Zoom |url=https://www.rias.org.sg/rias-top-charts |archive-url=https://web.archive.org/web/20220517065246/https://www.rias.org.sg/rias-top-charts |archive-date=May 17, 2022 |access-date=May 17, 2022 |publisher=Recording Industry Association Singapore}}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%" | Songs<br><ref>{{cite web|title=Jessi Chart History: Singapore Songs|url=https://www.billboard.com/artist/jessi/chart-history/wdt/|access-date=April 27, 2022|website=Billboard}}</ref> |- ! scope="row" | "Get Up" | rowspan="2" | 2005 | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | rowspan="3" {{N/A}} | rowspan="2" | ''Get Up'' |- ! scope="row" | "1-2 Step" | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — |- ! scope="row" | "Life Is Good" ({{lang|ko|인생은 즐거워}}) | 2009 | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | ''The Rebirth'' |- ! scope="row" | "Unpretty Dreams" | rowspan="4" | 2015 | 11 || — || — || — || — || — || — || — || — || — | *KOR: 250,119<ref>Cumulative sales of "Unpretty Dreams": *{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=03&hitYear=2015&termGbn=month|title=2015년 03월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=March 3, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303214355/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=03&hitYear=2015&termGbn=month|url-status=live}} *{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=04&hitYear=2015&termGbn=month|title=2015년 04월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=September 24, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924053302/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=04&hitYear=2015&termGbn=month|url-status=live}}</ref> | ''Compilation Album Unpretty Rapstar Semi Final'' |- ! scope="row" | "I Want to Be Me" ({{lang|ko|나이고 싶어}}) | 31 || — || — || — || — || — || — || — || — || — | *KOR: 60,061<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=04&hitYear=2015&termGbn=month|title=2015년 04월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=September 24, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924053302/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=04&hitYear=2015&termGbn=month|url-status=live}}</ref> |rowspan="5" {{N/A|Сінглы не ўваходзяць у альбомы}} |- ! scope="row" | "Ssenunni" ({{lang|ko|쎈언니}}) | 29 || — || — || — || — || — || — || — || — || — | *KOR: 110,808<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=09&hitYear=2015&termGbn=month|title=2015년 09월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=March 4, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304214304/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=S1020&termGbn=month&hitYear=2015&targetTime=09&nationGbn=T|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | "Raise Your Heels" ({{lang|ko|뒷꿈치 들어}}) {{small|(пры ўдзеле Dok2)}} | 94 || — || — || — || — || — || — || — || — || — | *KOR: 24,074<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=50&hitYear=2015&termGbn=week|title=2015년 50주차 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=March 4, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304205712/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=50&hitYear=2015&termGbn=week|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | "Excessive Love" ({{lang|ko|살찐 사랑}}) | 2016 | 65 || — || — || — || — || — || — || — || — || — | *KOR: 33,087<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=12&hitYear=2016&termGbn=week|title=2016년 12주차 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=April 2, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160402140428/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=12&hitYear=2016&termGbn=week|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | "Don't Make Me Cry" ({{lang|ko|울리지마}}) |rowspan="2"| 2017 | 85 || — || — || — || — || — || — || — || — || — | *KOR: 18,434<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=04&hitYear=2017&termGbn=week|title=2017년 04주차 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=February 2, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202233205/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=04&hitYear=2017&termGbn=week|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | "Gucci" | 99 || — || — || — || — || — || — || 9 || — || — | *KOR: 22,251<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=28&hitYear=2017&termGbn=week|script-title=ko:2017년 28주차 Download Chart|trans-title=Week 28 of 2017 Download Chart|website=Gaon Music Chart|access-date=2017-07-20|language=ko|archive-date=August 27, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170827200720/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=28&hitYear=2017&termGbn=week|url-status=live}}</ref> | ''Un2verse'' |- ! scope="row" | "Down" | 2018 | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — | rowspan="8" {{N/A}} | {{N/A|Сінгл не ўваходзіць у альбом}} |- ! scope="row" | "Who Dat B" | rowspan="2"| 2019 | — || 68 || — || — || — || — || — || 8 || — || — | rowspan="4" | ''Nuna'' |- ! scope="row" | "Drip" {{small|(разам з Джэем Пакам)}} | — || — || — || — || — || — || — || 16 || — || — |- ! scope="row" | "Nunu Nana" ({{lang|ko|눈누난나}}) | rowspan="2" |2020 | 2 || 2 || — || — || — || 17 || — || 17 || — || — |- ! scope="row" | "Numb" | — || — || — || — || — || — || — || — || — || — |- ! scope="row" | "What Type of X" ({{lang|ko|어떤X}}) | rowspan="2" |2021 | 38 || 30 || — || 40 || — || — || — || 5 || — || — | rowspan="3" {{N/A|Сінглы не ўваходзяць у альбом}} |- ! scope="row" | "Cold Blooded" | 30 || 22 || — || — || — || — || — || 12 || — || — |- ! scope="row" | "Zoom" | 2022 | 12 || 9 || 5 || 27 || 4 || 5 || 5 || 7 || 21 || 93 |- | colspan="14" | {{small|"—" пазначае трэкі, якія не трапілі ў чарты або не былі выпушчаныя ў тым рэгіёне.}} |} ==== У якасці запрошанага артыста ==== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" ! scope="col" rowspan="2" | Назва ! scope="col" rowspan="2" | Год ! scope="col" colspan="2" style="width:5em;" | Месцы ў чартах ! scope="col" rowspan="2" style="width:11em;" | Продаж ! scope="col" rowspan="2" | Альбом |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"|KOR<br> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"|US World<br><ref name="world"/> |- ! scope="row" | "How Much Is Your Love" ({{lang|ko|얼마짜리 사랑}}) {{small|(Wheesung & Bumkey пры ўдзеле Джэсі з Lucky J)}} | rowspan="2" | 2014 | 15 || — | * KOR: 85,622<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=36&hitYear=2014&termGbn=week|title=2014년 36주차 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=May 14, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514030619/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=36&hitYear=2014&termGbn=week|url-status=live}}</ref> | rowspan="2" {{N/A|Сінглы не ўваходзяць у альбом}} |- ! scope="row" | "No No No" {{small|(Pharoh пры ўдзеле Джэсі)}} | — || — | rowspan="2" {{N/A}} |- ! scope="row" | "Bonnie & Clyde" {{small|(Vasco пры ўдзеле C-Luv & Джэсі)}} | rowspan="7" | 2015 | — || — | ''Code Name : 211'' |- ! scope="row" | "Who's Your Mama?" ({{lang|ko|어머님이 누구니}}) {{small|(JYP пры ўдзеле Джэсі)}} | 1 || 12 | * KOR: 1,160,311<ref>Cumulative sales of "Who's Your Mama?": *{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=S1020&termGbn=year&hitYear=2015&targetTime=16&nationGbn=K|title=Download Chart (Domestic) – 2015|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=September 6, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160906195327/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=S1020&termGbn=year&hitYear=2015&targetTime=16&nationGbn=K|url-status=live}} *{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/total.gaon?pageNo=4&serviceGbn=S1020&termGbn=year&hitYear=2016&targetTime=&nationGbn=K|title=Download Chart (Domestic) – The First Half of 2016|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=2019-10-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20160815135036/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/total.gaon?pageNo=4&serviceGbn=S1020&termGbn=year&hitYear=2016&targetTime=&nationGbn=K|archive-date=2016-08-15|url-status=dead}}</ref> | {{N/A|Сінгл не ўваходзіць у альбом}} |- ! scope="row" | "I Deserve It" {{small|(San E пры ўдзеле Джэсі, Illinnit & i11evn)}} | — || — | * KOR: 19,629<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=18&hitYear=2015&termGbn=week|title=2015년 18주차 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=March 4, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304221950/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=S1020&termGbn=week&hitYear=2015&targetTime=18&nationGbn=T|url-status=live}}</ref> |''The Boy Who Cried Wolf'' |- ! scope="row" | "Just Like You" {{small|(Primary пры ўдзеле Yankie & Джэсі)}} | 73 || — | * KOR: 35,209<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=34&hitYear=2015&termGbn=week|title=2015년 34주차 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=March 16, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160316175451/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=S1020&termGbn=week&hitYear=2015&targetTime=34&nationGbn=T|url-status=live}}</ref> | ''2'' |- ! scope="row" | "Something I Can Do" ({{lang|ko|내가 할 수 있는 건}}) {{small|(Black Nut пры ўдзеле Джэсі)}} | 12 || — | * KOR: 339,052<ref>Cumulative sales of "Something I Can Do": * {{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=08&hitYear=2015&termGbn=month|title=2015년 08월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=September 6, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170906091019/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=S1020&termGbn=month&hitYear=2015&targetTime=08&nationGbn=T|url-status=live}} * {{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=09&hitYear=2015&termGbn=month|title=2015년 09월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=March 4, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304214304/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=S1020&termGbn=month&hitYear=2015&targetTime=09&nationGbn=T|url-status=live}}</ref> |''Show Me the Money 4 Episode 5'' |- ! scope="row" | "Me, Myself & I" {{small|(Хэйз пры ўдзеле Wheesung & Джэсі)}} | 19 || — | * KOR: 134,960<ref>Cumulative sales of "Me, Myself and I": * {{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=40&hitYear=2015&termGbn=week|title=Gaon Download Chart September 20-26, 2015|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=March 3, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303220819/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=40&hitYear=2015&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web |url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=41&hitYear=2015&termGbn=week |title=Gaon Download Chart September 27-October 3, 2015 |website=Gaon Music Chart |language=ko |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151008022015/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=41&hitYear=2015&termGbn=week |archive-date=October 8, 2015 }} * {{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=42&hitYear=2015&termGbn=week|title=Gaon Download Chart, October 4-10, 2015|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=March 3, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303192900/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=42&hitYear=2015&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=43&hitYear=2015&termGbn=week|title=Gaon Download Chart, October 11-17, 2015|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=March 3, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303180004/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=43&hitYear=2015&termGbn=week|url-status=live}}</ref> |''Unpretty Rapstar 2'' |- ! scope="row" | "We" {{small|(Turbo пры ўдзеле K.Will, Джэсі)}} | 54 || — | * KOR: 37,946<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=53&hitYear=2015&termGbn=week|title=2015년 53주차 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=April 2, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160402151044/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=S1020&termGbn=week&hitYear=2015&targetTime=53&nationGbn=T|url-status=live}}</ref> |''Again'' |- ! scope="row" | "Never Enough" {{small|(Double K пры ўдзеле Джэсі)}} | rowspan="6" | 2016 | — || — | {{N/A}} | {{N/A|Сінгл не ўваходзіць у альбом}} |- ! scope="row" | "Hangover" ({{lang|ko|술김에}}) {{small|(Baechigi пры ўдзеле Джэсі)}} | 66 || — | * KOR: 73,190<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=06&hitYear=2016&termGbn=month|title=2016년 06월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=November 24, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161124094928/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=06&hitYear=2016&termGbn=month|url-status=live}}</ref> |''Regression'' |- ! scope="row" | "Crazy Guy" ({{lang|ko|미친놈}}) {{small|(#Gun пры ўдзеле Джэсі)}} | 5 || — | * KOR: 436,901<ref>Cumulative sales of "Crazy Guy": * {{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=07&hitYear=2016&termGbn=month|title=2016년 07월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=August 8, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190808184756/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=07&hitYear=2016&termGbn=month|url-status=live}} * {{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=08&hitYear=2016&termGbn=month|title=2016년 08월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=November 24, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161124094656/http://www.gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=08&hitYear=2016&termGbn=month|url-status=live}} * {{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=09&hitYear=2016&termGbn=month|title=2016년 09월 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=October 9, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161009100524/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=09&hitYear=2016&termGbn=month|url-status=live}}</ref> |''Show Me the Money 5 Episode 9'' |- ! scope="row" | "Talkin Bout" {{small|(Microdot пры ўдзеле Джэсі)}} | — || — | rowspan="5" {{N/A}} |''+64'' |- ! scope="row" | "BeBopaLula" ({{lang|ko|삐빠빠룰라}}) {{small|(Тэ Джын А пры ўдзеле Джэсі)}} | — || — | rowspan="2" {{N/A|Сінглы не ўваходзяць у альбом}} |- ! scope="row" | "We Are Young" ({{lang|ko|위하여}}){{small|(G2 пры ўдзеле Джэсі)}} | — || — |- ! scope="row" | "Dawndididdawn" {{small|(Dawn пры ўдзеле Джэсі)}} | rowspan | 2020 | — || 13 | ''Dawndididdawn'' |- ! scope=row | "Shivers" {{small|([[Эд Шыран]] пры ўдзеле Джэсі & Sunmi)}} | 2021 | — || — | ''='' |- | colspan="6" | {{small|"—" пазначае трэкі, якія не трапілі ў чарты або не былі выпушчаныя ў тым рэгіёне.}} |} ==== Калабарацыйныя праекты ==== {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" ! scope="col" rowspan="2" style="width:22em;" | Назва ! scope="col" rowspan="2" | Год ! scope="col" colspan="1" style="width:5em;" | Месцы ў чарце ! scope="col" rowspan="2" style="width:10em;" | Продаж ! scope="col" rowspan="2" | Альбом |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"|KOR<br><ref>{{cite web|title=Gaon Digital Chart|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL|access-date=August 11, 2020|website=Gaon Music Chart|language=ko|archive-date=February 4, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150204071600/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL|url-status=live}} * {{cite web|date=February 15–21, 2015|title=My Type|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=09&hitYear=2015&termGbn=week|access-date=August 11, 2020|archive-date=March 3, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303175308/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=09&hitYear=2015&termGbn=week|url-status=live}} * {{cite web|date=May 1–7, 2022|title=Ganji|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=19&hitYear=2022&termGbn=week|access-date=May 12, 2022|archive-date=May 12, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220512015944/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=19&hitYear=2022&termGbn=week|url-status=live}}</ref> |- ! scope="row" | "I'll Be There" {{small|(разам з The Nuts)}} | 2007 | — | {{N/A}} | ''Platonic Syndrome: White Romance Vol.1'' |- ! scope="row" | "My Type" {{small|(разам з Cheetah пры ўдзеле Kangnam)}} | 2015 | 2 | *KOR: 778,193<ref>{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=2015&hitYear=2015&termGbn=year|title=2015년 Download Chart|website=Gaon Music Chart|language=ko|access-date=October 8, 2019|archive-date=January 11, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160111074848/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=S1020&targetTime=2015&hitYear=2015&termGbn=year|url-status=live}}</ref> | ''Unpretty Rapstar Compilation'' |- ! scope="row" | "Kwaejina Ching Ching Nane" ({{lang|ko|쾌지나 칭칭나네}} {{small|(разам з Кім Ён Імам & Crispi Crunch)}} | rowspan="2" | 2016 | — |rowspan="3" {{N/A}} |rowspan="3" {{N/A|Сінглы не ўваходзяць у альбом}} |- ! scope="row" | "K.B.B" ({{lang|ko|가위바위보}}) {{small|(разам з Microdot, Dumbfoundead & Lyricks)}} | — |- ! scope="row" | "Life Is Beautiful" {{small|(разам з VaVa, Yitai Wang & DOK2)}} |2020 | — |- | colspan="5" | {{small|"—" пазначае трэкі, якія не трапілі ў чарт або не былі выпушчаныя ў тым рэгіёне.}} |} === Саундтрэкі === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col" rowspan="2" | Назва ! scope="col" rowspan="2" | Год ! scope="col" colspan="1" style="width:5em;" | Месцы ў чарце ! scope="col" rowspan="2" style="width:10em;" | Продаж ! scope="col" rowspan="2" | Альбом |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;"|KOR |- ! scope="row" | "Engraved" ({{lang|ko|각인}}) | 2015 | — |rowspan="5" {{N/A}} | ''Glamorous Temptation'' OST |- ! scope="row" | "Why Do You" ({{lang|ko|너는 왜}}) {{small|(разам з Ханхэ з Phantom)}} | rowspan="2" | 2016 | — |''Two Yoo Project Sugar Man'' OST |- ! scope="row" | "My Romeo" | — |''Cinderella with Four Knights'' OST |- ! scope="row" | "A match (Kill Bill)" ({{lang|ko|성냥 한 개비 (킬빌)}}) {{small|(пры ўдзеле Double K)}} | 2019 | — |''Target: Billboard - Kill Bill'' |- ! scope="row" | "Gosh" | 2022 | — |''Woori the Virgin'' OST |- | colspan="5" | {{small|"—" пазначае трэкі, якія не трапілі ў чарт.}} |} === Іншыя песні ў чартах === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center" ! scope="col" rowspan="2" | Назва ! scope="col" rowspan="2" | Год ! scope="col" colspan="2" | Месцы ў чартах ! scope="col" rowspan="2" style="width:9em;" | Продаж ! scope="col" rowspan="2" | Альбом |- ! scope="col" style="font-size:90%" | KOR<br>Gaon<br><ref>{{cite web|title=Gaon Digital Chart|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL|access-date=August 11, 2020|website=Gaon Music Chart|language=ko|archive-date=February 4, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150204071600/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL|url-status=live}} * {{cite web|date=May 1–7, 2022|title=Ganji|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=19&hitYear=2022&termGbn=week|access-date=May 12, 2022|archive-date=May 12, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220512015944/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=ALL&targetTime=19&hitYear=2022&termGbn=week|url-status=live}}</ref> ! scope="col" style="font-size:90%" | US<br>World<br><ref name="world" /> |- ! scope="row" | "GANJI" {{small| ([[PSY]] пры ўдзеле Джэсі)}} | rowspan="2" | 2022 | 122 || 15 | rowspan="2" {{N/A}} |''PSY 9th'' |- ! scope="row" | "Don't Tell" <small>(</small>{{small|Кан Даніэль пры ўдзеле Джэсі)}} | — || — | ''The Story'' |- | colspan="6" | {{small|"—" пазначае трэкі, якія не трапілі ў чарты.}} |} {{зноскі|3}} {{Бібліяінфармацыя}} 3bitfycumdlw9odvia35k6af5qjhu48 Сільвестра Лега 0 711290 4163933 4145857 2022-07-24T03:00:08Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Сільвестра Лега''' ({{lang-it|Silvestro Lega}}; {{ДН|8|12|1826}}, [[Мадзільяна]] — {{ДС|21|9|1895}}, {{МС|Фларэнцыя||}}) — італьянскі [[мастак]], адзін з галоўных прадстаўнікоў руху [[мак'яёлі]]. == Біяграфія == Сільвестра Лега нарадзіўся ў Мадзільяне ў сям’і землеўладальніка. З 1838 года вучыўся ў каледжы ордэна піярыстаў, дзе выявіў вялікую схільнасць да малявання. У 1843 годзе пераехаў у [[Фларэнцыя|Фларэнцыю]], дзе вучыўся ў Акадэміі мастацтваў у класе Э. Паластрыні і займаўся ў студыях Л. Мусіні і [[Антоніа Чызеры|А. Чызеры]]. У 1848—1849 гадах браў удзел у руху [[Рысарджымента]], ваяваў у [[Таскана|Таскане]] і [[Ламбардыя|Ламбардыі]], быў паслядоўнікам ідэй філосафа і палітыка [[Джузэпэ Мадзіні]]. Вярнуўшыся ў Фларэнцыю ў 1850 годзе, Лега працягнуў навучанне ў Акадэміі майстэрстваў у Дж. Бецуолі. Атрымаў сярэбраны медаль за карціну «Давід, які грае перад Саўлам». У канцы 1850-х гадоў зблізіўся з [[Джавані Фаторы]], [[Тэлемака Сіньёрыні]] і [[Адрыяна Чэчоні]], склаўшы разам з імі аснову руху мак’яёлі, якія выступалі супраць акадэмічнага стылю ў мастацтве. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Лега Сільвестра}} [[Катэгорыя:Мастакі Італіі]] [[Катэгорыя:Мастакі XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Рысарджымента]] dkfj33qfq1lh5qnc8ff6gjfii38qm3v Пратэсты на Шры-Ланцы (2022) 0 712645 4164086 4162364 2022-07-24T11:07:34Z DBatura 73587 /* Ход пратэстаў */ wikitext text/x-wiki {{Бягучыя падзеі}} {{Грамадзянскі канфлікт | загаловак = Пратэсты на Шры-Ланцы | частка = | выява = [[Файл:Anti-government protest in Sri Lanka 2022.jpg|280px]] | апісанне = | дата = з [[15 сакавіка]] [[2022]] | месца = {{Сцягафікацыя|Шры-Ланка}} | прычыны = [[эканамічны крызіс]] | мэты = адстаўка ўрада | метады =дэманстрацыі, інтэрнэт-актывізм, бунты | вынік = | статус = | саступкі = | бок1 = | бок2 = | бок3 = | ключавыяфігуры1 = | ключавыяфігуры2 = | ключавыяфігуры3 = | колькі1 = | колькі2 = | колькі3 = | страты1 = | страты2 = | страты3 = | параненыя = | загінулыя = | арыштаваныя = | заўвагі = }} '''Пратэсты на [[Шры-Ланка|Шры-Ланцы]]''', што пазней перараслі ў беспарадкі, пачаліся ў сакавіку [[2022]] года на фоне найбуйнейшага эканамічнага крызісу ў краіне з моманту здабыцця яе незалежнасці. Пратэстоўцы запатрабавалі адстаўкі ўрада. [[9 ліпеня]] яны ўварваліся ва ўрадавыя будынкі, у тым ліку ў рэзідэнцыю прэзідэнта краіны [[Гатабая Раджапаксэ]]. Было абвешчана аб адстаўцы прэзідэнта. [[10 ліпеня]] Раджапаксэ заявіў аб сыходзе ў адстаўку 13-га чысла<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/15175203|title=СМИ: президент Шри-Ланки уйдет в отставку 13 июля|website=|subtitle=Newswire также сообщает, что спикер парламента Шри-Ланки известил президента о решении лидеров партий о его отставке|date=2022-07-09|publisher=ТАСС|access-date=2022-07-09}}</ref>. ==Перадумова == Пратэстам папярэднічаў найбуйнейшы [[Эканамічны крызіс на Шры-Ланцы (з 2019)|эканамічны крызіс]] у незалежнай Шры-Ланцы. Адной з яго прычын стала забарона ў красавіку [[2021]] года на выкарыстанне неарганічных угнаенняў і аграхімікатаў з мэтай пераходу да арганічнай сельскай гаспадаркі. Падзенне вытворчасці [[чай|чая]] (адной з вядучых экспартных культур) прывяло да эканамічных страт у памеры каля 425 мільёнаў долараў, а вытворчасць [[рыс]]у ўпала на 20% толькі на працягу першых шасці месяцаў. Краіна, раней самадастатковая ў Яго вытворчасці, была вымушана імпартаваць рыс на суму 450 мільёнаў долараў. У цэлым, сельскагаспадарчая вытворчасць стала ў некалькі разоў больш дарагой пры рэзкім зніжэнні ўраджайнасці<ref>{{cite news|last1=Nordhaus|first1=Ted|last2=Shah|first2=Saloni|date=2022-03-05|title=In Sri Lanka, Organic Farming Went Catastrophically Wrong|work=Foreign Policy|url=https://foreignpolicy.com/2022/03/05/sri-lanka-organic-farming-crisis/|access-date=3 April 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2021/9/1/organic-food-revolution-sri-lanka-tea-industry|title=Organic food revolution in Sri Lanka threatens its tea industry|website=Aljazeera|date=2021-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210904184316/https://www.aljazeera.com/news/2021/9/1/organic-food-revolution-sri-lanka-tea-industry|archive-date=2021-09-04|access-date=2021-09-05|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|last1=Sirimane|first1=Shirajiv|title=Major food crisis in October?|url=http://www.dailynews.lk/2022/05/30/business/279774/major-food-crisis-october|access-date=30 May 2022|work=Daily News|language=en}}</ref>. Іншай прычынай стала зніжэнне замежнага [[турызм]]у ў перыяд [[Пандэмія COVID-19|пандэміі COVID-19]]<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.kommersant.ru/doc/5457533|title=Премьер-министр Шри-Ланки созвал экстренное совещание партийных руководителей из-за протестов|website=Коммерсантъ|date=2022-07-09|access-date=2022-07-10}}</ref>. ==Ход пратэстаў== Пратэсты пачаліся [[15 сакавіка]] [[2022]] года<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://economynext.com/sri-lankas-main-opposition-to-hold-demonstration-on-march-15-in-colombo-91305|title=Sri Lanka’s main opposition to hold demonstration on March 15 in Colombo|website=EconomyNext|date=2022-03-07|access-date=2022-05-15}}</ref> і былі выкліканы найбуйнейшым эканамічным крызісам у краіне з моманту здабыцця яе незалежнасці<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.borgenmagazine.com/sri-lankas-economic-crisis/|title=Everything to Know About Sri Lanka’s Economic Crisis|website=BORGEN|date=2022-04-23|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/4/7/infographic-sri-lankas-economic-crisis-and-political-turmoil|title=Infographic: Sri Lanka’s economic crisis and political turmoil|website=www.aljazeera.com|access-date=2022-05-15}}</ref>, [[інфляцыя]]й<ref>{{Cite news|accessdate=2022-05-15|date=2022-04-01|website=Bloomberg.com|title=Sri Lanka Declares Public Emergency, Imposes Curfew|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-01/sri-lanka-declares-public-emergency-after-inflation-protests}}</ref> і [[карупцыя]]й<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.france24.com/en/live-news/20220401-sri-lanka-s-all-powerful-rajapaksas-under-fire|title=Sri Lanka's all-powerful Rajapaksas under fire|website=France 24|date=2022-04-01|access-date=2022-05-15}}</ref>. Асноўным патрабаваннем пратэстоўцаў стала неадкладная адстаўка ўрада [[Гатабая Раджапаксэ]]<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.theguardian.com/world/2022/apr/01/sri-lanka-protesters-try-to-storm-presidents-house-as-economic-crisis-deepens|title=Sri Lanka: 50 injured as protesters try to storm president’s house amid economic crisis|website=the Guardian|date=2022-04-01|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.newswire.lk/2022/03/13/main-opposition-sjb-to-hold-mass-protest-rally-in-colom/|title=Main opposition SJB to hold mass protest rally in Colombo|website=NewsWire|date=2022-03-13|access-date=2022-05-15}}</ref>. Большасць пратэстоўцаў не звязаны ні з адной палітычнай партыяй, некаторыя выказалі незадаволенасць цяперашняй парламенцкай апазіцыяй<ref>{{Cite web|lang=en|url=http://island.lk/the-betrayal-of-the-young/|title=The betrayal of the young|author=Dilshan Nadeera|access-date=2022-05-15}}</ref>. Некалькі акцый былі праведзены асобамі, звязанымі з палітычнымі партыямі, але пасля праваліліся з-за адсутнасці падтрымкі. Пратэсты былі ў асноўным арганізаваны шырокай грамадскасцю, уключаючы настаўнікаў, студэнтаў, лекараў, медсясцёр, IT-спецыялістаў, фермераў, юрыстаў, грамадскіх актывістаў, спартсменаў, інжынераў і паліцыянтаў<ref name="автоссылка1">{{Cite web|lang=en|url=https://thediplomat.com/2022/04/sri-lankas-leaderless-protests/|title=Sri Lanka’s Leaderless Protests|website=thediplomat.com|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://indianexpress.com/article/world/sri-lanka-the-protesters-7872646/|title=Sri Lanka: The protesters|website=The Indian Express|date=2022-04-17|access-date=2022-05-15}}</ref>. Мітынгоўцы звычайна скандавалі такія [[Лозунг|лозунгі]], як «Ідзі дадому, Гата!» і «Ідзіце дадому, Раджапаксы!»<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.dailymirror.lk/front_page/Carpenters-in-Moratuwa-stage-protest/238-234339|title=Carpenters in Moratuwa stage protest - Front Page {{!}} Daily Mirror|website=www.dailymirror.lk|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite news|accessdate=2022-05-15|first=Meera|last=Srinivasan|date=2022-04-04|id=0971-751X|location=Colombo|website=The Hindu|title=Opposition reject Gotabaya call to join cabinet amid crisis|url=https://www.thehindu.com/news/international/sri-lanka-crisis-gotabaya-rajapaksa-invites-all-parties-to-cabinet-to-find-solutions/article65289008.ece}}</ref>.‎ Моладзь Шры-Ланкі адыграла важную ролю ў правядзенні акцый пратэсту ў [[Galle Face Green]], скандуючы такія лозунгі, як «Вы звязаліся не з тым пакаленнем!» і «Не гуляйце з нашым будучым!»<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.ft.lk/columns/Don-t-play-around-with-this-generation/4-733365|title=Don’t play around with this generation|website=ft.lk|date=2022-04-12|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://ceylontoday.lk/2022/04/18/messed-with-the-wrong-generation/|title=‘Messed with the Wrong Generation’|author=Shivanthi ranasinghe|website=Ceylon Today|date=2022-04-18|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.sundaytimes.lk/220410/news/the-youth-are-marching-on-479537.html|title=The youth are marching on|website=Print Edition - The Sunday Times, Sri Lanka|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.sundaytimes.lk/220417/news/diverse-but-determined-the-people-keep-coming-to-galle-face-479933.html|title=Diverse but determined; the people keep coming to Galle Face|website=Print Edition - The Sunday Times, Sri Lanka|access-date=2022-05-15}}</ref>. У адказ на пратэсты абвешчана [[надзвычайнае становішча]], уведзена [[каменданцкая гадзіна]], абмежавана праца [[сацыяльная сетка|сацыяльных сетак]], такіх як [[Facebook]], [[Twitter]], [[WhatsApp]], [[Instagram]], [[Viber]] і [[YouTube]], былі арыштаваны інтэрнэт-актывісты<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://tass.ru/obschestvo/14602879|title=СМИ: заключенных могли использовать для нападения на протестующих в Шри-Ланке|website=ТАСС|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.viralbake.com/sri-lanka-declared-state-of-emergency-as-crisis-sparks-protests/|title=Sri Lanka Declared State Of Emergency As Crisis Sparks Protests|website=Viral Bake|date=2022-04-02|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite news|accessdate=2022-05-15|date=2022-04-03|website=BBC News|title=Gotabaya Rajapaksa: Economic crisis protesters defy curfew in Sri Lanka|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-60962185}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/4/2/sri-lanka-in-36-hour-nationwide-curfew-to-quell-unrest|title=Sri Lanka imposes curfew after protests over food, fuel shortages|website=www.aljazeera.com|access-date=2022-05-15}}</ref>. Гэтыя меры ўзмацнілі грамадскае незадавальненне, і паслужылі пачаткам дэманстрацый супраць падаўлення асноўных [[Правы чалавека|правоў чалавека]]<ref>{{Cite web|lang=si|url=https://www.ada.lk/breaking_news/ඇදිරිය-හා-සමාජ-මාධ්‍ය-තහනම-නිසා-රජයට-ඇති-අප්‍රසාදය-ඉහළට-/11-391936|title=ඇදිරිය හා සමාජ මාධ්‍ය තහනම නිසා රජයට ඇති අප්‍රසාදය ඉහළට?|website=www.ada.lk|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.dailymirror.lk/breaking_news/Sri-Lankans-in-NZ-Australia-take-to-the-street-against-govt/108-234377|title=Sri Lankans in NZ, Australia take to the street against govt. - Breaking News {{!}} Daily Mirror|website=www.dailymirror.lk|access-date=2022-05-15}}</ref>. Блакаванне сацыяльных сетак таксама мела непрыемныя наступствы для ўрада краіны: жыхары Шры-Ланкі пачалі масава выкарыстоўваць [[VPN]], што прывяло да распаўсюджвання пратэстных [[хэштэг|хэштэгаў]] #GoHomeRajapaksas і #GoHomeGota, у такіх краінах, як [[Злучаныя Штаты Амерыкі]], [[Сінгапур]] і [[Германія]]; блакаванне было знята ў дзень яе ўстаноўкі. Акрамя таго, [[Камісія па правах чалавека Шры-Ланкі]] асудзіла гэтую меру і выклікала службовых асоб, адказных за падаўленне дзеянняў пратэстуючых<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.newswire.lk/2022/04/03/social-media-ban-backfires-anti-govt-solgans-trends-in-other-countrie/|title=Social media ban backfires : Anti Govt slogans trends in other countries|website=NewsWire|date=2022-04-03|access-date=2022-05-15}}</ref>. [[3 красавіка]] ўсе 26 членаў другога кабінета Гатабая Раджапаксэ, за выключэннем прэм’ер-міністра, масава падалі ў адстаўку. СМІ палічылі адстаўкі «няшчырымі», адзначыўшы, што пры адстаўках не выконваўся канстытуцыйны пратакол<ref>{{Cite news|accessdate=2022-05-15|date=2022-04-04|website=BBC News|title=Sri Lanka: Reshuffle begins after cabinet quits over protests|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-60975941}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.dailymirror.lk/latest_news/Cabinet-resigns-interim-govt-soon/342-234400|title=Cabinet resigns, interim govt. soon - Latest News {{!}} Daily Mirror|website=www.dailymirror.lk|access-date=2022-05-15}}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://economynext.com/sri-lanka-main-sjb-slams-sham-cabinet-resignation-says-no-deal-92523|title=Sri Lanka main SJB slams ‘sham’ cabinet resignation, says no deal|website=EconomyNext|date=2022-04-04|access-date=2022-05-15}}</ref>. На наступны дзень некалькі чалавек былі адноўлены ў розных міністэрствах<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.dailymirror.lk/latest_news/4-new-Ministers-sworn-in/342-234453|title=4 new Ministers sworn in - Latest News {{!}} Daily Mirror|website=www.dailymirror.lk|access-date=2022-05-15}}</ref>. Галоўны парламенцкі арганізатар [[Джонстан Фернанда]] настаяў на тым, што прэзідэнт не сыдзе ў адстаўку ні пры якіх абставінах, нягледзячы на шматлікія заклікі пратэстоўцаў, апазіцыі і шырокай грамадскасці<ref>{{Cite news|accessdate=2022-05-15|date=2022-04-06|website=BBC News|title=Gotabaya Rajapaksa: Sri Lanka president defies calls for his resignation|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-61005827}}</ref>. [[12 мая]] новым прэм’ер-міністрам Шры-Ланкі быў прызначаны [[Раніл Вікрамасінгхе]]<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://hikka.ru/piliticheskiy-economicheskiy-krizis-shri-lanka-2022/|title=2022: Политический и экономический кризис в Шри-Ланке|access-date=2022-06-10}}</ref>. Пратэстоўцам удалося дамагчыся значных поспехаў, уключаючы адхіленне ад пасады чыноўнікаў і міністраў, у тым ліку членаў сям’і Раджапаксэ і яе блізкіх паплечнікаў, якіх палічылі адказнымі за эканамічны крызіс, і прызначэнне больш кваліфікаваных экспертаў і вопытных чыноўнікаў, уключаючы стварэнне Кансультатыўнай групы па шматбаковым узаемадзеянні і прымальнасці ўзроўню доўгу<ref name="автоссылка1" />. [[9 ліпеня]] пратэстоўцы захапілі рэзідэнцыю прэзідэнта Шры-Ланкі<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20220709/protest-1801382326.html|title=Протестующие на Шри-Ланке захватили резиденцию президента, сообщили СМИ|website=РИА Новости|date=2022-07-09|access-date=2022-07-09}}</ref>, Гатабая Раджапаксэ бег<ref>{{Cite news|title=Президент Шри-Ланки бежал из-за вторжения протестующих в его резиденцию|url=https://profile.ru/news/abroad/prezident-shri-lanki-bezhal-iz-za-vtorzheniya-protestujushhih-v-ego-rezidenciju-1118889/|website=Профиль|date=2022-07-09|accessdate=2022-07-09}}</ref>. Яны таксама ўварваліся ў [[Прэзідэнцкі сакратарыят]]<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.newswire.lk/2022/07/09/protesters-breach-presidential-secretariat/|title=Protesters breach Presidential Secretariat|website=NewsWire|date=2022-07-09|access-date=2022-07-10}}</ref> і афіцыйную рэзідэнцыю прэм’ер-міністра<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://vz.ru/news/2022/7/9/1166962.html|title=Протестующие в Шри-Ланке вошли в здание резиденции премьера|website=Взгляд.ру|access-date=2022-07-10}}</ref>. [[Паліцыя Шры-Ланкі]] збіла пратэстуючых і чатырох журналістаў ля будынка<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.newswire.lk/2022/07/09/police-attack-journalists-covering-protests/|title=Police attack journalists covering protests|website=NewsWire|date=2022-07-09|access-date=2022-07-10}}</ref>. Прэм’ер-міністр заявіў у Twitter пра гатоўнасць сысці са сваёй пасады. У сваю чаргу спікер парламента выступіў з заявай аб тым, што прэзідэнт Раджапаксэ сыдзе ў адстаўку [[13 ліпеня]]<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://economynext.com/sri-lanka-president-to-resign-on-july-13-speaker-97202|title=Sri Lanka president to resign on July 13: Speaker|website=EconomyNext|date=2022-07-09|access-date=2022-07-10}}</ref>. Каля 22:00 пратэстоўцы падпалілі захопленую рэзідэнцыю прэм’ер-міністра<ref>{{Cite news|title=На Шри-Ланке подожгли резиденцию премьер-министра|url=https://news.ru/world/na-shri-lanke-podozhgli-rezidenciyu-premer-ministra/|website=News.ru|date=2022-07-09|accessdate=2022-07-09}}</ref>. [[13 ліпеня]] канцылярыя прэм'ер-міністра паведаміла, што Гатабая Раджапаксэ збег з краіны і знаходзіцца на [[Мальдывы|Мальдывах]]. У краіне абвешчана надзвычайнае становішча. Спікер парламента заявіў, што Раніл Вікрамасінгхе быў прызначаны Раджапаксам выконваючым абавязкі прэзідэнта<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/7/13/sri-lanka-crisis-live-news-updates|title=State of emergency imposed in Sri Lanka after president flees|author=Joseph Stepansky|website=www.aljazeera.com|access-date=2022-07-13}}</ref>. Пратэстоўцы пачалі патрабаваць і яго адстаўкі<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.theguardian.com/world/2022/jul/16/sri-lankas-political-crisis-continues-as-ranil-wickremesinghe-bids-to-be-president|title=Sri Lanka’s political crisis continues as Ranil Wickremesinghe bids to be president|website=the Guardian|date=2022-07-16|access-date=2022-07-19}}</ref>. [[20 ліпеня]] Вікрамасінгхе быў абраны парламентам на пасаду прэзідэнта<ref name="автоссылка3">{{Cite web|url=https://www.vedomosti.ru/politics/news/2022/07/20/932164-novim-prezidentom-shri-lanki-stal-vikremesinghe|title=Новым президентом Шри-Ланки стал бывший премьер страны Ранил Викремесингхе|website=www.vedomosti.ru|date=2022-07-20}}</ref>. == Становішча на фоне пратэстаў == [[12 красавіка]] Шры-Ланка абвясціла [[дэфолт]] па знешняму абавязку на фоне крызісу і пратэстаў<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ru/economics/12/04/2022/62552aed9a79472686a5092c|title=Шри-Ланка объявила дефолт по внешнему долгу на фоне нехватки валюты|website=РБК|access-date=2022-05-15}}</ref>. На [[27 чэрвеня]] ў краіне не засталося бензіну і дызеля нават на адзін дзень<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.dailymirror.lk/breaking_news/SL-runs-out-of-fuel-and-no-new-shipments-ordered/108-239863|title=SL runs out of fuel and no new shipments ordered - Breaking News {{!}} Daily Mirror|website=www.dailymirror.lk|access-date=2022-06-27}}</ref>. Кабінет міністраў спыніў продаж паліва на два тыдні, каб захаваць яго на выпадак надзвычайных сітуацый. Выключэнне было зроблена толькі для медыцынскага і харчовага сектараў. Афіцыйны прадстаўнік урада Бандула Гунавардана папярэдзіў, што грамадскі транспарт спыніць працу ў бліжэйшы час<ref>{{Cite web|url=https://rg.ru/2022/06/29/benzina-net.html?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop&utm_referrer=https://yandex.ru/news/search?text=|title=Шри-Ланка остановит автобусы|website=Российская газета|date=2022-06-29|access-date=2022-06-29}}</ref>. Прэзідэнт Шры-Ланкі Гатабая Раджапаксэ паведаміў, што ЗША накіруюць яго краіне дадаткова 20 мільёнаў долараў у выглядзе дапамогі для барацьбы з наступствамі эканамічнага крызісу<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/ekonomika/15065045|title=Президент Шри-Ланки Готабая Раджапакса сообщил, что США направят его стране дополнительно $20 млн в виде помощи для борьбы с последствиями экономического кризиса.|website=ТАСС|date=2022-06-29|access-date=2022-06-29}}</ref>. == Зноскі == {{Reflist|2}} [[Катэгорыя:Пратэсты 2022 года]] [[Катэгорыя:Палітыка Шры-Ланкі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Шры-Ланкі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2022 года]] 3fvw9ao8emouwfax78utvzj09x134r0 Іван Фоціевіч Стаднюк 0 713043 4163936 4160789 2022-07-24T03:33:33Z VladimirZhV 9113 /* Біяграфія */ дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Іван Фоціевіч Стадню́к'''{{sfn|БелЭн|2002}} ({{ДН|8|3|1920}} — {{ДС|30|4|1994}}) — савецкі [[празаік]], [[сцэнарыст]], [[драматург]] і ваенны [[журналіст]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сяле [[Кордышыўка (Вінніцкі раён)|Кордышыўка]] ([[Вінніцкі раён]], [[Вінніцкая вобласць]], [[Украіна]]) у сялянскай сям’і. Скончыў пачатковую школу на радзіме. Потым жыў у свайго брата ў [[Чарнігаў|Чарнігаве]] і [[Нежын]]е, пазней у сястры<ref name="Біо">[https://litresp.ru/chitat/ru/%D0%A1/stadnyuk-ivan/stranici-biografii Иван Фотиевич Стаднюк. Старницы биографии] {{ref-ru}}</ref>. Скончыў сямігадовую школу ў сяле [[Тупычыў]] і паступіў у Вінніцкі будаўнічы тэхнікум, вучобу пакінуў і паступіў на настаўніцкія курсы [[Нацыянальны ўніверсітэт «Чарнігаўскі калегіум» імя Т. Р. Шаўчэнкі|Чарнігаўскага настаўніцкага інстытута]], але быў адлічаны<ref name="Біо" />. Працягваў вучобу ў школе і адначасова выкладаў рускую мову на курсах трактарыстаў Тупычыўскай МТС і супрацоўнічаў у раённай газеце «Сталинский шлях»<ref name="Біо" />. У 1939 годзе паступіў у Украінскі камуністычны інстытут журналістыкі ў [[Харкаў|Харкаве]]. У тым жа годзе быў прызваны на службу ў [[РСЧА|Чырвоную Армію]]. Член [[УКП(б)]] з 1940 года. У 1941 годзе скончыў Смаленскае ваенна-палітычнае вучылішча. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] — палітрук, супрацоўнік франтавых газет. У 1941 годзе прымаў удзел у абарончых баях на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]]{{sfn|БелЭн|2002}}. Пасля вайны да 1958 года працягваў службу ў [[Савецкая Армія|Савецкай Арміі]] і працаваў у армейскіх газетах, часопісе «Савецкі воін». Скончыў рэдактарскі факультэт<ref name="кт">[https://www.kino-teatr.ru/kino/screenwriter/sov/44360/ Иван Стаднюк // Кино-Театр. РУ] {{ref-ru}}</ref> [[Маскоўскі паліграфічны інстытут|Маскоўскага паліграфічнага інстытута]] у 1957 годзе. У 1965—1972 гадах быў намеснікам галоўнага рэдактара часопіса «Огонёк» у 1965—1972 гадах, у 1970-я гады — членам рэдакцыйнай калегіі часопіса «Советский воин»<ref name="кт" />. У 1980-х гадах уваходзіў у рэдакцыйную калегію літаратурна-мастацкага [[альманах]]а «Подвиг»<ref name="кт" />. == Творчасць == Друкавацца пачаў з 1940 года. Быў сакратаром Маскоўскай пісьменніцкай арганізацыі. {{пішу|1=[[Адмысловае:Contributions/VladimirZhV|VladimirZhV]]|2=24 ліпеня 2022}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Стаднюк Іван Фоціевіч||127}} * {{ВСЭ3|Стаднюк Иван Фотиевич}} * ''Леонов Б. А.'' Главный объект: Очерк творчества И. Стаднюка. — М.: Моск. рабочий, 1978. — 185 с.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero91920020/ Стаднюк Иван Фотиевич] {{ref-ru}} // Праект «Память народа» * [https://www.kino-teatr.ru/kino/screenwriter/sov/44360/ Иван Стаднюк // Кино-Театр. РУ] {{ref-ru}} * [https://litresp.ru/chitat/ru/%D0%A1/stadnyuk-ivan/stranici-biografii Иван Фотиевич Стаднюк. Старницы биографии] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Стаднюк Іван Фоціевіч}} [[Катэгорыя:Пісьменнікі СССР]] [[Катэгорыя:Рускамоўныя пісьменнікі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты СССР]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Драматургі СССР]] [[Катэгорыя:Драматургі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Журналісты СССР]] [[Катэгорыя:Журналісты XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мемуарысты СССР]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Смаленска]] [[Катэгорыя:Палкоўнікі СССР]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]] 6zpvvhd1vpik4u27kjvbbguzue4xj0o 4163937 4163936 2022-07-24T03:35:10Z VladimirZhV 9113 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Іван Фоціевіч Стадню́к'''{{sfn|БелЭн|2002}} ({{ДН|8|3|1920}} — {{ДС|30|4|1994}}) — савецкі [[празаік]], [[сцэнарыст]], [[драматург]] і ваенны [[журналіст]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сяле [[Кордышыўка (Вінніцкі раён)|Кордышыўка]] ([[Вінніцкі раён]], [[Вінніцкая вобласць]], [[Украіна]]) у сялянскай сям’і. Скончыў пачатковую школу на радзіме. Потым жыў у свайго брата ў [[Чарнігаў|Чарнігаве]] і [[Нежын]]е, пазней у сястры<ref name="Біо">[https://litresp.ru/chitat/ru/%D0%A1/stadnyuk-ivan/stranici-biografii Иван Фотиевич Стаднюк. Старницы биографии] {{ref-ru}}</ref>. Скончыў сямігадовую школу ў сяле [[Тупычыў]] і паступіў у Вінніцкі будаўнічы тэхнікум, вучобу пакінуў і паступіў на настаўніцкія курсы [[Нацыянальны ўніверсітэт «Чарнігаўскі калегіум» імя Т. Р. Шаўчэнкі|Чарнігаўскага настаўніцкага інстытута]], але быў адлічаны<ref name="Біо" />. Працягваў вучобу ў школе і адначасова выкладаў рускую мову на курсах трактарыстаў Тупычыўскай МТС і супрацоўнічаў у раённай газеце «Сталинский шлях»<ref name="Біо" />. У 1939 годзе паступіў у Украінскі камуністычны інстытут журналістыкі ў [[Харкаў|Харкаве]]. У тым жа годзе быў прызваны на службу ў [[РСЧА|Чырвоную Армію]]. Член [[УКП(б)]] з 1940 года. У 1941 годзе скончыў Смаленскае ваенна-палітычнае вучылішча. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] — палітрук, супрацоўнік франтавых газет. У 1941 годзе прымаў удзел у абарончых баях на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]]{{sfn|БелЭн|2002}}. Пасля вайны да 1958 года працягваў службу ў [[Савецкая Армія|Савецкай Арміі]] і працаваў у армейскіх газетах, часопісе «Савецкі воін». Скончыў рэдактарскі факультэт<ref name="кт">[https://www.kino-teatr.ru/kino/screenwriter/sov/44360/ Иван Стаднюк // Кино-Театр. РУ] {{ref-ru}}</ref> [[Маскоўскі паліграфічны інстытут|Маскоўскага паліграфічнага інстытута]] ў 1957 годзе. У 1965—1972 гадах быў намеснікам галоўнага рэдактара часопіса «Огонёк» у 1965—1972 гадах, у 1970-я гады — членам рэдакцыйнай калегіі часопіса «Советский воин»<ref name="кт" />. У 1980-х гадах уваходзіў у рэдакцыйную калегію літаратурна-мастацкага [[альманах]]а «Подвиг»<ref name="кт" />. == Творчасць == Друкавацца пачаў з 1940 года. Быў сакратаром Маскоўскай пісьменніцкай арганізацыі. {{пішу|1=[[Адмысловае:Contributions/VladimirZhV|VladimirZhV]]|2=24 ліпеня 2022}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Стаднюк Іван Фоціевіч||127}} * {{ВСЭ3|Стаднюк Иван Фотиевич}} * ''Леонов Б. А.'' Главный объект: Очерк творчества И. Стаднюка. — М.: Моск. рабочий, 1978. — 185 с.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [https://pamyat-naroda.ru/heroes/person-hero91920020/ Стаднюк Иван Фотиевич] {{ref-ru}} // Праект «Память народа» * [https://www.kino-teatr.ru/kino/screenwriter/sov/44360/ Иван Стаднюк // Кино-Театр. РУ] {{ref-ru}} * [https://litresp.ru/chitat/ru/%D0%A1/stadnyuk-ivan/stranici-biografii Иван Фотиевич Стаднюк. Старницы биографии] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Стаднюк Іван Фоціевіч}} [[Катэгорыя:Пісьменнікі СССР]] [[Катэгорыя:Рускамоўныя пісьменнікі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты СССР]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Драматургі СССР]] [[Катэгорыя:Драматургі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Журналісты СССР]] [[Катэгорыя:Журналісты XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мемуарысты СССР]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Смаленска]] [[Катэгорыя:Палкоўнікі СССР]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]] qyzs1p0cnhg4rhw25gwl9d7vcwswj3k Катастрофа Ан-12 пад Кавалай 0 713205 4164085 4161935 2022-07-24T11:04:42Z DBatura 73587 wikitext text/x-wiki {{Авіякатастрофа | Назва = Катастрофа Ан-12 пад Кавалай | Выява =UR-CIC Antonov An-12BP of Meridian Aviation Enterprise at Birmingham-BHX, 20220409.jpg | Назва выявы =Пацярпелы самалёт за тры месяцы да катастрофы. | Дата = [[16 ліпеня]] [[2022]] | Час =23:00 | Характар =пажар рухавіка | Прычына =<small>усталёўваецца</small> | Месца ={{Сцяг|Грэцыя}} ля падножжа гары Пангей, у 16 км ад [[Кавала|Кавалы]] | Каардынаты = | Загінулыя =8 <small>(усе)</small> | Параненыя = | Выява паветранага судна = | Назва выявы паветранага судна = | Мадэль = [[Ан-12|Ан-12БК]] | Імя самалёта = | Авіякампанія ={{Сцяг|Украіна}} [[Meridian Air Cargo]] | Пункт вылету ={{Сцяг|Сербія}} [[Ніш]] | Прыпынкі ў дарозе ={{Сцяг|Іарданія}} [[Аман (горад)|Аман]]<br>{{Сцяг|Саудаўская Аравія}} [[Эр-Рыяд]]<br>{{Сцяг|Індыя}} [[Ахмедабад]] | Пункт прызначэння ={{Сцяг|Бангладэш}} [[Дака]] | Рэйс =MEM3032 | Бартавы нумар =UR-CIC | Дата выпуску =[[29 студзеня]] [[1971]] <small>(першы палёт)</small> | Пасажыры = | Экіпаж = 8 | Выжыла =0 }} '''Катастрофа Ан-12 пад Кавалай''' — [[авіяцыйная катастрофа]], якая адбылася [[16 ліпеня]] [[2022]] года. Транспартны самалёт [[Ан-12|Ан-12БК]] украінскай авіякампаніі [[Meridian Air Cargo]], які выконваў грузавы рэйс MEM3032 па маршруце [[Ніш]]—[[Аман (горад)|Аман]]—[[Эр-Рыяд]]—[[Ахмедабад]]—[[Дака]], падчас выканання заходу на вымушаную пасадку пасля ўзгарання аднаго з рухавікоў праз некалькі гадзін пасля ўзлёту разбіўся ля падножжа гары Пангей у [[Грэцыя|Грэцыі]]. Загінулі ўсе 8 членаў экіпажа. == Самалёт == Ан-12БК (завадскі нумар 01347701, серыйны 77-01) быў выпушчаны Ташкенцкім авіяцыйным заводам № 84 у студзені 1971 года (першы палёт ажыццявіў 29 студзеня). З кастрычніка 1990 года ў розны час эксплуатаваўся авіякампаніямі «[[Балкан (авіякампанія)|Балкан]]», «[[Уральскія авіялініі]]», [[Vega Air]], [[Scorpion Air]], [[Jupiter Jet]], «[[Гродна (авіякампанія)|Гродна]]». З 2022 года эксплуатаваўся ўкраінскай авіякампаніяй [[Meridiana Air Cargo]], у якой насіў бартавы нумар UR-CIC. На момант катастрофы знаходзіўся ў эксплуатацыі ўжо 51 год і 5 месяцаў, здзейсніў 13 274 цыклы «ўзлёт-пасадка» і налятаў 40 269 гадзін<ref>{{Cite web|url=https://russianplanes.net/reginfo/19464|title=Карточка самолёта: Антонов · Ан-12БК · UR-CIC (зав.н. 01347701) ✈ russianplanes.net ✈ наша авиация|website=russianplanes.net|access-date=2022-07-17}}</ref>. == Экіпаж == На борце знаходзіліся 8 членаў экіпажа, усе — грамадзяне [[Украіна|Украіны]]<ref name=":0">{{Cite web|lang=ru|url=https://meduza.io/news/2022/07/17/v-gretsii-razbilsya-ukrainskiy-gruzovoy-samolet-an-12-na-ego-bortu-nahodilis-12-tonn-opasnyh-materialov|title=В Греции разбился украинский грузовой самолет Ан-12. На его борту находились 12 тонн «опасных материалов»|website=Meduza|access-date=2022-07-17}}</ref>. == Катастрофа == Паводле дадзеных міністра абароны Сербіі Небойшы Стэфановіча, Ан-12БК праводзіў камерцыйны транспартны рэйс MEM3032 па перавозцы сербскай ваеннай абароннай тэхнікі вагой 11,5 тон у Даку ([[Бангладэш]])<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://24tv.ua/padinnya-ukrayinskogo-litaka-gretsiyi-pereviznik-pidtverdiv-zagibel_n2098293|title=Падіння українського літака в Греції: перевізник підтвердив загибель екіпажу|website=24 Канал|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/krushenie-an-12-gretsii-poyavilis-novye-podrobnosti-1658042604.html|title=Крушение Ан-12 в Греции: появились новые подробности|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref>. Пасля вылету з Ніша ([[Сербія]]), самалёт узяў курс на Аман. Рэйс 3032 павінен быў здзейсніць тэхнічныя пасадкі ў Амане ([[Іарданія]]), Эр-Рыядзе ([[Саудаўская Аравія]]) і Ахмедабадзе ([[Індыя]]), пасля чаго прызямліцца ў Дацы. Над [[Эгейскае мора|Эгейскім морам]] адзін з рухавікоў самалёта загарэўся<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/gretsii-razbilsya-transportnyy-samolet-an-1658010271.html|title=В Греции разбился транспортный самолет Ан-12 украинской авиакомпании: что известно|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=gr|url=https://www.ertnews.gr/roi-idiseon/ptosi-aeroskafoys-antonov-dytika-tis-kavalas/|title=Συντριβή Antonov: Περίμετρος ασφαλείας για το «επικίνδυνο» φορτίο 12 τόνων – Επέμβαση με το πρώτο φως της ημέρας|website=ertnews|date=2022-07-16}}</ref>, пасля чаго самалёт падаў сігнал бедства, экіпаж спрабаваў правесці аварыйную пасадку ў [[Кавала|Кавале]], [[Грэцыя]], аднак затым знік з радараў і паваліўся на зямлю ў 16 кіламетрах на захад ад горада<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://focus.ua/uk/world/522430-krushenie-an-12-v-grecii-samolet-perevozil-serbskuyu-voennuyu-tehniku-v-bangladesh|title=Аварія Ан-12 у Греції: літак перевозив сербську військову техніку в Бангладеш|website=ФОКУС|date=2022-07-17|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ua/rus/news/krushenie-an-12-gretsii-bortu-samoleta-mogli-1658040311.html|title=Крушение Ан-12 в Греции: на борту самолета могли находиться боеприпасы|website=РБК-Украина|access-date=2022-07-17}}</ref>, у 40 км ад аэрадрома<ref name=":0" />. Незадоўга да крушэння відавочцы бачылі ў небе агністы шар<ref name=":0" /> Самалёт разбіўся паміж сёламі Антыфіліпі і Палеахоры ў Элефтераполісе. Для тушэння пажару спачатку было накіравана 15 пажарных на 7 машынах. У бліжэйшых населеных пунктах спынена электразабеспячэнне<ref>{{Cite web|lang=uk|url=https://24tv.ua/an-12-rozbivsya-gretsiyi-17-lipnya-2022-shho-vidomo-pro-katastrofu_n2098319|title=Катастрофа українського Ан-12 у Греції: все, що відомо про падіння літака|website=24 Канал|access-date=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|lang=gr|url=https://www.ertnews.gr/frontpage/syntrivi-antonov-stin-kavala-epitopoy-empeirognomones-gia-tychon-epiptoseis-stin-periochi/|title=Συντριβή Antonov στην Καβάλα: Επιτόπου εμπειρογνώμονες για τυχόν επιπτώσεις στην περιοχή|website=ertnews|date=2022-07-17}}</ref>. Раніцай 17 ліпеня [[Міністэрства замежных спраў Украіны|МЗС Украіны]] пацвердзіла колькасць чалавек, якія знаходзіліся на борце рэйса 3032, а таксама наяўнасць «небяспечнага грузу» на борце<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.sud.ua/ru/news/abroad/244312-katastrofa-an-12-v-gretsii-ukraina-podtverdila-kolichestvo-chlenov-ekipazha|title=Катастрофа Ан-12 в Греции: Украина подтвердила количество членов экипажа|website=Судебно-юридическая газета|access-date=2022-07-17}}</ref>. == Рэакцыя == * Спікер МЗС Украіны [[Алег Ігаравіч Нікаленка|Алег Нікаленка]] адзначыў, што меркаванай прычынай катастрофы стала ўзгаранне аднаго з рухавікоў. Пасля катастрофы на базе ўкраінскага консульства ў [[Салонікі|Салоніках]] быў створаны аператыўны штаб. * [[18 ліпеня]] было абвешчана аб планах Грэцыі выступіць з [[дэмарш]]ам супраць сербскага боку з нагоды таго, што Белград не праінфармаваў краіну аб небяспечным грузе<ref>{{Cite web|title=Греція готує демарш Сербії через авіакатастрофу Ан-12|url=https://www.rbc.ua/ukr/news/gretsiya-gotovit-demarsh-serbii-aviakatastrofy-1658157179.html|website=РБК-Украина|accessdate=2022-07-18|language=ru}}</ref>. {{Зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Катастрофы 2022 года]] [[Катэгорыя:Ліпень 2022 года]] [[Катэгорыя:Падзеі 16 ліпеня]] rkd6npsuq3gz2jtki8cj8a3ncy6j721 Чыбіс (лятальны апарат) 0 713405 4164105 4162605 2022-07-24T11:35:52Z DBatura 73587 /* Тэхнічныя характарыстыкі */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Чыбіс | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = Белспецзнештэхніка» і «Сістэмтронікс» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Чыбіс''' (з {{Lang-ru|«кнігаўка»}}) — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны кампаніямі «Белспецзнештэхніка» і «Сістэмтронікс». == Прэзентацыя== Першая публічная дэманстрацыя дрона прайшла на зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2011]]» ў Мінску ў чэрвені [[2011]] года<ref>''Александр Алесин.'' [https://m.delfi.lt/ru/abroad/article.php?id=46991071 ПВО Беларуси принимает на вооружение беспилотники] // Naviny.by : новостной сайт. — 26 июня 2011.</ref> == Функцыянал== БПЛА «Чыбіс» прызначаны для выканання розных задач, у тым ліку<ref name="бнти"/>: * Правядзенне разведкі і кантролю мясцовасці; * Пошук, выяўленне і распазнаванне наземных аб’ектаў * Сачэнне за нерухомымі і рухомымі аб’ектамі; * Складанне фотапланаў мясцовасці. == Тэхнічныя характарыстыкі== {|class="sortable wikitable" ! Параметры||Дадзеныя |- |Даўжыня||2,74 м |- |Размах крылаў||5,76 м |- |Вышыня||1,39 м |- |Максімальная далёкасць радыёканала кіравання | 10 км |- |Максімальная далёкасць перадачы відэаінфармацыі| |10 км |- |Максімальная ўзлётная маса||145 кг |- |Крэйсерская хуткасць палёту||150 км/г |- |Максімальная хуткасць палёту||190 км/г |- |Максімальная далёкасць палёту||705 км |- |Максімальная вышыня палёту||3000<ref name="бнти">[http://www.bnti.ru/des.asp?itm=6425&tbl=09.01. Беспилотный летательный аппарат "Чибис" самолетного типа] // Бюро научно-технической информации, 18 января 2013</ref> —7000<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/chibis-tehnicheskie-harakteristiki-foto Чибис. Технические характеристики. Фото.] // Avia.pro, 28 декабря 2016</ref> м |- |Максімальны час палёту||60 хвіл |- |Максімальная працягласць знаходжання ў рэжыме аўтаномнага палёту||7,5 г |- |Узлёт||з гума-жгутавай катапульты |- |Пасадка || на парашуце |- |Тып авіярухавіка||поршневы |} {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] kkk45fgjzmnlydmelt5bf9ehd60h5e0 4164106 4164105 2022-07-24T11:36:35Z DBatura 73587 /* Тэхнічныя характарыстыкі */ wikitext text/x-wiki {{Картка ЛА | назва = Чыбіс | тып = [[беспілотны лятальны апарат]] | вытворца = | выява = | подпіс = | распрацоўшчык = Белспецзнештэхніка» і «Сістэмтронікс» | канструктар = | першы палёт = | пачатак эксплуатацыі = | канец эксплуатацыі = | статус = | асноўны эксплуатант = {{BLR}} | іншыя эксплуатанты = | гады вытворчасці = | выпушчана адзінак = | кошт распрацоўкі = | кошт адзінкі = | базавая мадэль = | варыянты з асобнымі артыкуламі = | катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Чыбіс''' (з {{Lang-ru|«кнігаўка»}}) — беларускі [[беспілотны лятальны апарат]], распрацаваны кампаніямі «Белспецзнештэхніка» і «Сістэмтронікс». == Прэзентацыя== Першая публічная дэманстрацыя дрона прайшла на зброевай выставе «[[MILEX|MILEX—2011]]» ў Мінску ў чэрвені [[2011]] года<ref>''Александр Алесин.'' [https://m.delfi.lt/ru/abroad/article.php?id=46991071 ПВО Беларуси принимает на вооружение беспилотники] // Naviny.by : новостной сайт. — 26 июня 2011.</ref> == Функцыянал== БПЛА «Чыбіс» прызначаны для выканання розных задач, у тым ліку<ref name="бнти"/>: * Правядзенне разведкі і кантролю мясцовасці; * Пошук, выяўленне і распазнаванне наземных аб’ектаў * Сачэнне за нерухомымі і рухомымі аб’ектамі; * Складанне фотапланаў мясцовасці. == Тэхнічныя характарыстыкі== {|class="sortable wikitable" ! Параметры||Дадзеныя |- |Даўжыня||2,74 м |- |Размах крылаў||5,76 м |- |Вышыня||1,39 м |- |Максімальная далёкасць радыёканала кіравання $|| 10 км |- |Максімальная далёкасць перадачы відэаінфармацыі|| 10 км |- |Максімальная ўзлётная маса||145 кг |- |Крэйсерская хуткасць палёту||150 км/г |- |Максімальная хуткасць палёту||190 км/г |- |Максімальная далёкасць палёту||705 км |- |Максімальная вышыня палёту||3000<ref name="бнти">[http://www.bnti.ru/des.asp?itm=6425&tbl=09.01. Беспилотный летательный аппарат "Чибис" самолетного типа] // Бюро научно-технической информации, 18 января 2013</ref> —7000<ref name="avia">[https://avia.pro/blog/chibis-tehnicheskie-harakteristiki-foto Чибис. Технические характеристики. Фото.] // Avia.pro, 28 декабря 2016</ref> м |- |Максімальны час палёту||60 хвіл |- |Максімальная працягласць знаходжання ў рэжыме аўтаномнага палёту||7,5 г |- |Узлёт||з гума-жгутавай катапульты |- |Пасадка || на парашуце |- |Тып авіярухавіка||поршневы |} {{Зноскі}} {{Беспілотныя апараты Беларусі}} [[Катэгорыя:Беспілотныя лятальныя апараты Беларусі]] mm9igyo0i39aay4vf7tx2djyw6o6x48 Аквапоніка 0 713479 4163789 4163401 2022-07-23T17:51:25Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki [[Выява:Green Age Aquaponics - Armenia 03.jpg|міні|[[Цяпліца]] з аквапонікай ([[Арменія]])]] '''Аквапоніка''' (ад {{lang-la|aqua}} «[[вада]]» і {{lang-gr|πόνος}} «[[праца]]») — комплексная сістэма вытворчасці прадуктаў харчавання праз спалучэнне [[гідрапоніка|гідрапонікі]] і [[аквакультура|аквакультуры]]. == Спасылкі == {{Commonscat|Aquaponics}} * [https://www.acsedu.co.uk/info/agriculture/sustainable-agriculture/the-history-of-aquaponics.aspx The History of Aquaponics - ACS Distance Education] * [https://www.pondtrademag.com/new-advances-in-aquaponics-technology/ New Advances in Aquaponics Technology] * [https://www.urbanorganicyield.com/build-simple-aquaponics-system/ How To Build DIY Backyard Aquaponics System On A Budget] * [https://www.aquanet.com Aquatic Network] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] [[Катэгорыя:Аквакультура]] igo6y8s8by7cf0czft22gqekv2ub1pp 4164117 4163789 2022-07-24T11:53:47Z Frantishak 22737 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki [[Выява:Green Age Aquaponics - Armenia 03.jpg|міні|[[Цяпліца]] з аквапонікай ([[Арменія]])]] '''Аквапоніка''' (ад {{lang-la|aqua}} «[[вада]]» і {{lang-gr|πόνος}} «[[праца]]») — комплексная сістэма вытворчасці прадуктаў харчавання праз спалучэнне [[гідрапоніка|гідрапонікі]] і [[аквакультура|аквакультуры]]. == Спасылкі == {{Commonscat|Aquaponics}} * [https://extendedtribe.com/sustainedharvestfarms/pictures/aquaponics.pdf Aquaponics: a brief history] * [https://www.pondtrademag.com/new-advances-in-aquaponics-technology/ New Advances in Aquaponics Technology] * [https://www.urbanorganicyield.com/build-simple-aquaponics-system/ How To Build DIY Backyard Aquaponics System On A Budget] * [https://www.aquanet.com Aquatic Network] [[Катэгорыя:Раслінаводства]] [[Катэгорыя:Аквакультура]] f453uw68ydaegvq2s4jbnbf91h3tw8q Аляксандр Міхайлавіч Арлоў 0 713500 4163647 4163602 2022-07-23T12:39:36Z Maksim L. 13 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Аляксандр Міхайлавіч Арлоў''', па нараджэнні '''Лейба-Ісаак Лейзеравіч Фельдбін''' (7(19) жніўня 1895{{sfn|Баринов|2022|}}, [[Бабруйск]], [[Мінская губерня]] — 25 сакавіка 1973, [[Кліўленд]], [[Агая]], ЗША) — савецкі разведчык, маёр дзяржаўнай бяспекі (1935). Нелегальны рэзідэнт савецкай разведкі ва [[Францыя|Францыі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Італія|Італіі]] (1933—1937), рэзідэнт [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] і саветнік рэспубліканскага ўрада [[Іспанія|Іспаніі]] па бяспецы (1937—1938). Бацькоўскае прозвішча '''Фельдбейн''' у запісе пра нараджэнні Лейбы-Ісаака скажона на '''Фельдбін{{sfn|Баринов|2022|}}'''. У аддзеле кадраў НКУС улічаны як '''Леў Лазаравіч Нікольскі'''. У ЗША жыў па «дакументах прыкрыцця» на імя '''Аляксандра Міхайлавіча Арлова{{sfn|Баринов|2022|}}''', '''Ігара Канстанцінавіча Берга.''' Імаверна, найвядомейшы перабежчык сярод высокапастаўленых супрацоўнікаў НКУС. У ліпені 1938 года, падчас Вялікага тэрору, з сям’ёй адправіўся з Францыі праз Канаду ўцёк у ЗША, дзе пражыў да смерці. У ЗША Арлоў быў кансультантам ЦРУ. У ЗША падрыхтаваў шэраг публікацый, якія пазней склалі яго мемуарную кнігу «Гісторыя сталінскіх злачынстваў». Цяпер спецыялісты скептычна ацэньваюць мемуары Арлова, лічаць, што значная іх частка з’яўляецца яго вымыслам.{{sfn|Баринов|2022|}} У СССР першая публічная згадка пра Арлова з’явілася толькі 20-21.12.1990 года, калі ў газеце «Труд» пра яго апублікаваны артыкул. Фельдбін да эміграцыі і ўжо ў ЗША містыфікоўваў сваё жыццё. Шмат у біяграфіі Арлова вядома толькі з яго словаў. У зман быў уведзены нават біёграф Арлова, брытанскі гісторык {{нп5|Барыс Барысавіч Валадарскі|Барыс Валадарскі||Boris Volodarsky}}. Асабліва гэта тычыцца ранняга жыцця, Валадарскі ў манаграфіі на амаль 800 старонак прысвяціў гэтым гадам літаральна адзін абзац, менавіта гэтыя звесткі распаўсюджаны ў Інтэрнеце. Барыс Валадарскі карыстаўся маскоўскімі архівамі, але па-за яго аглядам засталося 4 асабістыя справы Арлова-Фельдбіна, якія дазваляюць высветліць некаторыя моманты яго дарэвалюцыйнай біяграфіі.{{sfn|Баринов|2022|}} == Біяграфія == Бацька, мешчанін Эліэзер Сролевіч Фельдбейн, перабраўся ў Бабруйск з мястэчка Пагост Ігуменскага павета. Маці, Геля-Хана Ізраілеўна Зарэцкая, імаверна, ураджэнка Бабруйска.{{sfn|Баринов|2022|}} Барыс Валадарскі называе сям’ю Лейбы «вельмі рэлігійнай». На праўдзе пра жыццё Лейбы нічога не вядома да пачатку Першай сусветнай вайны. Фактычна біяграфія пачынаецца ў верасні 1915 года, калі Фельдбін паступіў у дадатковы клас Чанстахоўскай мужчынскай гімназіі, эвакуіраванай ў падмаскоўнае сяло Чаркізава. Там Фельдбін 17 мая 1916 года атрымаў атэстат.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля школы Лейба меў цвёрды намер паступаць ва ўніверсітэт на юрыдычны факультэт. Аднак вакансій на факультэце не было, ён запісваецца на медыцынскі, каб ужо быць у «ведамстве ўніверсітэта» калі месца на патрэбным факультэце з’явіцца. Адначасова, для падстрахоўкі, у канцы ліпеня 1916 года Лейба паступіў у Лазараўскі інстытут усходніх моў. У жніўні 1916 года ён просіць дазволу вольнаслухачом наведваць заняткі ў Акадэміі жывапісу, скульптуры і дойлідства. Каб зэканоміць на транспарце, Лейба пасяліўся ў самым цэнтры Масквы, на Малой Броннай (37, пазней 20), ва ўпадабаным месцы студэнтаў.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле біяграфіі ў кнізе Валадарскага, Фельдбін правучыўся ў Інстытуце два семестры, але на праўдзе ён сышоў адтуль ужо 28 верасня 1916 года, нават не прыступіў да заняткаў, як толькі з’явілася вакансія на юрыдычным факультэце. Лейба аказаўся на адным курсе са сваім будучым супрацоўнікам па НКУС, выхадцам з Гродна [[Сяргей Шпігельглас|Сяргеем Шпігельгласам]], пазней Фельдбін сцвярджаў, што менавіта Шпігельгласа прыслалі ў Антверпен для яго ліквідацыі, але ён ухіліўся ад сустрэчы.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля года вучобы Фельдбін і Шпігельглас прызваны ў дзейную армію. Фельдбін 2 чэрвеня 1917 года залічаны ў 2-ю Маскоўскую школу прапаршчыкаў. 5 кастрычніка 1917 года паспяхова скончыў курс і быў залічаны малодшым афіцэрам у 85-й пяхотны запасны полк, раскватараваны ў Лефортава. Служба Фельдбіна, аднак, працягвалася толькі паўтара месяца. Ужо пры бальшавіках салдаты не абралі яго на камандзірскую пасаду. Засмучаны Фельдбін 20 лістапада 1917 года падаў прашэнне пра перавод ў рэзерв, а 9 сакавіка 1918 года звольнены з арміі па хваробе.{{sfn|Баринов|2022|}} Ужо ў снежні 1917 года Фельдбін вярнуўся да вучобы і да мая 1918 года даздаў патрэбныя дысцыпліны за 1 курс. Далей пра яго біяграфію ёсць толькі фрагментарныя звесткі.{{sfn|Баринов|2022|}} У анкеце Фёльдбін паказваў, што служыў у асобым аддзеле 12-й арміі, якая ў гэты час знаходзілася на Паўночным Каўказе. Пры гэтым у кароткі перыяд савецкай улады ў Крыме (красавік-чэрвень 1919) Фельдбін быў у Феадосіі. Затым, без указання даты, ідуць Архангельская губУК і асобы аддзел па ахове паўночнай мяжы Рэспублікі. У лютым 1920 года Фельдбін, усё яшчэ лічыўся студэнтам і быў адлічаны па фармальнай прычыне — не падаў ва ўніверсітэт дакументы пра ваенную службу.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле афіцыйнай біяграфіі, у 1921—1924 гадах Фельдбін, тады следчы Вярхоўнага трыбунала УЦВК, вучыўся на юрыдычным аддзяленні факультэта грамадскіх навук МДУ, але на праўдзе ўжо ў ліпені 1922 года, пасля спробы аднавіцца на 2-гі курс, Фельдбін забраў дакументы з МДУ. У студэнцкай справе захавалася пяць розначасовых здымкаў Фельдбіна, напэўна, у маладосці ён любіў фатаграфавацца.{{sfn|Баринов|2022|}} З 1924 года яго дзейнасць Фельдбіна была звязана выключна з АДПУ/НКУС.{{sfn|Баринов|2022|}} == Творчасць == * Alexander Orlov: ''The Secret History of Stalin’s Crimes''. Random House, 1953. (deutsche Ausgabe: ''Kreml-Geheimnisse''. Marienburg-Verlag, Würzburg 1956) ** {{кніга |аўтар = Орлов А. |частка = |загаловак = Тайная история сталинских преступлений |арыгінал = |спасылка = http://krotov.info/lib_sec/15_o/rl/ov.htm |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Всемирное слово |год = 1991 |том = |старонкі = |старонак = 352 |серыя = |isbn = 5-86442-001-8 |тыраж = }} ISBN 978-5-86442-001-0 * Alexander Orlov: ''The Handbook of Intelligence and Guerrilla Warfare''. Ann Arbor, University of Michigan Press, 1963. * Alexander Orlov: ''The March of Time''. St Ermin’s Press, 2004, ISBN 1-903608-05-8. == У літаратуры і мемуарах == * Згадваецца ў рамане [[Эрнэст Хемінгуэй|Эрнэста]] [[Эрнэст Хемінгуэй|Хэмінгуэя]] «[[Па кім звоніць звон]]» пад прозвішчам Варлоў<ref>''Зубов Олег''. [http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html Такой вот странный шпион] {{Wayback|url=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|date=20130829040646}} // Новый мир. — 1996. — № 12.</ref>. * Сустрэчу з Арловым у Іспаніі апісвае Кірыл Хенкін у сваёй кнізе «Паляўнічы уверх нагамі». * Дзейнасць Арлова ў часы Кастрычніцкай рэвалюцыі апісана па архіўных звестках і сведчаннях у кнізе Мікалая Стаўрова «„Вялікія“ ідэі XX стагоддзя» * Дзейнасць Арлова ў Іспаніі з’яўляецца адной з сюжэтных ліній у рамане Максіма Кантара «Падручнік малявання». * ''Брук-Шеферд Гордон''. Судьба советских перебежчиков. — Нью-Йорк—Иерусалим—Париж: Издательство «Время и мы». — 1983. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Абрамов В.|частка=|загаловак=Евреи в КГБ|орыгінал=|спасылка=|адказны=|издание=|месца={{М.}}|выданне=Издатель Быстров|год=2006|том=|старонкі=252—255|старонак=|серыя=|isbn=5-9764-0015-9|тыраж=4000}} * ''Иванян Э. А.'' Орлов Александр // Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII—XX века. — {{М.}}: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0. * {{артыкул|аўтар=Зубов О.|загаловак=Такой вот странный шпион|орыгінал=|спасылка=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|адказны|выданне=Новый мир|тып=журнал|месца={{М.}}|год=1996|выпуск=|том=|нумар=12|старонкі=|isbn=|issn=|doi=}} * {{кніга|аўтар=Петров Н. В., Скоркин К. В.|спасылка=http://www.memo.ru/history/NKVD/kto/index.htm|месца=М.|загаловак=Кто руководил НКВД, 1934—1941: справочник|адказны=под ред. Н. Г Охотина, А. Б. Рогинского|выданне=Звенья|год=1999|старонкі=112|isbn=5-7870-0032-3|тыраж=3000}} * {{кніга|аўтар=Рейфилд Д.|частка=|загаловак=Сталин и его подручные|орыгінал=Stalin and his hangmen|спасылка=|адказны=|месца=М.|выданне=Новое литературное обозрение |год=2008|том=|старонкі=|старонак=500|isbn=978-5-86793-651-8|тыраж=1500|ref=Рейфильд}} * ''Судоплатов П. А.'' [http://www.lib.ru/POLITOLOG/SUDOPLATOW/specoperacii.txt Спецоперации. Лубянка и Кремль. 1930—1950 годы.] — {{М.}}: ОЛМА-ПРЕСС, 1997. * {{кніга|аўтар=Царёв О. И., Костелло Дж.|частка=|загаловак=Роковые иллюзии|орыгінал=|спасылка=|адказны=|месца={{М.}}|выданне=Международные отношения|год=1995|том=|старонкі=|старонак=572}} * {{h|Volodarsky|2015|}}''Boris Volodarsky'' [https://books.google.ru/books/about/Stalin_s_Agent.html?id=tM6SBQAAQBAJ&printsec=frontcover&source=kp_read_button&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Stalin’s Agent: The Life and Death of Alexander Orlov]. — {{N. Y.}}: [[Oxford University Press]], 2015. 832 pages. ISBN 978-0-19-965658-5 == Спасылкі == * {{h|Баринов|2022|}}''Баринов И.'' [https://www.facebook.com/groups/zapisybelarusaveda/posts/761305858351527/ Александр Орлов: чекист из Бобруйска] // Запісы беларусаведа, 22.07.2022. * [http://www.echo.msk.ru/programs/all/520097-echo/ Аляксандр Арлоў, рускі разведчык: дасье] на сайце радыёстанцыі «[[Эхо Москвы|Рэха Масквы]]» * [http://www.hrono.info/biograf/bio_o/orlov_am.html Арлоў Аляксандр Міхайлавіч: Біяграфія] на сайце інтэрнэт-праекта «Хронас» {{DEFAULTSORT:Арлоў Аляксандр Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Разведчыкі СССР]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы з некарэктным выкарыстаннем шаблона Кніга (няправільны код мовы)]] [[Катэгорыя:Артыкулы са сцвярджэннямі без крыніц больш 14 дзён]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Чырвонага Сцяга]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Леніна]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] 61no4c5wso9quzph1kuvlw9ayksi2sz 4163662 4163647 2022-07-23T12:48:41Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Аляксандр Міхайлавіч Арлоў''', па нараджэнні '''Лейба-Ісаак Лейзеравіч Фельдбін''' (7(19) жніўня 1895{{sfn|Баринов|2022|}}, [[Бабруйск]], [[Мінская губерня]] — 25 сакавіка 1973, [[Кліўленд]], [[Агая]], ЗША) — савецкі разведчык, маёр дзяржаўнай бяспекі (1935). Нелегальны рэзідэнт савецкай разведкі ва [[Францыя|Францыі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Італія|Італіі]] (1933—1937), рэзідэнт [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] і саветнік рэспубліканскага ўрада [[Іспанія|Іспаніі]] па бяспецы (1937—1938). Бацькоўскае прозвішча '''Фельдбейн''' у запісе пра нараджэнні Лейбы-Ісаака скажона на '''Фельдбін{{sfn|Баринов|2022|}}'''. У аддзеле кадраў НКУС улічаны як '''Леў Лазаравіч Нікольскі'''. У ЗША жыў па «дакументах прыкрыцця» на імя '''Аляксандра Міхайлавіча Арлова{{sfn|Баринов|2022|}}''', '''Ігара Канстанцінавіча Берга.''' Імаверна, найвядомейшы перабежчык сярод высокапастаўленых супрацоўнікаў НКУС. У ліпені 1938 года, падчас Вялікага тэрору, з сям’ёй з Францыі праз Канаду ўцёк у ЗША, дзе жыў да смерці. У ЗША Арлоў быў кансультантам ЦРУ. У ЗША падрыхтаваў шэраг публікацый, якія пазней склалі яго мемуарную кнігу «Гісторыя сталінскіх злачынстваў». Цяпер спецыялісты скептычна ацэньваюць мемуары Арлова, лічаць, што значная іх частка з’яўляецца яго вымыслам.{{sfn|Баринов|2022|}} У СССР першая публічная згадка пра Арлова з’явілася толькі 20-21.12.1990 года, калі ў газеце «Труд» пра яго апублікаваны артыкул. Фельдбін да эміграцыі і ўжо ў ЗША містыфікоўваў сваё жыццё. Шмат у біяграфіі Арлова вядома толькі з яго словаў. У зман быў уведзены нават біёграф Арлова, брытанскі гісторык {{нп5|Барыс Барысавіч Валадарскі|Барыс Валадарскі||Boris Volodarsky}}. Асабліва гэта тычыцца ранняга жыцця, Валадарскі ў манаграфіі на амаль 800 старонак прысвяціў гэтым гадам літаральна адзін абзац, менавіта гэтыя звесткі распаўсюджаны ў Інтэрнеце. Барыс Валадарскі карыстаўся маскоўскімі архівамі, але па-за яго аглядам засталося 4 асабістыя справы Арлова-Фельдбіна, якія дазваляюць высветліць некаторыя моманты яго дарэвалюцыйнай біяграфіі.{{sfn|Баринов|2022|}} == Біяграфія == Бацька, мешчанін Эліэзер Сролевіч Фельдбейн, перабраўся ў Бабруйск з мястэчка Пагост Ігуменскага павета. Маці, Геля-Хана Ізраілеўна Зарэцкая, імаверна, ураджэнка Бабруйска.{{sfn|Баринов|2022|}} Барыс Валадарскі называе сям’ю Лейбы «вельмі рэлігійнай». На праўдзе пра жыццё Лейбы нічога не вядома да пачатку Першай сусветнай вайны. Фактычна біяграфія пачынаецца ў верасні 1915 года, калі Фельдбін паступіў у дадатковы клас Чанстахоўскай мужчынскай гімназіі, эвакуіраванай ў падмаскоўнае сяло Чаркізава. Там Фельдбін 17 мая 1916 года атрымаў атэстат.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля школы Лейба меў цвёрды намер паступаць ва ўніверсітэт на юрыдычны факультэт. Аднак вакансій на факультэце не было, ён запісваецца на медыцынскі, каб ужо быць у «ведамстве ўніверсітэта» калі месца на патрэбным факультэце з’явіцца. Адначасова, для падстрахоўкі, у канцы ліпеня 1916 года Лейба паступіў у Лазараўскі інстытут усходніх моў. У жніўні 1916 года ён просіць дазволу вольнаслухачом наведваць заняткі ў Акадэміі жывапісу, скульптуры і дойлідства. Каб зэканоміць на транспарце, Лейба пасяліўся ў самым цэнтры Масквы, на Малой Броннай (37, пазней 20), ва ўпадабаным месцы студэнтаў.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле біяграфіі ў кнізе Валадарскага, Фельдбін правучыўся ў Інстытуце два семестры, але на праўдзе ён сышоў адтуль ужо 28 верасня 1916 года, нават не прыступіў да заняткаў, як толькі з’явілася вакансія на юрыдычным факультэце. Лейба аказаўся на адным курсе са сваім будучым супрацоўнікам па НКУС, выхадцам з Гродна [[Сяргей Шпігельглас|Сяргеем Шпігельгласам]], пазней Фельдбін сцвярджаў, што менавіта Шпігельгласа прыслалі ў Антверпен для яго ліквідацыі, але ён ухіліўся ад сустрэчы.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля года вучобы Фельдбін і Шпігельглас прызваны ў дзейную армію. Фельдбін 2 чэрвеня 1917 года залічаны ў 2-ю Маскоўскую школу прапаршчыкаў. 5 кастрычніка 1917 года паспяхова скончыў курс і быў залічаны малодшым афіцэрам у 85-й пяхотны запасны полк, раскватараваны ў Лефортава. Служба Фельдбіна, аднак, працягвалася толькі паўтара месяца. Ужо пры бальшавіках салдаты не абралі яго на камандзірскую пасаду. Засмучаны Фельдбін 20 лістапада 1917 года падаў прашэнне пра перавод ў рэзерв, а 9 сакавіка 1918 года звольнены з арміі па хваробе.{{sfn|Баринов|2022|}} Ужо ў снежні 1917 года Фельдбін вярнуўся да вучобы і да мая 1918 года даздаў патрэбныя дысцыпліны за 1 курс. Далей пра яго біяграфію ёсць толькі фрагментарныя звесткі.{{sfn|Баринов|2022|}} У анкеце Фёльдбін паказваў, што служыў у асобым аддзеле 12-й арміі, якая ў гэты час знаходзілася на Паўночным Каўказе. Пры гэтым у кароткі перыяд савецкай улады ў Крыме (красавік-чэрвень 1919) Фельдбін быў у Феадосіі. Затым, без указання даты, ідуць Архангельская губУК і асобы аддзел па ахове паўночнай мяжы Рэспублікі. У лютым 1920 года Фельдбін, усё яшчэ лічыўся студэнтам і быў адлічаны па фармальнай прычыне — не падаў ва ўніверсітэт дакументы пра ваенную службу.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле афіцыйнай біяграфіі, у 1921—1924 гадах Фельдбін, тады следчы Вярхоўнага трыбунала УЦВК, вучыўся на юрыдычным аддзяленні факультэта грамадскіх навук МДУ, але на праўдзе ўжо ў ліпені 1922 года, пасля спробы аднавіцца на 2-гі курс, Фельдбін забраў дакументы з МДУ. У студэнцкай справе захавалася пяць розначасовых здымкаў Фельдбіна, напэўна, у маладосці ён любіў фатаграфавацца.{{sfn|Баринов|2022|}} З 1924 года яго дзейнасць Фельдбіна была звязана выключна з АДПУ/НКУС.{{sfn|Баринов|2022|}} == Творчасць == * Alexander Orlov: ''The Secret History of Stalin’s Crimes''. Random House, 1953. (deutsche Ausgabe: ''Kreml-Geheimnisse''. Marienburg-Verlag, Würzburg 1956) ** {{кніга |аўтар = Орлов А. |частка = |загаловак = Тайная история сталинских преступлений |арыгінал = |спасылка = http://krotov.info/lib_sec/15_o/rl/ov.htm |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Всемирное слово |год = 1991 |том = |старонкі = |старонак = 352 |серыя = |isbn = 5-86442-001-8 |тыраж = }} ISBN 978-5-86442-001-0 * Alexander Orlov: ''The Handbook of Intelligence and Guerrilla Warfare''. Ann Arbor, University of Michigan Press, 1963. * Alexander Orlov: ''The March of Time''. St Ermin’s Press, 2004, ISBN 1-903608-05-8. == У літаратуры і мемуарах == * Згадваецца ў рамане [[Эрнэст Хемінгуэй|Эрнэста]] [[Эрнэст Хемінгуэй|Хэмінгуэя]] «[[Па кім звоніць звон]]» пад прозвішчам Варлоў<ref>''Зубов Олег''. [http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html Такой вот странный шпион] {{Wayback|url=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|date=20130829040646}} // Новый мир. — 1996. — № 12.</ref>. * Сустрэчу з Арловым у Іспаніі апісвае Кірыл Хенкін у сваёй кнізе «Паляўнічы уверх нагамі». * Дзейнасць Арлова ў часы Кастрычніцкай рэвалюцыі апісана па архіўных звестках і сведчаннях у кнізе Мікалая Стаўрова «„Вялікія“ ідэі XX стагоддзя» * Дзейнасць Арлова ў Іспаніі з’яўляецца адной з сюжэтных ліній у рамане Максіма Кантара «Падручнік малявання». * ''Брук-Шеферд Гордон''. Судьба советских перебежчиков. — Нью-Йорк—Иерусалим—Париж: Издательство «Время и мы». — 1983. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Абрамов В.|частка=|загаловак=Евреи в КГБ|орыгінал=|спасылка=|адказны=|издание=|месца={{М.}}|выданне=Издатель Быстров|год=2006|том=|старонкі=252—255|старонак=|серыя=|isbn=5-9764-0015-9|тыраж=4000}} * ''Иванян Э. А.'' Орлов Александр // Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII—XX века. — {{М.}}: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0. * {{артыкул|аўтар=Зубов О.|загаловак=Такой вот странный шпион|орыгінал=|спасылка=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|адказны|выданне=Новый мир|тып=журнал|месца={{М.}}|год=1996|выпуск=|том=|нумар=12|старонкі=|isbn=|issn=|doi=}} * {{кніга|аўтар=Петров Н. В., Скоркин К. В.|спасылка=http://www.memo.ru/history/NKVD/kto/index.htm|месца=М.|загаловак=Кто руководил НКВД, 1934—1941: справочник|адказны=под ред. Н. Г Охотина, А. Б. Рогинского|выданне=Звенья|год=1999|старонкі=112|isbn=5-7870-0032-3|тыраж=3000}} * {{кніга|аўтар=Рейфилд Д.|частка=|загаловак=Сталин и его подручные|орыгінал=Stalin and his hangmen|спасылка=|адказны=|месца=М.|выданне=Новое литературное обозрение |год=2008|том=|старонкі=|старонак=500|isbn=978-5-86793-651-8|тыраж=1500|ref=Рейфильд}} * ''Судоплатов П. А.'' [http://www.lib.ru/POLITOLOG/SUDOPLATOW/specoperacii.txt Спецоперации. Лубянка и Кремль. 1930—1950 годы.] — {{М.}}: ОЛМА-ПРЕСС, 1997. * {{кніга|аўтар=Царёв О. И., Костелло Дж.|частка=|загаловак=Роковые иллюзии|орыгінал=|спасылка=|адказны=|месца={{М.}}|выданне=Международные отношения|год=1995|том=|старонкі=|старонак=572}} * {{h|Volodarsky|2015|}}''Boris Volodarsky'' [https://books.google.ru/books/about/Stalin_s_Agent.html?id=tM6SBQAAQBAJ&printsec=frontcover&source=kp_read_button&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Stalin’s Agent: The Life and Death of Alexander Orlov]. — {{N. Y.}}: [[Oxford University Press]], 2015. 832 pages. ISBN 978-0-19-965658-5 == Спасылкі == * {{h|Баринов|2022|}}''Баринов И.'' [https://www.facebook.com/groups/zapisybelarusaveda/posts/761305858351527/ Александр Орлов: чекист из Бобруйска] // Запісы беларусаведа, 22.07.2022. * [http://www.echo.msk.ru/programs/all/520097-echo/ Аляксандр Арлоў, рускі разведчык: дасье] на сайце радыёстанцыі «[[Эхо Москвы|Рэха Масквы]]» * [http://www.hrono.info/biograf/bio_o/orlov_am.html Арлоў Аляксандр Міхайлавіч: Біяграфія] на сайце інтэрнэт-праекта «Хронас» {{DEFAULTSORT:Арлоў Аляксандр Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Разведчыкі СССР]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы з некарэктным выкарыстаннем шаблона Кніга (няправільны код мовы)]] [[Катэгорыя:Артыкулы са сцвярджэннямі без крыніц больш 14 дзён]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Чырвонага Сцяга]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Леніна]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] c87pxw909c046hjxc5dvn4ltdnc04oz 4163684 4163662 2022-07-23T13:15:27Z Maksim L. 13 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Аляксандр Міхайлавіч Арлоў''', па нараджэнні '''Лейба-Ісаак Лейзеравіч Фельдбін''' (7(19) жніўня 1895{{sfn|Баринов|2022|}}, [[Бабруйск]], [[Мінская губерня]] — 25 сакавіка 1973, [[Кліўленд]], [[Агая]], ЗША) — савецкі разведчык, маёр дзяржаўнай бяспекі (1935). Нелегальны рэзідэнт савецкай разведкі ва [[Францыя|Францыі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Італія|Італіі]] (1933—1937), рэзідэнт [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] і саветнік рэспубліканскага ўрада [[Іспанія|Іспаніі]] па бяспецы (1937—1938). Бацькоўскае прозвішча '''Фельдбейн''' у запісе пра нараджэнні Лейбы-Ісаака скажона на '''Фельдбін{{sfn|Баринов|2022|}}'''. У аддзеле кадраў НКУС улічаны як '''Леў Лазаравіч Нікольскі'''. У ЗША жыў па «дакументах прыкрыцця» на імя '''Аляксандра Міхайлавіча Арлова{{sfn|Баринов|2022|}}''', '''Ігара Канстанцінавіча Берга.''' Імаверна, найвядомейшы перабежчык сярод высокапастаўленых супрацоўнікаў НКУС. У ліпені 1938 года, падчас Вялікага тэрору, з сям’ёй з Францыі праз Канаду ўцёк у ЗША, дзе жыў да смерці. У ЗША Арлоў быў кансультантам ЦРУ. У ЗША падрыхтаваў шэраг публікацый, якія пазней склалі яго мемуарную кнігу «Гісторыя сталінскіх злачынстваў». Цяпер спецыялісты скептычна ацэньваюць мемуары Арлова, лічаць, што значная іх частка з’яўляецца яго вымыслам.{{sfn|Баринов|2022|}} У СССР першая публічная згадка пра Арлова з’явілася толькі 20-21.12.1990 года, калі ў газеце «Труд» пра яго апублікаваны артыкул. Фельдбін да эміграцыі і ўжо ў ЗША містыфікоўваў сваё жыццё. Шмат у біяграфіі Арлова вядома толькі з яго словаў. У зман быў уведзены нават біёграф Арлова, брытанскі гісторык {{нп5|Барыс Барысавіч Валадарскі|Барыс Валадарскі||Boris Volodarsky}}. Асабліва гэта тычыцца ранняга жыцця, Валадарскі ў манаграфіі на амаль 800 старонак прысвяціў гэтым гадам літаральна адзін абзац, менавіта гэтыя звесткі распаўсюджаны ў Інтэрнеце. Барыс Валадарскі карыстаўся маскоўскімі архівамі, але па-за яго аглядам засталося 4 асабістыя справы Арлова-Фельдбіна, якія дазваляюць высветліць некаторыя моманты яго дарэвалюцыйнай біяграфіі.{{sfn|Баринов|2022|}} == Біяграфія == Бацька, мешчанін Эліэзер Сролевіч Фельдбейн, перабраўся ў Бабруйск з мястэчка Пагост Ігуменскага павета. Маці, Геля-Хана Ізраілеўна Зарэцкая, імаверна, ураджэнка Бабруйска.{{sfn|Баринов|2022|}} Барыс Валадарскі называе сям’ю Лейбы «вельмі рэлігійнай». На праўдзе пра жыццё Лейбы нічога не вядома да пачатку Першай сусветнай вайны. Фактычна біяграфія пачынаецца ў верасні 1915 года, калі Фельдбін паступіў у дадатковы клас Чанстахоўскай мужчынскай гімназіі, эвакуіраванай ў падмаскоўнае сяло Чаркізава. Там Фельдбін 17 мая 1916 года атрымаў атэстат.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля школы Лейба меў цвёрды намер паступаць ва ўніверсітэт на юрыдычны факультэт. Аднак вакансій на факультэце не было, ён запісваецца на медыцынскі, каб ужо быць у «ведамстве ўніверсітэта» калі месца на патрэбным факультэце з’явіцца. Адначасова, для падстрахоўкі, у канцы ліпеня 1916 года Лейба паступіў у Лазараўскі інстытут усходніх моў. У жніўні 1916 года ён просіць дазволу вольнаслухачом наведваць заняткі ў Акадэміі жывапісу, скульптуры і дойлідства. Каб зэканоміць на транспарце, Лейба пасяліўся ў самым цэнтры Масквы, на Малой Броннай (37, пазней 20), ва ўпадабаным месцы студэнтаў.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле біяграфіі ў кнізе Валадарскага, Фельдбін правучыўся ў Інстытуце два семестры, але на праўдзе ён сышоў адтуль ужо 28 верасня 1916 года, нават не прыступіў да заняткаў, як толькі з’явілася вакансія на юрыдычным факультэце. Лейба аказаўся на адным курсе са сваім будучым супрацоўнікам па НКУС, выхадцам з Гродна [[Сяргей Шпігельглас|Сяргеем Шпігельгласам]], пазней Фельдбін сцвярджаў, што менавіта Шпігельгласа прыслалі ў Антверпен для яго ліквідацыі, але ён ухіліўся ад сустрэчы.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля года вучобы Фельдбін і Шпігельглас прызваны ў дзейную армію. Фельдбін 2 чэрвеня 1917 года залічаны ў 2-ю Маскоўскую школу прапаршчыкаў. 5 кастрычніка 1917 года паспяхова скончыў курс і быў залічаны малодшым афіцэрам у 85-й пяхотны запасны полк, раскватараваны ў Лефортава. Служба Фельдбіна, аднак, працягвалася толькі паўтара месяца. Ужо пры бальшавіках салдаты не абралі яго на камандзірскую пасаду. Засмучаны Фельдбін 20 лістапада 1917 года падаў прашэнне пра перавод ў рэзерв, а 9 сакавіка 1918 года звольнены з арміі па хваробе.{{sfn|Баринов|2022|}} Ужо ў снежні 1917 года Фельдбін вярнуўся да вучобы і да мая 1918 года даздаў патрэбныя дысцыпліны за 1 курс. Далей пра яго біяграфію ёсць толькі фрагментарныя звесткі.{{sfn|Баринов|2022|}} У анкеце Фёльдбін паказваў, што служыў у асобым аддзеле 12-й арміі, якая ў гэты час знаходзілася на Паўночным Каўказе. Пры гэтым у кароткі перыяд савецкай улады ў Крыме (красавік-чэрвень 1919) Фельдбін быў у Феадосіі. Затым, без указання даты, ідуць Архангельская губНК і асобы аддзел па ахове паўночнай мяжы Рэспублікі. У лютым 1920 года Фельдбін, усё яшчэ лічыўся студэнтам і быў адлічаны па фармальнай прычыне — не падаў ва ўніверсітэт дакументы пра вайсковую службу.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле афіцыйнай біяграфіі, у 1921—1924 гадах Фельдбін, тым часам следчы Вярхоўнага трыбунала УЦВК, вучыўся на юрыдычным аддзяленні факультэта грамадскіх навук МДУ, але на праўдзе ўжо ў ліпені 1922 года, пасля спробы аднавіцца на 2-гі курс, Фельдбін забраў дакументы з МДУ. У студэнцкай справе захавалася пяць розначасовых здымкаў Фельдбіна, напэўна, у маладосці ён любіў фатаграфавацца.{{sfn|Баринов|2022|}} З 1924 года дзейнасць Фельдбіна звязана выключна з АДПУ/НКУС.{{sfn|Баринов|2022|}} == Творчасць == * Alexander Orlov: ''The Secret History of Stalin’s Crimes''. Random House, 1953. (deutsche Ausgabe: ''Kreml-Geheimnisse''. Marienburg-Verlag, Würzburg 1956) ** {{кніга |аўтар = Орлов А. |частка = |загаловак = Тайная история сталинских преступлений |арыгінал = |спасылка = http://krotov.info/lib_sec/15_o/rl/ov.htm |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Всемирное слово |год = 1991 |том = |старонкі = |старонак = 352 |серыя = |isbn = 5-86442-001-8 |тыраж = }} ISBN 978-5-86442-001-0 * Alexander Orlov: ''The Handbook of Intelligence and Guerrilla Warfare''. Ann Arbor, University of Michigan Press, 1963. * Alexander Orlov: ''The March of Time''. St Ermin’s Press, 2004, ISBN 1-903608-05-8. == У літаратуры і мемуарах == * Згадваецца ў рамане [[Эрнэст Хемінгуэй|Эрнэста]] [[Эрнэст Хемінгуэй|Хэмінгуэя]] «[[Па кім звоніць звон]]» пад прозвішчам Варлоў<ref>''Зубов Олег''. [http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html Такой вот странный шпион] {{Wayback|url=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|date=20130829040646}} // Новый мир. — 1996. — № 12.</ref>. * Сустрэчу з Арловым у Іспаніі апісвае Кірыл Хенкін у сваёй кнізе «Паляўнічы уверх нагамі». * Дзейнасць Арлова ў часы Кастрычніцкай рэвалюцыі апісана па архіўных звестках і сведчаннях у кнізе Мікалая Стаўрова «„Вялікія“ ідэі XX стагоддзя» * Дзейнасць Арлова ў Іспаніі з’яўляецца адной з сюжэтных ліній у рамане Максіма Кантара «Падручнік малявання». * ''Брук-Шеферд Гордон''. Судьба советских перебежчиков. — Нью-Йорк—Иерусалим—Париж: Издательство «Время и мы». — 1983. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Абрамов В.|частка=|загаловак=Евреи в КГБ|орыгінал=|спасылка=|адказны=|издание=|месца={{М.}}|выданне=Издатель Быстров|год=2006|том=|старонкі=252—255|старонак=|серыя=|isbn=5-9764-0015-9|тыраж=4000}} * ''Иванян Э. А.'' Орлов Александр // Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII—XX века. — {{М.}}: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0. * {{артыкул|аўтар=Зубов О.|загаловак=Такой вот странный шпион|орыгінал=|спасылка=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|адказны|выданне=Новый мир|тып=журнал|месца={{М.}}|год=1996|выпуск=|том=|нумар=12|старонкі=|isbn=|issn=|doi=}} * {{кніга|аўтар=Петров Н. В., Скоркин К. В.|спасылка=http://www.memo.ru/history/NKVD/kto/index.htm|месца=М.|загаловак=Кто руководил НКВД, 1934—1941: справочник|адказны=под ред. Н. Г Охотина, А. Б. Рогинского|выданне=Звенья|год=1999|старонкі=112|isbn=5-7870-0032-3|тыраж=3000}} * {{кніга|аўтар=Рейфилд Д.|частка=|загаловак=Сталин и его подручные|орыгінал=Stalin and his hangmen|спасылка=|адказны=|месца=М.|выданне=Новое литературное обозрение |год=2008|том=|старонкі=|старонак=500|isbn=978-5-86793-651-8|тыраж=1500|ref=Рейфильд}} * ''Судоплатов П. А.'' [http://www.lib.ru/POLITOLOG/SUDOPLATOW/specoperacii.txt Спецоперации. Лубянка и Кремль. 1930—1950 годы.] — {{М.}}: ОЛМА-ПРЕСС, 1997. * {{кніга|аўтар=Царёв О. И., Костелло Дж.|частка=|загаловак=Роковые иллюзии|орыгінал=|спасылка=|адказны=|месца={{М.}}|выданне=Международные отношения|год=1995|том=|старонкі=|старонак=572}} * {{h|Volodarsky|2015|}}''Boris Volodarsky'' [https://books.google.ru/books/about/Stalin_s_Agent.html?id=tM6SBQAAQBAJ&printsec=frontcover&source=kp_read_button&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Stalin’s Agent: The Life and Death of Alexander Orlov]. — {{N. Y.}}: [[Oxford University Press]], 2015. 832 pages. ISBN 978-0-19-965658-5 == Спасылкі == * {{h|Баринов|2022|}}''Баринов И.'' [https://www.facebook.com/groups/zapisybelarusaveda/posts/761305858351527/ Александр Орлов: чекист из Бобруйска] // Запісы беларусаведа, 22.07.2022. * [http://www.echo.msk.ru/programs/all/520097-echo/ Аляксандр Арлоў, рускі разведчык: дасье] на сайце радыёстанцыі «[[Эхо Москвы|Рэха Масквы]]» * [http://www.hrono.info/biograf/bio_o/orlov_am.html Арлоў Аляксандр Міхайлавіч: Біяграфія] на сайце інтэрнэт-праекта «Хронас» {{DEFAULTSORT:Арлоў Аляксандр Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Разведчыкі СССР]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы з некарэктным выкарыстаннем шаблона Кніга (няправільны код мовы)]] [[Катэгорыя:Артыкулы са сцвярджэннямі без крыніц больш 14 дзён]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Чырвонага Сцяга]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Леніна]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] 3pmaq2lpgwug758v2kqu3ug4n32veqk 4163687 4163684 2022-07-23T13:18:59Z Maksim L. 13 /* У літаратуры і мемуарах */ wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Аляксандр Міхайлавіч Арлоў''', па нараджэнні '''Лейба-Ісаак Лейзеравіч Фельдбін''' (7(19) жніўня 1895{{sfn|Баринов|2022|}}, [[Бабруйск]], [[Мінская губерня]] — 25 сакавіка 1973, [[Кліўленд]], [[Агая]], ЗША) — савецкі разведчык, маёр дзяржаўнай бяспекі (1935). Нелегальны рэзідэнт савецкай разведкі ва [[Францыя|Францыі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Італія|Італіі]] (1933—1937), рэзідэнт [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] і саветнік рэспубліканскага ўрада [[Іспанія|Іспаніі]] па бяспецы (1937—1938). Бацькоўскае прозвішча '''Фельдбейн''' у запісе пра нараджэнні Лейбы-Ісаака скажона на '''Фельдбін{{sfn|Баринов|2022|}}'''. У аддзеле кадраў НКУС улічаны як '''Леў Лазаравіч Нікольскі'''. У ЗША жыў па «дакументах прыкрыцця» на імя '''Аляксандра Міхайлавіча Арлова{{sfn|Баринов|2022|}}''', '''Ігара Канстанцінавіча Берга.''' Імаверна, найвядомейшы перабежчык сярод высокапастаўленых супрацоўнікаў НКУС. У ліпені 1938 года, падчас Вялікага тэрору, з сям’ёй з Францыі праз Канаду ўцёк у ЗША, дзе жыў да смерці. У ЗША Арлоў быў кансультантам ЦРУ. У ЗША падрыхтаваў шэраг публікацый, якія пазней склалі яго мемуарную кнігу «Гісторыя сталінскіх злачынстваў». Цяпер спецыялісты скептычна ацэньваюць мемуары Арлова, лічаць, што значная іх частка з’яўляецца яго вымыслам.{{sfn|Баринов|2022|}} У СССР першая публічная згадка пра Арлова з’явілася толькі 20-21.12.1990 года, калі ў газеце «Труд» пра яго апублікаваны артыкул. Фельдбін да эміграцыі і ўжо ў ЗША містыфікоўваў сваё жыццё. Шмат у біяграфіі Арлова вядома толькі з яго словаў. У зман быў уведзены нават біёграф Арлова, брытанскі гісторык {{нп5|Барыс Барысавіч Валадарскі|Барыс Валадарскі||Boris Volodarsky}}. Асабліва гэта тычыцца ранняга жыцця, Валадарскі ў манаграфіі на амаль 800 старонак прысвяціў гэтым гадам літаральна адзін абзац, менавіта гэтыя звесткі распаўсюджаны ў Інтэрнеце. Барыс Валадарскі карыстаўся маскоўскімі архівамі, але па-за яго аглядам засталося 4 асабістыя справы Арлова-Фельдбіна, якія дазваляюць высветліць некаторыя моманты яго дарэвалюцыйнай біяграфіі.{{sfn|Баринов|2022|}} == Біяграфія == Бацька, мешчанін Эліэзер Сролевіч Фельдбейн, перабраўся ў Бабруйск з мястэчка Пагост Ігуменскага павета. Маці, Геля-Хана Ізраілеўна Зарэцкая, імаверна, ураджэнка Бабруйска.{{sfn|Баринов|2022|}} Барыс Валадарскі называе сям’ю Лейбы «вельмі рэлігійнай». На праўдзе пра жыццё Лейбы нічога не вядома да пачатку Першай сусветнай вайны. Фактычна біяграфія пачынаецца ў верасні 1915 года, калі Фельдбін паступіў у дадатковы клас Чанстахоўскай мужчынскай гімназіі, эвакуіраванай ў падмаскоўнае сяло Чаркізава. Там Фельдбін 17 мая 1916 года атрымаў атэстат.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля школы Лейба меў цвёрды намер паступаць ва ўніверсітэт на юрыдычны факультэт. Аднак вакансій на факультэце не было, ён запісваецца на медыцынскі, каб ужо быць у «ведамстве ўніверсітэта» калі месца на патрэбным факультэце з’явіцца. Адначасова, для падстрахоўкі, у канцы ліпеня 1916 года Лейба паступіў у Лазараўскі інстытут усходніх моў. У жніўні 1916 года ён просіць дазволу вольнаслухачом наведваць заняткі ў Акадэміі жывапісу, скульптуры і дойлідства. Каб зэканоміць на транспарце, Лейба пасяліўся ў самым цэнтры Масквы, на Малой Броннай (37, пазней 20), ва ўпадабаным месцы студэнтаў.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле біяграфіі ў кнізе Валадарскага, Фельдбін правучыўся ў Інстытуце два семестры, але на праўдзе ён сышоў адтуль ужо 28 верасня 1916 года, нават не прыступіў да заняткаў, як толькі з’явілася вакансія на юрыдычным факультэце. Лейба аказаўся на адным курсе са сваім будучым супрацоўнікам па НКУС, выхадцам з Гродна [[Сяргей Шпігельглас|Сяргеем Шпігельгласам]], пазней Фельдбін сцвярджаў, што менавіта Шпігельгласа прыслалі ў Антверпен для яго ліквідацыі, але ён ухіліўся ад сустрэчы.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля года вучобы Фельдбін і Шпігельглас прызваны ў дзейную армію. Фельдбін 2 чэрвеня 1917 года залічаны ў 2-ю Маскоўскую школу прапаршчыкаў. 5 кастрычніка 1917 года паспяхова скончыў курс і быў залічаны малодшым афіцэрам у 85-й пяхотны запасны полк, раскватараваны ў Лефортава. Служба Фельдбіна, аднак, працягвалася толькі паўтара месяца. Ужо пры бальшавіках салдаты не абралі яго на камандзірскую пасаду. Засмучаны Фельдбін 20 лістапада 1917 года падаў прашэнне пра перавод ў рэзерв, а 9 сакавіка 1918 года звольнены з арміі па хваробе.{{sfn|Баринов|2022|}} Ужо ў снежні 1917 года Фельдбін вярнуўся да вучобы і да мая 1918 года даздаў патрэбныя дысцыпліны за 1 курс. Далей пра яго біяграфію ёсць толькі фрагментарныя звесткі.{{sfn|Баринов|2022|}} У анкеце Фёльдбін паказваў, што служыў у асобым аддзеле 12-й арміі, якая ў гэты час знаходзілася на Паўночным Каўказе. Пры гэтым у кароткі перыяд савецкай улады ў Крыме (красавік-чэрвень 1919) Фельдбін быў у Феадосіі. Затым, без указання даты, ідуць Архангельская губНК і асобы аддзел па ахове паўночнай мяжы Рэспублікі. У лютым 1920 года Фельдбін, усё яшчэ лічыўся студэнтам і быў адлічаны па фармальнай прычыне — не падаў ва ўніверсітэт дакументы пра вайсковую службу.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле афіцыйнай біяграфіі, у 1921—1924 гадах Фельдбін, тым часам следчы Вярхоўнага трыбунала УЦВК, вучыўся на юрыдычным аддзяленні факультэта грамадскіх навук МДУ, але на праўдзе ўжо ў ліпені 1922 года, пасля спробы аднавіцца на 2-гі курс, Фельдбін забраў дакументы з МДУ. У студэнцкай справе захавалася пяць розначасовых здымкаў Фельдбіна, напэўна, у маладосці ён любіў фатаграфавацца.{{sfn|Баринов|2022|}} З 1924 года дзейнасць Фельдбіна звязана выключна з АДПУ/НКУС.{{sfn|Баринов|2022|}} == Творчасць == * Alexander Orlov: ''The Secret History of Stalin’s Crimes''. Random House, 1953. (deutsche Ausgabe: ''Kreml-Geheimnisse''. Marienburg-Verlag, Würzburg 1956) ** {{кніга |аўтар = Орлов А. |частка = |загаловак = Тайная история сталинских преступлений |арыгінал = |спасылка = http://krotov.info/lib_sec/15_o/rl/ov.htm |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Всемирное слово |год = 1991 |том = |старонкі = |старонак = 352 |серыя = |isbn = 5-86442-001-8 |тыраж = }} ISBN 978-5-86442-001-0 * Alexander Orlov: ''The Handbook of Intelligence and Guerrilla Warfare''. Ann Arbor, University of Michigan Press, 1963. * Alexander Orlov: ''The March of Time''. St Ermin’s Press, 2004, ISBN 1-903608-05-8. == У літаратуры і мемуарах == * Згадваецца ў рамане [[Эрнэст Хемінгуэй|Эрнэста]] [[Эрнэст Хемінгуэй|Хэмінгуэя]] «[[Па кім звоніць звон]]» пад прозвішчам Варлоў<ref>''Зубов Олег''. [http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html Такой вот странный шпион] {{Wayback|url=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|date=20130829040646}} // Новый мир. — 1996. — № 12.</ref>. * Згадваецца [[Оруэл]]ам у Homage to Catalonia. * Сустрэчу з Арловым у Іспаніі апісвае Кірыл Хенкін у сваёй кнізе «Паляўнічы уверх нагамі». * Дзейнасць Арлова ў часы Кастрычніцкай рэвалюцыі апісана па архіўных звестках і сведчаннях у кнізе Мікалая Стаўрова «„Вялікія“ ідэі XX стагоддзя» * Дзейнасць Арлова ў Іспаніі з’яўляецца адной з сюжэтных ліній у рамане Максіма Кантара «Падручнік малявання». * ''Брук-Шеферд Гордон''. Судьба советских перебежчиков. — Нью-Йорк—Иерусалим—Париж: Издательство «Время и мы». — 1983. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Абрамов В.|частка=|загаловак=Евреи в КГБ|орыгінал=|спасылка=|адказны=|издание=|месца={{М.}}|выданне=Издатель Быстров|год=2006|том=|старонкі=252—255|старонак=|серыя=|isbn=5-9764-0015-9|тыраж=4000}} * ''Иванян Э. А.'' Орлов Александр // Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII—XX века. — {{М.}}: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0. * {{артыкул|аўтар=Зубов О.|загаловак=Такой вот странный шпион|орыгінал=|спасылка=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|адказны|выданне=Новый мир|тып=журнал|месца={{М.}}|год=1996|выпуск=|том=|нумар=12|старонкі=|isbn=|issn=|doi=}} * {{кніга|аўтар=Петров Н. В., Скоркин К. В.|спасылка=http://www.memo.ru/history/NKVD/kto/index.htm|месца=М.|загаловак=Кто руководил НКВД, 1934—1941: справочник|адказны=под ред. Н. Г Охотина, А. Б. Рогинского|выданне=Звенья|год=1999|старонкі=112|isbn=5-7870-0032-3|тыраж=3000}} * {{кніга|аўтар=Рейфилд Д.|частка=|загаловак=Сталин и его подручные|орыгінал=Stalin and his hangmen|спасылка=|адказны=|месца=М.|выданне=Новое литературное обозрение |год=2008|том=|старонкі=|старонак=500|isbn=978-5-86793-651-8|тыраж=1500|ref=Рейфильд}} * ''Судоплатов П. А.'' [http://www.lib.ru/POLITOLOG/SUDOPLATOW/specoperacii.txt Спецоперации. Лубянка и Кремль. 1930—1950 годы.] — {{М.}}: ОЛМА-ПРЕСС, 1997. * {{кніга|аўтар=Царёв О. И., Костелло Дж.|частка=|загаловак=Роковые иллюзии|орыгінал=|спасылка=|адказны=|месца={{М.}}|выданне=Международные отношения|год=1995|том=|старонкі=|старонак=572}} * {{h|Volodarsky|2015|}}''Boris Volodarsky'' [https://books.google.ru/books/about/Stalin_s_Agent.html?id=tM6SBQAAQBAJ&printsec=frontcover&source=kp_read_button&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Stalin’s Agent: The Life and Death of Alexander Orlov]. — {{N. Y.}}: [[Oxford University Press]], 2015. 832 pages. ISBN 978-0-19-965658-5 == Спасылкі == * {{h|Баринов|2022|}}''Баринов И.'' [https://www.facebook.com/groups/zapisybelarusaveda/posts/761305858351527/ Александр Орлов: чекист из Бобруйска] // Запісы беларусаведа, 22.07.2022. * [http://www.echo.msk.ru/programs/all/520097-echo/ Аляксандр Арлоў, рускі разведчык: дасье] на сайце радыёстанцыі «[[Эхо Москвы|Рэха Масквы]]» * [http://www.hrono.info/biograf/bio_o/orlov_am.html Арлоў Аляксандр Міхайлавіч: Біяграфія] на сайце інтэрнэт-праекта «Хронас» {{DEFAULTSORT:Арлоў Аляксандр Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Разведчыкі СССР]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы з некарэктным выкарыстаннем шаблона Кніга (няправільны код мовы)]] [[Катэгорыя:Артыкулы са сцвярджэннямі без крыніц больш 14 дзён]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Чырвонага Сцяга]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Леніна]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] o652jlft56fmdsfhiu875ib8sm155pr 4163723 4163687 2022-07-23T14:35:50Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Арлоў}} {{Дзяржаўны дзеяч}} '''Аляксандр Міхайлавіч Арлоў''', па нараджэнні '''Лейба-Ісаак Лейзеравіч Фельдбін''' (7(19) жніўня 1895{{sfn|Баринов|2022|}}, [[Бабруйск]], [[Мінская губерня]] — 25 сакавіка 1973, [[Кліўленд]], [[Агая]], ЗША) — савецкі разведчык, маёр дзяржаўнай бяспекі (1935). Нелегальны рэзідэнт савецкай разведкі ва [[Францыя|Францыі]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Італія|Італіі]] (1933—1937), рэзідэнт [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКУС]] і саветнік рэспубліканскага ўрада [[Іспанія|Іспаніі]] па бяспецы (1937—1938). Бацькоўскае прозвішча '''Фельдбейн''' у запісе пра нараджэнні Лейбы-Ісаака скажона на '''Фельдбін{{sfn|Баринов|2022|}}'''. У аддзеле кадраў НКУС улічаны як '''Леў Лазаравіч Нікольскі'''. У ЗША жыў па «дакументах прыкрыцця» на імя '''Аляксандра Міхайлавіча Арлова{{sfn|Баринов|2022|}}''', '''Ігара Канстанцінавіча Берга.''' Імаверна, найвядомейшы перабежчык сярод высокапастаўленых супрацоўнікаў НКУС. У ліпені 1938 года, падчас Вялікага тэрору, з сям’ёй з Францыі праз Канаду ўцёк у ЗША, дзе жыў да смерці. У ЗША Арлоў быў кансультантам ЦРУ. У ЗША падрыхтаваў шэраг публікацый, якія пазней склалі яго мемуарную кнігу «Гісторыя сталінскіх злачынстваў». Цяпер спецыялісты скептычна ацэньваюць мемуары Арлова, лічаць, што значная іх частка з’яўляецца яго вымыслам.{{sfn|Баринов|2022|}} У СССР першая публічная згадка пра Арлова з’явілася толькі 20-21.12.1990 года, калі ў газеце «Труд» пра яго апублікаваны артыкул. Фельдбін да эміграцыі і ўжо ў ЗША містыфікоўваў сваё жыццё. Шмат у біяграфіі Арлова вядома толькі з яго словаў. У зман быў уведзены нават біёграф Арлова, брытанскі гісторык {{нп5|Барыс Барысавіч Валадарскі|Барыс Валадарскі||Boris Volodarsky}}. Асабліва гэта тычыцца ранняга жыцця, Валадарскі ў манаграфіі на амаль 800 старонак прысвяціў гэтым гадам літаральна адзін абзац, менавіта гэтыя звесткі распаўсюджаны ў Інтэрнеце. Барыс Валадарскі карыстаўся маскоўскімі архівамі, але па-за яго аглядам засталося 4 асабістыя справы Арлова-Фельдбіна, якія дазваляюць высветліць некаторыя моманты яго дарэвалюцыйнай біяграфіі.{{sfn|Баринов|2022|}} == Біяграфія == Бацька, мешчанін Эліэзер Сролевіч Фельдбейн, перабраўся ў Бабруйск з мястэчка Пагост Ігуменскага павета. Маці, Геля-Хана Ізраілеўна Зарэцкая, імаверна, ураджэнка Бабруйска.{{sfn|Баринов|2022|}} Барыс Валадарскі называе сям’ю Лейбы «вельмі рэлігійнай». На праўдзе пра жыццё Лейбы нічога не вядома да пачатку Першай сусветнай вайны. Фактычна біяграфія пачынаецца ў верасні 1915 года, калі Фельдбін паступіў у дадатковы клас Чанстахоўскай мужчынскай гімназіі, эвакуіраванай ў падмаскоўнае сяло Чаркізава. Там Фельдбін 17 мая 1916 года атрымаў атэстат.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля школы Лейба меў цвёрды намер паступаць ва ўніверсітэт на юрыдычны факультэт. Аднак вакансій на факультэце не было, ён запісваецца на медыцынскі, каб ужо быць у «ведамстве ўніверсітэта» калі месца на патрэбным факультэце з’явіцца. Адначасова, для падстрахоўкі, у канцы ліпеня 1916 года Лейба паступіў у Лазараўскі інстытут усходніх моў. У жніўні 1916 года ён просіць дазволу вольнаслухачом наведваць заняткі ў Акадэміі жывапісу, скульптуры і дойлідства. Каб зэканоміць на транспарце, Лейба пасяліўся ў самым цэнтры Масквы, на Малой Броннай (37, пазней 20), ва ўпадабаным месцы студэнтаў.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле біяграфіі ў кнізе Валадарскага, Фельдбін правучыўся ў Інстытуце два семестры, але на праўдзе ён сышоў адтуль ужо 28 верасня 1916 года, нават не прыступіў да заняткаў, як толькі з’явілася вакансія на юрыдычным факультэце. Лейба аказаўся на адным курсе са сваім будучым супрацоўнікам па НКУС, выхадцам з Гродна [[Сяргей Шпігельглас|Сяргеем Шпігельгласам]], пазней Фельдбін сцвярджаў, што менавіта Шпігельгласа прыслалі ў Антверпен для яго ліквідацыі, але ён ухіліўся ад сустрэчы.{{sfn|Баринов|2022|}} Пасля года вучобы Фельдбін і Шпігельглас прызваны ў дзейную армію. Фельдбін 2 чэрвеня 1917 года залічаны ў 2-ю Маскоўскую школу прапаршчыкаў. 5 кастрычніка 1917 года паспяхова скончыў курс і быў залічаны малодшым афіцэрам у 85-й пяхотны запасны полк, раскватараваны ў Лефортава. Служба Фельдбіна, аднак, працягвалася толькі паўтара месяца. Ужо пры бальшавіках салдаты не абралі яго на камандзірскую пасаду. Засмучаны Фельдбін 20 лістапада 1917 года падаў прашэнне пра перавод ў рэзерв, а 9 сакавіка 1918 года звольнены з арміі па хваробе.{{sfn|Баринов|2022|}} Ужо ў снежні 1917 года Фельдбін вярнуўся да вучобы і да мая 1918 года даздаў патрэбныя дысцыпліны за 1 курс. Далей пра яго біяграфію ёсць толькі фрагментарныя звесткі.{{sfn|Баринов|2022|}} У анкеце Фёльдбін паказваў, што служыў у асобым аддзеле 12-й арміі, якая ў гэты час знаходзілася на Паўночным Каўказе. Пры гэтым у кароткі перыяд савецкай улады ў Крыме (красавік-чэрвень 1919) Фельдбін быў у Феадосіі. Затым, без указання даты, ідуць Архангельская губНК і асобы аддзел па ахове паўночнай мяжы Рэспублікі. У лютым 1920 года Фельдбін, усё яшчэ лічыўся студэнтам і быў адлічаны па фармальнай прычыне — не падаў ва ўніверсітэт дакументы пра вайсковую службу.{{sfn|Баринов|2022|}} Паводле афіцыйнай біяграфіі, у 1921—1924 гадах Фельдбін, тым часам следчы Вярхоўнага трыбунала УЦВК, вучыўся на юрыдычным аддзяленні факультэта грамадскіх навук МДУ, але на праўдзе ўжо ў ліпені 1922 года, пасля спробы аднавіцца на 2-гі курс, Фельдбін забраў дакументы з МДУ. У студэнцкай справе захавалася пяць розначасовых здымкаў Фельдбіна, напэўна, у маладосці ён любіў фатаграфавацца.{{sfn|Баринов|2022|}} З 1924 года дзейнасць Фельдбіна звязана выключна з АДПУ/НКУС.{{sfn|Баринов|2022|}} == Творчасць == * Alexander Orlov: ''The Secret History of Stalin’s Crimes''. Random House, 1953. (deutsche Ausgabe: ''Kreml-Geheimnisse''. Marienburg-Verlag, Würzburg 1956) ** {{кніга |аўтар = Орлов А. |частка = |загаловак = Тайная история сталинских преступлений |арыгінал = |спасылка = http://krotov.info/lib_sec/15_o/rl/ov.htm |адказны = |выданне = |месца = М. |выдавецтва = Всемирное слово |год = 1991 |том = |старонкі = |старонак = 352 |серыя = |isbn = 5-86442-001-8 |тыраж = }} ISBN 978-5-86442-001-0 * Alexander Orlov: ''The Handbook of Intelligence and Guerrilla Warfare''. Ann Arbor, University of Michigan Press, 1963. * Alexander Orlov: ''The March of Time''. St Ermin’s Press, 2004, ISBN 1-903608-05-8. == У літаратуры і мемуарах == * Згадваецца ў рамане [[Эрнэст Хемінгуэй|Эрнэста]] [[Эрнэст Хемінгуэй|Хэмінгуэя]] «[[Па кім звоніць звон]]» пад прозвішчам Варлоў<ref>''Зубов Олег''. [http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html Такой вот странный шпион] {{Wayback|url=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|date=20130829040646}} // Новый мир. — 1996. — № 12.</ref>. * Згадваецца [[Оруэл]]ам у Homage to Catalonia. * Сустрэчу з Арловым у Іспаніі апісвае Кірыл Хенкін у сваёй кнізе «Паляўнічы уверх нагамі». * Дзейнасць Арлова ў часы Кастрычніцкай рэвалюцыі апісана па архіўных звестках і сведчаннях у кнізе Мікалая Стаўрова «„Вялікія“ ідэі XX стагоддзя» * Дзейнасць Арлова ў Іспаніі з’яўляецца адной з сюжэтных ліній у рамане Максіма Кантара «Падручнік малявання». * ''Брук-Шеферд Гордон''. Судьба советских перебежчиков. — Нью-Йорк—Иерусалим—Париж: Издательство «Время и мы». — 1983. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Абрамов В.|частка=|загаловак=Евреи в КГБ|орыгінал=|спасылка=|адказны=|издание=|месца={{М.}}|выданне=Издатель Быстров|год=2006|том=|старонкі=252—255|старонак=|серыя=|isbn=5-9764-0015-9|тыраж=4000}} * ''Иванян Э. А.'' Орлов Александр // Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII—XX века. — {{М.}}: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0. * {{артыкул|аўтар=Зубов О.|загаловак=Такой вот странный шпион|орыгінал=|спасылка=http://magazines.russ.ru/novyi_mi/1996/12/knobos06.html|адказны|выданне=Новый мир|тып=журнал|месца={{М.}}|год=1996|выпуск=|том=|нумар=12|старонкі=|isbn=|issn=|doi=}} * {{кніга|аўтар=Петров Н. В., Скоркин К. В.|спасылка=http://www.memo.ru/history/NKVD/kto/index.htm|месца=М.|загаловак=Кто руководил НКВД, 1934—1941: справочник|адказны=под ред. Н. Г Охотина, А. Б. Рогинского|выданне=Звенья|год=1999|старонкі=112|isbn=5-7870-0032-3|тыраж=3000}} * {{кніга|аўтар=Рейфилд Д.|частка=|загаловак=Сталин и его подручные|орыгінал=Stalin and his hangmen|спасылка=|адказны=|месца=М.|выданне=Новое литературное обозрение |год=2008|том=|старонкі=|старонак=500|isbn=978-5-86793-651-8|тыраж=1500|ref=Рейфильд}} * ''Судоплатов П. А.'' [http://www.lib.ru/POLITOLOG/SUDOPLATOW/specoperacii.txt Спецоперации. Лубянка и Кремль. 1930—1950 годы.] — {{М.}}: ОЛМА-ПРЕСС, 1997. * {{кніга|аўтар=Царёв О. И., Костелло Дж.|частка=|загаловак=Роковые иллюзии|орыгінал=|спасылка=|адказны=|месца={{М.}}|выданне=Международные отношения|год=1995|том=|старонкі=|старонак=572}} * {{h|Volodarsky|2015|}}''Boris Volodarsky'' [https://books.google.ru/books/about/Stalin_s_Agent.html?id=tM6SBQAAQBAJ&printsec=frontcover&source=kp_read_button&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Stalin’s Agent: The Life and Death of Alexander Orlov]. — {{N. Y.}}: [[Oxford University Press]], 2015. 832 pages. ISBN 978-0-19-965658-5 == Спасылкі == * {{h|Баринов|2022|}}''Баринов И.'' [https://www.facebook.com/groups/zapisybelarusaveda/posts/761305858351527/ Александр Орлов: чекист из Бобруйска] // Запісы беларусаведа, 22.07.2022. * [http://www.echo.msk.ru/programs/all/520097-echo/ Аляксандр Арлоў, рускі разведчык: дасье] на сайце радыёстанцыі «[[Эхо Москвы|Рэха Масквы]]» * [http://www.hrono.info/biograf/bio_o/orlov_am.html Арлоў Аляксандр Міхайлавіч: Біяграфія] на сайце інтэрнэт-праекта «Хронас» {{DEFAULTSORT:Арлоў Аляксандр Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Разведчыкі СССР]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы з некарэктным выкарыстаннем шаблона Кніга (няправільны код мовы)]] [[Катэгорыя:Артыкулы са сцвярджэннямі без крыніц больш 14 дзён]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Чырвонага Сцяга]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Леніна]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] ki69s0z4nygk6g7sbi90kvrfb8olgfq Пірагоўскі сельсавет 0 713501 4163658 4163575 2022-07-23T12:45:44Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Пірагоўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = 19 населеных пунктаў |Сталіца = [[Пірагі (Дубровенскі раён)|Пірагі]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1362 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 135,6<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0114948&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 31 марта 2022 г. № 302 Об административно-территориальном устройстве Дубровенского района Витебской области]</ref> |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/pirogovsk-ru/ |Заўвагі = }} '''Піраго́ўскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — вёска [[Пірагі (Дубровенскі раён)|Пірагі]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Дубровенскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. У 1927 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Мардашэвічы]], сельсавет перайменаваны ў '''Мардашэвіцкі сельсавет'''. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года сельсавет у Дубровенскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года цэнтр сельсавета вернуты ў вёску Пірагі, сельсавет перайменаваны ў Пірагоўскі<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. 17 ліпеня 1964 года ў склад [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Махначы (Дубровенскі раён)|Махначы]], [[Рыбалтова]], [[Станіславова (Дубровенскі раён)|Станіславова]], [[Свіракі]] і [[Чубакова]]), а ў склад сельсавета з [[Азярэцкі сельсавет (Аршанскі раён)|Азярэцкага сельсавета]] перададзены 7 населеных пунктаў (вёскі [[Буда (Дубровенскі раён)|Буда]], [[Жабыкі (Дубровенскі раён)|Жабыкі]], [[Лабаны (Дубровенскі раён)|Лабаны]], [[Ступакі]], [[Шалашына (Дубровенскі раён)|Шалашына]], [[Шабаны (Дубровенскі раён)|Шыбаны]] і чыгуначная станцыя [[Асінаўка (Дубровенскі раён)|Асінаўка]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. З 6 студзеня 1965 года сельсавет у складзе адноўленага Дубровенскага раёна. 8 красавіка 2004 года ў склад [[Асінторфскі сельсавет|Асінторфскага сельсавета]] перададзена вёска [[Шабаны (Дубровенскі раён)|Шабаны]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1362 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 96,2 % — [[беларусы]], 2,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,6 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. {{Пірагоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} [[Катэгорыя:Пірагоўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] 40m0at5k6d2wj5djt96f18f5eb9k8cw 4163986 4163658 2022-07-24T07:10:31Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Пірагоўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = 19 населеных пунктаў |Сталіца = [[Пірагі (Дубровенскі раён)|Пірагі]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1362 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 135,6<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0114948&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 31 марта 2022 г. № 302 Об административно-территориальном устройстве Дубровенского района Витебской области]</ref> |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/pirogovsk-ru/ |Заўвагі = }} '''Піраго́ўскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — вёска [[Пірагі (Дубровенскі раён)|Пірагі]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Дубровенскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. У 1927 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску [[Мардашэвічы]], сельсавет перайменаваны ў '''Мардашэвіцкі сельсавет'''. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года сельсавет у Дубровенскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года цэнтр сельсавета вернуты ў вёску Пірагі, сельсавет перайменаваны ў Пірагоўскі<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. 16 верасня 1960 года ў склад сельсавета з [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Махначы (Дубровенскі раён)|Махначы]], [[Рыбалтова]], [[Станіславова (Дубровенскі раён)|Станіславова]], [[Свіракі]] і [[Чубакова]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. 17 ліпеня 1964 года ў склад [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]] вернуты 5 населеных пунктаў ([[Махначы (Дубровенскі раён)|Махначы]], [[Рыбалтова]], [[Станіславова (Дубровенскі раён)|Станіславова]], [[Свіракі]] і [[Чубакова]]), а ў склад сельсавета з [[Азярэцкі сельсавет (Аршанскі раён)|Азярэцкага сельсавета]] перададзены 7 населеных пунктаў (вёскі [[Буда (Дубровенскі раён)|Буда]], [[Жабыкі (Дубровенскі раён)|Жабыкі]], [[Лабаны (Дубровенскі раён)|Лабаны]], [[Ступакі]], [[Шалашына (Дубровенскі раён)|Шалашына]], [[Шабаны (Дубровенскі раён)|Шыбаны]] і чыгуначная станцыя [[Асінаўка (Дубровенскі раён)|Асінаўка]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. З 6 студзеня 1965 года сельсавет у складзе адноўленага Дубровенскага раёна. 8 красавіка 2004 года ў склад [[Асінторфскі сельсавет|Асінторфскага сельсавета]] перададзена вёска [[Шабаны (Дубровенскі раён)|Шабаны]]<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83/2004-83(003-027).pdf&oldDocPage=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. № 55 Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20211005192131/https://pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2004-83%2F2004-83%28003-027%29.pdf&oldDocPage=1|date=5 кастрычніка 2021}}</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1362 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 96,2 % — [[беларусы]], 2,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,6 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. {{Пірагоўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} [[Катэгорыя:Пірагоўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] fd8ul5gukghw2mpw7a4nwb4aa8k5cro Міхаіл Мікалаевіч Скабалановіч 0 713510 4163639 4163633 2022-07-23T12:03:53Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Скабалановіч}} {{Навуковец | Імя = Міхаіл Скабалановіч | Арыгінал імя = | Выява = Mikhail Skabalanovich.jpg | Шырыня = 220px | Апісанне выявы = | Дата нараджэння = 23.11.1871 (11) | Месца нараджэння = | Дата смерці = 1931 | Месца смерці = | Грамадзянства = {{Расійская імперыя}}; {{СССР}} [[СССР]] | Навуковая сфера = праваслаўнае багаслоўе | Месца працы = | Навуковая ступень = {{Царкоўная навуковая ступень|доктар|царкоўнай гісторыі}}, {{Царкоўная навуковая ступень|магістр|багаслоўя}} | Альма-матэр = | Навуковы кіраўнік = | Знакамітыя вучні = | Вядомы як = | Вядомая як = | Узнагароды і прэміі = | Сайт = }} '''Міхаіл Мікалаевіч Скабалановіч''' (29 кастрычніка [[1871]], сяло Субота, [[Гродзенская губерня]] — жнівень [[1931]], [[Архангельск]]) — расійскі [[праваслаўе|праваслаўны]] багаслоў, [[Экзегетыка|экзегет]] і [[літургіка|літургіст]]. [[Магістр багаслоўя]], [[доктар царкоўнай гісторыі]]. == Біяграфія == Паходзіў з роду ўніяцкіх святароў [[Скабалановічы|Скабалановічаў]]. Сын [[візантыністыка|візантыніста]] і багаслова прафесара [[Мікалай Апанасавіч Скабалановіч|М. А. Скабалановіча]] (1848—1918). Скончыў [[Гродзенскае духоўнае вучылішча]], у 1892 годзе [[Літоўская духоўная семінарыя|Літоўскую духоўную семінарыю]] і ў 1896 годзе [[Кіеўская духоўная акадэмія|Кіеўскую духоўную акадэмію]] (КДА) са ступенню кандыдата багаслоўя (кандыдацкая праца прысвечана [[кніга прарока Езекііля|кнізе прарока Езекііля]]). З 1896 года наглядчык за вучнямі ў [[Віленскае духоўнае вучылішча|Віленскім духоўным вучылішчы]]. З 1898 года памочнік інспектара [[Падольская духоўная семінарыя|Падольскай духоўнай семінарыі]]. З 1902 года памочнік наглядчыка [[Марыўпальскае духоўнае вучылішча|Марыўпальскага духоўнага вучылішча]]. У [[1904]] годзе напісаў працу «Першая глава кнігі прарока Езекііля. Вопыт тлумачэння», за якую [[Кіеўская духоўная акадэмія]] ў 1905 годзе прысвоіла яму ступень магістра багаслоўя. Дацэнт ([[1907]]), экстраардынарны (1910) і ардынарны (1912) [[прафесар]] КДА, доктар царкоўнай гісторыі (1912); выкладаў [[Свяшчэннае Пісанне]] [[Стары Запавет|Старога Запавету]], затым [[Дагматыка|дагматычнае багаслоўе]] і [[лацінская мова|лацінскую мову]]. Чытаў курс [[Візантыністыка|візанталогіі]] на гісторыка-філалагічным факультэце Вышэйшых педагагічных курсаў Тварыства прафесараў і выкладчыкаў. У 1912 годзе за працу «Тлумачальны [[Тыпікон]]» прысуджана ступень доктара царкоўнай гісторыі. [[Стацкі саветнік]]. У 1917 годзе працаваў у VI і IX аддзелах Перадсаборнага савета, член Сабору як член Перадсаборнага савета, прызнаны выбылым за непрыбыццём. З 1918 г. працягваў выкладаць у КДА. У 1919 г. дацэнт па кафедры класічнай філалогіі [[Кіеўскі ўніверсітэт Св. Уладзіміра|Кіеўскага ўніверсітэта Св. Уладзіміра]]. З 1921 г. прафесар Педагагічных курсаў у Кіеве. З 1928 гг. член Этнаграфічнай камісіі [[АН Украінская ССР|АН Украінскай ССР]], лектар у абшчыне а. {{нп5|Анатоль Яўгенавіч Журакоўскі|Анатоля (Журакоўскага)|ru|Жураковский, Анатолий Евгеньевич}}. У 1931 г. за ўдзел у «к/р арганізацыі, якая ставіць сваёй мэтай узброенае звяржэнне савецкай улады» сасланы на 5 гадоў у Паўночны край. Памёр у [[1931]] годзе ў ссылцы ў [[Архангельск]]у. == Сачыненні == {{refbegin|2}} * [https://azbyka.ru/otechnik/Mihail_Skaballanovich/pervaja-glava-knigi-proroka-iezekiilja/ Первая глава Книги пророка Иезекииля : Опыт изъяснения.] — Мариуполь : тип. С. А. Копкина, 1904. — IV, 318, XII с.; 26. * [https://azbyka.ru/otechnik/Mihail_Skaballanovich/chto-daet-bogoslovu-pervaja-glava-knigi-prroroka-iezekiilja/ Что дает богослову первая глава книги пр. Иезекииля : Речь пред защитой магистерской диссертации.] — Киев : тип. И. И. Горбунова, [1905]. — 6 с.; * О звезде волхвов. — Киев : тип. И. И. Горбунова, [1906]. — 18 с.; 23. * [https://azbyka.ru/otechnik/Mihail_Skaballanovich/chto-takoe-byl-raj/ Что такое был рай?] — Киев : тип. Горбунова, 1907. — [2], 19 с. ** Что такое был рай? — [Киев] : тип. Акц. о-ва «Пет. Барский в Киеве», [1916]. — 12 с. * Рождественская вечерня. — Киев : тип. Императорского университета св. Владимира, 1908. — 16 с. * Святая земля в праздниках православной церкви : День Св. Троицы и Св. Духа / Сост. доц. Киев. духов. акад. М. Скабалланович. — Санкт-Петербург : тип. В. Ф. Киршбаума (отд-ние), 1908. — [4], 125 с. * О догматике преосвящен. епископа Сильвестра : (По поводу его кончины 12 нояб. 1908 г.). — Киев : тип. «Петр Барский», 1909. — [2], 27 с.; * Кеносис : Рец. на рукопис. магистер. дис. А. И. Чекановского: «К уяснению учения о самоуничтожении господа нашего Иисуса Христа» [излож. и критич. разбор кенотич. теорий о лице Иисуса Христа] / [Соч.] М. Скабаллановича. — Киев : тип. Акц. о-ва «Петр Барский в Киеве», 1910. — 15 с. * Из Апостола : (Трудные места). — Киев : тип. АО печ. и изд. дела Н. Т. Корчак-Новицкого, 1911. — 32 с. * Несколько поправок к книге о. прот. М. Лисицина: «Первоначальный славяно-русский Типикон, Спб. 1911 г.» : (Рец. и результаты коллоквиума). — Киев : тип. АО «Петр Барский в Киеве», 1912. — [2], 28 с. * Рождественская служба. — Киев : тип. Императорского университета св. Владимира, 1914. — 29 с.; * Св. архистратиг Михаил : Все, что можно знать о нем на основании Св. Писания, предания и соображений разума, — и о церковном чествовании св. Архангела. — [Киев] : тип. Акц. общ. Н. Т. Корчак-Новицкого, [1915]. — 16 с. * Объяснение важнейших пасхальных песнопений с указанием связи между ними. — Москва : Тип. Акц. Общ. Н. Т. Корчак-Новицкаго, 1915. — 7 с. * Событие Преображения Господня и его значение для христианского богословия. * О пасхальных напевах / [М. Скабалланович]. — [Б. м.] : Тип. Акц. общ. Н. Т. Корчак-Новицкаго, 1915. — 4 с. * К биографии М. Е. Салтыкова-Щедрина. — Тула : тип. Е. И. Дружининой, 1915. — 8 с. * [http://azbyka.ru/otechnik/Mihail_Skaballanovich/tolkovyj-tipikon/ Толковый Типикон: Объяснительное изложение Типикона с историческим введением.] — Киев: Тип. Ун-та св. Владимира, 1910. Вып. 1.—XIV, 494с. Вып. 2. — 1913. — XIV, 336 с. — Вып. 3. — 1915. — 78, II с. ** Толковый Типикон : Объясн. излож. Типикона с ист. введ. : Вып. 1-3 / Сост. М. Скабалланович. — М. : Паломник, 1995. — [936] с. ** Толковый Типикон : Объясн. излож. с ист. введ. : Вып. 1, 2, 3 / Сост. Михаил Скабалланович. — [Репр. изд.]. — М. : Паломникъ, 2003 (Тип. АО Мол. гвардия). ** Толковый типикон : объясн. изложение типикона : с ист. введ. / Сост. Михаил Скабалланович. — М. : Сретен. монастырь, 2004 (Тип. АО Мол. гвардия). — 814, [1] с. ** Толковый типикон : объяснительное изложение типикона : с историческим введением / сост. Михаил Скабалланович. — 2-е изд., испр. — Москва : Изд-во Сретенского монастыря, 2008. — 814, [1] с. ** Толковый Типикон : объяснительное изложение Типикона с историческим введением / сост. Михаил Скабалланович. — 3-е изд. — Москва : Изд-во Сретенского монастыря, 2011. — 814, [1] с. ** Толковый типикон : объяснительное изложение Типикона с историческим введением / составил профессор Киевской духовной академии Михаил Скабалланович. — 4-е изд. — Москва : Изд-во Сретенского монастыря, 2016. — 814, [1] с.; * Христианские праздники: Всестороннее освещение каждого из великих праздников со всем его богослужением. — Киев: Изд. журн. «Проповеднический листок», 1915—1916. — Кн. 1-6. ** Христианские праздники : Всесторон. освещение каждого из великих праздников со всем его богослужением / Под ред. М. Скабаллановича. — [Репр. изд.]. — Jordanville (N. Y.) : Holy Trinity monastery. 1976 * Молебный акафист Святому Духу // Вестник РХД. 1982. — № 137 * [https://azbyka.ru/otechnik/Mihail_Skaballanovich/hristianskie-prazdniki-vsestoronnee-osveshenie-kazhdogo-iz-velikih-prazdnikov-so-vsem-ego-bogosluzheniem-kniga-4-rozhdestvo-hristovo/ Рождество Христово.] — Репринт. изд. — [Сергиев Посад] : Свято-Троиц. Сергиева лавра, 1995. — 195,[1] с.; 23 см. — (Христианские праздники. Под ред. М. Скабаллановича). * {{кніга | аўтар = Скабалланович М. Н. | загаловак = Успение Пресвятой Богородицы | спасылка = http://azbyka.ru/otechnik/books/download/12001-uspenie-presvjatoj-bogoroditsy.pdf | адказны = | выданне = | месца = К. | выдавецтва = Пролог | год = 2004 | старонак = 162 | серыя = Lex Orandi | isbn = 966-8538-06-4 | doi = | тыраж = 5000 | ref = }} * [http://www.sedmitza.ru/text/440383.html Воздвижение Честного и Животворящего Креста Господня]. — Киев : Пролог, 2003. — 258 с. ; 20 см. — (Lex orandi). * [http://www.sedmitza.ru/text/440401.html Рождество Пресвятой Богородицы]. — Киев : Пролог, 2004. — 187 с. ; 20 см. — (Lex orandi). {{refend}} == Літаратура == * {{ВТ-ЭСБЕ|Скабалланович, Михаил Николаевич}} * [http://www.rulex.ru/01180794.htm Скабалланович Михаил Николаевич] // {{Крыніцы/РБСПбк}} * {{артыкул |аўтар= |загаловак=Профессор М. Н. Скабалланович и его вклад в православную Богословскую науку |спасылка= |выданне=[[Журнал Московской Патриархии]] |год=1973 |нумар=3 |старонкі=76-80 }} * {{кніга | аўтар = | частка = Скабалланович Михаил Николаевич (1871—1931) | спасылка частка = | загаловак = Русские писатели-богословы. Исследователи богослужения и церковного искусства: Биобиблиогр. указ. Богословско-литургический словарь | спасылка = | адказны = Сост.: А. С. Чистякова, Н. С. Степанова, О. В. Курочкина; Предисл. О. В. Курочкиной; Отв. ред. Н. Н. Каспарова; Обд. ред. Алексия, епископа Орехово-Зуевского, наместника Новоспасского монастыря; [[Расійская дзяржаўная бібліятэка|Российская государственная библиотека]]. [[Наваспаскі манастыр|Новоспасский монастырь]] | выданне = | месца = М. | выдавецтва = Пашков Дом | год = 2004 | старонкі = 165-172 | старонак = 480 | серыя = Духовные чтения | isbn = 5-7510-0285-7 | doi = | тыраж = 1000 | ref = }} (в пер.) * {{БРЭ|загаловак=Скабалланович, Михаил Николаевич|спасылка=https://bigenc.ru/religious_studies/text/3667238|Том=30|год=2015|старонкі=317|ref=БРЭ}} * Документы Священного Собора Православной Российской Церкви 1917—1918 годов. Т. 27. Члены и делопроизводители Собора: биобиблиографический словарь / отв. ред. С. В. Чертков. — М.: Изд-во Новоспасского монастыря, 2020. — 664 с. — <nowiki>ISBN 978-5-87389-097-2</nowiki>. {{DEFAULTSORT:Скабалановіч Міхаіл Мікалаевіч}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Праваслаўныя багасловы]] [[Катэгорыя:Багасловы Расіі]] [[Катэгорыя:Багасловы Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя савецкай уладай]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Кіеўскай духоўнай акадэміі]] [[Катэгорыя:Літургісты]] [[Катэгорыя:Сасланыя ў Архангельск]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскай духоўнай семінарыі]] djhwhiwv3n2d308qm8zsd0etaj9ywgu Герб Паўночнай Ірландыі 0 713513 4163694 4163549 2022-07-23T13:26:40Z Kiryienka 26582 wikitext text/x-wiki {{Картка герба |найменне = |выява = Coat of Arms of Northern Ireland.svg |памер выявы = 200px |сярэдні = |сярэдні_шырыня = 200px |сярэдні_подпіс = |малы = |малы_шырыня = 200px |малы_подпіс = |носьбіт = |зацверджаны = |нашлемнік = |шлем = |карона = |шчыт = |шчытатрымальнікі = |заснаванне = |дэвіз = |ордэны = |іншыя элементы = |раннія версіі = |выкарыстанне = }} '''Герб Паўночнай Ірландыі''' быў зацверджаны ў [[1924]] пасля утварэння [[Ірландская Свабодная дзяржава|Ірландскай Свабоднай дзяржавы]] як дамініёна [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і ў сувязі з неадкладным аддзяленнем Паўночнай Ірландыі ад Ірландскай Свабодная Дзяржавы. == Выкарыстанне == Герб выкарыстоўваўся ў якасці афіцыйнага сімвала Паўночнай Ірландыі ў 1925-1972 гадах. Ў [[1972]] пасля таго, як урад Паўночнай Ірландыі быў распушчаны, герб быў выведзены з афіцыйных. == Гл. таксама == * [[Герб Шатландыі]] * [[Герб Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Гербы Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Паўночная Ірландыя]] [[Катэгорыя:Гербы дзяржаў]] rpxolgn0nqo2c42ib4gpb37qh5wtpns Малабахаўскі сельсавет 0 713525 4163659 4163590 2022-07-23T12:46:30Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Малабахаўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = 13 населеных пунктаў |Сталіца = [[Дуброўна]] (не ўваходзіць у склад) |Датаўтварэння = [[16 ліпеня]] [[1954]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1028 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 101,9<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0114948&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 31 марта 2022 г. № 302 Об административно-территориальном устройстве Дубровенского района Витебской области]</ref> |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/malobah-ru/ |Заўвагі = }} '''Малаба́хаўскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Дуброўна]] (не ўваходзіць у склад). == Гісторыя == Утвораны 16 ліпеня 1954 года ў складзе Дубровенскага раёна Віцебскай вобласці [[БССР]] шляхам аб’яднання тэрыторыі скасаваных [[Цілівіцкі сельсавет|Цілівіцкага]] і [[Сваташыцкі сельсавет|Сваташыцкага]] сельсаветаў, цэнтр — вёска [[Малое Бахава]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. 17 ліпеня 1964 года ў склад [[Дабрынскі сельсавет (Аршанскі раён)|Дабрынскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Барадзіно (Дубровенскі раён)|Барадзіно]], [[Вячэрына]], [[Глебава (Дубровенскі раён)|Глебава]], [[Пішчыкі]] і [[Сваташыцы]]), а ў склад сельсавета з [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Махначы (Дубровенскі раён)|Махначы]], [[Рыбалтова]], [[Станіславова (Дубровенскі раён)|Станіславова]], [[Свіракі]] і [[Чубакова]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. З 6 студзеня 1965 года сельсавет у складзе адноўленага Дубровенскага раёна. 18 красавіка 2019 года цэнтр сельсавета перанесены ў горад Дуброўна<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D919v0096064&p1=1 Решение Дубровенского районного Совета депутатов от 18 апреля 2019 г. № 57 О переносе административного центра Малобаховского сельсовета Дубровенского района]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1028 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 95,4 % — [[беларусы]], 2,9 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 1,0 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. {{Малабахаўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} [[Катэгорыя:Малабахаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1954 годзе]] k1z7fapd4img8zljdwlsz0m0k4yrks6 4163985 4163659 2022-07-24T07:09:42Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Малабахаўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = 13 населеных пунктаў |Сталіца = [[Дуброўна]] (не ўваходзіць у склад) |Датаўтварэння = [[16 ліпеня]] [[1954]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1028 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 101,9<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0114948&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 31 марта 2022 г. № 302 Об административно-территориальном устройстве Дубровенского района Витебской области]</ref> |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/malobah-ru/ |Заўвагі = }} '''Малаба́хаўскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Дуброўна]] (не ўваходзіць у склад). == Гісторыя == Утвораны 16 ліпеня 1954 года ў складзе Дубровенскага раёна Віцебскай вобласці [[БССР]] шляхам аб’яднання тэрыторыі скасаваных [[Цілівіцкі сельсавет|Цілівіцкага]] і [[Сваташыцкі сельсавет|Сваташыцкага]] сельсаветаў, цэнтр — вёска [[Малое Бахава]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. 16 верасня 1960 года ў склад [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Махначы (Дубровенскі раён)|Махначы]], [[Рыбалтова]], [[Станіславова (Дубровенскі раён)|Станіславова]], [[Свіракі]] і [[Чубакова]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 верасня 1960 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1960, № 26.</ref>. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. 17 ліпеня 1964 года ў склад [[Дабрынскі сельсавет (Аршанскі раён)|Дабрынскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Барадзіно (Дубровенскі раён)|Барадзіно]], [[Вячэрына]], [[Глебава (Дубровенскі раён)|Глебава]], [[Пішчыкі]] і [[Сваташыцы]]), а ў склад сельсавета з [[Пірагоўскі сельсавет|Пірагоўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Махначы (Дубровенскі раён)|Махначы]], [[Рыбалтова]], [[Станіславова (Дубровенскі раён)|Станіславова]], [[Свіракі]] і [[Чубакова]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. З 6 студзеня 1965 года сельсавет у складзе адноўленага Дубровенскага раёна. 18 красавіка 2019 года цэнтр сельсавета перанесены ў горад Дуброўна<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D919v0096064&p1=1 Решение Дубровенского районного Совета депутатов от 18 апреля 2019 г. № 57 О переносе административного центра Малобаховского сельсовета Дубровенского района]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1028 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 95,4 % — [[беларусы]], 2,9 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 1,0 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. {{Малабахаўскі сельсавет}} {{Дубровенскі раён}} [[Катэгорыя:Малабахаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1954 годзе]] h48fplyxidi53i3rwiaoilnwbgg2r2a Войска Запарожскае 0 713537 4163648 2022-07-23T12:40:05Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «'''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: 1) ваенна-палітычная арганізац...» wikitext text/x-wiki '''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: 1) ваенна-палітычная арганізацыя з цэнтрам у [[Запарожская Сеч|Запарожскай Сечы]]; 2) дзяржаўнае ўтварэнне [[Гетманшчына]], якое ўзнікла падчас [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніцкага]] ў сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] на тэрыторыі Сярэдняга Падняпроўя, [[Палессе|Палесся]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўшчыны]] і [[Запарожская вобласць|Запарожжа]]; 3) назва рэестравага войска ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Гетманшчына|Гетманшчыне]]. З [[1634]] года на межах Запарожскай Сечы існавала пяць галоўных апорных пунктаў (мытняў). У сувязі з гэтымі пяццю пунктамі ўнутраны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Запарожжа падзяляўся на 5 паланак. Кожная тэрытарыяльная адзінка мела ўмацаваны паланкавы [[форт]], дзе жыў палкоўнік са старшынай. У кожнай паланцы былі палкоўнік (паланкавы), асавул, [[пісар]], 3 лаўнікі і 3 [[падчашы|падчашых]]. Кожны палкоўнік меў знак улады — [[пярнач]], які заўсёды насіў на поясе, малы сцяг ([[Харугва|харугву]]), які насіў сцяганосец перад сабой падчас урачыстасцей, а таксама пячатку. == Першыя паходы == У [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] галоўным цэнтрам рассялення казакоў стала [[Запарожская вобласць|Запарожжа]], або Ніз (тэрыторыя Дняпроўскіх парогаў). Адсюль і назва казакоў — запарожскія або ніжнія казакі. Казакі засноўвалі ўмацаваныя паселішчы - сечы. Першымі арганізатарамі сечы былі «ўходнікі», якіх [[Чаркасы|чаркаскія]] і [[Каніў|канеўскія]] [[Староста|старасты]] пасылалі на промысел у Сярэдняе і Ніжняе Падняпроўе. Штогод групы ўходнікаў на чале з выбарнымі атаманамі выходзілі за парогі, дзе ў абароненых ад раптоўных нападаў ворагаў месцах будавалі часовае жыллё і памяшканні для апрацоўкі і захоўвання рыбнай прадукцыі. Да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] колькасць казакоў была надзвычай малая, яны не адыгрывалі самастойнай ролі ў памежных справах. Аднак з [[1540-я|1540-х гадоў]] сітуацыя мяняецца. У гэты час адбыліся першыя паходы казакоў на турэцкія гарады [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Білгарад-Дністроўскі|Белгарад]] і [[Бендэр |Бендэры]]. == Вайсковыя фарміраванні запарожскіх казакоў == === Запарожская Сеч === {{main|Запарожская Сеч}} Запарожская Сеч узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Адсутнасць прамых доказаў пакідае дыскусійным пытанне аб дакладным часе і месцы яе ўзнікнення. Ідэя стварэння фарпоста на паўднёвых межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] ўзнікла яшчэ ў 20-30-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], але рэалізавана яна была толькі князем [[Змітро Іванавіч Вішнявецкі|Дзмітрыем Вішнявецкім]], які ў 50-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] падчас экспедыцыі на парогі [[Дняпро|Дняпра]] на востраве Малая Хорціца пабудаваў [[крэпасць]]. Жыццё казацтва адзінай супольнасцю ў спецыфічных умовах паўднёвага памежжа спрыяла зараджэнню ваенна-палітычнай арганізацыі запарожскага грамадства, яе мадэлі. Замак, пабудаваны князем, стаў прататыпам казацкага ўмацавання, якое, замацаваўшыся на востраве [[Тамакіўка]] ў 60-70-х гадах [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], атрымала назву Запарожскай Сечы. Сама Запарожская Сеч — горад-крэпасць. На тэрыторыі крэпасці звычайна знаходзіліся плошча, царква, курэні, каморы, адміністрацыйныя будынкі. Сцены крэпасцей запарожскіх казакоў складаліся з земляных валоў і драўляных умацаванняў. На падкантрольных Сечы землях існавалі казацкія хутары — зімнікі. У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] на Запарожжы была ўведзена адміністрацыйна-тэрытарыяльная сістэма кіравання — «паланкі». Па этнічнаму паходжанню запарожскія казакі былі ў асноўным выхадцамі з [[Русь|Русі]]. Шэрагі запарожцаў папаўняліся таксама [[крымскія татары|татарамі]], [[палякі|палякамі]] і прадстаўнікамі іншых народаў. Прававая сістэма Запарожскай Сечы грунтавалася на [[Звычаёвае права|звычаёвым праве]], аснову якога складалі вусна ўсталяваныя звычаі і нормы. Вышэйшым органам улады на Сечы была рада, у якой мелі права ўдзельнічаць усе казакі. Казацкія рады, згодна з традыцыяй, збіраліся штогод [[1 студзеня]], каб пераабраць кашавога атамана і старшыну. Выканаўчая ўлада належала кашавому атаману і цэнтральнаму кіруючаму органу Сечы — кошу. Галоўнай галіной эканомікі Запарожскай Сечы былі промыслы, а менавіта [[паляванне]], [[жывёлагадоўля]], [[бортніцтва]], [[пчалярства]], здабыча солі. Казакі мелі гандлёвыя адносіны з татарамі і іншымі суседзямі, вялі ўнутраны гандаль. Значны прыбытак мела Сеч ад ваенных паходаў. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] запарожскія казакі здзейснілі дзесяткі паходаў на [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Кілія|Кілію]], [[Ізмаіл]], [[Білгарад-Дністроўскі|Акерман]], іншыя апорныя пункты [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] ў Паўночным Прычарнамор'і, дасягнулі берагоў [[Малая Азія|Малой Азіі]], у прыватнасці, крэпасцей [[Сіноп]] і [[Трабзон|Трапезунд]]. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] запарожскія казакі ўдзельнічалі ў войнах, якія вялі [[Рэч Паспалітая]] ў [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржаве]]. Запарожцы прымалі актыўны ўдзел у казацка-сялянскіх паўстаннях у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], таму менавіта ў Сечы ў [[1648]] годзе пачалося [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстанне Багдана Хмяльніцкага]]. З [[1649]] года Запарожская Сеч уваходзіла ў склад [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. У часы Руіны гетманы страцілі кантроль над Запарожскай Сеччу, а сама Сеч нават вылучала сваіх кандыдатаў на гетманства. У [[1709]] годзе запарожцы падтрымалі выступленне гетмана [[Іван Мазепа|Івана Мазепы]] супраць маскоўскага цара. У [[1711]] годзе Сеч перайшла пад абарону [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], а ў [[1734]] годзе ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Гісторыя Запарожскай Сечы скончылася ў [[1775]] годзе, калі Запарожская крэпасць была разбурана царскім войскам. === Гетманшчына === {{main|Гетманшчына}} Гетманшчына як дзяржава сфарміравалася ў гады [[Паўстанне Хмяльніцкага|Хмяльніччыны]]. У [[1648]] годзе казацкі сотнік [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] падняў паўстанне на ўкраінскіх землях у складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Атрымаўшы шэраг перамог над каронным войскам — пад [[Жоўці Воды|Жоўтымі Водамі]], [[Корсунь-Шэўчэнкіўскы|Корсунем]], Піляўцамі і [[Зборыў|Зборавам]], Хмяльніцкі ў [[1649]] годзе заключыў з каралём [[Ян II Казімір Ваза|Янам ІІ Казімірам]] Збораўскі мір, паводле якога выканаўчая і судовая ўлада ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім]], [[Чарнігаўскае ваяводства|Чарнігаўскім]] і [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскім ваяводствах]] належалі [[Праваслаўе|праваслаўнай]] [[шляхта|шляхце]] і казацкай старшыне; гетман войска Запарожскага меў права ўтрымліваць 40-тысячнае войска. Пасля цяжкага паражэння казацкага войска ў [[Бітва пад Берасцечкам|бітве пад Берасцечкам]] у [[1651]] годзе улада гетмана абмежавалася [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводствам]]. У [[1652]] годзе Хмяльніцкі ўзяў рэванш за паражэнне пад Берасцечкам, разбіўшы кароннае войска пад Батагом. Ненадзейнасць саюза з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]], няўдача [[Малдаўскае княства|малдаўскага]] паходу [[1653]] года прымусілі Багдана Хмяльніцкага актывізаваць пошукі новых саюзнікаў. У студзені [[1654]] года у [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася рада, на якой было прынята рашэнне аб ваенным пагадненні [[Гетманшчына|Гетманшчыны]] з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковіяй]] (дакладны змест пагаднення невядомы, бо арыгінал страчаны). У [[1654]]-[[1657]] гадах Гетманшчына працягвала праводзіць даволі экспансіянісцкую палітыку. Так, на працягу [[1654]]—[[1657]] гадоў Хмяльніцкі пашырыў межы Гетманшчыны на поўначы да [[Чавусы|Чавус]], а падчас перамоваў з прадстаўнікамі [[Трансільванія|семігарадскага князя]], які прэтэндаваў на карону [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], патрабаваў «Русь да Віслы». У [[1657]] годзе гетман [[Іван Яўстахавіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]], прапаноўваючы саюз [[Швецыя|Швецыі]], хацеў пашырыць межы «да Прусіі» шляхам далучэння да Гетманшчыны [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]] і [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводстваў]]. З [[1658]] годзе Гетманшчына перажывала перыяд міжусобных войнаў і знешніх інтэрвенцый (так званая «Руіна»). У [[1663]] годзе Гетманшчына распалася на дзве часткі — левабярэжную і правабярэжную. Абедзве Гетманшчыны, абапіраючыся на розныя знешнепалітычныя сілы адна супраць адной, імкнуліся да аб'яднання ўкраінскіх зямель з сабою на чале. Спусташэнне прывяло да фармальнага падзелу Гетманшчыны ў [[1667]] годзе паводле [[Андросаўскае перамір’е|Андросаўскай дамовы]] на Левабярэжную Гетманшчыну пад пратэктаратам [[Руская дзяржава|Маскоўскага царства]] і Правабярэжжа ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У [[1668]] годзе [[Пётр Дарашэнка|Пятру Дарашэнку]], аднаму з найвыбітнейшых дзеячаў перыяду Руіны, удалося аб'яднаць Гетманшчыну. Руіна скончылася падзеннем Правабярэжнай Гетманшчыны ў [[1676]] годзе і спусташэннем татарамі і туркамі паўднёвай часткі Правабярэжжа. У пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] Левабярэжная Гетманшчына спрабавала вывесці [[Іван Мазепа|Івана Мазепу]] з-пад уплыву [[Масква|Масквы]], але разам са сваім саюзнікам, шведскім каралём [[Карл XII|Карлам XII]] пацярпела паражэнне ў [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітве]]. На Левабярэжжы гетманскі ўрад з [[1722]] па [[1727]] год замяняла Маларасійская калегія, з [[1734]] па [[1750]] год — «Праўленне гетманскага ўрада». У [[1764]]-[[1783]] гадах Левабярэжжа канчаткова ўвайшло ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. === Рэестравае войска === {{main|Рэестравае казацтва}} Казацтва на тэрыторыі Падняпроўя вядома з канца [[XV стагоддзе|XV ​​стагоддзя]]. Але як асобны сацыяльны стан казацтва пачало фарміравацца толькі ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Пачатак гэтаму працэсу паклала зацвярджэнне ўрадам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] рэестравага войска ў 70-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Асноўныя элементы сацыяльных прывілеяў рэестравае казацтва, верагодна, пераняла ў [[Баяры|баяр]] і [[Шляхта|шляхты]]. За рэестравымі казакамі замацоўваўся шэраг правоў і прывілеяў: вызваленне ад дзяржаўных падаткаў і павіннасцей, асобнае адміністрацыйнае падпарадкаванне і судаводства, права валодання зямельнымі ўладаннямі. З-за ўдзелу казакоў у паўстаннях канца [[XVI стагоддзе|XVI]] — першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] улады [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] сталі бачыць у казаках пагрозу. Адсюль з'явілася некалькі пастаноў Варшаўскага вальнага сейма, якія значна абмяжоўвалі і нават скасоўвалі казацкія правы. Іх поўнае аднаўленне было зафіксавана ў Збораўскім дагаворы [[1649]] года і «Сакавіцкіх артыкулах» [[1654]] года. Прававыя нормы гэтых дакументаў адзначалі ператварэнне казацтва ў сацыяльны стан [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. Палітычныя і эканамічныя рычагі ўлады пераходзілі ў рукі старшыны, якая кансалідавалася ў прывілеяваны сацыяльны пласт. Колькасць рэестравага войска змянялася ў залежнасці ад розных сацыяльна-палітычных фактараў. У [[1572]] годзе вызначаны рэестр казацкага войска — 300 асоб, у [[1578]] годзе — 500 асоб, у [[1583]] годзе — 600 асоб, у [[1590]], [[1596]] і [[1617]] гадах — 1 тыс. асоб, у [[1619]] годзе — 3 тыс. асоб, у [[1625]] годзе — 6 тыс. асоб, у [[1630]] годзе — 8 тыс. асоб, у [[1635]] годзе — 7 тыс. асоб, у [[1638]] годзе — 6 тыс. асоб. Войска [[Гетманшчына|Гетманшчын]] па Збораўскай дамове павінна было складаць 40 тыс. асоб, па Белацаркоўскай дамове - 20 тыс. асоб, па Пераяслаўскай - 60 тыс. асоб. Гадзяцкім дагаворам вызначалася 30-тысячнае рэестравае і 10-тысячнае «зацяжное» войска. У Левабярэжнай Гетманшчыне ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] дзейнічала Глухаўскае пагадненне, якое прадугледжвала 30-тысячны рэестр. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Украіна ў тэмах}} {{Славянскія краіны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] d4z6egrfges7zpxvspee2zlka5a6235 4163651 4163648 2022-07-23T12:41:10Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki '''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: * ваенна-палітычная арганізацыя з цэнтрам у [[Запарожская Сеч|Запарожскай Сечы]]; * дзяржаўнае ўтварэнне [[Гетманшчына]], якое ўзнікла падчас [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніцкага]] ў сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] на тэрыторыі Сярэдняга Падняпроўя, [[Палессе|Палесся]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўшчыны]] і [[Запарожская вобласць|Запарожжа]]; * назва рэестравага войска ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Гетманшчына|Гетманшчыне]]. З [[1634]] года на межах Запарожскай Сечы існавала пяць галоўных апорных пунктаў (мытняў). У сувязі з гэтымі пяццю пунктамі ўнутраны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Запарожжа падзяляўся на 5 паланак. Кожная тэрытарыяльная адзінка мела ўмацаваны паланкавы [[форт]], дзе жыў палкоўнік са старшынай. У кожнай паланцы былі палкоўнік (паланкавы), асавул, [[пісар]], 3 лаўнікі і 3 [[падчашы|падчашых]]. Кожны палкоўнік меў знак улады — [[пярнач]], які заўсёды насіў на поясе, малы сцяг ([[Харугва|харугву]]), які насіў сцяганосец перад сабой падчас урачыстасцей, а таксама пячатку. == Першыя паходы == У [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] галоўным цэнтрам рассялення казакоў стала [[Запарожская вобласць|Запарожжа]], або Ніз (тэрыторыя Дняпроўскіх парогаў). Адсюль і назва казакоў — запарожскія або ніжнія казакі. Казакі засноўвалі ўмацаваныя паселішчы - сечы. Першымі арганізатарамі сечы былі «ўходнікі», якіх [[Чаркасы|чаркаскія]] і [[Каніў|канеўскія]] [[Староста|старасты]] пасылалі на промысел у Сярэдняе і Ніжняе Падняпроўе. Штогод групы ўходнікаў на чале з выбарнымі атаманамі выходзілі за парогі, дзе ў абароненых ад раптоўных нападаў ворагаў месцах будавалі часовае жыллё і памяшканні для апрацоўкі і захоўвання рыбнай прадукцыі. Да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] колькасць казакоў была надзвычай малая, яны не адыгрывалі самастойнай ролі ў памежных справах. Аднак з [[1540-я|1540-х гадоў]] сітуацыя мяняецца. У гэты час адбыліся першыя паходы казакоў на турэцкія гарады [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Білгарад-Дністроўскі|Белгарад]] і [[Бендэр |Бендэры]]. == Вайсковыя фарміраванні запарожскіх казакоў == === Запарожская Сеч === {{main|Запарожская Сеч}} Запарожская Сеч узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Адсутнасць прамых доказаў пакідае дыскусійным пытанне аб дакладным часе і месцы яе ўзнікнення. Ідэя стварэння фарпоста на паўднёвых межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] ўзнікла яшчэ ў 20-30-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], але рэалізавана яна была толькі князем [[Змітро Іванавіч Вішнявецкі|Дзмітрыем Вішнявецкім]], які ў 50-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] падчас экспедыцыі на парогі [[Дняпро|Дняпра]] на востраве Малая Хорціца пабудаваў [[крэпасць]]. Жыццё казацтва адзінай супольнасцю ў спецыфічных умовах паўднёвага памежжа спрыяла зараджэнню ваенна-палітычнай арганізацыі запарожскага грамадства, яе мадэлі. Замак, пабудаваны князем, стаў прататыпам казацкага ўмацавання, якое, замацаваўшыся на востраве [[Тамакіўка]] ў 60-70-х гадах [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], атрымала назву Запарожскай Сечы. Сама Запарожская Сеч — горад-крэпасць. На тэрыторыі крэпасці звычайна знаходзіліся плошча, царква, курэні, каморы, адміністрацыйныя будынкі. Сцены крэпасцей запарожскіх казакоў складаліся з земляных валоў і драўляных умацаванняў. На падкантрольных Сечы землях існавалі казацкія хутары — зімнікі. У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] на Запарожжы была ўведзена адміністрацыйна-тэрытарыяльная сістэма кіравання — «паланкі». Па этнічнаму паходжанню запарожскія казакі былі ў асноўным выхадцамі з [[Русь|Русі]]. Шэрагі запарожцаў папаўняліся таксама [[крымскія татары|татарамі]], [[палякі|палякамі]] і прадстаўнікамі іншых народаў. Прававая сістэма Запарожскай Сечы грунтавалася на [[Звычаёвае права|звычаёвым праве]], аснову якога складалі вусна ўсталяваныя звычаі і нормы. Вышэйшым органам улады на Сечы была рада, у якой мелі права ўдзельнічаць усе казакі. Казацкія рады, згодна з традыцыяй, збіраліся штогод [[1 студзеня]], каб пераабраць кашавога атамана і старшыну. Выканаўчая ўлада належала кашавому атаману і цэнтральнаму кіруючаму органу Сечы — кошу. Галоўнай галіной эканомікі Запарожскай Сечы былі промыслы, а менавіта [[паляванне]], [[жывёлагадоўля]], [[бортніцтва]], [[пчалярства]], здабыча солі. Казакі мелі гандлёвыя адносіны з татарамі і іншымі суседзямі, вялі ўнутраны гандаль. Значны прыбытак мела Сеч ад ваенных паходаў. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] запарожскія казакі здзейснілі дзесяткі паходаў на [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Кілія|Кілію]], [[Ізмаіл]], [[Білгарад-Дністроўскі|Акерман]], іншыя апорныя пункты [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] ў Паўночным Прычарнамор'і, дасягнулі берагоў [[Малая Азія|Малой Азіі]], у прыватнасці, крэпасцей [[Сіноп]] і [[Трабзон|Трапезунд]]. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] запарожскія казакі ўдзельнічалі ў войнах, якія вялі [[Рэч Паспалітая]] ў [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржаве]]. Запарожцы прымалі актыўны ўдзел у казацка-сялянскіх паўстаннях у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], таму менавіта ў Сечы ў [[1648]] годзе пачалося [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстанне Багдана Хмяльніцкага]]. З [[1649]] года Запарожская Сеч уваходзіла ў склад [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. У часы Руіны гетманы страцілі кантроль над Запарожскай Сеччу, а сама Сеч нават вылучала сваіх кандыдатаў на гетманства. У [[1709]] годзе запарожцы падтрымалі выступленне гетмана [[Іван Мазепа|Івана Мазепы]] супраць маскоўскага цара. У [[1711]] годзе Сеч перайшла пад абарону [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], а ў [[1734]] годзе ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Гісторыя Запарожскай Сечы скончылася ў [[1775]] годзе, калі Запарожская крэпасць была разбурана царскім войскам. === Гетманшчына === {{main|Гетманшчына}} Гетманшчына як дзяржава сфарміравалася ў гады [[Паўстанне Хмяльніцкага|Хмяльніччыны]]. У [[1648]] годзе казацкі сотнік [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] падняў паўстанне на ўкраінскіх землях у складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Атрымаўшы шэраг перамог над каронным войскам — пад [[Жоўці Воды|Жоўтымі Водамі]], [[Корсунь-Шэўчэнкіўскы|Корсунем]], Піляўцамі і [[Зборыў|Зборавам]], Хмяльніцкі ў [[1649]] годзе заключыў з каралём [[Ян II Казімір Ваза|Янам ІІ Казімірам]] Збораўскі мір, паводле якога выканаўчая і судовая ўлада ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім]], [[Чарнігаўскае ваяводства|Чарнігаўскім]] і [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскім ваяводствах]] належалі [[Праваслаўе|праваслаўнай]] [[шляхта|шляхце]] і казацкай старшыне; гетман войска Запарожскага меў права ўтрымліваць 40-тысячнае войска. Пасля цяжкага паражэння казацкага войска ў [[Бітва пад Берасцечкам|бітве пад Берасцечкам]] у [[1651]] годзе улада гетмана абмежавалася [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводствам]]. У [[1652]] годзе Хмяльніцкі ўзяў рэванш за паражэнне пад Берасцечкам, разбіўшы кароннае войска пад Батагом. Ненадзейнасць саюза з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]], няўдача [[Малдаўскае княства|малдаўскага]] паходу [[1653]] года прымусілі Багдана Хмяльніцкага актывізаваць пошукі новых саюзнікаў. У студзені [[1654]] года у [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася рада, на якой было прынята рашэнне аб ваенным пагадненні [[Гетманшчына|Гетманшчыны]] з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковіяй]] (дакладны змест пагаднення невядомы, бо арыгінал страчаны). У [[1654]]-[[1657]] гадах Гетманшчына працягвала праводзіць даволі экспансіянісцкую палітыку. Так, на працягу [[1654]]—[[1657]] гадоў Хмяльніцкі пашырыў межы Гетманшчыны на поўначы да [[Чавусы|Чавус]], а падчас перамоваў з прадстаўнікамі [[Трансільванія|семігарадскага князя]], які прэтэндаваў на карону [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], патрабаваў «Русь да Віслы». У [[1657]] годзе гетман [[Іван Яўстахавіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]], прапаноўваючы саюз [[Швецыя|Швецыі]], хацеў пашырыць межы «да Прусіі» шляхам далучэння да Гетманшчыны [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]] і [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводстваў]]. З [[1658]] годзе Гетманшчына перажывала перыяд міжусобных войнаў і знешніх інтэрвенцый (так званая «Руіна»). У [[1663]] годзе Гетманшчына распалася на дзве часткі — левабярэжную і правабярэжную. Абедзве Гетманшчыны, абапіраючыся на розныя знешнепалітычныя сілы адна супраць адной, імкнуліся да аб'яднання ўкраінскіх зямель з сабою на чале. Спусташэнне прывяло да фармальнага падзелу Гетманшчыны ў [[1667]] годзе паводле [[Андросаўскае перамір’е|Андросаўскай дамовы]] на Левабярэжную Гетманшчыну пад пратэктаратам [[Руская дзяржава|Маскоўскага царства]] і Правабярэжжа ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У [[1668]] годзе [[Пётр Дарашэнка|Пятру Дарашэнку]], аднаму з найвыбітнейшых дзеячаў перыяду Руіны, удалося аб'яднаць Гетманшчыну. Руіна скончылася падзеннем Правабярэжнай Гетманшчыны ў [[1676]] годзе і спусташэннем татарамі і туркамі паўднёвай часткі Правабярэжжа. У пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] Левабярэжная Гетманшчына спрабавала вывесці [[Іван Мазепа|Івана Мазепу]] з-пад уплыву [[Масква|Масквы]], але разам са сваім саюзнікам, шведскім каралём [[Карл XII|Карлам XII]] пацярпела паражэнне ў [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітве]]. На Левабярэжжы гетманскі ўрад з [[1722]] па [[1727]] год замяняла Маларасійская калегія, з [[1734]] па [[1750]] год — «Праўленне гетманскага ўрада». У [[1764]]-[[1783]] гадах Левабярэжжа канчаткова ўвайшло ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. === Рэестравае войска === {{main|Рэестравае казацтва}} Казацтва на тэрыторыі Падняпроўя вядома з канца [[XV стагоддзе|XV ​​стагоддзя]]. Але як асобны сацыяльны стан казацтва пачало фарміравацца толькі ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Пачатак гэтаму працэсу паклала зацвярджэнне ўрадам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] рэестравага войска ў 70-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Асноўныя элементы сацыяльных прывілеяў рэестравае казацтва, верагодна, пераняла ў [[Баяры|баяр]] і [[Шляхта|шляхты]]. За рэестравымі казакамі замацоўваўся шэраг правоў і прывілеяў: вызваленне ад дзяржаўных падаткаў і павіннасцей, асобнае адміністрацыйнае падпарадкаванне і судаводства, права валодання зямельнымі ўладаннямі. З-за ўдзелу казакоў у паўстаннях канца [[XVI стагоддзе|XVI]] — першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] улады [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] сталі бачыць у казаках пагрозу. Адсюль з'явілася некалькі пастаноў Варшаўскага вальнага сейма, якія значна абмяжоўвалі і нават скасоўвалі казацкія правы. Іх поўнае аднаўленне было зафіксавана ў Збораўскім дагаворы [[1649]] года і «Сакавіцкіх артыкулах» [[1654]] года. Прававыя нормы гэтых дакументаў адзначалі ператварэнне казацтва ў сацыяльны стан [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. Палітычныя і эканамічныя рычагі ўлады пераходзілі ў рукі старшыны, якая кансалідавалася ў прывілеяваны сацыяльны пласт. Колькасць рэестравага войска змянялася ў залежнасці ад розных сацыяльна-палітычных фактараў. У [[1572]] годзе вызначаны рэестр казацкага войска — 300 асоб, у [[1578]] годзе — 500 асоб, у [[1583]] годзе — 600 асоб, у [[1590]], [[1596]] і [[1617]] гадах — 1 тыс. асоб, у [[1619]] годзе — 3 тыс. асоб, у [[1625]] годзе — 6 тыс. асоб, у [[1630]] годзе — 8 тыс. асоб, у [[1635]] годзе — 7 тыс. асоб, у [[1638]] годзе — 6 тыс. асоб. Войска [[Гетманшчына|Гетманшчын]] па Збораўскай дамове павінна было складаць 40 тыс. асоб, па Белацаркоўскай дамове - 20 тыс. асоб, па Пераяслаўскай - 60 тыс. асоб. Гадзяцкім дагаворам вызначалася 30-тысячнае рэестравае і 10-тысячнае «зацяжное» войска. У Левабярэжнай Гетманшчыне ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] дзейнічала Глухаўскае пагадненне, якое прадугледжвала 30-тысячны рэестр. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Украіна ў тэмах}} {{Славянскія краіны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] pruwjp67up0mgde1umapd8dd9lrlyoa 4163652 4163651 2022-07-23T12:41:38Z ElisavetaIvanova 69289 /* Запарожская Сеч */ wikitext text/x-wiki '''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: * ваенна-палітычная арганізацыя з цэнтрам у [[Запарожская Сеч|Запарожскай Сечы]]; * дзяржаўнае ўтварэнне [[Гетманшчына]], якое ўзнікла падчас [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніцкага]] ў сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] на тэрыторыі Сярэдняга Падняпроўя, [[Палессе|Палесся]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўшчыны]] і [[Запарожская вобласць|Запарожжа]]; * назва рэестравага войска ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Гетманшчына|Гетманшчыне]]. З [[1634]] года на межах Запарожскай Сечы існавала пяць галоўных апорных пунктаў (мытняў). У сувязі з гэтымі пяццю пунктамі ўнутраны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Запарожжа падзяляўся на 5 паланак. Кожная тэрытарыяльная адзінка мела ўмацаваны паланкавы [[форт]], дзе жыў палкоўнік са старшынай. У кожнай паланцы былі палкоўнік (паланкавы), асавул, [[пісар]], 3 лаўнікі і 3 [[падчашы|падчашых]]. Кожны палкоўнік меў знак улады — [[пярнач]], які заўсёды насіў на поясе, малы сцяг ([[Харугва|харугву]]), які насіў сцяганосец перад сабой падчас урачыстасцей, а таксама пячатку. == Першыя паходы == У [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] галоўным цэнтрам рассялення казакоў стала [[Запарожская вобласць|Запарожжа]], або Ніз (тэрыторыя Дняпроўскіх парогаў). Адсюль і назва казакоў — запарожскія або ніжнія казакі. Казакі засноўвалі ўмацаваныя паселішчы - сечы. Першымі арганізатарамі сечы былі «ўходнікі», якіх [[Чаркасы|чаркаскія]] і [[Каніў|канеўскія]] [[Староста|старасты]] пасылалі на промысел у Сярэдняе і Ніжняе Падняпроўе. Штогод групы ўходнікаў на чале з выбарнымі атаманамі выходзілі за парогі, дзе ў абароненых ад раптоўных нападаў ворагаў месцах будавалі часовае жыллё і памяшканні для апрацоўкі і захоўвання рыбнай прадукцыі. Да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] колькасць казакоў была надзвычай малая, яны не адыгрывалі самастойнай ролі ў памежных справах. Аднак з [[1540-я|1540-х гадоў]] сітуацыя мяняецца. У гэты час адбыліся першыя паходы казакоў на турэцкія гарады [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Білгарад-Дністроўскі|Белгарад]] і [[Бендэр |Бендэры]]. == Вайсковыя фарміраванні запарожскіх казакоў == === Запарожская Сеч === {{main|Запарожская Сеч}} Запарожская Сеч узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Адсутнасць прамых доказаў пакідае дыскусійным пытанне аб дакладным часе і месцы яе ўзнікнення. Ідэя стварэння фарпоста на паўднёвых межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] ўзнікла яшчэ ў 20-30-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], але рэалізавана яна была толькі князем [[Змітро Іванавіч Вішнявецкі|Дзмітрыем Вішнявецкім]], які ў 50-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] падчас экспедыцыі на парогі [[Дняпро|Дняпра]] на востраве Малая Хорціца пабудаваў [[крэпасць]]. Жыццё казацтва адзінай супольнасцю ў спецыфічных умовах паўднёвага памежжа спрыяла зараджэнню ваенна-палітычнай арганізацыі запарожскага грамадства, яе мадэлі. Замак, пабудаваны князем, стаў прататыпам казацкага ўмацавання, якое, замацаваўшыся на востраве [[Тамакіўка]] ў 60-70-х гадах [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], атрымала назву Запарожскай Сечы. Сама Запарожская Сеч — горад-крэпасць. На тэрыторыі крэпасці звычайна знаходзіліся плошча, царква, курэні, каморы, адміністрацыйныя будынкі. Сцены крэпасцей запарожскіх казакоў складаліся з земляных валоў і драўляных умацаванняў. На падкантрольных Сечы землях існавалі казацкія хутары — зімнікі. У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] на Запарожжы была ўведзена адміністрацыйна-тэрытарыяльная сістэма кіравання — «паланкі». Па этнічнаму паходжанню запарожскія казакі былі ў асноўным выхадцамі з [[Русь|Русі]]. Шэрагі запарожцаў папаўняліся таксама [[крымскія татары|татарамі]], [[палякі|палякамі]] і прадстаўнікамі іншых народаў. Прававая сістэма Запарожскай Сечы грунтавалася на [[Звычаёвае права|звычаёвым праве]], аснову якога складалі вусна ўсталяваныя звычаі і нормы. Вышэйшым органам улады на Сечы была рада, у якой мелі права ўдзельнічаць усе казакі. Казацкія рады, згодна з традыцыяй, збіраліся штогод [[1 студзеня]], каб пераабраць кашавога атамана і старшыну. Выканаўчая ўлада належала кашавому атаману і цэнтральнаму кіруючаму органу Сечы — кошу. Галоўнай галіной эканомікі Запарожскай Сечы былі промыслы, а менавіта [[паляванне]], [[жывёлагадоўля]], [[бортніцтва]], [[пчалярства]], здабыча солі. Казакі мелі гандлёвыя адносіны з татарамі і іншымі суседзямі, вялі ўнутраны гандаль. Значны прыбытак мела Сеч ад ваенных паходаў. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] запарожскія казакі здзейснілі дзесяткі паходаў на [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Кілія|Кілію]], [[Ізмаіл]], [[Білгарад-Дністроўскі|Акерман]], іншыя апорныя пункты [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] ў Паўночным Прычарнамор'і, дасягнулі берагоў [[Малая Азія|Малой Азіі]], у прыватнасці, крэпасцей [[Сіноп]] і [[Трабзон|Трапезунд]]. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] запарожскія казакі ўдзельнічалі ў войнах, якія вялі [[Рэч Паспалітая]] ў [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржаве]]. Запарожцы прымалі актыўны ўдзел у казацка-сялянскіх паўстаннях у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], таму менавіта ў Сечы ў [[1648]] годзе пачалося [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстанне Багдана Хмяльніцкага]]. З [[1649]] года Запарожская Сеч уваходзіла ў склад [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. У часы Руіны гетманы страцілі кантроль над Запарожскай Сеччу, а сама Сеч нават вылучала сваіх кандыдатаў на гетманства. У [[1709]] годзе запарожцы падтрымалі выступленне гетмана [[Іван Мазепа|Івана Мазепы]] супраць маскоўскага цара. У [[1711]] годзе Сеч перайшла пад абарону [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], а ў [[1734]] годзе ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Гісторыя Запарожскай Сечы скончылася ў [[1775]] годзе, калі Запарожская крэпасць была разбурана царскім войскам. === Гетманшчына === {{main|Гетманшчына}} Гетманшчына як дзяржава сфарміравалася ў гады [[Паўстанне Хмяльніцкага|Хмяльніччыны]]. У [[1648]] годзе казацкі сотнік [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] падняў паўстанне на ўкраінскіх землях у складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Атрымаўшы шэраг перамог над каронным войскам — пад [[Жоўці Воды|Жоўтымі Водамі]], [[Корсунь-Шэўчэнкіўскы|Корсунем]], Піляўцамі і [[Зборыў|Зборавам]], Хмяльніцкі ў [[1649]] годзе заключыў з каралём [[Ян II Казімір Ваза|Янам ІІ Казімірам]] Збораўскі мір, паводле якога выканаўчая і судовая ўлада ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім]], [[Чарнігаўскае ваяводства|Чарнігаўскім]] і [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскім ваяводствах]] належалі [[Праваслаўе|праваслаўнай]] [[шляхта|шляхце]] і казацкай старшыне; гетман войска Запарожскага меў права ўтрымліваць 40-тысячнае войска. Пасля цяжкага паражэння казацкага войска ў [[Бітва пад Берасцечкам|бітве пад Берасцечкам]] у [[1651]] годзе улада гетмана абмежавалася [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводствам]]. У [[1652]] годзе Хмяльніцкі ўзяў рэванш за паражэнне пад Берасцечкам, разбіўшы кароннае войска пад Батагом. Ненадзейнасць саюза з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]], няўдача [[Малдаўскае княства|малдаўскага]] паходу [[1653]] года прымусілі Багдана Хмяльніцкага актывізаваць пошукі новых саюзнікаў. У студзені [[1654]] года у [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася рада, на якой было прынята рашэнне аб ваенным пагадненні [[Гетманшчына|Гетманшчыны]] з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковіяй]] (дакладны змест пагаднення невядомы, бо арыгінал страчаны). У [[1654]]-[[1657]] гадах Гетманшчына працягвала праводзіць даволі экспансіянісцкую палітыку. Так, на працягу [[1654]]—[[1657]] гадоў Хмяльніцкі пашырыў межы Гетманшчыны на поўначы да [[Чавусы|Чавус]], а падчас перамоваў з прадстаўнікамі [[Трансільванія|семігарадскага князя]], які прэтэндаваў на карону [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], патрабаваў «Русь да Віслы». У [[1657]] годзе гетман [[Іван Яўстахавіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]], прапаноўваючы саюз [[Швецыя|Швецыі]], хацеў пашырыць межы «да Прусіі» шляхам далучэння да Гетманшчыны [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]] і [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводстваў]]. З [[1658]] годзе Гетманшчына перажывала перыяд міжусобных войнаў і знешніх інтэрвенцый (так званая «Руіна»). У [[1663]] годзе Гетманшчына распалася на дзве часткі — левабярэжную і правабярэжную. Абедзве Гетманшчыны, абапіраючыся на розныя знешнепалітычныя сілы адна супраць адной, імкнуліся да аб'яднання ўкраінскіх зямель з сабою на чале. Спусташэнне прывяло да фармальнага падзелу Гетманшчыны ў [[1667]] годзе паводле [[Андросаўскае перамір’е|Андросаўскай дамовы]] на Левабярэжную Гетманшчыну пад пратэктаратам [[Руская дзяржава|Маскоўскага царства]] і Правабярэжжа ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У [[1668]] годзе [[Пётр Дарашэнка|Пятру Дарашэнку]], аднаму з найвыбітнейшых дзеячаў перыяду Руіны, удалося аб'яднаць Гетманшчыну. Руіна скончылася падзеннем Правабярэжнай Гетманшчыны ў [[1676]] годзе і спусташэннем татарамі і туркамі паўднёвай часткі Правабярэжжа. У пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] Левабярэжная Гетманшчына спрабавала вывесці [[Іван Мазепа|Івана Мазепу]] з-пад уплыву [[Масква|Масквы]], але разам са сваім саюзнікам, шведскім каралём [[Карл XII|Карлам XII]] пацярпела паражэнне ў [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітве]]. На Левабярэжжы гетманскі ўрад з [[1722]] па [[1727]] год замяняла Маларасійская калегія, з [[1734]] па [[1750]] год — «Праўленне гетманскага ўрада». У [[1764]]-[[1783]] гадах Левабярэжжа канчаткова ўвайшло ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. === Рэестравае войска === {{main|Рэестравае казацтва}} Казацтва на тэрыторыі Падняпроўя вядома з канца [[XV стагоддзе|XV ​​стагоддзя]]. Але як асобны сацыяльны стан казацтва пачало фарміравацца толькі ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Пачатак гэтаму працэсу паклала зацвярджэнне ўрадам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] рэестравага войска ў 70-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Асноўныя элементы сацыяльных прывілеяў рэестравае казацтва, верагодна, пераняла ў [[Баяры|баяр]] і [[Шляхта|шляхты]]. За рэестравымі казакамі замацоўваўся шэраг правоў і прывілеяў: вызваленне ад дзяржаўных падаткаў і павіннасцей, асобнае адміністрацыйнае падпарадкаванне і судаводства, права валодання зямельнымі ўладаннямі. З-за ўдзелу казакоў у паўстаннях канца [[XVI стагоддзе|XVI]] — першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] улады [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] сталі бачыць у казаках пагрозу. Адсюль з'явілася некалькі пастаноў Варшаўскага вальнага сейма, якія значна абмяжоўвалі і нават скасоўвалі казацкія правы. Іх поўнае аднаўленне было зафіксавана ў Збораўскім дагаворы [[1649]] года і «Сакавіцкіх артыкулах» [[1654]] года. Прававыя нормы гэтых дакументаў адзначалі ператварэнне казацтва ў сацыяльны стан [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. Палітычныя і эканамічныя рычагі ўлады пераходзілі ў рукі старшыны, якая кансалідавалася ў прывілеяваны сацыяльны пласт. Колькасць рэестравага войска змянялася ў залежнасці ад розных сацыяльна-палітычных фактараў. У [[1572]] годзе вызначаны рэестр казацкага войска — 300 асоб, у [[1578]] годзе — 500 асоб, у [[1583]] годзе — 600 асоб, у [[1590]], [[1596]] і [[1617]] гадах — 1 тыс. асоб, у [[1619]] годзе — 3 тыс. асоб, у [[1625]] годзе — 6 тыс. асоб, у [[1630]] годзе — 8 тыс. асоб, у [[1635]] годзе — 7 тыс. асоб, у [[1638]] годзе — 6 тыс. асоб. Войска [[Гетманшчына|Гетманшчын]] па Збораўскай дамове павінна было складаць 40 тыс. асоб, па Белацаркоўскай дамове - 20 тыс. асоб, па Пераяслаўскай - 60 тыс. асоб. Гадзяцкім дагаворам вызначалася 30-тысячнае рэестравае і 10-тысячнае «зацяжное» войска. У Левабярэжнай Гетманшчыне ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] дзейнічала Глухаўскае пагадненне, якое прадугледжвала 30-тысячны рэестр. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Украіна ў тэмах}} {{Славянскія краіны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] hw85udaba11n8rt63bemdwhp43gel2h 4163654 4163652 2022-07-23T12:43:42Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki '''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: * ваенна-палітычная арганізацыя з цэнтрам у [[Запарожская Сеч|Запарожскай Сечы]]; * дзяржаўнае ўтварэнне [[Гетманшчына]], якое ўзнікла падчас [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніцкага]] ў сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] на тэрыторыі Сярэдняга Падняпроўя, [[Палессе|Палесся]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўшчыны]] і [[Запарожская вобласць|Запарожжа]]; * назва рэестравага войска ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Гетманшчына|Гетманшчыне]]. З [[1634]] года на межах Запарожскай Сечы існавала пяць галоўных апорных пунктаў (мытняў). У сувязі з гэтымі пяццю пунктамі ўнутраны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Запарожжа падзяляўся на 5 паланак. Кожная тэрытарыяльная адзінка мела ўмацаваны паланкавы [[форт]], дзе жыў палкоўнік са старшынай. У кожнай паланцы былі палкоўнік (паланкавы), асавул, [[пісар]], 3 лаўнікі і 3 [[падчашы|падчашых]]. Кожны палкоўнік меў знак улады — [[пярнач]], які заўсёды насіў на поясе, малы сцяг ([[Харугва|харугву]]), які насіў сцяганосец перад сабой падчас урачыстасцей, а таксама пячатку. == Першыя паходы == У [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] галоўным цэнтрам рассялення казакоў стала [[Запарожская вобласць|Запарожжа]], або Ніз (тэрыторыя Дняпроўскіх парогаў). Адсюль і назва казакоў — запарожскія або ніжнія казакі. Казакі засноўвалі ўмацаваныя паселішчы - сечы. Першымі арганізатарамі сечы былі «ўходнікі», якіх [[Чаркасы|чаркаскія]] і [[Каніў|канеўскія]] [[Староста|старасты]] пасылалі на промысел у Сярэдняе і Ніжняе Падняпроўе. Штогод групы ўходнікаў на чале з выбарнымі атаманамі выходзілі за парогі, дзе ў абароненых ад раптоўных нападаў ворагаў месцах будавалі часовае жыллё і памяшканні для апрацоўкі і захоўвання рыбнай прадукцыі. Да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] колькасць казакоў была надзвычай малая, яны не адыгрывалі самастойнай ролі ў памежных справах. Аднак з [[1540-я|1540-х гадоў]] сітуацыя мяняецца. У гэты час адбыліся першыя паходы казакоў на турэцкія гарады [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Білгарад-Дністроўскі|Белгарад]] і [[Бендэр |Бендэры]]. == Вайсковыя фарміраванні запарожскіх казакоў == === Запарожская Сеч === {{main|Запарожская Сеч}} Запарожская Сеч узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Адсутнасць прамых доказаў пакідае дыскусійным пытанне аб дакладным часе і месцы яе ўзнікнення. Ідэя стварэння фарпоста на паўднёвых межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] ўзнікла яшчэ ў 20-30-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], але рэалізавана яна была толькі князем [[Змітро Іванавіч Вішнявецкі|Дзмітрыем Вішнявецкім]], які ў 50-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] падчас экспедыцыі на парогі [[Дняпро|Дняпра]] на востраве Малая Хорціца пабудаваў [[крэпасць]]. Жыццё казацтва адзінай супольнасцю ў спецыфічных умовах паўднёвага памежжа спрыяла зараджэнню ваенна-палітычнай арганізацыі запарожскага грамадства, яе мадэлі. Замак, пабудаваны князем, стаў прататыпам казацкага ўмацавання, якое, замацаваўшыся на востраве [[Тамакіўка]] ў 60-70-х гадах [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], атрымала назву Запарожскай Сечы. Сама Запарожская Сеч — горад-крэпасць. На тэрыторыі крэпасці звычайна знаходзіліся плошча, царква, курэні, каморы, адміністрацыйныя будынкі. Сцены крэпасцей запарожскіх казакоў складаліся з земляных валоў і драўляных умацаванняў. На падкантрольных Сечы землях існавалі казацкія хутары — зімнікі. У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] на Запарожжы была ўведзена адміністрацыйна-тэрытарыяльная сістэма кіравання — «паланкі». Па этнічнаму паходжанню запарожскія казакі былі ў асноўным выхадцамі з [[Русь|Русі]]. Шэрагі запарожцаў папаўняліся таксама [[крымскія татары|татарамі]], [[палякі|палякамі]] і прадстаўнікамі іншых народаў. Прававая сістэма Запарожскай Сечы грунтавалася на [[Звычаёвае права|звычаёвым праве]], аснову якога складалі вусна ўсталяваныя звычаі і нормы. Вышэйшым органам улады на Сечы была рада, у якой мелі права ўдзельнічаць усе казакі. Казацкія рады, згодна з традыцыяй, збіраліся штогод [[1 студзеня]], каб пераабраць кашавога атамана і старшыну. Выканаўчая ўлада належала кашавому атаману і цэнтральнаму кіруючаму органу Сечы — кошу. Галоўнай галіной эканомікі Запарожскай Сечы былі промыслы, а менавіта [[паляванне]], [[жывёлагадоўля]], [[бортніцтва]], [[пчалярства]], здабыча солі. Казакі мелі гандлёвыя адносіны з татарамі і іншымі суседзямі, вялі ўнутраны гандаль. Значны прыбытак мела Сеч ад ваенных паходаў. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] запарожскія казакі здзейснілі дзесяткі паходаў на [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Кілія|Кілію]], [[Ізмаіл]], [[Білгарад-Дністроўскі|Акерман]], іншыя апорныя пункты [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] ў Паўночным Прычарнамор'і, дасягнулі берагоў [[Малая Азія|Малой Азіі]], у прыватнасці, крэпасцей [[Сіноп]] і [[Трабзон|Трапезунд]]. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] запарожскія казакі ўдзельнічалі ў войнах, якія вялі [[Рэч Паспалітая]] ў [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржаве]]. Запарожцы прымалі актыўны ўдзел у казацка-сялянскіх паўстаннях у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], таму менавіта ў Сечы ў [[1648]] годзе пачалося [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстанне Багдана Хмяльніцкага]]. З [[1649]] года Запарожская Сеч уваходзіла ў склад [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. У часы Руіны гетманы страцілі кантроль над Запарожскай Сеччу, а сама Сеч нават вылучала сваіх кандыдатаў на гетманства. У [[1709]] годзе запарожцы падтрымалі выступленне гетмана [[Іван Мазепа|Івана Мазепы]] супраць маскоўскага цара. У [[1711]] годзе Сеч перайшла пад абарону [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], а ў [[1734]] годзе ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Гісторыя Запарожскай Сечы скончылася ў [[1775]] годзе, калі Запарожская крэпасць была разбурана царскім войскам. === Гетманшчына === {{main|Гетманшчына}} Гетманшчына як дзяржава сфарміравалася ў гады [[Паўстанне Хмяльніцкага|Хмяльніччыны]]. У [[1648]] годзе казацкі сотнік [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] падняў паўстанне на ўкраінскіх землях у складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Атрымаўшы шэраг перамог над каронным войскам — пад [[Жоўці Воды|Жоўтымі Водамі]], [[Корсунь-Шэўчэнкіўскы|Корсунем]], Піляўцамі і [[Зборыў|Зборавам]], Хмяльніцкі ў [[1649]] годзе заключыў з каралём [[Ян II Казімір Ваза|Янам ІІ Казімірам]] Збораўскі мір, паводле якога выканаўчая і судовая ўлада ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім]], [[Чарнігаўскае ваяводства|Чарнігаўскім]] і [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскім ваяводствах]] належалі [[Праваслаўе|праваслаўнай]] [[шляхта|шляхце]] і казацкай старшыне; гетман войска Запарожскага меў права ўтрымліваць 40-тысячнае войска. Пасля цяжкага паражэння казацкага войска ў [[Бітва пад Берасцечкам|бітве пад Берасцечкам]] у [[1651]] годзе улада гетмана абмежавалася [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводствам]]. У [[1652]] годзе Хмяльніцкі ўзяў рэванш за паражэнне пад Берасцечкам, разбіўшы кароннае войска пад Батагом. Ненадзейнасць саюза з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]], няўдача [[Малдаўскае княства|малдаўскага]] паходу [[1653]] года прымусілі Багдана Хмяльніцкага актывізаваць пошукі новых саюзнікаў. У студзені [[1654]] года у [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася рада, на якой было прынята рашэнне аб ваенным пагадненні [[Гетманшчына|Гетманшчыны]] з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковіяй]] (дакладны змест пагаднення невядомы, бо арыгінал страчаны). У [[1654]]-[[1657]] гадах Гетманшчына працягвала праводзіць даволі экспансіянісцкую палітыку. Так, на працягу [[1654]]—[[1657]] гадоў Хмяльніцкі пашырыў межы Гетманшчыны на поўначы да [[Чавусы|Чавус]], а падчас перамоваў з прадстаўнікамі [[Трансільванія|семігарадскага князя]], які прэтэндаваў на карону [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], патрабаваў «Русь да Віслы». У [[1657]] годзе гетман [[Іван Яўстахавіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]], прапаноўваючы саюз [[Швецыя|Швецыі]], хацеў пашырыць межы «да Прусіі» шляхам далучэння да Гетманшчыны [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]] і [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводстваў]]. З [[1658]] годзе Гетманшчына перажывала перыяд міжусобных войнаў і знешніх інтэрвенцый (так званая «Руіна»). У [[1663]] годзе Гетманшчына распалася на дзве часткі — левабярэжную і правабярэжную. Абедзве Гетманшчыны, абапіраючыся на розныя знешнепалітычныя сілы адна супраць адной, імкнуліся да аб'яднання ўкраінскіх зямель з сабою на чале. Спусташэнне прывяло да фармальнага падзелу Гетманшчыны ў [[1667]] годзе паводле [[Андросаўскае перамір’е|Андросаўскай дамовы]] на Левабярэжную Гетманшчыну пад пратэктаратам [[Руская дзяржава|Маскоўскага царства]] і Правабярэжжа ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У [[1668]] годзе [[Пётр Дарашэнка|Пятру Дарашэнку]], аднаму з найвыбітнейшых дзеячаў перыяду Руіны, удалося аб'яднаць Гетманшчыну. Руіна скончылася падзеннем Правабярэжнай Гетманшчыны ў [[1676]] годзе і спусташэннем татарамі і туркамі паўднёвай часткі Правабярэжжа. У пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] Левабярэжная Гетманшчына спрабавала вывесці [[Іван Мазепа|Івана Мазепу]] з-пад уплыву [[Масква|Масквы]], але разам са сваім саюзнікам, шведскім каралём [[Карл XII|Карлам XII]] пацярпела паражэнне ў [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітве]]. На Левабярэжжы гетманскі ўрад з [[1722]] па [[1727]] год замяняла Маларасійская калегія, з [[1734]] па [[1750]] год — «Праўленне гетманскага ўрада». У [[1764]]-[[1783]] гадах Левабярэжжа канчаткова ўвайшло ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. === Рэестравае войска === {{main|Рэестравае казацтва}} Казацтва на тэрыторыі Падняпроўя вядома з канца [[XV стагоддзе|XV ​​стагоддзя]]. Але як асобны сацыяльны стан казацтва пачало фарміравацца толькі ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Пачатак гэтаму працэсу паклала зацвярджэнне ўрадам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] рэестравага войска ў 70-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Асноўныя элементы сацыяльных прывілеяў рэестравае казацтва, верагодна, пераняла ў [[Баяры|баяр]] і [[Шляхта|шляхты]]. За рэестравымі казакамі замацоўваўся шэраг правоў і прывілеяў: вызваленне ад дзяржаўных падаткаў і павіннасцей, асобнае адміністрацыйнае падпарадкаванне і судаводства, права валодання зямельнымі ўладаннямі. З-за ўдзелу казакоў у паўстаннях канца [[XVI стагоддзе|XVI]] — першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] улады [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] сталі бачыць у казаках пагрозу. Адсюль з'явілася некалькі пастаноў Варшаўскага вальнага сейма, якія значна абмяжоўвалі і нават скасоўвалі казацкія правы. Іх поўнае аднаўленне было зафіксавана ў Збораўскім дагаворы [[1649]] года і «Сакавіцкіх артыкулах» [[1654]] года. Прававыя нормы гэтых дакументаў адзначалі ператварэнне казацтва ў сацыяльны стан [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. Палітычныя і эканамічныя рычагі ўлады пераходзілі ў рукі старшыны, якая кансалідавалася ў прывілеяваны сацыяльны пласт. Колькасць рэестравага войска змянялася ў залежнасці ад розных сацыяльна-палітычных фактараў. У [[1572]] годзе вызначаны рэестр казацкага войска — 300 асоб, у [[1578]] годзе — 500 асоб, у [[1583]] годзе — 600 асоб, у [[1590]], [[1596]] і [[1617]] гадах — 1 тыс. асоб, у [[1619]] годзе — 3 тыс. асоб, у [[1625]] годзе — 6 тыс. асоб, у [[1630]] годзе — 8 тыс. асоб, у [[1635]] годзе — 7 тыс. асоб, у [[1638]] годзе — 6 тыс. асоб. Войска [[Гетманшчына|Гетманшчын]] па Збораўскай дамове павінна было складаць 40 тыс. асоб, па Белацаркоўскай дамове - 20 тыс. асоб, па Пераяслаўскай - 60 тыс. асоб. Гадзяцкім дагаворам вызначалася 30-тысячнае рэестравае і 10-тысячнае «зацяжное» войска. У Левабярэжнай Гетманшчыне ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] дзейнічала Глухаўскае пагадненне, якое прадугледжвала 30-тысячны рэестр. == Гл. таксама == * [[Казацтва]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Украіна ў тэмах}} {{Славянскія краіны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] 2e2gaqu0445233i0g3pl0w9321445cl 4163655 4163654 2022-07-23T12:44:08Z ElisavetaIvanova 69289 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki '''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: * ваенна-палітычная арганізацыя з цэнтрам у [[Запарожская Сеч|Запарожскай Сечы]]; * дзяржаўнае ўтварэнне [[Гетманшчына]], якое ўзнікла падчас [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніцкага]] ў сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] на тэрыторыі Сярэдняга Падняпроўя, [[Палессе|Палесся]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўшчыны]] і [[Запарожская вобласць|Запарожжа]]; * назва рэестравага войска ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Гетманшчына|Гетманшчыне]]. З [[1634]] года на межах Запарожскай Сечы існавала пяць галоўных апорных пунктаў (мытняў). У сувязі з гэтымі пяццю пунктамі ўнутраны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Запарожжа падзяляўся на 5 паланак. Кожная тэрытарыяльная адзінка мела ўмацаваны паланкавы [[форт]], дзе жыў палкоўнік са старшынай. У кожнай паланцы былі палкоўнік (паланкавы), асавул, [[пісар]], 3 лаўнікі і 3 [[падчашы|падчашых]]. Кожны палкоўнік меў знак улады — [[пярнач]], які заўсёды насіў на поясе, малы сцяг ([[Харугва|харугву]]), які насіў сцяганосец перад сабой падчас урачыстасцей, а таксама пячатку. == Першыя паходы == У [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] галоўным цэнтрам рассялення казакоў стала [[Запарожская вобласць|Запарожжа]], або Ніз (тэрыторыя Дняпроўскіх парогаў). Адсюль і назва казакоў — запарожскія або ніжнія казакі. Казакі засноўвалі ўмацаваныя паселішчы - сечы. Першымі арганізатарамі сечы былі «ўходнікі», якіх [[Чаркасы|чаркаскія]] і [[Каніў|канеўскія]] [[Староста|старасты]] пасылалі на промысел у Сярэдняе і Ніжняе Падняпроўе. Штогод групы ўходнікаў на чале з выбарнымі атаманамі выходзілі за парогі, дзе ў абароненых ад раптоўных нападаў ворагаў месцах будавалі часовае жыллё і памяшканні для апрацоўкі і захоўвання рыбнай прадукцыі. Да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] колькасць казакоў была надзвычай малая, яны не адыгрывалі самастойнай ролі ў памежных справах. Аднак з [[1540-я|1540-х гадоў]] сітуацыя мяняецца. У гэты час адбыліся першыя паходы казакоў на турэцкія гарады [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Білгарад-Дністроўскі|Белгарад]] і [[Бендэр |Бендэры]]. == Вайсковыя фарміраванні запарожскіх казакоў == === Запарожская Сеч === {{main|Запарожская Сеч}} Запарожская Сеч узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Адсутнасць прамых доказаў пакідае дыскусійным пытанне аб дакладным часе і месцы яе ўзнікнення. Ідэя стварэння фарпоста на паўднёвых межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] ўзнікла яшчэ ў 20-30-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], але рэалізавана яна была толькі князем [[Змітро Іванавіч Вішнявецкі|Дзмітрыем Вішнявецкім]], які ў 50-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] падчас экспедыцыі на парогі [[Дняпро|Дняпра]] на востраве Малая Хорціца пабудаваў [[крэпасць]]. Жыццё казацтва адзінай супольнасцю ў спецыфічных умовах паўднёвага памежжа спрыяла зараджэнню ваенна-палітычнай арганізацыі запарожскага грамадства, яе мадэлі. Замак, пабудаваны князем, стаў прататыпам казацкага ўмацавання, якое, замацаваўшыся на востраве [[Тамакіўка]] ў 60-70-х гадах [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], атрымала назву Запарожскай Сечы. Сама Запарожская Сеч — горад-крэпасць. На тэрыторыі крэпасці звычайна знаходзіліся плошча, царква, курэні, каморы, адміністрацыйныя будынкі. Сцены крэпасцей запарожскіх казакоў складаліся з земляных валоў і драўляных умацаванняў. На падкантрольных Сечы землях існавалі казацкія хутары — зімнікі. У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] на Запарожжы была ўведзена адміністрацыйна-тэрытарыяльная сістэма кіравання — «паланкі». Па этнічнаму паходжанню запарожскія казакі былі ў асноўным выхадцамі з [[Русь|Русі]]. Шэрагі запарожцаў папаўняліся таксама [[крымскія татары|татарамі]], [[палякі|палякамі]] і прадстаўнікамі іншых народаў. Прававая сістэма Запарожскай Сечы грунтавалася на [[Звычаёвае права|звычаёвым праве]], аснову якога складалі вусна ўсталяваныя звычаі і нормы. Вышэйшым органам улады на Сечы была рада, у якой мелі права ўдзельнічаць усе казакі. Казацкія рады, згодна з традыцыяй, збіраліся штогод [[1 студзеня]], каб пераабраць кашавога атамана і старшыну. Выканаўчая ўлада належала кашавому атаману і цэнтральнаму кіруючаму органу Сечы — кошу. Галоўнай галіной эканомікі Запарожскай Сечы былі промыслы, а менавіта [[паляванне]], [[жывёлагадоўля]], [[бортніцтва]], [[пчалярства]], здабыча солі. Казакі мелі гандлёвыя адносіны з татарамі і іншымі суседзямі, вялі ўнутраны гандаль. Значны прыбытак мела Сеч ад ваенных паходаў. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] запарожскія казакі здзейснілі дзесяткі паходаў на [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Кілія|Кілію]], [[Ізмаіл]], [[Білгарад-Дністроўскі|Акерман]], іншыя апорныя пункты [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] ў Паўночным Прычарнамор'і, дасягнулі берагоў [[Малая Азія|Малой Азіі]], у прыватнасці, крэпасцей [[Сіноп]] і [[Трабзон|Трапезунд]]. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] запарожскія казакі ўдзельнічалі ў войнах, якія вялі [[Рэч Паспалітая]] ў [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржаве]]. Запарожцы прымалі актыўны ўдзел у казацка-сялянскіх паўстаннях у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], таму менавіта ў Сечы ў [[1648]] годзе пачалося [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстанне Багдана Хмяльніцкага]]. З [[1649]] года Запарожская Сеч уваходзіла ў склад [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. У часы Руіны гетманы страцілі кантроль над Запарожскай Сеччу, а сама Сеч нават вылучала сваіх кандыдатаў на гетманства. У [[1709]] годзе запарожцы падтрымалі выступленне гетмана [[Іван Мазепа|Івана Мазепы]] супраць маскоўскага цара. У [[1711]] годзе Сеч перайшла пад абарону [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], а ў [[1734]] годзе ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Гісторыя Запарожскай Сечы скончылася ў [[1775]] годзе, калі Запарожская крэпасць была разбурана царскім войскам. === Гетманшчына === {{main|Гетманшчына}} Гетманшчына як дзяржава сфарміравалася ў гады [[Паўстанне Хмяльніцкага|Хмяльніччыны]]. У [[1648]] годзе казацкі сотнік [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] падняў паўстанне на ўкраінскіх землях у складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Атрымаўшы шэраг перамог над каронным войскам — пад [[Жоўці Воды|Жоўтымі Водамі]], [[Корсунь-Шэўчэнкіўскы|Корсунем]], Піляўцамі і [[Зборыў|Зборавам]], Хмяльніцкі ў [[1649]] годзе заключыў з каралём [[Ян II Казімір Ваза|Янам ІІ Казімірам]] Збораўскі мір, паводле якога выканаўчая і судовая ўлада ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім]], [[Чарнігаўскае ваяводства|Чарнігаўскім]] і [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскім ваяводствах]] належалі [[Праваслаўе|праваслаўнай]] [[шляхта|шляхце]] і казацкай старшыне; гетман войска Запарожскага меў права ўтрымліваць 40-тысячнае войска. Пасля цяжкага паражэння казацкага войска ў [[Бітва пад Берасцечкам|бітве пад Берасцечкам]] у [[1651]] годзе улада гетмана абмежавалася [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводствам]]. У [[1652]] годзе Хмяльніцкі ўзяў рэванш за паражэнне пад Берасцечкам, разбіўшы кароннае войска пад Батагом. Ненадзейнасць саюза з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]], няўдача [[Малдаўскае княства|малдаўскага]] паходу [[1653]] года прымусілі Багдана Хмяльніцкага актывізаваць пошукі новых саюзнікаў. У студзені [[1654]] года у [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася рада, на якой было прынята рашэнне аб ваенным пагадненні [[Гетманшчына|Гетманшчыны]] з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковіяй]] (дакладны змест пагаднення невядомы, бо арыгінал страчаны). У [[1654]]-[[1657]] гадах Гетманшчына працягвала праводзіць даволі экспансіянісцкую палітыку. Так, на працягу [[1654]]—[[1657]] гадоў Хмяльніцкі пашырыў межы Гетманшчыны на поўначы да [[Чавусы|Чавус]], а падчас перамоваў з прадстаўнікамі [[Трансільванія|семігарадскага князя]], які прэтэндаваў на карону [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], патрабаваў «Русь да Віслы». У [[1657]] годзе гетман [[Іван Яўстахавіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]], прапаноўваючы саюз [[Швецыя|Швецыі]], хацеў пашырыць межы «да Прусіі» шляхам далучэння да Гетманшчыны [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]] і [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводстваў]]. З [[1658]] годзе Гетманшчына перажывала перыяд міжусобных войнаў і знешніх інтэрвенцый (так званая «Руіна»). У [[1663]] годзе Гетманшчына распалася на дзве часткі — левабярэжную і правабярэжную. Абедзве Гетманшчыны, абапіраючыся на розныя знешнепалітычныя сілы адна супраць адной, імкнуліся да аб'яднання ўкраінскіх зямель з сабою на чале. Спусташэнне прывяло да фармальнага падзелу Гетманшчыны ў [[1667]] годзе паводле [[Андросаўскае перамір’е|Андросаўскай дамовы]] на Левабярэжную Гетманшчыну пад пратэктаратам [[Руская дзяржава|Маскоўскага царства]] і Правабярэжжа ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У [[1668]] годзе [[Пётр Дарашэнка|Пятру Дарашэнку]], аднаму з найвыбітнейшых дзеячаў перыяду Руіны, удалося аб'яднаць Гетманшчыну. Руіна скончылася падзеннем Правабярэжнай Гетманшчыны ў [[1676]] годзе і спусташэннем татарамі і туркамі паўднёвай часткі Правабярэжжа. У пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] Левабярэжная Гетманшчына спрабавала вывесці [[Іван Мазепа|Івана Мазепу]] з-пад уплыву [[Масква|Масквы]], але разам са сваім саюзнікам, шведскім каралём [[Карл XII|Карлам XII]] пацярпела паражэнне ў [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітве]]. На Левабярэжжы гетманскі ўрад з [[1722]] па [[1727]] год замяняла Маларасійская калегія, з [[1734]] па [[1750]] год — «Праўленне гетманскага ўрада». У [[1764]]-[[1783]] гадах Левабярэжжа канчаткова ўвайшло ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. === Рэестравае войска === {{main|Рэестравае казацтва}} Казацтва на тэрыторыі Падняпроўя вядома з канца [[XV стагоддзе|XV ​​стагоддзя]]. Але як асобны сацыяльны стан казацтва пачало фарміравацца толькі ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Пачатак гэтаму працэсу паклала зацвярджэнне ўрадам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] рэестравага войска ў 70-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Асноўныя элементы сацыяльных прывілеяў рэестравае казацтва, верагодна, пераняла ў [[Баяры|баяр]] і [[Шляхта|шляхты]]. За рэестравымі казакамі замацоўваўся шэраг правоў і прывілеяў: вызваленне ад дзяржаўных падаткаў і павіннасцей, асобнае адміністрацыйнае падпарадкаванне і судаводства, права валодання зямельнымі ўладаннямі. З-за ўдзелу казакоў у паўстаннях канца [[XVI стагоддзе|XVI]] — першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] улады [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] сталі бачыць у казаках пагрозу. Адсюль з'явілася некалькі пастаноў Варшаўскага вальнага сейма, якія значна абмяжоўвалі і нават скасоўвалі казацкія правы. Іх поўнае аднаўленне было зафіксавана ў Збораўскім дагаворы [[1649]] года і «Сакавіцкіх артыкулах» [[1654]] года. Прававыя нормы гэтых дакументаў адзначалі ператварэнне казацтва ў сацыяльны стан [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. Палітычныя і эканамічныя рычагі ўлады пераходзілі ў рукі старшыны, якая кансалідавалася ў прывілеяваны сацыяльны пласт. Колькасць рэестравага войска змянялася ў залежнасці ад розных сацыяльна-палітычных фактараў. У [[1572]] годзе вызначаны рэестр казацкага войска — 300 асоб, у [[1578]] годзе — 500 асоб, у [[1583]] годзе — 600 асоб, у [[1590]], [[1596]] і [[1617]] гадах — 1 тыс. асоб, у [[1619]] годзе — 3 тыс. асоб, у [[1625]] годзе — 6 тыс. асоб, у [[1630]] годзе — 8 тыс. асоб, у [[1635]] годзе — 7 тыс. асоб, у [[1638]] годзе — 6 тыс. асоб. Войска [[Гетманшчына|Гетманшчын]] па Збораўскай дамове павінна было складаць 40 тыс. асоб, па Белацаркоўскай дамове - 20 тыс. асоб, па Пераяслаўскай - 60 тыс. асоб. Гадзяцкім дагаворам вызначалася 30-тысячнае рэестравае і 10-тысячнае «зацяжное» войска. У Левабярэжнай Гетманшчыне ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] дзейнічала Глухаўскае пагадненне, якое прадугледжвала 30-тысячны рэестр. == Гл. таксама == * [[Казацтва]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Украіна ў тэмах}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] gmmvd7nsn75gj37lhxntptlnab8kmyk 4163656 4163655 2022-07-23T12:44:22Z ElisavetaIvanova 69289 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki '''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: * ваенна-палітычная арганізацыя з цэнтрам у [[Запарожская Сеч|Запарожскай Сечы]]; * дзяржаўнае ўтварэнне [[Гетманшчына]], якое ўзнікла падчас [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніцкага]] ў сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] на тэрыторыі Сярэдняга Падняпроўя, [[Палессе|Палесся]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўшчыны]] і [[Запарожская вобласць|Запарожжа]]; * назва рэестравага войска ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Гетманшчына|Гетманшчыне]]. З [[1634]] года на межах Запарожскай Сечы існавала пяць галоўных апорных пунктаў (мытняў). У сувязі з гэтымі пяццю пунктамі ўнутраны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Запарожжа падзяляўся на 5 паланак. Кожная тэрытарыяльная адзінка мела ўмацаваны паланкавы [[форт]], дзе жыў палкоўнік са старшынай. У кожнай паланцы былі палкоўнік (паланкавы), асавул, [[пісар]], 3 лаўнікі і 3 [[падчашы|падчашых]]. Кожны палкоўнік меў знак улады — [[пярнач]], які заўсёды насіў на поясе, малы сцяг ([[Харугва|харугву]]), які насіў сцяганосец перад сабой падчас урачыстасцей, а таксама пячатку. == Першыя паходы == У [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] галоўным цэнтрам рассялення казакоў стала [[Запарожская вобласць|Запарожжа]], або Ніз (тэрыторыя Дняпроўскіх парогаў). Адсюль і назва казакоў — запарожскія або ніжнія казакі. Казакі засноўвалі ўмацаваныя паселішчы - сечы. Першымі арганізатарамі сечы былі «ўходнікі», якіх [[Чаркасы|чаркаскія]] і [[Каніў|канеўскія]] [[Староста|старасты]] пасылалі на промысел у Сярэдняе і Ніжняе Падняпроўе. Штогод групы ўходнікаў на чале з выбарнымі атаманамі выходзілі за парогі, дзе ў абароненых ад раптоўных нападаў ворагаў месцах будавалі часовае жыллё і памяшканні для апрацоўкі і захоўвання рыбнай прадукцыі. Да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] колькасць казакоў была надзвычай малая, яны не адыгрывалі самастойнай ролі ў памежных справах. Аднак з [[1540-я|1540-х гадоў]] сітуацыя мяняецца. У гэты час адбыліся першыя паходы казакоў на турэцкія гарады [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Білгарад-Дністроўскі|Белгарад]] і [[Бендэр |Бендэры]]. == Вайсковыя фарміраванні запарожскіх казакоў == === Запарожская Сеч === {{main|Запарожская Сеч}} Запарожская Сеч узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Адсутнасць прамых доказаў пакідае дыскусійным пытанне аб дакладным часе і месцы яе ўзнікнення. Ідэя стварэння фарпоста на паўднёвых межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] ўзнікла яшчэ ў 20-30-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], але рэалізавана яна была толькі князем [[Змітро Іванавіч Вішнявецкі|Дзмітрыем Вішнявецкім]], які ў 50-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] падчас экспедыцыі на парогі [[Дняпро|Дняпра]] на востраве Малая Хорціца пабудаваў [[крэпасць]]. Жыццё казацтва адзінай супольнасцю ў спецыфічных умовах паўднёвага памежжа спрыяла зараджэнню ваенна-палітычнай арганізацыі запарожскага грамадства, яе мадэлі. Замак, пабудаваны князем, стаў прататыпам казацкага ўмацавання, якое, замацаваўшыся на востраве [[Тамакіўка]] ў 60-70-х гадах [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], атрымала назву Запарожскай Сечы. Сама Запарожская Сеч — горад-крэпасць. На тэрыторыі крэпасці звычайна знаходзіліся плошча, царква, курэні, каморы, адміністрацыйныя будынкі. Сцены крэпасцей запарожскіх казакоў складаліся з земляных валоў і драўляных умацаванняў. На падкантрольных Сечы землях існавалі казацкія хутары — зімнікі. У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] на Запарожжы была ўведзена адміністрацыйна-тэрытарыяльная сістэма кіравання — «паланкі». Па этнічнаму паходжанню запарожскія казакі былі ў асноўным выхадцамі з [[Русь|Русі]]. Шэрагі запарожцаў папаўняліся таксама [[крымскія татары|татарамі]], [[палякі|палякамі]] і прадстаўнікамі іншых народаў. Прававая сістэма Запарожскай Сечы грунтавалася на [[Звычаёвае права|звычаёвым праве]], аснову якога складалі вусна ўсталяваныя звычаі і нормы. Вышэйшым органам улады на Сечы была рада, у якой мелі права ўдзельнічаць усе казакі. Казацкія рады, згодна з традыцыяй, збіраліся штогод [[1 студзеня]], каб пераабраць кашавога атамана і старшыну. Выканаўчая ўлада належала кашавому атаману і цэнтральнаму кіруючаму органу Сечы — кошу. Галоўнай галіной эканомікі Запарожскай Сечы былі промыслы, а менавіта [[паляванне]], [[жывёлагадоўля]], [[бортніцтва]], [[пчалярства]], здабыча солі. Казакі мелі гандлёвыя адносіны з татарамі і іншымі суседзямі, вялі ўнутраны гандаль. Значны прыбытак мела Сеч ад ваенных паходаў. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] запарожскія казакі здзейснілі дзесяткі паходаў на [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Кілія|Кілію]], [[Ізмаіл]], [[Білгарад-Дністроўскі|Акерман]], іншыя апорныя пункты [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] ў Паўночным Прычарнамор'і, дасягнулі берагоў [[Малая Азія|Малой Азіі]], у прыватнасці, крэпасцей [[Сіноп]] і [[Трабзон|Трапезунд]]. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] запарожскія казакі ўдзельнічалі ў войнах, якія вялі [[Рэч Паспалітая]] ў [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржаве]]. Запарожцы прымалі актыўны ўдзел у казацка-сялянскіх паўстаннях у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], таму менавіта ў Сечы ў [[1648]] годзе пачалося [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстанне Багдана Хмяльніцкага]]. З [[1649]] года Запарожская Сеч уваходзіла ў склад [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. У часы Руіны гетманы страцілі кантроль над Запарожскай Сеччу, а сама Сеч нават вылучала сваіх кандыдатаў на гетманства. У [[1709]] годзе запарожцы падтрымалі выступленне гетмана [[Іван Мазепа|Івана Мазепы]] супраць маскоўскага цара. У [[1711]] годзе Сеч перайшла пад абарону [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], а ў [[1734]] годзе ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Гісторыя Запарожскай Сечы скончылася ў [[1775]] годзе, калі Запарожская крэпасць была разбурана царскім войскам. === Гетманшчына === {{main|Гетманшчына}} Гетманшчына як дзяржава сфарміравалася ў гады [[Паўстанне Хмяльніцкага|Хмяльніччыны]]. У [[1648]] годзе казацкі сотнік [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] падняў паўстанне на ўкраінскіх землях у складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Атрымаўшы шэраг перамог над каронным войскам — пад [[Жоўці Воды|Жоўтымі Водамі]], [[Корсунь-Шэўчэнкіўскы|Корсунем]], Піляўцамі і [[Зборыў|Зборавам]], Хмяльніцкі ў [[1649]] годзе заключыў з каралём [[Ян II Казімір Ваза|Янам ІІ Казімірам]] Збораўскі мір, паводле якога выканаўчая і судовая ўлада ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім]], [[Чарнігаўскае ваяводства|Чарнігаўскім]] і [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскім ваяводствах]] належалі [[Праваслаўе|праваслаўнай]] [[шляхта|шляхце]] і казацкай старшыне; гетман войска Запарожскага меў права ўтрымліваць 40-тысячнае войска. Пасля цяжкага паражэння казацкага войска ў [[Бітва пад Берасцечкам|бітве пад Берасцечкам]] у [[1651]] годзе улада гетмана абмежавалася [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводствам]]. У [[1652]] годзе Хмяльніцкі ўзяў рэванш за паражэнне пад Берасцечкам, разбіўшы кароннае войска пад Батагом. Ненадзейнасць саюза з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]], няўдача [[Малдаўскае княства|малдаўскага]] паходу [[1653]] года прымусілі Багдана Хмяльніцкага актывізаваць пошукі новых саюзнікаў. У студзені [[1654]] года у [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася рада, на якой было прынята рашэнне аб ваенным пагадненні [[Гетманшчына|Гетманшчыны]] з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковіяй]] (дакладны змест пагаднення невядомы, бо арыгінал страчаны). У [[1654]]-[[1657]] гадах Гетманшчына працягвала праводзіць даволі экспансіянісцкую палітыку. Так, на працягу [[1654]]—[[1657]] гадоў Хмяльніцкі пашырыў межы Гетманшчыны на поўначы да [[Чавусы|Чавус]], а падчас перамоваў з прадстаўнікамі [[Трансільванія|семігарадскага князя]], які прэтэндаваў на карону [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], патрабаваў «Русь да Віслы». У [[1657]] годзе гетман [[Іван Яўстахавіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]], прапаноўваючы саюз [[Швецыя|Швецыі]], хацеў пашырыць межы «да Прусіі» шляхам далучэння да Гетманшчыны [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]] і [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводстваў]]. З [[1658]] годзе Гетманшчына перажывала перыяд міжусобных войнаў і знешніх інтэрвенцый (так званая «Руіна»). У [[1663]] годзе Гетманшчына распалася на дзве часткі — левабярэжную і правабярэжную. Абедзве Гетманшчыны, абапіраючыся на розныя знешнепалітычныя сілы адна супраць адной, імкнуліся да аб'яднання ўкраінскіх зямель з сабою на чале. Спусташэнне прывяло да фармальнага падзелу Гетманшчыны ў [[1667]] годзе паводле [[Андросаўскае перамір’е|Андросаўскай дамовы]] на Левабярэжную Гетманшчыну пад пратэктаратам [[Руская дзяржава|Маскоўскага царства]] і Правабярэжжа ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У [[1668]] годзе [[Пётр Дарашэнка|Пятру Дарашэнку]], аднаму з найвыбітнейшых дзеячаў перыяду Руіны, удалося аб'яднаць Гетманшчыну. Руіна скончылася падзеннем Правабярэжнай Гетманшчыны ў [[1676]] годзе і спусташэннем татарамі і туркамі паўднёвай часткі Правабярэжжа. У пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] Левабярэжная Гетманшчына спрабавала вывесці [[Іван Мазепа|Івана Мазепу]] з-пад уплыву [[Масква|Масквы]], але разам са сваім саюзнікам, шведскім каралём [[Карл XII|Карлам XII]] пацярпела паражэнне ў [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітве]]. На Левабярэжжы гетманскі ўрад з [[1722]] па [[1727]] год замяняла Маларасійская калегія, з [[1734]] па [[1750]] год — «Праўленне гетманскага ўрада». У [[1764]]-[[1783]] гадах Левабярэжжа канчаткова ўвайшло ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. === Рэестравае войска === {{main|Рэестравае казацтва}} Казацтва на тэрыторыі Падняпроўя вядома з канца [[XV стагоддзе|XV ​​стагоддзя]]. Але як асобны сацыяльны стан казацтва пачало фарміравацца толькі ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Пачатак гэтаму працэсу паклала зацвярджэнне ўрадам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] рэестравага войска ў 70-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Асноўныя элементы сацыяльных прывілеяў рэестравае казацтва, верагодна, пераняла ў [[Баяры|баяр]] і [[Шляхта|шляхты]]. За рэестравымі казакамі замацоўваўся шэраг правоў і прывілеяў: вызваленне ад дзяржаўных падаткаў і павіннасцей, асобнае адміністрацыйнае падпарадкаванне і судаводства, права валодання зямельнымі ўладаннямі. З-за ўдзелу казакоў у паўстаннях канца [[XVI стагоддзе|XVI]] — першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] улады [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] сталі бачыць у казаках пагрозу. Адсюль з'явілася некалькі пастаноў Варшаўскага вальнага сейма, якія значна абмяжоўвалі і нават скасоўвалі казацкія правы. Іх поўнае аднаўленне было зафіксавана ў Збораўскім дагаворы [[1649]] года і «Сакавіцкіх артыкулах» [[1654]] года. Прававыя нормы гэтых дакументаў адзначалі ператварэнне казацтва ў сацыяльны стан [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. Палітычныя і эканамічныя рычагі ўлады пераходзілі ў рукі старшыны, якая кансалідавалася ў прывілеяваны сацыяльны пласт. Колькасць рэестравага войска змянялася ў залежнасці ад розных сацыяльна-палітычных фактараў. У [[1572]] годзе вызначаны рэестр казацкага войска — 300 асоб, у [[1578]] годзе — 500 асоб, у [[1583]] годзе — 600 асоб, у [[1590]], [[1596]] і [[1617]] гадах — 1 тыс. асоб, у [[1619]] годзе — 3 тыс. асоб, у [[1625]] годзе — 6 тыс. асоб, у [[1630]] годзе — 8 тыс. асоб, у [[1635]] годзе — 7 тыс. асоб, у [[1638]] годзе — 6 тыс. асоб. Войска [[Гетманшчына|Гетманшчын]] па Збораўскай дамове павінна было складаць 40 тыс. асоб, па Белацаркоўскай дамове - 20 тыс. асоб, па Пераяслаўскай - 60 тыс. асоб. Гадзяцкім дагаворам вызначалася 30-тысячнае рэестравае і 10-тысячнае «зацяжное» войска. У Левабярэжнай Гетманшчыне ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] дзейнічала Глухаўскае пагадненне, якое прадугледжвала 30-тысячны рэестр. == Гл. таксама == * [[Казацтва]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Украіна ў тэмах}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] ky0fsparrramkeix2ik9sjcnxvharxg 4163657 4163656 2022-07-23T12:45:36Z ElisavetaIvanova 69289 /* Гл. таксама */ wikitext text/x-wiki '''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: * ваенна-палітычная арганізацыя з цэнтрам у [[Запарожская Сеч|Запарожскай Сечы]]; * дзяржаўнае ўтварэнне [[Гетманшчына]], якое ўзнікла падчас [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніцкага]] ў сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] на тэрыторыі Сярэдняга Падняпроўя, [[Палессе|Палесся]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўшчыны]] і [[Запарожская вобласць|Запарожжа]]; * назва рэестравага войска ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Гетманшчына|Гетманшчыне]]. З [[1634]] года на межах Запарожскай Сечы існавала пяць галоўных апорных пунктаў (мытняў). У сувязі з гэтымі пяццю пунктамі ўнутраны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Запарожжа падзяляўся на 5 паланак. Кожная тэрытарыяльная адзінка мела ўмацаваны паланкавы [[форт]], дзе жыў палкоўнік са старшынай. У кожнай паланцы былі палкоўнік (паланкавы), асавул, [[пісар]], 3 лаўнікі і 3 [[падчашы|падчашых]]. Кожны палкоўнік меў знак улады — [[пярнач]], які заўсёды насіў на поясе, малы сцяг ([[Харугва|харугву]]), які насіў сцяганосец перад сабой падчас урачыстасцей, а таксама пячатку. == Першыя паходы == У [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] галоўным цэнтрам рассялення казакоў стала [[Запарожская вобласць|Запарожжа]], або Ніз (тэрыторыя Дняпроўскіх парогаў). Адсюль і назва казакоў — запарожскія або ніжнія казакі. Казакі засноўвалі ўмацаваныя паселішчы - сечы. Першымі арганізатарамі сечы былі «ўходнікі», якіх [[Чаркасы|чаркаскія]] і [[Каніў|канеўскія]] [[Староста|старасты]] пасылалі на промысел у Сярэдняе і Ніжняе Падняпроўе. Штогод групы ўходнікаў на чале з выбарнымі атаманамі выходзілі за парогі, дзе ў абароненых ад раптоўных нападаў ворагаў месцах будавалі часовае жыллё і памяшканні для апрацоўкі і захоўвання рыбнай прадукцыі. Да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] колькасць казакоў была надзвычай малая, яны не адыгрывалі самастойнай ролі ў памежных справах. Аднак з [[1540-я|1540-х гадоў]] сітуацыя мяняецца. У гэты час адбыліся першыя паходы казакоў на турэцкія гарады [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Білгарад-Дністроўскі|Белгарад]] і [[Бендэр |Бендэры]]. == Вайсковыя фарміраванні запарожскіх казакоў == === Запарожская Сеч === {{main|Запарожская Сеч}} Запарожская Сеч узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Адсутнасць прамых доказаў пакідае дыскусійным пытанне аб дакладным часе і месцы яе ўзнікнення. Ідэя стварэння фарпоста на паўднёвых межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] ўзнікла яшчэ ў 20-30-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], але рэалізавана яна была толькі князем [[Змітро Іванавіч Вішнявецкі|Дзмітрыем Вішнявецкім]], які ў 50-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] падчас экспедыцыі на парогі [[Дняпро|Дняпра]] на востраве Малая Хорціца пабудаваў [[крэпасць]]. Жыццё казацтва адзінай супольнасцю ў спецыфічных умовах паўднёвага памежжа спрыяла зараджэнню ваенна-палітычнай арганізацыі запарожскага грамадства, яе мадэлі. Замак, пабудаваны князем, стаў прататыпам казацкага ўмацавання, якое, замацаваўшыся на востраве [[Тамакіўка]] ў 60-70-х гадах [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], атрымала назву Запарожскай Сечы. Сама Запарожская Сеч — горад-крэпасць. На тэрыторыі крэпасці звычайна знаходзіліся плошча, царква, курэні, каморы, адміністрацыйныя будынкі. Сцены крэпасцей запарожскіх казакоў складаліся з земляных валоў і драўляных умацаванняў. На падкантрольных Сечы землях існавалі казацкія хутары — зімнікі. У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] на Запарожжы была ўведзена адміністрацыйна-тэрытарыяльная сістэма кіравання — «паланкі». Па этнічнаму паходжанню запарожскія казакі былі ў асноўным выхадцамі з [[Русь|Русі]]. Шэрагі запарожцаў папаўняліся таксама [[крымскія татары|татарамі]], [[палякі|палякамі]] і прадстаўнікамі іншых народаў. Прававая сістэма Запарожскай Сечы грунтавалася на [[Звычаёвае права|звычаёвым праве]], аснову якога складалі вусна ўсталяваныя звычаі і нормы. Вышэйшым органам улады на Сечы была рада, у якой мелі права ўдзельнічаць усе казакі. Казацкія рады, згодна з традыцыяй, збіраліся штогод [[1 студзеня]], каб пераабраць кашавога атамана і старшыну. Выканаўчая ўлада належала кашавому атаману і цэнтральнаму кіруючаму органу Сечы — кошу. Галоўнай галіной эканомікі Запарожскай Сечы былі промыслы, а менавіта [[паляванне]], [[жывёлагадоўля]], [[бортніцтва]], [[пчалярства]], здабыча солі. Казакі мелі гандлёвыя адносіны з татарамі і іншымі суседзямі, вялі ўнутраны гандаль. Значны прыбытак мела Сеч ад ваенных паходаў. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] запарожскія казакі здзейснілі дзесяткі паходаў на [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Кілія|Кілію]], [[Ізмаіл]], [[Білгарад-Дністроўскі|Акерман]], іншыя апорныя пункты [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] ў Паўночным Прычарнамор'і, дасягнулі берагоў [[Малая Азія|Малой Азіі]], у прыватнасці, крэпасцей [[Сіноп]] і [[Трабзон|Трапезунд]]. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] запарожскія казакі ўдзельнічалі ў войнах, якія вялі [[Рэч Паспалітая]] ў [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржаве]]. Запарожцы прымалі актыўны ўдзел у казацка-сялянскіх паўстаннях у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], таму менавіта ў Сечы ў [[1648]] годзе пачалося [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстанне Багдана Хмяльніцкага]]. З [[1649]] года Запарожская Сеч уваходзіла ў склад [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. У часы Руіны гетманы страцілі кантроль над Запарожскай Сеччу, а сама Сеч нават вылучала сваіх кандыдатаў на гетманства. У [[1709]] годзе запарожцы падтрымалі выступленне гетмана [[Іван Мазепа|Івана Мазепы]] супраць маскоўскага цара. У [[1711]] годзе Сеч перайшла пад абарону [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], а ў [[1734]] годзе ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Гісторыя Запарожскай Сечы скончылася ў [[1775]] годзе, калі Запарожская крэпасць была разбурана царскім войскам. === Гетманшчына === {{main|Гетманшчына}} Гетманшчына як дзяржава сфарміравалася ў гады [[Паўстанне Хмяльніцкага|Хмяльніччыны]]. У [[1648]] годзе казацкі сотнік [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] падняў паўстанне на ўкраінскіх землях у складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Атрымаўшы шэраг перамог над каронным войскам — пад [[Жоўці Воды|Жоўтымі Водамі]], [[Корсунь-Шэўчэнкіўскы|Корсунем]], Піляўцамі і [[Зборыў|Зборавам]], Хмяльніцкі ў [[1649]] годзе заключыў з каралём [[Ян II Казімір Ваза|Янам ІІ Казімірам]] Збораўскі мір, паводле якога выканаўчая і судовая ўлада ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім]], [[Чарнігаўскае ваяводства|Чарнігаўскім]] і [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскім ваяводствах]] належалі [[Праваслаўе|праваслаўнай]] [[шляхта|шляхце]] і казацкай старшыне; гетман войска Запарожскага меў права ўтрымліваць 40-тысячнае войска. Пасля цяжкага паражэння казацкага войска ў [[Бітва пад Берасцечкам|бітве пад Берасцечкам]] у [[1651]] годзе улада гетмана абмежавалася [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводствам]]. У [[1652]] годзе Хмяльніцкі ўзяў рэванш за паражэнне пад Берасцечкам, разбіўшы кароннае войска пад Батагом. Ненадзейнасць саюза з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]], няўдача [[Малдаўскае княства|малдаўскага]] паходу [[1653]] года прымусілі Багдана Хмяльніцкага актывізаваць пошукі новых саюзнікаў. У студзені [[1654]] года у [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася рада, на якой было прынята рашэнне аб ваенным пагадненні [[Гетманшчына|Гетманшчыны]] з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковіяй]] (дакладны змест пагаднення невядомы, бо арыгінал страчаны). У [[1654]]-[[1657]] гадах Гетманшчына працягвала праводзіць даволі экспансіянісцкую палітыку. Так, на працягу [[1654]]—[[1657]] гадоў Хмяльніцкі пашырыў межы Гетманшчыны на поўначы да [[Чавусы|Чавус]], а падчас перамоваў з прадстаўнікамі [[Трансільванія|семігарадскага князя]], які прэтэндаваў на карону [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], патрабаваў «Русь да Віслы». У [[1657]] годзе гетман [[Іван Яўстахавіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]], прапаноўваючы саюз [[Швецыя|Швецыі]], хацеў пашырыць межы «да Прусіі» шляхам далучэння да Гетманшчыны [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]] і [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводстваў]]. З [[1658]] годзе Гетманшчына перажывала перыяд міжусобных войнаў і знешніх інтэрвенцый (так званая «Руіна»). У [[1663]] годзе Гетманшчына распалася на дзве часткі — левабярэжную і правабярэжную. Абедзве Гетманшчыны, абапіраючыся на розныя знешнепалітычныя сілы адна супраць адной, імкнуліся да аб'яднання ўкраінскіх зямель з сабою на чале. Спусташэнне прывяло да фармальнага падзелу Гетманшчыны ў [[1667]] годзе паводле [[Андросаўскае перамір’е|Андросаўскай дамовы]] на Левабярэжную Гетманшчыну пад пратэктаратам [[Руская дзяржава|Маскоўскага царства]] і Правабярэжжа ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У [[1668]] годзе [[Пётр Дарашэнка|Пятру Дарашэнку]], аднаму з найвыбітнейшых дзеячаў перыяду Руіны, удалося аб'яднаць Гетманшчыну. Руіна скончылася падзеннем Правабярэжнай Гетманшчыны ў [[1676]] годзе і спусташэннем татарамі і туркамі паўднёвай часткі Правабярэжжа. У пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] Левабярэжная Гетманшчына спрабавала вывесці [[Іван Мазепа|Івана Мазепу]] з-пад уплыву [[Масква|Масквы]], але разам са сваім саюзнікам, шведскім каралём [[Карл XII|Карлам XII]] пацярпела паражэнне ў [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітве]]. На Левабярэжжы гетманскі ўрад з [[1722]] па [[1727]] год замяняла Маларасійская калегія, з [[1734]] па [[1750]] год — «Праўленне гетманскага ўрада». У [[1764]]-[[1783]] гадах Левабярэжжа канчаткова ўвайшло ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. === Рэестравае войска === {{main|Рэестравае казацтва}} Казацтва на тэрыторыі Падняпроўя вядома з канца [[XV стагоддзе|XV ​​стагоддзя]]. Але як асобны сацыяльны стан казацтва пачало фарміравацца толькі ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Пачатак гэтаму працэсу паклала зацвярджэнне ўрадам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] рэестравага войска ў 70-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Асноўныя элементы сацыяльных прывілеяў рэестравае казацтва, верагодна, пераняла ў [[Баяры|баяр]] і [[Шляхта|шляхты]]. За рэестравымі казакамі замацоўваўся шэраг правоў і прывілеяў: вызваленне ад дзяржаўных падаткаў і павіннасцей, асобнае адміністрацыйнае падпарадкаванне і судаводства, права валодання зямельнымі ўладаннямі. З-за ўдзелу казакоў у паўстаннях канца [[XVI стагоддзе|XVI]] — першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] улады [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] сталі бачыць у казаках пагрозу. Адсюль з'явілася некалькі пастаноў Варшаўскага вальнага сейма, якія значна абмяжоўвалі і нават скасоўвалі казацкія правы. Іх поўнае аднаўленне было зафіксавана ў Збораўскім дагаворы [[1649]] года і «Сакавіцкіх артыкулах» [[1654]] года. Прававыя нормы гэтых дакументаў адзначалі ператварэнне казацтва ў сацыяльны стан [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. Палітычныя і эканамічныя рычагі ўлады пераходзілі ў рукі старшыны, якая кансалідавалася ў прывілеяваны сацыяльны пласт. Колькасць рэестравага войска змянялася ў залежнасці ад розных сацыяльна-палітычных фактараў. У [[1572]] годзе вызначаны рэестр казацкага войска — 300 асоб, у [[1578]] годзе — 500 асоб, у [[1583]] годзе — 600 асоб, у [[1590]], [[1596]] і [[1617]] гадах — 1 тыс. асоб, у [[1619]] годзе — 3 тыс. асоб, у [[1625]] годзе — 6 тыс. асоб, у [[1630]] годзе — 8 тыс. асоб, у [[1635]] годзе — 7 тыс. асоб, у [[1638]] годзе — 6 тыс. асоб. Войска [[Гетманшчына|Гетманшчын]] па Збораўскай дамове павінна было складаць 40 тыс. асоб, па Белацаркоўскай дамове - 20 тыс. асоб, па Пераяслаўскай - 60 тыс. асоб. Гадзяцкім дагаворам вызначалася 30-тысячнае рэестравае і 10-тысячнае «зацяжное» войска. У Левабярэжнай Гетманшчыне ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] дзейнічала Глухаўскае пагадненне, якое прадугледжвала 30-тысячны рэестр. == Гл. таксама == * [[Казацтва]] * [[Запарожская Сеч]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Украіна ў тэмах}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] lt9pirv583folc5letk8u74tyx8gvp0 4163661 4163657 2022-07-23T12:47:23Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki '''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: * ваенна-палітычная арганізацыя з цэнтрам у [[Запарожская Сеч|Запарожскай Сечы]]; * дзяржаўнае ўтварэнне [[Гетманшчына]], якое ўзнікла падчас [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніцкага]] ў сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] на тэрыторыі Сярэдняга Падняпроўя, [[Палессе|Палесся]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўшчыны]] і [[Запарожская вобласць|Запарожжа]]; * назва рэестравага войска ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Гетманшчына|Гетманшчыне]]. З [[1634]] года на межах Запарожскай Сечы існавала пяць галоўных апорных пунктаў (мытняў). У сувязі з гэтымі пяццю пунктамі ўнутраны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Запарожжа падзяляўся на 5 паланак. Кожная тэрытарыяльная адзінка мела ўмацаваны паланкавы [[форт]], дзе жыў палкоўнік са старшынай. У кожнай паланцы былі палкоўнік (паланкавы), асавул, [[пісар]], 3 лаўнікі і 3 [[падчашы|падчашых]]. Кожны палкоўнік меў знак улады — [[пярнач]], які заўсёды насіў на поясе, малы сцяг ([[Харугва|харугву]]), які насіў сцяганосец перад сабой падчас урачыстасцей, а таксама пячатку. == Першыя паходы == У [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] галоўным цэнтрам рассялення казакоў стала [[Запарожская вобласць|Запарожжа]], або Ніз (тэрыторыя Дняпроўскіх парогаў). Адсюль і назва казакоў — запарожскія або ніжнія казакі. Казакі засноўвалі ўмацаваныя паселішчы - сечы. Першымі арганізатарамі сечы былі «ўходнікі», якіх [[Чаркасы|чаркаскія]] і [[Каніў|канеўскія]] [[Староста|старасты]] пасылалі на промысел у Сярэдняе і Ніжняе Падняпроўе. Штогод групы ўходнікаў на чале з выбарнымі атаманамі выходзілі за парогі, дзе ў абароненых ад раптоўных нападаў ворагаў месцах будавалі часовае жыллё і памяшканні для апрацоўкі і захоўвання рыбнай прадукцыі. Да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] колькасць казакоў была надзвычай малая, яны не адыгрывалі самастойнай ролі ў памежных справах. Аднак з [[1540-я|1540-х гадоў]] сітуацыя мяняецца. У гэты час адбыліся першыя паходы казакоў на турэцкія гарады [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Білгарад-Дністроўскі|Белгарад]] і [[Бендэр |Бендэры]]. == Вайсковыя фарміраванні запарожскіх казакоў == === Запарожская Сеч === {{main|Запарожская Сеч}} Запарожская Сеч узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Адсутнасць прамых доказаў пакідае дыскусійным пытанне аб дакладным часе і месцы яе ўзнікнення. Ідэя стварэння фарпоста на паўднёвых межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] ўзнікла яшчэ ў 20-30-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], але рэалізавана яна была толькі князем [[Змітро Іванавіч Вішнявецкі|Дзмітрыем Вішнявецкім]], які ў 50-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] падчас экспедыцыі на парогі [[Дняпро|Дняпра]] на востраве Малая Хорціца пабудаваў [[крэпасць]]. Жыццё казацтва адзінай супольнасцю ў спецыфічных умовах паўднёвага памежжа спрыяла зараджэнню ваенна-палітычнай арганізацыі запарожскага грамадства, яе мадэлі. Замак, пабудаваны князем, стаў прататыпам казацкага ўмацавання, якое, замацаваўшыся на востраве [[Тамакіўка]] ў 60-70-х гадах [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], атрымала назву Запарожскай Сечы. Сама Запарожская Сеч — горад-крэпасць. На тэрыторыі крэпасці звычайна знаходзіліся плошча, царква, курэні, каморы, адміністрацыйныя будынкі. Сцены крэпасцей запарожскіх казакоў складаліся з земляных валоў і драўляных умацаванняў. На падкантрольных Сечы землях існавалі казацкія хутары — зімнікі. У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] на Запарожжы была ўведзена адміністрацыйна-тэрытарыяльная сістэма кіравання — «паланкі». Па этнічнаму паходжанню запарожскія казакі былі ў асноўным выхадцамі з [[Русь|Русі]]. Шэрагі запарожцаў папаўняліся таксама [[крымскія татары|татарамі]], [[палякі|палякамі]] і прадстаўнікамі іншых народаў. Прававая сістэма Запарожскай Сечы грунтавалася на [[Звычаёвае права|звычаёвым праве]], аснову якога складалі вусна ўсталяваныя звычаі і нормы. Вышэйшым органам улады на Сечы была рада, у якой мелі права ўдзельнічаць усе казакі. Казацкія рады, згодна з традыцыяй, збіраліся штогод [[1 студзеня]], каб пераабраць кашавога атамана і старшыну. Выканаўчая ўлада належала кашавому атаману і цэнтральнаму кіруючаму органу Сечы — кошу. Галоўнай галіной эканомікі Запарожскай Сечы былі промыслы, а менавіта [[паляванне]], [[жывёлагадоўля]], [[бортніцтва]], [[пчалярства]], здабыча солі. Казакі мелі гандлёвыя адносіны з татарамі і іншымі суседзямі, вялі ўнутраны гандаль. Значны прыбытак мела Сеч ад ваенных паходаў. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] запарожскія казакі здзейснілі дзесяткі паходаў на [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Кілія|Кілію]], [[Ізмаіл]], [[Білгарад-Дністроўскі|Акерман]], іншыя апорныя пункты [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] ў Паўночным Прычарнамор'і, дасягнулі берагоў [[Малая Азія|Малой Азіі]], у прыватнасці, крэпасцей [[Сіноп]] і [[Трабзон|Трапезунд]]. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] запарожскія казакі ўдзельнічалі ў войнах, якія вялі [[Рэч Паспалітая]] ў [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржаве]]. Запарожцы прымалі актыўны ўдзел у казацка-сялянскіх паўстаннях у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], таму менавіта ў Сечы ў [[1648]] годзе пачалося [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстанне Багдана Хмяльніцкага]]. З [[1649]] года Запарожская Сеч уваходзіла ў склад [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. У часы Руіны гетманы страцілі кантроль над Запарожскай Сеччу, а сама Сеч нават вылучала сваіх кандыдатаў на гетманства. У [[1709]] годзе запарожцы падтрымалі выступленне гетмана [[Іван Мазепа|Івана Мазепы]] супраць маскоўскага цара. У [[1711]] годзе Сеч перайшла пад абарону [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], а ў [[1734]] годзе ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Гісторыя Запарожскай Сечы скончылася ў [[1775]] годзе, калі Запарожская крэпасць была разбурана царскім войскам. === Гетманшчына === {{main|Гетманшчына}} Гетманшчына як дзяржава сфарміравалася ў гады [[Паўстанне Хмяльніцкага|Хмяльніччыны]]. У [[1648]] годзе казацкі сотнік [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] падняў паўстанне на ўкраінскіх землях у складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Атрымаўшы шэраг перамог над каронным войскам — пад [[Жоўці Воды|Жоўтымі Водамі]], [[Корсунь-Шэўчэнкіўскы|Корсунем]], Піляўцамі і [[Зборыў|Зборавам]], Хмяльніцкі ў [[1649]] годзе заключыў з каралём [[Ян II Казімір Ваза|Янам ІІ Казімірам]] Збораўскі мір, паводле якога выканаўчая і судовая ўлада ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім]], [[Чарнігаўскае ваяводства|Чарнігаўскім]] і [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскім ваяводствах]] належалі [[Праваслаўе|праваслаўнай]] [[шляхта|шляхце]] і казацкай старшыне; гетман войска Запарожскага меў права ўтрымліваць 40-тысячнае войска. Пасля цяжкага паражэння казацкага войска ў [[Бітва пад Берасцечкам|бітве пад Берасцечкам]] у [[1651]] годзе улада гетмана абмежавалася [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводствам]]. У [[1652]] годзе Хмяльніцкі ўзяў рэванш за паражэнне пад Берасцечкам, разбіўшы кароннае войска пад Батагом. Ненадзейнасць саюза з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]], няўдача [[Малдаўскае княства|малдаўскага]] паходу [[1653]] года прымусілі Багдана Хмяльніцкага актывізаваць пошукі новых саюзнікаў. У студзені [[1654]] года у [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася рада, на якой было прынята рашэнне аб ваенным пагадненні [[Гетманшчына|Гетманшчыны]] з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковіяй]] (дакладны змест пагаднення невядомы, бо арыгінал страчаны). У [[1654]]-[[1657]] гадах Гетманшчына працягвала праводзіць даволі экспансіянісцкую палітыку. Так, на працягу [[1654]]—[[1657]] гадоў Хмяльніцкі пашырыў межы Гетманшчыны на поўначы да [[Чавусы|Чавус]], а падчас перамоваў з прадстаўнікамі [[Трансільванія|семігарадскага князя]], які прэтэндаваў на карону [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], патрабаваў «Русь да Віслы». У [[1657]] годзе гетман [[Іван Яўстахавіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]], прапаноўваючы саюз [[Швецыя|Швецыі]], хацеў пашырыць межы «да Прусіі» шляхам далучэння да Гетманшчыны [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]] і [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводстваў]]. З [[1658]] годзе Гетманшчына перажывала перыяд міжусобных войнаў і знешніх інтэрвенцый (так званая «Руіна»). У [[1663]] годзе Гетманшчына распалася на дзве часткі — левабярэжную і правабярэжную. Абедзве Гетманшчыны, абапіраючыся на розныя знешнепалітычныя сілы адна супраць адной, імкнуліся да аб'яднання ўкраінскіх зямель з сабою на чале. Спусташэнне прывяло да фармальнага падзелу Гетманшчыны ў [[1667]] годзе паводле [[Андросаўскае перамір’е|Андросаўскай дамовы]] на Левабярэжную Гетманшчыну пад пратэктаратам [[Руская дзяржава|Маскоўскага царства]] і Правабярэжжа ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У [[1668]] годзе [[Пётр Дарашэнка|Пятру Дарашэнку]], аднаму з найвыбітнейшых дзеячаў перыяду Руіны, удалося аб'яднаць Гетманшчыну. Руіна скончылася падзеннем Правабярэжнай Гетманшчыны ў [[1676]] годзе і спусташэннем татарамі і туркамі паўднёвай часткі Правабярэжжа. У пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] Левабярэжная Гетманшчына спрабавала вывесці [[Іван Мазепа|Івана Мазепу]] з-пад уплыву [[Масква|Масквы]], але разам са сваім саюзнікам, шведскім каралём [[Карл XII|Карлам XII]] пацярпела паражэнне ў [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітве]]. На Левабярэжжы гетманскі ўрад з [[1722]] па [[1727]] год замяняла Маларасійская калегія, з [[1734]] па [[1750]] год — «Праўленне гетманскага ўрада». У [[1764]]-[[1783]] гадах Левабярэжжа канчаткова ўвайшло ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. === Рэестравае войска === {{main|Рэестравае казацтва}} Казацтва на тэрыторыі Падняпроўя вядома з канца [[XV стагоддзе|XV ​​стагоддзя]]. Але як асобны сацыяльны стан казацтва пачало фарміравацца толькі ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Пачатак гэтаму працэсу паклала зацвярджэнне ўрадам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] рэестравага войска ў 70-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Асноўныя элементы сацыяльных прывілеяў рэестравае казацтва, верагодна, пераняла ў [[Баяры|баяр]] і [[Шляхта|шляхты]]. За рэестравымі казакамі замацоўваўся шэраг правоў і прывілеяў: вызваленне ад дзяржаўных падаткаў і павіннасцей, асобнае адміністрацыйнае падпарадкаванне і судаводства, права валодання зямельнымі ўладаннямі. З-за ўдзелу казакоў у паўстаннях канца [[XVI стагоддзе|XVI]] — першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] улады [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] сталі бачыць у казаках пагрозу. Адсюль з'явілася некалькі пастаноў Варшаўскага вальнага сейма, якія значна абмяжоўвалі і нават скасоўвалі казацкія правы. Іх поўнае аднаўленне было зафіксавана ў Збораўскім дагаворы [[1649]] года і «Сакавіцкіх артыкулах» [[1654]] года. Прававыя нормы гэтых дакументаў адзначалі ператварэнне казацтва ў сацыяльны стан [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. Палітычныя і эканамічныя рычагі ўлады пераходзілі ў рукі старшыны, якая кансалідавалася ў прывілеяваны сацыяльны пласт. Колькасць рэестравага войска змянялася ў залежнасці ад розных сацыяльна-палітычных фактараў. У [[1572]] годзе вызначаны рэестр казацкага войска — 300 асоб, у [[1578]] годзе — 500 асоб, у [[1583]] годзе — 600 асоб, у [[1590]], [[1596]] і [[1617]] гадах — 1 тыс. асоб, у [[1619]] годзе — 3 тыс. асоб, у [[1625]] годзе — 6 тыс. асоб, у [[1630]] годзе — 8 тыс. асоб, у [[1635]] годзе — 7 тыс. асоб, у [[1638]] годзе — 6 тыс. асоб. Войска [[Гетманшчына|Гетманшчын]] па Збораўскай дамове павінна было складаць 40 тыс. асоб, па Белацаркоўскай дамове - 20 тыс. асоб, па Пераяслаўскай - 60 тыс. асоб. Гадзяцкім дагаворам вызначалася 30-тысячнае рэестравае і 10-тысячнае «зацяжное» войска. У Левабярэжнай Гетманшчыне ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] дзейнічала Глухаўскае пагадненне, якое прадугледжвала 30-тысячны рэестр. == Гл. таксама == * [[Казацтва]] * [[Запарожская Сеч]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Украіна ў тэмах}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэчы Паспалітай}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] cgf16aeulz3qaals5co8equ0jlvq78d 4163665 4163661 2022-07-23T12:49:41Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki '''Войска Запарожскае''' — агульная назва [[Казацтва|казацкіх]] ваенна-палітычных утварэнняў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзяў]]. Ва ўкраінскай гістарыяграфіі гэты тэрмін часцей за ўсё мае адно з трох значэнняў: * ваенна-палітычная арганізацыя з цэнтрам у [[Запарожская Сеч|Запарожскай Сечы]]; * дзяржаўнае ўтварэнне [[Гетманшчына]], якое ўзнікла падчас [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстання пад кіраўніцтвам Багдана Хмяльніцкага]] ў сярэдзіне [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] на тэрыторыі Сярэдняга Падняпроўя, [[Палессе|Палесся]], [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўшчыны]] і [[Запарожская вобласць|Запарожжа]]; * назва рэестравага войска ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і [[Гетманшчына|Гетманшчыне]]. З [[1634]] года на межах Запарожскай Сечы існавала пяць галоўных апорных пунктаў (мытняў). У сувязі з гэтымі пяццю пунктамі ўнутраны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Запарожжа падзяляўся на 5 паланак. Кожная тэрытарыяльная адзінка мела ўмацаваны паланкавы [[форт]], дзе жыў палкоўнік са старшынай. У кожнай паланцы былі палкоўнік (паланкавы), асавул, [[пісар]], 3 лаўнікі і 3 [[падчашы|падчашых]]. Кожны палкоўнік меў знак улады — [[пярнач]], які заўсёды насіў на поясе, малы сцяг ([[Харугва|харугву]]), які насіў сцяганосец перад сабой падчас урачыстасцей, а таксама пячатку. == Першыя паходы == У [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] галоўным цэнтрам рассялення казакоў стала [[Запарожская вобласць|Запарожжа]], або Ніз (тэрыторыя Дняпроўскіх парогаў). Адсюль і назва казакоў — запарожскія або ніжнія казакі. Казакі засноўвалі ўмацаваныя паселішчы - сечы. Першымі арганізатарамі сечы былі «ўходнікі», якіх [[Чаркасы|чаркаскія]] і [[Каніў|канеўскія]] [[Староста|старасты]] пасылалі на промысел у Сярэдняе і Ніжняе Падняпроўе. Штогод групы ўходнікаў на чале з выбарнымі атаманамі выходзілі за парогі, дзе ў абароненых ад раптоўных нападаў ворагаў месцах будавалі часовае жыллё і памяшканні для апрацоўкі і захоўвання рыбнай прадукцыі. Да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]] колькасць казакоў была надзвычай малая, яны не адыгрывалі самастойнай ролі ў памежных справах. Аднак з [[1540-я|1540-х гадоў]] сітуацыя мяняецца. У гэты час адбыліся першыя паходы казакоў на турэцкія гарады [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Білгарад-Дністроўскі|Белгарад]] і [[Бендэр |Бендэры]]. == Вайсковыя фарміраванні запарожскіх казакоў == === Запарожская Сеч === {{main|Запарожская Сеч}} Запарожская Сеч узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзі]]. Адсутнасць прамых доказаў пакідае дыскусійным пытанне аб дакладным часе і месцы яе ўзнікнення. Ідэя стварэння фарпоста на паўднёвых межах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]] ўзнікла яшчэ ў 20-30-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], але рэалізавана яна была толькі князем [[Змітро Іванавіч Вішнявецкі|Дзмітрыем Вішнявецкім]], які ў 50-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] падчас экспедыцыі на парогі [[Дняпро|Дняпра]] на востраве Малая Хорціца пабудаваў [[крэпасць]]. Жыццё казацтва адзінай супольнасцю ў спецыфічных умовах паўднёвага памежжа спрыяла зараджэнню ваенна-палітычнай арганізацыі запарожскага грамадства, яе мадэлі. Замак, пабудаваны князем, стаў прататыпам казацкага ўмацавання, якое, замацаваўшыся на востраве [[Тамакіўка]] ў 60-70-х гадах [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]], атрымала назву Запарожскай Сечы. Сама Запарожская Сеч — горад-крэпасць. На тэрыторыі крэпасці звычайна знаходзіліся плошча, царква, курэні, каморы, адміністрацыйныя будынкі. Сцены крэпасцей запарожскіх казакоў складаліся з земляных валоў і драўляных умацаванняў. На падкантрольных Сечы землях існавалі казацкія хутары — зімнікі. У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] на Запарожжы была ўведзена адміністрацыйна-тэрытарыяльная сістэма кіравання — «паланкі». Па этнічнаму паходжанню запарожскія казакі былі ў асноўным выхадцамі з [[Русь|Русі]]. Шэрагі запарожцаў папаўняліся таксама [[крымскія татары|татарамі]], [[палякі|палякамі]] і прадстаўнікамі іншых народаў. Прававая сістэма Запарожскай Сечы грунтавалася на [[Звычаёвае права|звычаёвым праве]], аснову якога складалі вусна ўсталяваныя звычаі і нормы. Вышэйшым органам улады на Сечы была рада, у якой мелі права ўдзельнічаць усе казакі. Казацкія рады, згодна з традыцыяй, збіраліся штогод [[1 студзеня]], каб пераабраць кашавога атамана і старшыну. Выканаўчая ўлада належала кашавому атаману і цэнтральнаму кіруючаму органу Сечы — кошу. Галоўнай галіной эканомікі Запарожскай Сечы былі промыслы, а менавіта [[паляванне]], [[жывёлагадоўля]], [[бортніцтва]], [[пчалярства]], здабыча солі. Казакі мелі гандлёвыя адносіны з татарамі і іншымі суседзямі, вялі ўнутраны гандаль. Значны прыбытак мела Сеч ад ваенных паходаў. У другой палове [[XVI стагоддзе|XVI]] — [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзі]] запарожскія казакі здзейснілі дзесяткі паходаў на [[Ачакіў|Ачакаў]], [[Кілія|Кілію]], [[Ізмаіл]], [[Білгарад-Дністроўскі|Акерман]], іншыя апорныя пункты [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] ў Паўночным Прычарнамор'і, дасягнулі берагоў [[Малая Азія|Малой Азіі]], у прыватнасці, крэпасцей [[Сіноп]] і [[Трабзон|Трапезунд]]. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI]] — пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] запарожскія казакі ўдзельнічалі ў войнах, якія вялі [[Рэч Паспалітая]] ў [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржаве]]. Запарожцы прымалі актыўны ўдзел у казацка-сялянскіх паўстаннях у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], таму менавіта ў Сечы ў [[1648]] годзе пачалося [[Паўстанне Хмяльніцкага|паўстанне Багдана Хмяльніцкага]]. З [[1649]] года Запарожская Сеч уваходзіла ў склад [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. У часы Руіны гетманы страцілі кантроль над Запарожскай Сеччу, а сама Сеч нават вылучала сваіх кандыдатаў на гетманства. У [[1709]] годзе запарожцы падтрымалі выступленне гетмана [[Іван Мазепа|Івана Мазепы]] супраць маскоўскага цара. У [[1711]] годзе Сеч перайшла пад абарону [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], а ў [[1734]] годзе ўвайшла ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Гісторыя Запарожскай Сечы скончылася ў [[1775]] годзе, калі Запарожская крэпасць была разбурана царскім войскам. === Гетманшчына === {{main|Гетманшчына}} Гетманшчына як дзяржава сфарміравалася ў гады [[Паўстанне Хмяльніцкага|Хмяльніччыны]]. У [[1648]] годзе казацкі сотнік [[Багдан Міхайлавіч Хмяльніцкі|Багдан Хмяльніцкі]] падняў паўстанне на ўкраінскіх землях у складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Атрымаўшы шэраг перамог над каронным войскам — пад [[Жоўці Воды|Жоўтымі Водамі]], [[Корсунь-Шэўчэнкіўскы|Корсунем]], Піляўцамі і [[Зборыў|Зборавам]], Хмяльніцкі ў [[1649]] годзе заключыў з каралём [[Ян II Казімір Ваза|Янам ІІ Казімірам]] Збораўскі мір, паводле якога выканаўчая і судовая ўлада ў [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім]], [[Чарнігаўскае ваяводства|Чарнігаўскім]] і [[Брацлаўскае ваяводства|Брацлаўскім ваяводствах]] належалі [[Праваслаўе|праваслаўнай]] [[шляхта|шляхце]] і казацкай старшыне; гетман войска Запарожскага меў права ўтрымліваць 40-тысячнае войска. Пасля цяжкага паражэння казацкага войска ў [[Бітва пад Берасцечкам|бітве пад Берасцечкам]] у [[1651]] годзе улада гетмана абмежавалася [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскім ваяводствам]]. У [[1652]] годзе Хмяльніцкі ўзяў рэванш за паражэнне пад Берасцечкам, разбіўшы кароннае войска пад Батагом. Ненадзейнасць саюза з [[Крымскае ханства|Крымскім ханствам]], няўдача [[Малдаўскае княства|малдаўскага]] паходу [[1653]] года прымусілі Багдана Хмяльніцкага актывізаваць пошукі новых саюзнікаў. У студзені [[1654]] года у [[Пераяслаў|Пераяславе]] адбылася рада, на якой было прынята рашэнне аб ваенным пагадненні [[Гетманшчына|Гетманшчыны]] з [[Вялікае Княства Маскоўскае|Масковіяй]] (дакладны змест пагаднення невядомы, бо арыгінал страчаны). У [[1654]]-[[1657]] гадах Гетманшчына працягвала праводзіць даволі экспансіянісцкую палітыку. Так, на працягу [[1654]]—[[1657]] гадоў Хмяльніцкі пашырыў межы Гетманшчыны на поўначы да [[Чавусы|Чавус]], а падчас перамоваў з прадстаўнікамі [[Трансільванія|семігарадскага князя]], які прэтэндаваў на карону [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], патрабаваў «Русь да Віслы». У [[1657]] годзе гетман [[Іван Яўстахавіч Выгоўскі|Іван Выгоўскі]], прапаноўваючы саюз [[Швецыя|Швецыі]], хацеў пашырыць межы «да Прусіі» шляхам далучэння да Гетманшчыны [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага]] і [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводстваў]]. З [[1658]] годзе Гетманшчына перажывала перыяд міжусобных войнаў і знешніх інтэрвенцый (так званая «Руіна»). У [[1663]] годзе Гетманшчына распалася на дзве часткі — левабярэжную і правабярэжную. Абедзве Гетманшчыны, абапіраючыся на розныя знешнепалітычныя сілы адна супраць адной, імкнуліся да аб'яднання ўкраінскіх зямель з сабою на чале. Спусташэнне прывяло да фармальнага падзелу Гетманшчыны ў [[1667]] годзе паводле [[Андросаўскае перамір’е|Андросаўскай дамовы]] на Левабярэжную Гетманшчыну пад пратэктаратам [[Руская дзяржава|Маскоўскага царства]] і Правабярэжжа ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У [[1668]] годзе [[Пётр Дарашэнка|Пятру Дарашэнку]], аднаму з найвыбітнейшых дзеячаў перыяду Руіны, удалося аб'яднаць Гетманшчыну. Руіна скончылася падзеннем Правабярэжнай Гетманшчыны ў [[1676]] годзе і спусташэннем татарамі і туркамі паўднёвай часткі Правабярэжжа. У пачатку [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] Левабярэжная Гетманшчына спрабавала вывесці [[Іван Мазепа|Івана Мазепу]] з-пад уплыву [[Масква|Масквы]], але разам са сваім саюзнікам, шведскім каралём [[Карл XII|Карлам XII]] пацярпела паражэнне ў [[Палтаўская бітва|Палтаўскай бітве]]. На Левабярэжжы гетманскі ўрад з [[1722]] па [[1727]] год замяняла Маларасійская калегія, з [[1734]] па [[1750]] год — «Праўленне гетманскага ўрада». У [[1764]]-[[1783]] гадах Левабярэжжа канчаткова ўвайшло ў склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. === Рэестравае войска === {{main|Рэестравае казацтва}} Казацтва на тэрыторыі Падняпроўя вядома з канца [[XV стагоддзе|XV ​​стагоддзя]]. Але як асобны сацыяльны стан казацтва пачало фарміравацца толькі ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Пачатак гэтаму працэсу паклала зацвярджэнне ўрадам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] рэестравага войска ў 70-я гады [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Асноўныя элементы сацыяльных прывілеяў рэестравае казацтва, верагодна, пераняла ў [[Баяры|баяр]] і [[Шляхта|шляхты]]. За рэестравымі казакамі замацоўваўся шэраг правоў і прывілеяў: вызваленне ад дзяржаўных падаткаў і павіннасцей, асобнае адміністрацыйнае падпарадкаванне і судаводства, права валодання зямельнымі ўладаннямі. З-за ўдзелу казакоў у паўстаннях канца [[XVI стагоддзе|XVI]] — першай паловы [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзяў]] улады [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] сталі бачыць у казаках пагрозу. Адсюль з'явілася некалькі пастаноў Варшаўскага вальнага сейма, якія значна абмяжоўвалі і нават скасоўвалі казацкія правы. Іх поўнае аднаўленне было зафіксавана ў Збораўскім дагаворы [[1649]] года і «Сакавіцкіх артыкулах» [[1654]] года. Прававыя нормы гэтых дакументаў адзначалі ператварэнне казацтва ў сацыяльны стан [[Гетманшчына|Гетманшчыны]]. Палітычныя і эканамічныя рычагі ўлады пераходзілі ў рукі старшыны, якая кансалідавалася ў прывілеяваны сацыяльны пласт. Колькасць рэестравага войска змянялася ў залежнасці ад розных сацыяльна-палітычных фактараў. У [[1572]] годзе вызначаны рэестр казацкага войска — 300 асоб, у [[1578]] годзе — 500 асоб, у [[1583]] годзе — 600 асоб, у [[1590]], [[1596]] і [[1617]] гадах — 1 тыс. асоб, у [[1619]] годзе — 3 тыс. асоб, у [[1625]] годзе — 6 тыс. асоб, у [[1630]] годзе — 8 тыс. асоб, у [[1635]] годзе — 7 тыс. асоб, у [[1638]] годзе — 6 тыс. асоб. Войска [[Гетманшчына|Гетманшчын]] па Збораўскай дамове павінна было складаць 40 тыс. асоб, па Белацаркоўскай дамове - 20 тыс. асоб, па Пераяслаўскай - 60 тыс. асоб. Гадзяцкім дагаворам вызначалася 30-тысячнае рэестравае і 10-тысячнае «зацяжное» войска. У Левабярэжнай Гетманшчыне ў другой палове [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]] дзейнічала Глухаўскае пагадненне, якое прадугледжвала 30-тысячны рэестр. == Гл. таксама == * [[Казацтва]] * [[Запарожская Сеч]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Украіна ў тэмах}} [[Катэгорыя:Гетманшчына|*]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны (XIV-1917)]] [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Украіны]] lt9pirv583folc5letk8u74tyx8gvp0 Кубак Кыргызстана па футболе 0 713538 4163674 2022-07-23T13:00:36Z Dzianis Niadbajla 5766 Новая старонка: «{{Картка футбольнага турніру |назва = Кубак Кыргызстана па футболе |лагатып = |подпіс = |заснаваны = 1992 |кол-ць каманд = 52 |дзеючы чэмпіён = [[ФК Нефтчы Качкар-Ата|Нефтчы (Качкар-Ата)]] (2-і тытул, сезон Кубак Кыргызстана па футб...» wikitext text/x-wiki {{Картка футбольнага турніру |назва = Кубак Кыргызстана па футболе |лагатып = |подпіс = |заснаваны = 1992 |кол-ць каманд = 52 |дзеючы чэмпіён = [[ФК Нефтчы Качкар-Ата|Нефтчы (Качкар-Ата)]] (2-і тытул, сезон [[Кубак Кыргызстана па футболе 2019|2019]]) |найбольш тытулаваны = [[ФК Дардой|Дардой]] (10 тытулаў) |сайт = |бягучы сезон = [[Кубак Кыргызстана па футболе 2022|Сезон 2022]] }} '''Кубак Кыргызстана па футболе''' праводзіцца з [[1992]] года. Пераможца атрымлівае месца ў кваліфікацыйным раўндзе [[Кубак АФК|Кубка АФК]]. Гэта другое па значнасці футбольнае спаборніцтва краіны пасля [[Чэмпіянат Кыргызстана па футболе|Чэмпіянату Кыргызстана па футболе]]. Кубак Беларусі стартуе ў летам бягучага года, а фінальная гульня адбываецца, як правіла, у восенню. == Фіналы == {| class="wikitable" |- ! Розыгрыш ! Пераможца ! Фіналіст ! Лік ! Стадыён |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 1992|1992]] | [[ФК Алга Бішкек|Алга (Бішкек)]] | [[ФК Алай Ош|Алай (Ош)]] | '''2:1''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 1993|1993]] | [[ФК Алга-РІІФ Бішкек|Алга-РІІФ (Бішкек)]] | [[ФК Алга Бішкек|Алга (Бішкек)]] | '''4:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 1994|1994]] | [[ФК Алга-Чуй Такмак|Ак-Марал (Такмак)]] | [[ФК Алай Ош|Алай (Ош)]] | '''2:1''' <small>{{Comment|д.ч.|У дадатковы час}}</small> | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 1995|1995]] | [[ФК Семяцей Кызыл-Кія|Семяцей (Кызыл-Кія)]] | [[ФК Дынама МУС Бішкек|Дынама МУС (Бішкек)]] | '''2:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 1996|1996]] | [[ФК Гвардыя-РЦАР Бішкек|АіК (Бішкек)]] | [[ФК Металург (Кадамжай)|Металург (Кадамжай)]] | '''2:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 1997|1997]] | [[ФК Алга Бішкек|Алга-СПА (Бішкек)]] | [[ФК Алай Ош|Дынама-Алай (Ош)]] | '''1:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 1998|1998]] | [[ФК Алга Бішкек|СКА-СПА (Бішкек)]] | [[ФК Алай Ош|Дынама-Алай (Ош)]] | '''3:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 1999|1999]] | [[ФК Алга Бішкек|СКА-СПА (Бішкек)]] | [[ФК Семяцей Кызыл-Кія|Семяцей (Кызыл-Кія)]] | '''3:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2000|2000]] | [[ФК Алга Бішкек|СКА-СПА (Бішкек)]] | [[ФК Алай Ош|Дынама-Алай (Ош)]] | '''2:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2001|2001]] | [[ФК Алга Бішкек|СКА-СПА (Бішкек)]] | [[ФК Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)|Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)]] | '''1:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2002|2002]] | [[ФК Алга Бішкек|СКА-СПА (Бішкек)]] | [[ФК Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)|Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)]] | '''1:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2003|2003]] | [[ФК Алга Бішкек|СКА-СПА (Бішкек)]] | [[ФК Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)|Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)]] | '''1:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2004|2004]] | [[ФК Дардой|Дардой-Дынама (Нарын)]] | [[ФК Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)|Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)]] | '''1:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2005|2005]] | [[ФК Дардой|Дардой-Дынама (Нарын)]] | [[ФК Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)|Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)]] | '''1:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2006|2006]] | [[ФК Дардой|Дардой-Дынама (Нарын)]] | [[ФК Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)|Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)]] | '''4:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2007|2007]] | [[ФК Абдыш-Ата Кант|Абдыш-Ата (Кант)]] | [[ФК Лакаматыў Джалал-Абад|Лакаматыў (Джалал-Абад)]] | '''2:1''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2008|2008]] | [[ФК Дардой|Дардой-Дынама (Нарын)]] | [[ФК Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)|Жаштык-Ак-Алтын (Кара-Су)]] | '''4:3''' <small>{{Comment|пен.|Па пенальці}}</small> | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2009|2009]] | [[ФК Абдыш-Ата Кант|Абдыш-Ата (Кант)]] | [[ФК Алай Ош|Алай (Ош)]] | '''2:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2010|2010]] | [[ФК Дардой|Дардой-Дынама (Нарын)]] | [[ФК Нефтчы Качкар-Ата|Нефтчы (Качкар-Ата)]] | '''3:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2011|2011]] | [[ФК Абдыш-Ата Кант|Абдыш-Ата (Кант)]] | [[ФК Нефтчы Качкар-Ата|Нефтчы (Качкар-Ата)]] | '''1:0''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2012|2012]] | [[ФК Дардой|Дардой (Бішкек)]] | [[ФК Алга Бішкек|Алга (Бішкек)]] | '''6:1''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2013|2013]] | [[ФК Алай Ош|Алай (Ош)]] | [[ФК Дардой|Дардой (Бішкек)]] | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2013|2:1]]''' <small>{{Comment|пен.|Па пенальці}}</small> | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2014|2014]] | [[ФК Дардой|Дардой (Бішкек)]] | [[ФК Абдыш-Ата Кант|Абдыш-Ата (Кант)]] | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2014|2:1]]''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2015|2015]] | [[ФК Абдыш-Ата Кант|Абдыш-Ата (Кант)]] | [[ФК Абдыш-Ата Кант|Абдыш-Ата-2 (Кант)]] | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2015|4:2]]''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2016|2016]] | [[ФК Дардой|Дардой (Бішкек)]] | [[ФК Алай Ош|Алай (Ош)]] | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2016|1:0]]''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2017|2017]] | [[ФК Дардой|Дардой (Бішкек)]] | [[ФК Алай Ош|Алай (Ош)]] | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2017|1:0]]''' <small>{{Comment|пен.|Па пенальці}}</small> | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2018|2018]] | [[ФК Дардой|Дардой (Бішкек)]] | [[ФК Алай Ош|Алай (Ош)]] | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2018|3:2]]''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2019|2019]] | [[ФК Нефтчы Качкар-Ата|Нефтчы (Качкар-Ата)]] | [[ФК Дардой|Дардой (Бішкек)]] | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2019|1:0]]''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2020|2020]] | [[ФК Алай Ош|Алай (Ош)]] | [[ФК Абдыш-Ата Кант|Абдыш-Ата (Кант)]] | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2020|1:0]]''' | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2021|2021]] | [[ФК Нефтчы Качкар-Ата|Нефтчы (Качкар-Ата)]] | [[ФК Алга Бішкек|Алга (Бішкек)]] | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2021|1:0]]''' <small>{{Comment|пен.|Па пенальці}}</small> | |- | [[Кубак Кыргызстана па футболе 2022|2022]] | | | '''[[Фінал Кубка Кыргызстана па футболе 2022|:]]''' | |- |} == Спасылкі == * [https://www.rsssf.org/tablesk/kyrgcuphist.html Kyrgyzstan - List of Cup Finals] {{ref-be}} {{Футбол у Кыргызстане}} 66qaqxlj41u8ixreihjx9tk54mjeixy Кузьмініцкі сельсавет (значэнні) 0 713539 4163705 2022-07-23T13:47:03Z D.L.M.I. Bel 33064 Новая старонка: «Назву '''Кузьмі{{subst:націск}}ніцкі [[сельсавет]]''' маюць: * [[Кузьмініцкі сельсавет]] — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Добрушскі раён|Добрушскага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] * Кузьмініцкі сельсавет (Чавускі раён)|...» wikitext text/x-wiki Назву '''Кузьмі́ніцкі [[сельсавет]]''' маюць: * [[Кузьмініцкі сельсавет]] — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Добрушскі раён|Добрушскага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] * [[Кузьмініцкі сельсавет (Чавускі раён)|Кузьмініцкі сельсавет]] — назва Дужаўскага сельсавета [[Чавускі раён|Чавускага раёна]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] ў 1924—1925 гадах {{Неадназначнасць|атп}} dx6y4hcm1ssk3dyl0n4baijno7ttl5x С. М. Шпігельглас 0 713540 4163710 2022-07-23T14:19:14Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Сяргей Міхайлавіч Шпігельглас]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сяргей Міхайлавіч Шпігельглас]] 8tn8n1mk1w16pgy67knt4x5vlcw3s8x С. Шпігельглас 0 713541 4163711 2022-07-23T14:20:29Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Сяргей Міхайлавіч Шпігельглас]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сяргей Міхайлавіч Шпігельглас]] 8tn8n1mk1w16pgy67knt4x5vlcw3s8x Канстанцін Маскалік 0 713542 4163716 2022-07-23T14:28:14Z JerzyKundrat 174 Перасылае да [[Кастусь Маскалік]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кастусь Маскалік]] 8cd2pmjmx7tfztji1wxdft63t16963v 4163731 4163716 2022-07-23T14:54:53Z JerzyKundrat 174 Выдаленая перасылка на [[Кастусь Маскалік]] wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Канстанцін (Кастусь) Маскалік''' (1918—2010) — беларускі грэка-каталіцкі царкоўны дзеяч. == Біярафія == Нарадзіўся 28 траўня 1918 года ў [[Гарадзея|Гарадзеі]] ў сялянскай сям’і Тодара і Ганны (з роду Шыманскіх). Маці памерла, калі яму было ўсяго 8 месяцаў, а ў васьмігадовым узросце страціў і бацьку. Апеку і выхаванне ўзялі сваякі. Скончыў мясцовую сямігодку, потым цягам двух гадоў жыў у [[Жыровіцкі манастыр|Жыровіцкім праваслаўным манастыры]]. Некаторы час быў у грэка-каталіцкім манастыры айцоў студытаў ва Уніве каля Львова. У траўні 1941 мабілізаваны ў Чырвоную Армію, вывезены ў Расію, як «ненадзейны» ў хуткім часе апынуўся ў працоўным батальёне. Здолеў патрапіць у [[Армія Андэрса|Армію Андэрса]], разам з якой праз Іран, Ірак, Палесціну і Егіпет у 1944 годзе трапіў у [[Італія|Італію]]; працаваў пры кухні. У 1947 годзе паступіў у калегію Русікум у [[Рым]]е. 10 красавіка 1955 году ўкраінскі грэка-каталіцкі архібіскуп Іван Бучко ўдзяліў яму святарскія свячанні. Праз паўгода Кастусь Маскалік прыехаў у [[Лондан]], дзе служыў у Беларускай каталіцкай місіі. У 1958 годзе выехаў у [[Парыж]] на пасаду кіраўніка Беларускай каталіцкай місіі ў Францыі, аднак у 1962 годзе быў пераведзены ў Рым як памочнік [[Пётр Татарыновіч|Пятра Татарыновіча]] ў працы на [[Беларуская рэдакцыя Ватыканскага радыё|Ватыканскім радыё]]. У 1985 годзе айцец Кастусь Маскалік вярнуўся ў Лондан на працу ў Місіі. Памёр на 92 годзе жыцця 12 красавіка 2010 года. Пахаваны на [[Могілкі Святога Панкрата|могілках Св. Панкрата]] ў Лондане, побач з магіламі іншых беларускіх каталіцкіх святароў. Чын пахавання здзейсніў Апостальскі Візітатар беларусаў-католікаў у замежжы [[Аляксандр Надсан]], які ведаў памерлага яшчэ з перадваеннага часу. У жалобнай падзеі прыняла ўдзел Прэзідэнт Рады БНР [[Івонка Сурвіла]]<ref>[https://carkva-gazeta.by/index.php?num=44 carkva-gazeta.by]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.: Жыццярысы, мартыралогія, успаміны. / Аўтар-укладальнік: Юрась Гарбінскі. — Мн.-Мюнхен: Беларускі кнігазбор, 1999. ISBN 985-6318-65-3 {{DEFAULTSORT:Маскалік К}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Гарадзеі]] [[Катэгорыя:Постаці беларускага ўсходняга каталіцтва]] 2t4164pwlzl4shs2bz2zcrx8viil3ph 4164108 4163731 2022-07-24T11:45:53Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 дададзена [[Катэгорыя:Пахаваныя на могілках Святога Панкрата]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Канстанцін (Кастусь) Маскалік''' (1918—2010) — беларускі грэка-каталіцкі царкоўны дзеяч. == Біярафія == Нарадзіўся 28 траўня 1918 года ў [[Гарадзея|Гарадзеі]] ў сялянскай сям’і Тодара і Ганны (з роду Шыманскіх). Маці памерла, калі яму было ўсяго 8 месяцаў, а ў васьмігадовым узросце страціў і бацьку. Апеку і выхаванне ўзялі сваякі. Скончыў мясцовую сямігодку, потым цягам двух гадоў жыў у [[Жыровіцкі манастыр|Жыровіцкім праваслаўным манастыры]]. Некаторы час быў у грэка-каталіцкім манастыры айцоў студытаў ва Уніве каля Львова. У траўні 1941 мабілізаваны ў Чырвоную Армію, вывезены ў Расію, як «ненадзейны» ў хуткім часе апынуўся ў працоўным батальёне. Здолеў патрапіць у [[Армія Андэрса|Армію Андэрса]], разам з якой праз Іран, Ірак, Палесціну і Егіпет у 1944 годзе трапіў у [[Італія|Італію]]; працаваў пры кухні. У 1947 годзе паступіў у калегію Русікум у [[Рым]]е. 10 красавіка 1955 году ўкраінскі грэка-каталіцкі архібіскуп Іван Бучко ўдзяліў яму святарскія свячанні. Праз паўгода Кастусь Маскалік прыехаў у [[Лондан]], дзе служыў у Беларускай каталіцкай місіі. У 1958 годзе выехаў у [[Парыж]] на пасаду кіраўніка Беларускай каталіцкай місіі ў Францыі, аднак у 1962 годзе быў пераведзены ў Рым як памочнік [[Пётр Татарыновіч|Пятра Татарыновіча]] ў працы на [[Беларуская рэдакцыя Ватыканскага радыё|Ватыканскім радыё]]. У 1985 годзе айцец Кастусь Маскалік вярнуўся ў Лондан на працу ў Місіі. Памёр на 92 годзе жыцця 12 красавіка 2010 года. Пахаваны на [[Могілкі Святога Панкрата|могілках Св. Панкрата]] ў Лондане, побач з магіламі іншых беларускіх каталіцкіх святароў. Чын пахавання здзейсніў Апостальскі Візітатар беларусаў-католікаў у замежжы [[Аляксандр Надсан]], які ведаў памерлага яшчэ з перадваеннага часу. У жалобнай падзеі прыняла ўдзел Прэзідэнт Рады БНР [[Івонка Сурвіла]]<ref>[https://carkva-gazeta.by/index.php?num=44 carkva-gazeta.by]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.: Жыццярысы, мартыралогія, успаміны. / Аўтар-укладальнік: Юрась Гарбінскі. — Мн.-Мюнхен: Беларускі кнігазбор, 1999. ISBN 985-6318-65-3 {{DEFAULTSORT:Маскалік К}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Гарадзеі]] [[Катэгорыя:Постаці беларускага ўсходняга каталіцтва]] [[Катэгорыя:Пахаваныя на могілках Святога Панкрата]] jyydj7pqppqpvy4x46mpbf8d7ve0w07 Оруэл 0 713543 4163725 2022-07-23T14:37:20Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Джордж Оруэл]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Джордж Оруэл]] puno84nnvzxyaf07whs1kx0ekp02a3a Кастусь Маскалік 0 713544 4163733 2022-07-23T14:56:11Z JerzyKundrat 174 Перасылае да [[Канстанцін Маскалік]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Канстанцін Маскалік]] n3vf3ugecyjl46m9aw4hi8syegqtbjz Мікольская царква (Пінск) 0 713545 4163748 2022-07-23T15:46:34Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «'''Мікольская царква''' — колішні храм у [[Пінск]]у. Мураваная Мікольская царква з [[могілкі|могілкамі]] месцілася ў паўночна-ўсходняй частцы [[Стары рынак (Пінск)|Старога рынку]]. Побач з ёю знаходзiлiся епіскапскі двор і дом ігумена Лешчанскі манастыр|Леш...» wikitext text/x-wiki '''Мікольская царква''' — колішні храм у [[Пінск]]у. Мураваная Мікольская царква з [[могілкі|могілкамі]] месцілася ў паўночна-ўсходняй частцы [[Стары рынак (Пінск)|Старога рынку]]. Побач з ёю знаходзiлiся епіскапскі двор і дом ігумена [[Лешчанскі манастыр|Лешчанскага манастыра]]. Царква лічылася месцам культа [[гандляр]]оў і [[падарожнік]]аў. Да яе забеспячэння шмат спрычыніліся князь [[Фёдар Яраславіч]] з жонкай Аленай, якія надалі ёй невялічкі востраў [[Хамічоў]] каля прыстані, недалёка ад вёскі [[Кужалічы]], за ракой [[Піна]]й разам з аседлымі там людзьмі, млыном над рэчкай [[Млынішча]], сенажацямі, правам на лоўлю рыбы, 13 сажнямі зямлі вакол двара [[Род Копцяў|Копаця]], зямлёй у вёсцы [[Чарневічы]] і на палове вострава [[Кротаў]]. Царква Святога Мікалая была добра забяспечана і іншай маёмасцю. == Літаратура == * {{крыніцы/Драўляныя сакральныя помнікі Берасцейшчыны|Мікольская царква|с=88}} klnj7tgmelmcanu6esfu9y4grs5q1vc 4163749 4163748 2022-07-23T15:47:21Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 +[[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Беларусі]]; +[[Катэгорыя:Гісторыя Пінска]]; +[[Катэгорыя:Храмы Пінска]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Мікольская царква''' — колішні храм у [[Пінск]]у. Мураваная Мікольская царква з [[могілкі|могілкамі]] месцілася ў паўночна-ўсходняй частцы [[Стары рынак (Пінск)|Старога рынку]]. Побач з ёю знаходзiлiся епіскапскі двор і дом ігумена [[Лешчанскі манастыр|Лешчанскага манастыра]]. Царква лічылася месцам культа [[гандляр]]оў і [[падарожнік]]аў. Да яе забеспячэння шмат спрычыніліся князь [[Фёдар Яраславіч]] з жонкай Аленай, якія надалі ёй невялічкі востраў [[Хамічоў]] каля прыстані, недалёка ад вёскі [[Кужалічы]], за ракой [[Піна]]й разам з аседлымі там людзьмі, млыном над рэчкай [[Млынішча]], сенажацямі, правам на лоўлю рыбы, 13 сажнямі зямлі вакол двара [[Род Копцяў|Копаця]], зямлёй у вёсцы [[Чарневічы]] і на палове вострава [[Кротаў]]. Царква Святога Мікалая была добра забяспечана і іншай маёмасцю. == Літаратура == * {{крыніцы/Драўляныя сакральныя помнікі Берасцейшчыны|Мікольская царква|с=88}} [[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Пінска]] [[Катэгорыя:Храмы Пінска]] o2woq6ncugs21dc9x9l1t559pyawou8 4163767 4163749 2022-07-23T16:12:09Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{не блытаць|Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)}} '''Мікольская царква''' — колішні храм у [[Пінск]]у. Мураваная Мікольская царква з [[могілкі|могілкамі]] месцілася ў паўночна-ўсходняй частцы [[Стары рынак (Пінск)|Старога рынку]]. Побач з ёю знаходзiлiся епіскапскі двор і дом ігумена [[Лешчанскі манастыр|Лешчанскага манастыра]]. Царква лічылася месцам культа [[гандляр]]оў і [[падарожнік]]аў. Да яе забеспячэння шмат спрычыніліся князь [[Фёдар Яраславіч]] з жонкай Аленай, якія надалі ёй невялічкі востраў [[Хамічоў]] каля прыстані, недалёка ад вёскі [[Кужалічы]], за ракой [[Піна]]й разам з аседлымі там людзьмі, млыном над рэчкай [[Млынішча]], сенажацямі, правам на лоўлю рыбы, 13 сажнямі зямлі вакол двара [[Род Копцяў|Копаця]], зямлёй у вёсцы [[Чарневічы]] і на палове вострава [[Кротаў]]. Царква Святога Мікалая была добра забяспечана і іншай маёмасцю. == Літаратура == * {{крыніцы/Драўляныя сакральныя помнікі Берасцейшчыны|Мікольская царква|с=88}} [[Катэгорыя:Колішнія праваслаўныя храмы Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Пінска]] [[Катэгорыя:Храмы Пінска]] ph0nnmr978b57u5wrmrnc0ty2vqx9m7 Лешчанскі манастыр 0 713546 4163750 2022-07-23T15:47:56Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Пінскі Лешчанскі манастыр]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Пінскі Лешчанскі манастыр]] qzeifcsp2v5v2u7elzwwecwtfn4ct2u Катэгорыя:Арганізацыі паводле гарадоў Азербайджана 14 713547 4163760 2022-07-23T16:02:58Z 31.200.12.242 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Арганізацыі Азербайджана|*Гарады]] [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле гарадоў Азербайджана]] [[Катэгорыя:Арганізацыі паводле краін паводле гарадоў|Азербайджан]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Арганізацыі Азербайджана|*Гарады]] [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле гарадоў Азербайджана]] [[Катэгорыя:Арганізацыі паводле краін паводле гарадоў|Азербайджан]] jew4b846ixj1trdvf65j4e5n7zkzupy Царква на могілках (Пінск) 0 713548 4163764 2022-07-23T16:11:17Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Чаховіч Уладзіслаў перанёс старонку [[Царква на могілках (Пінск)]] у [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)]] ftlwkstcnyb07l6se2c6n3hc63qhy8r Букавэль 0 713549 4163777 2022-07-23T17:01:03Z Maksim L. 13 Перасылае да [[Букавель]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Букавель]] omluz0kq5ykpshvxpjmo3cobti3ta5z Данфас 0 713550 4163778 2022-07-23T17:08:48Z Dzianis Niadbajla 5766 Новая старонка: «{{Картка кампаніі |назва = Danfoss |лагатып = |тып = |лістынг на біржы = |дзейнасць = |дэвіз = |заснавана = [[1933]] |скасавана = |прычына скасавання = |пераемнік = |ранейшыя назвы = |заснавальнікі...» wikitext text/x-wiki {{Картка кампаніі |назва = Danfoss |лагатып = |тып = |лістынг на біржы = |дзейнасць = |дэвіз = |заснавана = [[1933]] |скасавана = |прычына скасавання = |пераемнік = |ранейшыя назвы = |заснавальнікі = |размяшчэнне = |ключавыя фігуры = |галіна = |прадукцыя = |абарот = |аперацыйны прыбытак = |чысты прыбытак = |колькасць супрацоўнікаў = |матчына кампанія = |даччыныя кампаніі = |сайт = }} '''Danfoss''' — [[Данія|дацкая кампанія]], у якой працуе больш за 40 043 супрацоўнікаў па ўсім свеце. Данфас была заснавана ў [[1933]] годзе інжынерам Мадсам Клаўзенам<ref name="Danfoss">{{cite web|url = https://web.archive.org/web/20190913002922/http://denstoredanske.dk/Erhverv,_karriere_og_ledelse/Erhvervsliv/Erhvervsvirksomheder/Danfoss|title = По искам Danfoss|author = |date = |work = denstoredanske.dk|language = dk|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. == Гісторыя == У [[1933]] годзе [[Мадс Клаўзен]] (1905—1966) заснаваў '''«Дацкі завод аўтаахаладжэння і агрэгатаў»''' ({{lang-dk|Dansk Køleautomatik-og Apparatfabrik}}), пазней у [[1946]] годзе назва кампаніі была зменена на ''«Danfoss»''. Першым прадуктам быў [[пашыральны клапан]] для халадзільных установак, ён быў распрацаваны пасля вывучэння імпартных клапанаў з [[ЗША]]<ref name="Danfoss"></ref>. У [[1941]] годзе дзейнасць пашырылася да прадуктаў для ацяплення<ref name="Danfoss"></ref>. [[Радыятарны тэрмастат|Тэрмастатычны вентыль радыятара]] быў вынайдзены Мэдсам Клаўзенам у [[1943]] годзе, пазней запатэнтаваны, а ў [[1952]] годзе рэкламаваўся як энергазберагальная прылада<ref name="jv.dk">{{cite web|url = https://web.archive.org/web/20200320122031/https://jv.dk/artikel/ikonisk-danfoss-opfindelse-fyldte-75-%C3%A5r|title = Ikonisk Danfoss-opfindelse fyldte 75 år|author = Claus Møller Jensen|date = |work = jv.dk|language = dk|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. У [[1962]] годзе кампанія пачала вытворчасць [[Сілавая электроніка|сілавой электронікі]]. Першым прадуктм стаў выраблены на заказ [[выпрамнік]]і, пазней у [[1968]] годзе пачалася вытворчасць, першага ў сваім родзе ў свеце [[Частотны пераўтваральнік|пераўтваральніка частаты]] VLT<ref name="ing.dk">{{cite web|url = https://web.archive.org/web/20141004182935/https://ing.dk/artikel/saadan-gjorde-danfoss-frekvensomformere-til-et-guldaeg-170811|title = Sådan gjorde Danfoss frekvensomformere til et guldæg|author = Niels Chr. Larsen|date = 2014-09-12|work = ing.dk|language = dk|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. У [[2014]] годзе «Danfoss» набыла кампанію «[[Vacon]]», вытворца частотна-рэгулюемых прывадаў<ref>{{cite web|url = https://www.danfoss.com/en/about-danfoss/news/cf/vacon-to-become-part-of-danfoss-group/|title = Vacon to become part of Danfoss Group|author = |date = 2014-12-02|work = Danfoss|language = dk|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. == Спасылкі == * [https://www.danfoss.com/en/ Афіцыйная старонка] {{зноскі}} [[Катэгорыя:Кампаніі Даніі]] 50cux1200dsz7o9zy1vk4kgvhupig5l 4163812 4163778 2022-07-23T19:43:53Z wikitext text/x-wiki {{Картка кампаніі |назва = Danfoss |лагатып = |тып = |лістынг на біржы = |дзейнасць = |дэвіз = |заснавана = [[1933]] |скасавана = |прычына скасавання = |пераемнік = |ранейшыя назвы = |заснавальнікі = |размяшчэнне = |ключавыя фігуры = |галіна = |прадукцыя = |абарот = |аперацыйны прыбытак = |чысты прыбытак = |колькасць супрацоўнікаў = |матчына кампанія = |даччыныя кампаніі = |сайт = }} '''Danfoss''' — [[Данія|дацкая кампанія]], у якой працуе больш за 40 043 супрацоўнікаў па ўсім свеце. Данфас была заснавана ў [[1933]] годзе інжынерам Мадсам Клаўзенам<ref name="Danfoss">{{cite web|url = https://web.archive.org/web/20190913002922/http://denstoredanske.dk/Erhverv,_karriere_og_ledelse/Erhvervsliv/Erhvervsvirksomheder/Danfoss|title = По искам Danfoss|author = |date = |work = denstoredanske.dk|language = dk|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. == Гісторыя == У [[1933]] годзе [[Мадс Клаўзен]] (1905—1966) заснаваў '''«Дацкі завод аўтаахаладжэння і агрэгатаў»''' ({{lang-dk|Dansk Køleautomatik-og Apparatfabrik}}), пазней у [[1946]] годзе назва кампаніі была зменена на ''«Danfoss»''. Першым прадуктам быў [[пашыральны клапан]] для халадзільных установак, ён быў распрацаваны пасля вывучэння імпартных клапанаў з [[ЗША]]<ref name="Danfoss"></ref>. У [[1941]] годзе дзейнасць пашырылася да прадуктаў для ацяплення<ref name="Danfoss"></ref>. [[Радыятарны тэрмастат|Тэрмастатычны вентыль радыятара]] быў вынайдзены Мэдсам Клаўзенам у [[1943]] годзе, пазней запатэнтаваны, а ў [[1952]] годзе рэкламаваўся як энергазберагальная прылада<ref name="jv.dk">{{cite web|url = https://web.archive.org/web/20200320122031/https://jv.dk/artikel/ikonisk-danfoss-opfindelse-fyldte-75-%C3%A5r|title = Ikonisk Danfoss-opfindelse fyldte 75 år|author = Claus Møller Jensen|date = |work = jv.dk|language = dk|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. У [[1962]] годзе кампанія пачала вытворчасць [[Сілавая электроніка|сілавой электронікі]]. Першым прадуктм стаў выраблены на заказ [[выпрамнік]]і, пазней у [[1968]] годзе пачалася вытворчасць, першага ў сваім родзе ў свеце [[Частотны пераўтваральнік|пераўтваральніка частаты]] VLT<ref name="ing.dk">{{cite web|url = https://web.archive.org/web/20141004182935/https://ing.dk/artikel/saadan-gjorde-danfoss-frekvensomformere-til-et-guldaeg-170811|title = Sådan gjorde Danfoss frekvensomformere til et guldæg|author = Niels Chr. Larsen|date = 2014-09-12|work = ing.dk|language = dk|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. У [[2014]] годзе «Danfoss» набыла кампанію «[[Vacon]]», вытворца частотна-рэгулюемых прывадаў<ref>{{cite web|url = https://www.danfoss.com/en/about-danfoss/news/cf/vacon-to-become-part-of-danfoss-group/|title = Vacon to become part of Danfoss Group|author = |date = 2014-12-02|work = Danfoss|language = dk|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. [[1 сакавіка]] [[2022]] года, у сувязі з [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|увараваннем Расіі ва Украіну]], кампанія прыняла рашэнне прыпыніць дзейнасць на тэрыторыі Расіі і Беларусі (працавала ў Расіі з [[1993]] года)<ref>{{cite web|url = https://www.danfoss.com/en/about-danfoss/news/cf/vacon-to-become-part-of-danfoss-group/|title = Vacon to become part of Danfoss Group|author = |date = 2014-12-02|work = Danfoss|language = en|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. [[15 ліпеня]] «Danfoss» паведаміла, што ў сувязі з далейшай эскалацыяй на тэрыторыі Украіны, яны падпісалі пагадненне аб перадачы бізнесу ў Расіі і Беларусі мясцоваму менеджменту і спыняюць усе кантакты да верасня 2022 года<ref>{{cite web|url = https://www.danfoss.com/en/about-danfoss/news/cf/danfoss-announces-local-management-buyout-of-its-russian-businesses/|title = Danfoss announces local management buyout of its Russian businesses|author = |date = 2014-07-15|work = Danfoss|language = en|accessdate = 2022-07-23}}</ref>. == Спасылкі == * [https://www.danfoss.com/en/ Афіцыйная старонка] {{зноскі}} [[Катэгорыя:Кампаніі Даніі]] t3xl0jjymgx2mpdrffgu5sj0su046qx Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага 0 713551 4163804 2022-07-23T19:33:47Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Інфармацыйны спіс}} [[Файл:Roman Polanski 2011.jpg|справа|міні|Раман Паланскі, 2011 год.]] '''[[Раман Паланскі]]''' — польска-французскі кінарэжысёр, сцэнарыст, кінапрадзюсар і акцёр. Паводле рэсурса «''[[Internet Movie Database]]''» Раман Паланскі агулам за сваю кар’еру быў узнагар...» wikitext text/x-wiki {{Інфармацыйны спіс}} [[Файл:Roman Polanski 2011.jpg|справа|міні|Раман Паланскі, 2011 год.]] '''[[Раман Паланскі]]''' — польска-французскі кінарэжысёр, сцэнарыст, кінапрадзюсар і акцёр. Паводле рэсурса «''[[Internet Movie Database]]''» Раман Паланскі агулам за сваю кар’еру быў узнагароджаны 98 кінапрэміямі, акрамя таго кінематаграфіст быў адзначаны яшчэ 95 намінацыямі<ref name="IMDb, Roman Polanski awards" />. == Узнагароды і намінацыі == {| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="font-size: 90%;" |- !scope="col"|Кінафестываль / Кінапрэмія !scope="col"|{{Comment|Дата|Спасылкі ў гэтым слупку вядуць на старонкі цырымоній}} !scope="col"|Прэмія / Катэгорыя !scope="col"|Фільм !scope="col"|Вынік !scope="col" class="unsortable"|Спасылкі |- |rowspan="2" style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Анлайн-асацыяцыя кіно і тэлебачання||pt|Prémio Online Film & Television Association}} |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2011-??-??"|2011 |Найлепшы рэжысёр |rowspan="2"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="OFTA Awards 2011" /> |- |Найлепшы адаптаваны сцэнарый |{{nom}} |- |style="background:#eaecf0;"|[[Асацыяцыя кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса]] |align="center" data-sort-value="1980-12-20"|[[Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса 1980|20.12.1980]] |[[Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса найлепшаму рэжысёру|Найлепшы рэжысёр]] |«''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''» |{{won}} |<ref name="LAFCA 1980" /> |- |rowspan="8" style="background:#eaecf0;"|[[Берлінскі кінафестываль]] |rowspan="3" align="center" data-sort-value="1965-07-06"|{{нп5|Берлінскі кінафестываль 1965|25.06-06.07.1965|en|15th Berlin International Film Festival}} |«''{{нп5|Залаты мядзведзь||en|Golden Bear}}''» |rowspan="3"|«''{{нп5|Агіда (фільм)|Агіда|en|Repulsion (film)}}''» |{{nom}} |rowspan="3"|<ref name="Berlinale 1965" /> |- |{{нп5|«Сярэбраны мядзведзь» — Гран-пры журы|«''Сярэбраны мядзведзь''» — Спецыяльны прыз журы|en|Silver Bear Grand Jury Prize}} |{{won}} |- |Прыз ФІПРЭСІ |{{won}} |- |align="center" data-sort-value="1966-07-05"|{{нп5|Берлінскі кінафестываль 1966|24.06-05.07.1966|en|16th Berlin International Film Festival}} |«''{{нп5|Залаты мядзведзь||en|Golden Bear}}''» |«''{{нп5|Тупік (фільм, 1966)|Тупік|en|Cul-de-sac (1966 film)}}''» |{{won}} |<ref name="Berlinale 1966" /> |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="1972-07-04"|{{нп5|Берлінскі кінафестываль 1972|23.06-04.07.1972|en|22nd Berlin International Film Festival}} |«''{{нп5|Залаты мядзведзь||en|Golden Bear}}''» |rowspan="2"|«''{{нп5|Уікэнд чэмпіёна||en|Weekend of a Champion}}''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="Berlinale 1972" /> |- |Асаблівая згадка — Дакументальны фільм |{{won}} |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2010-02-21"|[[Берлінскі кінафестываль 2010|11-21.02.2010]] |«''{{нп5|Залаты мядзведзь||en|Golden Bear}}''» |rowspan="2"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="Berlinale 2010" /><ref name="BBC News, Berlinale 2010" /> |- |[[Прэмія «Сярэбраны мядзведзь» за найлепшую рэжысуру|«''Сярэбраны мядзведзь''» за найлепшую рэжысуру]] |{{won}} |- |rowspan="2" style="background:#eaecf0;"|[[Бодыль (прэмія)|Бодыль]] |align="center" data-sort-value="1975-??-??"|{{нп5|Бодыль (прэмія, 1975)|1975|da|Bodiluddelingen 1975}} |{{нп5|Прэмія «Бодыль» за найлепшы амерыканскі фільм|Найлепшы нееўрапейскі фільм|en|Bodil Award for Best American Film}} |«''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» |{{won}} | |- |align="center" data-sort-value="2021-05-08"|{{нп5|Бодыль (прэмія, 2021)|08.05.2021|da|Bodiluddelingen 2021}} |{{нп5|Прэмія «Бодыль» за найлепшы неамерыканскі фільм|Найлепшы неамерыканскі фільм|en|Bodil Award for Best Non-American Film}} |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} |<ref name="Bodil 2021, Nominations" /><ref name="Bodil 2021, Winners" /> |- |rowspan="9" style="background:#eaecf0;"|[[Венецыянскі кінафестываль]] |align="center" data-sort-value="1962-09-08"|{{нп5|Венецыянскі кінафестываль 1962|25.08-08.09.1962|en|23rd Venice International Film Festival}} |{{нп5|Прыз ФІПРЭСІ (Венецыянскі кінафестываль)|Прыз ФІПРЭСІ|fr|Prix FIPRESCI de la Mostra de Venise}} (асноўны конкурс) |«''{{нп5|Нож у вадзе||en|Knife in the Water}}''» |{{won}} | |- |align="center" data-sort-value="1993-09-11"|{{нп5|Венецыянскі кінафестываль 1993|31.08-11.09.1993|en|50th Venice International Film Festival}} |{{нп5|Прэмія «Залаты леў» за кар’еру|«''Залаты леў''» за кар’еру|fr|Lion d'or pour la carrière}} |— |{{won}} | |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2011-09-10"|[[Венецыянскі кінафестываль 2011|31.08-10.09.2011]] |[[Залаты леў|«''Залаты леў''» за найлепшы фільм]] |«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{nom}} |rowspan="2"| |- |«''Малы Залаты леў''» |«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{won}} |- |rowspan="5" align="center" data-sort-value="2019-09-07"|[[Венецыянскі кінафестываль 2019|28.08-07.09.2019]] |[[Залаты леў|«''Залаты леў''» за найлепшы фільм]] |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="Biennale 2019, Official Awards" /><ref name="Hollywood Reporter, Biennale 2019" /> |- |«''Сярэбраны леў''» — {{нп5|Гран-пры журы (Венецыянскі кінафестываль)|Гран-пры журы|en|Grand Jury Prize (Venice Film Festival)}} |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{won}} |- |{{нп5|Прыз ФІПРЭСІ (Венецыянскі кінафестываль)|Прыз ФІПРЭСІ|fr|Prix FIPRESCI de la Mostra de Venise}} (асноўны конкурс) |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{won}} |rowspan="3"|<ref name="Biennale 2019, Collateral Awards" /> |- |«''Зялёная кропля''» |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{won}} |- |«''Sorriso Diverso Venezia''» за найлепшы замежны фільм |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{won}} |- |style="background:#eaecf0;"|[[Гаўдзі (прэмія)|Гаўдзі]] |align="center" data-sort-value="2011-01-17"|{{нп5|Гаўдзі (прэмія, 2011)|17.01.2011|ca|Premis Gaudí de 2011}} |{{нп5|Прэмія «Гаўдзі» за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм|ca|Gaudí a la millor pel·lícula europea}} |«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |<ref name="Gaudí 2011" /> |- |rowspan="4" style="background:#eaecf0;"|[[Гоя (прэмія)|Гоя]] |align="center" data-sort-value="2003-02-01"|{{нп5|Гоя (прэмія, 2003)|01.02.2003|en|17th Goya Awards}} |[[Прэмія «Гоя» за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} | |- |align="center" data-sort-value="2011-02-13"|{{нп5|Гоя (прэмія, 2011)|13.02.2011|en|25th Goya Awards}} |[[Прэмія «Гоя» за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |<ref name="Goya 2011" /><ref name="Telegraph, Goya 2011" /> |- |align="center" data-sort-value="2012-02-19"|{{нп5|Гоя (прэмія, 2012)|19.02.2012|en|26th Goya Awards}} |[[Прэмія «Гоя» за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{nom}} | |- |align="center" data-sort-value="2021-03-06"|{{нп5|Гоя (прэмія, 2021)|06.03.2021|en|35th Goya Awards}} |[[Прэмія «Гоя» за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} |<ref name="Variety, Goya 2021, Winners" /> |- |rowspan="5" style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Давід дзі Данатэла||en|David di Donatello}} |align="center" data-sort-value="1969-08-02"|{{нп5|Давід дзі Данатэла (прэмія, 1969)|02.08.1969|it|David di Donatello 1969}} |{{нп5|Прэмія «Давід дзі Данатэла» найлепшаму замежнаму рэжысёру|Найлепшы замежны рэжысёр|it|David di Donatello per il miglior regista straniero}} |«''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''» |{{won}} | |- |align="center" data-sort-value="2003-04-09"|{{нп5|Давід дзі Данатэла (прэмія, 2003)|09.04.2003|it|David di Donatello 2003}} |{{нп5|Прэмія «Давід дзі Данатэла» за найлепшы замежны фільм|Найлепшы замежны фільм|it|David di Donatello per il miglior film straniero}} |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} | |- |align="center" data-sort-value="2012-05-04"|{{нп5|Давід дзі Данатэла (прэмія, 2012)|04.05.2012|it|David di Donatello 2012}} |{{нп5|Прэмія «Давід дзі Данатэла» за найлепшы фільм Еўрапейскага саюза|Найлепшы фільм Еўрапейскага саюза|it|David di Donatello per il miglior film dell'Unione europea}} |«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{nom}} | |- |align="center" data-sort-value="2014-06-10"|{{нп5|Давід дзі Данатэла (прэмія, 2014)|10.06.2014|it|David di Donatello 2014}} |{{нп5|Прэмія «Давід дзі Данатэла» за найлепшы фільм Еўрапейскага саюза|Найлепшы фільм Еўрапейскага саюза|it|David di Donatello per il miglior film dell'Unione europea}} |«''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» |{{nom}} | |- |align="center" data-sort-value="2020-05-08"|{{нп5|Давід дзі Данатэла (прэмія, 2020)|08.05.2020|it|David di Donatello 2020}} |{{нп5|Прэмія «Давід дзі Данатэла» за найлепшы замежны фільм|Найлепшы замежны фільм|it|David di Donatello per il miglior film straniero}} |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} | |- |style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Дублінскае кола кінакрытыкаў||en|Dublin Film Critics' Circle}} |align="center" data-sort-value="2010-12-31"|31.12.2010 |Найлепшы рэжысёр |«''[[Прывід пяра]]''» |{{Draw|9-е месца}} |<ref name="Irish Times, DFCC Awards 2010" /> |- |rowspan="13" style="background:#eaecf0;"|[[Еўрапейская кінапрэмія]] |align="center" data-sort-value="1999-12-04"|[[Еўрапейская кінапрэмія 1999|04.12.1999]] |[[Еўрапейская кінапрэмія за еўрапейскія дасягненні ў сусветным кінематографе|Прэмія за еўрапейскія дасягненні ў сусветным кінематографе]] |— |{{won}} |<ref name="EFA, Winners 1999" /> |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2002-12-07"|[[Еўрапейская кінапрэмія 2002|07.12.2002]] |[[Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |rowspan="2"|«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="EFA, Nominations 2002" /><ref name="EFA, Winners 2002" /> |- |[[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру|Найлепшы еўрапейскі рэжысёр]] |{{nom}} |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2006-12-02"|[[Еўрапейская кінапрэмія 2006|02.12.2006]] |{{нп5|Еўрапейская кінапрэмія — Прыз глядацкіх сімпатый за найлепшы еўрапейскі фільм|Прыз глядацкіх сімпатый за найлепшы еўрапейскі фільм|en|European Film Academy People's Choice Award for Best European Film}} |«''{{нп5|Олівер Твіст (фільм, 2005)|Олівер Твіст|en|Oliver Twist (2005 film)}}''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="EFA, Nominations 2006" /><ref name="EFA, Winners 2006" /> |- |[[Прэмія еўрапейскай кінаакадэміі за прыжыццёвыя дасягненні]] |— |{{won}} |- |rowspan="4" align="center" data-sort-value="2010-12-04"|[[Еўрапейская кінапрэмія 2010|04.12.2010]] |[[Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |rowspan="4"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{won}} |rowspan="4"|<ref name="EFA, Nominations 2010" /><ref name="EFA, Winners 2010" /> |- |[[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру|Найлепшы еўрапейскі рэжысёр]] |{{won}} |- |[[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту|Найлепшы еўрапейскі сцэнарыст]] |{{won}} |- |{{нп5|Еўрапейская кінапрэмія — Прыз глядацкіх сімпатый за найлепшы еўрапейскі фільм|Прыз глядацкіх сімпатый за найлепшы еўрапейскі фільм|en|European Film Academy People's Choice Award for Best European Film}} |{{nom}} |- |align="center" data-sort-value="2012-12-01"|[[Еўрапейская кінапрэмія 2012|01.12.2012]] |[[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту|Найлепшы еўрапейскі сцэнарыст]] |«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{nom}} |<ref name="EFA, Nominations 2012" /><ref name="EFA, Winners 2012" /> |- |rowspan="3" align="center" data-sort-value="2019-12-07"|[[Еўрапейская кінапрэмія 2019|07.12.2019]] |[[Еўрапейская кінапрэмія за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |rowspan="3"|«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} |rowspan="3"|<ref name="EFA, Nominations 2019" /><ref name="EFA, Winners 2019" /> |- |[[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму рэжысёру|Найлепшы еўрапейскі рэжысёр]] |{{nom}} |- |[[Еўрапейская кінапрэмія найлепшаму еўрапейскаму сцэнарысту|Найлепшы еўрапейскі сцэнарыст]] |{{nom}} |- |rowspan="2" style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Залатая зорка французскага кіно||fr|Étoiles d'or du cinéma français}} |align="center" data-sort-value="2003-??-??"|2003 |Найлепшы рэжысёр |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} | |- |align="center" data-sort-value="2011-03-21"|21.03.2011 |Найлепшы рэжысёр |«''[[Прывід пяра]]''» |{{won}} |<ref name="AlloCiné, Etoiles d'Or 2011" /> |- |rowspan="3" style="background:#eaecf0;"|[[Залаты глобус]] |align="center" data-sort-value="1969-02-24"|{{нп5|Залаты глобус (прэмія, 1969)|24.02.1969|en|26th Golden Globe Awards}} |{{нп5|Прэмія «Залаты глобус» за найлепшы сцэнарый|Найлепшы сцэнарый|en|Golden Globe Award for Best Screenplay}} |«''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''» |{{nom}} |<ref name="Golden Globes 1969" /> |- |align="center" data-sort-value="1975-01-25"|{{нп5|Залаты глобус (прэмія, 1975)|25.01.1975|en|32nd Golden Globe Awards}} |{{нп5|Прэмія «Залаты глобус» найлепшаму рэжысёру|Найлепшы рэжысёр|en|Golden Globe Award for Best Director}} |«''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» |{{won}} |<ref name="Golden Globes 1975" /> |- |align="center" data-sort-value="1981-01-31"|{{нп5|Залаты глобус (прэмія, 1981)|31.01.1981|en|38th Golden Globe Awards}} |{{нп5|Прэмія «Залаты глобус» найлепшаму рэжысёру|Найлепшы рэжысёр|en|Golden Globe Award for Best Director}} |«''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''» |{{nom}} |<ref name="Golden Globes 1981" /> |- |rowspan="2" style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Залаты глобус (Італія)||en|Globo d'oro}} |align="center" data-sort-value="2003-07-02"|[[Залаты глобус (Італія, 2003)|02.07.2003]] |[[Італьянскі залаты глобус за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} |<ref name="Midland Daily News, Globo d’oro 2003" /><ref name="Cinecittà News, Globo d’oro 2003" /> |- |align="center" data-sort-value="2010-07-01"|{{нп5|Залаты глобус (Італія, 2010)|01.07.2010|it|Globi d'oro 2010}} |[[Італьянскі залаты глобус за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |«''[[Прывід пяра]]''» |{{won}} |<ref name="Corriere del Mezzogiorno, Globo d’oro 2010" /><ref name="Cineuropa, Globo d’oro 2010" /> |- |rowspan="4" style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Залаты Дэрбі||fr|Gold Derby Awards}} |align="center" data-sort-value="2009-??-??"|2009 |Прыжыццёвыя дасягненні |— |{{nom}} |<ref name="Gold Derby 2008" /> |- |align="center" data-sort-value="2010-??-??"|2010 |Прыжыццёвыя дасягненні |— |{{nom}} |<ref name="Gold Derby 2009" /> |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2011-??-??"|2011 |Найлепшы рэжысёр |rowspan="2"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="Gold Derby 2010" /> |- |Найлепшы адаптаваны сцэнарый |{{nom}} |- |rowspan="7" style="background:#eaecf0;"|[[Італьянская анлайн-кінапрэмія]] |align="center" data-sort-value="2003-??-??"|2003 |Найлепшы рэжысёр |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{nom}} |<ref name="IMDb, IOMA 2003" /> |- |rowspan="3" align="center" data-sort-value="2011-??-??"|2011 |Найлепшы фільм |rowspan="3"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |rowspan="3"|<ref name="IMDb, IOMA 2011" /> |- |Найлепшы рэжысёр |{{nom}} |- |Найлепшы адаптаваны сцэнарый |{{nom}} |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2012-??-??"|2012 |Найлепшы адаптаваны сцэнарый |rowspan="2"|«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{won}} |rowspan="2"|<ref name="IMDb, IOMA 2012" /> |- |Спецыяльны прыз за найлепшы еўрапейскі фільм |{{nom}} |- |align="center" data-sort-value="2014-??-??"|2014 |Найлепшы адаптаваны сцэнарый |«''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» |{{nom}} |<ref name="IMDb, IOMA 2014" /> |- |rowspan="3" style="background:#eaecf0;"|[[Канскі кінафестываль]] |align="center" data-sort-value="1976-05-28"|[[Канскі кінафестываль 1976|13-28.05.1976]] |«''[[Залатая пальмавая галіна]]''» |«''{{нп5|Жылец (фільм, 1976)|Жылец|en|The Tenant}}''» |{{nom}} | |- |align="center" data-sort-value="2002-05-26"|[[Канскі кінафестываль 2002|15-26.05.2002]] |«''[[Залатая пальмавая галіна]]''» |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} | |- |align="center" data-sort-value="2013-05-26"|[[Канскі кінафестываль 2013|15-26.05.2013]] |«''[[Залатая пальмавая галіна]]''» |«''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» |{{nom}} | |- |style="background:#eaecf0;"|[[Кінафестываль NNW]] |align="center" data-sort-value="2020-09-27"|24-27.09.2020 |Галоўная ўзнагарода міжнароднага конкурса мастацкіх фільмаў |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} |<ref name="NNW Film Festival 2020" /> |- |rowspan="3" style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Кінэма Дзюмпо||en|Kinema Junpo}} |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2004-??-??"|2004 |Найлепшы замежны фільм |rowspan="2"|«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} |rowspan="2"| |- |Выбар чытачоў — Найлепшы замежны фільм |{{won}} |- |align="center" data-sort-value="2012-01-27"|27.01.2012 |Найлепшы замежны фільм |«''[[Прывід пяра]]''» |{{won}} |<ref name="Chino Kino, Kinema Junpo Awards 2012" /> |- |style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Кола пісьменнікаў-кінематаграфістаў||en|Círculo de Escritores Cinematográficos}} |align="center" data-sort-value="2012-02-13"|{{нп5|Медалі Кола пісьменнікаў-кінематаграфістаў 2012|13.02.2012|ca|Medalles del Cercle d'Escriptors Cinematogràfics de 2011}} |{{нп5|Медаль Кола пісьменнікаў-кінематаграфістаў за найлепшы адаптаваны сцэнарый|Найлепшы адаптаваны сцэнарый|es|Anexo:Medalla del CEC al mejor guion adaptado}} |«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{won}} |<ref name="CEC 2012" /> |- |rowspan="7" style="background:#eaecf0;"|[[Люм’ер (прэмія)|Люм’ер]] |rowspan="3" align="center" data-sort-value="2011-01-14"|{{нп5|Люм’ер (прэмія, 2011)|14.01.2011|en|16th Lumières Awards}} |{{нп5|Прэмія «Люм’ер» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм|en|Lumières Award for Best Film}} |rowspan="3"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |rowspan="3"|<ref name="Cineuropa, Lumières Awards 2011" /><ref name="Variety, Lumières Awards 2011" /> |- |{{нп5|Прэмія «Люм’ер» найлепшаму рэжысёру|Найлепшы рэжысёр|en|Lumières Award for Best Director}} |{{won}} |- |{{нп5|Прэмія «Люм’ер» за найлепшы сцэнарый|Найлепшы сцэнарый|en|Lumières Award for Best Screenplay}} |{{won}} |- |align="center" data-sort-value="2014-01-20"|{{нп5|Люм’ер (прэмія, 2014)|20.01.2014|en|19th Lumières Awards}} |{{нп5|Прэмія «Люм’ер» за найлепшы сцэнарый|Найлепшы сцэнарый|en|Lumières Award for Best Screenplay}} |«''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» |{{nom}} | |- |rowspan="3" align="center" data-sort-value="2020-01-27|{{нп5|Люм’ер (прэмія, 2020)|27.01.2020|en|25th Lumières Awards}} |{{нп5|Прэмія «Люм’ер» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм|en|Lumières Award for Best Film}} |rowspan="3"|«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} |rowspan="3"| |- |{{нп5|Прэмія «Люм’ер» найлепшаму рэжысёру|Найлепшы рэжысёр|en|Lumières Award for Best Director}} |{{won}} |- |{{нп5|Прэмія «Люм’ер» за найлепшы сцэнарый|Найлепшы сцэнарый|en|Lumières Award for Best Screenplay}} |{{nom}} |- |style="background:#eaecf0;"|[[Міжнароднае таварыства аматараў кіно]] |align="center" data-sort-value="2011-02-17"|17.02.2011 |Найлепшы адаптаваны сцэнарый |«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |<ref name="ICS Awards 2011, Nominations" /><ref name="ICS Awards 2011, Winners" /> |- |rowspan="4" style="background:#eaecf0;"|[[Міжнародная анлайн-кінапрэмія]] |align="center" data-sort-value="2003-??-??"|2003 |Найлепшы рэжысёр |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{nom}} |<ref name="IMDb, INOCA 2003" /> |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2011-??-??"|2011 |Найлепшы рэжысёр |rowspan="2"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="IMDb, INOCA 2011" /> |- |Найлепшы адаптаваны сцэнарый |{{nom}} |- |align="center" data-sort-value="2014-??-??"|2014 |«''На паўдарозе''» — Найлепшы адаптаваны сцэнарый |«''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» |{{draw|4-е месца}} |<ref name="IMDb, INOCA 2014" /> |- |style="background:#eaecf0;"|[[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы]] |align="center" data-sort-value="2010-09-17"|{{нп5|Міжнародны кінафестываль у Сан-Себасцьяне 2010|17.09.2010|es|Festival Internacional de Cine de San Sebastián 2010}} |Гран-пры — Найлепшы фільм года |«''[[Прывід пяра]]''» |{{won}} |<ref name="FIPRESCI, Special Awards 2010" /><ref name="FIPRESCI, Special Awards" /> |- |rowspan="3" style="background:#eaecf0;"|[[Нацыянальнае таварыства кінакрытыкаў ЗША]] |align="center" data-sort-value="2003-01-04"|{{нп5|Прэмія Нацыянальнага таварыства кінакрытыкаў ЗША 2002|04.01.2003|en|2002 National Society of Film Critics Awards}} |{{нп5|Прэмія Нацыянальнага таварыства кінакрытыкаў ЗША найлепшаму рэжысёру|Найлепшы рэжысёр|en|National Society of Film Critics Award for Best Director}} |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} | |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2011-01-08"|{{нп5|Прэмія Нацыянальнага таварыства кінакрытыкаў ЗША 2010|08.01.2011|en|2010 National Society of Film Critics Awards}} |{{нп5|Прэмія Нацыянальнага таварыства кінакрытыкаў ЗША найлепшаму рэжысёру|Найлепшы рэжысёр|en|National Society of Film Critics Award for Best Director}} |rowspan="2"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="Los Angeles Times, NSFC Awards 2011" /> |- |{{нп5|Прэмія Нацыянальнага таварыства кінакрытыкаў ЗША за найлепшы сцэнарый|Найлепшы сцэнарый|en|National Society of Film Critics Award for Best Screenplay}} |{{nom}} |- |rowspan="5" style="background:#eaecf0;"|[[Оскар]] |align="center" data-sort-value="1969-04-14"|{{нп5|Оскар (кінапрэмія, 1969)|14.04.1969|en|41st Academy Awards}} |{{нп5|Прэмія «Оскар» за найлепшы адаптаваны сцэнарый|Найлепшы адаптаваны сцэнарый|en|Academy Award for Best Adapted Screenplay}} |«''{{нп5|Дзіця Размары (фільм)|Дзіця Размары|en|Rosemary's Baby (film)}}''» |{{nom}} |<ref name="Oscar 1969" /> |- |align="center" data-sort-value="1975-04-08"|{{нп5|Оскар (кінапрэмія, 1975)|08.04.1975|en|47th Academy Awards}} |[[Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура]] |«''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» |{{nom}} |<ref name="Oscar 1975" /> |- |align="center" data-sort-value="1981-03-31"|{{нп5|Оскар (кінапрэмія, 1981)|31.03.1981|en|53rd Academy Awards}} |[[Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура]] |«''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''» |{{nom}} |<ref name="Oscar 1981" /> |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2003-03-23"|{{нп5|Оскар (кінапрэмія, 2003)|23.03.2003|en|75th Academy Awards}} |[[Прэмія «Оскар» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм]] |rowspan="2"|«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="Oscar 2003" /> |- |[[Прэмія «Оскар» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура]] |{{won}} |- |rowspan="7" style="background:#eaecf0;"|[[Польская кінапрэмія «Арлы»]] |align="center" data-sort-value="2001-04-23"|{{нп5|Арлы (кінапрэмія, 2001)|23.04.2001|pl|3. ceremonia wręczenia Orłów}} |Спецыяльная прэмія |— |{{won}} |<ref name="Orły 2001, Laureaci" /> |- |rowspan="3" align="center" data-sort-value="2003-03-15"|{{нп5|Арлы (кінапрэмія, 2003)|15.03.2003|pl|5. ceremonia wręczenia Orłów}} |{{нп5|Польская кінапрэмія «Арлы» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм|pl|Orzeł za najlepszy film}} |rowspan="2"|«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} |rowspan="3"|<ref name="Orły 2003, Laureaci" /> |- |{{нп5|Польская кінапрэмія «Арлы» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура|pl|Orzeł za najlepszą reżyserię}} |{{won}} |- |{{нп5|Польская кінапрэмія «Арлы» за прыжыццёвыя дасягненні|Прэмія за прыжыццёвыя дасягненні|pl|Orzeł za osiągnięcia życia}} |— |{{won}} |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2013-03-04"|{{нп5|Арлы (кінапрэмія, 2013)|04.03.2013|pl|15. ceremonia wręczenia Orłów}} |{{нп5|Польская кінапрэмія «Арлы» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура|pl|Orzeł za najlepszą reżyserię}} |rowspan="2"|«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{won}} |rowspan="2"|<ref name="Orły 2013, Nominacje" /><ref name="Orły 2013, Laureaci" /> |- |{{нп5|Польская кінапрэмія «Арлы» за найлепшы сцэнарый|Найлепшы сцэнарый|pl|Orzeł za najlepszy scenariusz}} |{{nom}} |- |align="center" data-sort-value="2020-03-02"|{{нп5|Арлы (кінапрэмія, 2020)|02.03.2020|pl|22. ceremonia wręczenia Orłów}} |[[Польская кінапрэмія «Арлы» за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} |<ref name="Orły 2020, Nominacje" /> |- |rowspan="14" style="background:#eaecf0;"|[[Сезар]] |rowspan="2" align="center" data-sort-value="1980-02-02"|[[Сезар (прэмія, 1980)|02.02.1980]] |[[Прэмія «Сезар» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм]] |rowspan="2"|«''{{нп5|Тэс (фільм, 1979)|Тэс|en|Tess (1979 film)}}''» |{{won}} |rowspan="2"|<ref name="César 1980" /> |- |[[Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура]] |{{won}} |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2003-02-22"|[[Сезар (прэмія, 2003)|22.02.2003]] |[[Прэмія «Сезар» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм]] |rowspan="2"|«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} |rowspan="2"|<ref name="César 2003" /> |- |[[Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура]] |{{won}} |- |rowspan="3" align="center" data-sort-value="2011-02-25"|[[Сезар (прэмія, 2011)|25.02.2011]] |[[Прэмія «Сезар» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм]] |rowspan="3"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |rowspan="3"|<ref name="César 2011" /> |- |[[Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура]] |{{won}} |- |{{нп5|Прэмія «Сезар» за найлепшую адаптацыю|Найлепшая адаптацыя|en|César Award for Best Adaptation}} |{{won}} |- |align="center" data-sort-value="2012-02-24"|[[Сезар (прэмія, 2012)|24.02.2012]] |{{нп5|Прэмія «Сезар» за найлепшую адаптацыю|Найлепшая адаптацыя|en|César Award for Best Adaptation}} |«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{won}} |<ref name="César 2012" /> |- |rowspan="3" align="center" data-sort-value="2014-02-28"|[[Сезар (прэмія, 2014)|28.02.2014]] |[[Прэмія «Сезар» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм]] |rowspan="3"|«''{{нп5|Венера ў футры (фільм, 2013)|Венера ў футры|en|Venus in Fur (film)}}''» |{{nom}} |rowspan="3"|<ref name="César 2014" /> |- |[[Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура]] |{{won}} |- |{{нп5|Прэмія «Сезар» за найлепшую адаптацыю|Найлепшая адаптацыя|en|César Award for Best Adaptation}} |{{nom}} |- |rowspan="3" align="center" data-sort-value="2020-02-28"|[[Сезар (прэмія, 2020)|28.02.2020]] |[[Прэмія «Сезар» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм]] |rowspan="3"|«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} |rowspan="3"|<ref name="César 2020" /> |- |[[Прэмія «Сезар» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура]] |{{won}} |- |{{нп5|Прэмія «Сезар» за найлепшую адаптацыю|Найлепшая адаптацыя|en|César Award for Best Adaptation}} |{{won}} |- |rowspan="2" style="background:#eaecf0;"|[[Спадарожнік (прэмія)|Спадарожнік]] |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2010-12-19"|{{нп5|Спадарожнік (прэмія, 2010)|19.12.2010|en|15th Satellite Awards}} |{{нп5|Прэмія «Спадарожнік» найлепшаму рэжысёру|Найлепшы рэжысёр|en|Satellite Award for Best Director}} |rowspan="2"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="Satellite 2010" /> |- |{{нп5|Прэмія «Спадарожнік» за найлепшы адаптаваны сцэнарый|Найлепшы адаптаваны сцэнарый|en|Satellite Award for Best Adapted Screenplay}} |{{nom}} |- |rowspan="2" style="background:#eaecf0;"|[[Супольнасць ланцуга прэмій]] |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2002-??-??"|2002 |Найлепшы кінафільм |rowspan="2"|«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{nom}} |rowspan="2"|<ref name="IMDb, ACCA 2002" /> |- |Найлепшы рэжысёр |{{won}} |- |rowspan="3" style="background:#eaecf0;"|[[Сярэбраная стужка]] |align="center" data-sort-value="2003-06-14"|{{нп5|Сярэбраная стужка (прэмія, 2003)|14.06.2003|it|Nastri d'argento 2003}} |{{нп5|Прэмія «Сярэбраная стужка» найлепшаму рэжысёру замежнага фільма|Найлепшы рэжысёр замежнага фільма|it|Nastro d'argento al regista del miglior film straniero}} |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} | |- |align="center" data-sort-value="2010-06-19"|{{нп5|Сярэбраная стужка (прэмія, 2010)|19.06.2010|it|Nastri d'argento 2010}} |[[Прэмія «Сярэбраная стужка» за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |<ref name="MYmovies, Nastri d’Argento 2010, Le nomination" /><ref name="CineZapping, Nastri d’Argento 2010, Le nomination" /><ref name="Critamor, Nastri d’Argento 2010" /> |- |align="center" data-sort-value="2012-06-30"|{{нп5|Сярэбраная стужка (прэмія, 2012)|30.06.2012|it|Nastri d'argento 2012}} |[[Прэмія «Сярэбраная стужка» за найлепшы еўрапейскі фільм|Найлепшы еўрапейскі фільм]] |«''[[Разня (фільм, 2011)|Разня]]''» |{{nom}} | |- |rowspan="2" style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Сярэбраны кондар||es|Premios Cóndor de Plata}} |align="center" data-sort-value="2004-05-05"|{{нп5|Сярэбраны кондар (прэмія, 2004)|05.05.2004|es|Anexo:Premios Cóndor de Plata 2004}} |{{нп5|Прэмія «Сярэбраны кондар» за найлепшы замежны фільм|Найлепшы замежны фільм|es|Anexo:Premio Cóndor de Plata a la mejor película extranjera}} |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{nom}} |<ref name="Cóndor de Plata 2004" /> |- |align="center" data-sort-value="2011-07-04"|{{нп5|Сярэбраны кондар (прэмія, 2011)|04.07.2011|es|Anexo:Premios Cóndor de Plata 2011}} |{{нп5|Прэмія «Сярэбраны кондар» за найлепшы фільм на замежнай мове|Найлепшы фільм на замежнай мове|es|Anexo:Premio Cóndor de Plata a la mejor película en lengua extranjera}} |«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |<ref name="Cóndor de Plata 2011" /> |- |style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Хлатрудзіс||fr|Chlotrudis Awards}} |align="center" data-sort-value="2011-03-20"|{{нп5|Хлатрудзіс (прэмія, 2011)|20.03.2011|fr|17e cérémonie des Chlotrudis Awards}} |{{нп5|Прэмія «Хлатрудзіс» за найлепшы адаптаваны сцэнарый|Найлепшы адаптаваны сцэнарый|fr|Chlotrudis Award du meilleur scénario adapté}} |«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |<ref name="Chlotrudis 2011" /> |- |style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Яўрэйскі кінафестываль у Ганконгу||en|Hong Kong Jewish Film Festival}} |align="center" data-sort-value="2020-11-29"|14-29.11.2020 |Прыз глядацкіх сімпатый |«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{won}} | |- |rowspan="3" style="background:#eaecf0;"|[[BAFTA]] |align="center" data-sort-value="1975-02-26"|{{нп5|BAFTA (прэмія, 1975)|26.02.1975|en|28th British Academy Film Awards}} |{{нп5|Прэмія «BAFTA» за найлепшую рэжысуру|Найлепшая рэжысура|en|BAFTA Award for Best Direction}} |«''[[Кітайскі квартал (фільм)|Кітайскі квартал]]''» |{{won}} |<ref name="BAFTA 1975" /> |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2003-02-23"|{{нп5|BAFTA (прэмія, 2003)|23.02.2003|en|56th British Academy Film Awards}} |{{нп5|Прэмія «BAFTA» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм|en|BAFTA Award for Best Film}} |rowspan="2"|«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} |rowspan="2"|<ref name="BAFTA 2003" /> |- |{{нп5|Прэмія «BAFTA» за найлепшую рэжысуру|Прэмія Дэвіда Ліна за дасягненні ў рэжысуры|en|BAFTA Award for Best Direction}} |{{won}} |- |style="background:#eaecf0;"|[[Camerimage]] |align="center" data-sort-value="2007-12-01"|24.11-01.12.2007 |Прэмія за прыжыццёвыя дасягненні — Рэжысура |— |{{won}} |<ref name="Camerimage 2007, Winners" /> |- |rowspan="5" style="background:#eaecf0;"|[[CinEuphoria]] |align="center" data-sort-value="2010-01-13"|13.01.2010 |Найлепшыя фільмы дзесяцігоддзя (міжнародны конкурс) |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{won}} |<ref name="CinEuphoria 2010" /> |- |align="center" data-sort-value="2011-01-13"|13.01.2011 |Найлепшыя фільмы года (міжнародны конкурс) |«''[[Прывід пяра]]''» |{{won}} |<ref name="CinEuphoria 2011" /> |- |rowspan="3" align="center" data-sort-value="2021-01-13"|13.01.2021 |Найлепшы фільмы (міжнародны конкурс) |rowspan="3"|«''[[Я абвінавачваю (фільм, 2019)|Я абвінавачваю]]''» |{{nom}} |rowspan="3"|<ref name="CinEuphoria 2021, Nominations" /><ref name="CinEuphoria 2021, Winners" /> |- |Найлепшы рэжысёр (міжнародны конкурс) |{{nom}} |- |Найлепшыя фільмы года (міжнародны конкурс) |{{won}} |- |style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Апытанне крытыкаў «IndieWire»|IndieWire (апытанне крытыкаў)|en|IndieWire Critics Poll}} |align="center" data-sort-value="2010-12-20"|20.12.2010 |Найлепшы рэжысёр |«''[[Прывід пяра]]''» |{{Draw|4-е месца}} |<ref name="IndieWire, ICP Awards 2010" /> |- |style="background:#eaecf0;"|{{нп5|USC Scripter Award|Scripter|en|USC Scripter Award}} |align="center" data-sort-value="2011-02-04"|04.02.2011 |Прэмія за фільм |«''[[Прывід пяра]]''» |{{nom}} |<ref name="UCS News, USC Scripter Awards 2011" /><ref name="Film Stage, USC Scripter Awards 2011" /> |- |rowspan="3" style="background:#eaecf0;"|{{нп5|Кінаапытанне «Village Voice»|Village Voice (кінаапытанне)|en|Village Voice Film Poll}} |align="center" data-sort-value="2002-??-??"|2002 |Найлепшы рэжысёр |«''{{нп5|Піяніст (фільм, 2002)|Піяніст|en|The Pianist (2002 film)}}''» |{{Draw|4-е месца}} | |- |rowspan="2" align="center" data-sort-value="2010-12-22"|22.12.2010 |Найлепшы рэжысёр |rowspan="2"|«''[[Прывід пяра]]''» |{{Draw|4-е месца}} |rowspan="2"|<ref name="Village Voice, VVFP Awards 2010" /> |- |Найлепшы сцэнарый |{{Draw|2-е месца}} |} == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="AlloCiné, Etoiles d'Or 2011">{{cite web|url=https://www.allocine.fr/festivals/festival-144/edition-18354135/palmares/|title=Prix et nominations : Etoiles d'Or de la Presse du Cinéma Français 2011|author=|date=|publisher=Сайт «''[[AlloCiné]]''»|lang=fr|accessdate=2020-08-25|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="BAFTA 1975">{{cite web|url=http://awards.bafta.org/award/1975/film|title=Film in 1975|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[BAFTA]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="BAFTA 2003">{{cite web|url=http://awards.bafta.org/award/2003/film|title=Film in 2003|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[BAFTA]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="BBC News, Berlinale 2010">{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8526500.stm|title=Roman Polanski wins best director award at Berlin|author=|date=2010-02-20|publisher=Сайт «''[[BBC|BBC News]]''»|lang=en|accessdate=2021-01-16|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Berlinale 1965">{{cite web|url=https://www.berlinale.de/en/archive/jahresarchive/1965/03_preistraeger_1965/03_preistraeger_1965.html|title=Prizes & Honours 1965|author=|date=|publisher=Сайт [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Berlinale 1966">{{cite web|url=https://www.berlinale.de/en/archive/jahresarchive/1966/03_preistraeger_1966/03_preistraeger_1966.html|title=Prizes & Honours 1966|author=|date=|publisher=Сайт [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Berlinale 1972">{{cite web|url=https://www.berlinale.de/en/archive/jahresarchive/1972/03_preistraeger_1972/03_preistraeger_1972.html|title=Prizes & Honours 1972|author=|date=|publisher=Сайт [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Berlinale 2010">{{cite web|url=https://www.berlinale.de/en/archive/jahresarchive/2010/03_preistraeger_2010/03_preistraeger_2010.html|title=Prizes & Honours 2010|author=|date=|publisher=Сайт [[Берлінскі кінафестываль|Берлінскага кінафестывалю]]|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Biennale 2019, Official Awards">{{cite web|url=https://www.labiennale.org/en/news/official-awards-76th-venice-film-festival|title=Official Awards of the 76th Venice Film Festival|author=|date=2019-09-07|publisher=Сайт «''La Biennale di Venezia''»|lang=en|accessdate=2021-02-04|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Biennale 2019, Collateral Awards">{{cite web|url=https://www.labiennale.org/en/news/collateral-awards-76th-venice-film-festival|title=Collateral Awards of the 76th Venice Film Festival|author=|date=|publisher=Сайт «''La Biennale di Venezia''»|lang=en|accessdate=2021-02-04|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Bodil 2021, Nominations">{{cite web|url=http://www.bodilprisen.dk/2021/02/22/de-nominerede-er-2021-bodil-prisen/|title=Bodilprisen 2021. Og de nominerede er…|author=|date=2021-02-22|publisher=Сайт прэміі «''[[Бодыль (прэмія)|Бодыль]]''»|lang=da|accessdate=2022-01-25|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Bodil 2021, Winners">{{cite web|url=http://www.bodilprisen.dk/2021/05/10/bodilprisen-2021-vinderne/|title=Bodilprisen 2021: Her er vinderne|author=|date=2021-05-10|publisher=Сайт прэміі «''[[Бодыль (прэмія)|Бодыль]]''»|lang=da|accessdate=2022-01-25|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Camerimage 2007, Winners">{{cite web|url=https://camerimage.pl/archiwum/kronika-nagrod-plus-camerimage-2007/plus-camerimage-2007/|title=Plus Camerimage 2007|author=|date=|publisher=Сайт кінафестывалю «''[[Camerimage]]''»|lang=pl|accessdate=2022-07-18|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="CEC 2012>{{cite web|url=http://www.cinecec.com/EDITOR/premios/palmares/2011.htm|title=Medallas del CEC a la producción española de 2011|author=|date=|publisher=Сайт {{нп5|Кола пісьменнікаў-кінематаграфістаў||en|Círculo de Escritores Cinematográficos}}|lang=es|accessdate=2021-10-02|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="César 1980">{{cite web|url=https://www.academie-cinema.org/evenements/ceremonie-des-cesar-1980/|title=La Cérémonie des César 1980|author=|date=|publisher=Сайт [[Акадэмія мастацтваў і тэхналогій кінематографа|Акадэміі мастацтваў і тэхналогій кінематографа]]|lang=fr|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="César 2003">{{cite web|url=https://www.academie-cinema.org/evenements/ceremonie-des-cesar-2003/|title=La Cérémonie des César 2003|author=|date=|publisher=Сайт [[Акадэмія мастацтваў і тэхналогій кінематографа|Акадэміі мастацтваў і тэхналогій кінематографа]]|lang=fr|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="César 2011">{{cite web|url=https://www.academie-cinema.org/evenements/ceremonie-des-cesar-2011/|title=La Cérémonie des César 2011|author=|date=|publisher=Сайт [[Акадэмія мастацтваў і тэхналогій кінематографа|Акадэміі мастацтваў і тэхналогій кінематографа]]|lang=fr|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="César 2012">{{cite web|url=https://www.academie-cinema.org/evenements/ceremonie-des-cesar-2012/|title=La Cérémonie des César 2012|author=|date=|publisher=Сайт [[Акадэмія мастацтваў і тэхналогій кінематографа|Акадэміі мастацтваў і тэхналогій кінематографа]]|lang=fr|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="César 2014">{{cite web|url=https://www.academie-cinema.org/evenements/ceremonie-des-cesar-2014/|title=La Cérémonie des César 2014|author=|date=|publisher=Сайт [[Акадэмія мастацтваў і тэхналогій кінематографа|Акадэміі мастацтваў і тэхналогій кінематографа]]|lang=fr|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="César 2020">{{cite web|url=https://www.academie-cinema.org/evenements/ceremonie-des-cesar-2020/|title=La Cérémonie des César 2020|author=|date=|publisher=Сайт [[Акадэмія мастацтваў і тэхналогій кінематографа|Акадэміі мастацтваў і тэхналогій кінематографа]]|lang=fr|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Chino Kino, Kinema Junpo Awards 2012">{{cite web|url=http://www.chinokino.com/2012/01/2012-kinema-junpo-awards-for-japanese.html|title=2012 Kinema Junpo Awards for Japanese Film - winners|author=David Eng|date=2012-01-27|publisher=Сайт «''Chino Kino''»|lang=en|accessdate=2021-01-28|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Chlotrudis 2011">{{cite web|url=https://chlotrudis.org/awards/past-awards/2011-17th-annual-awards-march-20-2011/|title=2011, 17th Annual Awards, March 20, 2011|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''{{нп5|Хлатрудзіс||fr|Chlotrudis Awards}}''»|lang=en|accessdate=2021-01-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Cinecittà News, Globo d’oro 2003">{{cite web|url=https://news.cinecitta.com/IT/it-it/news/55/59129/globi-d-oro-2003.aspx|title=Globo d'oro 2003|author=|date=2003-07-02|publisher=Сайт «''Cinecittà News''»|lang=it|accessdate=2022-07-20|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="CinEuphoria 2010">{{cite web|url=http://cineuphoria-top-ano.blogspot.com/2010/|title=CinEuphoria Top do Ano - Competição Internacional|author=|date=2010-01-13|publisher=Сайт «''CinEuphoria''»|lang=pt|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="CinEuphoria 2011">{{cite web|url=http://cineuphoria-top-ano.blogspot.com/2011/|title=CinEuphoria Top do Ano - Competição Internacional|author=|date=2011-01-13|publisher=Сайт «''CinEuphoria''»|lang=pt|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="CinEuphoria 2021, Nominations">{{cite web|url=http://cineuphoria09.blogspot.com/2020/12/cineuphoria-premios-2020-os-nomeados.html|title=CinEuphoria Prémios 2021: os nomeados|author=|date=2021-01-06|publisher=Сайт «''CinEuphoria''»|lang=pt|accessdate=2021-02-05|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="CinEuphoria 2021, Winners">{{cite web|url=http://cineuphoria09.blogspot.com/2021/01/cineuphoria-premios-2021-os-vencedores.html|title=CinEuphoria Prémios 2021: os vencedores|author=|date=2021-01-13|publisher=Сайт «''CinEuphoria''»|lang=pt|accessdate=2021-02-05|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Cineuropa, Globo d’oro 2010">{{cite web|url=https://cineuropa.org/en/newsdetail/147989/|title=Loose Cannons wins Golden Globes|author=Camillo De Marco|date=2010-07-02|publisher=Сайт анлайн-часопіса «''{{нп5|Cineuropa||de|Cineuropa}}''»|lang=en|accessdate=2021-01-16|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Cineuropa, Lumières Awards 2011">{{cite web|url=https://cineuropa.org/en/newsdetail/194491/|title=Of Gods and Men crowned Best Film at Lumières|author=Fabien Lemercier|date=2011-01-17|publisher=Сайт анлайн-часопіса «''{{нп5|Cineuropa||de|Cineuropa}}''»|lang=en|accessdate=2020-08-22|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="CineZapping, Nastri d’Argento 2010, Le nomination">{{cite web|url=https://www.cinezapping.com/le-nomination-dei-nastri-dargento-2010/|title=Le nomination dei Nastri d’Argento 2010|author=|date=2010-05-29|publisher=Сайт «''CineZapping''»|lang=it|accessdate=2021-01-18|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Cóndor de Plata 2004">{{cite web|url=http://www.cronistasdecine.org.ar/content/view/15/41/|title=Ganadores de la 52º Entrega de los Premios Cóndor de Plata|author=|date=|publisher=Сайт {{нп5|Асацыяцыя кінакрытыкаў Аргенціны|Асацыяцыі кінакрытыкаў Аргенціны|en|Argentine Film Critics Association}}|lang=es|accessdate=2008-09-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080928235214/http://www.cronistasdecine.org.ar/content/view/15/41/|archivedate=2008-09-28}}</ref> <ref name="Cóndor de Plata 2011">{{cite web|url=http://www.cronistasdecine.org.ar/content/view/198/41/|title=Ganadores de la 59º Entrega de los Premios Cóndor de Plata|author=|date=|publisher=Сайт {{нп5|Асацыяцыя кінакрытыкаў Аргенціны|Асацыяцыі кінакрытыкаў Аргенціны|en|Argentine Film Critics Association}}|lang=es|accessdate=2013-09-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130923073249/http://www.cronistasdecine.org.ar/content/view/198/41/|archivedate=2013-09-23}}</ref> <ref name="Corriere del Mezzogiorno, Globo d’oro 2010">{{cite web|url=https://corrieredelmezzogiorno.corriere.it/bari/notizie/spettacoli/2010/3-giugno-2010/pippo-mezzapesa-candidato-globo-d-oro--1703131367962.shtml|title=Pippo Mezzapesa candidato al Globo d’oro|author=Mariangela Pollonio|date=2010-06-03|publisher=Сайт «''Corriere del Mezzogiorno''»|lang=it|accessdate=2021-01-16|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Critamor, Nastri d’Argento 2010">{{cite web|url=https://www.critamor.it/online/?p=7960|title=Nastri d’Argento: Mine vaganti e Virzì miglior regista|author=|date=2010-06-19|publisher=Сайт «''Critamor''»|lang=it|accessdate=2021-01-18|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="EFA, Winners 1999">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/European-Film-Awards-Winners-1999.74.0.html|title=1999: The Winners|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|accessdate=2022-03-06|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190330120507/https://www.europeanfilmacademy.org/European-Film-Awards-Winners-1999.74.0.html|archivedate=2019-03-30}}</ref> <ref name="EFA, Nominations 2002">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/2002.100.0.html|title=2002: The Nominations|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|accessdate=2022-03-06|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190720125139/https://www.europeanfilmacademy.org/2002.100.0.html|archivedate=2019-07-20}}</ref> <ref name="EFA, Winners 2002">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/European-Film-Awards-Winners-2002.71.0.html|title=2002: The Winners|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|accessdate=2022-03-06|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190418125535/https://www.europeanfilmacademy.org/European-Film-Awards-Winners-2002.71.0.html|archivedate=2019-04-18}}</ref> <ref name="EFA, Nominations 2006">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/2006.104.0.html|title=2006: The Nominations|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|accessdate=2022-03-06|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190720123534/https://www.europeanfilmacademy.org/2006.104.0.html|archivedate=2019-07-20}}</ref> <ref name="EFA, Winners 2006">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/European-Film-Awards-Winners-2006.67.0.html|title=2006: The Winners|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|accessdate=2022-03-06|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190720123540/https://www.europeanfilmacademy.org/European-Film-Awards-Winners-2006.67.0.html|archivedate=2019-07-20}}</ref> <ref name="EFA, Nominations 2010">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/2010.108.0.html|title=Nominations for the 23rd European Film Awards|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|accessdate=2022-03-06|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170819020223/https://www.europeanfilmacademy.org/2010.108.0.html|archivedate=2017-08-19}}</ref> <ref name="EFA, Winners 2010">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/?id=63|title=2010|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|accessdate=2022-03-06|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191209171345/https://www.europeanfilmacademy.org/?id=63|archivedate=2019-12-09}}</ref> <ref name="EFA, Nominations 2012">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/2012.328.0.html|title=26th EUROPEAN FILM AWARDS: - Nominations -|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|accessdate=2022-03-06|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180227034410/https://www.europeanfilmacademy.org/2012.328.0.html|archivedate=2018-02-27}}</ref> <ref name="EFA, Winners 2012">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/2012.329.0.html|title=European Film Awards Winners 2012|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|accessdate=2022-03-06|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191209170720/https://www.europeanfilmacademy.org/2012.329.0.html|archivedate=2019-12-09}}</ref> <ref name="EFA, Nominations 2019">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/Nominations-2019.900.0.html|title=2019 Nominations|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|lang=en|accessdate=2022-03-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200228213527/https://www.europeanfilmacademy.org/Nominations-2019.900.0.html|archivedate=2020-02-28}}</ref> <ref name="EFA, Winners 2019">{{cite web|url=https://members.europeanfilmacademy.org/Winners-2019.899.0.html|title=2019|publisher=Сайт [[Еўрапейская кінаакадэмія|Еўрапейскай кінаакадэміі]]|lang=en|accessdate=2022-03-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200228213623/https://www.europeanfilmacademy.org/Winners-2019.899.0.html|archivedate=2020-02-28}}</ref> <ref name="Film Stage, USC Scripter Awards 2011">{{cite web|url=https://thefilmstage.com/the-social-network-wins-2011-usc-scripter-award/|title=‘The Social Network’ Wins 2011 USC Scripter Award|author=Jonathan Sullivan|date=2011-02-05|publisher=Сайт «''Film Stage''»|lang=en|accessdate=2021-01-27|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="FIPRESCI, Special Awards">{{cite web|url=https://fipresci.org/specialaward/?award-type=17424|title=Special Awards|author=|date=|publisher=Сайт [[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы|Міжнароднай федэрацыі кінапрэсы]]|lang=en|accessdate=2021-01-16|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="FIPRESCI, Special Awards 2010">{{cite web|url=http://www.fipresci.org/awards/special_awards/special_awards_2010.htm|title=FIPRESCI — Special Awards|author=|date=|publisher=Сайт [[Міжнародная федэрацыя кінапрэсы|Міжнароднай федэрацыі кінапрэсы]]|lang=en|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131129082913/http://www.fipresci.org/awards/special_awards/special_awards_2010.htm|archivedate=2013-11-29}}</ref> <ref name="Gaudí 2011">{{cite web|url=https://www.academiadelcinema.cat/ca/premis-gaudi/iii-premis-gaudi/category/nominades-iii-premis-gaudi|title=Nominades - III Premis Gaudí|author=|date=|publisher=Сайт {{нп5|Каталонская кінаакадэмія|Каталонскай кінаакадэміі|en|Catalan Film Academy}}|lang=ca|accessdate=2021-01-16|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Gold Derby 2008">{{cite web|url=https://www.goldderby.com/2008-goldderby-film-awards/|title=2008 GoldDerby Film Awards|author=|date=2016-03-07|publisher=Сайт прэміі «''{{нп5|Залаты Дэрбі||fr|Gold Derby Awards}}''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Gold Derby 2009">{{cite web|url=https://www.goldderby.com/2009-goldderby-film-awards/|title=2009 GoldDerby Film Awards|author=|date=2016-03-07|publisher=Сайт прэміі «''{{нп5|Залаты Дэрбі||fr|Gold Derby Awards}}''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Gold Derby 2010">{{cite web|url=https://www.goldderby.com/2010-goldderby-film-awards/|title=2010 GoldDerby Film Awards|author=|date=2016-03-07|publisher=Сайт прэміі «''{{нп5|Залаты Дэрбі||fr|Gold Derby Awards}}''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Golden Globes 1969">{{cite web|url=https://www.goldenglobes.com/winners-nominees/1969|title=Winners & Nominees 1969|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Залаты глобус]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Golden Globes 1975">{{cite web|url=https://www.goldenglobes.com/winners-nominees/1975|title=Winners & Nominees 1975|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Залаты глобус]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Golden Globes 1981">{{cite web|url=https://www.goldenglobes.com/winners-nominees/1981|title=Winners & Nominees 1981|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Залаты глобус]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Goya 2011">{{cite web|url=https://www.premiosgoya.com/25-edicion/nominaciones/por-categoria/|title=Estas son las nominaciones de los Premios Goya 2011|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Гоя (прэмія)|Гоя]]''»|lang=es|accessdate=2021-01-16|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Hollywood Reporter, Biennale 2019">{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/venice-film-festival-awards-revealed-1237684|title=Venice: Todd Phillips' 'Joker' Wins Golden Lion, Roman Polanski Wins Silver Lion|author=Ariston Anderson|date=2019-09-07|publisher=Сайт «''[[The Hollywood Reporter]]''»|lang=en|accessdate=2020-02-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190907190057/https://www.hollywoodreporter.com/news/venice-film-festival-awards-revealed-1237684|archivedate=2019-09-07}}</ref> <ref name="ICS Awards 2011, Nominations">{{cite web|url=https://icsfilm.org/our-yearly-awards/2011-ics-award-nominees/|title=2011 ICS Award Nominees|author=Beth Stevens|date=2011-01-23|publisher=Сайт [[Міжнароднае таварыства аматараў кіно|Міжнароднага таварыства аматараў кіно]]|lang=en|accessdate=2021-01-18|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="ICS Awards 2011, Winners">{{cite web|url=https://icsfilm.org/our-yearly-awards/2011-ics-award-winners/|title=2011 ICS Award Winners|author=Beth Stevens|date=2011-02-17|publisher=Сайт [[Міжнароднае таварыства аматараў кіно|Міжнароднага таварыства аматараў кіно]]|lang=en|accessdate=2021-01-18|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IMDb, Roman Polanski awards">{{cite web|url=https://www.imdb.com/name/nm0000591/awards|title=Roman Polanski — Awards|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IMDb, ACCA 2002">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0002990/2002/1|title=Awards Circuit Community Awards (2002)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IMDb, INOCA 2003">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0003084/2003/1|title=International Online Cinema Awards (INOCA) (2003)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IMDb, INOCA 2011">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0003084/2011/1|title=International Online Cinema Awards (INOCA) (2011)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IMDb, INOCA 2014">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0003084/2014/1|title=International Online Cinema Awards (INOCA) (2014)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IMDb, IOMA 2003">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0002994/2003/1|title=Italian Online Movie Awards (IOMA) (2003)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IMDb, IOMA 2011">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0002994/2011/1|title=Italian Online Movie Awards (IOMA) (2011)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IMDb, IOMA 2012">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0002994/2012/1|title=Italian Online Movie Awards (IOMA) (2012)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IMDb, IOMA 2014">{{cite web|url=https://www.imdb.com/event/ev0002994/2014/1|title=Italian Online Movie Awards (IOMA) (2014)|author=|date=|publisher=Сайт «''[[Internet Movie Database]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="IndieWire, ICP Awards 2010">{{cite web|url=https://www.indiewire.com/2010/12/the-social-network-tops-indiewires-2010-critics-poll-244113/|title=“The Social Network” Tops indieWIRE’s 2010 Critics Poll|author=Peter Knegt|date=2010-12-20|publisher=Сайт «''{{нп5|IndieWire||en|IndieWire}}''»|lang=en|accessdate=2021-01-25|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Irish Times, DFCC Awards 2010">{{cite web|url=https://www.irishtimes.com/blogs/screenwriter/2010/12/31/the-dublin-film-critics-circle-waves-goodbye-to-2010/|title=The Dublin Film Critics Circle waves goodbye to 2010|author=Donald Clarke|date=2010-12-31|publisher=Сайт «''{{нп5|The Irish Times||en|The Irish Times}}''»|lang=en|accessdate=2021-01-26|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="LAFCA 1980">{{cite web|url=http://www.lafca.net/Years/1980.php|title=6th Annual Los Angeles Film Critics Association Awards|author=|date=|publisher=Сайт [[Асацыяцыя кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса|Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса]]|lang=en|accessdate=2022-07-18|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Los Angeles Times, NSFC Awards 2011">{{cite web|url=https://latimesblogs.latimes.com/awards/2011/01/the-national-society-of-film-critics-names-the-social-network-best-of-2010.html|title=The National Society of Film Critics names 'The Social Network' best of 2010|author=Susan King|date=2011-01-08|publisher=Сайт «''{{нп5|Los Angeles Times||en|Los Angeles Times}}''»|lang=en|accessdate=2021-01-18|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Midland Daily News, Globo d’oro 2003">{{cite web|url=https://www.ourmidland.com/news/article/The-Window-Opposite-Wins-Globo-D-Oro-7207740.php|title='The Window Opposite' Wins Globo D'Oro|author=|date=2003-07-02|publisher=Сайт газеты «''{{нп5|Midland Daily News||en|Midland Daily News}}''»|lang=en|accessdate=2022-07-20|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="MYmovies, Nastri d’Argento 2010, Le nomination">{{cite web|url=https://www.mymovies.it/cinemanews/2010/38156/|title=Nastri d'Argento 2010: conducono Mine vaganti e La prima cosa bella|author=Marlen Vazzoler|date=2010-05-27|publisher=Сайт «''MYmovies''»|lang=it|accessdate=2021-01-18|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="NNW Film Festival 2020">{{cite web|url=https://festiwalnnw.pl/festiwal-2020/|title=Festiwal 2020|author=|date=|publisher=Сайт [[Кінафестываль NNW|Кінафестывалю NNW]]|lang=pl|accessdate=2022-05-28|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="OFTA Awards 2011">{{cite web|url=http://www.oftaawards.com/film-awards/15th-annual-film-awards-2010/|title=15th Annual Film Awards (2010)|author=|date=|publisher=Сайт Анлайн-асацыяцыі кіно і тэлебачання|lang=en|accessdate=2021-01-22|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Orły 2001, Laureaci">{{cite web|url=http://pnf.pl/laureates/2001/|title=Orły: Laureaci wg roku – 2001|author=|date=|publisher=Сайт кінапрэміі «''[[Польская кінапрэмія «Арлы»|Арлы]]''»|lang=pl|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Orły 2003, Laureaci">{{cite web|url=http://pnf.pl/laureates/2003/|title=Orły: Laureaci wg roku – 2003|author=|date=|publisher=Сайт кінапрэміі «''[[Польская кінапрэмія «Арлы»|Арлы]]''»|lang=pl|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Orły 2013, Laureaci">{{cite web|url=http://pnf.pl/laureates/2013/|title=Orły: Laureaci wg roku – 2013|author=|date=|publisher=Сайт кінапрэміі «''[[Польская кінапрэмія «Арлы»|Арлы]]''»|lang=pl|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Orły 2013, Nominacje">{{cite web|url=http://pnf.pl/nominations/2013/|title=Orły: Nominacje wg roku – 2013|author=|date=|publisher=Сайт кінапрэміі «''[[Польская кінапрэмія «Арлы»|Арлы]]''»|lang=pl|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Orły 2020, Nominacje">{{cite web|url=http://pnf.pl/nominations/2020/|title=Orły: Nominacje wg roku – 2020|author=|date=|publisher=Сайт кінапрэміі «''[[Польская кінапрэмія «Арлы»|Арлы]]''»|lang=pl|accessdate=2022-07-23|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Oscar 1969">{{cite web|url=https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/1969|title=The 41st Academy Awards — 1969|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Оскар]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Oscar 1975">{{cite web|url=https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/1975|title=The 47th Academy Awards — 1975|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Оскар]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Oscar 1981">{{cite web|url=https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/1981|title=The 53rd Academy Awards — 1981|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Оскар]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Oscar 2003">{{cite web|url=https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/2003|title=The 75th Academy Awards — 2003|author=|date=|publisher=Сайт прэміі «''[[Оскар]]''»|lang=en|accessdate=2022-07-19|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Satellite 2010">{{cite web|url=https://www.pressacademy.com/award_cat/2010/|title=2010 — Categories — International Press Academy|author=|date=|publisher=Сайт «''International Press Academy''»|lang=en|accessdate=2020-05-18|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Telegraph, Goya 2011">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/culture/film/film-news/8322751/Kings-Speech-wins-Spanish-Oscar.html|title=King's Speech wins 'Spanish Oscar'|author=|date=2011-02-14|publisher=Сайт газеты «''[[The Daily Telegraph]]''»|lang=en|accessdate=2021-01-16|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="UCS News, USC Scripter Awards 2011">{{cite web|url=https://news.usc.edu/32290/usc-libraries-friend-em-the-social-network-em/|title=USC Libraries Friend The Social Network|author=Dan Knapp|date=2011-02-07|publisher=Сайт [[Універсітэт Паўднёвай Каліфорніі|Універсітэта Паўднёвай Каліфорніі]]|lang=en|accessdate=2021-01-27|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Variety, Goya 2021, Winners">{{cite web|url=https://variety.com/2021/film/awards/goya-awards-the-girls-las-ninas-best-picture-antonio-banderas-1234923509/|title=Goya Awards: Antonio Banderas-Hosted Ceremony Prizes ‘Schoolgirls’ as Best Picture|author=John Hopewell, Emilio Mayorga|date=2021-03-06|publisher=Сайт «''[[Variety]]''»|lang=en|accessdate=2021-03-10|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Variety, Lumières Awards 2011">{{cite web|url=https://variety.com/2011/film/awards/gods-ghost-writer-top-lumieres-1118030304/|title=‘Gods,’ ‘Ghost Writer’ top Lumieres|author=Elsa Keslassy|date=2011-01-14|publisher=Сайт «''[[Variety]]''»|lang=en|accessdate=2020-08-22|archiveurl=|archivedate=}}</ref> <ref name="Village Voice, VVFP Awards 2010">{{cite web|url=https://www.villagevoice.com/2010/12/22/year-in-film-the-2010-voice-film-critics-poll/|title=Year in Film: The 2010 Voice Film Critics’ Poll|author=J. Hoberman|date=2010-12-22|publisher=Сайт газеты «''{{нп5|The Village Voice||en|The Village Voice}}''»|lang=en|accessdate=2021-01-26|archiveurl=|archivedate=}}</ref> }} == Спасылкі == * [https://www.imdb.com/name/nm0000591/awards Спіс узнагарод і намінацый Рамана Паланскага] на сайце «''[[Internet Movie Database]]''» [[Катэгорыя:Спісы ўзнагарод паводле лаўрэатаў|Паланскі Раман]] [[Катэгорыя:Раман Паланскі]] mtzoz36t9utufqdc1l8xbi5jo1e6j0k Катэгорыя:Спісы ўзнагарод паводле лаўрэатаў 14 713552 4163805 2022-07-23T19:35:42Z StachLysy 62453 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Спісы ўзнагарод]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Спісы ўзнагарод]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя]] 7nhlko9ixd0k2xcjaldc0tthsyc1xt9 Катэгорыя:Раман Паланскі 14 713553 4163807 2022-07-23T19:38:18Z StachLysy 62453 Новая старонка: «{{Catmain|Раман Паланскі}} [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Польшчы|Паланскі Раман]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Францыі|Паланскі Раман]]» wikitext text/x-wiki {{Catmain|Раман Паланскі}} [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Польшчы|Паланскі Раман]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Францыі|Паланскі Раман]] 34tssttdp9i2xe4w1vdvjg81m9fh0ny Гарбаткі 0 713554 4163810 2022-07-23T19:43:39Z JerzyKundrat 174 Новая старонка: «{{Таксон | name = | image file = Ceresa_taurina.JPG | image descr = [[Ceresa taurina]] | regnum = Жывёлы | latin = Membracidae | author = [[German]], 1821 | rang = Падсямейства | wikispecies = Membracidae }} '''Гарбаткі''', або '''бадушкі''' (''Membracidae'') — сямейства насякомых з падатрада цыкадавых. == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|1}} Катэгор...» wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = Ceresa_taurina.JPG | image descr = [[Ceresa taurina]] | regnum = Жывёлы | latin = Membracidae | author = [[German]], 1821 | rang = Падсямейства | wikispecies = Membracidae }} '''Гарбаткі''', або '''бадушкі''' (''Membracidae'') — сямейства насякомых з падатрада цыкадавых. == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|1}} [[Катэгорыя:Цыкадавыя]] p1i9ng3fm3pcmprdedtevcbctgtyrgl 4163824 4163810 2022-07-23T19:55:20Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = Centrotus_cornutus_MHNT_Fronton_Profil.jpg | image descr = {{bt-bellat|Бадушка рагатая|Centrotus cornutus}} | regnum = Жывёлы | latin = Membracidae | author = [[German]], 1821 | rang = Падсямейства | wikispecies = Membracidae }} '''Гарбаткі''', або '''бадушкі''' (''Membracidae'') — [[сямейства]] насякомых з падатрада цыкадавых. == Апісанне == Насякомыя даўжынёй 7-8 мм. Характэрная асаблвасць - значнае развіццё пярэдняспінкі з рознымі вырастамі. Маюць 2 пары перапончатых празрыстых крылаў. == Пашырэнне == Пашыраны пераважна ў тропіках, Еўропе, Паўночнай Амерыцы. У сусветнай фаўне звыш 3000 відаў. На Беларусі на дрэвах і кустах трапляецца пераважна {{bt-bellat|бадушка рагатая|Centrotus cornutus}}. == Асаблівасці біялогіі == Яйцы адкладваюць на пупышкі, лісце, карані, пад кару дрэў і кустоў, дзе яны і зімуюць. Лічынкі выходзяць вясной, часта трымаюцца групамі. Імага жывуць як і лічынкі. Генерацыя 1 год. == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|1}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыкадавыя]] 1robfz174x4261g8m8vddqda9u7gedi 4163848 4163824 2022-07-23T20:19:23Z JerzyKundrat 174 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = Centrotus_cornutus_MHNT_Fronton_Profil.jpg | image descr = {{bt-bellat|Бадушка рагатая|Centrotus cornutus}} | regnum = Жывёлы | latin = Membracidae | author = [[German]], 1821 | rang = Падсямейства | wikispecies = Membracidae }} '''Гарбаткі''', або '''бадушкі''' (''Membracidae'') — [[сямейства]] насякомых з падатрада цыкадавых. == Апісанне == Насякомыя даўжынёй 7-8 мм. Характэрная асаблвасць — значнае развіццё пярэдняспінкі з рознымі вырастамі. Маюць 2 пары перапончатых празрыстых крылаў. == Пашырэнне == Пашыраны пераважна ў тропіках, Еўропе, Паўночнай Амерыцы. У сусветнай фаўне звыш 3000 відаў. На Беларусі на дрэвах і кустах трапляецца пераважна {{bt-bellat|бадушка рагатая|Centrotus cornutus}}. == Асаблівасці біялогіі == Паліфагі. Яйцы адкладваюць на пупышкі, лісце, карані, пад кару дрэў і кустоў, дзе яны і зімуюць. Лічынкі выходзяць вясной, часта трымаюцца групамі. Імага жывуць як і лічынкі. Генерацыя 1 год. == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|1}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыкадавыя]] 0vbri788kubeqhjsszfqq8kmqksnq39 4163961 4163848 2022-07-24T05:13:34Z D.L.M.I. Bel 33064 /* Апісанне */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = Centrotus_cornutus_MHNT_Fronton_Profil.jpg | image descr = {{bt-bellat|Бадушка рагатая|Centrotus cornutus}} | regnum = Жывёлы | latin = Membracidae | author = [[German]], 1821 | rang = Падсямейства | wikispecies = Membracidae }} '''Гарбаткі''', або '''бадушкі''' (''Membracidae'') — [[сямейства]] насякомых з падатрада цыкадавых. == Апісанне == Насякомыя даўжынёй 7-8 мм. Характэрная асаблівасць — значнае развіццё пярэдняспінкі з рознымі вырастамі. Маюць 2 пары перапончатых празрыстых крылаў. == Пашырэнне == Пашыраны пераважна ў тропіках, Еўропе, Паўночнай Амерыцы. У сусветнай фаўне звыш 3000 відаў. На Беларусі на дрэвах і кустах трапляецца пераважна {{bt-bellat|бадушка рагатая|Centrotus cornutus}}. == Асаблівасці біялогіі == Паліфагі. Яйцы адкладваюць на пупышкі, лісце, карані, пад кару дрэў і кустоў, дзе яны і зімуюць. Лічынкі выходзяць вясной, часта трымаюцца групамі. Імага жывуць як і лічынкі. Генерацыя 1 год. == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭПБ|1}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыкадавыя]] 4z93l6gcqoepurweb844jab5kl25e5n Катэгорыя:Вязні польскіх гета 14 713555 4163826 2022-07-23T19:56:55Z StachLysy 62453 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Постаці Халакоста ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Вязні гета]] [[Катэгорыя:Гета ў Польшчы]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Постаці Халакоста ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Вязні гета]] [[Катэгорыя:Гета ў Польшчы]] 3924upqt3n5bf0n6wy6fuy2uaphb5yr Membracidae 0 713556 4163827 2022-07-23T19:57:00Z JerzyKundrat 174 Перасылае да [[Гарбаткі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Гарбаткі]] 0b9qfeg80la509ueuknlppq28yz4ska Бадушкі 0 713557 4163828 2022-07-23T19:58:01Z JerzyKundrat 174 Перасылае да [[Гарбаткі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Гарбаткі]] 0b9qfeg80la509ueuknlppq28yz4ska Auchenorrhyncha 0 713558 4163851 2022-07-23T20:22:38Z JerzyKundrat 174 JerzyKundrat перанёс старонку [[Auchenorrhyncha]] у [[Цыкадавыя]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Цыкадавыя]] 8tvnsggyjgmot9jsewllbag0c8f9d01 ХК Дынама Рыга 0 713559 4163853 2022-07-23T20:44:29Z Evgen Lewandowskiy 63506 Новая старонка: «{{Хакейны клуб | назва = '''ХК Дынама (Рыга)''' | выява = | заснаваны = [[2008]] | адроджаны = | зачынены = | адкуль = {{Украіна}} [[Рыга]], [[Латвія]] | пляцоўка = | змяшчальнасць = | кіраўнік = | пасада_кіраўніка = | трэнер =...» wikitext text/x-wiki {{Хакейны клуб | назва = '''ХК Дынама (Рыга)''' | выява = | заснаваны = [[2008]] | адроджаны = | зачынены = | адкуль = {{Украіна}} [[Рыга]], [[Латвія]] | пляцоўка = | змяшчальнасць = | кіраўнік = | пасада_кіраўніка = | трэнер = | пасада_трэнера = | капітан = | чэмпіянат = [[Кантынентальная хакейная ліга]] (2008-2022) | канферэнцыя = | дывізіён = | бягучы_сезон = | сезон = | месца = | звязаны_клуб = | фарм_клуб = | колер1 = | колер2 = | колер3 = | узор_левай_рукі1 = | узор_вопраткі1 = | узор_правай_рукі1 = | узор_шортаў1 = | левая_рука1 = | вопратка1 = | правая_рука1 = | шорты1 = | узор_левай_рукі2 = | узор_вопраткі2 = | узор_правай_рукі2 = | узор_шортаў2 = | левая_рука2 = | вопратка2 = | правая_рука2 = | шорты2 = | сайт = https://www.dinamoriga.lv/ru }} '''«Дынама»''' — [[Латвія|латвійская]] хакейная каманда з [[Рыга|Рыгі]], заснаваная ў [[2008]] годзе. У [[1946]] годзе для ўдзелу ў першым [[Чэмпіянат СССР па хакеі|чэмпіянаце СССР па хакеі]] з шайбай была створана каманда майстроў «Дынама» (Рыга). Клуб неаднаразова мяняў назвы, аднак даўжэй за ўсё насіў назву «Дынама», пад якім дамогся самых сур'ёзных поспехаў у сваёй гісторыі. У [[1995]] годзе клуб быў расфарміраваны. У [[2008]] годзе спецыяльна для ўдзелу ў першым розыгрышы [[Кантынентальная хакейная ліга|КХЛ]] была створана каманда, якая атрымала назву «Дынама Рыга». [[9 сакавіка]] [[2022]] года каманда аб'явіла аб выхадзе з КХЛ<ref>{{Cite news|title=14 лет Риги в КХЛ: показали, как надо болеть, вынесли СКА из плей-офф, в последние годы жили незаметно|url=https://www.sports.ru/tribuna/blogs/rudnev/3020276.html|website=Sports.ru|date=2022-03-09|accessdate=2022-03-10|archivedate=2022-03-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220310073802/https://www.sports.ru/tribuna/blogs/rudnev/3020276.html}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.dinamoriga.lv/ru Афіцыйна сайт ХК Дынама Рыга] {{ref-ru}} [[Катэгорыя:Хакейныя клубы Латвіі|Дынама Рыга]] [[Катэгорыя:Клубы КХЛ|Дынама Рыга]] 44wbawkwsaxp6k3q02v7fnpkmbdftol 4163854 4163853 2022-07-23T20:44:59Z Evgen Lewandowskiy 63506 афармленне wikitext text/x-wiki {{Хакейны клуб | назва = '''ХК Дынама (Рыга)''' | выява = | заснаваны = [[2008]] | адроджаны = | зачынены = | адкуль = [[Рыга]], [[Латвія]] | пляцоўка = | змяшчальнасць = | кіраўнік = | пасада_кіраўніка = | трэнер = | пасада_трэнера = | капітан = | чэмпіянат = [[Кантынентальная хакейная ліга]] (2008-2022) | канферэнцыя = | дывізіён = | бягучы_сезон = | сезон = | месца = | звязаны_клуб = | фарм_клуб = | колер1 = | колер2 = | колер3 = | узор_левай_рукі1 = | узор_вопраткі1 = | узор_правай_рукі1 = | узор_шортаў1 = | левая_рука1 = | вопратка1 = | правая_рука1 = | шорты1 = | узор_левай_рукі2 = | узор_вопраткі2 = | узор_правай_рукі2 = | узор_шортаў2 = | левая_рука2 = | вопратка2 = | правая_рука2 = | шорты2 = | сайт = https://www.dinamoriga.lv/ru }} '''«Дынама»''' — [[Латвія|латвійская]] хакейная каманда з [[Рыга|Рыгі]], заснаваная ў [[2008]] годзе. У [[1946]] годзе для ўдзелу ў першым [[Чэмпіянат СССР па хакеі|чэмпіянаце СССР па хакеі]] з шайбай была створана каманда майстроў «Дынама» (Рыга). Клуб неаднаразова мяняў назвы, аднак даўжэй за ўсё насіў назву «Дынама», пад якім дамогся самых сур'ёзных поспехаў у сваёй гісторыі. У [[1995]] годзе клуб быў расфарміраваны. У [[2008]] годзе спецыяльна для ўдзелу ў першым розыгрышы [[Кантынентальная хакейная ліга|КХЛ]] была створана каманда, якая атрымала назву «Дынама Рыга». [[9 сакавіка]] [[2022]] года каманда аб'явіла аб выхадзе з КХЛ<ref>{{Cite news|title=14 лет Риги в КХЛ: показали, как надо болеть, вынесли СКА из плей-офф, в последние годы жили незаметно|url=https://www.sports.ru/tribuna/blogs/rudnev/3020276.html|website=Sports.ru|date=2022-03-09|accessdate=2022-03-10|archivedate=2022-03-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220310073802/https://www.sports.ru/tribuna/blogs/rudnev/3020276.html}}</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.dinamoriga.lv/ru Афіцыйна сайт ХК Дынама Рыга] {{ref-ru}} [[Катэгорыя:Хакейныя клубы Латвіі|Дынама Рыга]] [[Катэгорыя:Клубы КХЛ|Дынама Рыга]] ijlnmk4xee6oy5dzz8fs3gozy5xopb9 Маці Божая Адзігітрыя (Пінск) 0 713560 4163856 2022-07-23T20:52:07Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «{{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = |год = [[XVII]]—[[XVIII]] стст. |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 133,3...» wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = |год = [[XVII]]—[[XVIII]] стст. |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 133,3 |шырыня = 73 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]] [[XVII]]—[[XVIII]] стст. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-118}}). Памер абраза — {{num|133,3 × 73 × З|см}}. Абраз выяўлены 9-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1967 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)|Мікалаеўскай царкве]] на [[Старыя могілкі (Пінск)|могілках Пінска]]. Раскрыты рэстаўратарам арэнднага прадпрыемства «[[Мінскрэстаўрацыя]]» [[А. В. Тарасік]]ам у 1991—1994 гадах (Мінск). == Выстаўкі == * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. 2001. * Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. [[НММРБ]]. 2022. == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}} 0t25h9g677udpx6swykawdc5n8bi50j 4163858 4163856 2022-07-23T21:08:06Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = майстар Георгіус |год = 1678 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]], [[пазалота]] |тэхніка = |вышыня = 133,3 |шырыня = 73 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны майстрам Георгіусам у 1678 годзе<ref name="Этыкетка"/>. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-118}}). Памер абраза — {{num|133,3 × 73 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз [[намесны рад|намеснага рада]] [[іканастас]]а<ref name="Этыкетка"/>. Выяўлены 9-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1967 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)|Мікалаеўскай царкве]] на [[Старыя могілкі (Пінск)|могілках Пінска]]<ref name="Жывапіс"/>. Паводле іншай інфармацыі паступіў з [[Варварынская царква (Пінск)|Варварынскай царквы]] (1830) г. Пінска<ref name="Этыкетка">Этыкетка да абраза на выстаўцы «Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе.» [[НММРБ]]. 2022.</ref>. Раскрыты рэстаўратарам арэнднага прадпрыемства «[[Мінскрэстаўрацыя]]» [[А. В. Тарасік]]ам у 1991—1994 гадах (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}}</ref>. == Выстаўкі == * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. 2001. * Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. [[НММРБ]]. 2022. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}} 3droelovuo5aquhy8m439gscur5ezhm 4163859 4163858 2022-07-23T21:09:30Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = майстар Георгіус |год = 1678 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]], [[пазалота]] |тэхніка = |вышыня = 133,3 |шырыня = 73 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны майстрам Георгіусам у 1678 годзе<ref name="Этыкетка"/>. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-118}}). Памер абраза — {{num|133,3 × 73 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз [[намесны рад|намеснага рада]] [[іканастас]]а<ref name="Этыкетка"/>. Выяўлены 9-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1967 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)|Мікалаеўскай царкве]] на [[Старыя могілкі (Пінск)|могілках Пінска]]<ref name="Жывапіс"/>. Паводле іншай інфармацыі паступіў з [[Варварынская царква (Пінск)|Варварынскай царквы]] (1830)<ref name="Этыкетка">[[:c:File:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (165).jpg|Этыкетка]] да абраза на выстаўцы «Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе.» [[НММРБ]]. 2022.</ref>. Раскрыты рэстаўратарам арэнднага прадпрыемства «[[Мінскрэстаўрацыя]]» [[А. В. Тарасік]]ам у 1991—1994 гадах (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}}</ref>. == Выстаўкі == * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. 2001. * Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. [[НММРБ]]. 2022. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}} 6xafyyw4jd70f9n92j7lqcbnehz3dkl 4163860 4163859 2022-07-23T21:11:00Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = майстар Георгіус |год = 1678 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]], [[пазалота]] |тэхніка = |вышыня = 133,3 |шырыня = 73 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны майстрам Георгіусам у 1678 годзе<ref name="Этыкетка"/>. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-118}}). Памер абраза — {{num|133,3 × 73 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. [[Файл:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (164).jpg|міні|злева|Фрагмент]] Абраз [[намесны рад|намеснага рада]] [[іканастас]]а<ref name="Этыкетка"/>. Выяўлены 9-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1967 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)|Мікалаеўскай царкве]] на [[Старыя могілкі (Пінск)|могілках Пінска]]<ref name="Жывапіс"/>. Паводле іншай інфармацыі паступіў з [[Варварынская царква (Пінск)|Варварынскай царквы]] (1830)<ref name="Этыкетка">[[:c:File:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (165).jpg|Этыкетка]] да абраза на выстаўцы «Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе.» [[НММРБ]]. 2022.</ref>. Раскрыты рэстаўратарам арэнднага прадпрыемства «[[Мінскрэстаўрацыя]]» [[А. В. Тарасік]]ам у 1991—1994 гадах (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}}</ref>. == Выстаўкі == * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. 2001. * Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. [[НММРБ]]. 2022. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}} o29k24s656l6slg6ibbtucztziykao4 4163863 4163860 2022-07-23T21:15:57Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 + 5 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = майстар Георгіус |год = 1678 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]], [[пазалота]] |тэхніка = |вышыня = 133,3 |шырыня = 73 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны майстрам Георгіусам у 1678 годзе<ref name="Этыкетка"/>. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-118}}). Памер абраза — {{num|133,3 × 73 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. [[Файл:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (164).jpg|міні|злева|Фрагмент]] Абраз [[намесны рад|намеснага рада]] [[іканастас]]а<ref name="Этыкетка"/>. Выяўлены 9-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1967 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)|Мікалаеўскай царкве]] на [[Старыя могілкі (Пінск)|могілках Пінска]]<ref name="Жывапіс"/>. Паводле іншай інфармацыі паступіў з [[Варварынская царква (Пінск)|Варварынскай царквы]] (1830)<ref name="Этыкетка">[[:c:File:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (165).jpg|Этыкетка]] да абраза на выстаўцы «Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе.» [[НММРБ]]. 2022.</ref>. Раскрыты рэстаўратарам арэнднага прадпрыемства «[[Мінскрэстаўрацыя]]» [[А. В. Тарасік]]ам у 1991—1994 гадах (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}}</ref>. == Выстаўкі == * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. 2001. * Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. [[НММРБ]]. 2022. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Дзевы Марыі]] [[Катэгорыя:Рэлігія ў Пінску]] [[Катэгорыя:Карціны 1678 года]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] f0t4htrve3gx94qfup5wfjbiwdhz2d0 4163868 4163863 2022-07-23T21:27:38Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 дададзена [[Катэгорыя:1678 год у Беларусі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = майстар Георгіус |год = 1678 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]], [[пазалота]] |тэхніка = |вышыня = 133,3 |шырыня = 73 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны майстрам Георгіусам у 1678 годзе<ref name="Этыкетка"/>. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-118}}). Памер абраза — {{num|133,3 × 73 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. [[Файл:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (164).jpg|міні|злева|Фрагмент]] Абраз [[намесны рад|намеснага рада]] [[іканастас]]а<ref name="Этыкетка"/>. Выяўлены 9-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1967 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)|Мікалаеўскай царкве]] на [[Старыя могілкі (Пінск)|могілках Пінска]]<ref name="Жывапіс"/>. Паводле іншай інфармацыі паступіў з [[Варварынская царква (Пінск)|Варварынскай царквы]] (1830)<ref name="Этыкетка">[[:c:File:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (165).jpg|Этыкетка]] да абраза на выстаўцы «Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе.» [[НММРБ]]. 2022.</ref>. Раскрыты рэстаўратарам арэнднага прадпрыемства «[[Мінскрэстаўрацыя]]» [[А. В. Тарасік]]ам у 1991—1994 гадах (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}}</ref>. == Выстаўкі == * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. 2001. * Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. [[НММРБ]]. 2022. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Дзевы Марыі]] [[Катэгорыя:Рэлігія ў Пінску]] [[Катэгорыя:Карціны 1678 года]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:1678 год у Беларусі]] 76y9cm2ahelrot84dwkkpj0jfd3tylf 4163869 4163868 2022-07-23T21:33:45Z 777sms 9123 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (164).jpg]] → [[File:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. Маці Божая Адзігітрыя. 1678. Пінск. НММРБ (164).jpg]] [[c:COM:FR#FR1|Criterion 1]] (original uploader’s request) wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = майстар Георгіус |год = 1678 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]], [[пазалота]] |тэхніка = |вышыня = 133,3 |шырыня = 73 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны майстрам Георгіусам у 1678 годзе<ref name="Этыкетка"/>. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-118}}). Памер абраза — {{num|133,3 × 73 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. [[Файл:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. Маці Божая Адзігітрыя. 1678. Пінск. НММРБ (164).jpg|міні|злева|Фрагмент]] Абраз [[намесны рад|намеснага рада]] [[іканастас]]а<ref name="Этыкетка"/>. Выяўлены 9-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1967 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)|Мікалаеўскай царкве]] на [[Старыя могілкі (Пінск)|могілках Пінска]]<ref name="Жывапіс"/>. Паводле іншай інфармацыі паступіў з [[Варварынская царква (Пінск)|Варварынскай царквы]] (1830)<ref name="Этыкетка">[[:c:File:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (165).jpg|Этыкетка]] да абраза на выстаўцы «Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе.» [[НММРБ]]. 2022.</ref>. Раскрыты рэстаўратарам арэнднага прадпрыемства «[[Мінскрэстаўрацыя]]» [[А. В. Тарасік]]ам у 1991—1994 гадах (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}}</ref>. == Выстаўкі == * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. 2001. * Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. [[НММРБ]]. 2022. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|с=101}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Дзевы Марыі]] [[Катэгорыя:Рэлігія ў Пінску]] [[Катэгорыя:Карціны 1678 года]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:1678 год у Беларусі]] kxlask660617hozkckb18qfrryebc3k 4163996 4163869 2022-07-24T07:27:13Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = майстар Георгіус |год = 1678 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]], [[пазалота]] |тэхніка = |вышыня = 133,3 |шырыня = 73 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны майстрам Георгіусам у 1678 годзе<ref name="Этыкетка"/>. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-118}}). Памер абраза — {{num|133,3 × 73 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. [[Файл:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. Маці Божая Адзігітрыя. 1678. Пінск. НММРБ (164).jpg|міні|злева|Фрагмент]] Абраз [[намесны рад|намеснага рада]] [[іканастас]]а<ref name="Этыкетка"/>. Выяўлены 9-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1967 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Пінск, на могілках)|Мікалаеўскай царкве]] на [[Старыя могілкі (Пінск)|могілках Пінска]]<ref name="Жывапіс"/>. Паводле іншай інфармацыі паступіў з [[Варварынская царква (Пінск)|Варварынскай царквы]] (1830)<ref name="Этыкетка">[[:c:File:НММ РБ. Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. (165).jpg|Этыкетка]] да абраза на выстаўцы «Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе.» [[НММРБ]]. 2022.</ref>. Раскрыты рэстаўратарам арэнднага прадпрыемства «[[Мінскрэстаўрацыя]]» [[А. В. Тарасік]]ам у 1991—1994 гадах (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|101|Маці Боская Адзігітрыя|с=204}}</ref>. == Выстаўкі == * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. 2001. * Залаты век беларускага іканапісу. XVII стагоддзе. [[НММРБ]]. 2022. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|101|Маці Боская Адзігітрыя|с=204}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Дзевы Марыі]] [[Катэгорыя:Рэлігія ў Пінску]] [[Катэгорыя:Карціны 1678 года]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:1678 год у Беларусі]] 5mgd8cc4715sb53cy26p146vjgxhx8i Варварынская царква (Пінск) 0 713561 4163864 2022-07-23T21:17:24Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Свята-Варварынскі сабор (Пінск)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Свята-Варварынскі сабор (Пінск)]] qotqtp6normgt6725zuwo91matdh0oi Шаблон:Крыніцы/Жывапіс барока Беларусі 10 713562 4163866 2022-07-23T21:26:33Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «{{кніга |аўтар = |частка = {{{артыкул|{{{1|}}}}}} |загаловак = Жывапіс барока Беларусі |арыгінал = |спасылка = |адказны = Аўт.-склад. [[Надзея Фёдараўна Высоцкая|Н.Ф.Высоцкая]] |выданне = Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі|Беларус...» wikitext text/x-wiki {{кніга |аўтар = |частка = {{{артыкул|{{{1|}}}}}} |загаловак = Жывапіс барока Беларусі |арыгінал = |спасылка = |адказны = Аўт.-склад. [[Надзея Фёдараўна Высоцкая|Н.Ф.Высоцкая]] |выданне = [[Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі|Беларус. Энцыкл]] |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = [[Мінская фабрыка каляровага друку|Мін. ф-ка каляр. друку]] |год = 2003 |том = |старонкі = {{{старонкі|{{{2|}}}}}} |старонак = 301 |серыя = |isbn = 985-11-0253-9 |тыраж = 3000 |ref = }}<noinclude>[[Катэгорыя:Шаблон:Крыніцы]]</noinclude> fki2v130xnqdy7qxcjdzuxnob08gepr 4163867 4163866 2022-07-23T21:27:07Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{кніга |аўтар = |частка = {{{артыкул|{{{1|}}}}}} |загаловак = Жывапіс барока Беларусі |арыгінал = |спасылка = |адказны = Аўт.-склад. [[Надзея Фёдараўна Высоцкая|Н.Ф.Высоцкая]] |выданне = [[Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі|Беларус. Энцыкл]] |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = [[Мінская фабрыка каляровага друку|Мін. ф-ка каляр. друку]] |год = 2003 |том = |старонкі = {{{старонкі|{{{с|}}}}}} |старонак = 301 |серыя = |isbn = 985-11-0253-9 |тыраж = 3000 |ref = }}<noinclude>[[Катэгорыя:Шаблон:Крыніцы]]</noinclude> jnaf2dltyt8ig342qmesh9g2laxd94m 4163997 4163867 2022-07-24T07:28:24Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{кніга |аўтар = |частка = {{#if:{{{нумар|{{{1|}}}}}}|{{{нумар|{{{1|}}}}}}. }}{{{артыкул|{{{2|}}}}}} |загаловак = Жывапіс барока Беларусі |арыгінал = |спасылка = |адказны = Аўт.-склад. [[Надзея Фёдараўна Высоцкая|Н.Ф.Высоцкая]] |выданне = [[Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі|Беларус. Энцыкл]] |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = [[Мінская фабрыка каляровага друку|Мін. ф-ка каляр. друку]] |год = 2003 |том = |старонкі = {{{старонкі|{{{с|}}}}}} |старонак = 301 |серыя = |isbn = 985-11-0253-9 |тыраж = 3000 |ref = }}<noinclude>[[Катэгорыя:Шаблон:Крыніцы]]</noinclude> ieyc2mz9zghbpcq2pqlv4xijq131dii 4163998 4163997 2022-07-24T07:28:48Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{кніга |аўтар = |частка = {{#if:{{{нумар|{{{1|}}}}}}|{{{нумар|{{{1|}}}}}}.&nbsp;}}{{{артыкул|{{{2|}}}}}} |загаловак = Жывапіс барока Беларусі |арыгінал = |спасылка = |адказны = Аўт.-склад. [[Надзея Фёдараўна Высоцкая|Н.Ф.Высоцкая]] |выданне = [[Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі|Беларус. Энцыкл]] |месца = {{Мн.}} |выдавецтва = [[Мінская фабрыка каляровага друку|Мін. ф-ка каляр. друку]] |год = 2003 |том = |старонкі = {{{старонкі|{{{с|}}}}}} |старонак = 301 |серыя = |isbn = 985-11-0253-9 |тыраж = 3000 |ref = }}<noinclude>[[Катэгорыя:Шаблон:Крыніцы]]</noinclude> atngxivlh3jlih2dnsy91l4dfbuizjr Хрыстос Уседзяржыцель (абраз сярэдзіны XVIII ст., НММРБ) 0 713563 4163871 2022-07-23T21:47:54Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «{{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Хрыстос Уседзяржыцель |арыгінал = |аўтар = |год = XVIII стагоддзе |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 168 |шыр...» wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Хрыстос Уседзяржыцель |арыгінал = |аўтар = |год = XVIII стагоддзе |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 168 |шырыня = 90 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Хрыстос Уседзяржыцель''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]] сярэдзіны [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-159}}). Памер абраза — {{num|168 × 90 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз з даваеннай калекцыі [[Дзяржаўная карцінная галерэя БССР|Дзяржаўнай карціннай галерэі БССР]] (№ 3-884). Паступіў з [[Паўлаўскі парк|Паўлаўскага парку]] і Музея мастацкага ўбрання рускіх палацаў канца XVIII і пачатку XIX стагоддзяў у 1964 годзе. Раскрыты ў творчым аб’яднанні «[[Белрэстаўрацыя]]» [[А. С. Шпунт]]ам у 1989 (Мінск). == Апісанне == [[Хрыстос]] прадстаўлены амаль пакаленна ў [[Чырвоны колер|чырвоным]] [[хітон]]е з [[Карычневы колер|карычневым]] [[клаў|клавам]] і [[Сіні колер|сіне]]-[[Зялёны колер|зялёным]] на вохрыстай падкладцы [[гімацій|гімаціі]]. Правай рукой благаслаўляе, левай падтрымлівае [[Евангелле]] з тэкстам у 6 радкоў. Фон [[пазалота|пазалочаны]] з ляпным [[арнамент]]ам. [[Кляймо (іканапіс)|Клеймы]] [[серабрэнне|пасярэбраныя]] з разнымі манаграмамі. [[Рама (выяўленчае мастацтва)|Рама]] страчана, верхнія вуглы адпілаваны. == Выстаўкі == * Мастацтва Беларусі XVI—XIX стст. Новыя адкрыцці. Калекцыя В. К. Цвіркі. Мінск. 1994. * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Хрыстос Уседзяржыцель|с=100}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Ісуса Хрыста]] [[Катэгорыя:Карціны XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] 3z9x7tjpr7wgheskiwrcxlys5yg58yk 4163872 4163871 2022-07-23T21:48:17Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Хрыстос Уседзяржыцель |арыгінал = |аўтар = |год = XVIII стагоддзе |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 168 |шырыня = 90 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Хрыстос Уседзяржыцель''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]] сярэдзіны [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-159}}). Памер абраза — {{num|168 × 90 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз з даваеннай калекцыі [[Дзяржаўная карцінная галерэя БССР|Дзяржаўнай карціннай галерэі БССР]] (№ 3-884). Паступіў з [[Паўлаўскі парк|Паўлаўскага парку]] і Музея мастацкага ўбрання рускіх палацаў канца XVIII і пачатку XIX стагоддзяў у 1964 годзе. Раскрыты ў творчым аб’яднанні «[[Белрэстаўрацыя]]» [[А. С. Шпунт]]ам у 1989 (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Хрыстос Уседзяржыцель|с=100}}</ref>. == Апісанне == [[Хрыстос]] прадстаўлены амаль пакаленна ў [[Чырвоны колер|чырвоным]] [[хітон]]е з [[Карычневы колер|карычневым]] [[клаў|клавам]] і [[Сіні колер|сіне]]-[[Зялёны колер|зялёным]] на вохрыстай падкладцы [[гімацій|гімаціі]]. Правай рукой благаслаўляе, левай падтрымлівае [[Евангелле]] з тэкстам у 6 радкоў. Фон [[пазалота|пазалочаны]] з ляпным [[арнамент]]ам. [[Кляймо (іканапіс)|Клеймы]] [[серабрэнне|пасярэбраныя]] з разнымі манаграмамі. [[Рама (выяўленчае мастацтва)|Рама]] страчана, верхнія вуглы адпілаваны<ref name="Жывапіс"/>. == Выстаўкі == * Мастацтва Беларусі XVI—XIX стст. Новыя адкрыцці. Калекцыя В. К. Цвіркі. Мінск. 1994. * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Хрыстос Уседзяржыцель|с=100}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Ісуса Хрыста]] [[Катэгорыя:Карціны XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ti7o6opptqehtz6lo3ze2z8nj6a2m1t 4163873 4163872 2022-07-23T21:48:34Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Апісанне */ wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Хрыстос Уседзяржыцель |арыгінал = |аўтар = |год = XVIII стагоддзе |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 168 |шырыня = 90 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Хрыстос Уседзяржыцель''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]] сярэдзіны [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-159}}). Памер абраза — {{num|168 × 90 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз з даваеннай калекцыі [[Дзяржаўная карцінная галерэя БССР|Дзяржаўнай карціннай галерэі БССР]] (№ 3-884). Паступіў з [[Паўлаўскі парк|Паўлаўскага парку]] і Музея мастацкага ўбрання рускіх палацаў канца XVIII і пачатку XIX стагоддзяў у 1964 годзе. Раскрыты ў творчым аб’яднанні «[[Белрэстаўрацыя]]» [[А. С. Шпунт]]ам у 1989 (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Хрыстос Уседзяржыцель|с=100}}</ref>. == Апісанне == [[Хрыстос]] прадстаўлены амаль пакаленна ў [[Чырвоны колер|чырвоным]] [[хітон]]е з [[Карычневы колер|карычневым]] [[клаў|клавам]] і [[Сіні колер|сіне]]-[[Зялёны колер|зялёным]] на вохрыстай падкладцы [[гімацій|гімаціі]]. Правай рукой благаслаўляе, левай падтрымлівае [[Евангелле]] з тэкстам у 6 радкоў. Фон [[пазалота|пазалочаны]] з ляпным [[арнамент]]ам. [[Кляймо (іканапіс)|Клеймы]] [[серабрэнне|пасярэбраныя]] з разнымі манаграмамі. [[Рама (выяўленчае мастацтва)|Рама]] страчана, верхнія вуглы дошкі адпілаваны<ref name="Жывапіс"/>. == Выстаўкі == * Мастацтва Беларусі XVI—XIX стст. Новыя адкрыцці. Калекцыя В. К. Цвіркі. Мінск. 1994. * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Хрыстос Уседзяржыцель|с=100}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Ісуса Хрыста]] [[Катэгорыя:Карціны XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] 06cxta8cje5du5hschs9zk455bhg67w 4164020 4163873 2022-07-24T08:40:40Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Хрыстос Уседзяржыцель |арыгінал = |аўтар = |год = XVIII стагоддзе |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 168 |шырыня = 90 |даўжыня = З |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Хрыстос Уседзяржыцель''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]] сярэдзіны [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-159}}). Памер абраза — {{num|168 × 90 × З|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз з даваеннай калекцыі [[Дзяржаўная карцінная галерэя БССР|Дзяржаўнай карціннай галерэі БССР]] (№ 3-884). Паступіў з [[Паўлаўскі парк|Паўлаўскага парку]] і Музея мастацкага ўбрання рускіх палацаў канца XVIII і пачатку XIX стагоддзяў у 1964 годзе. Раскрыты ў творчым аб’яднанні «[[Белрэстаўрацыя]]» [[А. С. Шпунт]]ам у 1989 (Мінск)<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|100|Хрыстос Уседзяржыцель|с=202}}</ref>. == Апісанне == [[Хрыстос]] прадстаўлены амаль пакаленна ў [[Чырвоны колер|чырвоным]] [[хітон]]е з [[Карычневы колер|карычневым]] [[клаў|клавам]] і [[Сіні колер|сіне]]-[[Зялёны колер|зялёным]] на вохрыстай падкладцы [[гімацій|гімаціі]]. Правай рукой благаслаўляе, левай падтрымлівае [[Евангелле]] з тэкстам у 6 радкоў. Фон [[пазалота|пазалочаны]] з ляпным [[арнамент]]ам. [[Кляймо (іканапіс)|Клеймы]] [[серабрэнне|пасярэбраныя]] з разнымі манаграмамі. [[Рама (выяўленчае мастацтва)|Рама]] страчана, верхнія вуглы дошкі адпілаваны<ref name="Жывапіс"/>. == Выстаўкі == * Мастацтва Беларусі XVI—XIX стст. Новыя адкрыцці. Калекцыя В. К. Цвіркі. Мінск. 1994. * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|100|Хрыстос Уседзяржыцель|с=202}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Ісуса Хрыста]] [[Катэгорыя:Карціны XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] d9k337hvia56mtow10njgbmldep95rq Беларуская школа іканапісу 0 713564 4163877 2022-07-23T22:02:26Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Беларускі іканапіс]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Беларускі іканапіс]] i8h8ey0wwrqfxzgfllck08pbmu26uq7 Удзельнік:F1tzukaa 2 713565 4163902 2022-07-24T00:09:05Z F1tzukaa 119427 Нічога wikitext text/x-wiki Горды грамадзян мясчечка [[Дзятлава]]:) q78uhuczjlu80h01iexj8vqw8hp6e77 4163903 4163902 2022-07-24T00:09:37Z F1tzukaa 119427 wikitext text/x-wiki Гордый грамадзян мясчечка [[Дзятлава]]:) mfyoruz5roj16zd33j7ucgz9wifvdf8 4163904 4163903 2022-07-24T00:09:58Z F1tzukaa 119427 wikitext text/x-wiki Горды грамадзян мясчечка [[Дзятлава]]:) q78uhuczjlu80h01iexj8vqw8hp6e77 4163905 4163904 2022-07-24T00:20:22Z F1tzukaa 119427 wikitext text/x-wiki Ганарлівы грамадзян мясчечка [[Дзятлава]]:) pq8ya9q5zh08nvzen1m37y6tv5k5gdc Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён) 0 713567 4163949 2022-07-24T05:01:05Z D.L.M.I. Bel 33064 Новая старонка: «{{значэнні|Спасылка=Дабрынскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Дабрынскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваход...» wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Дабрынскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Дабрынскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = 18 населеных пунктаў |Сталіца = [[Дабрынь (Дубровенскі раён)|Дабрынь]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1066 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 123,89<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0114948&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 31 марта 2022 г. № 302 Об административно-территориальном устройстве Дубровенского района Витебской области]</ref> |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/dobrun-ru/ |Заўвагі = }} '''Дабры́нскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — аграгарадок [[Дабрынь (Дубровенскі раён)|Дабрынь]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Дубровенскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года сельсавет у Дубровенскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. 17 ліпеня 1964 года ў склад сельсавета з [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Барадзіно (Дубровенскі раён)|Барадзіно]], [[Вячэрына]], [[Глебава (Дубровенскі раён)|Глебава]], [[Пішчыкі]] і [[Сваташыцы]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. З 6 студзеня 1965 года сельсавет у складзе адноўленага Дубровенскага раёна. У 1989 годзе ў склад сельсавета з [[Клёнаўскі сельсавет|Клёнаўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Вялікая Дзяцель]], [[Вялікая Лыскаўка]], [[Каўровае]], [[Лугавая (Дубровенскі раён)|Лугавая]] і [[Малая Лыскаўка]])<ref>Рашэнні выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 19 ліпеня, 21 жніўня і 16 кастрычніка 1989 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1989, № 35 (1985).</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1066 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 97,7 % — [[беларусы]], 1,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,6 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. {{Дабрынскі сельсавет, Дубровенскі раён}} {{Дубровенскі раён}} [[Катэгорыя:Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] om1ijlsbqil69xqojzrwya3n2mag4o3 4163951 4163949 2022-07-24T05:04:24Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Дабрынскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Дабрынскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = 18 населеных пунктаў |Сталіца = [[Дабрынь (Дубровенскі раён)|Дабрынь]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1066 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 123,89<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0114948&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 31 марта 2022 г. № 302 Об административно-территориальном устройстве Дубровенского района Витебской области]</ref> |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/dobrun-ru/ |Заўвагі = }} '''Дабры́нскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — аграгарадок (да 2010 года вёска) [[Дабрынь (Дубровенскі раён)|Дабрынь]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Дубровенскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года сельсавет у Дубровенскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. 17 ліпеня 1964 года ў склад сельсавета з [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Барадзіно (Дубровенскі раён)|Барадзіно]], [[Вячэрына]], [[Глебава (Дубровенскі раён)|Глебава]], [[Пішчыкі]] і [[Сваташыцы]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. З 6 студзеня 1965 года сельсавет у складзе адноўленага Дубровенскага раёна. 16 кастрычніка 1989 года ў склад сельсавета з [[Клёнаўскі сельсавет|Клёнаўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Вялікая Дзяцель]], [[Вялікая Лыскаўка]], [[Каўровае]], [[Лугавая (Дубровенскі раён)|Лугавая]] і [[Малая Лыскаўка]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 16 кастрычніка 1989 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1989, № 35 (1985).</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1066 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 97,7 % — [[беларусы]], 1,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,6 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. {{Дабрынскі сельсавет, Дубровенскі раён}} {{Дубровенскі раён}} [[Катэгорыя:Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] 4lfm1oa0yxjdzdupk881h3hbv6txrq5 4163963 4163951 2022-07-24T05:28:48Z D.L.M.I. Bel 33064 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Дабрынскі сельсавет}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Дабрынскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = 18 населеных пунктаў |Сталіца = [[Дабрынь (Дубровенскі раён)|Дабрынь]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 1066 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 123,89<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922v0114948&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 31 марта 2022 г. № 302 Об административно-территориальном устройстве Дубровенского района Витебской области]</ref> |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/dobrun-ru/ |Заўвагі = }} '''Дабры́нскі сельсаве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Адміністрацыйны цэнтр — аграгарадок (да 2010 года вёска) [[Дабрынь (Дубровенскі раён)|Дабрынь]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Дубровенскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года сельсавет у Дубровенскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]]. 17 ліпеня 1964 года ў склад сельсавета з [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Барадзіно (Дубровенскі раён)|Барадзіно]], [[Вячэрына]], [[Глебава (Дубровенскі раён)|Глебава]], [[Пішчыкі]] і [[Сваташыцы]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 17 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 31 (1071).</ref>. З 6 студзеня 1965 года сельсавет у складзе адноўленага Дубровенскага раёна. 16 кастрычніка 1989 года ў склад сельсавета з [[Кляноўскі сельсавет|Кляноўскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Вялікая Дзяцель]], [[Вялікая Лыскаўка]], [[Каўровае]], [[Лугавая (Дубровенскі раён)|Лугавая]] і [[Малая Лыскаўка]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 16 кастрычніка 1989 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1989, № 35 (1985).</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года — 1066 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 97,7 % — [[беларусы]], 1,7 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,6 % — [[украінцы ў Беларусі|украінцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. {{Дабрынскі сельсавет, Дубровенскі раён}} {{Дубровенскі раён}} [[Катэгорыя:Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)| ]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] ki5g989fbl4hlu8izictfbdgumsurnd Дабрынскі сельсавет (Аршанскі раён) 0 713568 4163950 2022-07-24T05:01:19Z D.L.M.I. Bel 33064 Перасылае да [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)]] ee4jk6feeg3xfi42jbslg38g91hakdy Дабрынскі сельсавет, Дубровенскі раён 0 713569 4163953 2022-07-24T05:05:44Z D.L.M.I. Bel 33064 Перасылае да [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)]] ee4jk6feeg3xfi42jbslg38g91hakdy Сваташыцкі сельсавет 0 713570 4163958 2022-07-24T05:09:48Z D.L.M.I. Bel 33064 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Сваташыцкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[БССР]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Сваташыцкі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[БССР]] |Статус = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = |Сталіца = [[Сваташыцы]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = [[16 ліпеня]] [[1954]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = |Заўвагі = }} '''Сваташы́цкі сельсавет''' — былая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — вёска [[Сваташыцы]]. Утвораны 20 жніўня 1924 года як '''Негацінскі сельсавет''' у складзе Дубровенскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Цэнтр — вёска [[Негаціна]]. У 1927 годзе цэнтр сельсавета перанесены ў вёску Сваташыцы, сельсавет перайменаваны ў Сваташыцкі. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года ў Дубровенскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. 16 ліпеня 1954 года скасаваны, тэрыторыя ўвайшла ў склад новаўтворанага [[Малабахаўскі сельсавет|Малабахаўскага сельсавета]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Витебской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Дубровенскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 1954 годзе]] ti0s7jb47tq61qoyy7ha3z7e1924ls0 Негацінскі сельсавет 0 713571 4163960 2022-07-24T05:11:32Z D.L.M.I. Bel 33064 Перасылае да [[Сваташыцкі сельсавет]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сваташыцкі сельсавет]] 8emkadv0g3bfmcqhqu5daool9rd0dh4 Кляноўскі сельсавет 0 713572 4163962 2022-07-24T05:26:00Z D.L.M.I. Bel 33064 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Кляноўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключа...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Кляноўскі сельсавет |Арыгінальная назва = |Герб = |Сцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = [[Дубровенскі раён]] |Уключае = 10 населеных пунктаў |Сталіца = [[Кляны]] |Датаўтварэння = [[20 жніўня]] [[1924]] |Скасаванне = [[10 кастрычніка]] [[2013]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 573 |Год перапісу = 2009 |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = |Часовыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 2 |Сайт = |Заўвагі = }} '''Кляно́ўскі сельсаве́т''' — былая адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Цэнтр — вёска [[Кляны]]. == Гісторыя == Утвораны 20 жніўня 1924 года ў складзе Дубровенскага раёна [[Аршанская акруга|Аршанскай акругі]] [[БССР]]. Пасля скасавання акруговай сістэмы 26 ліпеня 1930 года сельсавет у Дубровенскім раёне БССР, з 20 лютага 1938 года — Віцебскай вобласці. З 25 снежня 1962 года сельсавет у складзе [[Аршанскі раён|Аршанскага раёна]], з 6 студзеня 1965 года — у складзе адноўленага Дубровенскага раёна. 16 кастрычніка 1989 года ў склад [[Дабрынскі сельсавет (Дубровенскі раён)|Дабрынскага сельсавета]] перададзены 5 населеных пунктаў ([[Вялікая Дзяцель]], [[Вялікая Лыскаўка]], [[Каўровае]], [[Лугавая (Дубровенскі раён)|Лугавая]] і [[Малая Лыскаўка]])<ref>Рашэнне выканкома Віцебскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 16 кастрычніка 1989 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1989, № 35 (1985).</ref>. 10 кастрычніка 2013 года скасаваны, тэрыторыя далучана да [[Зарубскі сельсавет|Зарубскага сельсавета]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913v0060692&p1=1 Решение Витебского областного Совета депутатов от 10 октября 2013 г. № 292 Об изменении административно-территориального устройства некоторых районов Витебской области]</ref>. == Насельніцтва == Насельніцтва сельсавета паводле перапісу 2009 года складала 573 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm Колькасць насельніцтва населеных пунктаў Віцебскай вобласці Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>, з іх 95,6 % — [[беларусы]], 3,5 % — [[рускія ў Беларусі|рускія]], 0,7 % — [[азербайджанцы ў Беларусі|азербайджанцы]]<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-ethnic-comm2009.htm Этнічны склад насельніцтва сельсаветаў Беларусі паводле перапісу 2009 года]{{ref-ru}}</ref>. == Склад == На момант скасавання ў склад сельсавета ўваходзілі 10 населеных пунктаў: аграгарадкі [[Ляхаўка (Дубровенскі раён)|Ляхаўка]] і [[Чырына (Дубровенскі раён)|Чырына]], вёскі [[Быстрыёўка]], [[Гладкія]], [[Жарнеўка]], [[Кляны]], [[Кулакоўшчына (Дубровенскі раён)|Кулакоўшчына]], [[Пячонкі (Дубровенскі раён)|Пячонкі]], [[Хаетчына]] і [[Цыбульскія]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987. * Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. {{Дубровенскі раён}} [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Дубровенскага раёна]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Аршанскага раёна]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, утвораныя ў 1924 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі, скасаваныя ў 2013 годзе]] k3rowcgxe4h4n75hr1kiemk5qu4q2zo Слатаўшчынскі сельсавет 0 713573 4163969 2022-07-24T06:43:24Z D.L.M.I. Bel 33064 Перасылае да [[Зарубскі сельсавет]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Зарубскі сельсавет]] a5imlb790wks2w5gt5hkcwhmosum002 Катэгорыя:Былыя сельсаветы Ляднянскага раёна 14 713574 4163970 2022-07-24T06:49:45Z D.L.M.I. Bel 33064 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Ляднянскі раён]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Беларусі|Ляднянскі раён]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Ляднянскі раён]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Беларусі|Ляднянскі раён]] 2lw03owfbxm1uhi9d39yq853z61a7uv Катэгорыя:Ляднянскі раён 14 713575 4163971 2022-07-24T06:50:46Z D.L.M.I. Bel 33064 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Былыя раёны Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Дубровенскага раёна]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Былыя раёны Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Дубровенскага раёна]] kcsgya3s07kwzbohmwp8qcqb4036td8 Маці Божая Адзігітрыя (Чарнякава) 0 713576 4163993 2022-07-24T07:24:41Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «{{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = манаграміст A.W. |год = 1750—1759 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня =...» wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = манаграміст A.W. |год = 1750—1759 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 111,5 |шырыня = 86 |даўжыня = 5 |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны ў 1750—1759 гадах манаграмістам A.W. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-274}}). Памер абраза — {{num|111,5 × 86 × 5|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз выяўлены 3-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1958 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Чарнякава)|Мікалаеўскай царкв]]е (1825) в. [[Чарнякава]] [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскага раён]]а [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобла]]сці. Рэстаўрыравана брыгадай рэстаўратараў Растоўскай спецыяльнай навукова-рэстаўрацыйнай вытворчай майстэрні аб’яднання «[[Расрэстаўрацыя]]» пад кіраўніцтвам [[М. Я. Сакаленка|М. Я. Сакаленкі]] ў 1974—1991 ([[Растоў-на-Доне]])<ref name="Жывапіс"/>. == Апісанне == [[Маці Боская]] і [[Хрыстос]] намаляваны ў [[карона]]х. У правай руцэ Маці Боскай [[скіпетр]], у левай немаўля - закрытае [[Евангелле]]. Незвычайнымі ў кампазіцыі з’яўляюцца [[воты]] і намаляваны ўверсе [[голуб]], які ляціць. Воты, рукі, кароны, адзенне аграфленыя. == Выстаўкі == * Датаваныя помнікі мастацтва Беларусі XVII—XVIII стст. Мінск. 1999. * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. * Іканапіс беларускага Палесся XVII—XVIII стст. Мінск. 2003. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|99|с=200}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Дзевы Марыі]] [[Катэгорыя:Карціны 1750-х гадоў]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] nbsd3w9bblfjat3ohr5ozy3sojk3hd8 4163994 4163993 2022-07-24T07:24:51Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 дададзена [[Катэгорыя:Чарнякава]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = манаграміст A.W. |год = 1750—1759 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 111,5 |шырыня = 86 |даўжыня = 5 |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны ў 1750—1759 гадах манаграмістам A.W. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-274}}). Памер абраза — {{num|111,5 × 86 × 5|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз выяўлены 3-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1958 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Чарнякава)|Мікалаеўскай царкв]]е (1825) в. [[Чарнякава]] [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскага раён]]а [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобла]]сці. Рэстаўрыравана брыгадай рэстаўратараў Растоўскай спецыяльнай навукова-рэстаўрацыйнай вытворчай майстэрні аб’яднання «[[Расрэстаўрацыя]]» пад кіраўніцтвам [[М. Я. Сакаленка|М. Я. Сакаленкі]] ў 1974—1991 ([[Растоў-на-Доне]])<ref name="Жывапіс"/>. == Апісанне == [[Маці Боская]] і [[Хрыстос]] намаляваны ў [[карона]]х. У правай руцэ Маці Боскай [[скіпетр]], у левай немаўля - закрытае [[Евангелле]]. Незвычайнымі ў кампазіцыі з’яўляюцца [[воты]] і намаляваны ўверсе [[голуб]], які ляціць. Воты, рукі, кароны, адзенне аграфленыя. == Выстаўкі == * Датаваныя помнікі мастацтва Беларусі XVII—XVIII стст. Мінск. 1999. * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. * Іканапіс беларускага Палесся XVII—XVIII стст. Мінск. 2003. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|Маці Боская Адзігітрыя|99|с=200}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Дзевы Марыі]] [[Катэгорыя:Карціны 1750-х гадоў]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Чарнякава]] eohck8vro114rph2wq98f4gi440l03z 4163995 4163994 2022-07-24T07:26:02Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = манаграміст A.W. |год = 1750—1759 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 111,5 |шырыня = 86 |даўжыня = 5 |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны ў 1750—1759 гадах манаграмістам A.W. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-274}}). Памер абраза — {{num|111,5 × 86 × 5|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз выяўлены 3-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1958 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Чарнякава)|Мікалаеўскай царкве]] (1825) в. [[Чарнякава]] [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскага раёна]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Рэстаўрыравана брыгадай рэстаўратараў Растоўскай спецыяльнай навукова-рэстаўрацыйнай вытворчай майстэрні аб’яднання «[[Расрэстаўрацыя]]» пад кіраўніцтвам [[М. Я. Сакаленка|М. Я. Сакаленкі]] ў 1974—1991 ([[Растоў-на-Доне]])<ref name="Жывапіс"/>. == Апісанне == [[Маці Боская]] і [[Хрыстос]] намаляваны ў [[карона]]х. У правай руцэ Маці Боскай [[скіпетр]], у левай немаўля — закрытае [[Евангелле]]. Незвычайнымі ў кампазіцыі з’яўляюцца [[воты]] і намаляваны ўверсе [[голуб]], які ляціць. Воты, рукі, кароны, адзенне аграфленыя<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|99|Маці Боская Адзігітрыя|с=200}}</ref>. == Выстаўкі == * Датаваныя помнікі мастацтва Беларусі XVII—XVIII стст. Мінск. 1999. * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. * Іканапіс беларускага Палесся XVII—XVIII стст. Мінск. 2003. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|99|Маці Боская Адзігітрыя|с=200}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Дзевы Марыі]] [[Катэгорыя:Карціны 1750-х гадоў]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Чарнякава]] 19etjrllez7phs6nc3f85itnbrjna6a 4164006 4163995 2022-07-24T07:40:42Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Твор мастацтва |тып = абраз |выява = |памер = |апісанне = |назва = Маці Божая Адзігітрыя |арыгінал = |аўтар = манаграміст A.W. |год = 1750—1759 |матэрыял = [[дошка]], [[яечная тэмпера]] |тэхніка = |вышыня = 111,5 |шырыня = 86 |даўжыня = 5 |месцазнаходжанне= Мінск |музей = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь }} '''Маці Божая Адзігітрыя''' — абраз [[беларуская школа іканапісу|беларускай школы]], напісаны ў 1750—1759 гадах манаграмістам A.W. Захоўваецца ў калекцыі [[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] ({{comment|інв.|інвентарны нумар}} {{nobr|ДБЖ-274}}). Памер абраза — {{num|111,5 × 86 × 5|см}}<ref name="Жывапіс"/>. Абраз выяўлены 3-й экспедыцыяй [[Дзяржаўны мастацкі музей БССР|Дзяржаўнага мастацкага музея БССР]] у 1958 годзе ў [[Мікалаеўская царква (Чарнякава)|Мікалаеўскай царкве]] (1825) в. [[Чарнякава]] [[Бярозаўскі раён|Бярозаўскага раёна]] [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Рэстаўрыравана брыгадай рэстаўратараў Растоўскай спецыяльнай навукова-рэстаўрацыйнай вытворчай майстэрні аб’яднання «[[Расрэстаўрацыя]]» пад кіраўніцтвам [[М. Я. Сакаленка|М. Я. Сакаленкі]] ў 1974—1991 гадах ([[Растоў-на-Доне]])<ref name="Жывапіс"/>. == Апісанне == [[Маці Боская]] і [[Хрыстос]] намаляваны ў [[карона]]х. У правай руцэ Маці Боскай [[скіпетр]], у левай немаўля — закрытае [[Евангелле]]. Незвычайнымі ў кампазіцыі з’яўляюцца [[воты]] і намаляваны ўверсе [[голуб]], які ляціць. Воты, рукі, кароны, адзенне аграфленыя<ref name="Жывапіс">{{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|99|Маці Боская Адзігітрыя|с=200}}</ref>. == Выстаўкі == * Датаваныя помнікі мастацтва Беларусі XVII—XVIII стст. Мінск. 1999. * Іканапіс Беларусі XVI—XVIII стст. Новыя адкрыцці. Іспанія. 1999—2000. Мінск. * Іканапіс беларускага Палесся XVII—XVIII стст. Мінск. 2003. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Жывапіс барока Беларусі|99|Маці Боская Адзігітрыя|с=200}} [[Катэгорыя:Абразы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выявы Дзевы Марыі]] [[Катэгорыя:Карціны 1750-х гадоў]] [[Катэгорыя:Карціны са збораў Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Чарнякава]] afc1poy0v2819oy195ckj6z7c5n6frn Мікалаеўская царква (Чарнякава) 0 713577 4164004 2022-07-24T07:38:16Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Свята-Мікалаеўская царква (Чарнякава)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Свята-Мікалаеўская царква (Чарнякава)]] lu9wxp3b51xyvbmm6wlyzk6v91a3psz Маці Боская 0 713578 4164005 2022-07-24T07:38:36Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Маці Божая]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Маці Божая]] 5ru17ov3fyycqa77ujqxxgkqrwa9m02 Размовы з удзельнікам:F1tzukaa 3 713580 4164031 2022-07-24T09:08:14Z JerzyKundrat 174 Прывітанне wikitext text/x-wiki {{вітаем}} --[[Удзельнік:JerzyKundrat|JerzyKundrat]] ([[Размовы з удзельнікам:JerzyKundrat|размовы]]) 12:08, 24 ліпеня 2022 (+03) q9guwpbns06iagbsm2d4gj5p3jliol7 Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975) 10 713581 4164047 2022-07-24T10:23:34Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{Навігацыйная табліца | імя = Шаблон:Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Шаблон:Адміністрацыйны падзел [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] (1944-1975) | выява = Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).sv...» wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Шаблон:Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Шаблон:Адміністрацыйны падзел [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] (1944-1975) | выява = [[Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).svg|70px|Герб ПНР]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = Акругі | спіс1 = * [[Апольска-сілезская акруга]] * [[Заходнепаморская акруга]] * [[Мазурская акруга]] * [[Ніжнесілезская акруга]] | загаловак2 = Ваяводства | спіс2 = * [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] * [[Апольскае ваяводства (1950—1975)|Апольскае ваяводства]] * [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]] * [[Быдгашчскае ваяводства (1950—1975)|Быдгашчскае ваяводства]] * [[Варшаўскае ваяводства (1944—1975)|Варшаўскае ваяводства]] * [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]] * [[Жэшоўскае ваяводства (1945—1975)|Жэшоўскае ваяводства]] * [[Зеленагурскае ваяводства (1950—1975)|Зеленагурскае ваяводства]] * [[Катавіцкае ваяводства (1950—1975)|Катавіцкае ваяводства]] * [[Кашалінскае ваяводства (1950—1975)|Кашалінскае ваяводства]] * [[Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства]] * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)|Кракаўскае ваяводства]] * [[Лодзьскае ваяводства (1945—1975)|Лодзьскае ваяводства]] * [[Люблінскае ваяводства (1944—1975)|Люблінскае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1945—1950)|Паморскае ваяводства]] * [[Сілезскае ваяводства (1945—1950)|Сілезскае ваяводства]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскае ваяводства]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]] | загаловак3 = Гарады на правах ваяводства | спіс3 = * [[Варшава]] * [[Кракаў]] * [[Лодзь]] * [[Познань]] * [[Уроцлаў]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польшча]] </noinclude> 5hbcs1lgjx7y70j70adslc3uwy93jve 4164049 4164047 2022-07-24T10:24:11Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Адміністрацыйны падзел [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] (1944-1975) | выява = [[Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).svg|70px|Герб ПНР]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = Акругі | спіс1 = * [[Апольска-сілезская акруга]] * [[Заходнепаморская акруга]] * [[Мазурская акруга]] * [[Ніжнесілезская акруга]] | загаловак2 = Ваяводства | спіс2 = * [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] * [[Апольскае ваяводства (1950—1975)|Апольскае ваяводства]] * [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]] * [[Быдгашчскае ваяводства (1950—1975)|Быдгашчскае ваяводства]] * [[Варшаўскае ваяводства (1944—1975)|Варшаўскае ваяводства]] * [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]] * [[Жэшоўскае ваяводства (1945—1975)|Жэшоўскае ваяводства]] * [[Зеленагурскае ваяводства (1950—1975)|Зеленагурскае ваяводства]] * [[Катавіцкае ваяводства (1950—1975)|Катавіцкае ваяводства]] * [[Кашалінскае ваяводства (1950—1975)|Кашалінскае ваяводства]] * [[Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства]] * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)|Кракаўскае ваяводства]] * [[Лодзьскае ваяводства (1945—1975)|Лодзьскае ваяводства]] * [[Люблінскае ваяводства (1944—1975)|Люблінскае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1945—1950)|Паморскае ваяводства]] * [[Сілезскае ваяводства (1945—1950)|Сілезскае ваяводства]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскае ваяводства]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]] | загаловак3 = Гарады на правах ваяводства | спіс3 = * [[Варшава]] * [[Кракаў]] * [[Лодзь]] * [[Познань]] * [[Уроцлаў]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польшча]] </noinclude> rzwzy6dq5dvhz95q8z7duii14aq03dr 4164050 4164049 2022-07-24T10:24:31Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Адміністрацыйны падзел [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] (1944—1975) | выява = [[Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).svg|70px|Герб ПНР]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = Акругі | спіс1 = * [[Апольска-сілезская акруга]] * [[Заходнепаморская акруга]] * [[Мазурская акруга]] * [[Ніжнесілезская акруга]] | загаловак2 = Ваяводства | спіс2 = * [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] * [[Апольскае ваяводства (1950—1975)|Апольскае ваяводства]] * [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]] * [[Быдгашчскае ваяводства (1950—1975)|Быдгашчскае ваяводства]] * [[Варшаўскае ваяводства (1944—1975)|Варшаўскае ваяводства]] * [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]] * [[Жэшоўскае ваяводства (1945—1975)|Жэшоўскае ваяводства]] * [[Зеленагурскае ваяводства (1950—1975)|Зеленагурскае ваяводства]] * [[Катавіцкае ваяводства (1950—1975)|Катавіцкае ваяводства]] * [[Кашалінскае ваяводства (1950—1975)|Кашалінскае ваяводства]] * [[Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства]] * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)|Кракаўскае ваяводства]] * [[Лодзьскае ваяводства (1945—1975)|Лодзьскае ваяводства]] * [[Люблінскае ваяводства (1944—1975)|Люблінскае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1945—1950)|Паморскае ваяводства]] * [[Сілезскае ваяводства (1945—1950)|Сілезскае ваяводства]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскае ваяводства]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]] | загаловак3 = Гарады на правах ваяводства | спіс3 = * [[Варшава]] * [[Кракаў]] * [[Лодзь]] * [[Познань]] * [[Уроцлаў]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польшча]] </noinclude> fujw2hewz4vzx8dqpme1iu6l4c3tgtb 4164052 4164050 2022-07-24T10:24:52Z ElisavetaIvanova 69289 ElisavetaIvanova перанёс старонку [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польскай Народнай Рэспублікі (1944-1975)]] у [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польскай Народнай Рэспублікі (1944—1975)]] wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Адміністрацыйны падзел [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] (1944—1975) | выява = [[Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).svg|70px|Герб ПНР]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = Акругі | спіс1 = * [[Апольска-сілезская акруга]] * [[Заходнепаморская акруга]] * [[Мазурская акруга]] * [[Ніжнесілезская акруга]] | загаловак2 = Ваяводства | спіс2 = * [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] * [[Апольскае ваяводства (1950—1975)|Апольскае ваяводства]] * [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]] * [[Быдгашчскае ваяводства (1950—1975)|Быдгашчскае ваяводства]] * [[Варшаўскае ваяводства (1944—1975)|Варшаўскае ваяводства]] * [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]] * [[Жэшоўскае ваяводства (1945—1975)|Жэшоўскае ваяводства]] * [[Зеленагурскае ваяводства (1950—1975)|Зеленагурскае ваяводства]] * [[Катавіцкае ваяводства (1950—1975)|Катавіцкае ваяводства]] * [[Кашалінскае ваяводства (1950—1975)|Кашалінскае ваяводства]] * [[Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства]] * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)|Кракаўскае ваяводства]] * [[Лодзьскае ваяводства (1945—1975)|Лодзьскае ваяводства]] * [[Люблінскае ваяводства (1944—1975)|Люблінскае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1945—1950)|Паморскае ваяводства]] * [[Сілезскае ваяводства (1945—1950)|Сілезскае ваяводства]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскае ваяводства]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]] | загаловак3 = Гарады на правах ваяводства | спіс3 = * [[Варшава]] * [[Кракаў]] * [[Лодзь]] * [[Познань]] * [[Уроцлаў]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польшча]] </noinclude> fujw2hewz4vzx8dqpme1iu6l4c3tgtb 4164055 4164052 2022-07-24T10:28:01Z ElisavetaIvanova 69289 ElisavetaIvanova перанёс старонку [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польскай Народнай Рэспублікі (1944—1975)]] у [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)]] wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Адміністрацыйны падзел [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]] (1944—1975) | выява = [[Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).svg|70px|Герб ПНР]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = Акругі | спіс1 = * [[Апольска-сілезская акруга]] * [[Заходнепаморская акруга]] * [[Мазурская акруга]] * [[Ніжнесілезская акруга]] | загаловак2 = Ваяводства | спіс2 = * [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] * [[Апольскае ваяводства (1950—1975)|Апольскае ваяводства]] * [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]] * [[Быдгашчскае ваяводства (1950—1975)|Быдгашчскае ваяводства]] * [[Варшаўскае ваяводства (1944—1975)|Варшаўскае ваяводства]] * [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]] * [[Жэшоўскае ваяводства (1945—1975)|Жэшоўскае ваяводства]] * [[Зеленагурскае ваяводства (1950—1975)|Зеленагурскае ваяводства]] * [[Катавіцкае ваяводства (1950—1975)|Катавіцкае ваяводства]] * [[Кашалінскае ваяводства (1950—1975)|Кашалінскае ваяводства]] * [[Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства]] * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)|Кракаўскае ваяводства]] * [[Лодзьскае ваяводства (1945—1975)|Лодзьскае ваяводства]] * [[Люблінскае ваяводства (1944—1975)|Люблінскае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1945—1950)|Паморскае ваяводства]] * [[Сілезскае ваяводства (1945—1950)|Сілезскае ваяводства]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскае ваяводства]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]] | загаловак3 = Гарады на правах ваяводства | спіс3 = * [[Варшава]] * [[Кракаў]] * [[Лодзь]] * [[Познань]] * [[Уроцлаў]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польшча]] </noinclude> fujw2hewz4vzx8dqpme1iu6l4c3tgtb 4164060 4164055 2022-07-24T10:28:32Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Адміністрацыйны падзел [[Польшча|Польшчы]] (1944—1975) | выява = [[Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).svg|70px|Герб ПНР]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = Акругі | спіс1 = * [[Апольска-сілезская акруга]] * [[Заходнепаморская акруга]] * [[Мазурская акруга]] * [[Ніжнесілезская акруга]] | загаловак2 = Ваяводства | спіс2 = * [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] * [[Апольскае ваяводства (1950—1975)|Апольскае ваяводства]] * [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]] * [[Быдгашчскае ваяводства (1950—1975)|Быдгашчскае ваяводства]] * [[Варшаўскае ваяводства (1944—1975)|Варшаўскае ваяводства]] * [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]] * [[Жэшоўскае ваяводства (1945—1975)|Жэшоўскае ваяводства]] * [[Зеленагурскае ваяводства (1950—1975)|Зеленагурскае ваяводства]] * [[Катавіцкае ваяводства (1950—1975)|Катавіцкае ваяводства]] * [[Кашалінскае ваяводства (1950—1975)|Кашалінскае ваяводства]] * [[Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства]] * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)|Кракаўскае ваяводства]] * [[Лодзьскае ваяводства (1945—1975)|Лодзьскае ваяводства]] * [[Люблінскае ваяводства (1944—1975)|Люблінскае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1945—1950)|Паморскае ваяводства]] * [[Сілезскае ваяводства (1945—1950)|Сілезскае ваяводства]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскае ваяводства]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]] | загаловак3 = Гарады на правах ваяводства | спіс3 = * [[Варшава]] * [[Кракаў]] * [[Лодзь]] * [[Познань]] * [[Уроцлаў]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польшча]] </noinclude> g7w75don46r8hp6n1j6nazqr4cu3j3h 4164122 4164060 2022-07-24T11:56:46Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Адміністрацыйны падзел [[Польшча|Польшчы]] (1944—1975) | выява = [[Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).svg|70px|Герб ПНР]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = Акругі | спіс1 = * [[Апольска-сілезская акруга]] * [[Заходнепаморская акруга]] * [[Мазурская акруга]] * [[Ніжнесілезская акруга]] | загаловак2 = Ваяводствы | спіс2 = * [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] * [[Апольскае ваяводства (1950—1975)|Апольскае ваяводства]] * [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]] * [[Быдгашчскае ваяводства (1950—1975)|Быдгашчскае ваяводства]] * [[Варшаўскае ваяводства (1944—1975)|Варшаўскае ваяводства]] * [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]] * [[Жэшоўскае ваяводства (1945—1975)|Жэшоўскае ваяводства]] * [[Зеленагурскае ваяводства (1950—1975)|Зеленагурскае ваяводства]] * [[Катавіцкае ваяводства (1950—1975)|Катавіцкае ваяводства]] * [[Кашалінскае ваяводства (1950—1975)|Кашалінскае ваяводства]] * [[Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства]] * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)|Кракаўскае ваяводства]] * [[Лодзьскае ваяводства (1945—1975)|Лодзьскае ваяводства]] * [[Люблінскае ваяводства (1944—1975)|Люблінскае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1945—1950)|Паморскае ваяводства]] * [[Сілезскае ваяводства (1945—1950)|Сілезскае ваяводства]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскае ваяводства]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]] | загаловак3 = Гарады на правах ваяводства | спіс3 = * [[Варшава]] * [[Кракаў]] * [[Лодзь]] * [[Познань]] * [[Уроцлаў]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польшча]] </noinclude> s245gvm6uwgo7e33xw4xgfpxgyq6nfm 4164123 4164122 2022-07-24T11:58:31Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца | імя = Адміністрацыйны падзел ПНР (1944-1975) | загаловак = Адміністрацыйны падзел [[Польшча|Польшчы]] (1944—1975) | выява = [[Выява:Coat of arms of Poland (1955-1980).svg|70px|Герб ПНР]] | стыль_цела = | стыль_асноўнага_загалоўка = | стыль_загалоўкаў = | стыль_спісаў = | клас_спісаў = hlist | загаловак1 = Гарады на правах ваяводства | спіс1 = * [[Варшава]] * [[Кракаў]] * [[Лодзь]] * [[Познань]] * [[Уроцлаў]] | загаловак2 = Акругі | спіс2 = * [[Апольска-сілезская акруга]] * [[Заходнепаморская акруга]] * [[Мазурская акруга]] * [[Ніжнесілезская акруга]] | загаловак3 = Ваяводствы | спіс3 = * [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] * [[Апольскае ваяводства (1950—1975)|Апольскае ваяводства]] * [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]] * [[Быдгашчскае ваяводства (1950—1975)|Быдгашчскае ваяводства]] * [[Варшаўскае ваяводства (1944—1975)|Варшаўскае ваяводства]] * [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]] * [[Жэшоўскае ваяводства (1945—1975)|Жэшоўскае ваяводства]] * [[Зеленагурскае ваяводства (1950—1975)|Зеленагурскае ваяводства]] * [[Катавіцкае ваяводства (1950—1975)|Катавіцкае ваяводства]] * [[Кашалінскае ваяводства (1950—1975)|Кашалінскае ваяводства]] * [[Келецкае ваяводства (1945—1975)|Келецкае ваяводства]] * [[Кракаўскае ваяводства (1945—1975)|Кракаўскае ваяводства]] * [[Лодзьскае ваяводства (1945—1975)|Лодзьскае ваяводства]] * [[Люблінскае ваяводства (1944—1975)|Люблінскае ваяводства]] * [[Пазнаньскае ваяводства (1945—1975)|Пазнаньскае ваяводства]] * [[Паморскае ваяводства (1945—1950)|Паморскае ваяводства]] * [[Сілезскае ваяводства (1945—1950)|Сілезскае ваяводства]] * [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскае ваяводства]] * [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Адміністрацыйны падзел Польшчы]] [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Польшча]] </noinclude> sr9cvpyp49qrliemwpdau6yh8jkszwi Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польскай Народнай Рэспублікі (1944-1975) 10 713582 4164053 2022-07-24T10:24:52Z ElisavetaIvanova 69289 ElisavetaIvanova перанёс старонку [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польскай Народнай Рэспублікі (1944-1975)]] у [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польскай Народнай Рэспублікі (1944—1975)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польскай Народнай Рэспублікі (1944—1975)]] igyo0xog4u0tfwwmfwgm8owsabnv5j6 Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польскай Народнай Рэспублікі (1944—1975) 10 713583 4164056 2022-07-24T10:28:01Z ElisavetaIvanova 69289 ElisavetaIvanova перанёс старонку [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польскай Народнай Рэспублікі (1944—1975)]] у [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Шаблон:Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)]] kxmnnvrr6sjoesz2w4ifkzc3oufqic0 Мазурская акруга 0 713584 4164107 2022-07-24T11:45:30Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка}} '''Мазурская акруга''' ({{lang-pl|Okręg mazurski}}), таксама '''акруга Усходняя Прусія''' ({{lang-pl|okręg Prusy Wschodnie}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях былой нямецкай Усходняя Пру...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Мазурская акруга''' ({{lang-pl|Okręg mazurski}}), таксама '''акруга Усходняя Прусія''' ({{lang-pl|okręg Prusy Wschodnie}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях былой нямецкай [[Усходняя Прусія|Усходняй]] і [[Заходняя Прусія|Заходняй Прусіі]], далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Акруга была створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. Яна ахоплівала тэрыторыю былой [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] ў межах [[1939]] года, якія ўвайшлі ў склад [[Польшча|Польшчы]] (уключаючы рэгіён ніжняга цячэння [[Вісла|Віслы]] і субрэгіён [[Элк|Элка]], [[Голдап|Голдапа]] і [[Алецка]]). [[28 чэрвеня]] [[1946]] года акруга была скасавана і пераўтворана ў [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] пасля ўключэньня Павісля (без Сушскага павета) у [[Гданьскае ваяводства (1946—1975)|Гданьскае ваяводства]], а [[Элцкі павет|Элцкага]], [[Галдапскі павет|Галдапскага]] і [[Алецкі павет|Алецкага паветаў]] — у [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў урадавы ўпаўнаважаны [[Якуб Правін]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Польшчы 1975—1998}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Польшчы (1944—1975)]] [[Катэгорыя:Гісторыя Вармінска-Мазурскага ваяводства]] ot1otnux0xxpulzeq9s6hnqs6z627rq 4164109 4164107 2022-07-24T11:46:02Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Мазурская акруга''' ({{lang-pl|Okręg mazurski}}), таксама '''акруга Усходняя Прусія''' ({{lang-pl|okręg Prusy Wschodnie}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях былой нямецкай [[Усходняя Прусія|Усходняй]] і [[Заходняя Прусія|Заходняй Прусіі]], далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Акруга была створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. Яна ахоплівала тэрыторыю былой [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] ў межах [[1939]] года, якія ўвайшлі ў склад [[Польшча|Польшчы]] (уключаючы рэгіён ніжняга цячэння [[Вісла|Віслы]] і субрэгіён [[Элк|Элка]], [[Голдап|Голдапа]] і [[Алецка]]). [[28 чэрвеня]] [[1946]] года акруга была скасавана і пераўтворана ў [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] пасля ўключэньня Павісля (без Сушскага павета) у [[Гданьскае ваяводства (1946—1975)|Гданьскае ваяводства]], а [[Элцкі павет|Элцкага]], [[Галдапскі павет|Галдапскага]] і [[Алецкі павет|Алецкага паветаў]] — у [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў урадавы ўпаўнаважаны [[Якуб Правін]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Польшчы 1944—1975}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Польшчы (1944—1975)]] [[Катэгорыя:Гісторыя Вармінска-Мазурскага ваяводства]] aw1q3wnvshzhv9nqw5jpvs4pp9qd0fh 4164111 4164109 2022-07-24T11:46:34Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Мазурская акруга''' ({{lang-pl|Okręg mazurski}}), таксама '''акруга Усходняя Прусія''' ({{lang-pl|okręg Prusy Wschodnie}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях былой нямецкай [[Усходняя Прусія|Усходняй]] і [[Заходняя Прусія|Заходняй Прусіі]], далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Акруга была створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. Яна ахоплівала тэрыторыю былой [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] ў межах [[1939]] года, якія ўвайшлі ў склад [[Польшча|Польшчы]] (уключаючы рэгіён ніжняга цячэння [[Вісла|Віслы]] і субрэгіён [[Элк|Элка]], [[Голдап|Голдапа]] і [[Алецка]]). [[28 чэрвеня]] [[1946]] года акруга была скасавана і пераўтворана ў [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] пасля ўключэньня Павісля (без Сушскага павета) у [[Гданьскае ваяводства (1946—1975)|Гданьскае ваяводства]], а [[Элцкі павет|Элцкага]], [[Галдапскі павет|Галдапскага]] і [[Алецкі павет|Алецкага паветаў]] — у [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў урадавы ўпаўнаважаны [[Якуб Правін]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Польшчы (1944—1975)]] [[Катэгорыя:Гісторыя Вармінска-Мазурскага ваяводства]] ktf5w7fd5hpjc9csqhzzuzyka3o6510 4164113 4164111 2022-07-24T11:47:38Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Мазурская акруга''' ({{lang-pl|Okręg mazurski}}), таксама '''акруга Усходняя Прусія''' ({{lang-pl|okręg Prusy Wschodnie}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях былой нямецкай [[Усходняя Прусія|Усходняй]] і [[Заходняя Прусія|Заходняй Прусіі]], далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Акруга была створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. Яна ахоплівала тэрыторыю былой [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] ў межах [[1939]] года, якія ўвайшлі ў склад [[Польшча|Польшчы]] (уключаючы рэгіён ніжняга цячэння [[Вісла|Віслы]] і субрэгіён [[Элк|Элка]], [[Голдап|Голдапа]] і [[Алецка]]). [[28 чэрвеня]] [[1946]] года акруга была скасавана і пераўтворана ў [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] пасля ўключэньня Павісля (без Сушскага павета) у [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]], а [[Элцкі павет|Элцкага]], [[Галдапскі павет|Галдапскага]] і [[Алецкі павет|Алецкага паветаў]] — у [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў урадавы ўпаўнаважаны [[Якуб Правін]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Ваяводствы Польшчы (1944—1975)]] [[Катэгорыя:Гісторыя Вармінска-Мазурскага ваяводства]] dkie7eu3z9u20nbyy7h3xqh7k8hawqd 4164114 4164113 2022-07-24T11:48:12Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Мазурская акруга''' ({{lang-pl|Okręg mazurski}}), таксама '''акруга Усходняя Прусія''' ({{lang-pl|okręg Prusy Wschodnie}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях былой нямецкай [[Усходняя Прусія|Усходняй]] і [[Заходняя Прусія|Заходняй Прусіі]], далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Акруга была створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. Яна ахоплівала тэрыторыю былой [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] ў межах [[1939]] года, якія ўвайшлі ў склад [[Польшча|Польшчы]] (уключаючы рэгіён ніжняга цячэння [[Вісла|Віслы]] і субрэгіён [[Элк|Элка]], [[Голдап|Голдапа]] і [[Алецка]]). [[28 чэрвеня]] [[1946]] года акруга была скасавана і пераўтворана ў [[Альштынскае ваяводства (1946—1975)|Альштынскае ваяводства]] пасля ўключэньня Павісля (без Сушскага павета) у [[Гданьскае ваяводства (1945—1975)|Гданьскае ваяводства]], а [[Элцкі павет|Элцкага]], [[Галдапскі павет|Галдапскага]] і [[Алецкі павет|Алецкага паветаў]] — у [[Беластоцкае ваяводства (1944—1975)|Беластоцкае ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў урадавы ўпаўнаважаны [[Якуб Правін]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Гісторыя Вармінска-Мазурскага ваяводства]] ae90sunl1vdgivphfhmu5kree25d7jq Катэгорыя:Пахаваныя на могілках Святога Панкрата 14 713585 4164110 2022-07-24T11:46:20Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «{{catmain|могілкі Святога Панкрата}} [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Вялікабрытаніі паводле могілак|Святога Панкрата]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Вялікім Лондане|Святога Панкрата]]» wikitext text/x-wiki {{catmain|могілкі Святога Панкрата}} [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Вялікабрытаніі паводле могілак|Святога Панкрата]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Вялікім Лондане|Святога Панкрата]] mtd0i07ggg6b5vidh8eaimwe8pj3w6f Катэгорыя:Пахаваныя ў Вялікім Лондане 14 713586 4164112 2022-07-24T11:47:14Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Постаці Вялікага Лондана]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Англіі|Вялікі Лондан]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Постаці Вялікага Лондана]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Англіі|Вялікі Лондан]] dbpv6flo9xle4u2vfzbnch0og91cckd Ніжнесілезская акруга 0 713587 4164118 2022-07-24T11:53:48Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка}} '''Ніжнесілезская акруга''' ({{lang-pl|Okręg Dolny Śląsk}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях [[Ніжняя Сілезія|Ніжняй Сілезіі]] (якія да гэтага належалі Трэці рэйх|Германі...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Ніжнесілезская акруга''' ({{lang-pl|Okręg Dolny Śląsk}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях [[Ніжняя Сілезія|Ніжняй Сілезіі]] (якія да гэтага належалі [[Трэці рэйх|Германіі]]), далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Акруга створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. [[28 чэрвеня]] [[1946]] года яна была расфарміравана і ўключана ў склад [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскага ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў упаўнаважаны прадстаўнік польскага урада [[Станіслаў Пяскоўскі]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Гісторыя Урацлаўскага ваяводства]] 04jwagpsm9rk9ecdohsq77ddcn9jw21 4164119 4164118 2022-07-24T11:54:38Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Ніжнесілезская акруга''' ({{lang-pl|Okręg Dolny Śląsk}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях [[Ніжняя Сілезія|Ніжняй Сілезіі]] (якія да гэтага належалі [[Трэці рэйх|Германіі]]), далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Акруга створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. [[28 чэрвеня]] [[1946]] года яна была расфарміравана і ўключана ў склад [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Урацлаўскага ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў упаўнаважаны прадстаўнік польскага урада [[Станіслаў Пяскоўскі]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Гісторыя Сілезіі]] 6d8zvhvmpozldsbvvvdtpatarg4i709 4164121 4164119 2022-07-24T11:55:37Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Ніжнесілезская акруга''' ({{lang-pl|Okręg Dolny Śląsk}}) — [[адміністрацыйная адзінка]] ў складзе пасляваеннай [[Польшча|Польшчы]], якая існавала на тэрыторыях [[Ніжняя Сілезія|Ніжняй Сілезіі]] (якія да гэтага належалі [[Трэці рэйх|Германіі]]), далучаных да [[Польшча|Польшчы]] у [[1945]]–[[1946]] гадах па выніках [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Акруга створана [[14 сакавіка]] [[1945]] года. [[28 чэрвеня]] [[1946]] года яна была расфарміравана і ўключана ў склад [[Урацлаўскае ваяводства (1946—1975)|Уроцлаўскага ваяводства]]. Акруговым адміністратарам быў упаўнаважаны прадстаўнік польскага урада [[Станіслаў Пяскоўскі]]. {{Бібліяінфармацыя}} {{Адміністрацыйны падзел Польшчы (1944—1975)}} [[Катэгорыя:Гісторыя Сілезіі]] qut6lh60qplbalgnsnx4ijcceed041b